Twee heldinnenbrieven in de Kleine dichterlyke handschriften. Elfde schakeering. Amsterdam, Pieter Johannes Uylenbroek, 1798.
Gebruikt exemplaar: UBL 1227 C 3 : 3.
[p. 65]
Duld dat Cornelia u deze lettren schryve,
Myn Ferdinand, voorheen aan my zo waard’, zo lief;
Dat, op den rand van ’t graf, ik noch een daad bedryve,
Tot troost in myne smart, in hoop dat ze u niet griev’.
(5) ’k Zal geen verwyt doen van voorheen gepleegde daden,
Noch van uw zwakheid, die u somtyds struiklen deed;
Neen, mooglyk zoud gy dan deez’ laatsten pligt versmaden,
En ongevoelig zyn voor ’t grievendst harteleed.
Ik zal myn’ toestand u in deze lettren malen,
(10) Of dit noch indruk op uw’ geest had, of uw hart;
Ik zal ter loops in myne omstandigheên verhalen,
Of dit verhaal uw ziel deed deelen in myn smart.
Ik sleet in Leyden met myn dochtertje myn dagen,
Sints onze scheiding, in de droevigste ongeneugt:
(15) Niets kon, myn Ferdinand! niets kon myn’ geest behagen,
Geheel onvatbaar voor het minst gevoel van vreugd.
[p. 68]
Dus was myn toestand, sints ons huwlyk wierd ontbonden.
’k Beklaag my niet van ’t geen aan my wierd toegelegd,
En ’t geen tot op dit uur genoegzaam is bevonden;
(20) ’k Ben hieromtrent voldaan met de uitspraak van ’t gerecht.
Neen, Ferdinand! dit deed Cornelia niet kwynen;
Maar ’t droef herdenken aan hetgene ik ben geweest,
Vóór onze scheiding, baart myn ziel de fellle pynen,
En bande in al dien tyd de blydschap uit myn’ geest.
(25) Hoe streelde ’t uitzïgt my, toen ik me aan u verloofde,
In u te vinden wat gewenscht is in een’ man!
Daar, tot myn zielsverdriet, uw zucht voor my verdoofde,
Schoon uw Cornelia u niet vergeten kan.
Ik deelde een poos alleen in uw genegenheden,
(30) Geen ander voorwerp wierd door Ferdinand begeerd;
Dan, van ’t beminlyk spoor van deugd en pligt getreden,
Is uw genegenheid voor my geheel verkeerd.
Ik moest uw los gedrag een poos met smart gedoogen;
Het welzyn van myn kroost schreef my bedaardheid voor;
(35) Ik hoopte op beterschap, maar zag myn hoop bedrogen,
En u, geheel verleid, verdoold op ’t glibbrig spoor.
De maat van myn geduld was nu niets meer te vergen;
Ik wierd wanhopend, door uw zorgeloos bestaan,
En kon niet langer myn gevoeligheid verbergen,
(40) Maar wenschte in myne drift om van u af te gaan,
[p. 69]
Gy, verr’ van my van die bedoeling af te trekken,
Scheent vergenoegd te zyn, indien ik u verliet.
Helaas! zal zuchtend kroost, of gaê, wel de aandacht wekken
Van hem, wiens heete drift alleen op wellust ziet?
(45) Is ’t noodig, dat ik u noch meerder hiervan melde?
Wy scheidden van elkaêr, en gy behield uw’ zoon;
Myn dochter, wie ’t gerecht in myne handen stelde,
Bleef by my, en is reeds met mynen ramp gewoon,
ô Had gy eens gezien, hoe ze om haar moeder schreide,
(50) Toen die, een maand geleên, wierd hevig aangetast
Door een verwoede koorts, die haar op ’t krankbed leide!
Met welk een tederheid zy haar heeft opgepast!
Gy zoud het lieve kind om hare deugd beminnen;
Myn deerniswaarde staat treft haar gevoelig hart,
(55) En bant, schoon in haar jeugd, de blydschap uit haar zinnen,
Gewoon te deelen in myn klagten, in myn smart.
,, Ach! (sprak zy laatst tot my, met tranen op de kaken)
,, Ach, lieve moeder! ach! begeef uw dochter niet:
,, Wie zou, na uwe dood, voor ’t droeve weesje waken?
(60) ,, Wie my vertroosten, of my bystaan in ’t verdriet?
,, Ik, die niet lang geleên, eerst zes paar jaren telde,
,, De helft van dezen tyd met u heb doorgebragt;
,, En, deelende in den rouw, die u alom verzelde,
,, Verzuchtte om uw verdriet, en weende om uwe klagt;
[p. 70]
(65) ,, Ik, al dien tyd gewoon alleen met u te leven,
,, Verlies, als ik u derf, all’ wat my dierbaar is:
,, Zou dan uw veege staat uw dochter niet doen beven,
,, Daar alles my begeeft, als ik myn moeder mis?
Ik stelde op deze klagt haar ’t Albestuur voor oogen,
(70) Die weduwen ten man, den weez’ tot vader strekt:
,, ,, Betrouw (dus troostte ik haar) betrouw aan ’t Alvermogen
,, ,, Eene uitkomst uit den ramp, die u die vrees verwekt:
,, ,, Droog uwe tranen af, en steun op ’t Opperwezen,
,, ,, Die zelfs het kleinste insekt van ’t noodige voorziet:
(75) ,, ,, Wie op zyn magt vertrouwt, heeft nimmer leed te vreezen.’’ ’’
Dus troostte haar myn mond in ’t grievendst zielsverdriet.
Intusschen groeit myn krankte: ik ben reeds opgegeven;
De hand des schrandren artz schynt magtloos voor myn kwaal:
Ik wacht, reeds uitgeteerd, zeer ras een einde aan ’t leven:
(80) ’t Is daarom dat ik u myn’ veegen toestand maal’.
Ik hoop niet vruchtloos u dees letteren te schryven:
Ik schryf ze u, naar my dunkt, reeds op den rand van’t graf;
En zou myn Ferdinand noch onverbeden blyven?
Dit wacht ik niet van hem: zyn ziel was nimmer straf.
(85) Indien dan deze brief op u iets zal vermogen,
Geef, in myn’ veegen staat, myn laatste bede toe:
Wees met myn’ toestand, zo gevarelyk, bewogen,
En gun, dat ik myn’ pligt aan mynen zoon voldoe.
[p. 71]
Zes jaren is ’t geleên, dat ik hem ’t laatst aanschouwde;
(90) Weêrhoud hem langer van een tedre moeder niet:
Gy weet hoe dikwerf ik myn dochtertje u vertrouwde:
Voorkom door deze gunst myn verder zielsverdriet.
Gun dat hy voor het laatst zyn moeder moge omarmen,
En haren zegen uit haar’ veegen mond ontfang’.
(95) Ach, waarde Ferdinand, wil myner u erbarmen:
Het is een kleine gunst, die ik van u verlang.
Dorst ik my vleijen, dat gy met hem wilde komen,
Dan waar’ Cornelia, in hare omstandigheid,
(Gy hebt geen bits verwyt van myne tong te schroomen,)
(100) All’ wat zy wenschen kan, en zuchtend hoopt, bereid.
Bedenk u, op dit stuk: gy ziet my nooit nadezen;
Met moeite schryf ik u, zó ben ik afgemat:
Gy zult geen brieven van Cornelia meer lezen;
De dood (dat ik dus spreek) heeft reeds my aangevat.
(105) Hoor dan myn jongde bede in de uiterste oogenblikken:
Die beê hebbe op uw ziel, kan ’t zyn, vereischte kracht,
’t Zal op den rand van ’t graf Cornelia verkwikken
Den zoon te zien, door haar met smarte voortgebragt:
Dat hy zyn moeder voor het laatste moge aanschouwen,
(110) En dat haar veege mond hem kussche, voor haar dood.
Het zou, myn Ferdinand, voor eeuwig u berouwen,
Wanneer ik voor het laatst die weldaad niet genoot.
[p. 72]
Dan, als ik, voor myn dood, u zelf noch eens mogt spreken;
Als u myn mond voor ’t laatst myn telgen aanbeval;
(115) Als myne toestand u het hart noch eens mogt breken;
Als gy, getroffen door myn deerlyk ongeval,
My noch eens wilde zien; — ik zou geruster sterven.
’k Zeg nochmaals wacht van my geen klagten of verwyt;
Gy deed Cornelia all’ wat zy wenscht verwerven.
(120) Bedenk, gy raakt misschien me in ’t kort voor eeuwig kwyt.
Ik zal op dezen brief reikhalzende antwoord wachten.
Ach, dat hy u vermurwde, en lenigde myn smart!
Hier durft Cornelia in ’t uiterste uur naar trachten:
Dit is de jongste beê van haar bezwykend hart.
Ik heb, Cornelia, uw lettren wel ontfangen,
Dan, in een’ toestand dien gy wis niet hebt vermoed;
Die my verhindert te voldoen aan uw verlangen,
En die, met reden, my thans dubbel zuchten doet.
(5) Sints onze scheiding, aan een’ lossen trant van leven
Gewoon, door Lichthart eens van’t spoor der deugd geleid,
Heeft zich uw Ferdinand loszinnig toegegeven
In ’t volgen zyner drift en ongebondenheid.
Dit deed hem menigmaal vele ongemakken lyden,
(10) Waardoor zyn ligchaamskracht aanmerklyk is verzwakt.
En deed hem heden noch met eene krankte stryden,
Door welker aanval zyn vermogens zyn geknakt.
Een vreeslyk woênde koorts deed hem byna bezwyken,
En heeft op ’t onverwachtst hem hevig aangerand,
(15) En deed zyn krachten by den eersten aanval wyken:
Een korte razerny beheerschte uw’ Ferdinand.
[p. 74]
In die verbystring, die verwildring van gedachten,
Kwam uwe beeldtenis my telkens voor het oog:
Ik hoorde, naar my dacht, uwe en myn dochters klagten,
(20) Wier billykheid my straks tot deerenis bewoog.
Uw naam was telkens op myn heete en drooge lippen,
En elk sloeg angstig myn verbysteringen gaê;
Men hoorde mynen mond steeds klagt op klagt ontslippen,
En wat ik riep ’t was steeds om myn Cornelia.
(25) ’t Gelukte in ’t eind’ den artz de koorts te doen bedaren,
Zo dat myn denkenskracht een weinig wederkwam,
En dat uw Ferdinand, by ’t mindren der gevaren,
Om u steeds denkende, de pen in handen nam.
Ik wilde u, zo ik kon, myn’ droeven toestand schildren;
(30) Dan, vruchtloos vatte ik toen de pen in myne hand:
Ik voelde, al schryvend, myn gedachten zo verwildren,
Dat wat ik schetste of schreef, ’t was alles onverstand.
Ik moest voor deze reis myn opzet laten varen.
Jntusschen wies myn kracht weêr aan van dag tot dag,
(35) En raakte myne ziekte al meerder aan ’t bedaren;
Zo dat ik my, als ’t ware, omtrent behouden zag.
Ik wilde van myn’ kant niet in gebreken blyven
Om u te melden all’ wat ik had uitgestaan,
En zette my om u een lettertje te schryven:
(40) Dan, myn Cornelia, hoe was ik aangedaan,
[p. 75]
Toen me op dat oogenblik uw letteren verschrikten,
Die my uw’ toestand en begeerte deden zien!
Hoe zeer uw wenschen myn gefolterd hart verkwikten,
Zo kon ik aan ’t verwyt van ’t hart geen weêrstand biên.
(45) By ’t lezen van uw’ brief, met uwen staat bewogen,
Zonk ik, gelyk verstomd, in eene mymering;
Myn misdryf kwam zo klaar me in zyn gewigt voor oogen,
Dat myn ontsteld gemoed steeds schok op schok ontfing.
In die gesteltnis, die verbystering van zinnen,
(50) Die my, noch zwak, op nieuw geheel had afgemat,
Trad myn geneesheer, dien ik niet verwachtte, binnen,
En sloeg terstond het oog op uw bevochtigd blad.
Ik smolt, Cornelia, schier weg in myne tranen,
En snikkend riep ik uit: Wat zal, wat moet ik doen?
(55) Hoe zal myn kloppend hart zich ’t spoor tot kalmte banen,
Indien ik my niet met Cornelia verzoen?
’t Onschuldig offer van myn dwaze uitsporigheden
Ligt op den rand van ’t graf, en roept tot haren beul,
D’onwaardigen, om wien zy zo veel heeft geleden;
(60) Ja, zoekt noch voor het laatst by hem haar’ troost en heul:
Zy wil hem noch eens zien voor ’t einde van haar leven,
Hem kusschen, eer de dood voor ’t laatst haar lippen sluit;
Zy wil zyn wanbedryf, zyn gruwlen hem vergeven,
En noodigt, tot dat eind’, dien snooden booswigt uit.
[p. 76]
(65) Nu moet myn toestand my ten hinderpaal verstrekken
Om myn geliefde gaê licht noch voor ’t laatst te zien.
Ik wenschte op ’t oogenblik, myn lief, naar u te trekken,
Dan zag my, door den artz, niet slechts de reis verbiên,
Maar hy verbood’ my zelfs om veel aan u te denken,
(70) Ried my bedaardheid in myn’ zwakken toestand aan,
Om door vermoeijing myn gezondheid niet te krenken,
En door droefgeestigheid weêr achter uit te gaan.
Hy dacht, myn toestand kon het schryven niet gehengen;
Dies bood hy heusch my aan, den jongen Ferdinand,
(75) Door een’ vertrouwd’ persoon, by u te laten brengen;
Dan,’k sloeg dat aanbod, hoe verpligtend, van de hand.
Ik wilde, alschoon zeer zwak, u deze lettren schryven,
En met veel moeite wierd dees brief door my gesteld.
Ik kon op uwen brief niet in gebreken blyven
(80) Dat door myn pen u ook myn toestand wierd gemeld.
Cornelia! ik voel myn hart inwendig knagen
Dat u myn losheid in dien toestand heeft gebragt;
Nu voelt myn zuchtend hart de folterende slagen,
Nu ik, doch licht te spade, op uw herstelling wacht.
(85) Myn halsvrind Eelhart zal met dezen by u komen,
En brengt myn’ Ferdinand op uw begeerte meê.
Wat smart, dat my tot u de toegang word benomen,
Daar my myn ziekte boeit aan myne legersteê!
[p. 77]
Geloof dat ik geen dag, geen uur zelfs, zal vertoeven,
(90) Zo ras myn toestand my het reizen toe zal staan.
Ik voel dien hinderpaal myn’ geest te veel bedroeven,
En haak naar ’t oogenblik om naar u toe te gaan;
Opdat myn mond u dan ’t gene ik thans schryf betuige,
Opdat ik myn berouw u ongeveinsd bewyz’,
(95) Opdat myn spoorloosheid in tyds voor reden buige,
En gy my als voorheen weêr schat op hooger prys.
Myn lief! uw Ferdinand wenscht u noch lang te leven,
Opdat uw tederheid ’t gene ik u heb misdaan,
Al myn beleediging, gulhartig zal vergeven,
(100) En ik, gelyk voorheen, op ’t spoor der deugd moog’ gaan.
Niets wensch ik vuriger, dan, weêr aan u verbonden,
In zuivre huwlyksmin te leven als voorheen:
Wierd door myn spoorloosheid de heiligste echt geschonden,
Dat ongeveinsd gevoel ons beiden dan hereen’.
(105) Mogt Ferdinand het leed, hetgene u kwam te ontmoeten,
En al de rampen die ge om hem hebt uitgedaan,
Door een oprecht berouw en tederheid verzoeten,
Dan waar’ myn hoogste wensch, myn sterkste zucht, voldaan.
Doch, is ’t de wyze wil van ’t Godlyk welbehagen,
(110) Dat u uw Ferdinand voor eeuwig missen moet,
Dan zal ik zuchtende myn zwaar verlies beklagen,
Daar niets voor my op de aard’ dat zwaar verlies vergoed.
[p. 78]
ô Myn Cornelia! zo ik u niet mogt spreken,
Eer u de wreede dood rukt in het somber graf,
(115) Vergeef uw’ Ferdinand zyn zwakheid en gebreken,
En bid, dat Hooger Magt my naar myn schuld niet straff’.
Ik zal steeds bidden tot verlenging van een leven,
Dat thans voor my op zulk een waarde word geschat,
Dat ik gewilliglyk daar alles voor zou geven,
(120) Dewyl ’t voor my, alleen, den grond van troost bevat.
Ik voel myn kracht, ô myn Cornelia! vermindren.
Omhels uw’ Ferdinand in onzen lieven-zoon:
Ik voel me in ’t schryven door den last in ’t hoofd verhindren:
Dat dus uw heuschheid gul ’t gebrekkige verschoon’.
(125) Vaar wel, myn lief! dat ons een gunstig lot hereenig’,
Wanneer gy van het graf weêr word te rug geleid,
En dat een streelend heil dan al uw rampen lenig’,
Of, zo dat niet kan zyn... wacht dan de zaligheid!
