Petit 24b

ARCHILOCH                                                SCAZON

CASPARIS BARLAEI

POEMATUM

EDITIO NOVA,

Priore castigatior
et altera parte
auctior.

Cum Privilegio.

HEROICA                                                ELEGEIA

LUGDUNI BATAVORUM
Ex Officina Elzeviriana.

ANNO M D C XXXI.





[*2r]

Nobilissimo, Amplissimo, doctissimoque viro,
D. CORNELIO vander MYLE,
    Equiti, Domino in Myle, Dubbel-
    dam, Bleskensgrave, Antonis-polder,
    Alblas, &c.

        CASPAR BARLAEUS S.P.D.

PRodeunt iam secundùm sub nominis tui auspiciis Poëmatum meorum libri, sed luculenta accessione aucti, & prioribus castigatiores. Ex quo enim primum ea edidi, loquacem me valde fecerunt publica Patriae commoda, & felicissimi rerum nostrarum successus. Poëtarum est, teste Aristotele, imitari; nec poësis aliud, quam concinna rerum quarumlibet imitatio. Dum ergò Batavi pugnamus, urbes subruimus, maria infestamus, classes diripimus, domi forisque terribiles sumus, adfui omnium imitator sedulus, & numeris poëticis inclusi res coelo ac terra, Oriente toto ac Occidente disiunctissimas. Iam ultra Atlanticum mare raptus, in Cubae littoribus cum Argonautis nostris steti, & anhelantes spe [*2v] praedae animos, mox pugnaces, inde rapaces dexteras, illam habendi famem, illam auri sacerrimam sitim, illud gloriae in ducibus studium, illos exultantis populi applausus, qua potui, suis coloribus expressi. Et cum verissimum sit, intellectum id omne fieri, quod cogitat, etiam ipse naves conscendere, per foros discurrere, operta recludere, rapere & convasare obvia quaeque mihi visus fui. Nec enim suavius est animantibus suum somnium, quam Poëtis suum, & quas res parcius illos possidere vult scaeva illa Dea, earum vel sola cogitatione frui volupe est ipsis. Quam ob causam Socrates in Phaedro poëtarum & amantium insaniam inter praecipua bona collocavit, quod sola mentis agitatione felicissimi sint. Argonautarum laudibus defunctus, Vesaliam, velut nocturnus aliquis Diomedes, furtim ingressus fui, & inter spem ac metum positus, hîc, attonitis custodibus, una stupui: illic inter laxantes claustra Sinones promovi operas; alibi cum cataphractis adventans nutantem urbis fortunam occupavi. Per salebras & dumeta noctu incessi, fossas subii, perrupi sepimenta, moenia conscendi, iam portas, iam forum, iam templa iam urbem universam, iam castella Rheno ac Lippiae imposita, armis tenui. Omnia dum fingendo imitor, omnia factus sum, miles, dux, [*3r] victor, victus, iam spoliis insignis Iberûm, iam excussus Caesareanorum, scriniis Cappadocum rex. Successit grande obsessae ac victae Sylvaeducis argumentum, in quo eundem quoque habitum indui, cum tanti operis auctoribus. ita tamen, ut dum modo in obsidentium, modo in obsessorum me formas verto, nihil praeterquam poëta fuerim. Estque hoc novum ac proprium huic arti metamorphoseos genus, ut dum Peliden, Nestorem, Thelemachum, Penelopen, Aeneam, Turnum exhibet [Grieks-]mimêtès[-Grieks] vates, ubique tamen poëtae characterem agnoscas, & inter mendaces vultus veram effigiem hominis cum ratione insanientis. Nam ut furentium certa signa sunt, non vultus, non color unus, audax oratio, praeceps gradus, flagrantes oculi, corpus concitatum, ita & poëtarum eadem signa sunt. Nec potui profecto tot tantisque partis victoriis carminum esse parcus. Ideoque latius diffudi Principis nostri laudes, cuius magnanimitatem, fortitudinem, in adeundis periculis prudentiam, in bellis consciendis velocitatem, praesens haec nostra aetas suspicit, futura mirabitur. Etiam, ac si parum esset res domi gestas decantasse, in alio Orbe, quem in Critia à Platone describi quidam arbitrantur, inter Olindae expugnatores, me quoque principibus Achivis permixtum agnosco, [*3v] & dum tantarum rerum momenta & causas exequor, furore poëtico Martium incendo, & in media irruens tela, lituos, classica, tympana Apollineis cantibus intendo. Sequimur, quocunque abit, victorem populum, & qua praeit fortiter agendo Auriacus noster, it* iuxta lateri vates. ne sine teste ac praecone res gerat posteritatis memoriâ dignissimas. Ita ad quodvis argumentum publicum, quod summi Numinis Clementia obtulit, saliit mihi mamilla, & pruriit ista divinioris aurae particula, ut quiescere nequiverim, etiamsi voluerim quam maximè. Nempe haec amabilis insania me jam vexat, haec Corydonem tuum cepit dementia. ut omnino sufflamine mihi opus sit, ne dum feror fervidius, languescam tandem, aut ridendus ilia ducam. Non semel voto me obstrinxi, uti in posterum silerem, & aliis illam lampada traderem. sed redii iterum atque iterum ad ingenium, ut quod de Amore pronunciavit Horatius, ego de hoc studio verius dixerim,
        Quae saga, quis te solvere Thessalis
        Magus venenis, quis poterit Deus?
            Vix illigatum te triformi
            Pegasus expediet Chimaera.
Subiit aliquando animum meum rerum terrenarum fastidium, & poëticam vim experiri libuit in dicendis Servatoris [*4r] nostri I. Christum [...]

Nobilissimo Viro
D. CORNELIO vander MYLE,
Equiti, &c.

MAgne vir, & Batavi celebris tutela Lycei,
    Quo duce Palladiae floruit artis honos:
Qui genus & proavos claris virtutibus anteis,
    Et laudem doctae nobilitatis habes:
(5) Accipe sed facili Parnassia munera vultu,
    Innocuumque tui protege vatis opus.
Si Venetûm spectasse patres regumque tiaras
    Laus fuit, & magnos visere Borbonios;
Iamque serenatâ Princeps tibi fronte Batavus
    (10) Annuit, & tantos pergis amare Deos:
Hoc precor: ut, voces inter Regumque Ducumque,
    Cum Musis etiam sit tibi cura loqui.



Peioche

LIB. I. HEROICORUM.

HYmnus in Christum.




Invictissimo, Potentissimoque Regi
LODOVICO XIII, IUSTO,
Henrici Magni filio, Galliarum & Na-
varrae Regi Christianissimo.

(In: Petit 25)
REgia Borbonii soboles, qua sospite dudum
    Belga sibi facilem credidit esse Deum;
Sceptriferis illustris avis, illustrior armis,
    Et rarum Astraea judice nomen habens;
(5) Quam celebrat Bellona ducem, Pax laudat inermem,
    Et cui tot terrae, tot famulantur aquae:
Non tibi barbaricum potantia vellera succum,
    Aut mea Sidonias pagina donat opes.
Non, Indus quod mittit, ebur, quod Dalmata marmor,
    (10) Quaeque gravem placant mascula thura Iovem.
Non bellatrices aquilas, captivaque bello
    Oppida, non victo carbasa rapta mari.
Nos Christum, Lodovice, damus, Regemque Ducemque,
    Nomina nominibus non aliena tuis.
(15) Maxima quin cupio tibi mittere, maxime Regum,
    Quo nequeo majus mittere, mitto Deum.

HYMNUS
IN
CHRISTUM.

(Petit 25)
CHRISTE, patris magni soboles; quem nulla creavit
Dextra Deum, potuitque Deus genuisse, sed aequa
Majestate parem; tunc, cum flammantia nondum
Lumina labentem veherent mortalibus annum,
(5) Et Chaos, innumeros avidum confundere vultus,
Displicuit deforme sibi, tenebrisque profundum
Horruit, & spissa latuit caligine Nereus:
Erige me, dum siderei spatia invia mundi,
Lucentemque globum Lunae, suspensaque celsis
(10) Atria fornicibus, nulli calcanda profanis
Templa supergradior pedibus. Tu prime salutis
Inventor, patriique Deus monstrator Olympi,
Adsis, ô Rex magne, favens. sequar optime ductor,
Quò vatem tua fata trahent: sive aethere in alto
(15) Imperii consors habitas; & grande Creator
Naturae moderaris opus: seu jussa Parentis
Exequeris veneranda tui, nostraque Redemptor
Valle sedes, miserisque paras vadimonia terris:
Seu totum Phlegethonta domas, ipsosque furentis
(20) Irruis in Ditis thalamos, & Tartara magno
Ostentas captiva Patri: seu digna laborum
Praemia, & antiqui repetens fastigia regni,
Aëreos supra tractus, & nubila, vastum
Consiliis latè fulcis sapientibus orbem.
    (25) Magne Deus, tu cuncta unus primordia rerum
Antevenis; tu secla, dies, ac tempora nescis,
Seclorum venerande parens. non terminus aevi,
Principiumque tui est. tu magno à lumine lumen
Descendis, de patre Deus. nec honoribus illi,
(30) Nec regni splendore minor. tibi nulla coruscum
Obscurat caligo decus: nec fracta fatiscit
Fatorum natura minis. tibi foeta bonorum,
Parturit haec eadem, bonitas: animumque perennem
Vis immensa subit. tibi rerum praescia mentis
(35) Illustrat mens ipsa jubar, diffusa per omnes
Temporis articulos, & quae longinqua trahentur
Aetatum spatia, & venientum facta nepotum.
Tu numen coeleste, potens, venerabile, sanctum,
Virtutis mensura tuae, divortia mundo
(40) Magna facis, coelumque colis, dignosque penates
Terrarum rectore tenes; ubi clara potestas
Emicat, & geminos princeps dimissus in axes
Tot passim delubra vides, sacrataque sanctis
Atria nominibus. tantis sed sedibus olim
(45) Ipse prior, vasto fueras Deus unus inani,
Nondum operi discrete tuo. tibi sola beato
Sufficiens tunc vita fuit, non indiga nostri,
Non opis externae cupiens. tu solus ubique,
Soli aderas, immense, tibi; Deus undique, & unus,
(50) Sed nondum tunc rector, eras. Iam cuncta salutis
Volvebas momenta meae, mundique labores:
Quò ruerem peccator homo, quo gratia staret
Fixa gradu, quantis ruerent primaeva periclis
Federa, quae tantam repararent funera cladem,
(55) Placaret quae cura Deum. tunc victima terris,
Tunc vindex decretus eras, & debita fato
Progenies, culpaeque meae praecognitus obses.
Iam tum supplicium sceleri, ultoresque parabat
Flagitiis mens ista dies. jam cultor honesti
(60) Praevia divini capit argumenta favoris,
Et placuit donanda Fides; crimenque piandum,
Et ventura salus à te suspenditur uno.
Tunc poteras fecisse aliquid, quod velle voluntas
Noluit, imperioque stetit frenata potestas,
(65) Arbitriique modus; donec se fudit in actus
Libertas spatiosa Dei, grandemque per orbem
Explicuit varios rerum Sapientia vultus,
Laetaque praeclaris Bonitas eluxit in ausis.
    Principio terras, suspensaque moenia mundi,
(70) Aeterno cum Patre, creas. tu conditor adstas,
Et jam nascenti das incunabula coelo,
Immensi consors operis. sublimia surgunt
Atria, coelicolûmque lares, & regia primùm
Autorem capit ista suum. diducta per omnes
(75) Majestas augusta locos venerabilis illa
Sede habitat, totumque suo fulgore coruscat
Numen, & illustri dictat nova jura theatro.
Ipse chorus Cherubinorum, Seraphinaque latè
Agmina, adorandi circùm subsellia Regis,
(80) Expectant, quò jussa vocent, dominoque ministrans
Obsequio se quisque probat. pars psallere docta
Aeterni Genitoris opus, rerumque celebrat
Grande rudimentum: pars, quae facienda supersunt,
Arcano sermone ferunt: pars cardine in isto,
(85) Pars alio mandata refert. stupet omnis, & horret
Turba Creatorem, pavidosque à lumine vultus
Abdit prona suos. tantis tu testibus atras
Diffindis luci tenebras, caligine flammas
Eximis, & laxo suspendis in aëre terram,
(90) Impavidus quò vergat onus. Tibi fundit ab ortu,
Sed nondum Sol fessus equos, medioque sub axe
Insuetus tantorum operum, cursusque viaeque
Occasum praeceps metuit. non viderat illum
Tartessus, Gadesque suae, non laverat undis
(95) Oceanus, gremioque exceperat Amphitrite.
Cynthia nocturnos ducit per signa jugales,
At fratri debere dolet. sua cornua nondum
Senserat, innumerasque vices. nec tramite certo
Phoebaeos illi tellus inviderat ignes,
(100) Aut umbris cessere faces. non lumine pleno
Aequorei tumuere sinus, Tethysque remisso
Detumuit, littusque procul post terga reliquit.
Tunc quoque distinctam stellis radiantibus aethram,
Errantesque Deos, & tot tibi numina subdis,
(105) Sed nondum tunc astra Deos. Stant sidera castris
Quaeque suis, nusquam gelido propiora Bootae
Ulla meant, nec Spica humilem deflexit ad Austrum.
Non regit Argolicas Helice conspecta carinas,
Non Tyrias Cynosura rates. non vespere claro
(110) Hesperus auratae Veneris praesederat aulae,
Aut thalamis genialis erat. mox pontus & aequor
Incubuit terrae gremio; dominumque tridentis
Oceanumque patrem, tempestatesque sonoras
Pertimuisse aliquis poterat, ni rector aquarum
(115) Objectis pelagi rabiem frenasset arenis,
Et sibi praescripto Triton adsuesceret alveo.
Ante oculos tunc phoca tuos immania stravit
Corpora, & in mediis vituli lusere marini
Fluctibus; & quaquaversum sua flecteret ora,
(120) Audacem nusquam pistrix innoxia Tiphyn
Vidit, & intrepidam dentes defixit in Argo.
Tunc magni patuere sinus. ubi Persa superbas
Vectat opes, ubi Erythraeas scrutatur arenas
Dives Arabs, rapidusque ingentia flumina Ganges
(125) Evomit; aut multo sitiens se proluit auro
Indus, & ardentes Carteïa separat Afros,
Et Calpen Abylae divellit montibus unda.
Ionii latrant fluctus. adversa Charybdi
Scylla fremit, tumidis Aquilonibus Adria surgens
(130) Verberat Ausonii latus implacabile dorsi.
Concrescit Scythicus glaciali sidere pontus,
Caspia stagna jacent, Aegaeo murmure Thracum
Regna sonant, Helle Euxinum sese abdit in aequor,
Bosphorus in Tanain. vastas longinqua paludes
(135) Maeotis bibit, & Boreales Balthica fines
Littora, conclusumque alibi Scritofinnia potat
Oceanum, & longis damnatus Lappo tenebris.
Irrigat Assyrios Euphrates fertilis agros,
Armentam Tigris, Cyproque adversus Orontes
(140) A Libano deducit aquas. Memphitica tellus
Accipit undanti turgentem gurgite Nilum,
Et septemgeminis crocodilum faucibus edit,
Venturum populo numen. Tu fontibus Istrum
Excis, Christe, tuis, & per spaciosa vagantem
(145) Pannonii rapis arva soli. nec jussa morantur
Vistula, Volga, Nicer, Rhenus placidusque Visurgis,
Sequana, piscosusque Liger, rapidusque Garumna,
Nec tunc Romulidûm Mavortia moenia scindens
Albula, nec pontem tunc indignatus Araxes,
(150) Ausoniosque Duces, nec adhuc Phaëthonta misertus
Eridanus, nec Pellaeo tunc cognitus Indus.
Ipsa Arethusa novas subterlabentia terras
Flumina Sicaniis aperit, propriisque reflexis
Occurrit Maeander aquis. O quanta laboris
(155) Cernere das monumenta tui, fastigia coelo
Aemula, nubiferas Alpes, & Pelion altum,
Riphaeosque apices, & qui suffulciat Atlas
Sidera, Pyrenesque jugum, & frondentis Olympi
Culmina, & aërii nemorosa cacumina Pindi,
(160) Et nondum Enceladi fumantem afflatibus Aetnam.
Federa cum Superis tellus facit. aethera Vestae
Conciliat robusta manus. nova bella perenni
Corpora pace gerunt. coeunt aeterna caducis,
Inque vices mors, vita fluunt. genuisse, perisse est,
(165) Et rursus, periisse, salus. Quae gratia primi
Veris erat, quali luces fulsere sereno,
Cum primum arboribus venit vigor, umbra cupresso
Decidit, occulti nemorum patuere recessus,
Hercynii saltus, cum frondifer Apenninus
(170) Extulit excelsum caput, & sese abdidit astris.
Tu terrae laetas segetes, glandesque caducas
Elicis, & tenera magnum das cernere in herba
Numen. odoratis Hyblam & fragrantis Hymetti
Iugera conspergis violis. iam prata Sabaeis,
(175) Et Cilicum redolent messes, Panchaeaque rura,
Taygetusque virens. Tibi solo concita nutu
Donat equos, nullo tellus percussa tridente,
Donat apros, vastisque pares elephantibus hydros,
Et Pelusiaco nondum quae mugiit Isim
(180) Littore, te mandante sui securus aratri
Taurus adest, trepidaeque futurus portitor Helles,
Primaque Marmaricis tigris stat mitior agris.
Nec minus insolitis concentibus aëra complet
Aligerum genus, & variis garritibus almos
(185) Personat Aurorae thalamos, dominumque salutant
Vocibus attonitae volucres, quas stagna Padusae,
Quas Athesis, quas Arnus alit, quas unda Caystri,
Eridanique fovent ripae, vel Mincius amne
Excipit. at nusquam viduatus compare turtur
(190) Ingemit ad sociae tumulum, non Daulias ales
Plorat Itym, necdum Ledaeos vatibus artus
Dissimulans dictavit olor. per nubila vecti
Ostentat se quisque tibi, laudesque creantis
Ingeminant, primosque probant te judice cantus.
(195) Tandem, ubi sexta dies nitido processit ab ortu,
Qui terras, pelagusque regat, rerumque capessat
Imperia, & docto flectat moderamine mundum,
Aspexit natura virum. dat gleba decorum
Majestate caput. totus cui militet aether,
(200) Adspectat sua regna pater, lateque patentis
Frena soli, fascesque capit. Tu, Christe, stupendum
Magne opifex moliris opus, tu numinis umbram
Humana sub carne tegis, summique refulgens
Exemplar cupis esse Dei. stat clarus in orbe
(205) Terrarum moderator, Homo. quem spiritus unus
Intus alit, cunctosque potens diffusa per artus
Mens agitat, varioque latens se munere pandit.
Non spectata oculis, fatorum erepta periclis,
Interitusque ignara mali; rationis, & aequi,
(210) Virtutumque augusta parens, venerabile coeli
Depositum, cui coelestes sapientia curas,
Alternasque vices rerum, verique reclusit
Arcanos doctrina sinus. nondum ira rebellis
Spreverat imperium, nondum vesana libido
(215) Traxerat aversam studia in contraria mentem,
Aut suasit praedulce nefas. non causa fefellit
Ingenium, non verba fidem; non luxus honestum
Dispulit, aut fastu studuit calcare minorem
Ambitio. toto pietas proscripserat orbe
(220) Infames scelerum vultus. non horruit insons
Terra Deum. nondum poenis celebrata Lycurgi
Laus erat, aut spretae tenebroso carcere leges
Damnavere reum. nondum perjuria Minos
Oderat, aut rigidi clamabant jura Solones.
(225) Ipsa suis constans praeerat Prudentia factis,
Et recti connatus amor. non regula vitae,
Non probitas descenda fuit, non ulla pudoris
Arguerat sontem facies, nocituraque mundo
Probra fuere palàm. tales sperare nepotes
(230) Nec difforme genus poterat, sobolemque parenti
Degenerem. Tu praeclaris nova federa pactis,
Magne creator, inis: hominemque affaris amicum,
Municipemque poli. tu vasta palatia coeli,
Nec visas promittis opes. tu mortis, & omne
(235) Parcarum proscribis opus, sine finibus annos,
Perpetuosque dies, aeternaque secula donas.
    At postquam Superorum odiis incanduit atrox
Dux Erebi, suasitque scelus; librata voluntas
Fasque nefasque inter, vetitos deflectit in actus,
(240) Et tanti, carpsisse, putat. corrumpitur orbis
Ad placitum ferale gulae. subvertit honores
Luxuriosa fames, & tanta exorsa fatiscunt
Conjugis imperio. spernit sua fata ruentis
Fortunae fabricator homo, probitasque, fidesque
(245) Exuitur, Stygiaeque placent perjuria linguae,
Et pomi malesanus amor. sua funera versat
Inconsulta manus, manditque sub arbore lethum,
Fatales sub fructu epulas, sub dente sepulchrum.
Quò ruis? & de te nascendum germen eadem
(250) Involvis quoque sorte, pater? cur noxia non est
Dextera sola tibi? cur nobis quaerit iniquos
Libertas nocitura cibos? & culpa parentum
Culpa mea est? cur me sociato crimine raptas
In commune nefas? & rupto federe mundi
(255) Arcessis Phlegethonta tuis, mortisque labores?
Et pacem & positas audax dissolvere leges?
Non tibi jam solito subrident sidera vultu,
Nec tibi felices audes promittere Soles.
Corrumpit sacros vesana licentia mores,
(260) Et mala confertim subeunt. metus instat eunti,
Crescit amor, scelerumque labor. discordia, luctus,
Cura, fames, livorque sui vexator & ultor
Ponè premunt miserum. fauces laxantur Averni
Tartareaeque domus, caligantesque tenebrae
(265) Exspectant mortale caput. jamque invida terris
Astra nocent, terret flatu nimbosus Orion,
Littora transcendit pelagus, sua munera tellus
Asperat, & lolium sterilesque extrudit avenas.
Ipse inimica suo fundit de corpore serpens
(270) Toxica, & immani noxas intendit hiatu.
Ante oculos stant fata tuos, & stamina rumpens
Atropos ingentes spumis furialibus iras
Colligit. aeternae spes indubitata salutis,
Coelestumque favor justo cessere furori.
(275) Heu nimis ignavae mentes, & prodiga tanti
Relligio primaeva boni, nec docta secundis
Temporibus servare modum. quàm nescit eodem
Stare diu fortuna loco. quàm quicquid in alto est
Labitur, ingentemque trahit sors magna ruinam,
(280) Gaudiaque invitant celeres contempta dolores.
Sic dum jussa prior violas, & pacta resolvis,
Solvunt cuncta fidem: tibi nec debere putavit
Se quicquam natura parens, quem negligit aether,
Et fastiditi refugit clementia coeli.
    (285) Hos inter casus, primique incommoda secli
Rursus, Christe, faves, & laeto rupta Redemptor
Federa promisso reparas, & grande malorum
Fulcis sponsor onus; nec quam sperare salutem
Fas fuerat, sperare jubes; causamque clientis
(290) Induis ipse tui, & pariter cum vindice, jam tunc
Incipis esse reus. coeli pacator & orbis
Erigis exanimes, & magno languida luctu
Corda levas, lapsisque cupis succurrere rebus.
Tu soboles, tu semen eras, tu debita terris
(295) Progenies, quam castra ciet pallentia contrà
Lurida Tisiphone, quae post sua funera victrix
Surget, & exuvias ditis spoliabit Averni,
Umbrarum, lethique potens. Te praescia Christum
Expectant tot vota Patrum, spectantque priorum
(300) Natales cupida ora tuos. fit parvulus Isac
Exemplum ferale tui. quae ligna puellus
Bajulat, haec tua sunt, haec sunt morientis imago
Terrarum Domini. magno tua nota fuere
Sceptra seni, regemque sibi despondet Iüdas.
(305) Adspicit effusas, typici sed sanguinis, undas
Memphis, & innumeras inter solatia mortes
De te certa capit. toties quae caedibus arae,
Et centumgeminis fumant altaria tauris,
Supplicii sunt scena tui. cur, magne sacerdos,
(310) Sacra facis? mediique subis penetralia templi?
Cur tibi secretos dirimit cortina recessus?
Cur hac sede latet Seraphim? cur balsama stillant
Vestibus, & rutila gemmarum luce coruscat
Pectus? & illimi toties adspergeris unda?
(315) Hîc vir, hic est, quem tota gravi sub lege vetustas
Abdidit, & coeca involvit caligine Moses.
Ille Palaestinis oracula vatibus olim
Prodidit, arcanoque afflavit pectora motu:
Seque, suosque obitus, & dirae praemia mortis,
(320) Et genus, & patriam, & tanti miracula partus,
Immensumque reclusit opus. stupet edita coelo
Isacidûm responsa domus. promittitur orbi
Oceani terraeque pater, rabidumque Sibyllae
Pectus & Euboicae fundunt praesagia Cumae.
    (325) Nec puduit coeli sobolem, mundique parentem
Mortali mox carne tegi. fert pondera mater,
Autorem complexa suum. gestatur in alvo
Materni faber ipse sinus. pars arctior orbis
Numen habet; capiturque loco, qui laxior omni,
(330) Cuncta capit. Deus, ecce Deus, lux maxima mundi
Obscura regione latet, scribitque penates
Mens immensa sibi, & spatioso major Olympo
Iam fit matre minor. cunctis antiquior annis
Nascitur, atque sui primordia supputat aevi.
(335) Immortale coit fragili, coeleste caduco,
Et Deus in membris habitat, visusque creator
Ambulat, & vilis partem augustissima glebae
Consociat natura sibi. spectatur in uno
Rerum summa viro: vastique extrema theatri,
(340) Hinc coeli, hinc terrae dominum complectitur infans.
Magne puer, tua coelesti cunabula latè
Per populos praecone tument. te praevius anteit
Isacidûm de gente nepos, cui rustica praebent
Mella cibos, & cruda parant alimenta locustae,
(345) Horridaque agrestes circundant tergora pelles.
Talis mane diem & roseos Hyperionis ignes
Aurea praegreditur roseis Aurora capillis,
Venturumque Deum terris, plenasque remisso
Testatur splendore faces. sic regia jussi
(350) Numina praecedunt famuli, nec fulgida sceptri
Majestas sine teste venit. praeludia lecti
Sponsus amat, taedisque praeit gavisa juventus.
Te nascente, ferunt supremi ante ora parentis
Angelicos lusisse choros, & carne latentem
(355) Praesensisse Deum. stellataque machina mundi
Proscripsit ferale jubar. micuere secundo
Omine sidereae facies; dum pignora coelum
Tanta sibi promissa putat. sua frigora fulgens
Aegoceros media voluit mitescere bruma,
(360) Et tepuit glacialis hyems. decessit Olympo
Arctophylax, fugit socia cum conjuge Cepheus,
Et Chiron, Perseusque ferox, & Pleias, & ipse
Amphitryoniades; nec toto fabula coelo
Ulla fuit, vatumque labor. sub Principe tali
(365) Non ultra stricto fulsit nimbosus Orion
Ense ferox, pacisque Duci sua subdidit arma.
Hoc nascente, sui jam tunc praesagus honoris
Intumuit Iordanis aquis. Galilaea futuros
Praecepit mansueta sonos. Bethlemia risit,
(370) Heu luctus ignara sui. melioribus undis
Asphalti fluxere lacus, priscique doloris
Immemores laetae latices fudere paludes,
Et foedos, puer alme, tibi pressere vapores.
At Solymae montes, & magno sacra Tonanti
(375) Templa, laresque pii, & multo liventia tabo
Limina, Iessaea clarum penetrale tiarâ,
Adventu tremuere tuo. perculsa verendis
Aula puerperiis, & sceptris aemula fasces
Extimuit vesana tuos. Tibi corniger Ammon
(380) Conticuit, fallaxque suae mendacia linguae
Dedidicit. pressere leves oracula Delphi,
Nec Lyciae sortes, insanaque jussa Deorum,
Non Carmenta sagax, non Manto, & Pythia vates,
Deiphobe vivax, Dodoniadesque columbae
(385) Invenere fidem. proscriptis fraudibus orbis
Hoc veri doctore sapit. Sed Tartara major
Terror habet, subiitque atros formido penates,
Et Phlegethontaeus domino adventante tyrannus
Horruit, & timidis languens expalluit umbris.
(390) Turbati manes Erebi, gentesque profundae
Hoc altum siluere die, flagrisque remissis
Eumenides, magno compressae pectora luctu,
Irarum stimulis formidatoque furori
Imposuere modum, laxata licentia poenae est
(395) Sontibus, & nullae miseros strinxere catenae.
Sancte Puer, non te facili laetata marito
Conjugii vis blanda dedit. te parturit aether;
Coelestûmque labor, totoque electa Sione
Virgo decens. tumuere sinus, jam numine pleni,
(400) Felicis Mariae. sic prisca labe carentem,
Nec jam servantem sceleris vestigia nostri,
Fata dedere piis. toti pax reddita mundo
Adspexit, qui grata suae feret otia genti,
Aeternae pacis dominum. sub Caesare natus
(405) Imperium regale capis, bellisque repressis
Bella paras; Stygioque moves nova praelia regi,
Dum Latio Bellona silet, dum Martius horror,
Iraeque, insidiaeque, & vis scelerata nocendi
Ferratis frendent portis, & vincula mordent.
    (410) Sed Vatem jam, Christe, vocas, qua pauperis aulae
Hospitio contempte jaces. regnator Olympi,
Naturae pater, & spatiosi gloria mundi
Sperneris, & tugurî congestum cespite culmen
Depositum tam grande fovet. penè exulat orbe
(415) Orbis honos, tenuesque lares & limina servat
Majestas speciosa poli. turgentia fastu,
Et picturatis videas aulaea columnis
Surgere, quae Pelopi Lydus, vel Persia Xerxi,
Mausolo regina struit, regalia cingunt
(420) Pignora Sidoniae chlamydes, & lucida gemmis
Surgunt sceptriferis augusta cubilia natis.
Sola ruinosos soboles divina penates,
Paupertasque colunt. Tyrio non murice pallae,
Fulgentique croco redolent, nec vellera Serum
(425) Involvunt teneros artus. sua munera nescit
Cunctarum donator opum. caret aetheris autor,
Quae fecit, tribuitque, bonis: & jussa parentis
Dum facit, obsequio regum postponit honores,
Dissimulatque Deum. sed enim cunabula longè
(430) Chaldaei videre senes. Te sensit ab Ortu
Assyrius, Persaeque Magi. dant munera Reges,
Et praeeunte sagax Babylonius horruit astro.
Uberibus sanctis Mariae, charoque redemptor
Crescis adoratus gremio. Te sustulit ulnis
(435) Mater, & haud vero porrexit ad oscula patri.
Quin tua caelestes celebrant natalia turmae,
Et votis adsunt Superi. ventura potestas
Claruit à pueris, & dum contemptior exis,
Imperii tot signa micant. sit parvula Bethlem,
(440) Sit despecta parens, vili involvaris amictu,
Crederis has inter sordes augustior infans.
Ecce manus juvenum interea, pecorumque magistri
Approperant, quibus insolito splendore comarum
Innocuus collucet apex, & laeta futurum
(445) Promulgant oracla Ducem. Tot testibus heros
Nasceris, inque tuis coëunt praeconia cunis.
Dictat vota senex: mediis tibi carmina templis
Anna fremit: positumque truci sub lege sacerdos
Vulnerat, & sacris operans agnoscit apellam.
(450) Inclyta progenies, magnum Patris incrementum,
Quò patria tellure fugis? tibi destinat idem
Exilium, vitamque dies. num praevia sorti
Praeludunt haec fata tuae? cur sceptra gerentem
Sceptra premunt? regumque furor vagitibus instat,
(455) Armorumque minae? per tot discrimina rerum
Proveheris, magnique patris mandata capessis,
Nec sine lege fugis. quantas Bethlemia clades
Spectasti, miserata tuae tot funera gentis,
Insontesque animas, quaesitaque corpora letho,
(460) Insertosque truces jugulis puerilibus enses!
At tu, nate Deo, medios elapse per hostes
Niliacos penetrare sinus, atque intima tutus
Regna Phari poteras; longisque erroribus actus,
Thariadae veterumque premis vestigia Patrum.
    (465) Non mihi si latices Siloe, si porrigat Hebron
Pocula, si cunctis destillent collibus undae,
Et vatem Dan ipse riget, tua dicere facta
Sustineam, casusque tuos. En pondere rerum
Obruor, immensaeque absorbent carmina laudes.
(470)Vix tibi bissenis aetas defluxerat annis,
Argueret cum cura virum, subsellia mystam,
Attonitasque senum praecox facundia mentes
Duceret, & sacris puerum Iudaea stuperet
Porticibus, moresque tuo decerperet aevo.
(475) Tunc poterat novisse Deum. nec vivida coeli
Vis sufferre moras valuit. responsa daturus
Supplicibus divina venis, populumque labantem
Erigis, & laetis recreas affatibus urbes.
Tutaris sermone reos: clementia verbis
(480) Inseritur mansueta tuis: non displicet hostis,
Diligiturque nocens: in nos peccantibus ultrò
Ignovisse doces. semper placabilis adstas
Sontibus: invisae damnatur subdola linguae
Gratia, & in segnes proclivia tempora luxus.
(485) Ultoris rabies, & personata notatur
Relligio: plus illa placet, quam candor & insons
Iustitiae commendat amor: fecunda bonorum
Exigitur, non pigra fides. jam templa repurgas
Quaestibus, & patulis inhiantem faucibus auro
(490) Pellis avaritiam: perfusa superbia fuco,
Et levis ambitio, regnique insana libido,
Imperiique furor sancto proscribitur ore,
Ingenium, sed mite, probas: solatia lugens
A te magna capit, nec tali judice coelo
(495) Paupertas invisa fuit. felicibus inde
Auspiciis duras constans patientia leges
Accipit, & precio gaudet contenta futuro.
Quicquid amat, poscitque levis vesania mundi,
Officii sprevisse tui est: si gaudeat ille,
(500) Vis plorare pios: quod si suspiria ducat
Tristior, hos gaudere mones: quod credit honestum,
Turpe putas; quod turpe, bonum. tibi charior esse
Qui cupiet, suus esse cavet: tunc vita paratur,
Cum praesens neglecta fuit: sapientia, luctus,
(505) Gaudia, divitiae, regnum, pax, bella, triumphi
Iudicibus distant geminis. discrimina recti
Cum Superis natura facit. Te teste beati,
Cum miseris licet esse, sumus; despectaque viles
Colla levant animae, atque inopes aeterna coronant
(510) Praemia, nec longo marcescens laurea seclo.
Has coeli largiris opes, promissaque patris
Asseris intrepidus. paucis haeredibus aether
Scribitur: & quamvis duro certamine constent,
Vis gratis haec dona dari. Furit inde ruitque
(515) In sacrum gens dira caput, dominumque salutis
Despicit inconsulta suae. responsa docentis
Contemnunt cum plebe patres, contraque Tonantem
Conjurant tot sacrae acies. quaesita nocendi
Materies; gravibusque odiis alimenta ministrat,
(520) Quod vinci virtute pudet. Tu nescia veri
Corda doces, charaeque doles deliria gentis,
Ostentasque Deum terris. tua dividis aegris
Et miseris benefacta palam, grandesque per actus
Vis divina meat, numenque agnoscitur illis.
(525) Credite jam Solymae, veterumque oracula vatum
Pandite Pontifices, promissaque tempora vestri
Explorate Ducis. Syrias spectate per urbes,
Quae nova portendant Superi, quo robore leges
Dediscat natura suas. Num reddita terris
(530) Corpora? num manes ima tellure sepultos
Cernitis exciri, & trepidum spirare cadaver?
Hic sua per solitos circumfert lumina tractus,
Luminis orba diu. nectunt talaria plantis
Loripedes, & jam multum veracis Iesu
(535) A pedibus documenta petunt. hic auribus adstat
Arrectis, discitque sonos. hic vincula linguae
Laxat, & insuetas audire & reddere voces
Miratur se posse suis. nova jussa coërcent
Infamis rectorem Erebi, Stygiaeque phalanges
(540) Hoc mandante pavent, afflictaque corpora jussae
Destituunt, mutantque alio sua regna profundo.
Subsidunt maria, & turbata per aequora Cauri
Detumuere truces. nec enim rex Aeolus undis
Imperat. hic Deus est, tempestatesque coercens
(545) Ventorum, pelagique pater. Quid Roma stupescis
Sanguine mutatos latices? meliore Lyaeo
Insipida mutantur aquae, mensisque resurgunt
Gaudia. quin fractis redeunt vitalia membris
Robora, diffugiunt morbi, luctusque, dolorque,
(550) Datque malis veniam bonitas, miserisque salutem
Officiosa Salus. plenis alimenta canistris
Expediunt inopina viri, & succrescere pastis
Fercla stupent cuncti populis, totoque relictum
Plus superesse sibi. sensit miracula coelum,
(555) Unda, solum, & magno famulatur machina Christo.
    At jam majorum subeunt molimina rerum,
Immensumque aperitur opus. quid in arma furentem
Impulerit Solymam, sacrasque accenderit iras;
Quid clarum pietate virum tot adire labores
(560) Suaserit, ipse Deo quare succensuit aether,
Quae miseris ventura salus, qualique litandum
Supplicio, priscumque nefas cervice piandum.
Distractos sileat Musarum pagina currus,
Hippolyti, miserique truces Ixionis orbes,
(565) Et fixam scopulo Andromedam, poenasque Promethei,
Aut Tityi ferale jecur. Iam nostra reposcunt
Innocuum peccata caput, venerandaque fines
Evolvunt decreta suos. En proditur orbi
Progenies aeterna Patris, preciumque nefandae
(570) Proditionis habet tanti conviva magistri.
Fit scelerum merx ipse Deus. pars inclyta mundi
Venditur, & toto pignus venerabile coelo,
Totque operum vilescit honor. mercabile Numen
Prostat, & hac audet servus de sorte pacisci.
(575) Cessit avaritiae pietas, sacroque furori
Relligio. nec jam blandi documenta favoris
Oscula sunt. etiam speciem mentitur amantis
Vultus, & insidis candor complexibus haeret,
Simplicitasque dolum patitur. quid stringis Idume
(580) Insontes à labe manus? quid corpora ductas
Sacrilega captiva manu? cur crimina testis
Congeris? atque emptae fundis mendacia linguae,
Et fingis peccasse Deum? summoque Tonanti
Accinis infames templis suadentibus ausus?
(585) Heu, captivus abit, quo solum vindice terris
Libertas ac vita datur; tenebraeque datorem
Aeternae jam lucis habent. latet abditus atro
Carcere, & ingrati queritur tot crimina mundi;
Dumque reos toto passim circumspicit orbe,
(590) Se cunctis cupit esse vadem, spondetque redemptor.
    Ille Palaestini metuenda palatia regis,
Sacratosque lares, & prisco dissona ritu
Tecta subit, rigidique audit suffragia juris,
Et culpae momenta suae; pavidumque tribunal
(595) Dum videt, & trepido damnari judice causam,
Ceu victus, ratione silet; lenique modestus
Quidlibet ingenio subigit, spernitque ferendo.
Nec satis est magnis aulae rectoribus ipsum
Displicuisse Deum. salibus vesania ludit,
(600) Lascivitque jocis populus, milesque profanus
Ludicra sceptra parat, despectaque purpura Regem
Arguit, & viles commendant regna coronae.
Intereà indigno crudelis dextra flagello
In miseros artus, damnataque tergora saevit.
(605) Verberat improbitas, petulansque ferocia nudum
Lancinat; & ne quid sceleris restaret inausum,
Aut ignominia, aut poena pars ulla vacaret,
Ora manus violat, pulchrosque amentia vultus
Conspuit, & secum scelerata insania certat,
(610) Et nescit vis tanta modum, cumulosque malorum
Congerit, atque suo applaudit Iudaea furori.
Scilicet illa sui magnus Servator amoris
Communes vult esse notas, ut venditus ipse
Nos redimat, vinctusque exolvat corpora vinclis,
(615) Absolvatque reos insons: ut proditus orbem
Fraudibus expediat: ludibria passus, honorum
Feneret ac famae titulos, aeternaque laudum
Nomina: captivosque, etiam captivus, Olympo
Vindicet: ut nostras regalis adorea frontes
(620) Cingat ovans: regesque sibi, dominosque triumphans
Associet: donet pavidae solatia menti
Sollicitus: lachrymasque mei abstergat ocellis,
Cui lachrymae fluxere prius: gemitusque piorum,
Qua gemuit quoque voce, levet: flagrisque repellat
(625) Flagra suis: damnet malesani opprobria mundi
Majestas exposta jocis, tantique doloris
Scena per infandos decurrat laetior actus.
    Cernite pendentem fatali ex arbore Christum,
Isacidae. spectate trabem, qua nobile pendet
(630) Hebraei columen generis, gentisque vetustae
Unica spes. spectate virum, quem templa, sacerdos,
Victimaque, & veteris referunt praeludia secli.
En, quali moritur mundi consorte Redemptor,
Latrones inter medius. sublimior illis
(635) Tollitur, ut possit credi sceleratior illis.
Stat geminos inter pietas spectata Photinos,
Iustitiaeque pater sociis immixtus inerrat
Criminibus; damnatque locus, poenaeque theatrum,
Quem coelum peccasse negat. perfossa trabali
(640) Membra rigent clavo, distentaque brachia signum
Amplexantis habent. peccantem invitat Apellam
Dextera, sed nondum recutitum blandius ad se
Laeva vocat populum. facilis clementia cunctos
Allicit, & gestit periturae parcere turbae.
(645) Quàm capitis subsidit onus, cervixque remissa
Annuit; & prono nobis fert oscula vultu,
Ceu propior laturus opem: quàm vulnera foedant
Paciferos truculenta pedes: quàm vertice celso
Serta verecundam circundant spinea frontem,
(650) Ludibrium, Iudaee, tuum: quàm mortua numen
Lumina dissimulant, humilique in imagine servi
Mens divina latet: quàm se sinit esse ministrum,
Iamque minor vult esse Deo, quem maximus aether,
Nec fulgens cum Patre parem fastidiet aula!
(655) His decuit fatis, per tot discrimina rerum,
Ad Superos aperire viam. Proh, quisquis Olympi
Summa petis, sectare Ducem, cui pallida mortis
Deturpat faciem facies, horretque cadaver
Supplicio, nudumque latus transverberat hasta.
(660) Qui stillat per membra cruor, quo sanguine tristis
Ara rubet, primi facinus fatale parentis
Expiat, & pellit, quos intulit ille, dolores.
Hic precium, pro thure, datur, placataque reddit
Numina, & adversae solvit formidine mortis
(665) Pallentes animas. hoc flumine defluit aegris
Aeternùm mansura salus, Erebique fugatur
Horror, & aethereus signat nova federa rector.
Attica centenis fument altaria tauris,
Aut Agamemnoniae ferrum crudele puellae
(670) Saeviat in jugulos; humano sanguine gaudens
Taurica barbaricas deposcat Cynthia caedes;
Absint Tantalidae fratres, & Iasonis uxor,
Quaeque sibi finxit miserorum fata vetustas:
    Tu fidei Crux summa meae es, tu sola labantis
(675) Praesidium, tu certa meis solatia fatis
Sufficis, una meae requies placidissima mentis.
Tu, veteris medicina mali, tot crimina sospes
Abluis, & rigidae damnas suffragia legis,
Et formidatas inferni principis iras,
(680) Cocytumque Erebumque domas. O funus amicum,
O lethum vitale piis, ô grata dolorum
Commoda, sperataeque neces, ô apta medelae
Vulnera, quique ferent magni nova gaudia luctus,
Exhilaret qui corda dolor, miserosque relaxet
(685) Poena reos. in qua Superûm clementia victrix,
Iustitiaeque rigor coit, & sapientia summi
Regis adorandos aperit consulta recessus.
    Atque ea diversa Solymae dum parte geruntur,
Autoremque Deum, regnatoremque profundi
(690) Praesensit Natura pati, perterrita vultus
Abdidit, & totum tenebris involvit Olympum,
Absolvitque reum. media Sol luce coruscans
Occidit, & subitis moerens expalluit umbris,
Et Christo moriente suos abscondit honores.
(695) Ipsa etiam vastis tellus tremefacta cavernis
Horruit, & sceleri se dissentire nefando
Esse palam voluit. cernas delubra moveri
Supplicio perculsa Dei, suspensaque celsis
Fornicibus cortina novo discessit hiatu.
    (700) Maxime fatorum domitor, semperque vigentis
Imperii, vitaeque pater, magne arbiter aevi,
Christe, jaces; vitaeque & grati luminis expers,
Haec quoque supremae pateris dispendia sortis,
Informesque plagas. jam te mortale sepulchrum,
(705) Et lethi funesta domus, secretaque mundo
Antra tenent, gelidoque rigent tua corpora saxo.
Hîc misero concessa quies, hac meta laborum
Parte stetit, poenaeque modus. Tu, squallida quisquis
Tecta times, tacitosque lares, umbrasque silentum,
(710) Hoc tumulo mirare Deum, tantique cadaver
Principis; & tali pudeat differre magistro.
    Exstruite aeratos obices, advolvite rupes
Improba gens, cingat captos custodia manes,
Sollicitusque pavor. circum stet fulgidus aere
(715) Miles, & armato jaceat custode sepultus.
Non patitur murum pietas. cui cuncta creandi
Vis primaeva fuit, nec delassata potestas
Edomuit deforme Chaos, vultusque latentes
Eruit, exuti pandit sacraria Ditis,
(720) Perque domos Erebi, per ineluctabile fatum,
Tartareosque lacus, loca nocte silentia latè
Sternit iter. non humanae molimina dextrae,
Non obices tenuere Ducem. laxata patescunt
Atria, neglectisque patet custodibus aether.
(725) Sic illum periisse juvat. sic profuit orbi
Tot poenas sensisse vadem. stetit obside in isto
Relligio, terrisque redux dum redditur, unus
Pallentes Stygiis animas emancipat umbris.
Nec jam vana fides redivivi vulnera Christi
(730) Adspicit, aut tali dubitat se credere vati:
Qui post tot casus, post tot dispendia, caedes,
Flagra, neces, diraeque crucis crudele theatrum
Exolvit se morte sua, rursusque resurgens
Publica jam partae dedit argumenta salutis.
(735) Succubuit mors victa Deo, damnataque lethi
Causa fuit; cessit titulo Lex dura minaci,
Et didicit peccata pati. morituraque tandem
Corpora tam grandi sperant sub vindice vitam.
Quàm felix fuit illa dies, quàm laetior astris,
(740) Et circumfusa liber caligine latè
Emicuit populis Titan, dominoque potenti
Assurrexit ovans. decuit cum Sole renasci
Iustitiae jubar, & magno de lumine lumen
Fas fuit hos ipsos luci donasse triumphos.
(745) Haec regni lux prima fuit. nec proxima solùm
Adventu nituere Dei; sed totus abactis
Nubibus exuitur Libanus, Iudaea renidet,
Insolitosque Sion radios Davidica vibrat.
Nec tumulos res tanta latet. turbata cientur
(750) Tartara, & imperium non dedignata sepultos
Terra dedit, priscaeque objecit corpora luci,
Et Solem desueta pati rediere sub auras.
Vos testes estote nurus, paribusque sorores
Vocibus, & quotquot portatum balsama matres
(755) Venistis, myrrhamque piis aspergere membris.
Vos fractos tetigisse obices, semotaque saxa,
Et vacuum stupuisse locum, sine corpore sedem,
Credimus, & tanti famam vexisse laboris.
Per vos exanimi rursum data gaudia mundo,
(760) Et solamen habent populi. Vos coelica primae
Nuncia, & aethereo raparatam [= reparatam] vindice cladem
Diditis in terras. vestri dispendia sexus
Sensimus, & peccans fatalia tempora mater
Prima tulit, tetricosque dies. nunc munere vestro
(765) In melius gaudent iterum se vertere fata,
Feminaque ut mortis, sic altera nuncia vitae est.
Transmittunt seclis vatum commenta futuris
Femineae virtutis opus, quod praescia fati,
Suaserit imperium Tanaquil, trajecerit undas
(770) Cloelia, tot cupidos uxor castissima sola
Traxerit arte procos, Latiis Cornelia portis
Vexerit illustres armis spoliisque superbos
Scipiadas: vobis debet praeconibus aetas
Postera, vos sacros inter facundia coetus
(775) Tollet, & aeternis donabunt carmina fastis.
    At nunc humanos humili de pectore sensus
Excute mens, terraeque satur, Christique malorum,
Sidera, & aetheriis habitatas mentibus arces
Concipe. quid cessas vili secedere mundo?
(780) Te sequor, assertae gentis decus, & tua fixis
Ponè premo, qua summa patent, vestigia plantis.
Fastiditur humus, magnisque illustrior aether
Annuit auguriis, & dum tibi sceptra parantur,
Christe, & adorandus toti decerneris orbi,
(785) Eveheris, terrasque super, sublimior astris
Tolleris, & dudum promissum ordiris honorem.
Regna tibi, sed prisca, patent; regisque capessis,
Aeterno sed jure, decus. spectate triumphum
Christigenae, qualisque redux conscendat Olympum
(790) Victor, & exuti spoliis Acherontis onustus,
Occupet augustam titulis regalibus aethram.
Officii partes dirimunt tellusque polusque.
Obsequii locus illa prior, sed dignior ille
Imperii decorisque fuit. quem spreverat illa,
(795) Ille capit. nec jam lachrymis perfusa madescunt
Lumina, non lachrymis gemitus, non luctus inerrat
Vocibus, aut nostra praestat vadimonia culpae.
At clarum novus ambit honos, & fulgida coeli
Gloria, & Angelicis speciosum coetibus agmen
(800) Irradiat splendore virum. fremuere leones
Romulidis, sociisque Ducem traxere lupatis:
Hunc supplex natura vehit, nubesque ministrat
Tot rerum officiosa parens. sedet ille, ruitque,
Qua surgit Tarpeia domus; sed sidera tranat
(805) Alter, & inferius positos sibi subjicit axes,
Et quicquid mortale fuit. captiva per urbem
Agmina barbarico videas infrendere vultu,
Totque catenatos lentè procedere Reges.
Hic Regem, dominumque Erebi, & Phlegethontis avari,
(810) Criminaque, & saevo minitantia fata flagello,
Quaeque obitus Superûmque truces lex nunciat iras,
Post sua terga trahit. cingunt victricia lauri
Tempora, vel querni ludunt in frontibus orbes,
Quaeque triumphatis nectuntur gramina rostris.
(815) Huic orbis pro sorte datur, sunt praemia coeli,
Terrarumque plagae; tituli Regumque Ducumque,
Laus laudi cognata patris. dat munera rector
Ausonius, numeratque suis sestertia castris.
At nos aeternae solantur munera vitae,
(820) Et merces datur ipse Deus. pax, regna, voluptas,
Gloria, libertas domino donantur in illo.
    Agnoscisne tuos, Princeps venerande, penates?
Hi sunt, quos toties odiis vexatus acerbis
Patre tuo monstrante petis. penetralibus istis
(825) Sors nobis promissa latet, tot vota tuorum
Excipis, & quamvis celsa regione locatus,
Afflictae tamen usque cupis miserescere gentis.
Hîc tua difficilem vitiis clementia patrem
Lenit, & ingentes orando mitigat iras.
(830) Hîc Regem te, Christe, geris, praefracta tyrannis
Colla domas, sceptroque potens ultore coërces.
Hîc sapiens fluctus, tempestatesque futuras,
Et populi tot fata tui moderaris, & inter
Classica, bellorumque minas, regumque furores
(835) Conficis electae tranquilla silentia turbae,
Alcyonumque dies. illinc perculsa tuorum
Pectora, & ingenti fractas formidine mentes
Afflasti propiore Deo. nova reddita ab alto
Vis animis, sacraque piis praecordia flamma
(840) Incaluere viris. fundit facundia voces,
Muta prius, discitque loqui. timor exulat omnis,
Seque paludatis infert fiducia tectis,
Praesidii secura sui. bissena per orbem
Corpora sub gemino latè dum Sole vagantur,
(845) Innocuum virtutis iter, caelique recludunt
Delitias, tenebrisque insuetam affundere lucem
Occipiunt, cunctisque ferunt tua nomina templis.
Tot circum delubra silent, nec credulus error
Tercentum tonat ore Deos, Hecatenque, Iovemque,
(850) Stultaque tergeminae veneratur saxa Dianae.
Displicet improbitas, gaudet coelestibus ausis
Pro te quisque mori. pudor est plus pendere vitam,
Quam fidei decreta tua: laus unica sperni est,
Nec placuisse sibi: laus altera, spernere, quicquid
(855) Desipiens exposcit amor, vel turgida fastu
Ambitio, vel quod rimatur fraudibus aurum
Dira fames. sic tota tuis natura renasci
Imperiis studiisque potest, & numine plena
Imbibit aethereas mortali in corpore curas.
    (860) Salve siderei proles aequaeva parentis,
Et tandem, rediture, redi. da cernere vultus
Posse tuos, nubesque inter libratus & axes
Extremum hunc, Rex magne, tuis concede laborem.
Ultima decrepito dicta suffragia mundo
(865) Et scelerum formas, vitasque, & crimina disce.
Tot Iudex discerne reos. clementia partes
Et peragat mens justa suas. sapientia totum
Flectat opus. vasti cieat spatia undique mundi
Dextra potens. reddat pelagus, quos abdidit undis;
(870) Funereasque domos, & coeca habitacula pandat
Terra parens, coëant clari cum paupere fasces,
Cum fullone togae. subsidant arma potentum,
Tot pateant fraudum portae. tua vulnera spectent,
Qui fecere, rei. timeant oracula, quotquot
(875) Hîc sprevere prius. sic tanti scena theatri
In partes abeat geminas, vitaeque necisque
Arbiter aeternis claudas hos finibus actus.
    Interea decreta tibi dum tempora differs,
Respice, quae mediis tua jam jactatur in undis,
(880) Christe, ratis. compesce Notos, infestaque transtris
Aequora. tu nobis tanta caligine rerum
Pro Polluce mica, nobis pro Castore fulge;
Ut per noctivagos errans tua cymbula tractus,
Scyllaeos inter scopulos, interque Charybdin,
(885) Rectum servet iter. divulsa aplustria puppis
Collige, distractosque duces concordibus uni
Ingeniis. pacem dona rectoribus orbis,
Et quos non thalami, placent tua vulnera, Iesu,
Et mortis sors dura tuae. sociata perennent
(890) Lilia mixta Rosis, aeternaque federa jungant
Terrarumque marisque Deos. Tu flectere Reges,
Tu solus lenire potes, tu mitibus iras
Consiliis dictisque domas. Haec vota Redemptor,
Has audi, Deus alme, preces; magnique tiaris
BORBONII, Regisque tuo de nomine dicti,
Prospera compositis decurrant secula bellis.

Sereniss. Potentiss. Invictiss. Principi,
CAROLO I,
DEI GRATIA
Magnae Britanniae, Franciae & Hiberniae
    Regi, Fidei Defensori, &c.

QUem paci servant Superi, Mars commodat armis,
    Et belli studiis vult Soror esse pium:
Quem regni praecepta Parens, exempla Vetustas
    Edocet, ac coelo destinat alma Fides;
(5) Accipe regales, Princeps Auguste, triumphos,
    Et facilis Musas sublevet aura meas.
Cum legis effusos in publica vota Britannos,
    Haec eadem Belgas dicere crede tuos.
In Batavis pudor est, Regem Dominumque creari.
    (10) At fas in Batavis sceptra Deosque cani.

BRITANNIA TRIUMPHANS,
Sive
In Inaugurationem Sereniss. ac Invictissimi
Principis
CAROLI I,
Dei Gratia Magnae Britanniae, Franciae &
Hiberniae Regis, Fidei Defensoris, &c.

(Petit 19)
ANGLIA, quae triplici distinctum murice Regem,
Nec simplex veneraris ebur; cui mitis Ierna
Exuit agrestes animos, et regia Nerei
Arctois famulatur aquis, medioque natantes
(5) Orcades Oceano, & gelidi confinia mundi:
Si qua tuis unquam respondit purpura votis,
Aut meruit diadema coli, placataque terris
Expandit faciles Divûm clementia vultus,
Hunc sacrum tibi crede diem, quem fundit ab Ortu
(10) Laetior & lentis Pyrois producit habenis,
Nec cupiat mersisse mari, tristique serenum
Tempestate tegi; quem cum subduceret astris,
Destinat augustis rerum Natura triumphis.
Non Regum iam busta queror, Tamesisque dolores
(15) Suggerit, aut nigros perculsa palatia peplos,
Moestaque ferales deposcunt limina taxos.
Propitiae fulsere faces, nec laeva Britannis
Astra meant. damnat patios Saturnius ignes,
Et soliis fatale iubar. Tibi pronus Erichtheus
(20) Annuit, et sociâ fulgens cum conjuge Cepheus,
Atque Ariadneae radiant ad sceptra coronae.
Num chelae posuere minas? num saevus Orion
Porrigit audacem coeptis ingentibus ensem,
Et munit regale latus? num Maenalis ursa
(25) Antiquo custode caret? Regique recenti
Militat Arctophylax, & tardi cura Bootae?
In plausus coïere poli: quaque adspicit Austrum
Albion, aut Scythicos Thule timet ultima fluctus,
Horridaque arcanis se Scotia saltibus abdit,
(30) Ingeminant sua vota Dii. divulsaque coelo
Sit licet, & medium Tellus disterminet axem,
Cum superis gaudere cupit: nec sola Deorum
Gaudia tanta putat. potius sibi debita credit,
Quae Caroli sibi Numen habet; tantoque triumphans
(35) Esse studet potior, quanto est vicinior ostro.
    Quis mihi magnorum penetralia pandere vatum
Audeat, & sacrâ perculsum Maenade pectus
In furias Thymbraeus aget? quis torrida dudum
Labra Caballinis dabit immersisse fluentis,
(40) Et solitas promittet aquas? dum personat aulas
Irrequieta chelys, fidibusque aptata Latinis
Barbita trans vastos fundunt sua murmura fluctus;
Et concors sociis arridens Belgica terris
Praesumit me vate loqui, regemque creari
(45) Virtutum sine teste vetat. Non abnuit amnes
Calliope, cum docta canunt commenta Serenam,
Et Pelusiacae turgent Stilicone Camoenae,
Et Latii cantatur apex, aut templa futuro
Assurgunt Tiberina Duci: seu Mallius annum
(50) Consul init, Geticisque insignis Honorius armis
Grandiloquo praecone tumet; vel laetior aether
Adspicit Arcadium, vel magni fata Probini,
Et decantati trabeas miratur Olybri.
Isthmia Thebanos meruerunt gaudia cantus,
(55) Et palmae laus tanta datur. dum classibus Aulis
Fervet, & imperium geminis concedit Atridis,
Maeonidem furor iste rapit. Spectacla Poëtas,
Caesareaeque cient epulae, strepitusque theatri,
Et plausus Caveae, & liventes caede saburrae.
    (60) At Tu, qui Borei flectis moderamina ponti,
Quem Dominum supplex Rutupinum littus adorat,
Quem Scotus Pictusque colunt, & mixta feroci
Saxone gens; coepto adspira Rex magne labori,
Et Musis da vela meis. sine numine Numen
(65) Cantari cortina vetat, laudesque Deorum
Incoeptat favor ipse Deûm. Tibi stemmate longo
Descendit regalis honos, atque ordine fati
Regna meant: semper dignus cum fascibus haeres
Nascitur, & simili lassantur prole curules.
(70) Tot Reges veneraris avos; nec sola paternos
Condecorat fortuna lares. tibi sexus uterque
Continuat tam grande decus, Tyrioque superbit
Murice magna parens, Gothico quae splenduit ostro,
Et bellatori debet primordia Cimbro.
(75) Inter sceptra puer graderis, dominosque Trionum
Adspectas, quocunque vides: amplexibus haeres
Oceani terraeque Ducum. tibi basia fixit
Parrhasii regina poli, te sustulit ulnis
Regum prima soror, regum gratissima terris
(80) Filia, & augusti genitrix, nulli aemula, Regis.
At Pater aeternae ramis insignis olivae
Emicat, & triplici frontem superinduit auro,
Et nato nova fata parat. glacialis Ierna
Additur imperiis; nec iam Solvaeïus ultra
(85) Terminus Albionis, fortique exstructa Severo
Moenia divisi spectant rectoris habenas.
Illum pacis honos, & non violenta potestas,
Et populi secura quies, laudataque regni
Otia & innocui secernunt regibus anni.
(90) Sic placuit defensa salus; nec jura tueri
Armatae voluere manus; tunc, commoda juvit
Publica, cum ferrum siluit; dum classica nescit,
Tranquilla se mente videt: caelestia lustrat,
Cui tellus sua visa satis: diffundere verum,
(95) Non fasces, pia cura fuit: venerabilis unâ
Evicit virtute metum: nil debuit hosti,
Nec placuit post bella fides, tutusque cruore
Libertatis amor; quae duro milite posset
Extorquere ferox, potius tentavit inermis.
(100) Tu fasces ordiris ovans, & posthuma mundo
Sceptra probas, tantoque carens jam Rege Britannus
Vix sentit mutata suae moderamina gentis.
Sic ubi librato fessus subduxit Olympo
Brachia, & effoetis tremuit cervicibus Atlas,
(105) Maximus Alcides humeris nutantia fulsit
Pondera, nec coeli securius alta pependit
Machina, nec tremulos expavit Iuppiter axes.
Aut veluti patriis ales Titanis bustis
Nascitur, & veteris fugientia secla senectae,
(110) Membraque vernanti reparat longaeva juventâ;
Iam capitis plus fulget apex, jam laetior auri
Pingit colla color, selectaque thura Sabaeis,
Et Cilicum redolet messes. stupet obvius omnis,
Et volucrem miratur Arabs. illa ocyus Ortum
(115) Respicit, ac Solis thalamos, rursusque renascens
Inchoat auspiciis primos melioribus annos.
Talis in augusti priscos genitoris honores
Mitteris, & proavûm foecunda morte favillis
Clarior exsurgis Princeps. exultat Elisa,
(120) Pulsaque majestas Nemetum, magnique propago
Borbonii sociis adglutinat oscula sceptris.
Scilicet in regis pariter blandasque mariti
Conspirat fortuna vices, ut regibus orta
Augeat hos iterum soboles, aeternaque crescant
(125) Imperia, & simili decurrat sanguine sanguis.
Illa Tibi patriis reges virtutibus auctos,
Henricosque dabit, quos Martius excitet ardor,
Hesperiisque ferox odiis accendet Enyo.
Hi gladios, Rex magnae, tuos, atque obsita longo
(130) Arma situ, residesque acuent in praelia gentes.
Hi ditis vexilla Tagi, Boetimque superbum,
Caesareasque aquilas, spoliisque induta suorum
Agmina, Vangionum petulantem fascibus Istrum,
Pannoniosque ad bella cient. cognata rependet
(135) Damna nepos, nascensque piis ex ossibus ultor
Victa Palatinae repetet Capitolia terrae.
    Post titulos, gentisque decus, stirpemque Deorum,
Ominibus favêre Dii. tibi Parca futuros
Promisit praesaga thoros, natamque Capeti
(140) Despondit cunis Lachesis. tunc foedus Iberi,
Et regum simulatus Hymen, fictaeque Tonanti
Displicuere faces. risit connubia Clotho
Baetica, & Austriacos fatis expunxit amores.
Omnis in augusto depinxit Gratia vultu
(145) Regales veneranda notas, blandumque tueri
Iussit, & innocuo perfudit verba severo.
Adstitit, & teneras socians Concordia dextras
Unanimes vovit populos. excepit alumnum
Audaci Bellona sinu, suspensaque patri
(150) Arma ferens, strictos placidis pro falcibus enses
Ostendit puero. Cattorum è littore missa
Libertas Batavûm, Hesperiis erepta triumphis,
Accendit Martis rabiem. pro pignore tanto
Explicuit cunctos belli Sapientia casus,
(155) Et lituis praecepta dedit. tunc sanguine junctis
Promisit faciles ventura in praelia dextras
Cimber, & in primis acuit vagitibus iras.
Quam tunc laeta tuis facies, quae signa futurae
Sortis, & inspectis praesagia legit in extis
(160) Augur, & excelsae cecinit documenta juventae!
Iam magni praecepta patris, jam jussa modestus
Exequeris, dignumque putas rectoribus orbis
A pueris voluisse regi. mandata daturus,
Ipse capis, quantumque aliis praecellis honore,
(165) Praeferri virtute cupis. cui munera vitae
Et debet natura diem, submittere sese
Gaudet amor, morumque libens concedit habenas.
Non molles fluxere dies, aut marcida luxu
Otia, vel lentos protraxit inertia Soles.
(170) Non te degeneri Maenas stipata caterva
Accivit comitem, nec vectus lyncibus Evan
Vicit adorandum populo caput. improba nunquam
Ubera porrexit Circe, nec foeda Calypso
Possedit teneros vitiis regalibus annos.
(175) Ipse per umbrosos saltus, & tesqua ferarum
Deduxit juvenem genitor, cum roscida multum
Purpureis Aurora genis praeverteret Ortum:
Aut celerem raperent invisa crepuscula Phoebum,
Fessaque Hamadryadum gelidis se conderet antris,
(180) Faunorumque cohors. quoties tibi Delia dextram
Instruxit jaculis, frondosaque Maenala linquens,
Et juga Taygeti, pharetram suspendit & arcus
Ex humeris. quoties docto venabula nisu
Fixit in aversi fugientia tergora cervi.
(185) Mox spumantis equi fodiens calcaribus armos
Antevolas per prata Notos: nunc sistis euntem
Ocyus, & duris inflectis colla lupatis,
Aut gyro properare doces. generosus habenis
Assurgit sonipes, dominique superbus honori
(190) Infremit, atque animos regali à pondere sumit.
Promittit tibi sceptra labor, securaque belli
Tempora venturi quondam praeludia Martis,
Et pugna simulacra docent. ut torqueat hastam
Consilio librata manus, qua lege machaeram
(195) Stringat, & auratum subnectat pendulus ensem
Balteus, aut clausos defendat ahenea vultus
Cassis, & invictis majestas militet armis.
Sic prope Barbaricae Rhodopeïa flumina Thraces
Odrysius desudat ovans, & prima capessit
(200) Bella puer, formatque suum praeceptor Achillem
Thessalus, & peltis nascens adsuescit Amazon,
Spartaque primaevos gladiis exasperat annos.
    Nec minus Aoniae tanta se condere gaudent
Mente Deae, tacitosque aperit doctrina recessus,
(205) Et soliis sua fata legit: quam blanda vacillet
Excelso fortuna loco: quibus occidat ausis
Imperii surgatque decus: quae tempora paci
Commoda, quae poscant lituos: quos negligat hostes,
Quos metuat mens cauta Ducum; quae foedera solvat,
(210) Quae credat temerasse nefas; quae causa rebelles
Armet, & audaces frangat Prudentia motus.
Tota per antiquos solers industria fastos
Ambulat, & claris judex praeconia factis
Commodat, at vitium regali vindicat irâ.
(215) Suspicitur mentita virum regina, furorque
Imperii, & magnae metuenda Semiramis urbi.
Diligitur Cyri probitas, gravibusque decorum
Moribus ingenium. terret sors ultima Lydi
Infaustis arsura rogis, & foemina nato
(220) Inferias irata parans, utresque cruenti,
Tergoraque injustas circum liventia sellas.
Persicus ut Danaum ductor subverterit urbes,
Et fugiens sua fata gemat, miraris, & acres
Thermopylas, Grajûmque duces. non emptor Olynthi,
(225) Non Pellae placuit stomachus, spretorque Deorum
Laomedon. damnas Priami responsa potentis,
Aeneamque probas, suppostaque corpora patri,
Et laetae pietatis onus. Tibi rapta Sabinus
Pignora conqueritur, violataque jura theatris
(230) Persuadet promissa fides. quam vilia regnis
Semina monstravit Tanaquil; quae robora sceptris
Conferat, ac Divûm firmet reverentia fasces,
Egeriae secreta docent. civilia moerens
Bella legis, patrioque undantem sanguine Syllam
(235) Despicis, & laesos parvi Rubiconis ad amnem
Romulidum Latiique Deos. plus causa Catonis
Arrisit, bellansque gener; Pharsalia quamvis
Vexerit immeritis soceri vexilla triumphis.
Iam Gracchos, Mariosque, & fastidire Cethegos
(240) Incipis, & querula subnixos plebe tribunos:
Sed praeclara tenent animos exempla, Camilli,
Scipiadae, Deciique duo, totque inclyta bello
Nomina, cunctantes Fabii, punitus Iarbas,
Aemilii, Paulique, duces: patiensque laborum
(245) Hannibal, & veteris splendor Germanicus aevi.
    Inde per annales, atque ultima secula raptus,
Per gentis monumenta tuae, proavûmque labores,
Romanas aquilas, & formidata Britannis
Arma stupes, magno domitas sub Caesare gentes,
(250) Et totum signis stratrum victricibus aequor.
Adspicis iratam Morinûm de littore Tethyn
Ausonios transferre Deos, Tiberinaque longe
Rostra triumphatis Latium confundere terris.
Adspicis, ut Tuscos peregrino gramine pascat
(255) Cornipedes Italûm ductor, tua scindat aratro
Arva Ligur; victorque tuis det jura Quirinus
Damnoniis: pandat Siculis navalia portus
Iccius, & Latias doleat Sabrina secures.
Quid procul externo bellantem exciverit Albi
(260) Saxona; quae quondam vicinis gentibus irae;
Quid Scotus Pictique fremant; cur improbus ensis
Tinxerit hostiles civili sanguine dextras,
Indigenasque tuos fallax exegerit hospes:
Ut patriae vires magni fregere penates:
(265) Ut serò coïere Rosae, fatalia belli
Symbola & indomitum placarint oscula Martem.
Prisca Caledonios aperit tibi fama recessus,
Et bellatores populos, inimica Garumnae
Flumina, vicinis erepta palatia Gallis;
(270) Normannique trucis furias, & subruta Cambris
Imperia, & veterum repetentes jura Siluras.
Iam fera Massagetûm soboles, & Concanus atrox
Devictos tibi dictat agros, nec bella furentis
Desmonii facinusque probat. tibi reddit Ibernos
(275) Arthurius, dominosque Senus fastidit Iberos.
    Hos ubi per populos, aeternaque nomina factis
Ire libet, stimulos illinc tibi subdit Ierne
Bellipotens; illinc pugnae monumenta ministrat
Albion, hinc rigidum Boreae porrectus in axem
(280) Grampius, audaci quae sit fiducia Scoto,
Edocet. Omne tuis aliquid virtutibus addit
Exemplum, formatque Ducem praelecta vetustas.
    Quod si prisca suos nesciret pagina reges,
Tu regnis praecepta dares; tu prima regendis
(285) Norma fores populis: tu digni Principis artes
Expedias, firmesque novis subsellia jussis.
Despicit aequales regum tua purpura voces,
At coelo parere cupit; queis flectis habenis
Imperium, subdis Superis, unoque Tonante
(290) Dum minor es, uni titulos submittis Olympo.
Huic regnas, quem regna timent: cui cruda tyrannis
Concedit, pavidique abscondunt ora Nerones.
Nec parere Deo pudor est, cum terra polusque
Parendi sine lege ruant, & tuta perennet
(295) Regia, quam fulcit pietas, & conscius horror
Numinis, ac sacro supplex reverentia cultu.
Sic coelo terraeque places: & sidera Princeps
Blanda refers, precibusque tuis se accommodat aether,
Et faciles in vota Dii. Tua moribus aetas
(300) Mentitur senium, & pleno spectata theatro
Vita fluit, vulgique legit suffragia virtus.
Praecipit ancipites rerum Prudentia casus,
Fortunam ratione domans, & provida sorti
Nil debere cupit. dictat consulta magister
(305) Usus, & antiqui repetens moderamina secli
Consiliis ordiris opus. Clarissima lux est
Virtutum sub rege novo; nec publica recti
Cura latet, multum teneris sibi spondet ab annis
Vox populi, & primo praesagia sumit ab ostro.
(310) Nec tibi jussa placent, mandataque dura regentum,
Quae reges fecisse piget. dum legibus orbis
Exigis obsequium, factis constantibus anteis,
Quoque vocas, rex ipse praeis: nec cuncta licere,
Quae possent libuisse, putas: veniamque nefando
(315) Praetexis sceleri, aut peccans impune tribunal.
Ius populi commune tibi est: devincit honestas
Una Ducem civesque tuos: discrimina solum
Majestas, sceptrumque facit. sic jussa capessunt,
Quos gaudes fecisse bonos; dominumque verentur,
(320) Sed recti sibi lege parem. Qua regibus itur,
Ire times: fasque esse putas, ea posse potentes,
Quae voluisse nefas. socium te destinat astris
Diva Themis; cunctasque rotans velata per urbes
Lumina, saevi expers odii, blandique favoris,
(325) Ultores scelerum districtos porrigit enses,
Librantesque manus. metuit regale vacillans
Caussa forum; preciumque refert, & mitia pressus
Sentit rostra cliens. Tuque ô mansueta Deorum
Progenies, rigidae damnans suffragia legis,
(330) Quae deforme chaos, permixtaque foedera prudens
Distinxti, & placido donasti sidera vultu,
Alternasque neces & mutua praelia rerum
Digeris, ô vasti rectrix clarissima mundi,
Aeternique Iovis soboles, Clementia, justo
(335) Quae distare cupis, violentaque jura moraris,
Hoc miseris sub Rege faves, tranquillaque moestis
Acceleras responsa reis. non ille rigori
Assentit Torquate tuo; lumenque severo
Exposcat periisse patri. sat longa furori
(340) Dat spatia, ingentesque moras, ne regna ministret
Impetus, aut calidis vilescat regia jussis.
Non avidum poenae, aut diri vindicta cruoris
Accendit praeceps animum; non vilibus acer
Succenset vitiis; aut magnis frena relaxat
(345) Gratia criminibus. formidat Principis iram,
Quisquis amat, materque metus reverentia sceptri est,
Nec simulatus amor. debellat dextra superbos.
Subjectis facilis. Sic cum sua murmura produnt,
Et pavidas terrent irata tonitrua gentes,
(350) Obstantes feriunt scopulos, Cyclopea nutant
Saxa, ruunt durae celsis de montibus orni,
Parcitur arbustis, pronoque papavera collo
Tuta latent, magnique exorant arma Tonantis.
Stat jurata fides, sua nec promissa refringit,
(355) Nec differre cupit: totâ dolus exulat aulâ,
Fictaque simplicitas, & quae scelerata futuris
Imperiis inhiat rabies, nec jura moratur,
Dum regnum sibi fraude paret. quae spretor Olympi
Dux Libyae, sacras toties perjurus ad aras,
(360) Suppeditat consulta, fugit, nec signa triumphans
Inferat in patrios tecum Romane penates,
Intentetque truces jugulis civilibus enses
Perfidus, augustoque Deos postponat honori.
Non animo dispar vultus, non dissona fronti
(365) Pectora: blanda gravi residet sermone venustas:
Nec personatis inservit mobile scenis
Ingenium. graditur gressu veneranda modesto
Celsa potestatis species, & splendida fulget
Stipantes inter Proceres. velut aethere in alto
(370) Nocturnos rutilans praecedit Lucifer ignes,
Astrorumque choros; hunc circumfusa sequuntur
Sidera, & à tanto lumen sibi lumine spondent.
Auget cura vigil, census at mascula foedam
Castrat avaritiam: non mentem effaeminat aurum,
(375) Quae dat jura viris. O quantum judice tali
Doctrinae succrescet honos; ô quanta Camoenis
Otia, quae steriles iterum revirescere lauros,
Parnasso plaudente, dabunt. En clausa sororum
Antra patent, lentumque invitant praemia Phoebum,
(380) Et pigra se tollit humo mens enthea vatum.
Non fera praeclaris paupertas incubat ultra
Ingeniis, foedoque jacet sub pondere virtus
Obruta. Tu Batavum, Princeps auguste, poëtam
In laudes facis ire tuas, stimulumque furori
(385) Subdis, & externo indulges tua nomine Belgae.
    Nec regni spatia ampla tui, nec semina belli
Prima canam. coepti decurrat carminis ordo
Imperii momenta tui, librataque magnis
Consiliis praecepta ducum. Nam maxima quamvis
(390) Expendas arcana prior, tamen aequa monenti
Auscultas, fidique probas consulta Senatus.
Ille gravis senio, & sceptrorum fata revolvens,
Regni librat onus, regisque negotia secum
Dividit: ille leves coecae Rhamnusidis iras
(395) Negligit, ingentes superat: jam classica paci,
Iam pacem praefert lituis. sic flectis habenas,
Sic fati modus in sceptro est. Si numina spernat
Impietas, & sacra Deûm, tu vindice poenâ
Exigis officium: si credulus occupet error
(400) Incautum, meliora doces. non succubat armis
Aut rigidis mens recta minis, sed vera monenti
Submittit sua sensa fides. Ignobile si te
Vulgus amet, crescis modicè popularibus auris;
Si queritur, sprevisse tuum est. Si bella coactus
(405) Aggrederis, magis illa times; tutissima res est
Bellorum metuisse vices. si debita miles
Aera petat, leni recreas aeraria censu,
Nec sordes erectus amas. non pagina fisci
Injustas tibi scribit opes, aut sanguine gaudet
(410) Suppliciisque frui, miseri vel funeris optat
Exuvias servare sibi. generosa putantur,
Quae dat lucra favor, nec rex vectigal amabis,
Quod plebs moesta dabit. tecum communia Princeps
Gaudia, communes gemitus & commoda sentit.
(415) Quae capitis fortuna, sua est; surgitque caditque
Cum rectore suo, atque unâ se sorte tuetur.
Nulla tibi iratae rabiem Lucretia dextrae
Imputat, aut castae dissolvit vincula zonae
Virgo dolens; nunquam sceleri vis praebuit ansam,
(420) Acrisiusque tuo Danaën semovit ab auro,
Regalesque preces timuit. te vindice servat
Iura thorus, thalamusque fidem. nonaria nunquam
Inclyta fallaci subiit palatia gressu,
Aut solium sinus abscondit: non purpura fuco,
(425) Non Veneri innuptae fasces, non mitra puellis,
Aut emptis grandes trabeae cessere capillis.
    Salve magna Patris soboles, venerabile sceptris
Exemplar, Tyrio numen sub murice fulgens,
Illustris pietatis apex, cui pectore in uno
(430) Omnia nascentis regalia dona tiarae,
Virtutumque choros coelestûm cura recondit.
Scande triumphales, Rex augustissime, currus,
Purpureamque apta chlamyden, praereptaque fratri
Fato sceptra cape, & sacrâ sublime coronâ
(435) Cinge caput; celsam gemmis abscondat Hydaspes
Caesariem, rutilent virides in fronte smaragdi,
Et ditis spolia Oceani, baccaeque nitentes
Intextum radiis vincant fulgentibus aurum.
Undique concurrunt populi, fervensque viator
(440) Ad Tamesin molitur iter, fremituque secundo
Colligit ipsa suas animosa Britannia voces,
Iamque timet privata loqui. conspersa videres
Strata viris, pulchras alto de culmine passim
Despectare nurus, intentaque matribus ora,
(445) Membraque Erythraeos inter speciosa lapillos.
Colligit aequaevos aliquis sibi Principis annos,
Et confert juvenile decus, pudibundaque virgo,
Quem veneratur, amat; spernunt exacta loquaces
Secla senes, facilesque colos & pensa sororum
(450) Hunc gaudent nevisse diem, quo prisca Stuarti
Progenies magno decernit frena nepoti,
Tergeminamque uno claudit sub numine gentem.
Exeat hic mundi populis illustrior annus,
Quem regum celebrant thalami, sacraeque tiarae
(455) Et regni commendat honos. Vix lilia claris
Miscuerat Cytherea rosis, flammisque Tuaedae,
Et peregre Paphiis exarsit Sequana taedis:
Succedunt Veneri trabeae, discussaque fasces
Flammea nobilitant, dominasque augusta secures
(460) Arripit, & patrio majestas commodat orbi.
Plausibus accedunt Superi, radiansque corusco
Lumine, Phoebaeo jam cum splendore nitorem
Confundit diadema suum. lux clarior astris
Emicat, & totum nebulis absolvit Olympum
(465) Hoc saltem Natura die: dum sceptra parantur,
Cuncta nitent, maestisque carens jam nubibus aër
Adversos monstrat Rutupino è littore Flandros.
Aeolii ponunt fremitus & murmura fratres,
Nec Boreas pro more furit: pacata quiescunt
(470) Aequora, nec parvas Aquilonia flabra flagellant
Hebridas, aut timidae latus implacabile Thules.
At Thetys toto passim circumflua regno
Caeruleum Tritona vocat; vocat ille natantes
Najadas, & mediis grandaevum Nerea poscens
(475) Orcadibus, tremulis mulcet vada caerula caudis,
Rectori gratata suo. Plus sidera spondent,
Et cunctis, Auguste, tibi jam mensibus aether
Annuet, & quamvis obliquo tramite currat,
Dextra tamen facilis promittit Signifer astra.
(480) Inchoat aethereos Aries fulgentior ignes,
Imperii fax prima tui, Phryxaeaque purgans
Vellera, dum paribus motum discriminat horis,
Vult omnes parere tibi. cum surgit ab Ortu,
Te Tauri frons laeta videt, dorsoque micantes
(485) Pleiades arentes humectant nubibus agros,
Et moestis dant pocla satis. Cum Castore Pollux
Augurio meliore favent, & gaudia juncti
Adgeminant ventura tibi. ferventia Cancer
Brachia, Phoebaea expandens cum lampade, regni
(490) Expandit decora ampla tui; Solemque moratus,
Successus urgere tuos velocius ardet.
Leniet ipse suas Nemeae Leo torridus iras,
At bellis fomenta dabit, nec saevus anhelo
Eludet Cererem latrator Sirius aestu.
(495) Mitius ingenium Themidi est, quae sedula custos
Iustitiae validis firmabit legibus urbes,
Et credet fraudasse nefas. haec lancibus aequis
Librabit cum jure diem, noctemque diebus
Exaequans, solo vitium distinguet honesto.
(500) Scorpius innocuae littus vitabit Iernae,
Nullus vipereâ nocuit cui sibilus aurâ;
Non homines diris laedunt afflatibus hydri;
Laetaque tardigradus perreptat gramina bufo:
Aut mala sublimi suspendit aranea tecto
(505) Daedaleum subtilis opus. Tibi spicula Chiron
Et pharetras arcusque parat, quibus occidat Astur,
Victaque Cantabricae submittant arma phalanges,
Et domitus mansuescat Iber. quae stella Decembres
Asperat, & reduci minitatur sidere, tali
(510) Mitescet sub rege Caper; nec Aquarius undas,
Aut in te gelidos armabunt frigora Pisces.
    Sic parent Convexa tibi, Superumque favori
Consociat se terra parens. submittit habenas
Scotus ovans, gens clara armis; duramque subactâ
(515) Pauperiem virtute domans, tua milite duro
Et nunquam timidis munit tentoria castris
Bellatrix. geminas alto de vertice gentes,
Quas Boreae pars una truces, pars altera mites
Adspicit, ad tantae poscit spectacula pompae
(520) Grampius, & patrii gaudens primordia regni
Commendat, priscumque decus. quique innatat undis
Aebudum populus, totum tibi mancipat aequor,
Pugnacesque manus; & quamvis saeva Trionum
Littora perpetuis damnet natura pruinis,
(525) Dissolvunt tibi triste gelu, laxatque recessus
Vesta suos. veteres Pictus tibi devovet urbes,
Et famulas fert Tina rates, nec Cimbrica rursum
Sceptra petat. sparsos generosa Britannia fasces
Colligit, atque uni gestit submittere regi.
(530) Hic tibi lanigeras videas mutare bidentes
Vellera, & excelsas protendere brachia fagos.
Hîc stannum tibi vena vomit, pallensque metallum
Eruit, & terrae scrutatur viscera fossor.
Nec fallit, te rege, labor. Tibi Cambria messes
(535) Foecunda tellure dabit, nec Saxonis ausa
Ore loqui, damnat peregrinae verba loquelae,
Inque tuos prisco plaudit sermone triumphos.
Turgida sed Tamesis vicinis ostrea ripis
Exspuit, & magnae velox allabitur urbi.
(540) Scillicet hi pariter te, Constantine, penates,
Et Carolum genuere, Deos: haec regia mundo
Intulit Augustos, aequataque nomina coelo.
Vos quoque, queis Scythicae praebent cunabula gentes,
Massagetaeque truces, animos victusque ferarum
(545) Exuitis, Dominique favens adsuescis Ierna
Mitibus imperiis. illi donaria cervos
Mittis, & aërii coelestia munera mellis,
Insontis documenta cibi; tu reptile virus
Exuis, & toto proscribis toxica regno,
(550) Ne nocuisse queas. admittit frena tuorum
Occasus, fessusque tuis, Rex magne, sub undis
Occultat Sol pronus equos, qua Virginis ora
Excipit indigenas sub te rectore Britannos.
Te supplex Aurora colit, ditesque Moluccae,
(555) Quo classes abiere tuae. sic clara per orbem
Fama volat, geminoque occurrit gloria Phoebo.
Gallia regali conjungens sceptra cubili
In tua concordes aptat praeconia voces.
Consentit Tamesi Ligeris, Sabrina Garumnae,
(560) Invitatque Ararim, Picto gaudente, Tuaeda.
Accedit Rhodanus, Dominaeque superbus honore
Laetitiae dat signa suae; nec Sequana ripis
Contentus rapidis Londinum advolvitur undis.
Te consanguineo venerantur Baltica nexu
(565) Aequora, magnanimusque Getes. tibi Cimbrica Tethys
Vota facit, repetensque tuae connubia matris,
Cognatasque faces, tecum communia tentat
Praelia, & ad placidum disponit castra Visurgim,
Caesareasque accîdit opes. Iam Rhenus & Albis
(570) Exiliunt: nondum victi plausere Batavi,
Nassoviique duces, infractaque pectora, Belgae.
    At genitor, tali qui successore, Deorum
Alloquio, & Superûm fruitur felicior aula,
Quam laetus suâ regna videt, quam Celtica gaudet
(575) Foedera firmari thalamis, spretosque hymenaeos
Displicuisse Iovi! Fortunatissime Regum,
Terrarum sublime caput, sublimior illis,
Immensi pater Oceani, Tithonia vive
Secula; nulla tuas violet fortuna tiaras,
(580) Sera thorum Lachesis: succrescant regia mundo
Pignora; sceptriferos fundant palatia natos;
Borboniosque duces, bellatoresque Stuartos
Parturiat Regina tibi: solatia Belgis
Suffice: magnanimae reddas erepta sorori
(585) Imperia: Austriacis finem decerne triumphis:
Atque iterum extremas feriant tua fulmina Gades.

MANES AURIACI,
Sive in funus Illustrissimi, ac Invictissimi Principis
D. MAURICII, Principis ac Dom.
    Aurantiae, Comitis Nassaviae, Cattimeliboci,
    Viandae, Dietsiae, Meursiae, Burae, &c.

        Epicedium.

(Petit 17)
SIDERA Belgarum sociis contraria regnis
Neptuni terrent populos, & foedere laevo
Errabunda truci concurrunt lumina vultu.
Nec victi Superûm placarunt numina Boii,
(5) Et caesae ingentes animae: non pulsus avitis
Sedibus, & patrio Nemetum de limine Princeps:
Fatalesque vices Batavûm: non funera magni
Regis, & attoniti rapto rectore Britanni:
Et quae plura ferox nuper portenta cometes
(10) Prodidit, & diris praecîdit stamina fatis.
Omnis in Auriaco crescit dolor; & sua damnans
Gaudia venturos praesentit Belga labores;
Dum tanti Ducis arma jacent; nec ahenea cassis
Cingit honoratam media inter praelia frontem,
(15) Aut Marti dat jura suo, nec foeta triumphis
Gloria devictum prorsus sibi spondet Iberum.
Ex aequo sors illa nocet. nec simplicis umbram
Funeris urna capit. morimur cum Principe cuncti,
Et patriae ruit alma salus. decessimus omnes,
(20) Et bustum commune sumus. nec publica tantum
Nomina luctus habet; potius privata dolemus
Augustos pia turba rogos, & proxima letho
Agmina ferali trahimus suspiria planctu.
Occidit Hesperiae terror, spretique Philippi
(25) Opprobrium, & manes dudum satis ulta paternos
Dextera; cui niveis toties invecta quadrigis
Inclyta devictas patefecit gloria portas.
Nec laudem morientis habet, bellove cadentis
Cantaber; aut tantos potuit sperare triumphos
(30) Dux Italus. soli excellens prosternere fortes
Dii valuere caput; nec victis debita terris
Una triumphanti cessit Victoria coelo.
Succubuit Mars ipse viro, quem cedere ferro
Saepius, & pressis aciem diffundere castris
(35) Vidimus audaces Batavi; nec rectius ensem
Bellonae strinxere manus. coelestibus armis
Pugnaces cessere minae, tantumque supremo
Concessum superare Iovi. Regnator aquarum,
Et magnus Belgî domitor, tot nomina laudum
(40) Victricesque aquilas uni submisit Olympo,
Armorum bellique satur. seu fata vocarunt
Emeritum, terraque omnes explevit honores;
Seu gravis ira Deûm est. poteras non clarior ultra
Magne Heros vixisse tuis, nec dignius unquam,
(45) Non victâ virtute, mori; dum personat orbis
Militiae documenta tuae, geminoque sub axe
Attonitas feriunt felicia classica gentes.
Iam spatium meritis aliud, jam sidera deerant
Altera, quo victor proprios deducere Cattos,
(50) Aut immansuetos possis transferre Cheruscos;
Aur socium Tamesi Scotum; vel fervida Celtae
Pectora, & infracto braccatas corpore turmas.
Nec voluit superesse manus, quae fessa laborum
Quadruplici tumidas meruisset cardine lauros,
(55) Et famae complesset opus. spectaverat Auster
Pacatum, nostris captivum classibus, aequor
Ferre jugum, & Batavis Chilen ardere favillis.
Malbaricï patuere sinus, Phoebique cubile
Illius auspiciis missus compresserat hospes,
(60) Et thalamos Aurora tuos, & torrida flammis
Littora: qua rapidâ stipatus Maenade Liber
Invida praedixit nostrae commercia terrae,
Quasque mari portamus opes, venturaque sero
Carbasa. terruerant gelidum quoque transtra Booten,
(65) Extra anni Solisque vias: ubi verba fretumque
Nassavii aeterno servat sub frigore Tethys.
Scilicet hac hosti brevior tentata nocendi
Semita, & Eoi quaesita potentia regni,
Qua glacies & dura aditus natura negavit;
(70) Nec sequitur Cancri damnatus finibus Aethon.
Hoc totum potuere rates: nec vincere terrâ
Sat fuit, Oceanum medioque natantia ponto
Regna capit Nerei soboles; subjectaque nobis
Alterius convexa poli. Ductore sub illo
(75) Conveniunt gemini sceptris communibus Indi;
Iunximus Europam Numidis, Asiaeque potenti
Battaviam: Gangi frenatum littore Rhenum;
Ipsam Helicen cum Solis equis; commercia Nigris
Invenit in Vahalim; & toto volitantia mundo
(80) Aemula Romanos transcendunt carbasa fines.
Nec tamen ante Duci nascentem subdere Solem
Cura fuit, quam tuta domi fortuna stetisset,
Limitibusque exisset Iber; quam pristina rursus
Reddita libertas patriae, depulsaque Baetis
(85) Imperia, & sacro quaesitus nomine lictor.
[Ed.-1625: Iam tum Tarpei tenebris immersa Monarchae
Emicuit veneranda fides: nec purpura nobis
Amplius ignavi persuasit numina ligni,
Et cultum sine mente Deum. pia semina laudum,
(90) Virtutumque exempla dabant generosa parentum
Nomina, Nassavioque insignes Caesare fasti.]
Iam puero Martis rabies, hostemque premendi
Ardor erat, galeaeque micans in vertice fulgor,
Et procul adverso nutantes flamine cristae,
(95) Et fremitus spumantis equi, strepitusque virorum,
Tympanaque in mediis spirabant praelia campis.
Armabat ballista manum, gladiumque peritus
Stringere, & edoctam Threcum praecepta machaeram,
Ibat in hostiles cuneos, lituique tubaeque
(100) Pugnandi fomenta dabant. Haec sola voluptas,
Inter pugnaces gressum librare maniplos,
Et mixtos linguis populos. Iam jussa phalanges,
Et leges acies capiunt; jam nominis horror,
Ipsaque majestas animos, atque effera duri
(105) Militis ora tenet. poterat regnare silendo,
Et nutu Dictator erat. nec gloria belli
Expectare virum voluit. Praetexta triumphos
Adspicit, & rudibus Mavors se ostentat in annis,
Praesagus tantorum operum laudisque futurae.
(110) Altera Troia dolis capitur, primique laboris
Praemia cespes habet. voluit se vincere demens
Hostis, & invictis infert fatalia muris
Pondera laevus Iber. stupuit fortuna, suumque,
Cum vicit, laudavit opus; ne Graecia felix
(115) Sola foret, fraudisque suae praeconia ferret.
Nec tantum placuere doli, fallaxque juventae
Commentum, nostroque Sinon sub sidere natus:
Plus acies, plus dextra valent, pariterque Philippum
Et virtus domat, & ratio, fortuna laborque,
(120) Visque favens Superûm: nec Belgis sufficit uno
Victores audire modo. Tu conscia rerum
Dic mihi Calliope, (neque enim sine numine Divûm
Vicimus, aut tantos fas est memorare labores)
Dic acies, actasque animis in praelia gentes,
(125) Oppida victa manu, captivas classibus undas,
Victores Asiae populos, & subdita Cattis
Littora, & hostili manantes sanguine terras.
Post scelus Hesperium, patriaeque infanda parentis
Fata, Britannorum ratibus contexerat aequor
[Ed.-1625: Fata, Britanniacum ratibus contexerat aequor]
(130) Cantaber, & magnam debellaturus Elisam,
Pleumosios Morinosque inter spe vicerat hostem.
Cui veniens paucis Batavûm manus obvia transtris,
Fluctivagas acies, totique minantia ponto
Castra Caledoniis Thulesque illisit arenis.
(135) Pinus ubi, laceraeque notarunt aequore puppes.
Post etiam accensas Arctoo milite Gades,
Et flammas Tartesse tuas, spoliataque ditis
Regna Tagi, & vacuas Eois mercibus alnos
Vidimus, & victam claro certamine Calpen:
[Ed.-1625: Vidimus, & victam audaci certamine Calpen:]
(140) Tunc cum belligeras illi subiisse carinas
Cerneret Oceani quondam regnator Iberus;
Nec posset superare domi: cum proxima regi
Littora Baeticolae magnis Heemskerckius ausis
Ureret, & fractas audaci Marte carinas,
[Ed.-1625: Ureret, & pictam scelerato sanguine Thetyn,]
(145) Disjectasque trabes adversus cerneret Atlas.
Haec pacem tum bella dabant. sensitque superbus
Velleris aurati fatalia tempora custos,
Et timuit bellare diu. Nos classibus ultra
Ivimus, &, medium qua Sol disterminat orbem,
(150) Vicimus, ut spatiis axes contingeret aequis
Auriacae virtutis honos. Nos arva priorum,
Et Fortunatas illo sub Principe terras
Pressimus, & puppes cantatis fiximos oris.
    Sed pelago me terra vocat. Sat maxime ductor
(155) Tempora rostratâ fulgent tibi vincta coronâ.
[Ed.-1625: Tempora rostratâ tibi fulgent vincta corona.]
Altera Nassavios quae cingat laurea crines
Texitur, & fusos toties testabitur hostes.
Dic clades Brabante tuas, dic nobile lethum
Varaxi, caesosque duces, dispersaque campis
(160) Funera, stillantes fumanti sanguine cristas,
Membraque trunca virûm, & squallentia corpora tabo.
Flandria, cui sero semper memorabitur aevo
Altera lux Iulî, quantas in littore strages
Spectasti, minus aequa tuis; cum compede vinctam
(165) Hesperiam, & totas traheret post terga phalanges
Victor Arausiades; patriae cum tota perire
Debebat, vel stare salus; & Belgica concors
Hostili conclusa solo pendebat ab armis.
Hinc fluctus, hinc saevus Iber, vel laudis amorem
(170) Suadebant, vel foeda trucis ludibria ponti.
Causa Diis placuit. favit pugnantibus aether,
Nec Titan infestus equis. Iam vincere Flandros,
Iam nostros fortuna videt. jam cedit Iberus,
Iam Batavus. nutat Mavors ferrum inter & enses,
(175) Nunc alius, nunc rursum alius. spes neutra triumphi est;
Ancipitisque diu coelum discrimina belli
Dividit; ingentes donec dux Belgicus iras
Colligit, & sparsas capto rectore cohortes
Occupat, & caesos Alberto Caesare manes
(180) Ulturus, magno inferias mactavit Adolpho.
Quid mihi Pellaeum juvenem grandaeva vetustas
Objicis? & victas discussis moenibus arces,
Sidona, magnanimamque Tyrum? quid Persica jactas
Agmina, quid vasto metuendum corpore Porum
(185) Illius cecidisse manu? licet impiger Hellen
Spreverit, & rapido terrentem flumine Tigrin,
Mauritio minor ille fuit: neque tantus in arma
Ivit ovans Macetes. Asiam vicere sarissae,
Imbelles vis docta viros. nos miles Iberus
(190) Exercet, fertque arma armis non dissona Vesper.
Cesserit Euphrates illi, nos vicimus aequor;
Ille Scythas, mollesque Arabas, desuetaque bello
[Ed.-1625: Ille Scythas, mollesque Arabas, ignotaque quondam]
Nomina Bactrorum, & diffusos finibus Indos;
Nos, qua terra patet, Solem Batavosque sub uno
(195) Clausimus imperio. nos duri cornua Rheni
Fregimus, & Mosam pariter Vahalimque Sicambris
Vinximus, atque istos longè superavimus amnes.
Auxit Nassavias superata Daventria laudes,
Accessitque prior titulis Zutphania nostris.
(200) Das fasces Neomage duci: das praemia belli
Hulsta potens: tantisque etiam Stenovice triumphis
Adderis, & celsam vinci potuisse Covordam,
Obsessamque iterum vinci haud potuisse Covordam,
Vidisti, Frisiae columen. Nec montibus haesit
(205) Tutior, aut Dominum Gertrudisberga Philippum
Passa diu, precio venales reddidit arces.
Mox quoque non victae per secula multa Groningae
Moenia celsa ruunt, aquilasque & jura Leoni
Caesareus submittit apex. Iam foedera poscit
(210) Meursia, jam domitas adportat Berka secures,
Et veteres parent Salii. Brefordia pacem
Mutato rectore capit: nec jungere dextras
Grolla timet, regique cupit validissima vallo
Linga nihil debere suo. Quàm Gravia vellet
(215) Se vinci potuisse prius, metuendaque Slusa
Toxandris; tunc cum celeres in bella triremes
Mitteret, & Boreum terreret Spinola pontum!
Tu quoque, victa licet, nostris accede trophaeis
O victrix Ostenda diu; quam tertia messis
(220) Cantabricos vidit spernentem impunè furores;
Nec totam potuisse capi. das frustra Philippo,
Dumque peris jam facta minor, nova moenia condis,
Totque urbes ex urbe trahis. Spectate nepotes
Ilion in Morinis. Haec nobis altera surgunt
(225) Pergama, nec solis illudit Troja Pelasgis.
Urbs jacet ad Vahalim, priscis celebrata salinis,
Bommela, Mendozae opprobrium, & fugientis Iberi.
Vindicat obsessam Auriacus, clarusque triumphis
Inclyta laurigeris attexit gramina sertis.
(230) Victorem conspexit hyems, & frigore duro
Wachtendoncha ducem patitur. divenditur aere,
Et cinctum gemino mercamur flumine castrum.
Iuliacum vis ista domat, geminisque petitum
Principibus litem Batavo tutore diremit.
(235) Ultima Nassavios explevit Berga labores;
Nec timuit secura minas, & subruta furtim
Moenia fallaci Liguri. concedimus hosti
Nil praeter pugnae spatium. quo prima locarant
Castra loco belli Proceres, hac parte steterunt,
(240) Et tumulum posuere sibi. concurritur armis
Cominus, & solo libertas sanguine tuta est.
His titulis bellator ovat, nec nomine ab uno
Emeruit famae precium. Non clarius unquam
Alta triumphali scandit Capitolia curru
(245) Cimbrorum domitor; vel qui Pellaea Quirino
Sceptra dedit. nunquam dominas comitata curules
Iustius Ausoniis fremuerunt agmina portis.
    Intereà, dum tanta Heros praeconia laudum
Congerit, & domito placatur Vespere Mavors,
(250) Non semper fera bella placent, sed redditus astris
Aethereas arces, superûmque ingentia tecta,
Et circumfuso pendentia fornice templa
Mente capit, quas Tycho sagax edisserit artes,
Quas Belus, quas prisca Pharus, vel caelifer Atlas,
(255) Brachmanumque scholae, vel doctae Cecropis arces,
Quasque Syracusius formas inscripsit arenis.
Ut nova & antiquis oracula dissona seclis
Edat, & ardentem sistat Copernicus aethram;
Terrarumque globum, magnaeque habitacula Vestae
(260) Audaci ratione rotet, totumque profundum
Verset, & haec celso suspendat pondera coelo.
Nunc Pallas, nunc arma juvant, nunc sidera fulgent
Explorata Duci; nunc terras milite subdit,
Quasque domat, metitur aquas. stant ocia coelo,
(265) Bella solo, placidusque suas in cortice pugnas,
Nec nocitura videt tenerâ certamina chartâ
Mars pater, & doctos miratur surgere vallos,
Et scriptas foliis acies: seu cornua campis
Stare volet, seu signa ciet contraria Mavors,
(270) Aut peditem circumdat eques, cuneosque reducit,
Aut laxat Bellona suos. Sic tempora quondam,
Et malè currentes Romanis reddidit annos
Caesar, & Ausonios scripsit post praelia fastos.
Sic Macedo positis clypeo paulisper, & hasta,
(275) Troiugenûm Dolopumque manus, & Dorica lustrat
Agmina, pugnandique capit de carmine leges,
Bellandique modos. O quam ventura stupebis
Posteritas, cum nascentes in secula libros,
Nassavioque duci scriptos miraberis orbes!
(280) Ille ducum domitor, victus cui paruit armis
Hesperus, atque oriens juravit foedera Titan;
Qui Tartessiacas flammis ultricibus oras
Terruit, atque alio posuit victricia mundo
Signa, nec Austriacos timuit damnare furores,
(285) Inter bella docet. validas qui verterat arces
Miles, & Hispanis aspersit caedibus aequor,
Scripsit, & imbelles etiam secessit in artes.
    O rerum fatique vices, atque invida terris
Iussa Deûm! nimium superis tu Belgica tellus
(290) Visa potens. moritur patriae spes omnis, & omnis
Gloria Cattigenûm: docuit qui cedere Rheno
Baetin, & ad Phoebi suspendit limina lauros.
Libertas perculsa stupet, sequimurque feretrum
Exanimes Batavi, compressaque pectora luctu
(295) Solamur lachrymis. intonso crine Sicamber
Ambulat, & querulo Valachri sua murmura ponto
Ingeminant. Frisiis gemitus in vultibus haerent,
Nec Flevus sua damna tacet. Germania sorti
Hoc dolet accessisse suae, cunisque superba
(300) Principis, in tanto deponit funere fastum.
Iam Rhodanus, nostrisque olim defensus ab armis
Sequana, per vastos trudunt sua flumina fluctus,
Et solos nos flere vetant. Iam tristis Ierne est,
Quaeque Caledoniis frigent in saltibus urbes,
(305) Communisque memor generosa Britannia belli.
At vos, Adriaco jurantes sceptra profundo,
Ad Belgas properate Patres; pars foederis haec sit,
Condoluisse malis. Tuque invictissime Regum,
Terror Hyperboreae gentis, gelidosque triones
(310) Et Moschum, Gustave, domans, dum praelia victor
Conficis, & pulso nescis concedere regi,
Tantisper te redde tibi; dum luxeris orbum
Mauritio Batavum & sociae dispendia gentis.
Heu quis ad Indorum populos, ad littora Gangis,
(315) Memnoniamque domum tam clarae nuncia mortis
Deferet? ereptum te nobis, maxime rector,
Audiet Euphrates, & conscia nominis Helle,
Ingentisque Asiae domitor, veterisque Iugurthae
Imperia, & faciles nobis Carthaginis arces.
(320) Te quoque, sis licet hostis, Iber, miserescere tantis
Posse reor damnis. Docuit te praelia princeps,
Et multum hac virtute sapis. dum plurima perdis
Oppida, quod reliquum belli inclementia fecit,
Iam discis servare tibi. quo Marte perisses,
(325) Iam perstas, Martemque pari Mavorte fatigas.
Hoc cessent, precor, arma die, lituique priores
Dissimulent in morte iras, ne barbara manes
Classica sollicitent, dum versis ambulat armis
Miles, & ingenti tumulus decernitur umbrae.
(330) Magne Ligur, non jam clades haec dextra minatur
Bellatrix, nec castra locat contraria castris.
Securo spectare licet. si displicet hostis,
Qualis ad obsessum risit tua fulmina Zomam:
Tu ducis officium, tu docti militis artes,
(335) Atque hostem discerne tuum. laudabis in illo
Invitus, quod amare nefas. hoc Belgica, dices,
Emicuit ductore diu, regisque perosa
Iussa sui, veteres armis victricibus iras
Ulta fuit, tantoque sui stetit obside fati.
    (340) At tu Nassaviae gentis magnique parentis
Gloria, bellatrix anima, & jam debita coelo
Progenies, prisco dux exaequande Camillo,
Aemule Scipiadum, jam libertate reductâ,
Et debellati spoliis Orientis onustus,
(345) Totque ducum exuviis, infer coelestibus astris
Emeritum bello caput, & qua despicit orbem
Maximus Alcides, & nomina nata triumphis,
Addere sideribus sidus. tibi saevus Orion
Cedit, & Arctoas custos Erymanthidos ursae
(350) Pandit sponte fores; sua carbasa porrigit Argo,
Certe alium vectura ducem. tibi fervida coeli
Regna Cleonei despondet stella leonis,
Et retro vult ferre gradum; nec triste minatus
Pronior Australes vergit Capricornus ad oras,
(355) Indigetemque invitat ovans. quacunque micabis
Parte poli, domitas isto sub sidere terras
Adspicies. si servet Eos, fumantia sub te
Aequora, & infestae flagrantia transtra Malaccae
Discutient fulgore diem. si displicet ortus,
(360) Occiduique placent augusta palatia coeli,
Hic tibi magnanimo tellus inventa Columbo
Hesperias monstrabit opes, & dedita nobis
Moenia, Sacratosque sinus. si vergis ad Austrum,
Amstelio cernes nuper freta pervia Tiphy,
(365) Scriptaque Mauritii longinquis nomina terris.
Si legis Arctoi glacialia sidera mundi,
Hic quoque constructas Batavûm mirabere villas,
Et populi monumenta tui, duroque perustam
Frigore Neptuni sobolem. Sed mitia si te
(370) Astra vocant, placidosque inter censeberis ignes,
Qua tenet inclusos habitabilis orbita Belgas,
Et dextrum ferit umbra latus; devicta videbis
Oppida, disjectas acies, belloque cadentes
Egregias heroum animas, nec inulta parentis
(375) Busta tui, foetam spoliis pendentibus Hagam,
Placatum Vahali Rhenum, desuetaque regum
Imperia, & patriis firmatum legibus orbem.
Nos cives, pia turba, tui, jam publica luctus
Argumenta damus, votisque reposcimus umbram,
(380) Pracipitesque colos querimur. Te Fama perennis
Per terras pelagusque vehit, suppostaque nostris
Littora littoribus, quaque explicat aureus aether
Templa Deûm, vastosque expandit Iuppiter axes,
Clangenti canet arma tubâ; nec tanta silebunt
(385) Bella prius memores Belgae, quam flumine verso
Irriget Hollandos Athesis, Sabrina Sicambros,
Parrhasiisque jugis Tanais delapsus, & Indus,
Mutato Batavas pulsabunt littore terras.


IN MANES AURIACOS C. BARLAEI
Risimus has inter lachrimas, ignoscite Cives,
    Gaudia nec vobis invidiosa loquor;
Risimus. hos nobis lugendi docta voluptas
    Exprimis, hos plausus ingeniose dolor.
(5) Quae mihi Barlaejo praeeat suspiria planctu
    Praefica, quae grandes effleat ore modos,
Ut veter arridere pius de Cive Poeta.
    Factus et in grandes mollis utrimque modos?
Non decet alba bonum facies in funere Civem,
    (10) Lectorem facies non decet atra tuum.
Hinc dolor, hinc lauti luctus et gratia flendi
    Afficit, ancipitem quo feriare magis.
Pace tuâ, Barlaee, subit gaudere gementi,
    Ut subit a gemitu gratior urna tuo:
(15) Qui me flere velis, fletu minus ora venusto
    Infice, tam compte qui jubet, ille vetat.
Vos tamen ut, magni Manes, flevisse libenter
    Arguar, in fletus invoco porro meos.
Sed Batavos fletus, patrii lamenta doloris
    (20) Conscia, de tali languida verba sinu.
Qui male plorantes sequitur pudor, esto Batavûm,
    Vix rubor humenteis afficit iste genas.
At bene lugendi sequitur quae gloria vatem,
    Hanc Barlaee tibi cedimus, una tua est.



[p. 55]