M.A. MVRETI
TRAGOEDIA.
IVLIVS CAESAR.
[Typografisch ornament].
ROSTOCHII
Typis Stephani Myliandri.
ANNO
________
CD. D. XCI.
Gepubliceerd op 18 november 1998 door dr. J. Bloemendal.
Uitgeverij Florivallis in Voorthuizen.
Evidente zetfouten in het origineel zijn verbeterd en gemarkeerd met een asterisk.
Redactie dr. A.J.E. Harmsen.
Gebruikt exemplaar: UB Leiden 693 D 10 : 1
PERSONAE
DRAMATIS.
JUL. CAESAR.
M. BRUTUS.
C. CASSIUS.
DECIMUS BRUTUS.
CALPURNIA.
NUTRIX.
CHORUS Ciuium Roma-
norum.
M.A. MVRETI
TRAGOEDIA
JVLIVS CAESAR.
Actus Primus
Caesar.
IAM tota penè terra Romanos timet,
Et quâ resurgens aureis Phoebus comis
Indos propinqua subditos tingit face,
Et quâ cadentes pronus inflectens equos,
(5) Gratae sorori cedit alternas vices,
Patruique lasso stagna crispat lumine.
Quacunque Nereus margines terrae premit,
Reges vel ipsi Caesaris nomen timent.
Numerent triumphos, cum volent alii, suos,
(10) Seque à subactis nominent prouincijs:
Plus est vocari Caesarem: quisquis nouos
Aliunde titulos quaerit, is iam detrahit.
Numerare ductu vis meo victas plagas?
Percurrito omnes. Ipsa victrix gentium
(15) Mihi Roma cessit: Ille tam magnus gener,
Vt penè nomen duceret jam impar sibi,
Terra marique fusus agnouit meas
Praestare vires: quemque noluerat parem,
Tulit priorem: Thessali caede hostium
(20) Maduêre campi: principum membris canes,
Auesque pastae; ductor ipse exterritus,
Fugare suetus, fugit, & notos petens,
,,Sensit manere raram in aerumnis fidem.
Quid ergo restat, quidue dignum Caesare
(25) Subacta tellus exhibere ultra potest?
Caelum petendum est: terra jam vilet mihi.
Supreme Rector, qui verendo fulmine,
Iratus, orbis vtrunque perterres polum,
Si verus esse sanguis Ascanii putor,
(30) Generisque nostri tu ipse princeps auctor es,
Regni me in aliquam recipito partem tui,
Auos vt inter splendidum sidus meos,
Matris Diones proximam aspiciam facem.
Iam vel mihi, vel patriae vixi satis:
(35) Quid teneor* vltra? jam mihi exactum est, geri
Sago togaque quidquid eximium potest.
Hostes perempti, ciuibus leges datae,
Digestus annus, redditus sacris nitor,
Compostus orbis: Cogitari nec queunt
(40) Maiora cuiquam, nec minora à me geri.
,,Viuam ociosus? at id quidem vix viuere est,
,,Nec sol quietem, nec bonus princeps capit.
,,Cum vita partes muneris functa est sui,
,,Mors propera nunquam, sera nonnunquam venit.
(45) Mihi multa vates dira minitantur quidem,
Suadentque, amicis vt meum stipem latus:
,,At enim timere Caesaris nunquam fuit,
,,Ignaua mens rebusque non exercita
,,Vereatur atrae mortis incertum diem:
(50) ,,Generosus animus, quique se nullo videt
,,Scelere impiatum, semper est liber metu.
Chorus.
,,Sors rerum domina omnium
,,Non vsquam stabili fixa manet pede,
,,Sed vultum assiduè innouans,
(55) ,,Incertisque rotans omnia flexibus,
,,Alternas variat vices.
,,Seu mitis faueat, siue premat nocens,
,,Vento mobilior volat.
Illam si nitida fronte reliquerit
(60) Abdens lampada Delius,
Idem flammivomos cùm moderans equos
Mundo restituet diem,
Sub vultu poterit cernere nubilo,
Queis praesens erat, abditam.
(65) Nec solùm exiguis rebus inaestuans
Priuatas agitat domos:
Ipsis imperiis, dum libuit, nouam
Inducit faciem ferox.
Haec regum arbitrio nos voluit regi,
(70) Donec Tarquinii furor
Commouit proceres, tam rigidum vt semel
Ceruice excuterent iugum.
Hinc nos cura Patrum, curaque Consulum
Tutos semper ab exteris
(75) Iam per longa satis tempora praestitit:
Non à seditionibus,
Quas penè assiduas exitialiter
Feruens imperii sitis
Nonnullorum animis insita commouet,
(80) Haec Gracchis animos dedit:
Haec Syllas, Mariosque in patriae luem
Armauit. sed opus quid est
Prisca exempla referre? Haec quoque Caesarem
Commisit genero: neque
(85) Impostus prius est horum odijs modus,
Quam Mars sanguine ciuium
Campos Pharsalicos vndique tinxerit.
Tunc, Pompei, caput in tuum
Belli terrificus detonuit fragor.
(90) Nunc Caesar solio insidens
Optatis fruitur, proque libidine
Solus temperat omnia.
Sic jam nomine sub nouo,
Regni forma redit vetus.
(95) Atque hoc scilicet efficit
Non vsquam stabili fixa manens pede
Sors rerum domina omnium.
Actus secundus.
Brutus.
Qvousque tandem, Brute, virtutem tuam
Dormire pateris ociosam degener?
(100) Quousque differs, ciuitatem liberam
Tua videre vindicatam dextera?
Nihilne te virtus tuorum commouet,
Nomenque Bruti? nihil gementis patriae,
Pressae à tyranno, opemque poscentis tuam
(105) Conditio dura? nil libelli supplices,
Queis Brutum abesse ciuitatis vindicem
Ciues queruntur? haec parum si te movent,
Tua jam, vir vt sis, te satis conjux monet,
Fidem cruore quae tibi obstrinxit suam,
(110) Testata sic se avunculi prolem tui.
Si ab exequendis te auocat coeptis timor,
Animusque pigro torpet ignauus gelu,
,,Ex femina perdisce, quid deceat virum.
An vero stirpis auctor, & princeps tuae,
(115) Dominatione ciuitatem regia
Quod liberarit, post honores maximos
Complexus astra est; Servilius, à quo tua est
Deducta mater, Melium in causa pari
Peremit: vnum exempla te per talia
(120) Pigebit ire, & gloriam adipisci parem?
Mucrone saluo, atque artubus adhuc integris,
Videre Brutus, & pati regem potest?
Imò audeamus magnum aliquid & nos quoque;
Mactatus hacce dextera tandem cadat,
(125) Qui quandocunque ceciderit, sero cadet.
,,Pro patria confligere, augurium optimum est.
,,Generosiores frena detrectant equi:
,,Nec nisi coacti perferunt tauri iugum:
,,Roma patietur, quod recusant belluae?
(130) Reges adorent barbarae gentes suos,
Non Roma mundi terror, & mundi stupor.
Viuente Bruto, Roma reges nesciet.
At verò non rex iste, sed dictator est,
Dum res sit vna, quid aliud nomen iuuat?
(135) At nomen illud refugit, & oblatas sibi
Reijcit coronas. Fingere hoc, & ludere est.
Nam cur Tribunos igitur amovit loco?
At mihi & honores, & semel vitam dedit.
Plus patria illis omnibus apud me potest.
(140) ,,Qui se tyranno in patriam gratum exhibet,
,,Dum vult ineptè gratus esse, ingratus est.
O rem pudendam! mollis & vix vir satis,
Regit Quirites. Martis ortos sanguine,
Totumque nutu pathicus orbem temperat.
(145) Accingere, & vim, Brute, nunc profer tuam:
Accommoda orsis venit implendis dies.
Phoebus renascens subditos ciues iugo,
Seruosque vidit: liberos videat cadens.
Cassius. Brutus.
Cassius.
O cuius alto nixa virtus pectore
(150) Sperare Romam sola depressam jubet,
Magnanime Brute, Phoebus aurato diem
Adduxit ore, tandiu optatam mihi,
Qua patria nostra libera euadat manu.
Ita fausta votis Fors meis respondeat,
(155) Vt haec tyranni virulentum sanguinem
Haurire dextra gestit, & vix se tenet:
Vtque haec nihil me cogitantem praeter haec
Nox tota vidit. Sic in illum me feram,
Sic involabo, sic mucronem pectore
(160) Condam scelesto: fors & ipsis dentibus,
Cervice dira noxium obscindam caput:
Cruento vt ore prodiens in publicum
Clamare possim: Roma tandem libera est.
Ferus ille animus, & publici inuasor boni,
(165) Tenues in auras dissipatus vanuit.
Tunc si vel atra morte sit pariter mihi
Mutanda vita, laetus atque alacer cadam.
,,Bene moritur, qui patriam moriens iuuat.
Quid tu? quid alta mente tecum mussitas?
(170) An non eodem prorsus affectu cales?
Effare: nam quamuis legi in vultu potest,
Orationis sum tamen cupidus tuae.
Brutus.
Quid me plura loqui opus est, Cassi?
Num mea tibi constantia nota est?
(175) Semel inter nos stetit, aut vitam
Pectore forti simul abjicere,
Aut patriam transdere in antiquam
Libertatem, semel hoc dictum est.
Aut hoc necesse est perfici, aut Brutum mori.
Cassius.
(180) O Romuleae gloria gentis,
Quàm tibi verè rigido incoctum est
Pectus honesto! quam tua me animi
Oratio securum esse jubet!
Vnus mihi nunc scrupulus restat:
(185) Vnane opera confodiendum
Cum Caesare ipso censeas Antonium.
Brutus.
Iam saepe dixi, id esse consilium mihi,
Saluis perimere ciuibus tyrannida.
Cassius.
Perimatur ergo ab infimis radicibus,
(190) Ne quando posthac caesa rursum pullulet,
Brutus.
Latet sub vno tota radix corpore.
Cassius.
Itan’ videtur? amplius nil proloquar.
Tibi pareatur: te sequimur omnes ducem.
Vide modò, vt, cum opus erit, adsis
Brutus.
Videro.
Cassius.
(195) Ego interim meque & meos parauero.
Chorus.
Qvicunque forti pectore, patriam
Praeferre vitae non dubitat suae,
Vt vel per enses, propter illam,
Oppositosque feratur ignes:
(200) Non summus illi rerum opifex Deus
Pigro reuinxit pectora frigorie,
Sed spiritus cessit superbos,
Indomitamque timore mentem:
Et bullienti plurima sanguine
(205) Caelestis aurae semina condidit,
Et dixit, I, plebem prementes
Contere, nil veritus, tyrannos.
Hac arte praestans Harmodius suos
Seruauit, vno nixus amiculo:
(210) Nunc vtriusque excelsa florent
Nomina non tribuenda seruis.
Quos si ociosos tuta sequens timor
Fortè auocasset rebus ab arduis,
Qui mortuos consumpsit ignis,
(215) Nomina non minus obruisset.
Caret seuerus crimine Carnabas,
Et laude dignus creditur, haud probro,
Quamvis ferocem caede dextram
Tingere nil veritus paterna.
(220),,Odit tyrannos Jupiter, & favet,
,,Cum quisquam in illos consilium parat:
,,Illosque natis saepe tradit,
,,Conjugibûsue suis necandos.
,,O quot, quibusque est plena periculis
(225) ,,Sors imperantum! praecipuè quibus
,,Non ciuium concors voluntas,
,,Sed regimen peperêre vires.
,,Plebem timeto, qui solio insidens,
,,Plebi timeris. Fons odii timor
(230) ,,Audere iussit multa multos.
,,Saepe gelu calor excitatur.
,,Rarus tyrannus morte perit sua:
,,Illos veneno cauta necat manus,
,,Hoc plebis iratae tumultus,
(235) ,,Hos rigidus glado satelles.
,,Multo ille vitam tutius exigit,
,,Quicunque paruis priuus in aedibus,
,,Nullum timens, nulli timendus,
,,Pelle sub exigua quiescit.
Actus tertius.
Calpurnia. Nutrix.
Calpurnia.
(240) O Di! molestis tollite omen somnijs,
Nec sinite, quaeso, pondus vllum tam malis
Inesse visis! horror artus concutit:
Corpusque totum frigidus sudor lauat,
Quoties recordor: mensque nescio quod malum
(245) Praesagit ipsa.
Nutrix.
Alumna, quidnam esse hoc putem,
Moesto quod ore, & lacrymis manantibus,
Secreta quaeris, teque nobis subtrahis?
Quae caussa fletus? quisve tam subitus dolor
Turbare mentem tam cito potuit tuam?
(250) Potestne flendum quippiam contingere
Nuptae viro, qui pene fortunam regit?
Calpurnia.
Dilecta nutrix quid mihi instet, nescio:
Sed me misellam mirus invasit timor.
Nutrix.
Conceptus unde?
Calpurnia.
Nil tibi, vel si velim,
(255) Celare possum, visa noctis proximae
Me terruerunt. Victa nam postquam dies
Hesterna cessit, noxque nigro tegmine
Involvit omnem caeca telluris globum:
Amplexa blandum Caesaris collum mei,
(260) Placida quiete vix resolvi coeperam,
Cum mihi repente visus: heu, nutrix mea,
Retine labantem.
Nutrix.
Alumna, habeto animum bonum.
Sopor timores saepe vanos objicit.
Narrare perge cuncta, velut occoeperas.
Calpurnia.
(265) Caesar meus, nutrix mea, heu, Caesar meus,
Meus ille Caesar, quo mea innixa est salus,
Mihi visus ulnas inter effusus meas,
Jacere multo sanguine & tabo fluens,
Multisque plagis pulcra fossus pectora.
(270) Tum mihi quietem subitus excussit timor.
Misera arctius repente complector virum,
Pectusque tento, quaeque somnus finxerat,
Vix falsa credo: vix habeo manibus fidem.
Heu quid deorum, talibus visis, mihi
(275) Minatur ira, quidve portendit mali?
Nutrix.
Omitte questus, neve nondum urgens malum
Celerare perge. Qui malum timet imminens,
Geminat timendo. Sivi nihil instat mali,
Fallaxque mentem imago turbavit tuam,
(280) Cur vana veros caussa producet metus?
Seu (quod repellant sancta divum numina!)
Mutata Romae fata quid gravius parant,
Tamen haud timendum est. Rite conceptis deos
Mollire votis, thuraque aris omnibus
(285) Adolere praestat. Non inexorabilis
Mens est deorum: saepe flectuntur prece.
Quamquam equidem, alumna, instare nil existimo:
Sed vana mentes saepe ludunt somnia.
Quam saepe inanis est mihi objectus timor,
(290) Sic somnianti? nulla inest somno fides.
Quis tam vel audax, Caesarem vt petere audeat?
Vel tam impius, peter vt velit patriae patrem?
Quotquot vel error, vel voluntas pertinax,
Vel invidia Caesari inimicarat tuo,
(295) Partim verendus perculit Martis furor,
Miranda partim Caesaris clementia
Servavit, & servando amicos reddidit.
An ullus ingenio esse tam immani queat,
Debere vitam vt cui suam se intelligat,
(300) Illius ipse tentet insidiis caput?
Omitte questus: abjice ex animo metum.
Venti leves tua dissipabunt somnia.
Calpurnia.
Ita di velint! Utcunque sit, saltem virum
Precabor, vt se contineat hodie domi.
(305) Ubi quid timetur, cautio nunquam nocet.
Chorus.
Jam dies Annae rediit Perennae:
O quot in laetis, Tyberine, ripis,
Senties lusus hodie venustos?
Quot puellarum pedibus premeris?
(310) Candidi quot te juvenes revisent,
Quot senes? qui dehinc titubante gressu,
Saepe siccatis madidi culullis,
Nare de crispa tremulum vibrissent,
Et vacillantes agitent choreas.
(315) Di! procul laevum teneatis omen,
Neu mali quicquam sinite evenire,
Quo minus vultu populus sereno
Possit antquos celebrare ritus:
Tuta sed vestro assidue perennet
(320) Roma favore.
Nil in humanis stabile est putandum:
Saepe securos inimica lusus
Horrido turbat Nemesis flagello,
Grataque in luctus, gemitusque amaros
(325) Gaudia vertis.
Abstine, o densa sata nocte virgo,
Virgo, quae voces reprimis superbas,
Et feris sceptro nimium potenti
Magna locutos.
(330) Romuli te gens colit, & veretur:
Cur premis, qui te venerantur, & qui
Debito addicti tua prosequuntur
Numina cultu?
Actus quartus.
Caesar. Calpurnia. D. Brutus.
Caesar.
(335) NE deprecare: turpe me fractum metu
Desistere esset.
Calpurnia.
Tam nihil apud te valent
Uxoris (eheu!) pene jam exanimis preces?
Caesar.
Quid? somniis me credere tuis postulas?
Calpurnia.
Non: sed timori vt non nihil tribuas meo.
Caesar.
At iste solis nititur somniis timor.
Calpurnia.
(340) Finge esse vanum: tribuito aliquid conjugi.
Caesar.
Etiam petenti, quid decus laedat meum?
Calpurnia.
Non: sed petenti, quod caput servet tuum.
Caesar.
Desine timere.
Calpurnia.
Audere desine tu prius.
Tuaeque si adeo spernis uxoris metum,
(345) Movere vatum oraculis minacibus,
Periculosam qui tibi hanc lucem admonent.
Si spectra, si te auspicia, si fibrae monent
Cavere, & hunc meum timorem comprobant:
Quid in paratam pertinax mortem ruis?
Caesar.
(350) Quando timorem ponere aliter non potes,
Ne nos tibi queraris omnino nihil
Tribuere, mittatur Senatus in hunc diem.
Brutus.
Magnanime Caesar, quod tibi verbum excidit?
Tene potuisse Barbarorum copias,
(355) Nil mente mota, fortiter contemnere,
Non posse nunc temnere mulieris somnia?
Ubi pectoris vis illa praecellens tui est,
Quam sensit olim, quique septeno videt
Nilum per arva profluentem gurgite,
(360) Quique glaciali colla suppositos polo,
Concreta pigro maria sulcat marmore,
Et quos rapaci Rhodanus unda verberat,
Galli feroces? ô statum deterrimum,
Si Caesar orbem, Caesarem mulier regit!
(365) Conscende currus, laeta victrix, aureos,
Gemmantibusque pervehitor urbem rotis:
Totius orbis sola domitorem domas.
Veteres triumphos Roma nunc sileat suos,
Et militaris conticescat gloria:
(370) Invictus armis Caesar hodie vincitur.
Quid, Caesar, animi patribus credis fore,
Si te jubente convocatos jusseris
Abire nunc, redire, cum Calpurniae
Meliora sese objecerint insomnia?
(375) Vade potius constanter, & nomen cape
Parthis timendum: aut, hoc minus si te juvat,
Prodito saltem, atque ipse patres mittito:
Ne negligi se, aut ludibrio haberi putent.
Caesar.
Incertus animi, & huc & illuc distrahor
(380) Qualis per aequor concitum bacchantibus
Deprensa ventis fertur incerto ratis
Agitata cursu. Pellit illinc Africus
Creber procellis, Eurus hinc, illinc Notus.
Sic me hinc tuae, Calpurnia, inflectunt preces,
(385) Hinc dicta Bruti. Sed tamen quando semel
Vel cadere praestat, quam metu longo premi:
Non si trecentis vocibus vatum avocer,
Non si ipse voce propria praesens Deus
Moneat pericli, atque hic manendum suadeat,
(390) Me continebo. Desine, uxor, conqueri.
Eamus: omnis jacta nobis alea est.
Calpurnia.
Abiit, mea nil dicta moratus.
Dî, qui Romae geritis curam,
Quo vos fas est cumque vocari.
(395) Nomine, si vos manibus puris,
Menteque casta semper colui,
Servat meo in Caesare Romam.
Chorus.
Creditur vulgus muliebre nunquam,
Consili micam dare profuturi,
(400) Sed rapi affectu, penitusque sama
Mente carere:
Sed tamen si quis bonus aestimator
Rem putet recta ratione totam,
Dicet in multis micuisse magnam
(405) Consilii vim.
Ilion nunquam cecidisset olim,
Imo adhuc arces Priami manerent,
Si Deo plenae Paris audiisset
Dicta sororis.
(410) Illa, cum laeta tumidus rapina
Raptor ad sedes patrias rediret,
Dicitur totam, resoluta crines,
Isse per urbem,
Clamitans: turpem procul ire moecham
(415) Cogite, o Teucri, perit illa secum
Moenibus vestris, Phrygiaeque fata
Ultima pubi.
Caede jam campos video madentes:
Jam ferox gnatus Thetidos marinae
(420) Hinc & hinc strages geminat, tremenda
Cuspide pugnax.
Jamque mutato Simois colore
Inficit ripas, galeasque secum
Volvit, & fortis madidas juventae
(425) Sanguine cetras.
Ah dolor! sanctas etiamne ad aras,
Exuis vitam, genitor, senilem?
Nec vel Herceus cohibet furentem
Jupiter iram?
(430) Haec, & his multo cecinisse plura,
Dicitur quondam furibunda vates:
Sed dolor Phoebi vetuit superbos
Credere Troas.
Pertinax quisquis sibi credit uni,
(435) Ceteros spernens melius monentes:
Ille, si coeptis pereat sub ipsis,
Jure peribit.
Actus quintus.
Brutus & Cassius.
Brutus.
Spirate cives! Caesar interfectus est,
Ille, ille Caesar, patriae terror suae,
(440) Hostis senatus, innocentum carnifex,
Legum ruina, publici juris lues:
Cujus rapinas nuper, & libidines
Agnovit orbis totus, & perpessus est.
In curia, quam oppresserat, oppressus jacet.
Cassius.
(445) En, Roma, gladium adhuc tepentem sanguine:
En dignitatis vindicem dextram tuae.
Impurus ille, qui furore nefario,
Rabieque caeca, te, & tuos vexaverat,
Hac, hac manu, atque hoc, hocce gladio, quem vides,
(450) Consauciatus, & omnibus membris lacer,
Undam cruoris, & animam evomuit simul.
Brutus.
Ite, ite, cives, convolate in curiam:
Mentem novo saturate jam spectaculo.
Immanis ille latro, qui regnum sua
(455) Jam spe vorarat, patriae oppressae incubans,
Anima probris plena omnibus spoliatus est.
Ite, & cadaver illud obscoenum feris
Date laniandum, quo feram absumant ferae.
Cassius.
Erymanthium perculerit Alcides aprum,
(460) Hydramque flammis pertinacem extinxerit,
Lapsumque caelo, iterumque caelo redditum
Confecerit leonem: in uno corpore
Sexcenta nobis monstra debellata sunt.
Si strenuis justus datur factis honos,
(465) Tua, Brute, fastos ampliabit gloria.
Brutus.
,,Quicunque mente patriam saeva premit,
,,Suosque cives subdit, vt servos, sibi,
,,Dum blandientis jam tenet summum rotae,
,,Ipsosque pene temnit aequalis deos:
(470) ,,Simul atque versus cassat astrorum favor,
,,Et constitutas tempus adduxit vices,
,,Cadit, suoque ceteros casu monet,
,,Virtute dempta, ne quid aeternum putent.
Cassius.
Sic, sic tyranni debitas poenas luant,
(475) Nunquamque sicca finiant vitam nece.
Eamus hinc, & editam Capitolii
Scandamus arcem. Roma tandem libera est.
Calpurnia. Chorus.
Calpurnia.
Eheu, quis aures nuncius tetigit meas,
Cecidisse dira Caesarem Bruti manu?
(480) O somniorum jam nimis veram fidem!
Sic misera quondam Troici conjux senis,
Quam somniarat, tulit, & experta est facem.
O, quae dolori verba sufficiant meo?
Dehisce terra, meque miserandam abripe,
(485) Aut vos nefandi parricidae, huc, huc cito
Venite gressu, quoque ferro conjugem
Meum necastis, me, me eodem tollite.
Secunda vestras hostia exspecto manus.
Cupide madentem conjugali sanguine
(490) Jugulo mucronem, aut pectore excipiam meo.
Nondum litasti, Brute, perficito sacrum.
Nondum peremptus Caesar est: pars illius
Maneo superstes. Non meus vitam tibi
Vir denegarat: ne mihi mortem nega.
(495) Moriar semel, quo desinam toties mori.
Aut tu, doloris turba nostri particeps,
Dum languidus paullatim animus absumitur,
Et membra linquens tabida, petit Caesarem,
Adjunge moestam fletibus vocem meis.
Chorus.
(500) Aetheris alti lugeat orbis:
Tuque o radiis incincte caput,
Volucris splendens arbiter anni,
Propera pulcros abdere vultus.
Tu quoque falsae dominator aquae,
(505) Valide terram concute sceptro.
Omnia moerorem patefaciant.
Ille subactae gloria terrae,
Nunc repetiti gloria caeli,
Uno Caesar Jove patre minor
(510) Liquit terras.
O impuri! o illaudati!
Quorum sacrilega manus potuit
Tantum mundi extinguere lumen,
Quae vobis sint supplicia satis?
(515) Quis taurus, quae rota, quis gladius,
Possit vestrum aequare furorem?
Vobis tellus, vobis aether,
Vobis deneget unda quietem:
Vos ultrices agitent furiae:
(520) Una cruentis agitet flagris,
Altera tetro coquat igne genas;
Tristes alia objiciat colubras,
Quae se vestro sanguine pascant:
Stygia donec sede receptos
(525) Laniet rostro vultur adunco.
Vexet iniquum Aeolidae pondus,
Et supplici quidquid acerbi
Sceleratos exagitat manes.
At tu, nostri caussa doloris,
(530) Multum flete, & multum flende,
Hos bone planctus accipe, Caesar.
Caesar.
Quid caelitum me fletis adjunctum choro?
Non luridi me stagna Cocyti tenent,
Sed templa caeli; non malignae me furor
(535) Tetigit cohortis; ipsa jam genitrix manu
Me collocarat inter astrorum globos.
Simulacra tantum nuda dilaniata sunt:
Nec ipse cecidi: umbra cecidit tantum mea.
Desinite flere: lacrymae miseros decent.
(540) Qui me furenti, (vera praemoneo Indiges,)
Sunt animo adorti, non inultum illud ferent.
Heres meae virtutis, vt sceptri mei,
Nepos sororis, arbitratu pro suo
Poenas reposcet. Ponite modum luctibus.
(545) Ego ad alta caeli tecta stellantis feror.
Caplurnia.
Unde, quaeso, vox ad aures ista pervenit meas?
En, sonum, marite, dulcem vocis agnosco tuae.
Non iniqua te peremit parricidarum manus:
Vivis, & receptus astris, laetus assides Jovi.
(550) Quo soles, bonus, favore perge complecti tuos.
Chorus.
,,Sunt manes aliquid: cumque diem ultimum
,,Adduxit fera mors, est aliquid tamen,
,,Quod vitat Libitinam
,,Exstructosque fugit rogos.
(555) Id si, dum vegetat membra, datum sibi
Vitae curriculum pariter egerit,
Nec se turpificarit
Impuris scelerum notis.
Mox, vt corporeo carcere liberum est,
(560) Rursus sidereas convolat in domos,
Qua Saturnia lacte
Signavit proprio viam:
Atque illic, numero caelicolum additum,
Caelesti ambrosiae gramine vescitur,
(565) Et carchesia sacri
Plena nectaris ebibit.
Haec olim haud dubie praemia vos manent,
Quicunque innocuo pectore simplices
Virtutemque tenetis,
(570) Et canam colitis fidem.
FINIS.