“Ferreus est, eheu, quisquis in urbe manet.” TIBULLUS.
Geen nevelig duister Bedekt meer het veld; Geen blinkende kluister, Die ’t beekje meer knelt; Het stormen is over; De buijen zijn heen; Wat ritselt in ’t loover, Is Zefir alleen.
Vol bloeisel van boven, Vol bloemen omlaag, Staan velden, en hoven, En telgen, en haag! De Vrolijkheid dartelt, In klaverrijk Gras; Zij wemelt, zij spartelt, In vlieten en plas.
De wouden herhalen Hun feestelijk lied; Ook zwijgt, in de dalen, De Leeuwerik niet. Van Echo vervangen, Bij ‘t rijzen der maan, Heft GIJ nog uw zangen, O Nachtegaal, aan!
Geen nevelig duister Bedekt meer het veld; Geen blinkende kluister, Die ‘t beekje meer knelt! Ontvlucht nu de steden, Wie vreugde begeert! Ontvlucht ze nog heden — De Lente regeert!
Antoni Christiaan Winand Staring: Gedichten, Vierde stuk. Haarlem, 1862, p. 67-68.
LENORA
Gij eischt een zang, getrouwe Kring, Die, aan mijn haard gezeten, De vrijheid met een landman deelt; De steêzorg wilt vergeten.
Hoor toe! Hier aan dit vredig oord, In deze zelfde muren, Zag woester eeuw Lenora’s jeugd Te fel een storm verduren.
Lenora, Hermans liefde ontscheurd, Aan ’t sterfbed van een Moeder, Werd Zweders min ten prooi geslagt, En vond, als wees, geen hoeder:
Geen hoeder in dien bruidegom, Uit kindschen pligt ontvangen; Geen stijder voor haar maagdenkroon, Ten kampprijs opgehangen.
Waar toeft gij, Zweder? Snood geweld Begrimt Lenora’s wallen: De voorburg viel voor Diebalds magt; De burg kan morgen vallen.
Schiet toe! Verhul dat glanzig blond; Die gladgescheelde lokken! De helmveêr past bij ’t manlijk zwaard; Uw pronk bij ’t weêrloos rokken!
Vergeet uw Bruid! Zij reikt voor ’t eerst Een hand, door dwang verkregen, Zij reikt ze, in ’t prangen van den nood, Haar helper willig tegen.
Ai zie haar, hoe ze, in angst en nacht, Van steile torentransen, Den blik op ’t zilvren heivlak hecht, Waarin uw schild moest glansen!
Zie, zie, ten veegen slotwal uit, De noodmijt vonklend smoken! Eilaas, slechts Diebald merkt de leus; Zij is voor hem ontstoken.
,,Op” roept hij ,,’t geldt de Burgheerin! Wien kan de prijs behagen? Zij wacht, het oog op hulp gerigt; De Vrees om ’t hart geslagen.
Op, wakkre jeugd! Met heldenwerk Den frisschen dag begonnen! Die Zweders echtring meester wordt, Heeft Zweders Bruid gewonnen!”
Zoo roept hij, wijl de dageraad Aan Barchems hoogten flonkert, En voert zijn schaar den slotweg op, Door grijs geboomt verdonkerd.
Hij dringt, spijt flits en bouten, door; En huwt beleid aan krachten; Een woud aan rijzers baant zijn pad, En dempt het naauw der grachten.
Thans helpt geen verre steenworp meer, Uit hooggeplanten slingers: ’t Verengde perk eischt worstelstrijd, Van weerders en bespringers.
Er volgt een wilder krijgsgerucht; Nu schild aan schilden klettert; De helbaard op kurassen treft; De heerknots helmen plettert.
Gewoel, verwarring wijd en zijd! Hier geldt het logge deuren, Met moker en rammei gebeukt, Dat harre en posten scheuren;
Ginds tast een stormleer wagglend om, Langs digtbezette tinnen; Daar poogt zij, ijlens opgerigt, Een weerloos ruim te winnen!
Geen nood! Laat vrij oneedle togt Zijn Vijands moed verhoogen; De Burgtling heeft het schuttend zwaard Voor de Onschuld uitgetogen!
Een dankwoord uit dien schoonen mond, Die nimmer sprak dan zegen; Een toelach van Lenora’s oog, Als trouwheidsloon, verkregen;
Dit sterkt zijn hart, in dood en strijd! Laat vrij de poorten kraken; De brandpijl, talloos aangesnord, Het steile dak doen blaken;
Geen nood! tot eensklaps wanhoop heerscht, En aller knieeën trillen; En aller arm, door angst verlamd, Geen wapen meer kan tillen!
Van daar, waar, tegen ’t rijzend veld, De voorburg schijnt te leunen, Laat onweerstaanbaar oorlogstuig Zijn groven donder dreunen!
Een ijzer komt den hollen tromp, Door sulfer uitgeschoten; Botst neêr, en springt, en sist in ’t bloed, Aan ’t slotgordijn vergoten!
De Jonkvrouw zwijmt! Maar hoe? de schrik Viel meê in ’s Vijands rangen! De bleekheid van Lenora’s wang Ontverwt ook Diebalds wangen!
Wat spelt dit? Onschulds zegepraal! Verderf op ’s Roovers benden, Welhaast met wisser tref bereikt, In de ongedekte lenden!
Het rustloos krijgstuig vlamt en rookt, En mengelt slag in slagen! ’t Is bliksem, uit een onweersbui, Die plotslijk op komt dagen.
Een vale stofwolk rijst bij ’t vuur; Zij vult het heuvlig westen, En kondigt rasschel ruiters aan, Ontzetters voor de vesten.
De vlugtkreet berst om Diebald uit; Doch HIJ grijpt moed: ,,Gevloden! Neen!” schreeuwt hij ,,Welkom, dubble roem, Mijn Dappren aangeboden!
Ter Voorburg heen! ’t gezameld puin, Van de onvernielde weren, Den Helper op de kruin gestort; Om zeegrijk hier te keeren!”
Zij volgen hem; zij naadren reeds; Maar ’t is te laat geweken! De Hulptroep jaagt den Voorburg langs, Om op hen in te breken.
Een fiere Leidsman stuift vooruit, Aan riddertooi te kennen; Nog meer aan ’t zwaerd, vergeefs weêrstaan, En door geen vlugt te ontrennen.
Leer, Diebald! leer uw ,,Dappren” nu ,,Beloofden roem vergaâren!” O lafheid! ’k ziek dien enklen man Hun digte spits ontscharen!
Zijn wakkre hoop verruimt de bres, Met lossen toom gewonnen! Niet lang, en ’t is geen strijden meer; De slagting is begonnen!
De slagting, die door de eeuwen heen; Schoon ook, bij spade neven, De Blokhuismuur een Stulpmuur wordt; Het Bloedperk naam zal geven.
’t Viel alles! Diebald stort het lest, Van ’s Ridder vuist verslagen; En ’t juichtend slotruim ziet den Held Zeeghaftig binnenjagen!
Daar zit hij af, ontbloot van ’t zwaerd, Op ’s Roovers kruin gebroken; Maar ’t schild nog aan den forschen arm, En ’t helmvizier geloken.
De ontroerde Burgheerin schiet toe; Zij drukt hem de ijzren regte: ,,Verlosser, die mijn bangen kamp Door wonderdaden slechtte!
Beschermer van mijn have en eer, Neem, met uw dappre vanen, Het offer der erkentnis aan, In deze vreugdetranen!
Verberg u niet! ik voel ’t verwijt! Toon mij ’t ontfronste wezen! De wantrouw had mijn borst doorknaagd, ’t Is waar! maar ’k ben genezen!
Vergeet het, Zweder! zoo ’k te lang Uw dienst, uw prijs miskende; Zoo vriendschap, die mijn kindschheid sloot, Mijn zin naar elders wendde!
Vergeef, zoo ’k vaak uw minnend hart Door stuursche koelheid griefde! Ontvang nu ’t mijn, mijn Bruidegom! Vol dank, berouw en liefde!”
Zoo stamelt zij. Haar Redder toeft, Maar doet geen antwoord hooren. Hij slaakt, met matte kracht, den helm, Waarin zijn zuchten smoren:
’t Is Herman! ,,Herman!” roept Lenoor’ ,,Gij, Herman, mijn behouder! Lig daar dan, boei! mij aangesmeed, Door een bedrogen ouder!”
Zij roept het; werpt den huwlijksring, Van Zweders hand ontvangen, Met smaad in ’t slijk, en blijft verbleekt Aan Hermans boezem hangen.
1793
De Zwarte Vrouw
Vervolg der vertelling Lenora.
,,O we mir - - - ! nu ist dir doch din schilt mit swerten niht verhöwen: du bist ermorderot.” Das Nibelungenlied, Stanz: 4061.
Lenoor’ stond, uit haar nood gered, Van Hermans arms ontvangen; Gij juichtet toe; ’t gordijn viel neer; Mijn vrienden! laat het hangen!
Wat kwelt gij mij, met gullen dwang, Om ook dat Lied te zingen, Weleer gedicht, aan d’oeverkant, Daar ’t lest haar paden gingen;
Daar ’t hutje school, op vreemden grond, Herbergzaam haar gegeven! — Mijn vrienden! ach, gij eischt dat lied? Zoo zij ’t dan aangheheven!
_______
De avend douwde om Staavren Burg, Als, met tragen schred, een Vrouwe Binnen de ijzren poorten reed, Doodschverhuld in weduwrouwe.
Moe van togt en zielsbezwaar, Trad zij wanklend in den toren, Voor de grijze slotvoogdes; Waar zich dus haar klagt liet hooren:
Eedle Vrouw! of past het mij, Op genoten gunst te roemen? Durft eene arme zwerveling U, als eertijds, Moeder noemen?
’k Vraag het gastregt in deez’ vest; Waar geen leed mijn kindscheid deerde; Waar me een Vorst der vonte onthief; Een Vorstin haar naam vereerde.
’k ben Lenoor’; maar bloei en blos Zijn, gelijk mijn staat, geweken. O, de rozen van ’t geluk Wist verdriet zoo ras te bleeken!
Moeder! ween, ja, ween, om mij! Korts met rijken tooi beladen; Hermans fiere bruid en gaâ; Nu zijn weeuw, in treurgewaden!
’k Heb den kelk van ’t lot geleefd! Tot den droesem uitgedronken; Als ik, over ’t bloedig lijk, In mijn jammer, heengezonken,
Bij een laatsten wederkus, Bij een blik mijn wensch bepaalde; En zijn oog geen blik meer had, En ’t gevoel mijn lippen faalde!
Weerloos; tot de jagt gerust, Was mijn Herman uitgetogen: Plotslijk kwam een schelmsch gespuis Veldwijks heuvlen omgevlogen!
Zweder voerde ’t moordrot aan! Ach! omringd van zijn vassallen; Zonder roem, als zonder strijd, Moest de Kroon der Dappren vallen!
Ruglings van een lans doorboord, Liet hij toom en jagtspriet glippen, En mijn naam, ten jongsten groet, Met de ziel zijn borst ontslippen.
Zweder was ’t! Door eedler echt Van mijn hand en erf verstoken, Berouwde ’t onmensch zwart verraad! ’t Heeft te trouw zijn leed gewroken!
’k Zag weldra (geen ander licht Kon uit zulk een duister klimmen!) — ’k Zag den Moorder voor mijn burg; Krijg van rondom mij begrimmen.
’k Zag, na tien paar dagen strijds, ’t Hongerzwaerd in ’t slot gedrongen; Rassche vlugt, of hard verdrag, ’t Moedig dienstvolk afgedwongen.
Schreijend week het van dien grond, Dien het Lijk bleef aanbevolen; Diep, aan schaarsbezochten oord, Tegen Zweders haat verscholen.
’k Moest hen volgen! Bange stond; Toen ik sluiks terug kwam jagen. Naar dat graf, met nacht bedekt, Daar ik Herman heen zag dragen!
Roekloos sprong ik van den zaal, Om door ’t warlig ruig te naadren, En eilaas! een handvol aard’ Aan zijn ruststede op te gaadren!
En nu vlood ik! Onverzeld; Over ’t scheemrend ruim der heide, Zwierf mijn spoor; doch feilde niet; Dank mijn Engel, die ’t geleidde!
Hier verstomt Lenora’s klagt. In ’t geboomte aan Staavrens muren, Schuilt nog puinval van haar kluis; Blijft haar naam den tijd verduren.
Op een eiland vond zij daar ’t Plekjen, door geen Hoop beschenen, Waar ze, in heilige eenzaamheid, Korte dagen weg ging weenen.
’t Gras, dat, op LENORA’S POL, Aan den krommen oever fluistert, Zucht nog vaak de Droeve na; Van den wandlaars bang beluisterd.
Dikmaal ook, bij starrenlicht, Komt haar geest, met losse haren, In een slepend weduwkleed, Hermans grafplaats ommewaren.
Knielend gaart zij ’t zand bijeen Steeds gedachtig aan haar lijden. ’t Landvolk, spaa van ’t veld gekeerd, Zoekt de ZWARTE VROUW te mijden.
Herdenking
Wij schuilden onder dropplend loover,
Gedoken aan den plas;
De zwaluw glipte ’t weivlak over,
En speelde om ’t zilvren gras;
Een koeltjen blies, met geur belaân,
Het leven door de wilgenblaân.
’t Werd stiller; ’t groen liet af van droppen;
Geen vogel zwierf meer om;
De daauw trok langs de heuveltoppen,
Waar achter ’t westen glom;
Daar zong de Mei zijn avendlied!
Wij hoorden ’t, en spraken niet.
Ik zag haar aan, en diep bewogen,
Smolt ziel met ziel in een.
O tooverblik dier minlijke oogen,
Wier flonkring op mij scheen!
O zoet gelispel van dien mond,
Wiens adem de eerste kus verslond!
Ons dekte vreedzaam wilgenloover;
De scheemring was voorbij;
Het duister toog de velden over;
En dralend rezen wij.
Leef lang in blij herdenken voort,
Gewijde stond! geheiligd oord!
