CASPAR BARLAEUS

POEMATA, PARS I, p. 177-275

Continue

C. BARLAEI
POEMATUM
HEROICORUM
LIB. II.
Qui AURIACUS inscribitur.


MANES AURIACI,
Sive in funus Illustrissimi, ac Invictissimi
    Principis, MAURITII, Principis ac
    Domini Aurantiae, Comitis Nassaviae,
    Cattimeliboci, Viandae, Dietsiae, Meursiae,
    Burae, &c.

        EPICEDIUM.

(Petit 17)
SIdera Belgarum sociis contraria regnis
[Ed.-1625: Sidera Belgarum sociis contraria terris]
Neptuni terrent populos, & foedere laevo
Errabunda truci concurrunt lumina vultu.
Nec victi Superûm placarunt numina Boii,
(5) Et caesae ingentes animae: non pulsus avitis
Sedibus, & patrio Nemetum de limine Princeps:
Fatalesque vices Batavûm: non funera magni
Regis, & attoniti rapto rectore Britanni:
Et quae plura ferox nuper portenta cometes
(10) Prodidit, & diris praecîdit stamina fatis.
Omnis in Auriaco crescit dolor; & sua damnans
Gaudia venturos praesentit Belga labores;
Dum tanti Ducis arma jacent; nec ahenea cassis
Cingit honoratam media inter praelia frontem,
(15) Aut Marti dat jura suo, nec foeta triumphis
Gloria devictum prorsus sibi spondet Iberum.
Ex aequo sors illa nocet. nec simplicis umbram
Funeris urna capit. morimur cum Principe cuncti,
Et patriae ruit alma salus. decessimus omnes,
(20) Et bustum commune sumus. nec publica tantum
Nomina luctus habet; potius privata dolemus
Augustos pia turba rogos, & proxima letho
Agmina ferali trahimus suspiria planctu.
Occidit Hesperiae terror, spretique Philippi
(25) Opprobrium, & manes dudum satis ulta paternos
Dextera; cui niveis toties invecta quadrigis
Inclyta devictas patefecit gloria portas.
Nec laudem morientis habet, bellove cadentis
Cantaber; aut tantos potuit sperare triumphos
(30) Dux Italus. soli excellens prosternere fortes
Dii valuere caput; nec victis debita terris
Una triumphanti cessit Victoria coelo.
Succubuit Mars ipse viro, quem cedere ferro
Saepius, & pressis aciem diffundere castris
(35) Vidimus audaces Batavi; nec rectius ensem
Bellonae strinxere manus. coelestibus armis
Pugnaces cessere minae, tantumque supremo
Concessum superare Iovi. Regnator aquarum,
Et magnus Belgî domitor, tot nomina laudum
(40) Victricesque aquilas uni submisit Olympo,
Armorum bellique satur. seu fata vocarunt
Emeritum, terraque omnes explevit honores;
Seu gravis ira Deûm est. poteras non clarior ultra
Magne Heros vixisse tuis, nec dignius unquam,
(45) Non victâ virtute, mori; dum personat orbis
Militiae documenta tuae, geminoque sub axe
Attonitas feriunt felicia classica gentes.
Iam spatium meritis aliud, jam sidera deerant
Altera, quo victor proprios deducere Cattos,
(50) Aut immansuetos possis transferre Cheruscos;
Aur socium Tamesi Scotum; vel fervida Celtae
Pectora, & infracto braccatas corpore turmas.
Nec voluit superesse manus, quae fessa laborum
Quadruplici tumidas meruisset cardine lauros,
(55) Et famae complesset opus. spectaverat Auster
Pacatum, nostris captivum classibus, aequor
Ferre jugum, & Batavis Chilen ardere favillis.
Malbaricï patuere sinus, Phoebique cubile
Illius auspiciis missus compresserat hospes,
(60) Et thalamos Aurora tuos, & torrida flammis
Littora: qua rapidâ stipatus Maenade Liber
Invida praedixit nostrae commercia terrae,
Quasque mari portamus opes, venturaque sero
Carbasa. terruerant gelidum quoque transtra Booten,
(65) Extra anni Solisque vias: ubi verba fretumque
Nassavii aeterno servat sub frigore Tethys.
Scilicet hac hosti brevior tentata nocendi
Semita, & Eoi quaesita potentia regni,
Qua glacies & dura aditus natura negavit;
(70) Nec sequitur Cancri damnatus finibus Aethon.
Hoc totum potuere rates: nec vincere terrâ
Sat fuit, Oceanum medioque natantia ponto
Regna capit Nerei soboles; subjectaque nobis
Alterius convexa poli. Ductore sub illo
(75) Conveniunt gemini sceptris communibus Indi;
Iunximus Europam Numidis, Asiaeque potenti
Battaviam: Gangi frenatum littore Rhenum;
Ipsam Helicen cum Solis equis; commercia Nigris
Invenit in Vahalim; & toto volitantia mundo
(80) Aemula Romanos transcendunt carbasa fines.
Nec tamen ante Duci nascentem subdere Solem
Cura fuit, quam tuta domi fortuna stetisset,
Limitibusque exisset Iber; quam pristina rursus
Reddita libertas patriae, depulsaque Baetis
(85) Imperia, & sacro quaesitus nomine lictor.
[Ed.-1625: Iam tum Tarpei tenebris immersa Monarchae
Emicuit veneranda fides: nec purpura nobis
Amplius ignavi persuasit numina ligni,
Et cultum sine mente Deum. pia semina laudum,
(90) Virtutumque exempla dabant generosa parentum
Nomina, Nassavioque insignes Caesare fasti.]
Iam puero Martis rabies, hostemque premendi
Ardor erat, galeaeque micans in vertice fulgor,
Et procul adverso nutantes flamine cristae,
(95) Et fremitus spumantis equi, strepitusque virorum,
Tympanaque in mediis spirabant praelia campis.
Armabat ballista manum, gladiumque peritus
Stringere, & edoctam Threcum praecepta machaeram,
Ibat in hostiles cuneos, lituique tubaeque
(100) Pugnandi fomenta dabant. Haec sola voluptas,
Inter pugnaces gressum librare maniplos,
Et mixtos linguis populos. Iam jussa phalanges,
Et leges acies capiunt; jam nominis horror,
Ipsaque majestas animos, atque effera duri
(105) Militis ora tenet. poterat regnare silendo,
Et nutu Dictator erat. nec gloria belli
Expectare virum voluit. Praetexta triumphos
Adspicit, & rudibus Mavors se ostentat in annis,
Praesagus tantorum operum laudisque futurae.
(110) Altera Troia dolis capitur, primique laboris
Praemia cespes habet. voluit se vincere demens
Hostis, & invictis infert fatalia muris
Pondera laevus Iber. stupuit fortuna, suumque,
Cum vicit, laudavit opus; ne Graecia felix
(115) Sola foret, fraudisque suae praeconia ferret.
Nec tantum placuere doli, fallaxque juventae
Commentum, nostroque Sinon sub sidere natus:
Plus acies, plus dextra valent, pariterque Philippum
Et virtus domat, & ratio, fortuna laborque,
(120) Visque favens Superûm: nec Belgis sufficit uno
Victores audire modo. Tu conscia rerum
Dic mihi Calliope, (neque enim sine numine Divûm
Vicimus, aut tantos fas est memorare labores)
Dic acies, actasque animis in praelia gentes,
(125) Oppida victa manu, captivas classibus undas,
Victores Asiae populos, & subdita Cattis
Littora, & hostili manantes sanguine terras.
Post scelus Hesperium, patriaeque infanda parentis
Fata, Britannorum ratibus contexerat aequor
[Ed.-1625: Fata, Britanniacum ratibus contexerat aequor]
(130) Cantaber, & magnam debellaturus Elisam,
Pleumosios Morinosque inter spe vicerat hostem.
Cui veniens paucis Batavûm manus obvia transtris,
Fluctivagas acies, totique minantia ponto
Castra Caledoniis Thulesque illisit arenis.
(135) Pinus ubi, laceraeque notarunt aequore puppes.
Post etiam accensas Arctoo milite Gades,
Et flammas Tartesse tuas, spoliataque ditis
Regna Tagi, & vacuas Eois mercibus alnos
Vidimus, & victam claro certamine Calpen:
[Ed.-1625: Vidimus, & victam audaci certamine Calpen:]
(140) Tunc cum belligeras illi subiisse carinas
Cerneret Oceani quondam regnator Iberus;
Nec posset superare domi: cum proxima regi
Littora Baeticolae magnis Heemskerckius ausis
Ureret, & fractas audaci Marte carinas,
[Ed.-1625: Ureret, & pictam scelerato sanguine Thetyn,]
(145) Disjectasque trabes adversus cerneret Atlas.
Haec pacem tum bella dabant. sensitque superbus
Velleris aurati fatalia tempora custos,
Et timuit bellare diu. Nos classibus ultra
Ivimus, &, medium qua Sol disterminat orbem,
(150) Vicimus, ut spatiis axes contingeret aequis
Auriacae virtutis honos. Nos arva priorum,
Et Fortunatas illo sub Principe terras
Pressimus, & puppes cantatis fiximos oris.
    Sed pelago me terra vocat. Sat maxime ductor
(155) Tempora rostratâ fulgent tibi vincta coronâ.
[Ed.-1625: Tempora rostratâ tibi fulgent vincta corona.]
Altera Nassavios quae cingat laurea crines
Texitur, & fusos toties testabitur hostes.
Dic clades Brabante tuas, dic nobile lethum
Varaxi, caesosque duces, dispersaque campis
(160) Funera, stillantes fumanti sanguine cristas,
Membraque trunca virûm, & squallentia corpora tabo.
Flandria, cui sero semper memorabitur aevo
Altera lux Iulî, quantas in littore strages
Spectasti, minus aequa tuis; cum compede vinctam
(165) Hesperiam, & totas traheret post terga phalanges
Victor Arausiades; patriae cum tota perire
Debebat, vel stare salus; & Belgica concors
Hostili conclusa solo pendebat ab armis.
Hinc fluctus, hinc saevus Iber, vel laudis amorem
(170) Suadebant, vel foeda trucis ludibria ponti.
Causa Diis placuit. favit pugnantibus aether,
Nec Titan infestus equis. Iam vincere Flandros,
Iam nostros fortuna videt. jam cedit Iberus,
Iam Batavus. nutat Mavors ferrum inter & enses,
(175) Nunc alius, nunc rursum alius. spes neutra triumphi est;
Ancipitisque diu coelum discrimina belli
Dividit; ingentes donec dux Belgicus iras
Colligit, & sparsas capto rectore cohortes
Occupat, & caesos Alberto Caesare manes
(180) Ulturus, magno inferias mactavit Adolpho.
Quid mihi Pellaeum juvenem grandaeva vetustas
Objicis? & victas discussis moenibus arces,
Sidona, magnanimamque Tyrum? quid Persica jactas
Agmina, quid vasto metuendum corpore Porum
(185) Illius cecidisse manu? licet impiger Hellen
Spreverit, & rapido terrentem flumine Tigrin,
Mauritio minor ille fuit: neque tantus in arma
Ivit ovans Macetes. Asiam vicere sarissae,
Imbelles vis docta viros. nos miles Iberus
(190) Exercet, fertque arma armis non dissona Vesper.
Cesserit Euphrates illi, nos vicimus aequor;
Ille Scythas, mollesque Arabas, desuetaque bello
[Ed.-1625: Ille Scythas, mollesque Arabas, ignotaque quondam]
Nomina Bactrorum, & diffusos finibus Indos;
Nos, qua terra patet, Solem Batavosque sub uno
(195) Clausimus imperio. nos duri cornua Rheni
Fregimus, & Mosam pariter Vahalimque Sicambris
Vinximus, atque istos longè superavimus amnes.
Auxit Nassavias superata Daventria laudes,
Accessitque prior titulis Zutphania nostris.
(200) Das fasces Neomage duci: das praemia belli
Hulsta potens: tantisque etiam Stenovice triumphis
Adderis, & celsam vinci potuisse Covordam,
Obsessamque iterum vinci haud potuisse Covordam,
Vidisti, Frisiae columen. Nec montibus haesit
(205) Tutior, aut Dominum Gertrudisberga Philippum
Passa diu, precio venales reddidit arces.
Mox quoque non victae per secula multa Groningae
Moenia celsa ruunt, aquilasque & jura Leoni
Caesareus submittit apex. Iam foedera poscit
(210) Meursia, jam domitas adportat Berka secures,
Et veteres parent Salii. Brefordia pacem
Mutato rectore capit: nec jungere dextras
Grolla timet, regique cupit validissima vallo
Linga nihil debere suo. Quàm Gravia vellet
(215) Se vinci potuisse prius, metuendaque Slusa
Toxandris; tunc cum celeres in bella triremes
Mitteret, & Boreum terreret Spinola pontum!
Tu quoque, victa licet, nostris accede trophaeis
O victrix Ostenda diu; quam tertia messis
(220) Cantabricos vidit spernentem impunè furores;
Nec totam potuisse capi. das frustra Philippo,
Dumque peris jam facta minor, nova moenia condis,
Totque urbes ex urbe trahis. Spectate nepotes
Ilion in Morinis. Haec nobis altera surgunt
(225) Pergama, nec solis illudit Troja Pelasgis.
Urbs jacet ad Vahalim, priscis celebrata salinis,
Bommela, Mendozae opprobrium, & fugientis Iberi.
Vindicat obsessam Auriacus, clarusque triumphis
Inclyta laurigeris attexit gramina sertis.
(230) Victorem conspexit hyems, & frigore duro
Wachtendoncha ducem patitur. divenditur aere,
Et cinctum gemino mercamur flumine castrum.
Iuliacum vis ista domat, geminisque petitum
Principibus litem Batavo tutore diremit.
(235) Ultima Nassavios explevit Berga labores;
Nec timuit secura minas, & subruta furtim
Moenia fallaci Liguri. concedimus hosti
Nil praeter pugnae spatium. quo prima locarant
Castra loco belli Proceres, hac parte steterunt,
(240) Et tumulum posuere sibi. concurritur armis
Cominus, & solo libertas sanguine tuta est.
His titulis bellator ovat, nec nomine ab uno
Emeruit famae precium. Non clarius unquam
Alta triumphali scandit Capitolia curru
(245) Cimbrorum domitor; vel qui Pellaea Quirino
Sceptra dedit. nunquam dominas comitata curules
Iustius Ausoniis fremuerunt agmina portis.
    Intereà, dum tanta Heros praeconia laudum
Congerit, & domito placatur Vespere Mavors,
(250) Non semper fera bella placent, sed redditus astris
Aethereas arces, superûmque ingentia tecta,
Et circumfuso pendentia fornice templa
Mente capit, quas Tycho sagax edisserit artes,
Quas Belus, quas prisca Pharus, vel caelifer Atlas,
(255) Brachmanumque scholae, vel doctae Cecropis arces,
Quasque Syracusius formas inscripsit arenis.
Ut nova & antiquis oracula dissona seclis
Edat, & ardentem sistat Copernicus aethram;
Terrarumque globum, magnaeque habitacula Vestae
(260) Audaci ratione rotet, totumque profundum
Verset, & haec celso suspendat pondera coelo.
Nunc Pallas, nunc arma juvant, nunc sidera fulgent
Explorata Duci; nunc terras milite subdit,
Quasque domat, metitur aquas. stant ocia coelo,
(265) Bella solo, placidusque suas in cortice pugnas,
Nec nocitura videt tenerâ certamina chartâ
Mars pater, & doctos miratur surgere vallos,
Et scriptas foliis acies: seu cornua campis
Stare volet, seu signa ciet contraria Mavors,
(270) Aut peditem circumdat eques, cuneosque reducit,
Aut laxat Bellona suos. Sic tempora quondam,
Et malè currentes Romanis reddidit annos
Caesar, & Ausonios scripsit post praelia fastos.
Sic Macedo positis clypeo paulisper, & hasta,
(275) Troiugenûm Dolopumque manus, & Dorica lustrat
Agmina, pugnandique capit de carmine leges,
Bellandique modos. O quam ventura stupebis
Posteritas, cum nascentes in secula libros,
Nassavioque duci scriptos miraberis orbes!
(280) Ille ducum domitor, victus cui paruit armis
Hesperus, atque oriens juravit foedera Titan;
Qui Tartessiacas flammis ultricibus oras
Terruit, atque alio posuit victricia mundo
Signa, nec Austriacos timuit damnare furores,
(285) Inter bella docet. validas qui verterat arces
Miles, & Hispanis aspersit caedibus aequor,
Scripsit, & imbelles etiam secessit in artes.
    O rerum fatique vices, atque invida terris
Iussa Deûm! nimium superis tu Belgica tellus
(290) Visa potens. moritur patriae spes omnis, & omnis
Gloria Cattigenûm: docuit qui cedere Rheno
Baetin, & ad Phoebi suspendit limina lauros.
Libertas perculsa stupet, sequimurque feretrum
Exanimes Batavi, compressaque pectora luctu
(295) Solamur lachrymis. intonso crine Sicamber
Ambulat, & querulo Valachri sua murmura ponto
Ingeminant. Frisiis gemitus in vultibus haerent,
Nec Flevus sua damna tacet. Germania sorti
Hoc dolet accessisse suae, cunisque superba
(300) Principis, in tanto deponit funere fastum.
Iam Rhodanus, nostrisque olim defensus ab armis
Sequana, per vastos trudunt sua flumina fluctus,
Et solos nos flere vetant. Iam tristis Ierne est,
Quaeque Caledoniis frigent in saltibus urbes,
(305) Communisque memor generosa Britannia belli.
At vos, Adriaco jurantes sceptra profundo,
Ad Belgas properate Patres; pars foederis haec sit,
Condoluisse malis. Tuque invictissime Regum,
Terror Hyperboreae gentis, gelidosque triones
(310) Et Moschum, Gustave, domans, dum praelia victor
Conficis, & pulso nescis concedere regi,
Tantisper te redde tibi; dum luxeris orbum
Mauritio Batavum & sociae dispendia gentis.
Heu quis ad Indorum populos, ad littora Gangis,
(315) Memnoniamque domum tam clarae nuncia mortis
Deferet? ereptum te nobis, maxime rector,
Audiet Euphrates, & conscia nominis Helle,
Ingentisque Asiae domitor, veterisque Iugurthae
Imperia, & faciles nobis Carthaginis arces.
(320) Te quoque, sis licet hostis, Iber, miserescere tantis
Posse reor damnis. Docuit te praelia princeps,
Et multum hac virtute sapis. dum plurima perdis
Oppida, quod reliquum belli inclementia fecit,
Iam discis servare tibi. quo Marte perisses,
(325) Iam perstas, Martemque pari Mavorte fatigas.
Hoc cessent, precor, arma die, lituique priores
Dissimulent in morte iras, ne barbara manes
Classica sollicitent, dum versis ambulat armis
Miles, & ingenti tumulus decernitur umbrae.
(330) Magne Ligur, non jam clades haec dextra minatur
Bellatrix, nec castra locat contraria castris.
Securo spectare licet. si displicet hostis,
Qualis ad obsessum risit tua fulmina Zomam:
Tu ducis officium, tu docti militis artes,
(335) Atque hostem discerne tuum. laudabis in illo
Invitus, quod amare nefas. hoc Belgica, dices,
Emicuit ductore diu, regisque perosa
Iussa sui, veteres armis victricibus iras
Ulta fuit, tantoque sui stetit obside fati.
    (340) At tu Nassaviae gentis magnique parentis
Gloria, bellatrix anima, & jam debita coelo
Progenies, prisco dux exaequande Camillo,
Aemule Scipiadum, jam libertate reductâ,
Et debellati spoliis Orientis onustus,
(345) Totque ducum exuviis, infer coelestibus astris
Emeritum bello caput, & qua despicit orbem
Maximus Alcides, & nomina nata triumphis,
Addere sideribus sidus. tibi saevus Orion
Cedit, & Arctoas custos Erymanthidos ursae
(350) Pandit sponte fores; sua carbasa porrigit Argo,
Certe alium vectura ducem. tibi fervida coeli
Regna Cleonei despondet stella leonis,
Et retro vult ferre gradum; nec triste minatus
Pronior Australes vergit Capricornus ad oras,
(355) Indigetemque invitat ovans. quacunque micabis
Parte poli, domitas isto sub sidere terras
Adspicies. si servet Eos, fumantia sub te
Aequora, & infestae flagrantia transtra Malaccae
Discutient fulgore diem. si displicet ortus,
(360) Occiduique placent augusta palatia coeli,
Hic tibi magnanimo tellus inventa Columbo
Hesperias monstrabit opes, & dedita nobis
Moenia, Sacratosque sinus. si vergis ad Austrum,
Amstelio cernes nuper freta pervia Tiphy,
(365) Scriptaque Mauritii longinquis nomina terris.
Si legis Arctoi glacialia sidera mundi,
Hic quoque constructas Batavûm mirabere villas,
Et populi monumenta tui, duroque perustam
Frigore Neptuni sobolem. Sed mitia si te
(370) Astra vocant, placidosque inter censeberis ignes,
Qua tenet inclusos habitabilis orbita Belgas,
Et dextrum ferit umbra latus; devicta videbis
Oppida, disjectas acies, belloque cadentes
Egregias heroum animas, nec inulta parentis
(375) Busta tui, foetam spoliis pendentibus Hagam,
Placatum Vahali Rhenum, desuetaque regum
Imperia, & patriis firmatum legibus orbem.
Nos cives, pia turba, tui, jam publica luctus
Argumenta damus, votisque reposcimus umbram,
(380) Pracipitesque colos querimur. Te Fama perennis
Per terras pelagusque vehit, suppostaque nostris
Littora littoribus, quaque explicat aureus aether
Templa Deûm, vastosque expandit Iuppiter axes,
Clangenti canet arma tubâ; nec tanta silebunt
(385) Bella prius memores Belgae, quam flumine verso
Irriget Hollandos Athesis, Sabrina Sicambros,
[Ed.-1625: Irriget Hollandos Athesis, Matrona Sicambros,]
Parrhasiisque jugis Tanais delapsus, & Indus,
Mutato Batavas pulsabunt littore terras.

De FREDERICI HENRICI Auransio-
    rum Principis Praefecturâ

        PANEGYRIS.

(In: Petit 18)
BElgica, quam magno circumfluus aequore Nereus
Tundit, & inviso tutam secludit Ibero;
Quae socias sacro junxisti foedere terras;
Nec rigidi fers jussa Tagi, calcataque Regi
(5) Hesperio paribus propugnas jura periclis:
Sit mibi fas tibi fausta loqui, laetumque precari
Augurium facilesque Deos; dum prospera diros
Discussit Fortuna dies; & falciger iras
Leniit, ac facili procurrunt sidera motu.
(10) Explicat ipsa suos oriens Aurora jugales
Latior, & moestos defuncto Principe vultus
Expandit meliore coma; nec gaudia Titan
Dissimulans, Batavo fulget magis aureus orbi.
    Tu Superis, Henrice, places, & numina nobis
(15) Blanda facis; tibi pacatus desaeviit aether,
Et veteres seclis trudit melioribus annos.
Auspiciis Paphos alma favet, thalamosque coronat
Conjuge mollis Hymen. deerat spes altera gentis
Auriacae, tantoque novum de Principe germen
(20) Debebat coelum Batavis, & laeta futuros
Exspectans natura Duces. nunc publica curas
Sceptra vocant; fascesque tibi designat, & enses
Belga favens, totumque audet tibi subdere Martem.
    Maxima Battavicae crevit reverentia terrae,
(25) Et gaudent delubra Deûm, trabeataque passim
Limina; jam sacro circumvallata Senatu
Curia neglectas alio sub Praeside causas
Vindicat, & presso accelerat responsa clienti.
It Themidi Bellona comes, frenisque sub iisdem
(30) Concordes sociant animos, nec patria tantos
Pluribus imperiis prudens divellit honores,
Iuraque castrensi dirimit civilia lauro.
Scilicet una decus belli fortuna tuetur,
Et momenta togae; ne vel vilescat inermis
(35) Curia, vel solo damnentur crimina ferro.
Non pudet armatas Astraeam ferre secures,
Et gladium vibrare manu; nec pristina legum
Gradivus consulta fugit. Spectatur in aula
Miles Arausiades, & qui modò voverat arma
(40) Cattigenis, patriisque fidem juraverat oris,
Iam sua clamosis despondet nomina rostris.
Inclyta progenies, & priscis cognita seclis,
Imperium titulosque capit; cui splendidus olim
Implicuit sacros Moenus diademate crines,
(45) Et pronae fulsere aquilae. Sic nempe futuros
Oceani terraeque Deos, & divitis Indi,
Augusto voluit numen de sanguine nasci.
Illic magnanimos series aspectat Othones;
Illic Pannonio celebres Mavorte Robertos,
(50) Victores Latii, & captae (proh tempora) Romae.
Tunc cum purpureus gemeret nova vincula praesul,
Caesareumque nefas, ereptaque jura cathedrae,
Indoluit, mediisque pater Tiberinus ab undis
Dura triumphati spectavit fata Quirini.
(55) Walravos fert illa duces, felicia Gallis
Nomina, cum socium exoraret Sequana Rhenum,
Et premeret populos virtus Germana rebelles.
Hic quoque Gerlacos, quos sanctior infula texit,
Et Iani fulgent Proceres. quique acer in hostem
(60) Ivit, & exutum docuit parere Garumnam,
Engelbertus ovans. Non hunc magis horridus ensis,
Quam pacis decoravit amor, Batavâque superbum
Majestate caput; querulas cui Flandria voces
Et tumidos posuit dictis placata furores.
(65) His genitor defluxit avis; nec degener illo
Sanguine crudelis furias contemsit Iberi,
Albanique minas: vomeret cum praelia Baetis,
Missaque in Advaticis saevirent agmina portis,
Et lentos secura Fides conscenderet ignes,
(70) Ille Pater, magno Belgas turbante tumultu,
Asseruit ferro patriam, tot restitit armis
Unus, &, iratis Princeps tranquillus in undis,
Iura focis, arisque Deum, terrasque colonis
Reddidit, & profugis desertas civibus urbes.
(75) Nec te magna parens, duris exercita fatis
Femina, cui triplici maduerunt caede penates,
Bisque empto latrone thorus, jam sera silebunt
Carmina. Tu tantae dicas primordia gentis
Gallia, & ingentem fastis inscribe Loysam,
(80) Coliniosque Duces. Tumulos venerare; sed unum
Tot seclis expunge diem, quo perfida Cypris
Caedibus infames Francorum aspersit amores,
Impiaque aspexit redivivus fercla Thyestes.
Mauritius virtute praeit, titulisque decorum
(85) Illustrat belloque genus. non una trophaeis
Sat fuit, aut forti suffecit Belgica dextrae,
Parva nimis, vasti clauduntur cardine coeli
Praelia, & immensum circumfert vela per orbem
Bellatrix victrixque manus. Sic plurima sceptris
(90) Accedunt, Frederice, tuis, longoque triumphas
Ordine, & innumeris turgescit linea lauris.
Nec tibi pacatis Germania sedibus olim
Vitae jura dedit, nec prima luce coronas
Suspendit foribus Cattus, stirpique tuorum
(95) Saxo placens. gaudet claris natalibus aequor,
Nereidumque domus, Batavi. tu fluctibus ortus
Oceanoque patri debes. tu Martius inter
Tympanaque, fremitusque virûm, bellique labores
Nasceris, & patrio tepefactis sanguine cunis
(100) Indormis, scelerum ignarus. nisi fortè tenellis
Emicuere aliquae jam tum vagitibus irae,
Et caesi vindicta Patris. velut obvia quando
Occurrens Libyco tigris furibunda leoni,
Cui proles it parva comes, discerpta feroces
(105) Deponit moritura minas: stat proxima matri
Trux soboles, sentitque malum; sed viribus impar,
Praesentem condit, mox hunc ultura, dolorem.
Iactat Creta Iovem, Delos Latonia Phoebum,
Partus Delpha tuos. Fratrem dedit extera tellus,
(110) Sed genitrix urbs nostra tibi est. quid moenia civis
Gibboso fundata Duci, laticesque recoctos
Esse putas laudis precium? tibi gloria major
Surgit, & Auriacus latè famam explicat infans.
Ille ubi prima levi fixit vestigia gressu,
(115) Militis emicuit species, genitusque videri
Bellator poterat. sunt arma crepundia, lusus
Devicti Mavortis opes, raptaeque subactis
Hostibus exuviae. clypei, galeaeque tubaeque,
Et coni radiantis apex, felicia belli
(120) Orsa, placent, mediisque audax adolescit in armis.
Saepè dedit teneris hastam gestare lacertis
Mater, & intrepidos velavit casside vultus;
Vel latus accinxit gladio, duroque futurum
Armavit thorace Ducem. capit illa doloris
(125) Lenimenta sui, natique in imagine gaudet,
Ultorem mirata suum, festinaque voti,
Hic vindex tuus, inquit, erit, Gulielme, nec umbrâ
Nassavios inter proceres errabis inultâ.
Excepit praetexta togam, bullataque vestis
(130) Expandit juvenile decus; cum ludrica belli
Auspicia, & fictae sprevit praeludia pugnae
Mens celso cognata polo. vilescere Pallas
Incipit, & Batavas jam dedignatus Athenas,
Gradivi praecepta capit. lorica Lycaeum
(135) Despicit, arma scholam, chartasque repellit inertes
Pugnatura manus. Fraterna negotia spectans,
Haec vellet permissa sibi, doluitque trophaeis
Praecidi tot bella suis: parere Sicambrum,
Et fortes animis Frisios, postremaque quondam
(140) Nomina terrarum Morinos: tot castra teneri
Legibus, & famulis Mosam pallescere ripis,
Et fratri totam Superos impendere Daphnen.
Possedit Bellona virum, & florentibus annis
Inspirat Martis rabiem. mora nulla, ferocem
(145) Occupat Hesperiam, &, quae vulnera fecerat ensis,
Lambit, & hostilem rabido bibit ore cruorem,
Acer & indomitus; quo vel spes certa triumphi,
Vel patris memor ira vocat. pedes urget Iberum,
Urget eques. fusos premit imperterritus hostes,
(150) Nec veniam dant arma fugae. non horrida mortis
Creditur aut lethi facies. non frigida Phoebe
Importuna Duci est; vel qui sublimior axem
Phoebus habet. Vidit spoliis Aurora superbum,
Et lucis pars nulla vacat. pars temporis omnis,
(155) Pugnanti favet omne solum. Iam classibus undas
Claudit hyems, equitumque globos glacialia vectant
Flumina; nunc eadem Zephyris spirantibus aether
Laxat, & aequoreis exercitus innatat undis.
Quis tibi tunc Alberte dolor? cum classica nostri
(160) Principis Erkelias premerent victricia portas,
Et circum flagraret ager; cum rapta supellex,
Nec custoditum victori cederet aurum,
Captivaeque nurus. Qua tunc formidine pressi
Pallebant Grudii; Batavas cum Dela phalanges
(165) Cerneret, & docti muris vicina Lovanî
Laetior Auriacas cantaret buccina laudes.
Cum tu clare Ligur, cum Princeps foemina regni
Fumantes frustra lachrymis exstingueret ignes,
Ingemeretque suis tristis Brabantia bustis,
(170) Tutelae secura suae; cum territus hostem
Fugit, & ingenti se condidit aequore Scaldis.
Non Pandioniae sic contremuistis Athenae;
Cum ferus immensos vastaret milite campos
Medus, & in solis habitaret Graecia transtris.
(175) Non sic obstupuit Latium, cum frangeret Alpes
Hannibal, & victis tremerent Capitolia Cannis.
Dic mihi Fama memor, quales Alemannia vultus
Sumserit, adventu Batavi ductoris, ut omnis
Castra Getes, pavidusque averterit agmina Cimber,
(180) Codanique sinus populi; cum libera ab armis
Urbs augusta novis juraret foedera pactis.
O quoties duri circum fera cornua Rheni
Vectus equo, & triplici cataphractus pectora ferro,
Hesperias acies & formidata colonis
(185) Castra stitit: quoties Vahalim Mosamque minacem
Caedibus Ausoniis, vel sanguine tinxit Ibero,
Et victos galeis hausit victricibus amnes?
Flandria fatales Morinis reminiscere fastos,
Quae cladis tum causa tuae, quibus impiger ausis
(190) Auriacus fraterque ruant: nunc littore castra
Prima locent; nunc arenti Gradivus arena
Aestuet, & geminum spectet de collibus agmen,
Divisa virtute ferox: ut lurida Tethys
Scuta virûm, galeasque, & Baetica corpora fluctu
(195) Abluat, & victo redeant sua castra Philippo,
Vecta mari magno. Sed tu mihi Rora furentem
Siste Ducem. viden’ ut medios dilapsus in hostes,
Longius ipse suas linquat post terga phalanges,
Et captum circumstet Iber? Vos credite Belgae.
(200) Liber abit, pugnamque novo Mavorte lacessens,
Qui modo captus erat, capienti elabitur hosti,
Raptaque prostrati suspendit signa Trivulti.
    Ecce Palatinae libertas saucia terrae
Poscit opem, victas Italus dum possidet urbes,
(205) Arvaque Caesareis Nemetum submittit habenis.
Nassavius molitur iter. nec segnior armat
Cornipedes, patriamque alium deducit in orbem.
Belga bibit Moenum, timidum gens nostra Mosellam,
Accola Neptuni Nicrum. miscentur in unum
(210) Vangionum Batavûmque manus, non Trevir euntem
Sistit, & oppositis populosa Moguntia castris.
Stant acies. verum si mens non laeva fuisset,
Lentaque cristatus traxisset praelia Teuto,
Non jam Cantabricae turbarent praela cohortes,
(215) Victorique Nicer fasces submitteret Istro.
Inter bella animum pugnae inflammabat amore
Magnus Otho, quem Bistoniis Germania peltis
Ire gravem, atque aquilis perjuras cedere Lunas
Laetior adspexit. nunc victrix dextra Roberti;
(220) Nunc bellatoris virtus generosa Renati
Subdebat stimulos, tantoque alimenta furori.
    Quò fessum Dux summe rapis trans aequora vatem,
Et vastos pelagi fluctus? regemque salutas,
Crinibus augustum triplex qui intexuit aurum.
(225) Non mea regales tecum pudibunda subibit
Musa lares, nec tanta rudi fiducia Phoebo est.
Tu patriae voces & nostri jussa Senatus
Perficis, & magnae juratum fedus Elisae,
Publicaque egregiis confirmas commoda curis.
(230) Nec solum Auriacas Mavortia nomina lauros
Condecorant; sed Marte gravis, bellique trophaeis,
Consiliis augetur honos. Respublica felix
Te Duce, te suasore manet; consultaque gaudens
Suspicit, & calidos Prudentia dirigit enses.
(235) Virtutum tibi templa patent, exemplaque factis
Praelucent antiqua tuis. dum libera quaeris
Imperia, audacis succurrit gloria Bruti.
Dum mortem populo impendis, te Consulis umbrâ
Solaris Decii. urgentes si sistat Iberos
(240) Dextera, magnanimus monstrat tibi flumina Cocles.
Bella trahis? suasit Fabius. victoribus instas?
Iam repetita redux attollit signa Camillus,
Et raptum tibi Roma decus, Latiique resarcit
Opprobrium. cum dura pati fortuna coëgit,
(245) Plurima ab intonso sumis documenta Catone.
Commendat faciles Trajani gratia vultus;
Nec patitur Titus esse ferum. Si lurida vexet
Castra fames, non jam Curios, contentaque parvo
Pectora Fabricii solus mirabitur Auson,
(250) Et Belgae rudis herba placet, calidoque recoctae
Sole dapes, & quae mediis obsonia campis
Lixa parat. Si sancta fides promissa reposcat,
Regulus exemplo est. Fastus contemnitur effrons
Tarquinii, Manlîque rigor, saevique Neronis
(255) Funera, & immanes quos olim Roma tyrannos
Indignata fuit. menti constantia sedit
Adversis infracta malis, & crimina solum
Haud credit licuisse sibi, nec jura favori
Donat avaritiae rabies, aut nescia recti
(260) Ira gravat. cunctos clementia temperat actus,
Et metui servile putat. plus roboris addit
Imperiis securus amor, blandoque potestas
Nixa supercilio; nec se terrore tuetur
Majestatis honos. querulae vaga murmura plebis
(265) Rectorum scis esse vices, regnique labores.
Ipse probas, quae facta cupis; nec subdolus aures
Tundit adulator, saevoque ferocius hoste
Lingua nocens. totâ livor proscribitur aulâ,
Dum solus damnetur Iber. Te patria primum;
(270) Tu patriam, sed primus, amas. vocat illa parentem,
Tu sobolem; dubii patrisque & Principis inter
Nomina pergratis cives erroribus haerent.
    Felix illa dies, mediis quâ Belgica castris
Elegit gavisa Ducem, fraternaque fratri
(275) Sceptra dedit. felix eadem, quâ splendida tecum
Astraeae venerandus adit delubra Senatus,
Aeternumque tuo capiti meditatur honorem:
Favistis superi Batavis; dum Principe ab uno
Iura Themis, Mars arma capit. non horridus ultrà
(280) Terret, & ultrices Divûm pater explicat iras,
Aut coelo portenta trahit. post funera Princeps
Nasceris, & nigros feralia pondera peplos
Exuit alba dies; & quae modo praefica cantu
Luxerat Auriacum, tristes te Praeside lessus
(285) Nescit, & excusso reparat sua gaudia luctu.
Applaudit tibi Belga favens, primusque Sicamber
Accinit auguriis, tibi propugnacula Mosae,
Et totum pandit Vahalim, divisaque Rheni
Flumina, & invictas ferratis moenibus arces.
(290) Nec minus alma tuis genitrix Hollandia cunis
Laeta novo fulgore micat, natoque superbit
Principe, & augustas submittit fascibus urbes.
Omnia praesenti postponit secula duris
Emergens Toxander aquis, & Flandrica donans
(295) Imperia, Auriaco littus custode tuetur.
Te Flevus, Drusique labor, donataque mitrâ
Oppida, te dominum divisis castra salutant
Gentibus; ipsa suo vel quas foecunda virorum
Albion excivit gremio, vel proxima Rheni
(300) Fontibus ora dedit, vel quas Germania pugnax
Casside, & aeratis armavit Gallia gaesis.
Eoi tecum restaurant federa reges.
Rectorem Tidora colit; ditesque Moluccae,
Iavaque odoratis onerant tibi mercibus alnos,
(305) Victricesque rates: fulvum Guinaea metallum
Spondet: Hydaspeis ornantur pilea gemmis,
Atque alibi jam lucet Eos, Arctoaque cingit
Tempora. transmittit longinquis munera terris
Taprobane; fundunt reduces tibi thura Sabaei,
(310) Et Syriae molles populi, ac vicina Damasco
Moenia. Cuncta tuas venerantur littora laudes,
Totaque Nassaviis vel paret machina jussis,
Vel parere timet. vastis circumfluus undis
Neptunus tibi vota fremit, saevumque tridentem,
(315) Nereidumque domos, & magni jura profundi
Mancipat, & totum submittit classibus aequor.
    Sume paludatas, Princeps venerande, secures,
Et castris dic jura tuis. Sat multa triumphis
Littora servat Iber. Phoebo subtraximus Indum;
(320) Occiduus restat, nec notus finibus Auster,
Nec passim faciles Afri. Victricia cernat
Signa Tagus, nostrisque minans Carteia carinis
Occidat, &, quondam mundi pars ultima, Gades.
Praedatrix Ostenda ruat, tandemque trophaeis
(325) Accedat Dunkerka tuis. hostilia subde
Oppida, securus decurrat puppibus aequor
Navita, nec captus ploret sua fata viator.
Saltem aliqua Batavis Bredanum averte pudorem.
Multa tibi Aetnaeis jam fumant aera caminis;
(330) Invictasque Duci galeas, & nescia ferro
Cedere scuta suis Brontes fornacibus aptat,
Vulcanus gladios, Steropes thoraca, Pyracmon
Ferratas subigit frameas, clavisque nitentes
Loricas rutilo gaudens superinduit auro.
(335) Ipsa tibi magno tellus percussa tridenti
Fundit equos, cui Nassavius calcaribus armos
Attentumque latus fodiat, qui flumina velox
Et rapidum tranet Vahalim; nunc culmina doctus
Transvolet, & nulli Cererem subducat aristae.
(340) Iam video nova regna rapi, Morinosque coactos
Degeneris meminisse fugae; jam subdere colla
Advaticos: domitis Scaldim mitescere castris;
Latius impexum fines diffundere Geldrum,
Semotoque magis Frisios praedone vagari.
(345) Tu patriae dignos ex te concede nepotes,
Auriacumque expande genus, stirpique futurae
Imperii promitte decus. tibi templa, penates,
Curia concordes aeterno foedere mentes
Despondere velint: nec te Fratrique Patrique
(350) Dissimilem belli videant virtute Batavi.

ARGO BATAVA.
Sive Epinicium in captam classem Mexica-
    nam.

(Petit 26)
ARgolicas classes, spoliumque illustre Pelasgae
Pubis, & aurifera raptum de Colchide vellus
In Batavis jam, Belga, vides. En Tiphyn, & Argo,
Selectosque duces patriae, reducesque carinas,
(5) Et Tartessiaco malè custodita draconi
Munera, & Occidui penetralia diruta Phoebi.
Quas versas, Fortuna, vices? quo crimine damnas
Hesperios irata Deos? dominumque potentem
Vis nutu trepidare tuo? nec regna perenni
(10) Sorte beas? summosque tuo sub numine reges,
Sceptrorum quae fata, doces? trabeasque, ducesque,
Et formidatas gemino sub Sole tiaras
Tot damnis facis esse reas? Num praescia veri
Grajugenûm nostris praelusit fabula terris?
(15) Et Colchis tum ficta fuit, tum fictus Iason,
Et ficti Minyae, & cantatae pellicis artes?
Inveniunt nunc cuncta fidem. plus Colchide servat
India; Phryxaeis pallens mutavimus aurum
Exuviis; nostroque satus sub sidere ductor
(20) Aesonides nunc alter adest, Argiva juventus
Toxandri Batavique sumus. non Pelias Argo
Disscidit Euxinum trabibus spumantibus aequor,
Aut labor in veteri tantus jam luditur urbe:
Non qui rura secat gelidus ditissima Phasis
(25) Abreptas deplorat opes. stant littore puppes
Auriacae, queriturque suae dispendia gentis
Infelix Vesper, nec quondam cognitus orbis
Vincitur, & solum vellet mitescere Belgam.
    Presserat Unanimes Hispana potentia terras,
(30) Imperiumque sibi latè firmaverat auro
Dives Iber; poteratque uni mercabilis esse
Terrarum fortuna Tago. jam cesserat Ortus,
Frenaque Castellae pallens admiserat Indus,
Quà Pyrois se mergit aquis. submiserat Afer
(35) Littora, & Austriacis toties Europa favillis
Arserat, & dites poterat metuisse Philippos.
Saepius iratum Vahalim Mosamque catenis
Strinxerat, & victas Rheno substraxerat urbes:
Certatumque diu fuerat: num Rege sub illo
(40) Subderet ipsa suos concors quoque Belgica fasces,
An dominis contenta suis pars parvula mundi
Staret jure suo, laetumque ostenderet orbi
Libertas speciosa caput: num sperneret audax
Regnatorem Asiae, an positis agnosceret armis:
    (45) Cum Batavûm sic ductor ait: Tantumne licebit
Hesperiae? populosque meos impune lacesset
Cantaber? & socios ultra populabitur agros?
Cur servat Bellona modum? cur segnior aether
Temperat armorum furias? & neutra potentum
(50) Causa labat? cur quas nobis extorserat arces
Eripit Austriaco? vel quas extorserat illi
Donat Arausiadae? & mutato Principe mutat
Oppida, & adversis pereunt mihi moenia castris?
Luditur hoc terrae gremio, divisaque belli
(55) Gloria victorum geminis alternat honores
Partibus, & lenti partitur commoda Martis.
Promotum tellure parum est. vicina Sicamber
Bella dolet: Frisiis praedatrix finibus instat
Linga ferox: timet armatum Zelandia Scaldim:
(60) Cunctaque circumstant hostiles rura phalanges.
Tentanda est fortuna foris, meliorque triumphi
Materies rimanda procul. quocunque recedam,
Occurret quod perdat Iber. Iam paruit Eos,
Ferventesque mihi fasces misere Moluccae,
(65) Taprobaneque ferox, & divitis ostia Gangis,
Et Tidor, & nostris Ambona potentior armis.
Huc aquilas, huc signa tuli, subductaque Baeti
Terrarum pars magna fuit. Gangetica fumant
Littora, & Auriacis Malabar perculsa carinis
(70) Horret adhuc, Batavûmque pavent incendia Iavae.
Oppositum mundi restat latus. aurifer Indus,
Ultimaque Arctois Tethys, spolianda trophaeis
Linquitur, & pulchro tellus donata metallo.
Illic pallidulas volvit Pactolus arenas,
(75) Et ditis sunt tecta Midae, Pelopumque penates,
[Ed. 1629: (75) Et ditis sunt regna Midae, Pelopumque penates,]
Attalicique lares. illic in viscera terrae
Itur, & abstrusae turbat penetralia Vestae
Fossor, & ipse suo scrutator concolor auro.
Quid Cuscum, Quitumque potens, preciosaque Chiles
(80) Oppida, quid placidis Limam quae praesidet undis,
Commemorem, claramque Peru? capit inde malorum
Argumenta furor, socioque superbia luxu
Ingenii fomenta sui, causasque nocendi
Invenit. hic dirum peregrina pecunia Martem,
(85) Pestiferasque faces, bellique accendit Erinnyn,
Inque neces nostras toties armavit Iberum.
Haec clypeos tot vena vomit, tot fabricat enses,
Invertit fas atque fidem, regumque ruinas
Ex alto scelerata trahit, tot subruit urbes,
(90) Tot populos, fatale lutum. timuere Britanni
Hesperii rectoris opes, sensitque ferocem
Gallia, terribilem Venetus, Germania fortem,
Belga gravem, saevumque sibi glacialis Ierne,
Audacem Allobroges, regnatoremque profundi
(95) Oceanus. tanto supplex natura magistro
Paruit. hoc uno princeps ditatus ab Indo
Subdidit hunc ipsum sceptris, & margine coeli
Finiit imperium. qui, tot labentibus annis,
Terruit infractos audaci milite Belgas,
(100) Indus erat. qui castra Tago transfudit in Arcton,
Instravitque suis Neptunia regna carinis,
Ille fuit. quae mansuetum tot caedibus Albim
Imbuit, & Nemetum conspersit sanguine terras,
Pars mundi postrema fuit. si cessimus, auro
(105) Cessimus, Hispanae nunquam vicere sarissae;
Quae vicit, dis gleba fuit. tam nobile lucrum
Emeruit famae precium. Quid sedibus hisce
Protrahimus bellum Batavi? Phoebumque cadentem
Negligimus? cur non magnis invadimus ausis
(110) Raptum Attabalipae solium? praedamque Pisarri,
Barbaricasque pari rapimus virtute tiaras?
Credite Battaviae proceres, hac parte petendus
Cantaber, hoc uno finiri nostra triumpho
Praelia posse reor, solum locus iste potentis
(115) Imperii suffulcit onus. haec omnia tellus
Vindicat, haec mundo pacem victoria reddet.
Ibimus, & si quis fatis locus, ibimus, & mox
Territa Nassovias spectabunt Mexica classes,
Attexentque meis victricia rostra coronis.
    (120) Talia Arausiades attenta per oppida ductor
Dum loquitur, subitoque accendit pectora motu:
Et jam magna novi sedit fiducia belli;
In Zephyrum gens tota ruit, divisaque Belgî
Partibus, ingenti coëunt aeraria censu,
(125) Et bellum privata parant. post publica cives
Arma, suis fervent studiis; opibusque reposcunt
Conjunctis unius opes. spe concipit Indum
Quilibet, & dubia patriam mercede tuetur.
Nec differre placet tanti molimina belli,
(130) Aut patitur fortuna moram. dat classibus undas;
Duraque Neptuni soboles, interque procellas
Indomito nutrita salo, vagus aequoris hospes;
Huc omnes vertêre minas; agilisque juventus,
Illa suae vindex patriae, & Mavortis imago,
(135) Bellona ridente, novas contingere terras
Gestit, & auriferae votis exultat arenae.
Ibat ovans animis, spoliisque insignis Iberûm
Ductor; & Hesperiis redimitus tempora rostris,
Aeoliosque inter fremitus, noctesque, hyemesque
(140) Suetus honoratae traducere tempora vitae,
Disposuit medio bellacia carbasa ponto;
Auspiciisque Deûm, claro sub Principe, laetum
E Batavis molitur iter. sic noster Iason,
Aesonides sic noster abit. velut acer in Afros
(145) Ibat, Agenoreis minitans incendia portis,
Scipiades; postquam Latias saevisset in urbes
Hannibal, inque suis doluissent bella Quirites
Visceribus gremioque geri, victaeque fuissent
Post Trebiam infames Cannae. sic longius ibas
(150) Cum Macetis, Pellaee, tuis; cum finibus arctis
Nescires pugnare domi; nec Persa superbus,
Bactraque, Arachosiique, & vasti Orientis honores
Insanum imperii possent frenare furorem;
Cum toto Tyrus alta mari circundata nollet
(155) Ferre jugum, solumque tuis submitteret arces
Classibus, & Graiae citiùs vicere carinae.
Ille per aequoreos numeroso remige fluctus
Vectus in Occasum, didicit Solemque diemque
Se jam ponè sequi, atque astris praeeuntibus audet
(160) Successus sperare sibi. mox flantibus Euris,
Hinc etiam documenta capit, coelique favore
Laetior, Albionis opulos, & regna salutat
Celtica. at infestum mox praetervectus Iberum,
Vindictam sub corde premit; tacitusque putatur
(165) Fatalem huic dixisse diem. quacunque per undas
Flexit iter, pavido sperata silentia passim
Incubuere mari. fugit Tritonia conjux,
Inque cavernosum se submersere profundum
Nereides. alium Salaminae praelia Xerxem
(170) Moliri, pars una timet: pars altera, Trojae
Relliquias hac classe vehi, rursumque furente
Aeneam Iunone peti: vel grandibus iris
Actiacas repeti civili sanguine pugnas:
Aut iterum Hesperio Belgis sub rege parari
(175) Turrigeris poenam ratibus. sed longius actus,
Suppositumque tenens signis ferventibus aequor,
Terruit aethereas Arctoo milite Chelas,
Et timidis vidit Geminos haerere lacertis
Arctius, & trepidae pallentia Virginis ora.
(180) Sed non sidereum cepit formido Leonem.
At Batavi postquam vidit depicta Leonis
Signa procul, rostrisque coli se novit in istis,
Nominaque inscribi ratibus, fulgentior ignes
Explicuit, rutilasque faces accendit eunti.
(185) Mox ubi magnanimo tellus inventa Columbo
Ante oculos & rostra stetit, visaeque fuere
Cyclades Occiduae, & scopulis Barbuda tremendis,
Invasit loca cuncta metus. quae cincta profundo
Cuba jacet, titulisque novis Hispania gaudet,
(190) Adventu tremuere Ducis. turbata Philippi
Imperia, & missis habitatae regibus aulae
Praesensere malum. grandem transvecta per Isthmum
Attonitam quoque Fama Peru, pacataque latè
Aequora, Guianaeque domos, Panamamque Diosque
(195) Perculit. occulti Potosi tremuere recessus,
Inque suis pavidum venis expalluit aurum.
Non sic extimuit Clypeae sub portibus Afer,
Cum Latiis Poenam terreret classibus urbem
Regulus, & longi jaceret fundamina belli.
    (200) Navigat Arctous populus; veterisque coloni
Orbe novo posuere rates, inversaque belli
Sub Tropico fortuna fuit. quo sidere Phoebo
[Ed. 1629: Orbe novo posuere rates, inversaque rerum
Sub Tropico natura fuit. quo sidere Phoebo]
Meta stetit, nostri quoque lux altissima fati
Emicuit, sociosque astris aequavit honores
(205) Auriacae virtutis apex. Quis crederet? illa,
Illa diu gens pressa domi, vix sedibus, eheu,
Tuta suis, secura, foris peregrina lacessit
Regna procul, mediaque velut stat Colchide victrix.
Hic ubi diffusum latè circumspicit aequor
(210) Dux Batavûm, jamque in Boream, jam spectat in Austrum,
Impatiens voti, famaeque sititor, & auri,
Adspicit ex alto surgentes gurgite longè
Adventare rates, & foetas mercibus alnos,
Transtraque Phryxaeum domino portantia vellus:
(215) Cum sic ad socios puppi praefatur ab altâ;
    Has ego vel bello victor, vel morte tenebo
Certus opes. per tot fluctus, mundique cucurri
Littora, vici hyemes, aestivaque sidera sprevi,
Brasiliaeque meis arserunt littora flammis
(220) Nuper, & hic galeis pelagus victricibus hausi.
Nunc restat labor iste mihi, spoliisque litandum
Belga tibi. nullo relegam vestigia cursu,
Dum mea sit spes tota Tagi, dum cesserit illa
Obsequiis dis praeda meis: non sospes abibit
(225) Hesperus, aut missum capiet vectigal Iberus.
Accelerate viam, socii, conscendite puppes,
Quaeque vehunt Indos, ferro jam vindice Belgas
Transtra vehant, dominosque alios agnoscere discant
Sidereae puppes, & castra natantia ponto.
(230) Si morimur, patriae morimur. si sanguine tantum
Constiterit facinus, patriae debemus & illum.
Vivimus; hoc etiam patriae est. pugnamus; & illud.
Alterius vos nosque sumus. nec talibus ausis
Fama levis petitur. socio comes ibit honori
(235) Utilitas. rapto cunctis mactabitur aere
Paupertas invisa domi. solabitur Indus,
Quos inopes dudum gracilis damnavit egestas.
Non in Parrhasiis Boreae consistimus oris,
Non Zemlae glaciale fretum gelidasque jubemur
(240) Ire vias, non verticibus trux imminet Arctos,
Aut cum carnivoris miseri decernimus ursis.
Cuncta nitent, gaudetque suo natura sereno.
Nos melior coeli regio placidumque cubile
Solis habet, calidos ubi fax Phoebaea negavit
(245) Differri plus posse dies, bis messibus aestas
Turget, & aeterni ridet clementia veris.
Inter opes hostesque sumus. quas cernitis, undis
Divitiae gazaeque natant. haec carbasa mundi
Fata vehunt, Regumque ferunt diademata puppes.
(250) Nunc pugnare manu, toto nunc robore niti
Vos decet, expansis agedum succurrite velis,
Et vestri faciles jussis parete magistri.
    Tales magnanimo dignas ubi praeside voces
Ediderat, paret dictis Neptunia pubes.
(255) Ocius hi remis, & contendere lacertis,
Vela alii, laxosque citi explicuere rudentes.
Fervere cuncta mari, & verri vada caerula cernas
Armigeris conspersa viris. nec segnius ille
Imperat, & socios fugientem instigat in hostem.
(260) Iamque pavens, pallensque metu circumdatur Indus,
Et dives bellare timet. quamque anxia res sint,
Discit, opes, magnique gravis custodia census.
At contra spoliis immanibus acrior instat,
Et quantum causa distat, vicinior armis
(265) Belga premit, ratibusque rates hostilibus arctat.
Praeda fit Hispanus, confertaque scrinia vecors,
Deserit. aërias scandunt Mavortia puppes
Agmina. non aliter, quam densae grandinis imber
Fecundis incumbit agris; olidumque cadaver
(270) Invadit rostrata cohors; aut acta per auras
Hyblaeos mellita tegunt examina montes.
Quis tibi tunc, Havana, dolor? cum littora circum
Erraret tua Nassoviis exercitus armis,
Inque tuis Batavûm fremuerunt classica terris,
(275) Et pavidae Auriacas classes videre Matancae.
Exuitur locuples gazis regalibus Astur,
Et laetum transfertur onus. portantur Iberi
Regis opes pelago, & tantis Dux Heinius ausis
In patriam spolia ampla refert. augusta vehuntur
(280) Pondera, & Arctois fato servata triumphis
Belgica inoffenso subeunt navalia cursu.
Sic nobis mercatur Iber. sic India nostra est,
Ignorata diu terris. quaecunque per orbem
Possidet Hesperidum rector, quoque possidet hostis,
(285) Sola nec immensi domina est Castella peculî.
Quicquid in hoc reperit Vespucî industria mundo,
Inventum tibi, Belga, scias. quae regna Columbo,
Iam populo patuere tuo. quae praelia gessit
Cantaber, haec nostros etiam confecit in usus.
(290) En coëunt gemini bellis felicibus orbes,
Et quà flammiferi surgit fax inclyta Phoebi,
Quaque ruit, fractisque bibit fervoribus undas.
Dissociat natura duos, victricibus armis
Consociat victor populus, dominisque sub iisdem
(295) Auriacas duplici suspendit cardine lauros.
    Credite posteritas. quae vix trepidantibus olim
Principibus parvâ poterat se sede tueri,
Terra, procul missis diffundit jura colonis,
Et cunctis quatit arma locis, nec limite certo
(300) Omne audet calcare solum. vagus advena mundi
Hac habitat tellure, salo nutritus & undis,
Partiturque suos Nerei cum conjuge fasces.
In ratibus vis summa Ducum est, sceptrumque gerentes
Robur habent. parvae ratibus crevistis Athenae,
(305) Totaque se fluidis defendit Graecia lignis,
Vecta mari magno. cur vertice proxima coelo
Alta Tyrus Sidonque fuit? potuere carinae
Imperio monstrare viam. dum navigat ingens
Carthago, trabibusque natat, dat jussa Saguntho,
(310) Gadibus, & Libycis Trinacria paruit armis.
Tuque adeò nunquam Superis tam visa fuisses
Roma potens, Latiis nisi formidata carinis
Ostia barbaricos aquilas misisset in Afros,
Aut Pelusiaci bellacia littora Nili.
(315) Nec Batavus virtute minor jam clarior exit
Gentibus, & quovis armat sub sidere puppes.
Adspice, Belga, virum, tibi nunc ostenditur author,
Totus ovans; Curibus parvis, & paupere Portu
Missus in imperium magnum. cui nobile virtus
(320) Stemma dabit, seroque feret praeconia seclo
Fama memor. nondum bellorum in vultibus irae
Subsedere Duci, nondum spoliantis Iberum
Desaevit rabies. dicas majora minari,
Et facinus versare novum. fiducia rerum
(325) Magnanimo sub corde sedet. spectacla, triumphos
Dissimulat; tua vota capit. nec gaudia tantum,
Quam facti momenta probat, sperataque nobis
Otia, & Hesperiae domitos hac clade furores.
Si magnum, vicisse, putas; sine caedibus hostem,
(330) Hoc majus, vicisse, reor. discessit inultus
Cantaber, & nullo nostrorum sanguine Regem
Imbellis placavit Iber. Nos solus Olympus,
Oceanique furor, Boreaeque exercuit ira,
Et docuit plus posse Deos. Sic nempe decebat,
(335) Quae dederant, aliquo discrimine dona parari,
Grandiaque admixto frenari vota periclo.
    At vos Battaviae proceres, civesque, duorum
Nomina magna Ducum fastis inscribite vestris.
Qui prius Herculeas audaci Marte columnas,
(340) Et subitis Calpen, Abyla ridente, favillis
Terruit: & quem nunc spoliis spectatis onustum
Materiam belli gravidis vectare carinis.
Heemskerki manes & magni pectoris umbra
Audiat hoc. venit praeclari funeris ultor
(345) Heinius, & cunctis factum memorabile terris
Continuat virtute nova. Dux alter in undis
Castra rapit, rapit alter opes. hic pabula Marti
Eripit, ille rates. alium Bellona secundat,
Huic ultrà Fortuna favet, sortisque serenae
(350) Gratia. post lituos alius laurosque superstes
Involvit se laude sua: post busta triumphat
Alter, & in media statuit tibi morte trophaeum,
Belgica. diverso geminis decernitur orbe:
Dumque alter veterem sibi subdit, at ille repertum,
(355) Terrarum pars nulla vacat. Dux magne Batavûm,
Ingredere auspiciis laetas felicibus urbes,
Et coelo famulante redux. per moenia clamor
Tollitur, Ecce venit; portasque effusa per omnes
Agmina patricio cumulant plebeja favore
(360) Gaudia. permiscet senibus se densa juventus,
Virque puerque tuis gestit plausisse triumphis.
O quantum mutata tuo res nostra regressu!
Ut patriae priscus rediit vigor, urbibus aegris
Vita, calorque novus, quanta est spes addita Belgis!
(365) Talis vere novo, pigrae post taedia brumae,
Vis animis membrisque redit, cum celsior acres
Ducit equos, noctisque fugat fastidia Titan.
Ipsa triumphatum antè oculos victoria Baetim,
Captivumque Tagum, & preciosa monilia Regum,
(370) Poculaque, & pateras, fulgensque in torquibus aurum,
Exhibet. incusat fatales India merces
Atque iterum sua dona timet, metuitque perire
His ipsis afflicta bonis. Hispania nigrum
Syrma trahit, ploratque suae dispendia terrae,
(375) Iustaque Battavico subduci robora bello.
Testibus his totum facinus vulgatur in orbem:
Grataque posteritas dicet, Te vindice, Belgî
Emicuisse decus. tantis securior ausis
Tempora rostrata cingit tibi Belga corona,
(380) Heroumque libens titulos & nomina donat.
Nec defunt studiis Superi. Tibi sidera servat
Iuppiter; & qua jam rediisti victor in Argo,
Ut videant Batavi, gelidae vicinior Arcto,
Clara coruscanti semper fulgebit in auro.

VESALIA CAPTA,
Duce facti fortissimo Heroe OTTONE
    GENTIO, Domino van DYDEN,
    XIX Aug. ann. M D C XXIX.

QUàm pavidos inopina juvant, quam gaudia moestos
Insperata movent animos, minuitque dolorem
Improvisa boni facies. sic pulpita postquam,
Et personato squallent proscenia luctu,
(5) Et turbata stupet proprios orchestra furores,
Funeraque, & nullum crudelis fabula finem
Sortitur: Deus, ecce, Deus delapsus ab alto
Cernitur, & tragicos absolvit machina motus.
Sic vagus aequoreis Tiphys jactatus in undis,
(10) Quem sua destituit puppis, nudumque carinae
Remigio sociisque latus, dum mentis & omnis
Consilii melioris inops, cedensque periclo,
Forte salutarem, quam sors vel gratia Divûm
Advolvit, prensat tabulam, fluctusque per ipsos
(15) Enatat: ingentes securo in littore casus
Admiratur ovans, mediaque in morte saluti
Praesidium roburque capit. Tu dilue luctus
Laetitia jam, Belga, tuos, tumidaeque triumphum
Hesperiae, & sterilis miseranda incendia terrae,
(20) Et quos infelix queritur Velavia campos
Austriacis patuisse aquilis, clademque Sicambrûm
Successu solare novo. victoria damnis
Obstrepit, & patriae reparat dispendia pernox
AURIACUS. Tibi victa suos Vesalia cives
(25) Devovet, & pulso nobis placatur Ibero,
Ac patrio frendens se ulciscitur Isala Rheno.
Illa graves portarum obices, & vincula laxat
Ferrea,nec ducibus metuit parere Batavis.
Quin gaudet se laeta capi, gavisaque belli
(30) Vim patitur, creditque sibi tunc otia ferri,
Dum circum Bellona furit, murisque sub ipsis
Arietat, armatumque equitem penetralibus infert.
    Hoc precio grassetur Iber, camposque patentes
Possideat, talem nobis dum debeat urbem,
(35) Et regni momenta sui. viduata colonis
Rura premat, laxisque ferox se jactet arenis,
Et latè praedetur eques: dum fortia castris
Oppida, & Hispano munitas moenibus arces
Subducat fortuna duci. Brabantia plaudat,
(40) Et jam se vicisse putet, dum gaudia ploret
Imperio damnosa suo. procul audeat ad nos
Intrepidum proferre gradum, dum negligat amens
Insultantem alibi Auriacum. longinqua sequatur,
Dum faciat sibi ponè famem. spe proxima fronti
(45) Devoret, at tergo instantem sic sentiat hostem.
Quod facinus, quam grande cano! dum luctus & horror
Occupat Unanimes tanto discrimine terras,
Veliferumque bibit bellax Germania Flevum,
Et duplicis circum Rheni se cornua jactat
(50) Cantaber, & raptas Pacata per aequora gazas
Rursum animo votisque capit, nutritque superbus
Stultitiae fomenta suae; jam victus & excors
Indecori dat terga fugae, dispersaque signa
Colligit, & timidis repetit sua castra maniplis.
(55) Haud aliter Latias Poenus dux terruit arces,
Extremumque sibi victis Capitolia Cannis
Promisere diem: tales tremuistis Athenae,
Ccum ferus iratam Medus transcenderet Hellen,
Totaque barbaricis arderet Graecia flammis,
(60) Cecropidumque lares. rursus se mascula longo
Solvit Roma potens luctu, cum territus Afer
Aspiceret Libyco grassantem littore magnum
Scipiadem, & retrò amissas remearet ad urbes
Hannibal, & Trebiam cannasque odisset, & Alpes.
(65) Ille ferox populus, toti qui praefuit orbi,
Quem dominum gentes nimium sensere subactae,
Isala cui domitas trabibus constraverat undas,
Quo fugiat, vix esse videt. quin sedibus arctis
Obsessi discrimen habet, dum debita versae
(70) Praeripiunt alimenta vices. ô quanta malorum
Agmina circumstant pavidum! granaria, messes,
Aera, rates strictis rigidas mucronibus hastas,
Pilaque, pugnantumque faces, & quicquid in hostem
Bellatrix doctrina parat, stipendia, currus,
(75) Signaque, captivosque duces, glomerata tenemus.
Quàm discit bellare miser, quàm vulnera sentit
Eugeniae funesta suae, quàm vellet eunti
Longius amotum ratibus succurrere Scaldim,
Aut Ambivaritos inter Tungrosque locari
(80) Castra suos! periit grandis fiducia coepti.
Ad veteres fines, Turnhoutae ad moenia fessos
Solvat equos, scribatque suae solatia Sylvae.
Exitio, vicisse, fuit: venere phalanges,
Ut fugerent: dicit querulâ convitia ripâ
(85) Romulidum Drusique labor: vidisse Sicambros,
Prô, pudor est: ludit lusum successibus anceps
Diva suum; bellique minax se vertit in hostem
Alea. nostrorum stimulos virtutibus error
Subdidit, & praesens extorsit summa periclum.
(90) At trepidans humeris clypeum vix sustinet aegris
Hostis, & astricta pudibundos casside vultus
Abdit, & ingentes animos formidine frangit,
Et multum subitae deplorat fata ruinae.
Armorum fecunda domus, palatia Marti
(95) Et belli devota Deo, Cererisque penates
Iam nobis Batavoque patent. & quicquid in annos
Lemnos, & aerisonis Curetum fecerat antris
Mulciber, accedit spoliis, gaudetque Pyragmon
Nassovio tantos famulari posse labores.
(100) Mutata est scenae facies. en patria laetum
Exerit os, & se nimium timuisse fatetur.
Ibat moesta Pales, nec jam, velut antè solebat,
Sylvestrem tenui Musam cantabat avena;
Non herbas pecori, non raptis Thestylis agnis
(105) Lac dabat, aut vitreas vicini ad fluminis undas
Ducebat Meliboeus oves, armentaque tutò
Pascebat petulans Corydon; aufugerat Aegle,
Moestaque Hamadryadum perculsas turba per urbes
Non secura satis culpabat commoda ruris.
(110) At nunc lanigerae tali rumore cohortes
Marsatios colles & notae pascua vallis
Certatim repetunt. Damoetas, Thyrsis, & Aegon,
Caesareos postquam sors improvisa fugavit
Geldrorum tellure duces, assuetaque Dravo
(115) Agmina, & hostiles terris avertere praedas:
Conscia laetitiae magnis praecordia curis
Expediunt; laetumque choro Paeana canentes,
Carminibus gemitus lacrymosaque gaudia miscent.
Prospera sed quantum nostris spes addita Belgis,
(120) Tantum exempta Tago est, tantum decessit Ibero.
Iam fluvios tranasse piget; jam praedia, villas,
Et circum rabidis fumantia culmina flammis,
Totque irae monumenta suae post terga relinquit;
Nec nova praedari cupiens, nec parta reservans,
(125) Hoc metuit, ne militae delicta ferocis
Intra septa luat. post se, post flumina retro
Et victas urbes, & victas conspicit arces,
Seque velut clausum circo breviore teneri.
    Grande ducis Liguris spolium , circundata vallis
(130) Moenia, Cantabrici studiis asperrima belli,
Tot nuper defensa viris, quae Lupia lambit
Proximus, & lato Rhenus pater alluit alveo,
Odrysiique potens domus, in qua Regis & arma
Et currus fuit, aversi ceu turbine fati,
(135) Vincitur, & fausto Divûm moderamine, nostris
Additur imperiis, dominumque immutat, & horae
Momento cessat magno parere Philippo.
Qualia Nassovio miracula parturit aether.
Rumpe omnes, Hispane, moras, elabere praeceps;
(140) Non ultra tibi nostra patent, si prospera quicquam
Indulsit fortuna tibi, si in viscera Belgî,
In gremium saevire dedit, si portio terrae,
Si cessit pars ista soli, jam bella paramus
Fluctibus, effusis Tethyn laxamus habenis,
(145) Et qua flumen opem negat, objectavimus aequor.
Non uno remeare modo te cogimus. imus
Aggeribus contrà. glebis pugnamus & undis.
Nec satis hoc. claudit jugulum Vesalia castris,
Et prohibet jam victa cibos. inopique famemque
(150) Imperat, & rabiem. Vos ô, vos vivite belli
Fulmina praelustres animae, atque aequanda Camillis
Nomina. tu Batavûm gentis fortissimue DYDI,
Quique ferox justis vincis bellator in armis
Wolfiade, dignamque isto cognomine praedam
(155) Eripis Hesperiae stabulis. vos Fama loquetur
Per populos, vestris debet virtutibus aetas
Postera. vos, magno patriam turbante tumultu,
Divinam tribuistis opem. vos obsita luctu
Libertas, passisque dolens afflicta capillis
(160) Relligio, Pietasque colent, & tempora circum
Suspendent murale decus. Vos urbibus, agris,
Triptolemo, Cererique, Deis solatia fertis;
Auriaci libratis onus, clarique labores
Principis, & belli molem, motusque levatis.
    (165) Magne Deus, tibi thura damus, tibi concinit hymnos
Belgica. sic res est. solùm te praeside tantum
Respondit voto facinus. te vindice portas
Fregimus, in muro stetimus, conscendimus urbem,
Vicimus, intulimusque adversis agmina signis.
(170) Te duce non equitem gressus, peditemqe fefellit
Noctis iter. per te frameae valuere, globique,
Machinaque; & pavidis miles custodibus acer
Institit: Austriacae fiducia languit aulae,
Et sua securo nocuit victoria Ibero.
(175) Sis clemens, facilisque diu: felicia tollant
Nassovii vexilla duces: Tu numine dextro,
Quos gerimus, decora titulis victricibus enses,
Hostiles averte manus, obsessa reclude
Oppida, & attonitum qui nunc, famulantibus astris,
(180) Fulminat ad Mosam, longi post taedia belli,
Battavicas victor redeat Fredericus in urbes.

De Obsidione SYLVAE-DUCIS liber unus,
    ad PRINCIPEM AURIACUM.

(Petit 27)
EXcessit sors nostra modum. suprema tenemus,
Quae fuerat sperare nefas. Mavortius ipsum
Perrupit Phlegethonta furor, rursusque potentem
Contudimus ferro Eugeniam. fiducia quicquid
(5) Iussit, & ingentis felix audacia coepti,
Fecimus; egregiasque Duci victoria curas
Explevit, solumque hoc uno Belga triumpho
Stat satur, & veteres audet contemnere lauros.
Militat Auriacus patriae, preciumque laboris
(10) Grande refert, famamque ipsis jam terminat astris.
Succedunt spoliis urbes, & victa fatiscunt
Oppida. post fractum miserandis cladibus Indum,
Hîc jam plorat Iber, propiusque & bella Batavûm,
Et sua damna videt. non jam sua brachia Cancer
(15) Contrahit, aut Tropici spectat dispendia Titan.
Non pater Oceanus, non tot spoliata suorum
Exuviis jam Cuba tremit, non Mexica fumant
Transtra, vel extremâ Zephyrus damnatur arenâ.
Non Tethys exuta dolet. post aequora tellus
(20) Subditur, & pavidis infrendent agmina portis,
Moestaque Nassoviis trepidat Brabantia castris.
Sic terras durique reas arcessimus undas
Imperii, veteresque in nos ulciscimur iras,
Barbaricasque, Albane, neces, odiisque litamus,
(25) Sat memores, Rex magne, tibi. sic spreta tiaris
Regna sibi pacem poscunt, gladioque minacis
Hesperiae furias redimunt. his supplicat armis,
Et victrix veniam belli fortuna precatur.
    Littore Dardanio magnae dum moenia Trojae
(30) Verberat, & Phrygiis insultat turribus ultrix
Graecia, & iratas acuit vindicta Mycenas,
In partes abiêre Dii: causamque secutus
Quisque suam populumque fuit. pars Ilion optat
Stare loco, & Danaûm jaculata est classibus ignem,
(35) Pars genus Assaraci Priamique evertere gentem
Saeva parat; pugnantque suo sub numine jussae
Europaeque Asiaeque acies; trahiturque Deorum
Litibus in decimum Bellona volubilis annum.
At nobis coelum omne favet, pariterque secundis
(40) Numina conspirant animis, & federe laeto
In Regem coïere poli. Tu pabula Marti,
Bellator Neptune, rapis, ditesque superbis
Exuis Austriacos opibus. tu Mulciber enses
Frangis, & inviso frameas obtundis Ibero;
(45) Armorumque minas & diri pulveris ictus
Eludis. tu corda gravi formidine Mavors
Corripis, exanimasque Duces. tu lenta Philippi
Iussa refers, regumque procul responsa moraris
Atlantis Tegeaee nepos. qui lethifer annus
(50) Ire solet, lethoque virûm tot corpora sternit,
Mitescit meliore Deo, placataque nobis
Sidera damnatam Phoebus direxit in urbem.
At tibi, tot Superos inter, Tritonia Pallas,
Debetur tantum facinus. tu provida belli
(55) Consiliis, & tantarum moderamine rerum
Instruis Auriacum, tu doctis moenia vallis
Cingere, per medias Vestam reptare paludes,
Et fluvios frenare doces: attollere montes,
Telluris laxare vias: ipsosque furentis
(60) Irruere in Ditis thalamos, & tramite coeco
Scrutari secreta Erebi, patefacta ciere
Tartara, sulphureasque domos. Tu pandere vatem
Cuncta sinas, causasque & prima evolvere rerum
Consilia, & clari memoranda exorsa laboris.
(65) Tuque adeò, seu jam fractae bellacia Sylvae
Moenia restauras victor, captivaque solvis
Flumina, belligeramque immergis fluctibus urbem:
Seu te Caesareis moerens sub fascibus armat
Isala, & afflicto reddis sua rura Sicambro,
(70) Carminibus, Frederice, fave. cui sidera coelum,
Mars gladios, Bellona manus, Tritonia mentem
Commodat, atque ipsi Manes famulantur Averni,
Pieridum quoque templa patent, vatumque Ducumque
Certatim frondent circum tua tempora lauri.
    (75) Est, ubi sidereos inter sublimior ignes
Aurea flammiferis aperit palatia valvis
Iuppiter, heroumque animas & celsa reponit
Nomina, quae claris aluerunt bella trophaeis,
Totaque sub galeis sudans exercuit aetas.
(80) Illic monstrorum domitor, victorque Medusae,
Regnatorque Asiae Macedo, Libyaeque tremendi
Scipiadae, Deciique, &, Martia fulmina, Drusi,
Ingentesque habitant Pauli. si sera revolvas
Secula, Borbonicos illic, & sancta Colini
(85) Ora ducis, cunctosque inter spectabis euntem,
Terribilem spoliis, populosque & victa trahentem
Oppida Mauritium: pro libertate cadentes
Nassovios; quoscunque recens vel prisca sonorâ
Vexit fama tubâ. quoties suffragia Divûm
(90) Sollicitat Superûm rector, mundique labores
Expendit, num bella velit, num mitia terris
Tempora, non alia coeli regione Deorum
Consiliis rebusque vacat. huc vecta per altum
Ire parat rabido bellatrix Belgica vultu,
(95) Belgica, concordes socians in federa gentes:
Non pacis vestita habitu, non mollis olivae
Dona ferens, cultuque comas inflexa decoro.
At furor, audacesque minae, & Mavortius horror
Praelia spirantem fremitu comitantur anhelo.
(100) It sudor per membra Deae, pars una lacertos
Nudatamque aperit mammam; pars altera nodo
Fulmineam nectit summa cervice machaeram.
Incutiunt terrorem oculi, rutilantque coruscis
Ignibus. impavidum pugnax audacia vultum
(105) Asperat, &, veluti ritus imitata Minervae,
Abscondit galeâ frontem, genibusque cruentam
Quam tenet, argutis vibrat stridoribus hastam.
Objicitur Soli clypeus, pavidosque lacessit
Solis equos. illi pugnae, certamina, caedes,
(110) Oppida sculpta manu, & patriae crudelia patris
Funera, prostratus generosa caede Varaxus,
Captivique duces inerant, Morinûmque per aequor
Exanimis fugiebat Iber, fugientibus instat
Belga, cruentatas lambit Neptunus arenas,
(115) It juxta Mendosa dolens. Tartessia fumant
Carbasa, turrigeraeque rates. stat territa Calpe,
Alcidaeque labor. nec longè Grolla recentes
Exhibet aere notas, vacuasque à mercibus alnos
Occasus, pauperque suis demergitur undis.
(120) Talis in augusto Divorum mascula coetu
Appulit. incomptis stabat Rupella capillis,
Et frustrà sua fata querens, Richelique labores,
Lilia sub manibus, velut indignata, gerebat.
Ipsa catenatum ducens Germania Cimbrum
(125) Flebat, & ultrices secum dum colligit iras,
Circumspectat opem, magno se fassa minorem
Caesare. divisis infelix Mantua sceptris
Pressa diu dominum populo poscebat & urbi.
Venerat & triplici crines implexa coronâ
(130) Albion, & fesso procurans federa Regi,
In malè discordem dictis regalibus aulam
Detonuit, Caroli pro majestate locuta.
Quas inter tales edebat Belgica voces
Ad solium conversa Iovis: Si, maxime rector,
(135) Haec mea non laevis meruerunt surgere regna
Auguriis, Batavas si nondum despicis arces,
Et medios inter bellorum emergere fluctus
Iamdudum potui: nec de me sceptra Philippi
Occiduis suffulta opibus fixere trophaeum:
(140) Advenio supplex. non ut depugnet ad Ortum
Auriacus, Gangemque ultra victricia tollat
Signa, vel in gemino figat tentoria mundo.
Vicimus hîc. scripsi extremis mandata Moluccis,
Per terras Solemque audax utrumque cucurri,
(145) Et dominam gentem toto circumtulit orbe
Nassovii fortuna mei, Zephyrique minantem
Sedibus armatis vexi trans vasta carinis
Aequora. transivi Thulen, ipsumque reliqui
Post mea terga diem. tantum nunc moenia Sylvae
(150) Vinci posse precor. nostris laus ista triumphis
Restat adhuc; nec me cupidam spes altera belli
Erigit. illa ferox miseris infesta Sicambris,
Iam Vahali Mosaeque gravis, funesta Batavis,
Incubat una mihi, & lateri lethalis inhaeret.
(155) Illa meas vastat segetes. desaevit in arva
Vulneribus servanda meis, victumque famemque
Hesperio librat fastu, gaudetque diurnas
Nocturnis cumulare neces. pars tertia Belgî
Unius fit praeda loci. quin undique stagnis
(160) Tuta suis, sparsasque inter secura paludes
Militat, atque suae suspendit fata ruinae.
Quid juvat Eoos mihi se submittere fasces,
Si nocet illa domi? leges praescribere Gangi?
Hic mihi jussa dari. quid vectigalia regum
(165) Poscimus? hic proprias redimunt aeraria messes.
An praebere cibos tanti est? alimentaque latè
Distentas portare rates? si Geldria Sylvae
Pascitur arbitrio? vastissima caerula transtris
Metiri? hic arctis claudi vestigia portis.
(170) Libertas concessa alibi est: hic unius urbis
Servitio deformis ago, vulgique fatigor
Fletibus. infestas Latio Carthaginis arces
Divisit Libycum spatiis ingentibus aequor:
At me proh nimium sociis consistere terris
(175) Dî cupitis. celsas Hispania transilit Alpes,
In Romam cum bella parat, Brennumque ferocem,
Et Senonum furias tardè sensere Quirites:
Haec praeceps, inopina meis cervicibus instat,
Nec lentè nocitura venit. cur dura tot annos
(180) Arma potens gessi? stravi tot pontibus amnes?
Cornibus infractis Rhenum parere coëgi?
Sustinui muris Martem? noctesque cruentas,
Armatasque hyemes, & ferrea secula sensi?
Aemula si nostris perstant haec oppida regnis.
(185) Dî, quorum auxiliis crevi, succurrite Belgis,
Exorate Iovem: tuque impavidissime Mavors,
Seu jam Sarmatici moderaris praelia Regis,
Sive Italis afflas bellorum incendia terris,
Allobrogumque ducem cognato jungis Ibero;
(190) Huc omnes converte minas. si Martia cessit
Breda tuo pridem Liguri, domuitque potentem
Paupertas inhonora gulae, si debita culpae
Sors fuit illa meae; nunc versis inclyta fatis
Sylva ruat, priscumque abole, Gradive, pudorem:
(195) Disiice ferratos obices, & sedibus imis
Fundamenta quate. occumbat victricibus armis
Bellipotens. nec enim jejuno pabula ventri
Ereptum venio, dapibusque imponere legem.
Non precor, ut fallax equitem submittat Hohenlo
(200) Moenibus. insidiis major fraudesque dolosque
Elusit, superanda manu. non vendita posco
Oppida, vel cives precio. mihi victor Olynthi
Displicet, atque emptae, falsis custodibus, urbes,
Et mixtum sceleri lucrum. quid magne moraris
(205) Iuppiter, his ipsis Fredericum immittere portis?
Tolli stagna peto: fugiant subducta Deorum
Aequora consiliis: excurrant longius amnes:
Plus urat Titana calor: qua vomeris ivit,
Castrorum nunc limes eat; mundique solutis
(210) Legibus, in celsas assurgant pondera turres,
Permutetque suas Faunus cum Naiade sedes.
Plura perorantem placido Saturnius ore
Excipit. at voces, aeternaque verba Tonantis
Implicuere suis Parcarum stamina fusis:
    (215) Nec te Breda diu, nec te patiemur inultam,
Belgica. Cantabrici libranda potentia regni,
Signandusque modus sceptro. divisa potestas
Imperii mundo melior. glomerata sub uno
Plurima Rege ruunt. durat moderata, fatiscit
(220) Ardua majestas solii. plus numina curant,
Qui victi vicere Duces. obnoxia coelo
Regna putat, quisquis regnorum parte carebit.
Tu, Dea, pugnacem victrix penetrabis in urbem;
Inveniet virtus veniam. quin praescia Clotho
(225) Bellorum duplicat lauros, spoliandaque binis
Urbibus attoniti pallebit regia Mauri.
Quae ventura brevi, quae comprobet exitus orbi,
Fatorum secreta loquor. licet undique fundat
Castra Tagus, junctis Germania tota feratur
(230) Auxiliis, Rhenus translatum sentiat Istrum,
Illyricas cieat Romana potentia turmas,
Undique Barbarici conspirent agmina Dravi,
Pacatusque domi circum te saeviat Albis,
Incassum, regina, tuos remorabitur ausus.
(235) Vos animis junctae, conspirantesque sorores
In bellum properate, juvet pars aegra labantem,
Dis inopem. sociate novis aeraria curis,
Armaque communi pro libertate resumptis
Vertite in Eugeniam studiis. Iam longius Alpes
(240) Territat, atque alio lauros molitur in orbe
Dux Ligurum: jam rapta tenet stipendia dives
Amstela. quis tanti flectat moderamina belli,
Consultant dubii Patres. suspensa potentum
Consiliis nocet aula sibi, discorsque laborat.
(245) Et tandem lentis veniet Brabantia castris.
En tibi Lemniacis desudant aera caminis,
Nec vigilem Steropes patitur segnescere Bronten.
Spirant ignivomi folles, incudibus ipse
Intonat armorum faber, & fornacibus instans
(250) Tela tuis aptat ducibus; galeasque globosque,
Pilaque funereasque faces, tormenta, secures,
Scutaque laxatâ format tibi Mulciber Aetnâ.
Tu Pavor hostiles frena formidine currus,
Tu Labor ingentes operas, Industria moles
(255) Festina fac stare manu. Berecynthia turres
Concute, & impulsis fastigia dejice muris.
Singula conjunctis concurrant numina votis.
    Dixit: at huic subito tumuerunt pectora motu
In pugnas, totisque novum bibit ossibus ignem.
(260) Nec latuit Mavortis amor. diffunditur ipsos
In vultus atque ora furor. de casside pendens
Erexit se crista magis, conusque refulsit
Splendidior, clypeique micans efferbuit orbis,
Inque genis rubor admisso pallore resedit,
(265) Massagetae veluti cum lactea pocula miscent
Sanguine, vel candens ebur interstinguitur ostro.
Acclives jam Phoebus equos, annique juventam
Vexerat ad Geminos, pugnacia sidera, fratres,
Et sua bellanti debebat lumina Tauro:
(270) Reddita cum terris, celerique per oppida gressu
Vecta cruentatos porrexit gentibus enses,
Laxavitque viam bellis, ac fervida dictis
Incitat Auriacum: Batavûm fortissime ductor,
Quid cessas parere Deo? defensaque patri
(275) Regna novis auges studiis? & pectore totum
Excutis Odrysium? tibi vasta potentia Belgî,
Et rerum commissus apex. tibi credita fratris
Sceptra tui, nostraeque potens exercitus orae.
Iamque tuis crevit Belgarum gloria curis,
(280) Et Salii cessere Duci. jam fracta feroces
Submisit tibi Grolla manus. divisit habenas
Barbaries Eoa suas, domitoque carinis
Vespere, regales donavit America gazas.
At majus tibi fata parant. tuus aethera jam mox
(285) Lambet honos. fraterna armis audacibus ausa
Transgredere, & tanto quaesitos sanguine fasces,
Quos pugnae, quos mille ducum peperere labores,
Quos longis haec nostra fides contexuit annis,
In tuto, Frederice, loca. cadat invida terris
(290) Sylva meis, pacemque velis non antè pacisci.
Hanc lauris annecte tuis, his debitus ultor
Inferiis, Fili, patrios ulciscere manes.
Reptasti per castra puer, totiesque cruore
Immaduit praetexta ferox, interque triumphos
(295) Telaque crevisti juvenis. jam frena capessens,
Intrepidus ferri, per prisca exempla tuorum
Circunfer generosum animum. procede secundis
Auguriis. regat audaces Bellona curules,
Disponat mediis miles tentoria campis,
(300) Belliger annus eat. post tot mea damna necesque
Plena triumphato redeat vindicta Philippo.
Hoc pietas polluta rogat, tumulusque Loysae
Matris, & infandis Francorum prodita mensis
Colliniae fortuna domus, memoresque meorum
(305) Mauritii cineres, venerandaque funera Belgis.
    Talibus ille Deae monitis accensus in hostem
Tota mente ruit. sed enim momenta laborum,
Quae maneant nostras inopina pericula terras,
Qua bellum sustentet ope, qua castra locari
(310) Sede queant, quae bellacem spes erigat urbem,
Expendit, versatque novi discrimina coepti.
Succrescit Martis rabies, praesagia laudum
Exacuunt pugnae stimulos. jamque impiger ardet
In densas se ferre acies, & praelia coram
(315) Sustentare manu, castris praescribere leges,
Et jussis animare tubas, disponere vallos,
Sistere praecipites glebis surgentibus undas,
Et circum positos lacerare ligonibus agros.
Continuò turbata quies; Batavûmque per urbes
(320) Bella tonant, sociaeque cient Mavortia gentes
Agmina, & imbellis votis proscribitur aestas.
Convenere Duces, sumptisque insignibus alae
In vultus rediere suos. hi terga fatigant,
Et spumantis equi fodiunt calcaribus armos;
(325) Hîc cataphracta phalanx, equiti tutela, pedestri
Lege coit. pars excussa se glande tuetur,
Pars tremebunda quatit rigidis hastilia rostris.
Hic praeit aeratam portans ad bella bipennem.
Hic acri mucrone ferit. se ferreus ille
(330) Illaeso thorace tegit. sed corpora nudus
Purimus à sola sperat virtute trophaeum.
Ingenio constant obitus, miserique feroci
Arte cadunt, ferroque mori tam simplice dudum
Displicuit. formas damnosa industria lethi
(335) Multiplicat, preciumque ipsis mors captat ab armis.
Iam fundit Groninga viros, Frisiusque maniplos
Instruit, & patrias abituris commodat iras.
Marsaciae venere manus: quasque armiger excit
Isala, & intonso gaudentes crine Sicambri,
(340) Quique bibunt Rhenum Batavi, Chaucique minores,
Quasque procellosis in fluctibus, aethere duro,
Asperat audaces Toxandrûm terra cohortes.
Nec varios linguis populos, junctosque sub uno
Principe Musa sile. nostro notissima Marti
(345) Robora, conveniunt, spretâ formidine, Galli;
Inde Caledonio permixta Britannia Scoto,
Allobrogumque acies, immansuetique Cherusci;
Quaeque, gravis quondam vinci, Germania laudi
Deficit una suae, nec se vexata probavit,
(350) Ultima pacato nobiscum militat Albi.
Hos inter cuneos praeclari sideris instar
Emicuit Ductoris apex, notusque refulsit
Auriacus, bellique moram damnantia movit
Pleno castra gradu, nec jam suprema timentem
(355) Funera neglectam Superis admovit ad urbem.
    Procubat horrendus madidis Gradivus in agris
Ilicet, & tenui secernit stramine coelum.
Exuvias sibi quisque rapit, crescuntque penates
In numerum, & nullo radiantia tecta pyropo
(360) Paupertas animosa colit. contemtior alga
Heroas dominosque capit, nec dispare formâ
Vivitur, ut petulans distinguit limina luxus.
Aestivum perferre jubar, contendere sueti
Frigoribus, passim recubant; & paupere mensa
(365) Placatur non docta fames, fessosque relaxant
Fabricii Curiique dapes, vel qualia ruri
Fercula disposuit tepido Serranus aratro.
Iam Rhenus per utrumque latus, jam Mosa secundis
Nassovio famulatur aquis, & tergora praebent
(370) Pontibus, & fluidae transmittunt castra carinae.
Incumbunt fluviis sylvae. nemorosaque Tempe,
Hercyniumque nemus, glomerataque robora Pindi
Mille natant ratibus. veluti cum straverat Hellen
Barbarus, & transtris solidato gurgite Tethys
(375) Obriguit. claudunt gravidae lethalia puppes
Pondera, & Aeolios lassantia tympana fratres,
Quaeque ferunt trepidis furibunda incendia tectis,
Et totum Mavortis opus. Describitur ingens
Area, virtutis spacium fatale, laborum
(380) Circulus, & claro causas concludit honorum
Tramite. stat morti limes, stat linea vitae
Iugeribus demensa suis, idemque cubile
Et tumulos trux campus habet: somnique necisque
Culcitra; semideûm bellatorumque palaestra,
(385) Orbita militiae, tantis servanda triumphis,
Vel nobis, vel, Ibere, tibi latura pudorem,
Porrigitur, celebrisque stupet molimina belli.
Crescunt in cumulum colles, vallesque profundas
Aequavere jugis. capiunt stagnantia sulcos
(390) Rura, superjectis coëunt castrensia glebis
Moenia, cinguntur tumulis immanibus undae,
Atque undis tumuli. mutat cum Tethye tellus
Munia, & antiquis migrant è sedibus ambae.
Assurgunt elementa, petunt declivia, pendent
(395) Ponderibus librata suis. suspensa tenentur,
Quae noceant depressa: iterum depressa tenentur,
Quae noceant suspensa. fodit, secat, obstruit, aufert,
Laxat gnava manus. sursum jactantur arenae,
Ordinibusque novis resident. hîc linea rectum
(400) Ducit opus, poscunt alibi munimina gyros.
Hîc cornuta jacent, & diro forfice vires
Conduplicant inimica suas: hîc currit in orbem
Machina, Phoebaeae formam mentita sororis.
Munit tuta metus. quaerit prudentia laudem,
(405) Dum longè ventura timet, dubiisque movetur
Casibus, & varias bellorum prospicit artes,
Quicquid & incautis queat evenisse, veretur.
Attollens apicem mediis urbs ferrea stagnis
Tot circum castella videt, metuendaque tantis
(410) Cingitur excubiis. cernit delubra Deorum,
Sacratasque fores, densisque minacia portis
Culmina, subnixasque jugis ac collibus arces
Vallari, atque ipsis indici bella procellis.
Non jam Romulidûm grandes mirabitur ausus
(415) Posteritas, non saeva tuas Allesia turres,
Et quae Dyrrachium magnae cinxere coronae,
Non ditis fatum Capuae. minus esse putabit
Fama Tyrum, stratumque immensis molibus aequor,
Aut quod cum tumida bellum Carthagine gessit
(420) Scipiades. cedunt Batavo vallante Plataeae,
Massiliae vilescit honos. non alta Sagunthos,
Quod commendet, habet. non qui sua viscera Xerxi
Transadigi permisit Athos, vastoque recepit
Aequora tota sinu. non duris belliger Haemus
(425) Pervius Odrysiis. mortales omnia dextrae,
Et nostrae potuere manus. haec moenia solos
Iurabis cinxisse Deos, pactoque potentem
Descendisse Iovem precio. Cur Dommala turget?
Subsidunt maria? & sulcati navibus agri,
(430) Naïadumque domus, & tecta paludibus antra,
Demersaeque patent valles? cur proximus urbi
Subducit se Mosa magis, quantumque necesse est,
Infestas castigat aquas? cur militat aether,
Et conjurati ponunt sua flamina venti?
(435) Dî peragunt incoepta Duci, & communibus urbem
Invadunt studiis. coelum, mare, sidera, tellus
Damnavere ream pariter. servanda triumphis
Henrici laus ista fuit. nec, vincere fratrem
Hanc etiam, visum Superis. celeberrima laudum
(440) Argumenta cano, rarique exempla laboris,
Militiaeque graves operas, excussa potentum
Scrinia, & his raptum pugnans in partibus aurum.
Nempe procul victae peregrino in littore gazae
Hic iterum nocuere Tago, propriisque Philippus
(445) Vincitur exuviis. damno est nimis esse potenti,
Divitiaeque premunt dominum. terraque marique
In se versa sui fatalia pondera regni
Sentit, & exuto tot clades imputat Indo,
Invictaeque diu labentia moenia Sylvae.
(450) Admiranda loquor. totos Eous & Aethon
Absorpsere lacus, & quà sub vere Napaeae
Ambrosias lavere comas, sese arduus infert,
Prataque depascit sonipes. quae saepius aestas
Imbribus Arctois maduit, pluviasque solebat
(455) Sidere sub nostro tempestatesque ciere,
Ferbuit, & longo latrantem Sirion aestu,
Ardentesque focos Cancri, rabidumque Leonis
Limen, & Astraeae succendit Virginis astrum.
Expendunt exacta senes, nec talibus unquam
(460) Commemorant nobis ivisse caloribus annum.
Sic facilis mores, tanto molimine rerum,
Invertit Natura suos. non pocula largè
Fudit Hyas, taurique madens in tergore nimbis
Alcyone damnosa fuit; ceu jussa, procellas
(465) Continuit, siccaeque Ducum juvere labores
Pleiades, & Batavo jam tunc placatus Orion.
Qui licet in coelo rutilans humentia latè
Cingula, & imbriferum distringat Martius ensem,
Ut vidit fluidos Belgarum sparsa per agros
(470) Agmina, & adversas studio reptare per undas:
Aeolios clemens fremitus, solitosque furores,
Bellantique graves populo compescuit iras.
    Nassovius, dum tuta vagis munimina castris
Adspicit, & validis secludi moenibus hostem,
(475) Signa movet, dictisque suos instigat euntes
Talibus: Hesperiam mecum domitura Iuventus,
Tempus adest. si quid quondam meruistis in armis
Belligero sub fratre, meis praestate parati
Imperiis. uno patriam defendite bello.
(480) Audeat hoc mecum facinus, quem causa ferocem,
Non furor, esse facit. non vili fama paratur
Pulvere. Cantabrici caput insuperabile regni,
Austriaci jugulum petimus, roburque potentis
Eugeniae. Quid sola queat fiducia ferri,
(485) Ostentate mihi. non vos per frigora brumae
Lenta traham, gelidique ferent incommoda soles.
Non rigidas calcare nives, cornuque minacem
Exspectare Caprum cupio. victoria praeceps
Poscitur, & nostros passura propinquior enses
(490) Aut ruet in vestris, aut stabit Sylva lacertis.
Nec vos, Pannoniam quamvis concusserit omnem,
Terreat aut Nemetum domitor, vel rector Iberi.
Aggeribus passim circumvallata tuemur
Castra, superfusos fluvios praecinximus illis,
(495) Et pariter terrâ, pariter defendimur undâ.
Ite recepturi, Mavors quam possidet, urbem.
Hispano collecta manus sibi congrua captat
Tempora, conatusque suos & coepta moratur.
Credite, suspensus Batavum jam respicit orbis;
(500) Regum vota favent, spectat ferus Adria longè
E speculis. dubitat Tamesis, quid Belgica possit,
Formidat graviora Tagus, plus augurat Ister.
Mundi cura sumus. nec vobis degener adsto
Ductor. inaccessas una penetrabimus undas,
(505) Ibimus in terrae gremium, coecosque meatus
Ingrediar, consors famae, consorsque malorum.
Qua miles statione cades, occumbere juxtà
Auriacus poterit. non me discrimina vobis
Dissimilem casusque dabunt. me pondera rerum
(510) Distinguent, non ausa, Ducem. quae jussa probabo,
Exequar impavidus. vestris fortuna periclis
Aequabit, ceu neutra, meum. Si stagna, lacusque,
Si mihi tempestas urbem, si proxima coelo
Tot castella negant, Superûm clementia victrix
(515) Cuncta dabit, jungentque meo se fata labori.
    Talia ubi peditum turmae, nunc mixtus equestri
Dicta dedit, studiis animos audacibus implet,
Accenditque mori promtos, belloque, viaque
Instruit. horrendo strepuerunt classica cantu,
(520) Et jussae cecinere tubae. simul impete diro
Aera crepant. stabant arces, praeludia pugnae
Aspera. sic, Libycis tutela penatibus, altis
Eminuit trux Byrsa jugis. huc omnibus ardor
Ire per ambages, & longa exorsa viarum
(525) Circumferre gradum. qualis per viscera terrae
Fossor in occultos ductat vestigia flexus,
Obliquatque sinus. Tu me per tela, per enses,
Per cineres, aciesque Ducum, per funera, pugnas,
Securum, Bellona, rape, & furialia pande
(530) Praelia, suppositosque cavis penetralibus ignes
Et lethi secreta aperi. Iam sanguine ferrum
Irrubuit, grandesque calent pugnantibus irae.
Haeret in ambiguo Mavors, nec certus in alta
Nube quibus dubitat facilem se praebeat armis.
(535) Pandimus abstrusos aditus, Plutonia rumpit
Claustra labor, sensimque truces convellimus arces.
Progredimur fossis. dextrâ laevâque sub ipsa
Stamus humo. disrupta ruunt fastigia flammis,
Et reserat munita fragor, robusta revellit,
(540) Summa quatit belli rabies. nec segnius instat
Fortis Iber, patriasque domos, & tecta Deorum
Asserit, & nullo satiantur vulnere dextrae.
Tum Stheleni Turnique cadunt. hic Pandaron, ille
Dejicit adversum Bitian, Rhaetumque, Abarimque.
(545) Vulnerat Ortygium Coeneus, prosternitur Astur,
Et praeceps animi Volscens. si nomina mutes,
Adspicias illic Troas, Rutulosque feroces
Permiscere manus, densisque occurrere turmis,
Alteraque Hesperiâ defendi Pergama dextrâ:
(550) Insultare Phryges, Danaos circumdare muros,
Et propius, caesis geminae custodibus arcis,
Ferre pedem. si quando duces adversa vocarent,
Pro nobis etiam Mnestheus, acerque Serestus
Pugnavere. fuit, qui fata extrema secutus
(555) Euryalus calidum vomuit de pectore flumen,
Magnanimamque animam tepidis abscondit arenis.
Ipse Gubernator, claro de sanguine Schetti,
Tunc etiam patriae pro libertate locutus
Creditur: & vigili dum prospicit omnia mente,
(560) Aspera consiliis moderans, nec tristibus impar,
Pugnantûm furias, atque intervalla nocendi,
Vincendique modum laudatis flectit habenis.
Nassovius, quanquam magnas sub pectore curas
Versat, & innumeros pernox se fundit in actus,
(565) Nil lethi mortisque memor, per saxa, per ignes,
Sulphureosque globos, inter tot busta suorum,
Seminecesque viros, & circumstantia pila,
Fumantes terrarum aditus & lurida tabo
Regna subit, gratoque aspersus pulvere belli,
(570) Non his delicias studiis, non praeferat aulae
Gaudia. quin totus fruitur, dum dispicit hostem,
Et desperatis transmittit lumina rimis.
Ille, ubi barbarico libratur machina pulsu,
Adstat ovans, operasque novis successibus urget,
(575) Quae sint excubiis, quae sint loca commoda vallis,
Quà ruat è portis acies: quo robore tuta,
Praesidioque suis noceat, quot vinea repat
Passibus; & tragicae furialia munia scenae
Unius sunt cura viri; magnusque decoro
(580) Militat exemplo ductor. stant praelia famâ,
Nec vitae numerat spacium, vel supputat annos,
Cui sua perpetuas despondet gloria lauros,
Et coelo cognatus honos. quo vivit in orbe
Celsa potestatum species, hoc judice pugnat.
(585) Sic Ducis adspectu cunctae stupuere cohortes,
Aemulaque audaci promovit signa Britanno
Gallia, cum secum junxisse pericula vidit
Auriacum, tantoque sui stetit obside fati.
Ut Leo, Marmaricis quem nutriit Africa campis,
(590) Cum subit atra fames, catulis comitantibus, antro
Exit, inaccessos quovis sub sidere montes
Permeat, & lethi contemtor opaca ferarum
Ipse prior lustrat. patriis animosior ausis
Erigitur soboles, praedaeque ferocius instat.
(595) Intereà adversum quatiens irata flagellum
Tisiphone, totis concussis viribus orbis
Arma movet, Baetimque furens Istrumque receptat
Auxilio, traditque truces hostilibus armis
Relliquias. mistis descendit Nervius audax
(600) Advaticis, longisque armati Lingones hastis,
Et quondam fortes Ubii, Tungraeque phalanges,
Membraque qui Morini gaudent durare procellis.
Hi castris inferre minas, fractoque laborant
Aggere vexatae dudum succurrere Sylvae,
(605) Et ruptas animis spirantes grandibus Alpes,
Eminus adsultant vallis. vix classica primos
Excierant vigiles, Batavûm cum Ductor anhelo
Adventat subvectus equo, lorisque solutis
Virtutis quoque frena suae famaeque relaxans
(610) Consilio flectit pugnam, festinaque cunctis
Instruit arma locis, & quà vocat hostis & usus
Infert cornipedem. quo deficit aggere miles,
Utitur auxiliis. hostes Dux inter & urbem
Pugnat, & à tergo clausos, à fronte lacessit
(615) Suppetias Regum: distinctaque cura triumphos
Conglomerat Batavo. Nec jam cognata feroces
Nomina conciliant proceres. nec sanguinis horror
Nassovios placare duces, commissaque magnis
Bella potest odiis. una de stirpe creatos
(620) Mars dirimit, geminosque ingens distare potentes
Causa facit. Sed non Henrici castra fuere
Henrici superanda manu. Tu Dommala testis
Tela virûm, galeasque, & Martia corpora versas,
Hispanique dolos, & tantis cladibus emptum
(625) Eludis facinus: quodque illa poposcerat umbra,
Multa Briaulteos placat tibi victima manes.
Destituit spes ista Ducem, primusque resedit
Impetus. haud aliter, quàm cum de montibus altis
Gurgite praecipiti scopulis illiditur unda,
(630) Atque in se violenta redit, spaciisque repulsa
Pluribus, hac illac multo mansuetior exit.
Mox ubi fulmineis patuere impulsibus arces,
Nudatumque latus miserandae apparuit urbis,
Et jam semiruti montes, avulsaque fumant
(635) Moenia, & abruptis se nostra ferocia claustris
Explicuit, rapuitque istam gens aemula laudem:
Tum sic Tisiphone, diris intexta colubris
Caesariem, quassansque faces: Bella altera, restant
Altera bella Tago. quamvis spes prima fefellit,
(640) Plus superest. aliis Belgî satiabere poenis,
Hesperia. en, tutum aggeribus revocabimus hostem.
Quod coepi, peragetur opus. quid dextera segnis
In ferrum lethale ruis? quis torpor socii? Phlegethonta movete,
(645) Successus dum summa negant. hoc Filia Regis,
Hoc Rex ipse jubet. nec nobis altera rector
Tarpeius mandata dedit. convellere regnum
Auriaci, atque ipso in gremio consistere terrae,
Consilium est. tacuit, foedosque a fronte cerastas
(650) Dum manibus furibunda rapit, projecit in amnem.
Atque ait: Hoc vindicta loco mihi poscitur. illac
Ite viri. madeat primis insultibus horrens
Isala, confossosque Duces truncataque membra
Hauriat, ut dixit, peditum simul advocat alas.
(655) Ipsa praeit, cuneosque equitum transvectat, & atros
Undique Marsaciis immittit finibus ignes.
Irrupere aquilae, & vastis se jactat in agris
Caesar; & hinc Flevi fluctus, hinc proxima Rheno
Pannonius lustrat quadrupes, metasque nocendi
(660) Praescribi sibi posse dolet. perculsa Sicambrum
Incusat regio, nec custodita superbis
Fit spolium ducibus. fugiunt Faunusque, Ceresque,
Et tu cura Pales pecoris; lateque juvenci
Semineces ructant, & sparsa mapalia tabo
(665) Spirantes adolent epulas. impleverat urbes
Terror, & audaces aliàs invaserat aulas.
Famaque nigrantes agitans formidine pennas
Unanimes belli tremefecit murmure gentes.
At non Nassovii virtus ductoris eodem
(670) Fracta metu. dubios casus, incertaque rerum,
Instabilesque vices Martis praeceperat Heros.
Nec mora se partes alacrem diffundit in omnes,
Una salus, roburque suis. vicina tuetur
Praesidiis, pavidis Rhenum circumtonat agris,
(675) Inde latus munit Vahali. Prudentia solum
Tunc pugnare timet, patriae nec credita ferro
Libertas. peragit placidè sedata potestas,
Quod vis inconsulta nequit, rabiemque fatigat
Circumspecta quies. post te, Thrasimene, morantem
(680) Laudamus Fabium, dilataque praelia prosunt.
Suspice Belga Deum. medio discrimine rerum
Otia dant Superi, Divûm clementia victrix
Pro te bella gerit. cedunt terrorque, pavorque,
Et cunctis sua forma redit. Vesalia laetos
(685) Restituit tibi capta dies. En adspice versam
Ut trahat in speciem fugientis Cantaber hastam.
Hei mihi qualis abit, quantum mutatus ab illo,
Qui venit, ut sumptâ redimat sua tempora mitrâ,
Et debellatis figat tentoria rostris!
(690) Adspice, quàm raras in pristina regna cohortes
Attonitus referat, totos qui insederat amnes
Milite. quàm spoliis Cimbrorum exutus & auro
Aeris egens abeat, qui voti prodigus amplae
Hauserat urbis opes. turmis truncatus & armis
(695) Foeda legit retrò vestigia, qui modo plenas
Explicuit campis acies. timet omnia serò,
Qui timuit nihil, & nimium secura ruinam
Fata trahunt. quantis, per te, Frederice, tenebris
Eruimur. tua nos tanta caligine rerum
(700) Irradiat toto vigilans industria regno.
Haud secus ac tumidum cum surgere Nerea cernit
Navita, & Aeoliis turgescunt aequora flabris,
Iamque ratim subeunt fluctus: ille impiger Arcton
Respicit, & quanam decimis se subtrahat undis
(705) Arte notat, fallitque trucis ludibria ponti.
Tu quoque non parvum tantis, Casimire, triumphis
Adjungis cumulum. tibi prisca Batavia debet
Asserti spacia ampla soli. transire paratos
Aggeribus prohibes, objectoque obice sistis
(710) Barbariem. mordent fluviorum irata catena
Agmina, & in sterili damnant jejunia terra.
    Stabat adhuc Sylvae facies, formasque nocendi
Invenit, & veluti flexus se torquet in omnes
Anguis, & adversus venientem sibilat hostem,
(715) Irrequieta furit, generosum suscitat ignem
Cana Fides, veterisque juvat fiducia belli
Magnanimam. jam Regis amor, promissaque magnae
Eugeniae subeunt, jurataque verba Philippo.
Obvia castra locat, strictos dat euntibus enses,
(720) Egreditur, vocat ad pugnas, hortamine fortes
Praevenit, & nusquam timidos epectorat horror.
Urbis ad Occiduos aditus, cervicibus arctis,
Planities non magna jacet. nam etera stagnis,
Fluminibusque natant. hoc totus tramite Mavors
(725) Sudat, & oppositis acuit certamina vallis.
Conciderant arces. iterum munimina surgunt,
Protruduntque operas operae. cum cornua frangis,
Lunaris te forma ferit. cum vincitur illa,
Septa struit transversa labor. superata vetustas
(730) Desinat Herculeos istis conferre labores.
Hic iterum se Lerna movet, secundaque colla
Parturit, inque dies glebosa repullulat Hydra.
Repimus armati sensim, metimur honores
Passibus, & totam non vult se parvula vinci
(735) Area. multiplicat tellus divisa triumphos,
Annumeratque Duci. circum seges horrida ferri,
Pugnacesque micant dextrae, nec limite longo
Ictibus alternis pugnant. cum vocibus aera
Permutata volant, atque intervalla loquendi
(740) Excipit armorum rabies. contermina miles
Tecta locat, geminaeque nocent confinia parti.
Fatali stat quisque loco, nec cedit inultus,
Permixtos agitant sociatis gressibus armos,
Vulnera vulneribus redimunt, sternuntque caduntque
(745) Inque vices redeunt mortes. huic saeva cruorem
Ora bibunt, sanieque horrescit livida cervix.
Illi sanguinea venerando in corpore grumâ
Canicies aspersa rubet. trahit ille labantem,
Purpuream vomit ille animam. portantur in hastis
(750) Exuviae, libratque exanguia corpora miles,
Frustraque lethiferis quaerit Libitina cavernis.
Cerno Thyestaeae crudelia fercula mensae,
Cerno Lycaonios artus, Busiridis aras,
Cerno sacra Phrygum, sibi quas placanda poposcit
(755) Taurica ferales obitus, furalia Thracum
Orgia, Achilleos tumulos. quò gloria ducis,
Quò rapis heroum sobolem? morituraque jamiam
Nomina? proh quanto meruisti sanguine vinci
Urbs cognata polo. non te stipendia tantum,
(760) Venalesque animae; sed quas armaverat ardor,
Non emptae domuere manus, devotaque laudi
Pectora semideûm. Sed quis fragor intonat aures?
Annè Gigantea congesta cacumina dextra
Enceladique ruunt? an moenia subruit urbis
(765) Mars pater? et diris corybantia flatibus aera
Excutit? alta labant murosque irata resolvit
Machina, perque domos, tonitrus immitata deorum,
Saevit, et immani turres disrumpit hiatu.
Est genus armorum, quo non violentius ullum
(770) Vel Phlegethon, vel Lemnos habet. Coit unus in orbem,
Miranda sed mole, globus cui plurima venter
Tela capit. latitant permisto sulphure ferri
Pondera, et occultas sevant in funera causas.
Hunc ubi serpentis vis imperiosa favillae
(775) Attigit, obliquo se tollit in aëra motu,
Flammivomamque trahit caudam: mox lapsus ab alto
Horrendum sonat. & magno sua viscera nisu
Rumpit, & ingenti involvit vicina ruinâ.
Quos ubi nocturnos flectens Latonia currus
(780) Vidit, & ipsa Deûm circum delubra rotari,
Creditur attonitis retrò cessisse quadrigis.
His quoque pugnatum. tandem se vinea fossis
Ingerit, & coecis supposti moenibus ignes
Extremus venere labor, disrupta patescunt
(785) Oppida, & incertam spondent suprema salutem.
    Exitium tune Sylva timens, cladesque suorum,
Et nudum perfossa latus, postquam irrita Bergî
Coepta videt, totamque imis à sedibus urbem
Corruere, atque arcta muros indagine cingi,
(790) Tales sollicito profudit pectore voces:
    Quàm nihil imperiis tutum, quàm cuncta revellat,
Quae steterant, Fortuna procax, Regumque superbis
Insultet malefida bonis, devicta docebo.
Illa ego Brabantûm decus inviolabile regni,
(795) Quae bis Auriacum. Mosa indignante, fugavi,
Debebor fratri spolium. quae Martia sprevi
Bellorumque minas, subnixaque fraudibus arma,
Inque meos usus agrorum commoda verti,
Totque mihi populos solo terrore subegi,
(800) Ludibrium sum, Belga, tibi, vesana potentum
Fabula, & infidae exemplum memorabile sortis.
Hei mihi quò priscae vires, quò concidit ille
Indomitae virtutis honos, trepidataque dextrae
Fama meae, quae trans fluvios spaciosa vagabar,
(805) Aggeribus captiva premor. cui robur in undis
Omne fuit, jam sicca tremo; solitasque cadenti
Immutant elementa vices. adamantina forti
Castra jacent superata manu: praecordia fossor
Ipsa tenet: calco tumulos & busta meorum,
(810) Quò, mecunque feram. si tantas, maxime rector,
Promerui poenas, si parcius imbuit aras
Relligio neglecta mihi; tua fulmina sontem
Dejiciant, Batavis quàm me servare triumphis
Opprobrium crudele velis? da secula Pyrrhae,
(815) Supplicio leviore fruar. num templa, Deosque
Respicis? aeterno fumantes thure penates,
Mitratumque patrem, sacrae tot nomina turbae,
Vestalesque tuas? num tot mihi culta per annos
Migrabit veneranda Fides? mandataque magni
(820) Praesulis, & Romae potero dediscere leges?
Hoc debes mihi Breda mali; vindictaque de me
Clade tua petitur. Patrem quoque funere nostro
Expiat Auriacus. longi dispendia belli
Sera luam, clarisque accedam fortè trophaeis
(825) Ultima. Quàm memini, me, cum tentoria figi
Adspicerem. & positis hostes consistere signis,
Illusisse Duci. turres attollite, dixi,
Immensos siccate lacus, advolvite sylvas,
Sistite praecipites fluvios. imponitis Ossae
(830) Pelion, excelsam manibus rescinditis aethram
Incassum. cunctos obices & vincula rumpam,
Mille patent nobis aditus. penetrabimus illac,
Aut illac. dabitur meliori pervia causae
Semita, nec vili succumbam Martia sulco.
(835) Iam Phaethontaeis dicebam Belgica curis
Regna regi, & stolidae committi frena juventae.
Nunc & Aloidas geminos super astra negatas
Affectare vias: bimari nunc ludere in Isthmo
Romulidas. coeco raptari turbine, quisquis
(840) Adspiret Sylvae spoliis. regalibus ibam
Altior auxiliis. suffulta potentia sceptris,
Et gemini Titanis opes, Isterque, Tagusque,
Scaldis, & armatis veniens Germania castris,
Subdiderant animo stimulos. nunc omnia retrò
(845) Versa ruunt; veniamque simul, vitamque precari
Cogor, & invisae fasces submittere terrae.
Heu, dedi jam Sylva potes, jam fracta fatiscis,
Hactenus inconcussa cadis. flos ille potentis
Occidis Europae, & victam te Marte fateris.
(850) Attamen est aliquid, quod te non degener hostis
Occupat. illa tuis restant solatia fatis,
Si cadis, Auriaci dextrâ cadis. Inde reflexis
Ad victorem oculis, infit: Cape, maxime Princeps,
Imperii nova jura mei, atque extorta Philippo
(855) Moenia Belgarum cunctis praepone triumphis.
    His dictis siluere tubae, pugnaeque resedit
Impetus, & positis Mavors desaeviit armis.
Verticibus recidunt galeae, clypeique lacertis,
Hasta jacet, laxant laetae thoraca catenae,
(860) Non ultra adversis cervicibus imminet ensis,
Saeva vel oppositos lacerat catapulta penates,
Castra vacant, veteresque abscedunt partibus irae.
Iam quater aestivum Phoebe reparaverat orbem,
Radebantque cavas Titania lumina Lances:
(865) Cum leges mansueta capit, Batavoque coactum
Subdit Sylva caput. fesso lux praevia Marti,
Laurigerosque ciens felix Aurora jugales,
Ingentem nobis consummavere laborem.
Panduntur portae, Dominisque Potentibus arces,
(870) Nassovioque patent. miscet clementia dextras,
Et simulatus amor. torquet sua gaudia civis,
Dum dolet, & plausus contraria vota sequuntur.
Spectatrix venere cohors, & laeta juventus,
Tardigradique senes arvis ac moenibus adsunt
(875) Undique. commendant etiam jam bella puellae,
Et graditur per tela Venus, studiisque fatetur
Disparibus sua bella geri. non littora quondam
Isthmia, non tantis fremuit concursibus Elis,
Cum celeres Hieronis equos, currusque stuperet
(880) Graecia, victricesque rotas agnosceret Argos.
Omnibus idem ardor, longo qui tramite currunt.
Gramineos calcare foros, sinuataque vivo
Cespite metiri spatia. hic in milite vultus
Intrepidos, gressumque notat. probat ille superbae
(885) Molis opus. vastos aliis mirantur hiatus
Murorum, nostrique juvant spectacula belli.
    0 quam laetus adest, qui nunc illustrior exit
Gentibus, & victor populus quem consecrat annus.
Quamvis Auriacas semper comitata secures
(890) Laurea bellatrix fuerit. totiesque triumphos,
Et domitas urbes clypeis inscripserit aestas;
Hic tamen antè omnes toti fulgentior orbi
Emicat. & victa praefert sua tempora Sylvâ.
Ad facinus Mars ipse stupet, nec viribus ultrà
(895) Invictum quicquam esse dolet. nunc pervia ferro
Sidera, nunc ipsos Superûm nutare penates,
Securumque nihil Belga pugnante fatetur.
Fortius haud unquam, nunquam violentius itum
In latus Hesperiae, simili nec clade ferocem
(900) Fregimus Aurorae dominum. fortuna labori
Annuit, ingenio robur. fiducia coepto.
Quàm Superis, Frederice, places tibi sidera format
Iuppiter, & totus facilem se accommodat aether.
Quàm populis, Henrice, places. aeraria cives
(905) Pandimus unanimes. tibi, fortia nomina,
In lintres fregere nemus. tibi mille ruebant
Per fluvios plenae cuneis & frondibus alni.
Submersae sedere rates, per stagna, per undas
Ivimus impavidi. confudimus aequora terris,
(910) Terrasque aequoribus. Tu, Ductor magne, secundis
Conficis auspiciis bellum, gladioque coërces
Luxuriem fati. patriis virtutibus addis
Plus audacem animum. Fratris successibus olim
Clarus eras, nunc ipse tuis, & sanguine parta
(915) Crebra paludatos ambit tibi laurea fasces.
Quod gaudent Batavi, Batavis quod secula currant
Aurea, vicinum Vahalis quod nescit Iberum.
Nostra quod imbellem miretur Belgica Mosam,
Debet quisque tibi. dubiis formidine rebus,
(920) Incoeptum damnare caves. constantia casum
Risit, & ancipitem sprevit prudentia lusum.
Vincere num Bredam tanti est? ibi tempora longas
Traxerunt dilata hyemes: hîc vincere brumâ,
Vinci penè fuit. partas ibi cespite grandi
(925) Impensa mutamus opes. non stagna, lacusque
Circumfusa nocent Liguri. non viribus ullis
Vicit, at imbelles jugulos ingloria fregit
Supplicio, non Marte, fames. Tu fossor in undis
Munimenta locas, immanique aggere fluctus,
(930) Neptunumque domas. Tu totos abluis agros
Aeolus; & ventos, tempestatesque secundas
Ad tua jussa vocas. idem Tu miles in ensem
Insurgis; subigisque trucis Mavortia Sylvae
Robora, dum plenas indulgent horrea messes.
(935) Certavere diu Superi, quis vinceret illam.
Certavere Duces: donec decreta Deorum
Excipis, & coeli dirimis certamina victor.
Saepius Alciden stupui, seu stringeret angues
Trux puer, aut saevi lassaret terga juvenci:
(940) Sive Cleonaei discerperet ora leonis,
Subderet Anteaum 1ucta, Stymphalidas arcu.
Plura tuae potuere manus. plus proderit orbi,
Brabantûm domitor. soli gravis Hydra paludi
Vixit, in Arcadiae partem vastator abibat
(945) Saevus aper, crudi Thracas Diomedis imago
Terruit. hae multis nocuerunt sedibus arces,
Una nec hoe monstrum vallis, non una pavebat
Insula. per Batavos, vicinaque rura Sicambrûm
Ibat, & adversas lacerabat dente, Salinas.
(950) Mersit Scylla rates, sed & hoc. armata Chimaerae
Ignibus ira fuit; vomuére incendia Sylvae.
Bellerophon tu noster ades. tu densa rotantem
Brachia Geryonem. raptorisque atria Caci,
Latrantemque domas, victis custodibus, aulam.
(955) It gradibus fortuna suis. praeludia famae
Grolla dedit. dites vexerunt nomina gazae
Latiùs, admovit grandis Vesalia coelo,
Ultima pugnantem virtus permiscuit astris.
Macte novis, Princeps, titulis. En ardua pennis
(960) Ipsa tuos circumvolitat Victoria currus.
Frena tenet Mavors, niveosque in praelia lentè
Ducit equos. circum galeas disponit, & enses,
Scutaque, sanguineasque levans Bellona machaeras.
Dextrum Cura latus, laevum Prudentia claudit.
(965) Stat Labor, attritosque gerit post terga ligones.
At Timor, & validis Formido innexa catenis
Ponè subit, laceratque suos crudelius artus
Livor, & insanum furiis discerpit Iberum.
Una salutantum vox est. confundimus omnes
(970) Vota renascentis patriae. clamoribus urbes,
Compita, rura sonant. studiis concordibus aulae,
Curia, templa favent. victo sic clarus ab Indo
Thyrsigeris rediit subvectus Lyncibus Evan,
Et debellato domitor Tirynthius orbe.
(975) Sic Latium, sic Roma suis spectabilis olim
Occurrit Ducibus, tunc cum Capitolia Paulus
Scanderet, & vinctum spectarent rostra Iugurtham.
Adspicis, ut belli Proceres, & in aere micantes
Adsultent te circum equites? petulansque superbis
(980) Passibus incedat sonipes? crebroque peractum
Hinnitu testetur opus? Tibi concrepat arma
Miles, & in lusus bellorum seria vertit.
Ordine discurrit. vibrantur cominus hastae,
Nunc stat tota phalanx, geminis nunc scissa catervis
(985) Obvia procedit. fugiunt, iterumque reflexo
Agmine restaurant pugnam. pars altera victrix
Militat Auriaco, pars hic mentitur Iberum.
Est, ubi in excelsis, picturatisque columnis
Carmina suspendant vates: ubi picta Leonis
(990) Adspectes Batavi clauso pomoeria septo.
Ille coruscantes adstricto fasce sagittas
Ungue tenet, Bredaeque novis admurmurat iris,
Et pavidam caudae perstringit verbere Lingam.
Floribus ornantur Satyri, Faunique bicornes
(995) Exiliunt, nectit festas Galatea coronas,
Victoremque rudi sequitur modulamine Phyllis.
Quae clypeos nuper calcatis sumserat agris,
Triptolemo ridente, Ceres, jam pristina rursus
Rura colit, gladiosque suis occultat aratris.
(1000) At procul aequoreis pugnans Neptunus in undis,
Acrior ad famam. transtris hostilibus instat,
Atque omnes Tritona jubet deferre per oras;
Ire per Hesperium pelagus, terroribus aulam,
Et Siculos implere Deos: narrare potenti
(1005) Borbonio, Tamesisque patri: mox longius actum
Ire per Ionios fluctus, ubi militat acer
Adria, & Ausonii librat discrimina belli.
Ivit & Arctoum qui nuncia ferret in orbem,
Qui fractum erigeret Cimbrum, Sueonumque tiaras,
(1010) Et laetis Gothicum recrearet vocibus ostrum.
    Fortunate Ducum, magni, Frederice, parentis,
Gloria, cui titulos frater transcripsit, & enses
Indue Te patriae meritis, laurosque tiumphans
Continua. placidam Libertas aurea frontem
(1015) Explicet: Unanimes societ concordia terras,
Te monstrante viam: faciles dent rostra secures:
Sit foecunda domus: patrios exsurgat in ausus
Filius, & teneri cupiant è casside vultus
Adspectare tuae bellacia moenia Sylvae.

Triumphus super CAPTA OLINDA,
    Pernambuci urbe, Brasiliae Metropoli.

(Petit 28)
INvenit spes nostra viam. patuere Philippi
Imperia, Hesperidumque domus; & Vespere ab ipso
Affulsit Batavis lux optatissima terris:
Quaque cadunt rutilique ruunt Hyperionis ignes,
(5) Belagarum se tollit honos. Ah, ipsa laborat
Gloria. non unus nobis quoque sufficit orbis,
Quaerimus audaces alium. confundere mundos,
Et procul adverso divisos cardine Soles
Pars mundi tantilla potest. nos vincimus ipsi,
(10) Et causis majora damus, famamque fidemque
Transcendit nostrum facinus. tu coepta parentum
Successusque patrum veniens miraberis aetas.
    Necdum etenim furor Hesperiae, saevique dolores,
Et debellatae magnis ululatibus urbes,
(15) Insontesque rogi Procerum, flammaeque piorum
Exciderant animis. istis ex ossibus ultor
Nascitur, & seros acuit vindicta nepotes.
Concutitur fortuna Tagi, convellimus arces,
Vincimus indomitas urbes, spoliavimus aequor,
(20) Regales partimur opes, abradimus usque
Austriaci titulis aliquid, sequimurque potenten,
Quâ praeit, Aurorae dominum. si terreat Ortum,
Et sua longinquis figat vexilla Moluccis;
Regnamus juxtà socii, medioque natamus
(25) Oceano, jactatque suum Battavia nomen,
Et bellum Ternata gerit. Si Sole perustus
Afer, & in Libycas Nigris spatiatus arenas
Littoraque & populos victori cedit Ibero:
Imus in adversum ratibus victricibus hostem,
(30) Carbasaque hac ipsâ defigimus invida glebâ,
Et commune solum nobis, commune profundum
Credimus, & paribus mercamur finibus aurum.
Quâ Persas Arabasque domat, calidoque sub axe
Fervida Erythraeis dominatur fluctibus Ormus,
(35) Objicit arma furor, totoque occurrimus Indo.
Sin satur Europae Princeps, Asiaeque potentis
Ebrius imperio rector Plus cogitat Ultra,
Occiduoque infert aquilas & nomina mundo:
Ponè subit Boreae populus, tranquillaque sulcans
(40) Aequora pacificis etiam bellatur in undis;
Aut inventa secat freta, vel vicinius Austro
Invenit, aut nostirs Chilen ardere favillis
Adspicit, aut celsae trepidare palatia Limae,
Proregumque domos, timidique abstrusa metalli
(45) Viscera, & immensis turbari Mexica damnis.
Laxat regna sitis lucri. spe militat istâ
Quilibet. utilias fines metitur honesti.
Quaeque datur, Batavae Mavortia pectora pubis
Sternunt ense viam. certant fortuna, laborque,
(50) Alternantque suas ratio atque audacia partes.
Nunc belli rabies, nunc est prudentia laudi,
Nunc malè compositos ausus sors ipsa secundat.
Nunc nocet Oceano Nereus, nunc Aeolus Austris
Asperat infestas hiemes, classesque moratur.
(55) Morbida jam fluidas vexant contagia turres,
Et languent squallore Duces, irataque membris
Ignavas virtus queritur vilescere dextras,
Nec marti constra viros. per densa malorum
Agmina, per varios casus, per saxa, per undas
(60) Scrutamur, qua parte nocens mortalibus aurum
Pullulet, & dites designe fama recessus,
Ac scelerum prudens abdat fomenta Creator.
    En Tartessiaci majesyas fulgida sceptri,
Et Sicules subsidt apex. dispendia rursum
(65) Et clades Olysippo suas, damnataque fato
Occasum Castella dolet. post subruta Sylvae
Moenia, & attoniti tot propugnacula Rheni,
Externo Mars orbe furit. nec terra, nec aequor
Otia dant, Rex magne, tibi. devovimus omne
(70) Terrarum pugnis spatium, cunctisque paramus
Praelia sideribus. specta, stant littore toto
Carbasa Belgarum, & peregrinas mordet arenas
Anchora. Nassovias exponunt panda cohortes
Corpora, bellacesque viros penetralibus edunt
(75) Distentae castris alni. sic ultima mundi
Discant Auriacas admittere regna secures.
Et jam Mosa pater, jam nunc vetus accola Rheni
Barbaricos potant fluvios, & divite portu
Brasiliae fixere rates. bellator Olindam
(80) Belga tenet, geminasque rapit pavitantibus arces.
Pugnant Arctoae Phoebo spectante phalanges,
Flumina Hyperboreas vectant ferventia lintres,
Insuetos fugit unda viros, & sanguine nostro
Fumantes tinguntur aquae. ferale cadaver
(85) Ignota procumbit humo. novus advena, quâ vir
Constiterat, tellure jacet. quin rupibus altis
Stans aliquis, vultus alios agnoscit & ora,
Miraturque suis Batavos considere terris,
Et streperis patrium lituis intendere carmen.
(90) Adstant indigetes, & si quos terra recepit,
Vel dedit ipsa, Duces. horrent appellere puppes,
Adventare acies pelago, tormenta parari,
Torvaque Arausiacis impleri tympana bombis,
Et ferro nova regna peti. Nos Sole sub ipso
(95) Cernimus ardentem capiti Phaëthonta minari,
Verticibusque instare rotas. miramur, ut aequis
Penè secet cum octe diem Latonius horis,
Nec septemgemini surgant de more Triones.
Nunc umbras nemorum rectas, nunc ire sinistras
(100) Adspicimus, tepidasque hiemes, bis jugiter annum
Messe coronari. monstrat Neptunia proles
Nunquam visa prius mutari sidera coeli.
ribulumque notat, Grajaeque aplustria puppis,
que suis veriè sinuosum partibus Hydrum.
(105) Hac postquam oppositis classem flexisset ab Afris
Luctor, & ignavum superasset puppibus aequor,
Moenia conspiciens tantis servata triumphis,
Ad socios tali fertur mox voce locutus:
    O socii, seu me partes rectoris habere,
(110) Seu vobis comitem cupitis, quaecunque paratus
Lege adsum. bellum paribus commune periclis
Aggrediar; patiarque meis, discrimine nullo,
Me quoque signari monitis. quam cernitis urbem,
Credite materm laudis, famaeque perennis
(115) Argumenta dari. nostris haec Pergama dextis
Expugnanda manent. haec mecum moenia laeti
Scandite, nec tantis desit ficudia coeptis.
Hoc nuper stetimus mundo, cum turgida gazas
Evomeret Mantaça suas, cum territus Astur
(120) Argenti vacuas Cubae de littore puppes
Cerneret, & totos vectaret Belgica montes.
Hîc malè servatam nper possidemus urbem,
Hoc arsere rates pelago. praemissa futuri
Dant exempla fidem. quisquis contemserit hostem,
(125) Iam vicisse putet. quondam Milesia fortes
Terra tulit. fuerit toties Hispania victrix,
Iam timet, &, quod custodit, stat concolor auro.
Successus si fata negant, haec terra sepulchrum
Praebebit tumulosque viris, vel corpora Triton
(130) Littoreis subducet aquis. remeare negatum
Ad veteres Belgi fines. hîc vivere victos
Prô pudor, hîc servire genus miserabile poenae.
Si fugitis negat una fugam: si montibus abdi
Et nemorum, cupitis latebris, his barbarus antirs
(135) Iste latet, vivo distendens viscera pastu.
Nec patitur res notra moram, per singula lethum
Impendet momenta. duces excitaque cunctis
Late signa locis aderunt, afflataque pauci
Praescribunt alimenta dies. si bella nequibunt
(140) Vincet foeda fames miseros. non horita nobis
Aut fera Eleusinas collegit America messes.
Deserimur terrâ, pelato. spes omnis in
Et virtus sua quemque manet. qui foriter host
Securus feriet. morti vicinior omnis,
(145) Qui timet, & lethi causas formido ministrat.
Hîc domus, hic cunctis patria est. quos struxit Iberus
Transcribet brevis hora lares. victoria justis
Nuncupat haeredem titulis. quae surripit hosti,
Praemiae justa putat. non hoc raptoris iniquis
(150) Militis officum est. veteres migrare colonos
Bellonae lex prisca fuit. fecere Quirites,
Et clarum genus Aeneadum. mihi cana senectus
Quamvis tela neget validis torquere lacertis,
Primus iter pedes ingrediar. cum dextra
(155) Pugnabo monitis. O quantae Iuppiter urbis
Hoc libras momenta die. si numina prosint,
Hac fati modus in dextra est. Sic Ductor euntes
Incitat, & colles ultrà progressus & amnem,
Ista iterat, patriaeque decus, preciumque laboris,
(160) Spem Batavûm miscet dictis. cum nulla furentem
Vis tenuit populum, tantoque à principe quisque
Incaluit, sumsitque animos. Non saxa ratardant,
Non fluvii. cedunt cuneis fugientibus hostes,
Vincuntur delubra manu, furor efferus instat,
(165) Urbs capitur, ceduntque altae pugnantibus arces.
Non aliter quàm cum coeco rex Aeolus antro
Luctantes ventos tempestatesque relaxat
Iussibus, & clausos tenebroso carcere fratres
Solvit, & Ionio patitur saevire profundo.
(170) Illi indignantes, quae sors dedit sidera saxis
Impingunt rabiem, fluctus ad sidera tollunt,
Tensaque perculsis diecrpount lintae nautis.
At contrà furiis immanibus invidus ardor
Occupat obsessam Hesperiam. victoribus urbem
(175) Dum nequit, eripuit praedam, foetosque penates
Mercibus; & propriis damnans congesta favillis
Scrinia, vota Tagi nostrûmque intercipit amens
Livor, & iratis donat sua munera flammis.
    Ergò iterum extremis lauros suspendimus oris;
(180) Rursus ovans alibi Belga est, & dissita longe
Imperia ignoto victor sibi vendicat orbe.
Coelum aliud Solemque videt; Zonaeque rubentis
Hospes agit peregrè; & quà flammea dividit axem
Linea, cum magno partitur regna Philippo.
(185) Si propius noceant Morini, ratibusque minentur;
Et nobis Duynkerka paret: regalis Olinda
Occiduum vasta mundum praedabitur orâ;
Classibus instabit Siculi rectoris, & auro.
Haec raptas servabit opes. haec regia claris
(190) Ditescet regum spoliis. haec altera surget
Carthago, Hesperiam contrà & Tartessia longe
Ostia. Nassovios currus & Principis arma
Hic metuet vesanus Iber. Iamque oppida Sanctis
Nominibus devota rapi, tot flumina subdi
(195) Auguror, & pavidis Platam pallescere ripis,
Compesci castris Ienerum, servire Maragnon,
Patagonumque domos, & crudo barbara victu
Corpora civili sensim mansuescere cultu,
Annuaque excelsis extundi sacchara cannis.

TROPHAEUM
    ARAUSIONENSE;
Sive in interceptam, ad Scaldis ostia, Hispa-
    norum Classem,

            POËMATION.

(Petit 35)
COntinuat nostras Superûm clementia lauros,
Rursus victor ovat populus; domitisque triumphans
Hostibus, exuti spoliis exsultat Iberi,
Et formidatum cernit pallescere Scaldin,
(5) Hesperiosque duces; atque infelicis Elizae
Transtra rapi, & toto palantes flumine puppes,
Belligerasque rates & castra natantia mergi.
Sic belli Fortuna moras, & longa resarcit
Otia, cunctantemque diu Victoria cingit
(10) Auriacum. quae segnis iit, sine motibus, aestas,
Illustri se fine probat, Martique trophaeum
Figit, & ignavi dispendia corrigit anni.
Constitimus Morinûm terris, tot navibus aequor
Stravimus, hostiles latè calcavimus agros,
(15) Terruimus famâ populos. timuere potentes,
Et quondam dites Brugae. quin conscia culpae
Nos etiam potuit longe Duynkerka timere.
At tum cura Deûm coeptis & pronior aether
Defuit, & pulchram Flandrorum perdere gentem
(20) Indignum visum Superis. sic numine laevo
In Scaldin flexere minas. ubi Martia turres
Tollit, & Albanâ stat formidabilis arce
Andoverpa potens. illic generosa Philippi
Progenies, regum soboles, devota Tonanti,
(25) Nec minus & lituis Princeps intenta tubisque,
Tales magnanimo fundebat pectore voces:
    Illa ego, quam niveis toties Fortuna quadrigis
Vexit & innumeris auxit Bellona triumphis,
Quae sceptris parere meis de victa coëgi
    [Ed.-1631, voor vs. 27-29:
    Anne tot augustos merui quae saepe tiumphos,
Et sceptris parere meis devicta coëgi]
(30) Oppida, bellacis fregi Mavortia Bredae
Moenia, & mediis suspendi signa Sicambrûm
Visceribus, per tot fluvios, urbesque cucurri,
Et Flevum Vahalimque cavis thoracibus hausi,
Victa cadam Batavo? vel nunc imbellis habebor
[Ed.-1631: Tandem victa cadam? vel nunc imbellis habebor]
(35) Femina? si solitis fraudata est viribus aetas,
Non tamen haec animis est exarmata senectus,
Consiliisque animus. veteris mihi flamma juventae,
Et belli nova cura subit. non impiger ultra
Oppida Nassovius, me sospite, vincet inultus.
(40) Et pariter terrâ, pariter superabimur unda.
Cessit Sylva Duci, cessit Vesalia doctis
Fraudibus, atque alio tristes sub Sole Matançae
Ereptas doluere rates. accessit Olinda
[Ed.-1631: Distentas cessere rates. accessit Olinda]
Cladibus, & gemino decessit gloria mundo.
(45) Non alias adversa magis constrinxit in arctum
Res Bellona meas. num dedignantibus astris
Bella gero? num Martis amor plus gliscit in hoste,
Destituitque meos? ubi nunc vis effera Iberae
Gentis, & heu, nostrae metuenda potentia dextrae,
(50) Et tantae lux prisca domus? num regia nutant
Imperia, & nobis aliquod male numen amicum est?
Non ita Dî patrii faciant, manesque meorum,
Degener ut credar magno prognata parente
Filia, & Austriacae titulis indigna tiarae.
(55) Imus inadversos hostes; nec deside cura
[Ed.-1631: (55) Audeat haec aliquid mulier; nec deside cura]
Eugeniae marcescat honos. haec induat arma
Canicies, preciumque meis Mars sumat ab annis.
Rumpe omnes, Isabella, moras, totque inter & hostes
Et terras, luat illa, suis quae tuta procellis,
(60) Suaviter hunc belli gaudet spectare laborem,
Et fruitur, secura mali; consultaque pacis
Despicit, & nostris nutrit sua commoda damnis.
Haec pacem mihi victa dabit. discentque propinquo
Marte fatigatae tandem mansuescere gentes,
(65) Et pacata loqui. Walachrûm divulsa Batavis
Natio, crudeles bellorum leniet iras.
[Ed.-1631: (65) Et nobis plus grata loqui. divulsa Batavûm
Finibus ingentes bellorum leniet iras.]
Hîc vos, ô socii, temeratae sumite poenas
Principis, hîc victae pridem depellite Sylvae
Dedecus & tantum gladiis abolete pudorem.
(70) Cernite. quas circum Tethys colit horrida, terrae
Argumenta ferent laudum. fit quaeque furoris
Materies & causa mei. quamcunque tenebo,
Sentiet una sibi nasci discrimina Berga,
Bellacesque peti vafris ambagibus urbes.
    (75) Sic ait, instigatque Duces, bellique potentes
Instruit. assurgit vano Brabantia fastu,
Et tumidas jactant populi suffragia voces,
Eventusque notant, & gratum partibus omen.
Accelerant mandata alii, permissaque sylvis
(80) Aera sonant. grandes aptantur navibus orni,
Et totos sorbent nascentia carbasa lucos.
Spirant bella trabes; & qua dissecta patescunt
Robora, santuineis ducuntur fila lituris,
Vel percussa gemunt, cladis praesaga futurae.
(85) Illic murali repantia corpora pulsu
Cymba vehit, terretque suo trux machina vultu,
Sulphureas claudens immani ventra favillas.
Parte alia aeratas capiunt aplustria glandes,
Telaque, funereasque faces, thoracas ahenos,
(90) Et quaecunque foror, mensque ingeniosa recentes
Invenit lethi causas, formasque nocendi.
Adventare duces cernas, milesque cruentum
Qua graditur, sibi signat iter. pugnacia saevis
Pectora flagrabant studiis, & classica votis
(95) Praecitiunt, ardentque adversa lacessere regna.
Qualis aper, fulvusque Leo, cum tempora circum
Luxuriant rutilantque comae, jamque obvia prensat
Unguibus, & cupidis spumant sub dentibus ora;
Anra fugit, pigrosque specus, & monte relicto
(100) Optat in oblata morsus defigere praeda.
Caerulea tum forte domo, vitreoque cubili
Extulit os pelagi rector, cui plurima mentum
Et circum fluidos umbraverat alga capillos,
Eque humeris multa surgebat arundine vertex.
(105) Utque oculis classem bellatricesque triremes
Vidit, & insano coeptum molimine bellum,
Spumiferos alto ructans è gutture fluctus,
Risit, & anne alter Phaëthon jam navigat? inquit,
Et male qui rexit patrios auriga jugales,
(110) Praeficitur jam naura rati? quam laeta meorum
Praeda venit manibus, quam mox fesania poenas
Inconsulta dabit, dum centum vecta per altum
Remigibus sperat Toxandrûm appellere terris,
Et fidis junctas animis divellere gentes.
(115) Hîc clades, Hispane, tuas, tumulosque tuorum
Adspicies, hic busta vago circumflua ponto,
Et deploratae lugebis fata ruinae.
Sic fatus laevis implevit pectora curis,
Ipsaque funestae juvit primordia pugnae.
    (120) Ibat ovans animis, bellique accensus amore,
Nassovia de stirpe aliquis, famaeque sititor
Improbus, attonitas remis audabicus undas
Fregit, & Oceano puppes fugiente secutus
Tethyos alternae infidas sulcavit arenas.
(125) At contra Auriaco vigiles traducere noctes,
Explorare vada, & mersis imponere terris
Praesisium tunc cura fuit. nunc indique fines
Tutatri; nunc arma armis, ratibusque reductas
Objectare rates, & quo vocat usus & unda,
(130) Neptuno famulante, sequi. dum cominus hostem
Occupat, & junctis crudescunt praelia dextris.
Tum densae coiëre acies, & judice ferro
Bellantûm fortuna stetit. maduere cruore
Transtra, fori, & fuso rubuerunt sanguine fluctus.
(135) Puppibus incurrunt prorae, securaque rostra
Illidunt lateri. pugnant, sine mente, carinae,
Ponderibusque nocent. fragili sua gloria ligno est,
Et concussa bibunt multam rimosa paludem
Carbasa, & abducto segnes haesere profundo.
(140) Accendit Bellona viros, ensisque manusque
Intepuit. veteres acuit pugnantibus iras
Libertatis amor. nescit non vincere, quisquis
Desperat victus veniam. cui triste paratur
Servitium, morti potius, quam succubat hosti.
(145) Certavere duces, & toto plurima bello
Emicuit procerum virtus. hic milite puppes
Instruit, accelerat classem; qua deficit, urget.
Hic curvos servare sinus, hic pandere vela,
Hic revocare jubet. peragit prudentia partes,
(150) Bellatrixque manus. donec vallante corona,
Et geminis hostile agmen concluditur alis.
Quid referam? pugnae faciem, Syrtesque repletas
Stragibus, & coeco cumulatas gurgite mortes?
An fluvii refluos aestus? tardasque carinas
(155) Occultis haesisse vadis? an flamina jussis
Conjurata Deûm regalem exscindere classem?
Singula miratur victor. miratur & illud,
Pro nobis pugnasse Deos, pelagusque, polumque,
Nos fatis, hostemque manu. spes irrita coepti
(160) Mergitur, armataeque acies, revolutaque tela
Autori nocuere suo. Rhamnusia vindex,
[Ed.-1631: (160) Concidit, armataeque acies, revolutaque tela
Autori nocuere suo. Rhamnusia fallax,
(161b) Quae solet audaces Dea castigare furores,]
Intorsit, vertitque rotam. domat illa ruentem
In sua fata ducem, dispersas disjicit alnos,
Disjectatsque fugat. numquem fluitantia late
(165) Largius Arctoos pavere cadavera pisces.
Corporibus premitur Scaldis, obsturtaque passim
Ostia conclusas remorantur fluminis undas,
Ne possint remeare vagae. gens nautica, lucri
Prodiga, districtis odium mucronibus explet,
(170) Et lethum praefert spoliis, jugulosque cadentum
Pro mercede petit. quotquot furor iste pepercit,
Victorum strinxêre manus. mirabile visu.
Illa cohors nostris minitans incendia portis,
Battaviaeque alta famulas cervice reposcens
(175) Supplex ante pedes, tanti jam nescia fastus
Ponit signa libens. cujus properantia sero
Vela die, tumidasque minas timuere feroces
Toxandri, sua vela fugae, pavidosque rudentes
Destinat, exuviasque mari transcribit & hosti.
(180) Hic clavi, transennae alibi, caesisque phaseli
Remigibus per summa natant. hic lintea ruptis
Funibus insternunt fluvios. retinacula spernit
Anchora, & antennis jactantur suppara fractis.
It moestum portis agmen. pars nuda trahentes
(185) Corpora, pars vani damnans exorsa laboris,
Aversosque Deos. quos spes erexerat ingens,
Dejecta cervice gemunt. specantur inermes
Dux, miles, totasque trahunt ergastula turmas.
    Tales Romulei, trepida Carthagine, portus
(190) In Libyam misere rates, cum transtra ducemque
Illustris capteret Xantippo vindice Byrsa.
Sic credam pugnasse Tyrum, cum navibus arces
Cingeret, & vastis juvenis Pellaeus in undis
Fluctibus immersae muros convelleret urbis.
(195) Sic Persam tumuisse ferunt, cum sterneret Hellen.
Sic Persam periisse ferunt, cun parvula magnum
Regnatorem Asiae vix dum subduceret alnus,
Et victrix totum sorpsisset Graecia Medum.
Hic quoque Themopylas, hic providus arcta viarum
(200) Obsidet Auriacus. Salamis hic altera fauces
Stringit & exili Xerxen intercipit alveo.
Alla ferales Latii reminiscere clades,
Dic casus Thrasimene tuos. vos dicite Cannae
Ductoris Poeni rabiem. non dispare fato
(205) Pugnat Iber. captiva, duces & signa tenentur,
Armaque cum sociis, & cum vectore carinae.
Partiri nescit Batavus. capit omnia victor,
Materiesque mali multos congesta per annos,
Deseritur pelago. Martis scelerata supellex
(210) Undique colligitur, cumulataque plaustra metallo,
Aeraque, quae Corybas diros fabricavit in usus,
Et Lemni sudantis opus, Steropisque labores.
Autori nocuere suo. Rhamnusia vindex,
    [Ed. 1631: Iam timeas, Brabante, Deos, tot sidere rostris
Desine, molirique rates, instare procellis,
Et superimpositis insternere flumina sylvis.
Victrix causa Diis placuit. si victa probatur
Eugeniae, causa partes & vindice distant.
Nostra tamen melior. quorum victoria velox
Auspiciis effecta Dei est. quid classe lacessis,
(220) Inque suo demens audes vexare profundo,
Indigenas Nereii, populos? queis pontus & aequor
Sunt natale solum, Castor cum fratre Penates,
Lar Triton, quibus unda sitim castigat, & omnis
Vita procellosa traducitur Amphitrite.
    [Ed. 1631: Iam timeas, Brabante, Deos, jam desine vires
Ostentare tuas, ferratis sidere rostris,
Molirique rates, advolvere Pelion Ossae,
Et superimpositis insternere flumina sylvis.
Victrix causa Diis placuit. si victa probatur
Eugeniae, causa partes & vindice distant.
Nostra tamen melior. quorum victoria velox
Auspiciis effecta Dei est. quid classe lacessis,
(220) Inque suo demens audes vexare profundo,
Indigenam Oceani, populum? cui pontus & aequor
Patria, cymba domus, Castor cum fratre Penates,
Lar Triton, quibus unda sitim castigat, & omnis
Vita procellosa traducitur Amphitrite.]
(225) Luna quibus pro Sole micat, pro luce tenebrae,
Horridus impavidum flabris exasperat aevum
Aeolus, & gelidae indurant praecordia noctes.
Terra tua est. laxos aciem dispone per agros,
Haec belli sit mea tui. sors una Batavûm,
(230) Neptuno propiore frui, facilesque profundi
Explorare vias. ista se jactat arena
Belga meus, nostris haec area panditur armis.
Hic documenta damus, quantum Neptunia possit,
Prompta manus, soboles. nescis? non longa revolve
(235) Tempora, cum fluidas ultrix Hispania turres
Conderet, & multa Tartessus puppe nataret,
Foedaque deberet tot ludibria ponto.
Vel cum Cantabricas bellatrix Horna carinas
Subderet, & captus gemeret sua vincula ductor.
(240) Tu mea, tu raptas vidisti Antverpia puppes,
Cum victrix Vlissinga, tuis sub moenibus audax,
Feralem raperet praedam. flevere cadentem
In ratibus Ligurem Morini, captasque triremes
Et debellati fatalia damna Philippi.
[Ed.-1631 heeft twee extra verzen:
Iam sapias, rursusque novis depulsus ab ausis
Aequoreae caveas posthac contendere genti.]
    (245) At tu, summe Ducum, patriae virtutis imago,
Ingenti nec fratre minor, tutela tuorum,
Illustris Frederice, tuae praeconia terrae
Collige, & has laeto voces concede poëtae.
Egrederis famae spatium, laudumque theatrum
(250) Imples Marte tuo. coeli convexa coërcet
Limitibus natura suis. tu sidera transis,
Et Superos bellator adis, qua Persea magnum
Inter & Alciden sidus venerabile fatis
Servant fata tuis. vasto stat terminus orbi,
(255) Non tibi. Romuleos aequant tua bella tiumphos,
Quaeque tuis semper comes est Victoria castris
Annuit, & gestit retum Fortuna pacisci.
Te Duce decurrunt nostris felicia rebus
Tempora, signanturque notis victricibus anni.
(260) Iam pater Oceanus, jam flumina vincta trophaeum,
Iam victae praebent urbes. cum militat aether,
Dissentire cavent undae. cum militat unda,
Iuxta terra favet. si Ver applaudit amicum,
In partes trahitur placatis mensibus aestas.
(265) Quique gravis morbos Autumnus parturit, uni
Auriaco gravis esse timet. cum cerneret ipse
Scaldis Arausiacas sese vetare phalanges,
Pro te, pro Batavis jam tunc oracula fudit,
Faustaque de gemina fremuit tibi carmina ripa.
(270) Sis precor assidue felix, Mariique senectam
Et senis Augusti numera. sit Belgica concors
Te ductore. truces terris averte Philippos.
Cingat saepe tuos bellatrix laurea currus,
Istaque venturi stupeant exempla nepotes.

TRIUMPHUS
FEDERATI BELGII,
Super debellatis ad Mosam urbibus, VEN-
    LOA, STRALA, RURMUNDA, TRA-
    JECTO, &c. pluribusque ad Scaldin vi-
    ctis Castellis.

(Petit 40)
IT Batavo Fortuna comes, rursusque Potentes
Dat famae Bellona Patres. sub Principe laeti
Vincimus, & gaudent sibi successisse triumphi.
Omnis in extremum virtus Mavortia Mosam
(5) Vertitur, & veteres belli vindicta Sicambros
Poscit, & haud uni jam nunc gravis incubat urbi.
Talis in Ausonias victor dum fulminat arces
Hannibal, & Trebiae geminant dispendia Cannae,
Tot Poeno patuere urbes, totumque ruenti
(10) In praedam cessit Latium. quin oppida latè
Sidonio cernas sub bellatore pacisci.
Ipsa Croton portas. LacedaemoniumqueTarentum.
Et trepidans Atella aperit. nec subdere colla
Sublimem puduit Capuam. se Samnis, & acer
(15) Brutius, & versis mox deditit Appulus armis.
Stabat Roma stupens, & tantae conscia cladis
Defuit una sibi. nec te. Brabantia, Romae
Dissimilem jam credit Iber. lenta agmina ductas
Degener, & seris ordiris praelia castris,
(20) Dum cataphracta tuos circumdant agmina muros,
Concussaque ruunt, concussis urbibus, urbes.
    Sic tibi, sic magnae Mavors pater esse locutus
Dicitur Eugeniae, sic incusasse morantem:
Quam mea discordi jam numine regna tuentur
(25) Auriacus, geminoque graves sub sole Philippi.
Languit Afrorum domitor, titulique pudorem
Incutiunt Asiae domino. quos supputat orbes,
Alter habet, grandisque labat fortuna peculî
Stat quovis jam Belga loco. jam victor ubique est,
(30) Quem constat vicisse domi. jam vincere spectas,
Atque iterum superare domi; quem gloria belli
Praecinxit non una foris. jam puppibus audax
Imperat Oceano, & lituis navalibus aequor
Personat immensum, formidatumque tridentem
(35) Neptuno trux nauta rapit. jam flumina stringit
Legibus, attonitoque extorquet littora Scaldi.
Nil sinit intactum Auriacus. non ferrea Sylvae
Moenia, & assuetas sceptris regalibus arces
Perdomuisse satis. pronis fiducia fatis
(40) Occurrit; quantumque sibi promittit, ab armis
Imperat, & quavis lauros suspendit arenâ.
Non virtus, non dextra Ducem, non provida fallit
Sedulitas, patet ipsa dolo Vesalia, nec se
Totâ nocte tegit. divulso cardine pandit
(45) Claustra Sinon, portasque potens intercipit astus.
Ille rates raptaeque tibi compendia classis
Vertit in autores, & per tua currere doctus
Ostia, debellat fluvios; & ahënea laxans
Castra, Gigantaeae paulatim adremigat urbi.
(50) Sic stabulis pecorique gravis Massylus in horas
Crescit, & indomito debellat dente ferarum
Antra leo, semperque novas despumat in iras.
Unius Hesperiae cecidit decus. otia Baetin,
Et mala pugnacem jam damnat inertia gentem.
(55) Non cupit à segni tractari Principe regni
Publica majestas. animo quod deficit, ipsi
Deficit imperio. quantum virtutibus audit
Inferior, fit forte minor. formidine surgunt,
Et gliscunt adversa metu. cum plebe labascit
(60) Cura patrum, torpetque omnis, ceu femina, rector.
Non ducis Albani rabiem, tinctasque cruore
Barbarico laudabo manus. laudabimus arma
Belligerasque manus, Siculo tot reddita regi
Oppida, & exutos castris ac moenibus hostes.
(65) Quaeritus eram, Transalpinum cum duceret agmen
[Vs. 65 in editie-1632: Tunc vigui, Transalpinum cum duceret agmen]
Farnesius. cum quisque notis victricibus annus
Curreret, & nostros signarent prospera fastos
Praelia. cum supplex excussos Belgica fasces,
Et spretas iterum Morini coluere tiaras.
(70) Nec te, magne Ligur, tacitum, aut tua facta silebit
Fama memor. tu diviso fera cornua Rheno
Fregisti, & falidae signasti federa Bredae.
Tu dare Germanis leges, tu cogere Nicrum
Cunctando poteras, & vafris fallere pactis
(75) Teutona. quot mediis Liparae fornacibus aera
Sudavere tibi; subito cum nescia vinci,
Placaret sola vicgtorem Olstenda ruinâ.
At tu sceptriferam Brabantia segnior uris
Castellam maculis, aeternaque probra potenti
(80) Admisces populo. priscae, vah torpida, famae
Diva dees, cladesque tuas cirbumspiceis excors.
Militiae quondam titulis, procerumque vigevas
Consiliis, septumque tuae inviolabile terrae
Asseruit dudum Genuas. nunc aegra labantes
(85) Vix clypeos hastasque trahis, laxataque sponte
Labitur, & tremulo subsidit vertice cassis.
Non una ratione peris. te plurimus error
Arguit, evincitque ream. cur Spinola ductor
Mittitur Insubribus? quo non felicior alter
(90) Flectere vel belli poterat vel pacis habenas.
Scilicet ut tali infelix viduata magistro,
Ignaro dubioque diu recotre perires.
Aemula cur vexat tumidam vesania Calpen,
Cantabricosque duces? cur fastus livor inanes
(95) Immiscet populis? ut cum sua castra movebit
Impiger auriacus, ducant consulta moraeque
Devotam coelo Eugeniam. succurritur Istro,
Ut pereat Scaldis. defendunt arma Mosellam,
Ut nova neglectum maneant discrimina Mosam,
(100) Et Batavis cedat detonsa Sicambria signis.
Non minor Austriaco, & Romani pondere belli
Causa tua est. fatis geminae communibus aulae
Surgitis, occiditis fatis communibus ambae.
Poscit Caesar opem. sed non ut proxima nutent
(105) Imperia, & vacuas hostis custodibus urbes
Insideat. nimium proprae secura salutis
Damna aliena caves. socios improvida curas,
Immemor ipsa tui. gaudes te perdere demens,
Dummodo cognatis constet reverentia sceptris.
(110) Quin tua dum tacitis flagrat diffensibus aula,
Et foribus gravis ambitio est, dum luxus Iberas
Sorbet opes, & nostra vorant stipendia mensae,
Expensaeque leves; incassum aeraria miles
Sollicitat, gratisque negat pugnare cohortes.
(115) Heu nimium faciles laesis diffidere rebus.
Invertit mox scaeva fidem, & proscribit honestum
Pauperies, dominumque suum fastidit egena,
Nec crimen jejuna timet. tunc irrita belli
Sacramenta putat, meritis cum praemia desunt
(120) Raraque bellaces implent sestertia dextras.
En agros hostilis eques, damnataque fatis
Rura tenet. mediis grassans exercitus haeret
Visceribus, quassatque facem. spumantia circum
Cornipedum te fraena sonant, umbraque minaci
(125) Et spisso totos involbunt pulvere campos,
Dedecoris monumenta tui. cur arma, diesque
Projicis, & timidae sequeris compendia vitae?
Et sordes ignava domi? succumbit inermis
Venloa, nec Martis perfert Rurmunda laborem,
(130) Stralaque victorem patitur. nunc nobile luget
Traiectum, bifidamque urbem cinxere coronae,
Ut possis mox tota capi. Tu ingloria pergis
Spes damnare tuas, & deplorata fatiscis.
Iamque Duces infensa tuos, sperataque longe
(135) Rhaeticolas ultrà Pyerenaeosque recessus
Consilia incusas, alienaque crimina culpas.
Quod si non alios populo, Regique, tibique
Impendes animos; ferale trophaeum,
Quod superest restatque tui. Bruxella timebit,
(140) Horrebunt Grudii, & concusso cardine regni
Dediscet veteres Antverpia dives habenas,
Mutabunt dominum Brugae, & languentibus armis
Ultimus Auriacos sperabit Nervius enses.
Haec metus, haec Parcae, sceptrique volubile pondus
(145) Subjiciunt animo. veniet labentibus annis
Iste dies, nec me incassum monuisse quereris.
    Haec ubi pacatae Mavors infrenduit atrox
Eugeniae; subit ira Deae, priscusque recursat
Gentis honos, grandesque jubent assurgere curae
(150) Decrepitam. simul arma capit viresque juventae
Canities augusta. manu quin ipsa trabalem
Hastam intorsit agens, & vertice Brabantino
Marti signa dedit. subitis Dux advolat alis,
Et formidatas aquilas, subductaque Nicro
(155) Castra trahit, castrisque locat Gonzala propinquis.
Plurimus admissis sonipes calcaribus ardet,
Naribus ignescens patulis. quin arva pedestres
Consternunt cunei. redeunt animique, minaeque,
Votaque. dispositae ad leges & jussa severi
(160) Ordinis incendunt turmae, protiusque monentur
Instaurare vias, tempusque optare nocendi.
At Batavûm ductor stipantibus undique vallis
Haeret & obsessam clarus bellator in urbem
Detonat, & densis palantem dimovet hostem
(165) Aggeribus, rabiemque jugis immanibus arcet,
Ac circumfusâ securus militat undâ.
Non aliter spinas intra revolutus echinus
Bella gerit. vel tuta suo fera tigris in antro
Ridet oberrantum conamina mille ferarum,
(170) Tantum opus, accelerant dextrae. stat terrea moles,
Titanum qualis fuerat labor. ordine longo
In circos glomeratur humus, sinuataque vivo
Cespite praecipiti surgunt fastigia clivo
Ambit terra viros. terram spaciosa coronant
(175) Cingula Naïadum. circumdatur orbibus orbis,
Et tanto constat bellatrix scena paratu.
    Nox erat, & rutilos tenebris involverat igens
Vix Phoebum praegressa soror. sed languida quamvis,
Non tamen armorum vacuas incedere turmas
(180) Passa fuit. trucumenta client insomnia Baetin
Frendentemque Tagum. strictos quin ocyus enses
Expedit, & violenta movet certamina pernox.
Irruit in vallos alacer, munimina flammis
Rumpit, & audaci castrensia moenia coepto
(185) Verberat, & valido torquens reboantia nisu
Fulmina, non una perfundit caede maniplos.
Nec minus invigilans sub Dictatore Batavo
Belgica, tela quatit; nocturnaque tempora gaudet
Plus servire sibi. disjectis Cantaber armis
(190) Sternitur, & latis expandit corpora campis,
Dum curat sic velle mori. funesta ruenti
Imponit Libitina modum, pugnaeque quietem
Imperat, & sola furibunum morte relaxat.
Ut scopulis illisa ratis, quam nubifer Eurus
(195) Versat, & immites trudunt in littora Cauri,
Frangitur, & rumido desaevit naufraga ponto.
Bellantum pars magna jacet. super ipsa cadentum
Colla premunt gressus alii, numerumque priorum
Auget posterior. calcant cognata jacentes
(200) Agmina, & in cumulum congesta cadavera surgunt,
Nec sparsis cecidisse licet. Sic saepius alas,
Adversasque acies, vicinaque castra cruentus
Implicuit furor. at nobis prosperrima lenes
Praelia confecere Dii, pavidaeque phalanges
(205) Abscessere retrò, trepidaeque in terga reductos
Abduxere gradus. ut laetus vallibus imis,
Cum cervam venerator agit, cursuque fatigat,
Illa fugit, silvisque timens ese abdit opacis.
Tum Gallus, Scotusque ferox, avidumque Britannus
(210) Assilit in ferrum miles. per vulnera quisque
Hostem certa notat. coëuntibus undique telis,
Occumbunt sine lege duces. mors ipsa triumphus
Creditur, & praesens commendat gloria letum.
In medios ruit ira globos, seseque periclis
(215) Ingerit, & nullo gliscens saturata cruore
Martia laudatis audacia crescit in armis.
Quippe animis Mavors Deus incidit. acrius urgent,
Qua pugnae vis saeva rapit. quem jussus inire
Quisque locum, victor tenuit, vel corpore texit.
    (220) Dux Iber, ut nullo perrumpi robore vallos
Sensit, & infaustis tentari praelia signis,
Fluminibus certare parat, bellumque profundo
Efferus indicit Mosae. mortalibus impar
Aggeditur Gonzala Deos. consternitur unda
(225) Lintribus, armigerosque exponunt carbasa nautas.
Ipse gubernator tremulos, jam jamque cadentes
In ripas agit, & rapidum dimittit in amnem
Nequicquam, fluvioque suos immergere tentat.
Tum nova se lethi facies & luridus horror
(230) Obtulit, exanguesque metus, vultuque cruento
Proxima Mors. adsunt occultis ensibus acres,
Adversaeque manus Batavum, cymbasque carinasque
Et fastiditae jam tum telluris amantes,
Sorpsit Mosa viros. expletaque fluctibus ora
(235) Hauserunt totum streperis singultibus amnem.
Texit subsidens fugientum corpora tellus,
Et lino defixa pedum vestigia vanis
Gressibus elusit. mutans sub cespite putri
Ille labat; ripamque natans dum prensitat alter,
(240) Fallitru: atque una sese mersere ruina.
Hunc alius madidum cupidis amplectitur ulnis,
Emersumque vado generosa morte trucidat.
Hos illatus aquis, & multo vulnere fractos
Cogit equus medio remeantes gurgite mergi.
(245) Quosque necant undae, dubia ne morte perirent,
Tela super glomerata necant. pariterque sepulchrum
Mobile praecipites donant sub gurgite lymphae.
Talis erat facies, Trebiam cum Roma lacusque
Sorberet, Trasimene, tuos; cum scuta nefastus,
(250) Castraque & Ausonias devolveret Allia parmas.
Ipse suis animosus aquis turgentia membra
Explcuit tum Mosa pater, plenisque tumescens
Vorticibus, grandi se laxius extulit alveo,
Ut possit nocuisse magis. sed peritus irâ
(255) Astur, ut innumeris conspergi caedibus undas
Vidit, & Hesperio rubicundas sanguine: Mosae
Eripiam tibi nomen, ait, Trebiamque vocabo,
Indignumque mea poshac decurrere ripa.
Impediam cursus veteres, fontemque recludam,
(260) Quo te primum aperis. solves mihi, perfide, poenas,
Et si fata sinent, per Gallica rura vagantem
Proximus abducet Rhenus. quid saeva minaris,
Et regnis inimica meis? cur castra recusas
Regia, nec pateris nostras impune phalanges
(265) Ire vadis, equitemque vetas transire reducta
Hinc illinc tellure patens? tunc ille senescens
Attollens caput & dictis infensus amaris,
Hoc quocunque genus vindictae reddimus, inquit,
Reddimus Austriaco, toties qui vincula nobis
(270) Strinxit, & insontes vetuit traducere merces
In Tungros Batavosque. alio me vindice tutam
Dî cupiunt. nescit Dominos jam Mosa superbos.
Cum Vahali sociamus aquas, cum Principe dextras
Iungimus. Hesperiae non ultra jussa moramur.
(275) Ut noceam Regi, campis incumbo propinquis,
Et geminum plus laxo latus. mea terga carinis
Sternito, quas perdam. non his tua pinus & alni
Fluminibus, cymbaeque natant. nec margine nostro
Stet sonipes tuus, inviso quicunque ferocem
(280) Indicat hinnitu Baetin, aut horrida prodit
Stagna Tagi, raptoque jubas intexitur auro.
Iam partes hîc Mosa sequor. jam neuter haberi
Desino, jam dubii titulis exolvar amici:
Perdere, vel perdi mihi mens. obsessa salutem
(285) Moenia, & haec aliam spondet victoria sortem.
    Interia lacrymis miserorum & sanguine pastus
Saxonicus grassator adest, cui livida tabo
Cassis, terribilique horrebat Gorgone scutum.
Hic aliae caedes, alius furor. itur in ictus,
(290) Et flammis lux sera micat. perterrita Phoebe
Obstupuit, piceaque tegi caligine coelum
Indignata, suas studiis mortalibus iras
Miscuit, & toto defendit robore Belgam.
Nam simul ac lituis Mavors, hastataque diras
(295) Inflassent nova castra tubas, illa acis in hostem
Pro nobis tum Diva stetit. disjectaque ferro
Agmina, rapta virûm spolia, informesque dicavit
Exuvias, Gradive, tibi. cumulata superstans
Corpora, truncatosque adversis ensibus enses,
(300) Et fractas calcans membris spirantibus hastas,
Sanguinea sibi strage litat. vestigia retro
Urgentes sequitur. sed enim languentia gressum
Arma pedesque negant timidis. huic haeret in altum
Ad caedem sublata manus, feriensque feritur.
(305) In mediâ ruit ille fugâ, nec tela fatiscens
Sustinet, immorsisque cadens superincubat armis.
Confundunt tenebrae cuneos, seque ipsa vicissim
Signa premunt. errant incerto vulnere dextrae,
Et numero turbâque nocent. trieterica non haec
(310) Lux venit, Germane, tibi. non orgia Bacchi
Adspicis, & pleno Bacchum spumare falerno,
Imbellem ad sonitum. non hic raptanda supellex
Occurrit, conjunxque suo viduata marito,
Innocuaeque nurus. mediis in caedibus haeres
(315) Aeger, hians, fessusque jaces. nec jam amplius irae
Assurgunt. tantum distentis aëra buccis
Pellis, & exertâ lambis tua vulnera lingua.
Hîc famae stat meta tuae, nomenque flagellat,
Et cristam melior miles. circunspice colles,
(320) Seminecesque artus & mille cadavera moestus
Collige. sic discas Batavos in bella venire,
Sic pugnare viros. has laeso solvimus Albi
Inferias, totidemque nefas ulciscimur umbris.
    Dux Patriae, quamquam multo se milite septum
(325) Vidit, & Advatias circum crebrescere turmas,
Non tamen abstinuit coeptis. quin acrius urbi
Instat, & oppositis infert hostilia vallis
Agmina, sulphureasque domos molitur, & arctis
Subruit arva viis, caligantesque profundae
(330) Telluris thalamos, nigir penetralia Ditis
Sollicitat, terrasque ingenti fossor hiatu
Solvit, & excelso Vestam confundit Olympo.
Saucia sublatis densantur nubila fulcis,
Et strident motu Zephyri. dumque icta reposcit
(335) Gleba locum, vivos operit, clauditque sepulcro.
Sic ubi in Aetnaeo fessus se commovet antro
Enceladus, magno resonant vicina boatu,
Et piceos ructant concussa cacumina fumos.
Lucent Ioniis sublimes fluctibus ignes,
(340) Lapsaque Trinacrios insternunt pondera campos.
Quas ibi tum strages, quas victrix dextera caedes,
Ediderit, quos flamma viros, quos straverit ensis,
In fastos Bellona refer. tibi cernere coram,
Et gladios vibrare datum. Sed fata suorum
(345) Auriacus tumulo propius dum spectat ab alto,
Iamque animi plenos, jam, fracto robore, & ipsa
Caede fatiscentes, tensis ad sidera palmis,
    Dî, quibus imperium est, inquit, si numina rector
Vestra pius colui, si me moderante sacerdos
(350) Supplicibus placide populis oracula pandit,
Tot vobis delubra patent: assuesce vocari,
Magne Deus, nostrisque favens allabere votis.
Non veni patrios ferro populare penates,
Non aris inferre faces, avertere pacem
(355) Gentibus, & lentis impendere secula bellis.
Libertas asserta mihi est. his quaerimur armis
Certa salus ac vita meis. instamus Ibero,
Et pugnare juvat, ne sit pugnare necesse
Amplius. irarum finem, longique furoris
(360) Hic donet Batavis limes. mihi pareat oro,
Quam coram premimus, quam circumcinximus urbem.
Tu mihi, tu pugnae Princeps, tu ritè secundas
Augurium, & vario positum discrimine servas.
Auspiciis sunt gesta tuis, quae gessimus antè.
(365) Quod Sylvae cecidere tuum est, te vindice Grollam,
Et Salios superare datum. tu spicula & hastas
Tu gladios pugnanti acuis. tu tempora donas
Commoda, tu vanis ludis conatibus hostem,
Atque animos apts armis, armisque cohortes.
(370) Iamque mihi prono famulari sidera coelo,
Iam terras fluviosque cupis. succurre roganti:
Si mihi Trajectum nolint submittere fata,
Me rape Trajecto. felicior illa ruentis
Sors fuerit, quam mixta meo fortuna pudori.
(375) Armat fama ducem, quaesitaque gloria bello,
Pro stimulo est. non hinc victo remeare licebit,
Victor dabitur. mecum tua caussa laborat,
Hac perstat defensa manu. qui militat ensis,
Militat hic idem Superis. hic asserit aras,
(380) Rostra, focos. ipsis regni cum finibus exit
Latior & pietas, & quae pietate virescit
Relligio. per te patrios explere labores,
At simili virtute, velim. tibi debeat orbis
Excidium Hesperiae debellatosque Philippos.
(385) Pro te, summe pater, mundi quascunque per oras
Ibimus, & multo sub sidere dura timentes,
Gades solstitio, brumâ vexabimus Istri
Pyrenesque Deos, tostisque sub ignibus Indum.
Non erimus patriae indecores. hoc sanguine Belgas
(390) Vindicat Auriacus. vitam si impendimus hosti,
Civibus asserimus. nostro placet empta periclo
Belgica. quae Regi rapimus jam moenia blandis
Subdimus imperiis. cupio parere beatos,
Non miseros servire mihi. sub lebibus îsdem
(395) Vivitur, officioque pari. clementia cunctis
Annuit, & victos ipsis victoribus aequat.
Nunc hostes urbemque inter conclusus intrinque
Bella gero, cingor geminis, & cingimus unà.
Hinc Tartessiacae renovant certamina partes.
(400) Hinc aquilas, hinc signa movet contraria Caesar.
Haec arcet manus. haec objectis rupibus instat.
Has inter titubans errat Victoria curas.
Equid Aruasiadae, rector supreme, moraris
Ferratos portatumqeu obices, & pandere claustra,
(405) Et tandem hac ipsa muros diffringere dextrâ?
    Sic superos, sic ille Deos affatus, in atris
Proximus assedit latebris. ubi moenia miles
Perforat, & tenebras inter tumolosque suorum
Quaerit iter. juvat audaces praesentia Turni.
(410) Quos sic alloquitur: validis incumbite dextris
O socii, hostilem manibus diffindite terram.
Hic domus, hîc patria est. hic tecto vivimus uno,
Fortè uno moriemur, ait. haec aula paratur
Et vobis pariterque mihi. jam pristina sordent
(415) Atria, & aurato fulgentia tecta pyropo.
Haec secreta placent, his nunc augustius antris
Degitur. hos ipsos sceptris praestare ligones
Iuro equidem. has sordes rutilo pensabimus auro.
Vestraque qui foedat jam pulvis corpora, famae
(420) Argumenta dabit. nos jussis vincimus urbem,
Vos operis. nos consilio, vos robore saxa
Frangitis, eruitisque viri, & convellitis altis
[Editie-1632: Frangitis, eruitis, quatitis, convellitis altis]
Sedibus. haec postrema dies, haec vespera laurum
Nassovio, patriaeque feret. sub moenibus hisce
(425) Tot nati cecidere Ducum. communia magnis
Funera funeribus, vestrasque adjungitis umbras
Heroum tumulis, & sorte occumbitis una.
Hic simul exequias inter, cineresque rogosque
Disserimus, litisque caput fit parvula terrae
(430) Portio, & exiles acuunt certamina sulci.
Hic partes faciunt glebae. de pulvere rixa est
Nobilis. hanc celeri causam decidite ferro.
Quà foditis, quicquid foditis, quocunque meatu
Ibitis, illa via est vitae, lucrique necisve
(435) Omnibus, illa via est famae vivacis & aevi.
    Haec ubi dicta dedit Princeps Mavortius, omnem
Vertit in obsessos aciem, totisque fatigat
Viribus. immani donec se moenia pandunt
Verbere & occultae lacerant munimina flammae.
(440) Pendent semirutae turres, lacerataque fractos
Oppida denudant artus, lapsuque sub uno
Pervia fulmineo dantur vestigia Marti.
Ilicet oratum pacem stationibus altis
Adsunt exanimes, & federa blanda precantur
(445) Diffusae crines & apertae pectora matres.
It clamor trepidis per propugnacula muris.
Nec grave Nassovio est, facili sub lege pacisci,
Et cives meruisse sibi. mirantur amari,
Quos ferri damnasse queat malesana libido.
(450) Ergo ubi ter varium Phoebe reparaverat orbem,
Et Cancri chelas & adusti terga Leonis
Emensus fuerat Titan; asperrima bello
Inflexit regina genu, dominosque Potentes
Et nostrum veneratur ebur. Brabantia nudum
(455) Deplorat latus, & veluti se indagine cinctam
Adspicit infelix. hic currus, arma, facesque,
Tela, coruscantes clypeos, hastilia, peltas,
Fulmineosque globos, atque omnia Martis haberi.
    Nuncia laetitiae totum se fama per orbem
(460) Explicat, & sociis mandat nova gaudia terris,
Battaviae antè omnes. niveis quae vecta quadrigis,
In quibus Auriaci pugnas signaverat auro
Docta manus, spoliisque ipsos distinxerat axes,
Principis ad limen vehitur, patriaeque parenti
(465) Pronior assurgit. constans Prudentia currum
Laudato temone regit. Formido, Pavorque,
Seque vorans Livor, ferratis terga catenis
Innexi subeunt. generosa Sicambria crines
Spargit, & apponi gaudet tot finibus urbes,
(470) Et Mosa propiore frui. dispendia Scaldis,
Toxandri sua lucra putant, plenisque theatris
Suspendunt mediis superatas fluctibus arces.
Hinc Frisius Saxo, gens nescia cedere ferro,
Aptat se pompae, & populi suffragia plausu
(475) Colligit, atque alium Alciden, & Thesea magnum
In Batavo rectore stupet. sed gaudia justus
Castigat dolor, & venerandi funeris horror,
Et manes, Erneste, tui. Quae proxima Rheno
Adspectat Chaucos tellus mitrata minores,
(480) Pellaeae relegit miracula plurima dextrae,
Nec dispar facinus. quin vinctum compede Mosam
Comparat Euphrati, fortem cum Tigride Rhenum,
Strymona cum Vahali, captamque remotius urbem
Persepolin, celsamque Tyrum aut Chalcedona dicit.
(485) Isala, quem nuper densis legionibus hostis
Straverat, & laetis grassans spoliaverat agris,
Desperare vetat. mutari fata, Deosque
Gradivumque patrem, nostris qui praesidet oris,
Non uno constare gradu. timuisse fatetur
(490) Se quoque, nunc timidam meliori sorte timeri.
At Groninga potens tantarum conscia rerum,
Sic ait: ô quam nunc facies mutata meorum est,
Hoc Duce, Romuleo populum qui vindicat ausu.
Non jam regnanti fasces submittere Elizae,
(495) Aut alibi cupiat demissus Belga precari.
Reddunt amissas vires, & robora fortes
Nassovii, & fines ultra statuere trophaeum.
    Has inter voces aliquis de sanguine vatum
Ista triumphali fremuit praeconia cantu:
(500) Tu mihi, tu seri, Princeps, virtutibus aevi
Materiam pandis, fraternaque nomina factis
Irradias, Frederice, tuis. te Sequana Pyrrhum,
Te Martem jactat Tamesis, te maximus ille
Regnator Boreae, Gothico sublimior ostro,
(505) Nunc sua per Viadrum, nunc raptans signa per Albim,
Nunc Istrum, Rhenumque bibens, nunc fervida Moeno
Frena lavans, tantorum operum consorte superbit.
In geminos divisa Duces se gloria belli
Explicat & geminis donat victoribus orbem;
(510) Quem complent jam Marte duo. Germania duplex
Militat. Arctoum vocat ad sua federa regem
Altera, Nassaviis se mancipat altera jussis.
Ambo animis fortes, ambos & classica & inter
Horrida belligeras aluerunt castra phalanges.
[Editie-1632: Horrida belligeros aluerunt castra maniplos.]
(515) Ambo coruscantes clypeos, & spicula docti
Intrepida vibrare manu. pugnaeque vel ipsos
Immiscere Duces. ambo per signa, per enses
Reptarunt pueri, & conspersos pulvere vultus
Detersere suis. patriae conjuncta saluti
(520) Ambos causa movet, pressaeque injuria gentis,
Austriacique graves. ambos vindicta parentum,
Ereptusque animis Deus & delubra lacessunt.
Tempus erit, Gustave, tuas cum dicere laudes,
Sarmaticasque acies, & fractum Teutona totus
(525) Aggrediar. tunc alipedes in praelia Finnos,
Lapponiasque tuos, & quos tibi fundit ab altis
Verticibus trux Saevo viros, domitumque Borussum,
Imbellemque canam contusis cornibus Istrum.
    Iam mihi Tu salve, magnum patris incrementum,
(530) Caesareae stirpis soboles, cui mascula Cattus
Stemmata dinumerat, maternaque nomina grandi
Collinio, Druidumque illustri sanguine ducit
Nascendi series. Tu nunc spaciosior exi
In Famam, famaeque tubam clangoribus imple,
(535) Successuque novo. tibi se bellacia debent
Flumina. te Rhenus, te jam veneratur ovantem
Mosa pater, cunctasque tuis accommodat urbes
Imperiis. audit semotus jussa Sicamber,
Plaudit Eburonum tellus, & amabile Tungri
(540) Ferre jugum discunt. quae circum proxima sudant
Marmora, credibile est totis conatibus uni
Plus sudare tibi. quin te vincente propinqui
Sanius adspergunt languentia corpora fontes.
Condrusii montes, Romanaque saxa Namurrae
(545) Te poscunt dominum. plenus tibi Sambra quietas
Spondet aquas. pandet sacros Arduenna recessus,
Et totum in pontes franget nemus. atria Phoebi,
Et Grudias uni submittet Dela Camoenas.
Quantum profueris, quas debellaveris arces,
(550) Attonitis aspecta oculis. hic pabula Marti,
Hic ferrum dîs vena vomit. thoracas ahenos,
Loricas, galeasque labor robustaque formant
Brachia. non alibi Lipara est. hic altera Lemnos
Exercet fabros. haec nudus rura Pyracmon,
(555) Haec Brontes Steropesque colunt. uberrima belli
Materies illic terrae penetralibus altè
Abditur, & solido firmantur regna metallo.
Scipiadas inter regnatoresque Camillos
Nomen habes. in te Fabios, magnosque renasci
(560) Cernimus Aemilios. surgit tua, Brute, potestas,
Fabriciique fides, & quicquid Claudia gessit
Gens invicta manu, nunc te spectantur in uno.
At pater Auriacus, quam laetus ab aethere cernit
His natum vicisse locis, fixisse trophaeum,
(565) Quondam ubi Nassovios trux Alba fefellerat ausus.
Quae dum composita repetit jam mente beatus,
Vindicta fruitur, natoque ultore triumphat.
Te canimus, Dux magne, tuo Parnasia latè
Numine templa sonant. per te, fortissime Ductor,
(570) Scandimus Aonios colles, & fronte rigamur
Castalio. quanto fatis sublimior Heros
Tolleris, audaci sequimur tua praelia cantu.
Hactenus Oceanum, fluviosque & subdere terras
Concessum, Frederice, tibi. nunc sidera Virgo,
(575) Et Trajectensis submittit Lucifer ignes,
Et cohibet, te Sole, faces. Insignia victor
Adspice, quidque tibi portendant fata sagaci
Volve animo. si plus socio coelestia Phoebo
Astra valent, haec Stella tuo moderamine vires
(580) Diffundet generosa suas. praenuncia regni
Sidera sunt. haec ipsa tibi famulantia spondent
Laxius imperium Patribus. cum sidera nutant,
Nutant regna aliis. & nunc labentia Regum
Deterior sors sceptra videt, retroque referri
(585) Hesperiam. majus moveo. Tibi sidera servat
Iuppiter, & coeli victorem parte locabit,
Stellarum cui cedit honos, cui lumina mundi
Aethereique ruunt radiis languentibus ignes.
Arripe fortunam, conspirantesque verere
(590) In tua vota Deos. nuper tibi fervidus arsit
Cynthius, & madidos exsiccans Sirius agros.
Nunc pluviae laxum praecludunt hostibus amnem
Pleiades, atque frequens obstacula parturit imber.
Obsequitur natura tibi, litesque vicissim
(595) Componunt elementa suas. auctura verendum
Sors incerta decus, certa tibi lege ministrat.
Annuit ingenium sorti, roburque secundat
Ingenium, vigili firmantur robora sensu,
Et cunctos matura regit Prudentia casus.
(600) Non sic, cum domitis rediit Semeleius Indis,
Lydorum strepuere lares. non laetior olim
Extulit os Tiberis, cum victrix laurea Crassum
Cingeret, aut Persen raperent in vincula Pauli.
Nonne audis ex plebe sonos, haec verba referri?
    (605) Hic ille Auriacus, quo res moderante reluxit
In Batavis secura salus. hic maximus ille
Antistes patriae. cui se debere fatetur
Belgica, & unanimes decernit laeta triumphos.
[Editie-1632: Belgica, nec dignos possit statuisse triumphos.]
Hoc Duce libertas populis mansuetior exstat,
(610) Non audent peccare mali: non obfuit ulli
Esse bono: nunquam civi solatia desunt:
Nil licet invidiae: non obruit ambitus artes:
Stringit inoffensas vindex Astraea secures:
Luxuriant vates: sua nec mandata Senatus
(615) Pertimet: innocuis constat reverentia templis:
Aureaque Unanimes decurrunt secula Belgae.

Continue