J.B. [= Lodowyck / Ludovicus Broomans]: De Brieven van P. Ovidius Naso, ghenaemt in ’t Latijn Epistolae Heroïdum. Over-gheset in onse Neder-duytsche taele. Brussel, François Foppens, 1659. Opnieuw uitgegeven als: J.B. [= Ludovicus Broomans]: De Brieven van P. Ovidius Naso, ghenaemt in ’t Latijn Epistolae Heroïdum. Over-gheset in onze Nederduitsche tale, ende met uyt-legghinghe verciert door J.B. t’Antwerpen, By Hendrick Aerssens, in de Cammerstraet, in de witte Lelie. 1662. Voor deze uitgave is alleen een nieuwe titelpagina geplaatst; de gehele tekst, fol. *2r-*8v, A-M8, N4, is van hetzelfde zetsel; de verbetering van gheeden (fol. *3r) in gheenen in ex. UB Gent Her. 1193 is dus een geval van correctie op de pers. Aan het ex. UBL 1202 G 48 ontbreekt fol. *8. Gebruikte exemplaren: KB Brussel VB 6196 [= 1659]; UBA O 61-218 [= 1662]; UBGent Her 1193 en Cl 712 : 17 [= 1659], BL 1338 [= 1662]; UBL 1198 E 7 [= 1659] en 1202 G 48 [= 1662]. I. Penelope aan Odysseus II. Phyllis aan Demophoön III. Briseïs aan Achilles IV. Phaedra aan Hippolytus V. Oenone aan Paris VI. Hypsipyle aan Jason VII. Dido aan Aeneas VIII. Hermione aan Orestes IX. Deïanira aan Hercules X. Ariadne aan Theseus XI. Canace aan Macareus XII. Medea aan Jason XIII. Laodamia aan Protesilaus XIV. Hypermnestra aan Lynceus XV. Paris aan Helena XVI. Helena aan Paris XVII. Leander aan Hero XVIII. Hero aan Leander XIX. Acontius aan Cydippe XX. Cydippe aan Acontius XXI. Sappho aan Phaon [fol. *1r] DE BRIEVEN VAN P. OVIDIUS NASO, Ghenaemt in’t Latijn EPISTOLAE HEROÏDUM. Over-gheset in onse Neder-duytsche Taele, Door J.B. [Vignet: portret van Pub. Ovid. Naso]. TOT BRUSSEL, By FRANÇOIS FOPPENS, Boeck-drucker ende Boeck-vercooper inden H. Gheest. 1659. __________________________________ Superiorum Permissu, & Approbatione. [fol. *1v: blanco] [fol. *2r] VOOR-REDEN. DE wetenschappen ende Konsten hebben (mijns oordeels) dit met de deught ghemeyn,* dat sy wel veel ooghen tot hun trecken, doch evenwel luttel Minnaeren krijghen; Nochtans seydt den Godelijcken Plato, datter sekere voncxkens ende gensteren in den mensch zijn, die ons tot treffelijcke ende verheven dinghen prickelen; ende men voelt dat den gheest niet ledigh zijn en [fol. *2v] can. Daer by seydt den welsprekenden Cicero, dat de ingheboren liefde tot het Vaderlandt, alle andere liefden te boven gaet. Dus, uyt dese twee leeringhen, trecke ick dese Lesse, dat het loffelijck is, wat fraeyts, ende dat in sijne Moeders taele te weghe te brenghen; ’twelck ick meyne betracht te hebben in dit over-setten van de Brieven der Griecxsche Princessen, eertijdts by den Edelen ende Alder-gheestighsten Poët Ovidius ghemaeckt. Want beter en wist ick niet te vinden; noch behendigher taele, als de onse. Maer soo ick eenen beschermer meynden te soecken, om dit Boecxken te verdedi- [fol. *3r] ghen, teghen den toe-comenden laster ende berispinghe der verwaende sotten, die niet alleen hunne Moeder-taele en mis-achten, maer beschaemt zijn die te spreken, en hebbe gheenen* connen vinden: ende oft dit uyt gelt-gierigheydt comt, en derre ick niet oordeelen.* Doch heb ick niet langher connen, noch willen (ter opsicht van goede vrienden) onder-houden dese Brieven, oft hebbe laeten in’t licht comen, want sy hadden nu langh ghenoegh de duysterheydt verdraeghen. Soo sal ick dan niet passen op de misgunstighe, maer betrouwen op de liefde der recht-sinnighe, die dit sullen believen te keuren [fol. *3v] naer hunne jonst. Waerom niet? ondersoecke die wil, men sal niet vinden, dat Latijn oft Grieck in vremde, maer in sijn eyghen taele heeft gheschreven. Eyndelijck is ’t prijsselijck den gheest te oeffenen, ende het verstandt te cieren, om niet alleen de stomme ende domme Beesten, maer oock vele menschen te boven te gaen. Laet ons den moet niet verlooren gheven; onse tael is rijck, deftigh ende grondigh, om alles te weghe te brenghen, dat-men ter handt nemen wildt. [fol. *4r] TOT DEN LESER. BEminde Leser: Soo my over vele jaeren behandight waeren de Brieven der Griecxsche Princessen in onse taele over-gheset, ende dat ick sagh, jae met walghe las, wat vuylig-heydt men OVIDIO toe-schreef, ben ick beschaemt gheweest, dat-men aen soo Gheestighen ende Edelen Poët, den naeme gaf van soo schandighen Dicht. Ende dit en segghe ick niet, dat ick berispen oft laecken wil, den arbeydt van onse voorsaeten, die nae dien tijdt hun best hebben ghedaen: maer om dat ick daer in niet een fraey oft aerdigh Veersken vondt, dat eenighsins OVIDIO kost by-komen oft ghelijcken. Dus uyt liefde tot sulcken uytnemende Schrijver, heb ick allencxkens beproeft, yet te vinden dat wat naeder [fol. *4v] mocht komen. Ende hoe wel OVIDIUS besonder gheestigh is in alle sijn wercken; soo gaen even dese Brieven de rest verre te boven; want hy heeft die sonder exempel oft voor-beeldt self eerst ghevonden: soo hy tuyght ende roemt in ’t derde Boeck der Minne-konst, daer hy seydt:     Vel tibi compositâ cantetur Epistola voce:         Ignotum hoc aliis, ipse novavit opus.                             DAT IS:     Oft singht een Briefken met ghemaeckte stem,     Dit heeft hy eerst ghemaeckt, niemandt voor hem. Ende dit heb ick bestaen, om in onse tael soo yet te doen sien van den gheest ende voort-gangh deser Brieven van desen Edelen Poët, d’welck ick noyt ghesien en hebbe in ander taele. Wat al voor-vallen, beroerten, Minne-treken, ende beweghinghen komt hy niet te raecken? Doch dat niemandt alle volheydt ende soetheydt volghen en kan, is om seker maniere van spreken, die-men Phrases noemt, die elcke [fol. *5r] taele besonder heeft. Oock om seker naemen die wy niet en ghebruycken, als zijn Patronimica, Gentilitia, Appellativa, ende dierghelijcken. Daer-en-boven zijnder woorden die wy niet en hebben, als Gratulari, Studeren, Fatum, Numen, Barbitos, Dos, Parcae, Nymphen, Trophaeum, Triumphus, ende meer: oft konnen wy die segghen, sy en zijn niet soo verstaenbaer, om dat onse ooren, die noch niet ghewent en zijn. Voorder heb ick hier ghevolght het Exemplaer ghedruckt tot Lions, by Ioannes Frellonius 1561. d’welck ick ghewoonelijck in mijnen sack hadde, ende heb soo naer den sin ende woorden ghevolght, als het moghelijck was, oft als het Rijm toe-liet Sommighe plaetsen heb ick wat willen maetighen. Dan waer-over sal’er yemandt connen claeghen, als hy siet dat den Poët eenen Heydensch was, die noch van Godt, noch van sijn ghebodt en wiste? Heb ick wat moeyte ghehadt in het over-setten (ghelijck-men wel dencken kan:) de liefde tot [fol. *5v] dien Gheestighen Schrijver heeft my daer toe ghestiert ende voort-ghedreven. Neemt dan in danck, goeden Leser, ende vindt ghy wat beters, wildt het niet achter-houden, maer verrijckt onse taele, daer ghy kont, ende maeckt onsen Poët soo vermaert in ’t Duytsch, als hy is in ’t Latijn. Ende vaert wel. [fol. *6r] AEN DEN HEERE LUDOVICUS BROOMANS, DOCTOOR IN DE RECHTEN. Over het Translaet der Brieven van OVIDIUS NASO. DEr Musen grooten Vorst, der Musen groot verlanghen, Apollo voester-Heer der constighe ghesangen,     Was soo in Rijmer-const ervaeren (als-men leest)     Dat hem den Lauwer-tack ghe-eyghent is gheweest. (5) Orpheus sijnen Soon uyt Thracien ghesproten, Met Hypocrenes nat soo vloedigh over-goten.     Heeft hy niet Bergh en Bosch uyt hunne sté doen gaen,     Jae oock den snellen vloedt der waeteren doen staen? Heeft hy niet ’t Wildt ghediert, met felligheydt ontsteken, (10) Hun wreeden rouwen aert, door soetigheydt doen breken?     Wierdt niet Eurydice* sijn Lief door ’t soet ghespel,     Verlost van duysterheydt in Plutos doncker Hel? Doch wy en moghen hier Amphion niet vergheten, Den Helt die Theben gaf de oorsaeck van’t vermeten:     (15) Om dat hy door sijn Lier, de steenen heeft ghehadt     Tot sijnen wil, waer door, dat Theben wiert een Stadt? Gheeft ons Arion niet een ruyme stof om spreken, Den soeten Rijmer die een yeders hert ded’ breken? [fol. *6v]     En die wiert op-ghevoert door eenen Zee-Dolphijn,     (20) En in sijn stadt ghestelt vol vreught en buyten pijn. Al ’t aerdigh manne-volck in Rijm-const soo verheven, Die moeten BROOMAN noch de Lauwer-cransen gheven:     Want hy noch aerd’, noch Bosch, noch water en verweckt,     Maer yeder menschs ghemoedt oock onghevoelijck treckt. (25) Wat isser soeter doch als sijne wijse Dichten, Die aen een treurigh hert de smerten konnen lichten.     De Brieven die hy ons van NASO hier verhaelt,     In Rijmer-const ghestelt, en in ons spraeck vertaelt. Die tuyghen soo den gheest, en sijn vernuft soo thoonen (30) Dat hy oock weerdigh is op den Parnas te woonen:     Om daer van Castalis en Aganippe vloet,     Te drincken naer den lust, te smaecken ’t suycker soet. Hy volght den kloecken Heyns, en Cats oock daer beneven, En honderden daer by die wy den lof hier gheven.     (35) Doch boven al soo wordt ghy BROOMAN hier bemindt,     Om dat ghy door u Rijm, dees Rijmers over-wint. Parthenius die was soo kloeck in Rijm en Dichten Dat hy een yeders hert door dese konst verlichten:     Dus als hem Cinna had ghevanghen inden slagh     (40) Van Mithridates, soo en kreegh hy gheen verdragh, Tot dat hy met sijn Dicht kost Cinnams hert beweghen; Wanneer hy alsoo haest sijn vryheydt heeft verkreghen;     Sulcx dat hy inden staet, daer hy was uyt-ghevelt,     Eerbiedigh weer door gunst en vriendtschap wierdt ghestelt. (45) Wanneer Parthenope met haer verdichte vleyen, Ulyssem dien Heldt niet wel en kost verleyen,     Vlucht sy te Landt-waerts in (onstelt in haer gemoet,*     Als een verachte Vrouw vol spijt, wel meer-mael doet) [fol. *7r] Daer sy die schoone stadt Parthenope gaet stichten, (50) Die Napels is ghenoemt, meest om haer soete Dichten:     Want Napels en bediedt niet dan een nieuwe stadt,     Om dat ’t Orakel sulcx aen haer gheboden hadt. Ghy wildt gheen nieuwe plaets, ô BROOMAN! hier gaen bouwen, Noch gheen Parnassi Bergh daer hun de Musen houwen.     (55) Maer heel de wereldt door soo wildt ghy uwen Naem     Verspreyden door ’t gheblaes van d’al om-gaende faem. En houdt u kloeck verstandt, uw’ Rijmen niet verborghen, Laet vlughs de Druckers Pers, en swerten Inck besorghen,     Op dat den Lauwer-Crans naer reden wordt bestiert,     (60) En uwen kloecken Cop ronts-om ghelauweriert. Op dat een yeder mocht een groene Croone vlechten, Om met verdienden loon aen uwen Hoet te hechten,     Op dat ghy wordt ghetelt by dat vermaert ghetal     Der Musen wonder soet in ’t schoon Elisy dal.                         ERNESTUS VAENIUS I.U.L. [fol. *7v] AEN MYN-HEERE LODOWYCK BROOMANS, Sijne Rijmende Oversettinge in het licht bren- ghende vande Brieven der Door-luchtighe Princessen van Griecken-landt. Eerst in het Latijn ghesonghen vanden uyt-ne- menden Poët Publius OVIDIUS NASO, Roomsch Ridder, &c. WIldt ghy Neder-lander lesen         Dichten als den Honigh soet, Dichten noyt ghehoort voor desen,         Dichten vol van minnen gloet. (5) Neemt ter handt die schoon Heldinnen         Die met Goddelijck ghesnaer, Treurigh spelen, dat die Minne         Hun berooft heeft van hun paer. Neemt ter handt den Neder-lander,         (10) Waer door Naso Neerlandts singht: Die alleen is, en gheen ander,         Die tot Neer-landts Naso dwinght. [fol. *8r] BROOMAN: Naso, die verhalen         Alle beyd’ het selve Dicht: (15) Maer door twee-derhande taelen         Komt hun beyde Konst in’t licht. Singht Romeynen Nasons Klachten,         In het wijt-beroemt Latijn: Maer wy Neder-landers achten         (20) Onse Tael niet min te zijn. LODOWYCK heeft over-wonnen,         Hy verdient den Lauren-krans, Die tot Brussel bey doe bronnen         Naso dwongh tot Neder-lans. (25) O Door-luchtighe Vorstinnen,         Prijst den Neder-lander seer, Die sijn hoogh gheleerde sinnen         Heeft bestroyt tot uwer eer. Brabandt, Hollandt moet hem loven,         (30) Die des Dichters tael verstaet: Want hy yeder gaet te boven,         Als de Maen te boven gaet. All’ die Sterren die daer swieren         By het vierigh Element: (35) Die door hunne goude vieren,         Alle menschen zijn bekent. Als hy dese Dichten werckten;         Heeft-men van die faem verstaen, Dat die alder-grootste sterckten,         (40) Niet soo lanck en sullen staen: Want den Blixem, noch den Donder         Hebben daer gheen crachten aen: [fol. *8v] Om dat dit Door-luchtigh wonder         Moet in allen eeuwen staen. (45) Leeft dan Dichter door uw’ Dichten,         Nu sy komen zijn in ’t licht, En dat alle Dichters swichten         Voor uw’ Dichten, door dit Dicht.     Tot den voor-schreven Heere ghesonghen door P. THEODOSIUS             van WALHORN ghenaemt DECK-HERR. [fol. A1r, p. 1] EERSTEN BRIEF, Penelope tot Ulysses. Verclaer van den eersten brief. NA de verwoestinghe ende brandt van Troya, om dat Paris de schoone Heleen hadd’ ontschaeckt, zijn na thien jaren de Griecxsche Princen met buyt ende victorie t’huys ghekomen. Maer vele hebbender ongheluck gheleden ter Zee, sommighe te Lande. Onder andere heeft Ulysses noch thien ander jaren hier ende daer ghedoolt. Waer over Penelope sijne Huysvrouwe, haer met redenen beklaeght, ende thoont haer ellende ende verdriet van sijn afwoordigheydt, ende het merckelijck vervolgh tot haer houwelijck vande na-buerighe Princen ende Vryers, die haer ghestadigh versochten, ende haer goedt verteerden. Dus schrijft sy hem desen Brief, ende beghint aldus.         Hanc tua Penelope lento tibi mittit, Ulysse.             Nil mihi rescribas: attamen ipse veni. &c. ICk uw’ Penelope send’ u Ulysse desen, En wederschrijft my niet, maer siet hier self te wesen.     Soo leydt dan Troya neer, 1. dat ons soo pijnt, ter aeerdt:     2. Nauw’ was met Priamus heel Troya soo veel weerdt. [fol. A1v, p. 2] (5) Wou Godt, dat als hy hier te scheep quam aanghevaren, 3. Den Overspelder snoo, waer bleven in de baren.     Ick soude niet alleen soo kout te bedde gaen,     Noch claeghen dat by-na de daghen stille staen. Noch my oock (willende den langhen nacht verdrijven) (10) 4. En sou een lang gheweef soo in der handt niet blijven.     Wanneer en heb’ick niet al’t ongheluck ghevreest?     De liefd’ is doch altoos een dingh vol sorgh gheweest. Nu docht my, dat op u’t gheweldt viel der Troyanen: Bleeck wierd’ick,als ick oyt van Hector hoorde maenen.     (15) 6. Hoord’ick Antilochum van hem vermoordt te zijn,     Soo was Antilochus oock d’oorsaeck mijnder pijn. 7.Was Patroclus ghevelt in’t vremde wapens-vueren, Ick weende dat ’t bedrogh niet cost ghestadigh dueren.     8. Oft had’ Tlepolemus sijns vyandts spies bebloedt,     (20) ’K heb’ door Tlepolemus een versche sorgh ghevoedt. Ten lesten wi’er was van’t Griecken-heyr ghebleven, Is met ys-killigheyt mijn minnend’ hert ghesteven.     Maer wel heeft Godt versien mijn trouwe min en grondt,     Want Troya leydt verwoest, en ghy zijt noch ghesont. (25) Ons Princen zijn ghekeert, een-ieder siet men vieren, En met des vyandts buyt d’Autaeren gaen vercieren.     9. De Nymphen doen offrand’ voor wel-vaert hunder mans:     En sy verhalen hun den val 10. voor weder-kans. De jonghers staen verbaest met d’ouders in’t verlanghen: (30) De Vroukens aen den hals van hunne mannen hanghen.     11. En desen aenden Dis gheseten thoont den strijdt,     Beschrijvende met wijn, de Stadt, de moeyt, den vlijt: Hier vloeden 12. Simois, hier 13. Sige men bebouwden: Hier stont het prachtigh Hof van Priamus den ouden,     (35) Achilles had’ sijn Tent hier, end’ Ulysses daer:     14. End’ Hector weird gesleypt alhier die peerden naer. [fol. A2r, p. 3] 15. Want Nestor heeft dit al aen uwen Soon gaen taelen, Als hy tot Pylos was: en hy quam’t my verhaelen.     16. Hy seyd’ hoe Dolon oock, en Rhoesus zijn vermoort:     (40) Den desen door bedrogh, en dien in slaep versmoort. Ghy hebt, ô al te stout, en sonder achter-peysen, Tot in des vyandts Heyr by nachten derren reysen,     En soo veel volcks verdaen, met bystandt maer van een: 17.     Doch ghy waerdt wel versien, soo als het aan u scheen. (45) ’t Hert beefden mij van anckst, tot dat ghy waert weerkomen Tot in u Heyr, 18. met roof den vyandt af-ghenomen.     Maer toch wat baet het my, dat Troya neder-leydt,     En dat de vestenen ter aerde zijn verspreydt. Mits ick blijf die ick was eer Troya was bedorven, (50) En dat ick mijnen man noch niet en heb verworven?     Voor ieder leydt het neer, maer staet voor my alleen,     Daer nu den Acker man met ploegh gaet over heen. Daer’t Stadt was, wast het graen: en dat corts was te saeyen, Bevint-men door het bloedt vervoordert om te maeyen.     (55) Men vint (wanneer den ploegh in d’aerde dieper steckt)     De beenderen op’t veldt: het gras de huysen deckt. Doch even blijfdy wegh: en ick en krijgh gheen teecken, Waer dat ghy wesen mooght, oft waer ghy blijft versteecken.     19. Tot Pylos hebben wy lest eenen nae doen gaen:     (60) Maer hebben van aldaer gheen seeckerheyt ontfaen. 20. Na Sparten hebben wy oock eenen uyt-ghesonden: Oock wiste Sparte niet. Waer suldy worden vonden?     Doch ’t waer my wel soo goedt dat Ilium noch stont:     (Ach dat ick niet en wou dat valt my uyt den mondt.) [fol. A2v, p. 4] (65) ’K sou weten waer ghy vocht, en niet dan d’oorloogh vreesen, En mijne clachte sou met veel ghemeene wesen.     Al wie hier met het schip wordt aen het landt ghewaeght,     En gaet niet dan als ick veel heb’ van u ghevraeght. End’ oft hy komen moght, daer ghy sout zijn ghebleven, (70) Gev’ick hem eenen brief van mijnder hant gheschreven.     Nu weet niet, wat ick vrees’, nochtans vrees’ick ’t al,     En vind’ een open veldt tot sorgh en ongheval. Al’t quaedt dat m’op de Zee, en Aerde kan behaelen, Denck ick de re’en te zijn van u langhduerigh draelen.     (75) Oock als ick mijn ghedacht op manne-lusten slaen,     Mooght ghy met vremde min in’t hert bekommert gaen: Vertellende van my, hoe boers dat is uw’ Vrouwe, Die stadigh sit en weeft, en vast op haer ghetouwe.     Bedroghen moet ick zijn, en slaen dit inde windt:     (80) Want ghy weer komen sult als ghy de middel vindt. 22. Mijn Vaer Icarius doet dickmael my ontbieden, En knort op mijne trouw’, en traegheydt van u-lieden.     Doch dat hy knor’, ick moet, ick sal u zijn ghetrouw:     Penelope die sal staegh zijn Ulyssis Vrouw. (85) Nochtans wordt hij beweeght door mijn eerbare beden, En laet den hooghen moedt neer sincken door mijn reden.     23. Veel van Dulichium, veel van Zacynthos med’,     En veel van Samos oock, versoecken uwe sted’: End’ heerschen door u Hof (en wie kan ’t goedt behoeden?) (90) In overtolligheydt verslindend’ onse goeden.     24. Wat wil ick Medon hier, Pysandrum, Pólybum,     Daer by Eurymachum, end’ oock Antinoum: En tellen ander meer, die ghy door uw’ af-wesen, Soo slim verteeren laet het goedt u aen ghewesen.     (95) 25. Maer voeght met Irus hier Melanthium voor ’t lest,     Die soo onhebbelijck ons Geytkens gheeft ten best. [fol. A3r, p. 5] Wy zijn dry sonder kracht; ick vrouwe niet veel machtigh: 26. Laertes hoogh bejaert: Telemachus kindts-achtigh.     27. Ach desen was ick korts schier quijt door schalck bestier,     (100) Als buyten mijne weet, hy trocken was van hier. Doch willen noch de Go’en (door hunne gunst) ghedooghen, Dat hy my in de doodt, end’ u magh sluyten d’ooghen.     Dat bidt den 28. Herder, Ick, uw’ Voedster, en voor al     De seer 30. ghetrouwe sorgh van onsen Vercken-stal. (105) Oock kan Laertes niet, nu machteloos van handen, Ons Rijck verdedighen, in’t midden der vyanden.     Wel sal Telemachus (soo Godt hem’t leven spaert)     Sterck werden: nu moet hy van u noch zijn bewaert. Veel min kan ick een vrouw’, ’t volck uyt den huyse drijven: (110) Soo komt, en wilt ons ghy, als ons behoedt by-blijven,     Ghy hebt, en hebben moet een Sone, die ghy meught     Voorhouden uwe konst, en leeren uwe deught. Aensiet Laerten eens, om d’ooghen hem te sluyten, De macht begheeft hem heel: het staet hem al te buyten.     (115) Ick die was jonck en fris, als ghy vertrecken soudt,     Al quamdy stracks weerom, sal u verduncken oudt. UYT-LEGGHINGHE Op den eersten Brief.     1. ONs, te weten, ons Griecxsche Vrouwen ende Princessen, en- de principael my, die mijnen man derf nu twintigh jaren.     2. Priamus Koninck van Troyen.     3. Den overspeelder, is Paris, sone van Priamus ende Hecuba. Desen (nadat hy bekendt was voor den sone vanden Koninck) is ghesonden geweest naer Graecia, om weder te heysschen Hesionen, dochter van Laomedon sijnen groot-vader. Daer ghekomen zijnde is wel ontfang- [fol. A3v, p. 6] ghen van Menelaus: maer heeft daer soo veel met Heleen ghehandelt, dat hy haer met hem ghekreghen heeft na Troyen. Waer uyt veroorsaeckt is dese soo vermaerde oorloghe.     4. Penelope wierdt seer versocht ten houwelijcke vande jonghe Prin- cen, der om-ligghende Steden, die in haer Hof daghelijcks verkeer- den, ende haer goedt verteerden. Sy om haer eenighsins te vrede te stellen, beloofde hun eenen te kiesen, als sy een seker stuck wercks (dat sy onder handen hadde) vol-eyndight soud’ hebben, om haren schoon-vader Laer- tes te begraven. Maer sy ontdede s’nachts, dat sy daeghs weefde, ende dit liet sy dueren dry jaren, ende soo bewaerde sy hare trouw tot haren man.     5. Hector was sone van Priamus ende Hecuba, ende den vroomsten van alle Troyanen, ende heeft veel kloecke daeden berecht.     6. Antilochus was sone van Nestor, ende was met den Vader naer Troya ghetrocken. Is vermoort van Memnon, soo Homerus seydt, ende niet van Hector. Maar dat Ovidius hier seydt, ende Penelopen doet doo- len, segghende dat hy van Hector soude zijn verslaghen, is te vergheven, ende betaemt seer wel, dat een vrouwe niet wel alles en weet, dat de oorloghe aen-gaet.     7. Patroclus sone van Menetius, was met Achilles na Troya ghetroc- ken, als mede-ghesel, ja Cousijn. Want Aeacus Vader van Peleus (dus groot-vader van Achilles) ende Menetius waren boeders vande Moeders zijde. Patroclus noch jonck zijnde, ende spelende met de koten met Aeanes, sone van Amphidamas, heeft door hastigheydt hem vermoort; ende daerom schickten d’ouders hem van Oponte na Peleus, de welcken hem soo wel besorghde, dat hy hem sondt by Chyron den Centaurus daer oock Achilles was. Als sy nu voor Troya waren, ende dat Agamem- non den Oversten vande Griecken aen Achilles hadd’ af-ghenomen sijn lieve Briseis (soo ghy vinden sult inden derden Brief) is hy soo gestoort geweest, dat hy hem de oorloghe niet en wilde aen-draghen. Nu (over- midts Hector over de Griecken den meester maeckte, ende veel volckx versloegh, ja dat het vier tot inde Schepen was ghekomen) Patroclus be- vreest zijnde, badt Achillem, dat hy hem sijne wapenen wilde leenen (midts hy niet verschijnen en wilde) om soo de Troyanen te vervaeren en- de bangh te maken. Maer soo Hector de wapenen sagh van Achilles, ver- heughden hy, ende quam sijnen vyandt (soo hy meynden) kloeckmoe- digh teghen, ende versloegh alsoo Patroclum in dese vremde wapenen.     8. Tlepolemus sone van Hercules ende Astioche, hebbende by onghe- luck doodt gheslaghen Lycimnium sijnen oom, is ghevlucht (om den nijdt ende vraeck t’ontgaen vande kinderen ende neven van Hercules) ende wel ontfanghen in Rhodos; van waer hy met neghen Schepen de Griecken tot hulpe ghekomen is: ende is verslaghen van Sarpedon, Prin- [fol. A4r, p. 7] ce van Lycie; die de Troyanen tot hulpe ghekomen was. Homerus Iliad. 2.     9. Nymphen, desen naem van Nymphen beteeckent hier de vrouwen ende Princessen.     10. Ick segghe, den val van Troya. Ovidius seidt: Troica fata. Dat is de noodtwendigheden dier moesten volbrocht worden om Troya te ver- overen. Ende midts het hier wel te passe komt, sal ick de selve hier by- brenghen: want sy konnen hier dienstigh zijn.     Troya en soude niet konnen overwonnen worden sonder bystandt van eenighe ooren oft nakomelinghen van Aeacus. De Historie is dusdanigh. (Pindarus Ode 8. Olymp.) Soo de Goden Apollo ende Ne- ptunus de vesten van Troya bouwden, riepen sy Aeacum tot hulpe: om dat het inde fata was, dat Troya eens moeste vergaen. Nu, had- den maer dese twee Goden, Apollo ende Neptunus alleen de Stadt op-ghemaeckt, sy en soude niet konnen overwonnen zijn gheweest, om dat de menschen niet machtigh en waren, de wercken der Go- den te niet te brenghen. Soo sy dan besigh waren, quamender dry Ser- penten, twee op de Torens van Apollo ende Neptunus, ende die vielen van boven neder, ende stierven. Het derde Serpent ginck op den Toren van Aeacus, ende neder-vallende, bleef leven, ende gaf eenen grooten schreeuw. Bethoonende door dit misbaer, dat aldaer Troya soude verovert worden.     Men voegt hier by, dat dese dry Serpenten, beduyden de dry nakome- linghen van Aeacus: waer van de twee eerste voor Troya souden blij- ven, ende den derden niet. Doch Aeacus hadde twee sonen, te weten, Peleus en Telamon. Peleus was Vader van Achilles, Telamon van Ajax: dese twee zijn voor Troya ghebleven. Het derde Serpent, beteeckende Pyrrhus, sone van Achilles, die in ’t leven bleef, ende Troya hielp winnen. Nu soo de Griecken voor ghewis hielen dat Troya sonder den bystandt van Achilles niet en koste ghewonnen worden, deden sy alle listen om Achillem by hun te krijghen. Maer Thetis, de moeder, voorsiende de doodt van haren soon Achilles (indien hy na dese oorloghe soude gaen) nam hem van Chyron daar hy woonde, ende hem aen-treckende een vrouwen habijt, stelde hem onder de dochters van Lycomedes Koninck van Scyros. Dus de Griecken hem niet vindende by Peleus, noch by Chy- ron, bevraeghden hun aen den Waerseggher Calchas, waer hy soude mo- ghen ghevonden worden. Calchas seyde, dat hy was in Scyros by Lyco- medes. Hier door, gaven sy last aen Ulysses, die schalck ende betrapt was, om hem te gaen vinden, ende hy ghebruyckte desen vondt. Hy dede in ’t Hof van Lycomedes eenen winckel oft kraem oprechten van alle krame- ry, oft handelingh der Jonck-vrouwen: ende eenen anderen winckel van alderhande Krijghs-gheweer. De Jouffrouwen besaghen ende behan- [fol. A4v, p. 8] delden dat hen taemden ende behaeghden: maer Achilles nam de wapenen by der handt. Hier tusschen dede Ulysses den Trompet slaen. De Jonck- vrouwen dit hoorende, wierden verbaest ende ginghen loopen. Achilles nam eenen Schilt ende Lancie, ende stelden hem te weer. Ulysses dit sien- de, merckten wie hy was, ende deden hem mede gaen naer Troya, Ovid. lib. 13. Metam. Ende P. Statius Achill. 2.     Na de doodt van Achilles, meynden de Griecken dat Troya niet kost ver- wonnen worden, sonder den bystandt van Pyrrhus, oft anders Neopto- lemus, sone van Achilles, dien hy ghewonnen hadde van Deadamia, doch- ter van Lycomedes in Scyros.     Sommighe segghen, dat Helenus, sone van Priamus ende Hecuba, ee- nen grooten Waer-seggher, hem willens begaf op de zijde vande Griec- ken. Sommighe dat hy ghevanghen wirdt van Ulysses, ende aen de Griec- ken verklaerde wat datter noch al te volbrenghen was. Onder andere, datmen Pyrrhus moest gaen halen uyt Scyros.     Hier-en-boven moesten de Griecken sien te krijghen den boogh ende pijlen van Hercules, die inde handen waren van Philoctetes. Hercules hadde hem die ghegheven. Maer de Griecken hadden desen Philocteten verlaten in ’t Eylandt Lemnos, om dat hy ghequetst zijnde inden voet qualijck kost gaen, ende seer stonck uyt de wonde. Sy sonden Ulyssem om hem te halen; hoe wel dat Philoctetes seer verstoort was op Ulyssem, om dat hy oor- saeck was gheweest dat sy hem in Lemnos lieten, daer hy neghen jaeren een arm leven had gheleydt: maer moest even-wel volghen.     Noch moesten sy crijghen het Palladium, oft het beeldt van Pallas, dat de Troyanen seer wel bewaerden, eer sy Troyam souden connen win- nen. Apollodorus lib. 3. seght, dat den Koninck Ilus, bouwende Ilium, oft Troya, ghebeden heeft, dat Iupiter hem eenigh gunstigh teecken van- de welvaert zijns stede wilde gheven, ende dat hy smorghens vroegh vondt het Palladium, t welck hy Ilus gheloofden hem vanden Hemel ghesonden te zijn, ende soo langh hy dat soude konnen bewaren, dat Troya onverwinbaer soude blijven. Maer ten lesten heeft Ulysses met Diome- des het selve bekomen.     Hier by moesten de Griecken by hun hebben een vande beenderen van Pelops, de welcke waren in een stadt van Elis ghenaemt Laetrine, oft soo Pausanias seght, inde stadt Pisa.     Oock moest den sone van Priamus, met naem Troilus, ghedoodt wor- den: ende is vermoort van Achilles, soo Virgilius seydt.     Ten lesten moest af-ghebroken worden het Graf van Laomedon, het welck stondt op eene poorte vande Stadt, ghenaemt Scaeae.     11. De Griecken (soo het hier schijnt) en hadden soo gheen ghebruyck van ammelakenen: maer tafelen van schoon ende glat bert, daer setten sy [fol. A5r, p. 9] hun potten ende glasen op. Dus kosten sy op de tafelen met den wijn schrijven, soo Ovidius hier seydt, ende inden brief van Helena tot Paris. num. 9.     12. Simois een Rivier van Troya, ’t welck valt uyt den Bergh Ida.     13. Sige ofte Sigeum, een Hooft ofte Bergh van Troyen, alwaer de graven stonden vande vermaerste Griecken, die voor Troya bleven: als van Achil- les, Patroclus, Antilochus, &c.     14. Soo Achilles vernomen hadd’ de doodt van Patroclus, is soo ont- stelt gheweest, dat hy hem moest wreken,* ende heeft Hector versla- ghen, ende het doodt lichaem achter sijnen waghen ront-om de Stadt ghesleypt.     15. Telemachus sone van Ulysses ende Penelope, is eens heymelijck (dat is, sonder de weet van sijne moeder) na Pylos ghetrocken, om aen Nestor (die daer Prince was) van sijnen Vader te vraghen: ende door dese oorsa- ke, soo het waerschijnelijck is, heeft veel vertelt vande voorgaende oor- loghe. Homer. Iliad. 2.     16. Dolon was een spie van Troya, ende was uyt-ghesonden van He- ctor, om de Griecken te gaen besichtighen. Maer midts dien selven nacht Ulysses met Diomedes oock waren uyt-ghegaen, hebben sy Dolon ghevon- den ende ghevanghen ghenomen. Den welcken (onder* belofte van sijn leven ende vrydom) hun alles waerschoude. Onder andere hoe Rhaesus Koninck van Thracien niet en was binnen gheraeckt. Dus zijn sy stille- kens derwaerts ghegaen, ende hebben veel Traciers met den Koninck selfs ghedoodt, ende zijn met de peerden na hunnen legher ghetrocken. Maer hebben even-wel teghen hun belofte, Dolon vermoort, ende Rhaesum in sijnen slaep.     Rhaesus was sone vande Rivier Strymon, ende de Muse Euterpe, Ko- ninck van Thracien: was de Troyanen tot hulpe gekomen met seer snelle ende witte Peerden, ende veel volcx. Maer van ’t Orakel was hem voor- seydt, dat Troya niet en soude overwonnen worden, indien sijn peerden uyt het rivier Xanthus binnen Troyen souden komen te drincken, ende van het gras eten. Doch soo hy seer laet aen-ghekomen was, is hy buyten moeten blijven: ende voorts in sijnen slaep vermoort. Homerus Iliad. 10.     17. Den ghetrouwen ende kloecken medeghesel van Ulysses, was Dio- medes.     18. Den roof vanden vyandt ghehaelt, waren de peerden van Rhaesus.     19. Pylos was een stadt van Peleponnesus, ten westen, vermaert door de woonstede van Nestor.     20. Sparte, aliàs Lacedemon, oock eene stadt van Peleponnesus, seer ver- maert door de woonstede van Agamemnon. [fol. A5v, p. 10]     21. Ilium oft Troya is het selven; dan sommighe meynen dat Troya was de Stadt, ende Ilium de Burght.     22. Icarius Vader van Penelope, raedt aen sijne dochter, t’huys te ko- men by hem, ende te trouwen met eenen anderen. Want Ulysses was twintigh jaren wegh; ende sy en waren maer een jaer ghehouwelijckt, ende hadden maer eenen soon Telemachus, als Ulysses naer Troya moest vertrecken.     23. Duluchium, Zamos, Zacynthos, sijn Eylanden inde Zee Ionium, niet verre van Itacha.     24. Dese waren al Vryers van Penelope.     25. Irus, eerst ghenaemt Arnaeus, was eenen bedelaer, die de Vryers volghde; is ten lesten van Ulysses met een vuyst doodt-gheslaghen. Ende Melanthius was sone van Dolius, Geyten-drijver van Ulysses: desen om de Vryers te behaghen, gaf alle beste Geytkens daghelijcx ten besten. Is van Telemachus ten lesten ghedoodt.     26. Laertes was den Vader van Ulysses.     27. Telemachus was heymelijck na Pylos vertrocken. Ter wijlen had- den de Vryers gheraemt Telemachum te vermoorden.     28. Desen Herder wordt van Homerus ende Theocritus ghenoemt Phi- latius.     29. De Voedster van Ulysses hier Euriclea: dese was om hare schoon- heydt ghekocht gheweest van Laertes, om den prijs van twintigh Ossen; ende Laertes eerden haer by naer als sijne vrouwe. Dese hadde sorghe van Ulysses als hy jonck was: ende kenden hem eerste van allen, als hy t’huys ghekomen was.     30. De trouwe sorghe vanden Vercken-stal, hiet Eumaeus, anders Sy- botes. Desen woonden buyten op een Hoef, ende ontfingh Ulyssem in sijn huys, hoe wel onbekent: want Ulysses moest wel verandert zijn op twin- tigh jaren, in soo veel onghemack, ja Pallas had hem verandert. Den Va- der van Eumaeus, hiet Ctesius, sone van Ormenus, Koninck van het Ey- landt Scyros. Ctesius hadd’ sijnen soon te voesteren ghegheven aen een slavinne van Phoenicien. Maer dese liet haer verleyden, van eenighe Coop- lieden van Phoenicien, ende hadd’ het kindeken met haer ghenomen. Maer na seven daghen schoot Diana haer doodt. Dus wierpen de Coop- lieden het lichaem over boort; ende aen-komende in Itacha, verkochten het kindt aen Laertes. die hem maeckten sijnen Vercken-drijver. Is ten le- sten van Telemachus vry ghemaeckt. [fol. A6r, p. 11] TWEEDEN BRIEF. Phyllis tot Demophoon. Verklaer vanden tweeden Brief. PHyllis dochter van Lycurgus (soo Ovidius schijnt te segghen in desen Brief) die Koninck was van Thracien, heeft Demophoon sone van Theseus (die door tempeest tot Thracien aen-ghedreven was, naer den onderganck van Troya) te gast ontfanghen, ja in haer bedde, met belofte van trouw. Na sekeren tijdt, Demophoon verstaen hebbende de doodt van Mnesteus, (die het Rijck van Athenen met gheweldt in-ghenomen hadde, ende sijnen Vader Theseus uyt-ghestooten) is van Phyllis vertrocken, om sijne saken t’ Athenen te beschicken, ende het Rijck t’aenveerden, onder belofte van haest weder te keeren. Maer hy oft niet lettende op sijn belofte, oft Phyllis vergeten hebbende, en quam niet. Dus na vier maenden, schrijft sy hem desen Brief, ende beghint aldus.         Hospita Demophoon tua te Rodopeïa Phyllis             Ultra promissum tempus abesse queror. &c. ICk Phyllis uw’ weerdin, heb desen brief gheschreven, Demophoon, dat ghy te langh zijt wegh ghebleven.     Want ghy hadt my belooft hier wederom te zijn,     Wanneer de Maen maer eens sou hebben vollen schijn. [fol. A6v, p. 12] (5) De Maen is nu viermael verschenen en herschenen, Nochtans en is uw’ Schip niet komen herwaerts henen,     Is ’t dan dat gy den tijdt (als een verliefde) somt,     So siedy dat mijn klacht niet voor den tijdt en komt. Oock was mijn hope traegh, want al dat ons is teghen, (10) Gelooft-men traegelijck, ’t welck my nu doet bewegen.     Ick gingh my menighmael versinnen, dat ghy quamt,     En menighmael ghemeent dat ghy de reys aen-namt. ’K heb Theseum vervloeckt, dat hy uw’ komst beletten, End’ hy en quam misschien uw’ reys niet uyt te setten.     (15) Somwijl heb ick gevreest, oft uw’schip door tempeest,     1. Naer Hebrus zeylende, verdroncken waer gheweest. Dick heb ick mijn ghebedt gaen storten aend’ Aultaeren, Op dat ghy bleeft ghesont, end’ even-wel mocht vaeren.     Dick soo dat ick de Zee en winden spoedigh sagh,     (20) Heb ick gheseyt, hy komt, indien hy leven magh. Ten lest, mijn trouwe min ghingh alles overlegghen, Wat u beletten mocht, en t’uwer voordeel segghen.     Maer ghy blijft even traegh: en ghy en past op eedt,     Noch op de groote min die ghy my voeden weet. (25) Gy hebt ô inden windt en woordt en zeyl gheslaghen: Soo magh ick van uw’ trouw, en van uw’ weer-komst klaghen.     Wat vindy dan dat ick u min met onverduldt?     Ghy spant u teghen my, ach! door mijn eyghen schuldt. Een quaedt heb ick ghedaen, dat ick u heb ontfanghen, (30) Nochtans docht my daer-aen wel groot verdienst te hanghen.     Waer is nu wet en eedt, en die ghegheven handt?     En Godts ghetuyghenis tot onser liefdes pandt? 2. Waer Hymen my belooft tot ’t eynde van mijn leven, Die gysel is gheweest, om my aen u te gheven?     (35) Ghy hebt my by de zee (door onweer nu bestaen)     Waer door ghy komen waert, en wederom moest gaen: [fol. A7r, p. 13] By uwen groot-vaer oock ghesworen (ten waer saecken Dat dit oock loghen is) die ’t onweer kalm kan maecken:     By Venus end’ haer Soon, en allen sijn gheweer,     (40) By fackel ende schicht, d’oorsaeck mijns herte-sweer: By Iuno die de trouw en kinder-bedt staet vooren; 4. By die Goddin die noyt haer heymenis laet hooren:     Dat elck, nu over u, hem wreken wou hier af,     Voorwaer ghy soudt alleen niet zijn genoegh tot straf. (45) Ach dwaese die ick was! ick liet uw’ Vloot kalfaeten, Op dat het sterck sou zijn, waer door ick wierd’ verlaten.     Ghereedschap gaf ick u om beter my te vlien:     Ey my! ick lijd’ de wond’, die ick my heb versien. Ick heb uw’ praet ghelooft, dat waeren uwe boden: (50) Ick heb uw’ stam ghelooft end’ aengheboren Goden:     ’K heb uw’ gheween ghelooft, is daer oock valsheydt in?     Het heeft al sijne konst, en dient al nae den sin. ’K heb uwen eedt ghelooft, wat baeten al dees panden? Ick kost door een van die, my gheven in uw’ handen.     (55) En toch ten raeckt my niet, dat ick u haef en ree     Ghegheven heb, had ick daer med’ gheweest te vred’. Het rouwt my, dat ick u oyt heb in ’t bedd’ ontfanghen, En my by u ghevoeght met onderlingh verlanghen,     ’K wou dat den vooren-nacht den lesten waer gheweest,     (60) Als Phyllis eerelijck kost gheven haren gheest. Doch beter hopt’en ick. Ghy docht my dit al weerdigh: De hoop die uyt verdienst magh komen, komt rechtveerdigh.     Bedrieghen eene maeght en is gheen groote konst:     Mijn groot’ onnooselheydt verdienden uwe jonst. (65) Ick minnend’ end’ een vrouw, ben met uw’ praet bedroghen. Wil Godt, datm’ al uw’ lof hier in besluyten moghen. [fol. A7v, p. 14]     End’ dat ghy in ’t gheslacht van Aegeus zijt ghetelt:     5. Maer Theseus uwen Vaer zy boven al ghestelt. Als van 6. Procustes sal, en 7. Scyron zijn ghelesen, (70) Van 8. Scinis, en den 9. Stier die half scheen mensch te wesen:     Van 10. Thebe: vanden slagh oock 11. der Centauren fel,     12. Jae hoe hy Pluto selfs bestormt heeft, en de Hel: Laet op uw’ beeld hier oock tot uwer eeren vinden, ’T is desen, die sijn lief bedroogh, die hem beminden.     (75) Van alle wonderen die Theseus heeft ghewaeght,     Hebd’ inden sin alleen de schoon 13. Cretensche maeght. ’T welck u alleen verschoont, en ghy in hem volght naeder, Ghy hebt d’ontrouwigheydt be-erft van uwen Vader.     Doch 14. sy heeft eenen man veel weerdigher als ghy,     (80) Die felle Tygers toomt tot haere heerschappy. Maer die van 15. Thracien mijn houwelijck al vlieden, Dat ick een vremdelingh ghestelt heb voor hun-lieden:     En segghen, dat sy, zy t’Athenen lief-ghetal,     Hier sal een ander zijn die Thracien heerschen sal. (85) Den uyt-komst maeckt het waer. Doch dat het moet mislucken, Aen allen, die het eynd’ oordeelen uyt de stucken.     Maer is ’t dat uw’ geriem mijn zee noch schuyme doet,     Soo sal ick hebben my, en al mijn volck behoedt. Behoedt? ô neen! op my en hebdy ’t niet gheladen, (90) Noch ghy en sult uw’ leen in mijne waters baden.     ’T ghelaet van u vertreck my noch voor ooghen leet,     Als al uw’ volck en vloot in d’haeve stondt ghereet. Ghy dorst my inden arm seer vriendelijck ontfanghen, En gheven kus op kus, end’ aen uw’ herte pranghen.     (95) Ghy hebt oock uw’ gheween gemengelt met het mijn,     En klaeghde dat den windt te spoedigh scheen te zijn. [fol. A8r, p. 15] In ’t scheyden, seydy my met uwe leste klachten, O Phylli, siet weerom Demophoon te wachten.     Te wachten u, die my noyt weer sult komen sien:     (100) Te wachten uwe Vloot, die my noyt sal gheschien? Nochtans soo wacht ick u. Keert, hoe wel nae langh draelen, Op dat uw’ woordt alleen magh in de tijden faelen.     Wat segh ick? misselijck draeght ghy een ander min:     En hebt een ander lief, die u het staet te sin. (105) End’ soo ick ducht, ghy hebt nu Phyllis heel vergheten, Ey! soeckt ghy moghelijck, wie Phyllis is, te weten?     Die u, Demophoon, nae langh ghedool op zee,     In uwen meesten noodt, gaf herbergh ende ree. Wiens goedt is door het mijn vergroot. Wie ick veel schencken (110) Ghedaen heb, ende meer gingh daghelijcks bedencken.     16. Die onder u bevel Lycurgi rijcken staf,     (Om dat hy voor een vrouw’ scheen swaer te wesen) gaf. 17. Daer ’t ysigh Rhodopé streckt tot aen 18. Hami bossen, 19. End’ Hebrus wijt-vermaert sijn wateren gaet lossen.     (115) Die mijne maeghdom hebt ontrouwelijck bekent,     En mijne suyverheydt bedrieghelijk gheschent. 20. Tisiphone die quam op onse kamer huylen: En met een droeve stem verschrickten ons de uylen.     Alecto stont daer by, wiens hayr met slanghen vlicht:     (120) De tortse die daer scheen, gaf een afgrijslijck licht. 21. Nochtans bewandel ick den Oever en de Dijcken, En (soo ver als de Zee het toe-laet) gae ick kijcken.     ’T zy by den droeven nacht, ’t zy by den klaeren dagh,     Sien ick gheduerigh uyt, wat wind’ het wesen magh. (125) End’ yeder Schip dat ick sie komen aen-ghedreven, Hoop’ ick het Schip te zijn, dat my mijn lief zal gheven. [fol. A8v, p. 16]     Ick loop tot in de Zee, en dieper vande strandt,     Daer’t water eerst beghint te vochtighen het sandt. Hoe’t Schip my naeder komt, hoe ick word onbequamer: (130) ’K beswijck; en word’ alsoo ghedraeghen naer mijn kamer.     Daer is een scherpe klip, ghekromt als eenen boogh,     Wiens uyterste gheberght streckt inde locht seer hoogh: Van daer wou ick my eens af-worpen, end’ indien Dat ghy my voorts bedrieght, sal ’t selve noch geschien.     (135) O dat my dan den storm moght aen dijn Oever slaen,     En dat ghy my soo doodt mocht sien met ooghen aen: Al waerd’ als eenen Leew oft Beer op my verbolghen, Noch soudy segghen, Lief, soo moest dy my niet volghen.     Somwijl lust my verghif, somwijl ben ick ghemoedt,     (140) Met een moordadigh’ handt te woeden in mijn bloedt. Oock waer het niet soo quaedt, om aen den hals t’ontfanghen Een strop daer ghy soo dick hebt schandigh aen ghehanghen.     Ick wil door vroeghe doodt verghellen gaen mijn eer:     Doch in den keus des doodts en quell’ ick my niet seer. (145) Ghy sult staen op mijn Graf, als mijnder doodts oorsaecken: Met dit of sulcken Veers’, zal ick u kenn’lijck maecken.     Den Ghast Demophoon bracht Phyllis om, door schand’:     Hy gaf haer tot de doodt de reden, sy de handt. [fol. B1r, p. 17] UYT-LEGGHINGHE Op den tweeden Brief.     1. HEbrus eene groote Riviere van Thracien.     2. Hymen wordt ghenomen voor den Godt van ’t Houwelijck.     3. Den Groot-vader van Demophoon was Neptunus, Godt vande Zee. Neptunus was Vader van Aegeus. Aegeus van Theseus. Theseus van De- mophoon.     4. De Godin die haer Ceremonien niet liet sien, was Ceres, wiens my- sterien niet en mochten zijn gheopenbaert.     5. Theseus is gheweest een groot Ridder, ende heeft willen volghen de voetstappen van Hercules. Dus heeft hy vele vroome feyten ghe- daen.     6. Procustes was eenen Tyran ontrent Athenen, ende dede de vremde- linghen op een tafel oft planck legghen; ende al die te langh waren, de- de hy korten: die te kort waren, dede hy uytrecken, tot dat sy op de tafel pasten. Is verslaghen van Theseus.     7. Scyron, oock eenen Moordenaer ontrent Athenen, die alle gasten die daer aen-quamen, dede worpen van eene Rotse in de Zee. Van The- seus oock verwonnen.     8. Scinis, eenen Moordenaer van Corynthen, dede twee boomen ne- der buyghen; daer aen de menschen binden, ende dan den boom los ma- ken, ende soo de menschen verscheuren. Oock van Theseus verslaghen.     9. Den Stier half mensch, is te verstaen, Minotaurus. Hy hadd’ het hooft van eenen mensch, ende de rest van eenen Stier: verslaghen van Theseus in den Dool-hof van Creten. Dese Fabel suldy vinden inden thien- den Brief.     10. Thebe een vermaerde Stadt die hy verwonnen heeft. Dese Historie hier te stellen soude te langh loopen.     11. Centauri, waren een volck van Thessalien: boven menschen, ende de rest peerden. Dese hebben door dronckenschap inde bruyloft van Pirithous, de Bruydt willen ontweldighen. Maer Theseus heeft sijnen vriendt by-ghestaen, ende heeft met de Lapithen hun verslaghen ende verjaeght.*     12. Pirithous sone van Ixion, is in soo grooten vriendtschap gheko- [fol. B1v, p. 18] men met Theseus (na den slagh vande Centauren) dat hy (sijne Bruydt Hippodame verloren hebbende) met Theseus na de Hel ginck Pluto bestor- men, om Proserpina tot sijne Bruydt te krijghen.     13. De Cretensche Maeght, is Ariadne, die Theseus met hem ghenomen hadde, maer verlaten heeft in ’t Eylandt Naxos oft Dia. Siet breeder inden thienden Brief.     14. Sy, dat is Ariadne: Soo Bacchus haer tot sijne Bruydt ghekosen hadde, heeft hy haer ghenomen op sijnen waghen, die ghetrocken wierdt van Tygers.     15. De Traciers, oft die van Thracien verachten haer, om dat sy ee- nen vremdelingh tot haren man ghekosen hadde. Demophoon was van Athenen; ende soo verwijten sy haer, dat sy met haren man naer Athe- nen gae, dat hier wel yemandt anders sal heerschen.     16. Lycurgus was Koninck van Thracien.     17. Rhodope, eenen Bergh in het kout ende ysigh Thracien.     Rhodope ende Haemus, suster ende broeder, hebben malckanderen soo lief ghehadt, dat Rhodope haren broeder noemde Iupiter, ende Haemus sijne suster, noemde Iuno: waer door de Goden vergramt zijnde, hebben hun in Berghen verandert. Ovid. Metam. lib. 6. Fab. 1.     18. Haemus eenen Bergh die Thessalien, ende Thracien van malckande- ren scheydt.     19. Hebrus. Siet hier voor num. 1.     20. Tisiphone, Alecto, ende Megaera, waren helsche furien.     21. Hier thoont sy haer passien ende vrouwelijcken drift, om hem we- der te krijghen. Ten lesten slaet sy raedt tot de doodt, om niet langher bedroghen te zijn; ende heeft haer eyndelijck verhanghen, ende is ver- andert* inden Amandelboom sonder bladeren: maer soo Demophoon we- der quam, ende het ongheluck vernam, ginck hy, ende kussende den stam vanden boom, scheen ’t sy te ghevoelen, ende kreegh bladeren. [fol. B2r, p. 19] DEN DERDEN BRIEF, Briseis tot Achilles. Verklaer van den derden brief. OM Troya ghemackelijcker te winnen hebben de Griecken eerst de na-gheleghen steden aenghetast ende verovert. Achilles onder andere, heeft Lyrnessus (eene Stadt van Troyas) te neer gheleyt, ende voor hem ghenomen de schoon Briseis, nae dat hy Mynes haeren man, die daer Prince was hadd’ ghedoodt. Daer nae isser een groote vyandtschap gheresen tusschen Achilles ende Agamemnon Generael vanden Griecxschen legher. Soo dat hy uyt spijt, Briseidem heeft af-ghenomen van Achilles. Waer uyt Achilles soo verbittert is, dat hy de oorloghe niet meer wilde aen-draeghen. Dus maeckten Hector den meester over de Griecken; ’t welck Agamemnon siende, kende sijne faute die hy aen Achilles hadde ghedaen, hem af-nemende sijne Briseis. Ende midts Achilles inden strijdt noodigh was, heeft Agamemnon hem doen bidden tot versoen, ende sijne Briseidem willen weder-geven. Maer hy bleef langh obstinaet. Ten lesten [fol. B2v, p. 20] schrijft Briseis hem desen Brief, haer beklaegende dat hy haer niet weer en heyste, daer sy niet gheerne by Agamemnon was, ende beghint aldus:         Quam legis à rapta Briseïde littera venit,         Vix benè barbarica Graeca notata manu. &c. HEt Briefken dat ghy leest, schickt u uw’ afghenomen Briseis; nauw kost ick in ’t Griecx soo veel bekomen.     De kladden die ghy siet, veroorsaeckt mijn gheween,     Maer niet-te-min hun kracht, en is daerom niet kleen. (5) Doch dat ick mocht van Heer en Man een weynigh klaghen, Ick sou het over Heer en Man een weynigh waeghen.     Want dat ghy my soo haest den 2. Koninck overliet,     En is niet heel uw’ schuldt, maer doch daer hapert iet. 3. Soo haest Euribates om my quam, en daer neven (10) Talthybius, ben ick terstont aen hun ghegheven.     Den eenen stont en sagh op d’ander op dat pas,     En vraeghden heymelijck waer onse liefde was. Het cost zijn uyt-ghestelt: dat was al mijn verlanghen, Nu heb ick niet een kus ghegeven of ontfanghen:     (15) Maer staedelijck gheweent, en my het hayr ghevelt:     My docht dat ick noch eens moest lijden nieuw’ gheweldt. ’K heb menighmael ghedreyght al stil tot u te komen, Maer onses vyandts-Heyr heeft my den moet benomen.     Oock had ick voorts-ghegaen by nacht, ick was in pijn,     (20) Om soo ghevanghelijck nae Stadt gheleydt te zijn. [fol. B3r, p. 21] Maer midts het wesen moest, ben ick aen 5. hem ghegheven: Ick ben soo langh van u, en ghy zijt traegh ghebleven.     Ind’ oor seyd’ 6. Patroclus, als ick vertrock: waerom     Brisei, soo gheweent? Ghy sult haest zijn weerom. (25) Dat ghy my niet en haelt, is kleyn: ghy vechter teghen: Gaet nu, en voert den naem van eenen boel van deghen.     7. Quam Aiax niet tot u, met Phoenix kloeck en snel,     Den eenen bloedt-verwant, den and’ren als ghesel, En Laertiades, om my weerom te haelen, (30) Met costelijck gheschenck, en met beleefde taelen?     8. Thien potten, ende thien van eere werck ghevrocht;     Fraey seven Ketelen in konst oock uyt-ghesocht: Noch quamen sy in goudt u thien Talenten jonnen: Twelf Peerden die den prijs altoos in ’t loopen wonnen,     (35) Schoon seven Maeghdekens (maer dat en was gheen noodt)     Die in hun stede-val ontkomen zijn de doodt. En boven dit, een lief (moet ick dien naem verliesen?) Die Agamemnon liet uyt sijne Dochters kiesen.     Waer ’t dat ghy my met geldt had moeten lossen gaen,     (40) Al dat ghy gheven moest, en wildy niet ontfaen. Waer door doch ben ick u soo smaedelijck ind’ ooghen, Waer is ons liefde nu, met al haer kracht vervloghen?     9. Ey! volght de stuer Fortuyn d’ellendigh’ even seer:     En komter gheenen troost van soet en beter weer? (45) Ick heb door u gheweldt mijn stadt ter aerd’ sien vallen, End’ ick en was aldaer de minste niet van allen.     Ick hebber dry ghesien, met my van eender bloedt,     De selve doodt begaen, door uwen heeten moedt. Oock sagh ick mijnen man (wat kost ick harder draghen?) (50) Hoedanigh dat hy was, in’t bloedigh sandt verslaghen. [fol. B3v, p. 22]     Maer naer al mijn verlies, vergolde ’t ghy my al:     Ghy waert mijn Heer, mijn man, mijn broer, mijn liefghetal. Ghy die 10. my by den eedt van Thetys hebt becomen, Ghy seyde, dat het my goedt was te zijn ghenomen.     (55) Doch al quam ick behaeft, nog wierd’ ick wederleyt:     En ghy soudt vlien met my de gaven u bereydt. Men seydt oock dat ghy gaet u volck en vloot besorgen, Om u alsoo ter Zee te gheven teghen morghen.     ’T welck als my door de faem eerst is gheseydt gheweest,     (60) Is merckelijck mijn bloedt vertrocken ende gheest. Ach wildy gaen, aen wie, ey! suldy my bevelen? Wie sal hier mijne smert en mijnen weedom helen?     Ick wensche dat my eer de aerd’ verslinden moet,     Oft dat het blixem vyer ter Hel my sincken doet: (65) Dan dat ghy sonder my door snijden soudt de baeren, End’ ick verlaeten vrouw’ uw’ schepen wegh sien vaeren.     Is’t dat ghy zijt belust corts naer uw’ huys te gaen,     Uw’ Schip en sal door my gheen lastigh pack ontfaen. Ick sal slavin mijn Heer, niet vrouw’ mijn man nae-volghen: (70) Ick ken het Spinne-wiel; waer can ick u verbolghen?     De schoonste boven al, de liefste Griecksche vrouw,     Sal u ten houwelijck verseeckeren haer trouw. Een Bruydt naer uw’ verdienst, naer uwe stam, en daeden, Wiens maeghschap Iupiter, noch Nereus sou versmaeden.     (75) Ick uw’ gheringhe maert sal sitten aen mijn taeck:     Den Spin-rock end’ het wiel sal wesen mijn vermaeck. Ick bid maer, dat uw’ vrouw my soet zy, onder allen, Die my (ick weet niet hoe) sou moghen moeyelijck vallen.     Ghedooght niet, dat sy my ’t hayr af snijd’ onbevreest,     (80) Maer seght eens soetelijck, dees is oock mijn geweest. [fol. B4r, p. 23] Jae dooght het, als ick maer niet heel versmaedt magh leven: Want dese vrees, ey my! doet my ellendigh beven.     Dan wat vertoefdy noch? 11. Den Koninck is versoet,     En siet, heel Graecien, dat valt voor u te voet. (85) Ghy die het al verwint, verwint oock uwen toren, 12. Waerom doch gaet ons Heyr, door Hector soo verloren?     Neemt uwe wapens aen, maer neemt my eerstmael weer,     En dwinght des vyandts Heyr, verbaest door uw’ gheweer. Door my zy uwen toorn gheslist, end’ op-gheresen: (90) En laet my van uw’ wee, ’t begin en d’eynde wesen.     En acht het oock gheen schand’, dat ghy mijn bé verhoort,     13. Oenides trock te krijgh door sijner vrouwens woort. Ghy weet hoe dat den moedt verbittert was des moeders Op haeren eyghen Soon, tot wraecke van haer Broeders.     (95) Hy was tot d’oorlogh kloeck, maer wederhiel hem wat,     En heeft sijn onderstandt geweyghert aen de 14. Stadt. 15. Sy cost (gheluckigher als ick) haer man beweghen: Maer ick verwerf soo veel, al oft ick had’ ghesweghen:     16. Doch ick en stoor my niet, ick droegh my noyt voor Vrouw’:     (100) Maer quam als een Slavin, als hy my roepen wou. Het heught my, datter een, my quam Mevrouw’ te noemen; Ick seyde, lieve swijght, ick magh soo hoogh niet roemen.     17. Ick sweer u by het graf mijns mans, en sijne doodt,     (Die my moet even weert, en blijven even groot) (105) Door mijnder broederen, die dry verheven zielen, Die ick sagh inde stadt voor haere stadt vernielen: [fol. B4v, p. 24]     En door uw’ hooft end’ mijn soo dick gcvoeght by een:     Door u gheweer, soo wel bekent hier in ’t ghemeen: Dat Agamemnon my noch noyt en heeft ghenoten: (110) Ick wil, indien ick liegh, dat ghy my blijft verstooten.     Dat ick u seyd’, sweert oock, dat ghy noyt hebt begaen     Uw’ wellust sonder my, ghy soudt het niet bestaen. Hier meynt-men dat ghy treurt, maer doch ghy stelt de snaeren, En mooght als ’t u belieft, met uw’ vriendinne gaeren.     (115) Vraeght yemand’ u waerom, dat ghy het vechten staeckt,     Om dat en nacht, en spel, en Venus beter smaeckt. ’T is sekerder in ’t bed’ sich met sijn lief te vinden, En met het Cyter-spel terwijlen t’onderwinden:     Dan eene schilt oft spies te voeren inder handt,     (120) Oft t’hebben op het hooft een swaren helm gheplant. Te vorens was ’t u soet u lof door strijdt ghewonnen, En d’eere die u Mars door kloeckheydt quam te jonnen.     Maer waerdy maer om my tot wapenen ghemoedt,     En leydt met mijne stadt uw’ eer nu onder voet? (125) Dat hoede Godt: ghy moet u noch tot vechten stellen, End’ Hector met uw’ Lans ter aerden neder-vellen.     Sendt my, ô Danaï, laet my de boodtschap doen,     ’K sal tusschen mijne bé hem gheven soen op soen. Soo sal ick meer by hem, als Phoenix (sonder loghen) (130) Jae als Ulysses self end’ Aiax oock vermoghen:     ’T is wat in teeren erm sijn lief t’ontfanghen, jae’t,     End’ hem vermaen te doen van vreughd’ met soet ghelaet. Al waerdy als de Zee my stuer, end’ even teghen, Hoe sweegh ick stil, ghy soudt door mijn gheween beweghen.     (135) Nu oock (soo moet uw’ Vaer vervullen sijnen tijdt.     Soo moet naer uwen aerdt uw’ Sone gaen ten strijdt:) [fol. B5r, p. 25] Wilt uw’ bekommert lief, ô kloecken Heldt, aenschouwen, En haeren droeven geest in druck niet langher houwen.     Oft is uw’ min verkeert, en dat ghy my verstoot,     (140) Dwinght, die ghy sonder u doet leven, tot de doodt. En dwinghen suldy my: mijn schoonheydt is verdweenen, End’ enckelijck de hoop’ behoudt my op de beenen.     Is ’t dat my die begeeft, ’k sal volgen Broers en Heer,     Doch eene Vrouw ter doodt te dwingen, is geen eer. (145) Hoe dwinghen? neemt uw’ sweerdt, en komt self my door-steecken, Daer kan, en sal, noch bloedt uyt mijnen boesem leeken.     18. Neemt ’t sweerdt het welck by naer Atrides had’ ghevoelt,     Waer uwen heeten moedt door Pallas niet ghekoelt. Toch (’t welck ghy ander-mael my spaerden) spaert mijn leven, (150) En dat ghy gaeft Slavin, siet dat uw’ Lief te gheven.     Voor Troya vindy volck, dat ghy vernielen meught,     Neemt over vyandt vraeck, en d’oorsaeck t’uwer deughdt. En my, ’t zy dat ghy zijt ghesint naer huys te vlieden, ’T zy dat ghy blijven wilt, wilt my, als Heer, ontbieden. UYT-LEGGHINGHE Op den* derden Brief.     1. De Griecken achten de rest der volckeren niet als barbaren: daer- om seydt Briseis, dat sy nauwelijckx soo veel in ’t Griecx en kost, want sy en was gheen Griecksche.     2. Den Koninck oft Over-velt-Heer, was Agamemnon, den broeder van Menelaus.     3. Euribates ende Taltbybius waren Heraulten, van Agamemnon ghe- schickt om Briseis te haelen van Achilles. [fol. B5v, p. 26]     4. Noch eens verweldight, dat is, dat nu Agamemnon my met ghe- weldt neemt, ghelijck ghy eens in den val van mijn stadt.     5. Aen hem, dat is, aen Agamemnon. Sy ontweerdight haer hem met sijnen naem te noemen.     6. Patroclus, &c. Siet den 1. Brief. num. 7.     7. Ajax, Phoenix, ende Laertiades, dat is Ulysses, zijn tot Achillem ghe- sonden met giften ende gaven, om hem te versoenen. Aiax was neve van Achilles, Phoenix goeden ende ghetrouwen met-ghesel. Aiax was sone van Telamon, Telamon was broeder van Peleus, ergo Cousijnen. Phoenix was sone van Amyntor; desen hadde door sijns moeders raedt by de by- sit oft lief van sijnen Vader gheslapen. Den Vader heeft hem vervloeckt: dus is hy gheloopen na Thessalien by den Koninck Peleus, den welcken hem ghestelt heeft over-Heer vande Dolopes, ende meester ghemaeckt van sijnen soon Achilles, ende zijn t’samen na Troya ghetrocken.     8. Sy stelt hier de gaven die sy aen Achilles brochten, te weten: twin- tigh kopere Potten, seven Ketelen, thien Talenten gouts, twelf schoon ende kloecke Peerden, seven schoon Maeghdekens, ende een Bruydt die hy sou willen kiesen uyt de Dochters van Agamenon.     9. Hier verhaelt sy al haer ongheluck; hoe haer stadt Lyrnessus ver- wonnen is: haeren man, ende dry broeders verslaghen zijn, ende hoe dat sy daer die minste niet en was; want haeren man Mynes was daer Prince: dus sy oock Princesse.     10. Sy seydt, hoe Achilles haer ghekreghen heeft, ter opsicht van sijne moeder Thetis, want hy beloofden haer by sijne moeder, stantvastighe liefde, ende haer niet te verlaten; want sy was heel schoon.     11. Den Koninck, is Agamemnon, die met vele Griecken quam om Achillem te versoenen.     12. Hector versloegh veel volckx omdat Achilles niet te veldt en quam.     13. Oenides, dat is Meleager, sone van Oeneus, die Koninck was van Caly- don, ende van Althaea: dese moeder Althaea, soo sy haren jonghen soon Meleager eens aen ’t vier baekerde, sagh dry Goddinnekens die ghe- noemt worden, Parcae. D’een nam eenen brandt ofte stock uyt het vier, ende beloofde dat kindt soo langhen leven, als desen brandenden stock soude dueren. De moeder, soo de Parcae vertrocken waren, trock desen brandende* stock uyt het vier, ende bewaerden dien neerstelijck. Als nu desen soon groot gheworden was, heeft Oeneus sijnen Vader de eerstelin- ghen van sijne vruchten op-gheoffert (na sijne jaerlijckxsche ghewoonte) aen Ceres ende Pallas, ende heeft versuymt Diana: de welcke dit qualijck nemende, heeft een groot swijn ghesonden in dat quartier, die al het landt bedierf. Meleager met veel volckx, dit swijn aen-vallende, heeft het ver- slaghen. Onder het gheselschap wasser een dapper jonghe maeght Ata- [fol. B6r, p. 27] lanta, die eerst dit swijn quetste; waerom dat Meleager haer vereerde met de huere: ’t welck Plexippus ende Toxeus sijn oomen qualijck ne- mende, haer de huere wouden afweldighen. Maer Meleager sloegh hun doodt. Sijne moeder Althaea, droef over de doodt van hare broeders, heeft haer gewroken: heeft den stock, die sy soo lang bewaert hadde, in ’t vier gheworpen, ende soo is Meleager vergaen. Sommighe segghen dat Althaea haren soon hadde vervloeckt; waerom hy niet en wilde te velde trecken teghen de Curetes, die de Stadt Calydon nu by-naer hadden in-ghenomen, ende begosten het vier daarinne te steken. Maer ten lesten sijne huysvrouwe Cleopatra, de dochter van Evenus ende Marpessa, heeft hem ghebeden de wapens te willen nemen, ende sijn stadt te bewaren; ’t welck sy oock heeft verkreghen, dat nochtans noch Vader, noch allen de Priesters vande stadt, noch Susters, noch Moeder en hadden konnen verwerven.     14. De stadt was Calydon.     15. Sy, dat is de vrouw van Meleager, te weten Cleopatra.     16. Ick en stoor my niet, seydt sy, dat ick niet en verwerf, want ick en heb my noyt ghedraghen voor uwe vrouw, maer alleenlijck als slavin- ne. Ende alsser onlanckx een meyssen my quam Mevrouw’ te heeten, seyd’ ick, dat sy met dat woordt van Mevrouw, mijn slaverny beswaerde.     17. Ick swere van mijnen kant, dat Agamemnon noyt by my en heeft gheslapen: dat ghy oock sweren moest van uwen kant, ghy en soudt niet derren, noch moghen; want hy sliep by Diomede, de dochter van Phor- bas, die hy met hem ghenomen hadt uyt Lesbos. Hom. Iliad. 9.     18. Van Phoenix ende Aiax, ende Ulysses, staet in desen selven Brief n.7.     19. Artrides wordt hier ghenomen voor Agamemnon, sone van Atreus. Achilles hadt hem eens by-naer door-steken, hadt Pallas hem niet teghen- ghehouden. Hom. Iliad. 1. DEN VIERDEN BRIEF, Phoedra tot Hippolytus. Verklaer van den vierden Brief. THeseus sone van Aegeus, na dat hy den Minotaurus hadde verwonnen, ende den Doolhof van Creta was uyt-gheraeckt, heeft met hem ghevuert Ariadna ende Phoedra, dochters van [fol. B6v, p. 28] Minos. Maer heeft Ariadnam verlaten in bet Eylandt Naxos, door sekere openbaringh, soomen seydt, van Bacchus. Siet den thienden Brief. Dus met hem ghenomen hebbende Phoedram, heeft haer t’ Athenen voor sijne huysvrouwe aenveert. Maer Theseus hadt te voren met Hercules de Amazonen verwonnen, ende hadt om sijne kloeckheydt van Hercules ontfanghen tot sijne huysvrouwe Hippolitam Koninginne der Amazonen, ende van haer verweckt Hippolytum, dien hy te Thresenen, by Pittheus, moederlijcken groot-vader van Theseus, hadde doen op-voeden. Op eenen tijdt is het ghebeurt, dat Hippolytus naer Athenen quam tot de Feest van Ceres; waer Phoedra hem siende, soo op hem verlieft is, dat sy niet voorder konnende (want haren man was met Pirithous na de Hel ghetrocken, om Proserpina te haelen) hem door desen Brief tot onderlinghe liefde bidt, ende soeckt te verwillighen, hoe wel het haren behouden soon was, ende beghint aldus.         Qua, nisi tu dederis, caritura est ipsa, salutem,         Mittit Amazonio Cressa puella viro. DE welvaert die ick derf, soo ghy my die misjont, Send’ ick u, Hippoliet, op dat ghy blijft ghesont.     Door-leest het watter is, wat kan het lesen schaeyen?     Hier sal yet moghen zijn, dat u sal konnen paeyen. [fol. B7r, p. 29] (5) Men sendt door eenen brief sijn hert in vremde kust: Den vyandt siet door brief sijns vyandts verren lust.     Drymael heb ick ghedreyght u mondelingh te spreken:     Drymael is my het hert, en tongh, en stem besweken. De min, moet (soo-men kan) ghemenght zijn met de schaemt’, (10) Dat ick niet segghen derf, te schrijven sy my praemt.     ’T is quaedt te wederstaen, dat Liefd’ eens heeft gheboden:     Hy is is seer groot: sijn macht treft boven alle Goden. Soo ick in twijffel stondt, om schrijven, seyd’ hy my, Schrijft: want hy moet te lest beweghen over dy.     (15) O waer het! en ghelijck hy my in ’t vier doet blaken,     Hy u tot mijnen wensch, het herte wou gheraken. Ey! meynt niet dat ick sal besoetelen mijn bedt, ’K en heb (verneemt het vry) noch noyt mijn eer besmet.     Hoe ’t minnen spaeder komt hoe swaerder. Heel de sinnen     (20) Ontstellen, end’ het vier sluypt ende kleeft van binnen. Te weten, soo het jock de jonghe stieren smert, End’ soo een Veuleken niet licht ghetoomt en wert:     Soo kan sich qualijck ’t hert tot d’eerste min begheven:     En dit gheweldigh pack doet my seer dickmael sneven. (25) ’T wordt konst, soo wie van joncx behandelt boevery: Die oudt tot minnen komt, die blaeckt in rasery.     Soo sulde dan ghy eerst, mijn eerbaerheydt ontgorden,     En hier-in sullen wy te saem’ beschuldight worden. ’T is wat van vollen boom te plucken d’eerste peer, (30) Te lesen d’eerste bloem van eenen Rooseleer.     Soo was nochtans mijn eer (tot hier-toe wel ghedragen)     Om soo bevleckt te zijn, ghewis niet om beklaghen. Maer dat ick staen en brand’ in weerdigh vyer, is wel: Een’ vuylen echten-dief besmet het over-spel. [fol. B7v, p. 30]     (35) 1. Dat Iuno my haer man en broeder wou vergunnen,     Ick sou voor Iupiter, Hippoliet kiesen kunnen. Jae nu word’ ick belust tot onghewoonen plicht, En word’ ghesint het wildt te volgen met den schicht.     Nu acht 2. ick Deliam voor allen de Godinnen:     (40) ’K sal passen op uw’ woord’, end’ doen naer uwe sinnen. Nu wil ick gaen te Bosch, en d’Honden op het spoor Ophisschen vanden Hert, die ons daer loopt te voor.     Oft met een wacker handt gaen slingheren de schichten:     Oft in het groene gras ons moede le’en verlichten. (45) Ick menne menighmael den waghen op het sandt: Ick dwingh met korten toom het peerdt tot goeden stant.     Nu loop’ ick als beronst, ghelijck 3. de Eleïden:     4. Oft die de trommels slaen in het gheberght van Iden; Oft die van 5. Faunus zijn, en Dryades gheraeckt, (50) En met een vremt bestier zijn sinneloos ghemaeckt.     Dit wordt my al verhaelt na dese dulle stonden:     Maer doch ick swijghe stil, en peys’ op mijne wonden. Misschien moet sulcken min aenkleven onsen stam, 6. En Venus heel ’t geslacht toe-schicken sulcken vlam.     (55) Voor eerst heeft Iupiter (hier moeten wy beginnen)     7. In eenen valschen schijn Europam komen minnen. 8. Mijn Moer Pasiphae bedroghen door den Stier, Heeft voort-ghebracht haer schand’, dat groot en selsaem dier.     9. En Theseus sonder trouw, kost door mijns susters garen,     (60) Van al het om-gheloop des Doolhofs sich bewaren. 10. Ick oock als vanden aerdt van Minos, volgh hier-in En dierghelijcke wet en dierghelijcke min.     ’T is soo der Goden schick. Een huys lust ons bey-gader,     Ick ben op u verlieft, mijn suster op uw’ Vader. (65) Twee susters zijn ontschaeckt van Theseus, en sijn soon: 11. Siet dat gy van een huys, twee standaerts stelt ten thoon. [fol. B8r, p. 31]     12. Wou Godt! als wy te saem t’Eleusis komen waren,     Dat ick mijn leven noyt 13. van Gnossus waer ghevaren! Want doen heeft boven al (doch oock te vooren wel) (70) Cupido in mijn hert ghedruckt sijn hoogh bevel.     Uw’ kleedt was wit: uw’ hayr met bloemekens bevanghen:     Een schoone roose-verf beschilderden uw’ wanghen. En dat een ander noemt, een stuer, een wreedt aenschijn, In plaets van stuer en wreedt, noem ick het vroom te zijn.     (75) 14. Een jonghelingh ghetoyt, sy verr’ van my ghebannen:     ’T moet maetigh zijn gheciert het wesen vande mannen. Dees wreedtheydt taemt u wel, en ’t hayr soo woest gheleyt, En alle lichte stof heel over u ghespreyt.     Het zy dat ghy het peerdt komt met den toom te dwinghen,     (80) My wondert, hoe het kan soo kleynen plaets beringhen. ’T zy dat ghy met de macht een spiesse worpen gaet, Mijn minnende ghesicht sich stracx tot uwaerts slaet.     Oft ’t zy ghy eenen spriet tot Jacht bestaet te draghen:     In ’t-kort, wat ghy aenveert, moet my in als behaghen. (85) Maer leght dees wreedtheydt neer, en laetse toch in ’t wout: Want ick en bense niet, die ghy doen sterven wout.     Wat baet het d’ oeffeningh van uw’ Diaen te volghen,     En Venus eeuwelijck met weer-staen te verbolghen? Dat niet by wijl en rust, en kan niet durigh zijn: (90) De rust vermaeckt den mensch, en mindert alle pijn.     Volght het geweer, en boogh van u Diaen. Want blijft hy     Ghespannen over tijdt, voor seker soo ontstijft hy. 15. Vermaert was Cephalus, end’ in het Jaeghen stout, En volghden dapperlijck de dieren van het wout. [fol. B8v, p. 32]     (95) Maer even liet hy toe, dat hem Aurora minden,     Sy liet den ouden man, en quam den jonghen vinden. 16. Dickmael is Venus selfs, met ’t kindt van Cinyras, In ’t lommer vanden Eyck, bevonden op het gras.     17. Ded’ Atalanta niet Oeniden soo beweghen,     (100) Dat sy (als minne-pandt) het swijn-huer heeft ghekreghen? Laet ons in desen hoop oock mede zijn ghetelt: Want, neemdy Venus wegh, verdrietigh is het veldt.     Ick sal u volghen naer, end’ van gheen klippen eysen,     Noch voor den scherpen tandt van ’t swijn te rugge deysen. (105) Twee Zeëen met hun stroom bevechten 18. Istmos seer, End’ een kleyn tusschen-landt hoort dit ghedruys met keer.     19. Daer wil ick nu met u Traesenen gaen bewoonen:     Sy dunckt my nu mijn stadt en landen te verschoonen. 20. Seer langh is Theseus wegh, en noch wegh blijven sal, (110) ’T Oord’ van Pirithous is hem te lief-ghetal.     Doch Theseus heeft ghestelt (wat isser af te houwen?)     Pirithoum voor Soon, Pirithoum voor vrouwe. En niet dit leedt alleen heeft hy ons aen-ghedaen, In saken van ghewicht zijn wy beyd’ overgaen.     (115) 21. De beenderen mijns broers heeft hy verspreyt op straten,     Verslaghen met den kolf: mijn suster is verlaten. En die de hooghste was der Amazonen vroet, Heeft uwe Moer gheweest: maer heeft u dat behoedt?     En vraeghdy waer sy is? uw’ Vaer heeft haer door-steken,     (120) En door alsulcken Soon, is sy niet vry ghebleken. Ja sy is niet ontfaen in wettigh Houwelijck: Waerom? om u alsoo te sluyten uyt het Rijck. [fol. C1r, p. 33]     22. Van my heeft hy tot u oock broederen ghecreghen,     Die hy heeft op-ghevoet om u te wesen teghen. (125) O schoonste Jonghelingh, al die u deeren magh, Waer hy uyt ’s moeders buyck niet komen voor den dagh!     Gaet nu, end’ eert het bedt van eenen sulcken Vader,     Het welck hy daetlijck vliedt, en weyghert heel te gader. Dan hoe-wel ick met u, ick stief-moer slapen sal, (130) Verbaest u niet, in dees soo ydel namen al.     Dit is, van doen Saturn’ den Rijck-staf moghte vueren,     Een oude boersche vrees’, die niet magh langher dueren. Want Iupiter laet toe (als tamelijck) wat baet: En Suster Broeders-vrouw’ hier oock niet tegen-staet.     (135) ’T is eenen goeden bandt, end’ over-sterck bevonden,     Die Venus met haer handt te samen heeft ghebonden. ’T en is oock gheene moeyt (verheyscht dit voor een ghift) Te decken onder naem van maeghschap onse drift.     Siet iemandt ons ghekus, hy sal ons moeten prijsen,     (140) Ick sal maer vriend’lijckheyt aen mijnen Soon bewijsen. Gh’en sult van stueren man de poorte niet by nacht Ontsluyten, noch met list, beschalcken sijne wacht.     Ghelijck wy woonden t’saem, soo sullen wy noch woonen:     Wy thoonden ons ghekus, soo sullen wy noch thoonen. (145) Vry suldy zijn by my, end’ u sal lof geschien, Al isset dat-men u sal in mijn bedde sien.     Verleght al dit ghedrael: soo moet hy u (die staedigh     Mijn in-ghewant bevecht) Cupido, zijn ghenaedigh. Ick schaem’ het my oock niet te bidden met oodtmoedt: (150) Hoe leydt nu mijnen trots ende hoogheyt onder voet?     Ick heb oock langhen raedt, (bestonter raedt in’t minnen)     Gheslaghen, oft ick dit cost stellen uyt mijn sinnen. Verwonnen bid ick dan, en ligh voor uwe knien, Wat dat my taemt, oft niet, en magh ick niet aensien. [fol. C1v, p. 34]     (155) Ick ben nu schaemteloos, de schaemt’ heeft my begheven:     Vergheeft het my, en wilt ghenade plaetse gheven. 23. Hoe wel een wyde zee is Minos erffenis, En oock dat Iupiter mijn oudt groot-vader is.     En mijnen Groot-vaer heeft het hooft ghecroont met stralen,     (160) Die uyt des Hemels-sael den schoonen dagh doet dalen: De min gaet boven stam. Wilt dan bermhertigh zijn, En seecker wildy my niet spaeren, spaert de mijn.     Voor Haef en Houw’lijck-goedt, sal ick u Creta jonnen,     Mijn Hof-ghesin sal u hoorsamen, soo sy konnen. (165) Buyght desen stueren moedt. Mijn Moer verwon den Stier, En sult ghy wreeder zijn, als sulcken fellen Dier?     By Venus die my praemt, wilt (bid ick u) beweghen:     Soo moet dy crijghen een, die u noyt spanne teghen. Soo moet oock uw’ Goddin u bystaen in de jacht, (170) En’t Wout u leveren het wildt, dat ghy betracht.     Soo moet u Pan zijn jonst, met alle Satyrs gheven,     En brenghen met de spriet veel Swijnen om het leven. Soo moeten u (hoe wel dat ghy de Meyskens haet) De Nymphen een fonteyn aenwijsen t’uwer baet.     (175) Ick voegh by dese bé mijn traenen ende weenen:     Ghy siet hier mijne bé: ghist mijnen druck met eenen. [fol. C2r, p. 35] UYT-LEGGHINGHE Op den vierden Brief.     1. IUno was suster ende Vrouwe van Iupiter.     2. Delia, oft Diana, de Godinne vande jacht. Sy wildt segghen, al was ick noydt belust tot de jacht; nu om uwen ’twil ende om by u te zijn, wil ick gaen jaghen.     3. Eleides zijn de dienerssen van Bacchus; waren altijdt dul ende resen- de, ghelijck droncken lien.     4. Ida eenen grooten Bergh van Troas, alwaer de Priesterssen van Cy- bele, groot gherucht maeckten.     5. Faunus, Satyri, Silvani, Driades, ende dierghelijcke Veldt Goden ende Godinnen, beroerden de hersenen vande menschen somwijl soo, dat sy uytsinnigh waeren, ende wirden Lymphatici ghenaemt.     6. Venus met Mars bevonden zijnde in overspel, is openbaer ghemaeckt door de Son. Waer door Venus haer soo ghewroken heeft, dat sy de Son ende al sijn gheslacht, toe-gheschickt heeft vremde en oneerbare lief- de. Soo hier volght.     7. Iupiter inde gedaente van eenen schoonen Os, heeft Europam wegh ghevuert na Creten. Ovid. Metam. lib. 2. Fab. 13.     8. Pasiphaë dochter vande Son, is verlieft gheweest op eenen schoo- nen Stier, waer van is ghekomen de Mino-taurus, met een menschen- hooft de rest eenen Stier, die door schaemte en schande besloten was inden Dool-Hof, &c.     9. Mijne suster Ariadne, die Theseum had gheleert t’ontgaen den Dool- hof, ende den Minotaurum te verslaen, is op Theseum verlieft ende van hem verlaeten.     10. Ende ick ben verlieft op u, hoe wel mijnen schoon Soon.     11. Ovidius seydt: Ponite de nostra bina Trophaea domo. Ick heb ghestelt, Standaers; want ick weet niet hoemen Trophaea sou segghen.     12. Sy seydt hoe ende waer sy verlieft is op Hippolytum: te weten, tot Eleusis, niet verre van Athenen, waer Ceres gheviert wierdt.     13. Gnosus een seer vermaerdt Stadt van Creten.     14. Wat sou dese Princesse segghen, dat sy saegh dese poppen van mans?     15. Sy wildt hem verwillighen door exempelen. Cephalus was een jongh Jaegher; ende ghelijck de jaeghers vroegh inde weer zijn, soo is Aurora op hem verlieft. Aurora, dat is den morghen-stondt. Doch sy was eerst verlieft gheweest op Tithonus, Soone van Laomedon, die seer schoon was, ende is van haer op-ghenomen. Doch als hy nu oudt ghe- [fol. C2v, p. 36] worden was, verliet sy hem ende quam by Cephalus. Ovid. Metamorph. lib. 7. Fab. 26.     16. Venus is verlieft gheweest op Adonis, die Soone was van Cinyras. de Fabel is bekent. Ovid. Metam. lib. 10. Fab. 10.     17. Oenides is Meleager, &c. Siet den derden Brief num. 13.     18. Istmos is een Stedeken niet verre van Tresaene, daer Hippolytus is op- ghevoedt ende gheerne was.* Het leydt tusschen twee wateren.     19. Traesene, een Stadt van Peloponesus, daer Pittheus plagh sijn Hof te hebben; ende was het Vaderlandt van Theseus.     20. Theseus was met Pirrithous nae Thessalien ghegaen, waer dat Ixion Vader van Pirithous Koninck was.     21. Sy verhaelt hoe Theseus hun beyde mishandelt heeft in ghewichti- ghe saken. Voor eerst, hoe hy den Minotaurum heeft verslaghen, die voortghekomen was van haere Moeder Pasiphaë. Dus noemt sy hem haeren Broeder. Ende daer nae heeft hy verlaten mijne Suster Ariadne voor de wilde Beesten in het Eylandt Naxos. van uwen kant, heeft hy u- we Moeder, hoe wel Koningin der Amazonen, doodt-ghesteken, ende niet willen trouwen, om u alsoo, als Bastaert, uyt het Rijck te stooten.     22. Hy heeft van my, tot u, noch kinderen ghekreghen, te weten, Acamas en Demophoon, die hy heeft doen op-voeden om u teghen te zijn. Dus seydt sy voorder; ick wou dat ick had misvallen ghehadt, dan le- vende kinderen ghebaert, die u souden konnen deren: want dat sy seydt, wou Godt dat de kinderen in ’t baeren waeren gheborsten; wildt sy ver- staen, van haer eyghen selven ende haere kinderen.     23. Hoe wel dat mijnen Vader is Minos, die de Zee heerst: dat Iupiter is mijnen oudt groot-Vader: ende dat de Son, die ons den dagh aen-brenght, is mijn groot-Vader, &c. En acht ick u niet, want de Liefde verwinnet al. DEN VIIFDEN BRIEF, Oenone tot Paris. Verklaer van den vijfden Brief. OEnone een jonghe Nymphe van den Bergh van Ida, heeft langh in onderlinghe liefde, jae trouw’ met Paris gheleeft, eer hy bekent was voor Konincks sone. Maer nae dat hy de dry Godinnen, Iuno, Pal- [fol. C3r, p. 37] las ende Venus in den Bergh van Ida had veroordeelt, ende den gulden Appel (waer op gheschreven stont, dat-men hem aen de schoonste soude gheven) aen Venus hadde toe-ghewesen, is daer naer bevonden te zijn den Sone van Priamus ende Hecuba, Koninghen van Troya. Eenighen tijdt hier naer, is hy gheschickt na Graecien, om Hesionen, de Suster van Priamus, te gaen halen. In Graecien aen-ghecomen zijnde, is van Menelaus wel onthaelt: alwaer hy met Helena soo heeft ghehandelt, dat hy haer mede na Troyen heeft vervuert. Soo ghy sien sult hier naer in den vyfthienden Brief. Dus op Oenone niet meer peysende, ende sy haer daer af beklaeghende, schrijft hem desen Brief, ende beghint aldus.         Perlegis, an conjux prohibet nova? perlege: non est         Ista Mycenaea littera facta manu. DOor-leest gh’ het? oft het self 1. de nieuwe vrouw verbiedt?     Door-leest het: desen Brief komt van 2 Mycenen niet. Oenoon die heel vermaert in Ida mocht verschijnen, Mishandelt klaegh van u (laet ghy het toe) den mijnen.     (5) Wat Godt dan thoonter sich soo vinnigh teghen my?     Wat schuylter dat ick d’ uw’ nu langher niet en zy? Dat uyt verdienste komt, dat moetmen willigh draghen: Van onverdiende straf, magh yeder hem beklaghen.     Gh’en waert dusdanigh niet, als ick van hooghen stam,     (10) 3. (Nymph’ van een groot Rivier) met u te trouwen quam. [fol. C3v, p. 38] Die nu zijt ’sKonincks Soon (ick magh het u waerschouwen) Waert dienaer: even-wel met dienaer wou ick houwen.     Wy laeghen tusschen ’t Vee seer dickmael in het loof,     Ons rust-plaets makende gras-bundel ofte schoof. (15) Nu op het hoy en stroo in een kleyn Hut gheleghen, Af-weerden wy de kouw, den nevel, ende reghen.     Wie thoonden u tot jacht het nuttighste foreest?     End’ in wat kuyl het Wildt herberghden alder-meest. K’heb menighmael met u ghespannen vele laeghen, (20) En door het bergh ghetop, den Haese-wind gaen jaegen.     Van u staet mijnen naem ghesneden in het hout,     Een-yeder kan Oenoon nu lesen in het wout. En soo veel als den stam, soo veel wast mijnen naeme: Wast boomken op, en vuert tot inde locht mijn faeme.     (25) Het heught my dat ghy hebt op’t kantjen van ’t Rivier,     Gheschreven met uw’ handt in eenen Popelier. Blijft wassen Popelier, blijft langhe jaeren leven, Die in uw’ sachte schors dit Veersken houdt gheschreven.     Als Paris sijn Oenoon verlaeten sal oft moet,     (30) Sal Xanthus teghen stroom hernemen sijnen vloedt. 4 Vloeyt Xanthe nu te rugh met uwen stroom herdreven, Want Paris blijft sijn lief Oenoon nu heel begheven.     5. Ach van mijn ongheluck is dïen dagh ’t beghin,     En die in koele vorst verkeert heeft onse min: (35) Als Iuno in het dal, en Venus (tot haer voordeel) En Pallas zijn te saem ghekomen tot uw’ oordeel.     ’Thert beefde my van ancxt, end’ een seer koude vrees:     (Soo my dit wierdt gheseyt) vloogh door mijn mergh en vlees. Ick gingh aen oude mans, end’ oude wijfs te raeden, (40) (Soo groot was mijne vrees) ’t was al, dit sal u schaeden.     De Boomen zijn* ghevelt: de stijlen zijn ghesaeght,     En met een goede Vloot hebd’ u te Zee ghewaeght. [fol. C4r, p. 39] Ghy hebt in uw’ vertreck gheweent, ghy moet het lijden. 6. Dees min is schandigher, als die, van ander tijden.     (45) Ghy hebt gheweent end’ oock ghesien al mijn geween:     Wy hebhen t’saem ghemenght ons traenen onder een. Men siet den Wijngaert-ranck noydt soo den Olm aenkleven, Als ghy om mijnen hals uw’ ermen hebt ghedreven.     Hoe dickmael loegh u volck; als ghy iet bracht te pas,     (50) En klaeghden van den windt, daer hy voor-spoedigh was. Hoe dickmael quamdy weer, om eenen kus te haelen: Hoe qualijck hebdy my, vaert wel lief, konnen taelen?     Nu was het tijdt het zeyl te trecken op den mast,     En door een staegh geriem soo schuymden ’t water vast. (55) Ick volghe soo ick magh uw’ zeylen metter ooghen: Mijn traenen rollen neer, wat datse rollen moghen.     Ick bid om haeste komst de Nymphen vande Zee,     Laes! om een haeste komst tot mijn verdriet en wee. Ghy zijt door mijne bé gheluckigh aen-ghekomen: (60) Ey! voor een lichte Vrouw, heb ick ’t al aen-ghenomen!     Hier is een hooghe klip die verr’ in ’t water gaet,     (Wel eertijdts eenen Bergh) die ’t stroomen teghen-staet: Van hier heb ick voor eerst ghemerckt u Schip en zeylen, End’ om tot u te gaen, wou ick het leven veylen.     (65) Soo dat ick dub, mijn oogh een kleedt van purper siet:     Ick wierdt benouwt: dit was uw’ draeghen immers niet. ’T Schip naedert, ende wordt allencxkens aen-gedreven, Ick sie daer eene Vrouw’, die my seer dede beven.     Dat was noch niet genoeg (waer toe weerhiel ick my?)     (70) Een onbehoorlijck Lief, sat vast aen uwe zy. Doen scheurden ick mijn kleedt: doen quam den druck my vanghen: Doen heb ick metter handt ghehackelt mijne wanghen. [fol. C4v, p. 40]     Doen heb ick Ida heel ghevult met mijn ghehuyl:     En ben al weenende ghegaen in eenen kuyl. (75) Soo moet Heleen oock eens van u in droefheydt scheyen: En, dat sy my nu doet, dan oock in wee beschreyen.     Nu siet-men met u gaen, die (om te volghen naer,     U over volle Zee) verlaet haer echte paer. Maer doen ghy ermer waert, en noch soo niet verheven, (80) Is niemandt als Oenoon u trouw’Iijck by-ghebleven.     Ick wonder noch het goedt, noch naer het Hof ick vraegh:     Noch om van Priamus te wesen eene maegh. Nochtans niet dat my kan oft Priamus verachten, Oft dat my Hecuba niet mocht voor Dochter wachten.     (85) Ick ben het weerdt, en wil zijn Vrouw’ van eenen Heldt:     Den Staf sou in mijn handt ghevoeghlijck zijn gestelt. Doch en versmaet my niet, al laeghen wy te saemen In ’t loof, een Ledekant van purper kan my taemen.     Ten lesten, sonder sorgh is mijne min. Men maeckt     (90) Noch volck, noch Vloot ghereedt, die op haer wrake waeckt. Heleen wordt weer-gheheyscht met groot gheweldt van wapen, Met sulcken houw’lijck-goedt komt sy by u te slapen.     Oft dat-men haer met macht weeromme nemen sal,     7. Vraeght dat Deiphobus, maer Hector boven al. (95) Siet wat Antenor u, en Priamus sal raeden, Die door ervaerentheydt van niemandt zijn te smaeden.     ’T is leelijck, dat ghy my naer eene vremde leght:     Ghy oorlooght schandelijck, en haeren man te recht. Gh’en kont oock (oft ghy wout) haer u niet trouw versinnen, (100) Die soo haest is verkeert, om u te connen minnen.     Ghelijck-men nu de klacht van Menelaus hoort,     Die door uyt-heymsche min in’t bed-recht is verstoort: [fol. C5r, p. 41] Soo sal het gaen met u. Met konst wordt niet herboren Ghequetste eerbaerheydt. Sy wert maer eens verloren.     (105) Maer doch sy mint u seer? soo ded’ s’oock haeren man.     Die nu in ’t bedde leydt alleen, met teghen-span. 8. Voorwaer Andromach is gheluckigh en ghepresen: Ghy hadt, ghelijck uw’ Broer, stantvastigh moeten wesen.     Maer ghy zijt alsoo licht, end’ alsoo luttel weerdt,     (110) Als drooghe bladeren gheresen op der eerdt. En ghy zijt niet soo swaer, als ’t sop van eenigh’ ader, Die door een langhe Son verdort, valt heel te gader.     9. Dit heeft uw’ Suster my in haere dulligheydt,     Met onghebonden hayr, waerschouwende gheseydt: (115) Wat maecktdy, ô Oenoon? wat gaet ghy ’t sandt besaeyen? Ghy doet verlooren moeyt den Oever-kant te spaeyen.     Daer komt een Griecxsche Koe, die u, haer Huys en Landt,     (Maer Goden hoedt het toch!) sal steken inden brandt. Verdrinckt d’oneerbaer Vloot in volle Zee, ô Goden! (120) Hee! met wat bloeden-vloedt komt sy dit Landt te rooden!     Dit hadt sy my gheseyt: de Maerten hielen haer,     Maer my stondt op het hooft gheborstelt al het hayr. 10. Ey my! ghy zijt te waer tot mijn ellende vonden: Besiet, dit is de Koe, in mijnen Bemdt ghesonden.     (125) Hoe wel dat sy is schoon, doch is het maer een Hoer:     Om eenen vremdelingh verliest sy Vaer en Moer. 11. Sy is van Theseus eens (sou my den naem doen dolen?) Wat Theseus weet ick niet, hier vorens oock ghestolen.     12. Gheloofdy dat hy haer niet kreegh tot sijnen sin?     (130) Oft vraeghdy, hoe ick dit soo wel al weet? ick min. Hoe wel ghy ’t noemt gheweldt, om ’tschuldt met naem te schoonen, Soo kondy haer nochtans niet heel onschuldigh thoonen. [fol. C5v, p. 42]     Maer hoe wel ghy my zijt ontrouw, ick blijf u trouw:     Nochtans kost ick u oock bedrieghen dat ick wou. (135) 13. De Satyrs ras-ghebeent (ick schuylde inde hoecken) Die hebben inden Bosch my dickmael komen soecken.     14. En Faunus die het hooft met Pijn-loof heeft ghekroont,     Die inden schoonen Bergh van Ida durigh woondt. Maer Phoebus boven al heeft my ghemint van deghen, (140) En heeft den soeten buyt van mijne maeghdom kregen:     En dat in ’t worstelen. Nochtans heb ick mijn hooft     Van ’t hayr en ’t aenghesicht van sijnen glans gherooft. Doch ’k heb noch Peerelen, noch Goudt, voor loon ghenomen: ’T is schandt, een Maeghdeken door ghiften te bekomen.     (145) Hy, achtende my weerd’ gaf my uyt lauter gunst,     Verstand in medecijn, end’ in sijn eyghen kunst. Wat kruyden krachtigh zijn tot helen en ghenesen, Die rijsen uytter aerd’, heeft hy my al ghewesen.     15. Ey my! ey! dat gheen kruydt de minne-wondt versoet?     (150) Ick krijghe van mijn konst, noch baete noch behoedt. Maer doch den meester self is bleven in ghebreke, En doen hy Herder was, is hy op my ontsteken.     De hulp, die my noch aerd’, met al haer mildt plantsoen,     Noch Godt self doen en kan, kont ghy alleen my doen. (155) Ghy kont, end’ ick ben ’t weerdt. Thoont dan u medelijden: Ick kom gheensins uw’ Landt met bloedigh heyr bestrijden.     Maar ben, end’ hebbe d’uw’ gheweest van onser jeught,     En bid om d’uw te zijn, soo langh ghy leven meught. [fol. C6r, p. 43] UYT-LEGGHINGHE Op den vijfden Brief.     1. De nieuwe Vrouw, is Heleen, die hy met hem nae Troya hadt overghebrocht.     2. Ovidius seydt: Desen Brief is niet gheschreven met de handt van den Mycenier, dat is, van Menelaus oft Agamemnon, die met recht ende reden Heleen weder mochen eysschen, of u oorloghe aen doen.     3. Parthenius in Eroticis cap. 4. Apollodorus lib. 3. ende andere seg- ghen, dat Oenoon Dochter was van de Rivier Cebrenis.     4. Xanthus, anders Scamander, is eene Rivier van Troas, komende uyt den Bergh Ida.     5. Hier raeckt sy, het vermaert oordeel vande dry Godinnen, Iuno, Venus, ende Pallas, d’welck ’t begin is gheweest van haer ongheluck. Ick meyn, dat het kennelijck ghenoegh is.     6. Dees liefde die ghy draeght tot Heleen, is schandigh, ende de liefde die ghy droeght tot my, was niet schandigh.     7. Deiphobus Soone van Priamus, raedt van ’t begin dat-men Heleen soude weder-gheven. Antenor eenen Prince van Troya, raedt het selve, ende Hector ende Priamus, &c.     8. Andromache was Dochter van Eetion Koninck van een stadt in Ci- licien, ghenoemt Thebes, ende Huysvrouwe van Hector: sy acht haer ghe- luckigh, om dat Hector haer niet en verliet. Hector was broeder van Paris.     9. Hier verhaelt sy, hoe Cassandra de Suster van Paris, haer voor- seydt hadde, (want sy was een Waerseggersse) al haer toekomende ver- driet.     10. Sy spreeckt Cassandra aen.     11. Men seydt dat Theseus haer heel jonck zijnde, inde worstel-school siende, soude hebben ontschaeckt. siet den 16, Brief num. 1. Hier seydt sy, dat sy niet en weet wat Theseus haer soude hebben ghenomen, om dat het aen een meysken niet wel en taemt, soo punctueel alle dinghen te weten.     12. Ovidius seydt, sou-men derren ghelooven dat hy haer maeght soude hebben ghelaeten? Ick segh, dat hy haer heeft ghehadt nae sijnen sin.     13.* De Satyrs waeren Bos-Goden, oft Veldt-Goden, met horentjens op het hooft, ende met Geyte-beenen; seer onkuys. Die haer hebben ver- socht.     14. Faunus oock een vande Bos-Goden, heeft my bemindt, seydt sy. [fol. C6v, p. 44] Faunus wierdt ghekroont met Pijn boom. Doch Ovidius seydt hier Fau- nus, in plaetse van Pan. Pan was oock vande Bos Goden. die eyghent- lijck den Pijn-boom bemindt, om dese reden. Hy was verlieft op een schoon meysken, gheheeten Pitys, ten selven tijdt dat Boreas haer oock minden: maer om dat sy Pan liever hadt als Boreas, heeft Boreas met eenen gheweldigen windt haer gheslaghen teghen een Rotse, dat sy daer af stirf. De aerde haer ontfanghende, veranderde haer in den Pijn-boom; den welcken Pan noch mindt. Dan Ovidius neemt hier d’een voor d’ander. Oock zijnder die meynen dat het al een is, Pan, Inuus, ende Faunus.     15. Sy klaeght, dat sy gheen hulp en vindt inde kruyden, om haer lief- de te koelen. Dan Phoebus self kost sy selven niet helpen, want hy moest haer hebben. Phoebus was eens uyt den Hemel ghestooten, ende quam dienen Admetus Koninck van Thessalien, om sijn Vee te hoeden. Ende wierdt verlieft op dese Oenone, &c. DEN SESTEN BRIEF, Hypsiphile tot Jason. Verklaer vanden sesden Brief. THoas Koninck van Lemnos, hadt een langhe oorloghe ghevuert teghen die van Tracien. Dus de Vrouwen van Lemnos, meynende dat sy van hunne mannen verlaeten waeren, (om sekeren stanck die Venus hun hadt toe-ghesonden om dat sy Venus niet weerdigh en achten voor een Godin) om dat sy haer in over-spel met Mars hadden bevonden; hebben ghesloten, door den raedt van Polyxo, Priestersse van Apollo, op eenen nacht alle de mannen doodt te slaen. Hypsiphile alleen, heeft haeren Vader Thoas het leven behouden. Den sel- [fol. C7r, p. 45] ven tijdt is Iason met 45. oft 55. jonghe ende brave Princen tot Colchos moeten reysen, om het gulde Vlies te krijghen. In ’t passeren, is hy aen-ghekomen tot Lemnos, alwaer hy wel ontfanghen is met al sijn volck, ter oorsake dat dese Vrouwen al in langhen tijdt hadden sonder mannen gheweest: ende heeft tot sijnen wensch verkreghen de Koninginne Hypsiphile, ende heeft haer bevrucht. Nae twee jaeren soo sy moesten hun reys volbrenghen naer Colchos, hebben belooft weder te keeren nae de victorie. Maer midts Jason, om het Vlies te bekomen, soo veel perijckelen (als hy moest onderstaen) niet en kost ontkomen, sonder besondere hulp van Medea, Dochter vanden Koninck Aeta, heeft hy haer gebeden om bystandt: ende sy op hem verlieft zijnde, heeft hem onderwesen ende gheleert al watter van noode was, onder belofte van trouw. MAer tot meerder verstandt van desen Brief, ende van heel de Fabel oft Historie van ’t gulden Vlies, moet-men weten, dat Athamas Sone van Aeolus tot sijn eerste Huysvrouwe ghenomen hadt Nephele, ende van haer ghewonnen Soon ende Dochter, met naem Phryxus, ende Helle. Maer nae dat Nephele (na de Fabel) verandert was in een Wolck oft Nevele, ende dus gheworden scheen een Godin: heeft Athamas voor sijn tweede Vrouw ghenomen, Ino de Dochter van Cadmus. Dese, nae de ghewoonte vande stief-moederen, heeft haer behoude kinderen ghehaet: Ende om haeren haet te weghe te brenghen, heeft sy het saet, ’t welck dat jaer moest op ’t Veldt ghesaeyt worden, eerst ghesoden, om dat het niet schieten oft keesten en soude; ende soo isser eenen dieren tijdt ghevolght. Dus hebben sy eenen Priester gheschickt tot het Orakel, om remedie teghen dit quaedt: Maer den Priester, (die om-ghekocht was van Ino) seyde dat de Goden vergramt waeren; ende tot versoeninghe, eyschten Phryxus ende Helle tot Offerande. Den Vader Athamas was hier langh teghen: Doch [fol. C7v, p. 46] ten lesten door het volck ende noodt ghedwonghen zijnde, heeft hun ghelevert tot Sacrificie. Maer hunne Moeder Nephele is nederghedaelt, ende heeft haer Kinderen bewaert, hun wegh leydende, ende ghevende eenen Ram met gulde wol, (den welcken Mercurius haer hadde ghegheven) om daer op te vluchten. Helle een teer Dochterken, is door de baeren vande Zee vervaert gheweest, ende is ghevallen in ’t water ende verdroncken, waer af de Zee nu Helles-Pontus wordt ghenoemt. Phryxus is aenghekomen in Pontus tot Colchos, waer hy den Ram heeft op-gheoffert aen Iupiter Phryxius, ende gaf het Vlies aen Aetes, die het ghehanghen heeft aen eenen Eyck in ’t Bosch van Mars. Dan aen Aeta was van ’t Orakel ghewaerschout, dat hy soude sterven, wanneer daer eenighe vremdelinghen te scheep souden komen om het Vlies. Dus heeft hy sijne vreetheydt ghethoont, ende heeft doen om-brenghen alle vremdelinghen, om datter door dese maere verschrickt, niemandt hem verstouten en soude, daer te komen. Desen Eyck heeft hy wel bewaert ende besloten met eenen muer. Heeft oock veel waekers gheset, felle menschen, diemen daerom seyde Stieren te zijn, die vier en vlam uyt den neuse spooghen, ende Koperen voeten hadden; daer neven stelde hy eenen wackeren Draeck. Dit ende meer moest Jason bestaen, eer hy het Vlies bekomen kost. Doen ter tijdt regneerden tot Thessalien Pelias broeder van Aeson: desen hadt van’t Orakel verstaen, dat yemandt van ’t gheslacht van Aeolus hem soude dooden. Jason was van dat gheslacht; dus vreesden hy hem: Iae doen Jason noch jonck was, wilde Pelias hem dooden ; maer de vrienden bewaerden hem ende schickten hem by Chyron. Nu hy ouder was, leerde hy de Medicijn by Chyron, ende kreegh den naem van Jason, daer hy te vooren hiet Dolomedes. ende woonden ontrent de Rivier Anaurus. Daer naer isser noch een Orakel gheseyt, dat Pelias hem wachten moest, van den ghenen, die by hem komen soude met eenen ongheschoeyden voet. Nu soo Pelias aen sijn Vader Neptunus een jaerlijcx Sacrificie soude doen, is daer toe oock Jason met haesten ghekomen, met eenen schoen aen den voet, want den anderen schoen was uyt haesten in het moras vande Rivier Anaurus blijven steken. Pelias dit siende, end’ indachtigh op het Orakel, vraeghden hem, wat hy met hem doen soude, dien hy vreesden hem te willen om-brenghen. Jason, door het in-gheven van Juno, ende gheprickelt door glorie, seyde, dat hy hem schicken soude, om te halen het gulden Vlies. Dus heeft Pelias hem daer toe ghestouwt, ende ghereedtschap ghegheven van Schip ende leef-tochte: want hy meynde dat het niet doenelijck en was. Soo is Jason vertrocken; ende daer aenghekomen zijnde, is wel onthaelt vande Kinderen van Phryxus, dit hem by den Koninck Aeeta gheleydt hebben. Dus Medea des Konincx [fol. C8r, p. 47] Dochter hem siende, is soo op hem vervallen, dat sy hem beloofde te helpen in desen sijnen noodt, onder belofte van trouw. Nu hy Victorieus was gheworden, is hy met het Vlies, ende met Medea tot Thessalien ghekomen, sonder te passen op Hypsiphile. Nu beklaeght sy haer hier over, ende met goede redenen, hem schrijvende desen Brief, ende beghint aldus:             Littora Thessaliae reduci tetigisse carinâ             Diceris, auratae Vellere dives ovis. MEn seydt dat met uw’ Vloot, voorspoedigh end’ in vlijt,     1. Ghy tot Thessalien met ’t Vlies aen-komen zijt. Ick wensch u (soo ick magh) gheluck. Maer toch in trouwen, Hadt ghy my moghen ’t self, met eenen Brief waer-schouwen.     (5) Want om (naer u verbont) te gaen voorby mijn Rijck,     En haddy maer ghewilt, den windt was dienstelijck. Jae hoe wel u den windt stondt in het schrijven teghen, Soo was Hypsiphile noch weerdigh uwen zeghen.     Waerom is my uw’ schrift niet komen voor de maer?     (10) 2. Dat ghy hebt in het jock ghebracht dat Ossen-paer. Dat uyt ’t verspreyde saet zijn mannen uyt-ghesproten, Die sonder uw’ beleydt, malkanders bloedt verghoten?     Dat diën wack’ren Draeck bewaerden ’t gulde vacht,     En dat ghy niet-te-min het selv’ hebt mé-ghebracht? (15) Nu kost ick aen het volck, antwoorden, die noch vreesen, Hy schrijft het self aen my, hoedanigh soud’ ick wesen?     Wat klaegh ick vande daedt van eenen traeghen man?     Ick heb noch groot gheluck, soo ick d’uw’ blijven kan. Men seydt hier dat met u een 3. Tooveress’ is komen, (20) Die in mijns Bedde-plaets van u is aen-ghenomen. [fol. C8v, p. 48]     De liefde haest gelooft: maer wou Godt, dat-men seyt,     Dat ick op mijnen Man dit t’onrecht hadt gheleyt. ’K heb onlancx eenen Gast van dat ghewest ghekreghen, Den welken in mijn huys, noch niet en was van deghen:     (25) Wat maeckt doch, vraegh ick hem, wat maeckt Iason daer?     Hy sloegh het oogh in d’aerd’, met een benauwt gebaer: Ick springh in haesten op; en scheurende mijn kleeren, Roep, leeft hy? oft moet ick met hem ten grave keeren.     Hy antwoordt my, hy leeft: tot sweeren dwingh ick hem:     (30) Nauw kost ick even-wel ghelooven sijne stem. Maer soo ick was verquickt, heb ondersocht uw’ daeden: Hy seydt, hoe met het jock ghy d’ Ossen hebt ghelaeden.     Hoe dat ghy hebt ghesaeyt de tanden van ’t Serpent,     Waer-uyt, met wapenen is op-ghestaen een bend’. (35) Oock hoe dees aerdtsche Broers zijn door malkander bleven, Volbrenghende den dagh van hun kort-duerigh leven.     Hy seydt oock vanden Draeck: Ick vraeghde noch een reys,     Iason leeft hy noch? soo praemt my hoop’ end’ eys. Soo hy het al vertelt, door ’t loopen vande reden, (40) Ondeckt hy my de daedt, van uwe leelijckheden.     Waer is nu onse trouw, end’ houwelijck verbont,     4. En torts waer door ons lijck in branden beter stont? ’T was niet in ’t heymelijck, oft schandigh dat wy paerden, Want Iuno stonter by, end’ Hymen als wy gaerden.     (45) Doch Iuno is het niet, noch Hymen oock gheweest,     Die onse tortse droegh, maer eenen helschen gheest: 5. Wat had’ ick met het volck van Minyen te maken? Wat hadt ghy aen mijn Landt, 6. ô Tiphy te ghenaken?     ’T is hier niet dat-men ’t Schaep met gulde wolle siet,     (50) ’T is Lemnos, 7. end’ het Hof van Prins Aeeta niet. [fol. D1r, p. 49] Eerst was ick oock ghesint, (maer toch dit moest ick draghen) Met klacht dees vremde Vloot uyt mijne ree te jaghen:     8. En mijn Lemniades die konnen mans verslaen,     Had’ ick soo kloecken heyr doch laeten dit bestaen. (55) ’K heb u, soo ick u sagh in ’t huys en hert ghenomen, Het is twee volle jaer, dat ghy zijt aen-ghekomen.     Nu liep het derde jaer, loo datghy door bedwangh,     (My weenend’ hebt geseyt) aenveerdende den gangh, ’T is tijdt Hypsiphile, soo my de Goden drijven, (60) Uw’ Man gae ick van hier, den uwen sal ick blijven.     Maer doch dat ghy nu draeght in vollen buyck van mijn,     O voedt het op, en laet ons beyde d’ouders zijn. Niet meer. En door ’t gheweldt end’ overvloedt van traenen, Ghedenckt het my, dat ghy niet anders kost vermaenen.     (65) Ghy zijt de lest van al die in ’t groot 8. Argo terdt.     ’T Schip vlieght en door den windt, het zeyl ghespannen wert. Nu waerdy inde Zee wat dieper in-ghevaeren, Ghy slaet het oogh op ’t Landt, end’ ick mijn op de baeren.     Een hooghen Toren fier ront-om diep inde Zee,     (70) Daer loop ick op. Ick was vol traenen ende wee. Nochtans door mijn gheween (ick weet niet hoe) mijn ooghen Sien dieper inde Zee dan sy te vooren plooghen.     Voeght hier mijn beden by, beloften, en versoen,     Die ick (opdat ghy zijt ghesont) al moet voldoen. (75) Ick al voldoen, het ghen’ Medea sal ghenieten? ’T hert sweert my, ende voel den toorn de min vernieten.     Sal ick doen offerand’ om dat ick u ben quijt?     Sal ick doen offerand’ tot mijne schae en spijt? [fol. D1v, p. 50] Doch noyt was ick gherust, en vreesden van te voren, (80) Oft uwen Vaer niet had een Griecxsche Vrouw verkoren.     De Griecxsche vreesden ick, end’ een Barbare niet:     Van vyand’ onverwacht, is my de wond’ gheschiet. En ghy zijt niet beweeght door haere schoonigheden, Maer door haer toovery end’ onbehoorlijckheden.     (85) 10. Sy pooght uyt haeren wegh de Maene doen te gaen,     En doet in duysternis de gulde Sonne staen. Sy toomt den water-vloedt, sy weder-houdt de stroomen: En sy verset ’t gheberght met Rotsen ende Boomen.     Op graven wandelt sy met onghebonden hayr:     (90) En kiest het vuyl ghebeent’ uyt d’over-bleven baer. Vervloeckt d’afwoordigen: maeckt vuyle wassen-beelden: Dringht naelden inde long’ van eenighe ghequeelden.     En meer dan ick en weet. Seer qualijck wordt door kruyt     De min verweckt, die maer uyt schoont’ en zeden spruyt. (95) Kont ghy dees troetelen, en kondy met ghenoeghen U sorgheloos in ’t bed’ met sulcken Hexe voeghen?     Jae, sy doet u het jock, ghelijck de Stieren aen:     Ghelijck sy heeft den Draeck, soo heeft sy u bevaen. Peyst oock, hoe sy haer doet in uwe daeden stellen: (100) End’ hoe de Vrouw de faem van haeren Man gaet quellen.     Want die met Pelias ghevoelen, segghen, dat     Ghy ’t Vlies door toovery verkreghen hebt ghehadt. En, ’t is Jason niet, die ’t Schaep met gulde vlocken, Maer ’t is Medé gheweest, die ’t self heeft af-ghetrocken.     (105) 11. Uw’ Moeder loochent het; komt eens en vraeght het haer,     En, die ghy vanden Noort een Dochter gheeft, uw’ Vaer. 12. Dat sy van Tanais, en vander Schijten hoecken, Oft oock een ander Man van 13. Phasis sie te soecken. [fol. D2r, p. 51]     O wispel-turigh Man, end’ als de winden licht,     (110) Waerom heeft uw’ beloft en woorden gheen gewicht? Gy haddet eer ghy ginckt, my voor uw’ Vrouw ghenomen, Laet my noch d’uwe zijn, nu ghy zijt weder-komen.     Is ’t saken dat u raeckt den Adel ende Stam,     14. Siet Thoas mijnen Vaer van Minos voorder quam: (115) En Bacchus raeckt my oock. Sijn Huysvrouw staet daer boven, Wiens overschoone Kroon de sterren doet verdooven.     15. En Lemnos is mijn goedt, een aerd’ die vruchtbaer is,     Als sy gheoeffent wert: Soo ben ick oock ghewis. Want siet ick heb ghebaert: mi jont ons uwen zeghen: (120) ’T was my een soeten pack, dat ick van u had’ kreghen.     Ick ben oock in ’t ghetal gheluckigh: ’k heb in dracht     16. (Lucina* stondt my by) Tweelinghen voort-gebracht; En vraeghdy wie sy zijn ghelijck ? u heel te gader; Doch sy bedrieghen niet, de rest aerdt nae den Vader.     (125) De welcke ick tot u te senden was belust,     Maer dese Stief-moer heeft in my den moet gheblust. Medeam vreesden ick, meer is sy als Stief-moeder, Sy derft het al bestaen. Doch sy die 13. haeren Broeder     Te scheuren, end’ op ’t Veldt te spreyen niet en vreest,     (130) Sou sy mijn Kinderkens bermhertigh zijn gheweest? Ghy die door Toovery verset van uwe sinnen, Komt (soo-men seydt) meer haer, als my uw’ Vrouw te minnen.     Met schande heeft sy u aen-nomen in haer bedt,     In trouw’ zijn ghy end’ ick malkand’ren aen-gheset. (135) Ick heb mijn Vaer bewaert, sy heeft haer Vaer verraeden: Ick blijf niet dan in ’t mijn: sy loopt uyt-heymsche paeden.     Wat gelt het dat een quae een goe verwonnen heeft,     En dat ghy haer uw’ jonst door haer misdaeden gheeft? [fol. D2v, p. 52] Ick scheld’, maer wond’re niet, dat mijne Lemniaden (140) Bestonden, want den toorn en druck, baert vremde daeden.     Maer seght, oft ghy met haer (soo ’t hoorden) door tempeest,     In mijne Ree te scheep aen-komen waert gheweest: En dat ghy my daer hadt met mijn twee Soontjens vonden, (Uw’ wensch hadt moeten zijn van d’aerd’ te zyn verslonden.)     (145) Met wat een oogh soudt ghy ons hebben aen-ghesien?     Verrader, wat een doodt hadt moeten u gheschien? Vry soude zijn door my ghebleven ende spoedigh; Niet dat ghy ’t weerdigh zijt, maer dat ick ben sachtmoedigh.     ’K sou hebben met haer bloedt ghevult mijn aen-ghesicht,     (150) End’ ’t u, dat door fenijn nu is aen haer verplicht. ’K sou aen Medea my oock een Medea thoonen: 18. Maer toch is ’t datter Go’en in d’Hemels mogen woonen;     Dat sy,’t welck ick beween, oock eens beweenen moet,     En voelen metter daet dat sy my voelen doet. (155) Ghelijck ick Vrouw en Moer word’ vanden Man verlaeten, Dat haer soo haeren Man en Kinders moeten haeten.     En dat sy nu besit, in haesten worde quijt:     Dat sy in ballinghschap haer leven heel verslijt. Soo bitter als sy is gheweest aen Broer en Vader, (160) Dat sy dusdaenigh zy aen Man en Kindt te gader.     Naer d’aerdt-Rijck ende Zee, dat sy de locht beproef:     En dat sy sonder hulp moet doolen in behoef. Dat wensch ick, ick die ben bedroghen in het houwen: In soo vervloeckten huys leeft samen Man en Vrouwe. [fol. D3r, p. 53] UYT-LEGGHINGHE Op den sesden Brief.     1. JAson verkreghen hebbende het gulden Vlies, is ghetrocken na Thes- salien, niet aen-komende tot Lemnos, ende dus verlaetende Hypsipyi- le, waer over dat sy haer beklaeght met reden.     2. Sy verhaelt wat hy al volbracht hadt, om het Vlies te bekomen. Eerst moest hy in ’t jock brenghen, de Ossen van Mars, die vier spoghen; die de neus ende voeten hadden van Koper. Ten tweeden, de tanden saeyen van ’t Serpent, waer uyt op stonden ghewapende mannen, die malcanderen doodt-sloeghen. Ten derden, moest hy den wackeren Draeck in slaep sien te krijghen: ’t welck Medea met haere Tooverye al te weghe bracht, soo dat Iason het Vlies verkreegh.     3. Dese Tooveresse hiet Medea, die hem bewaert hadde, ende door wien hy het Vlies bekomen hadde.     4. Men plaght inde Bruyloft ende Begravenisse te ontsteken licht, soo tot ciraet als tot den noodt.     5. Minien zijn volcken van Thessalien, die met Iason om ’t gulde Vlies zijn ghegaen. Sy zijn van Orchomenus uyt Baeotien komen tot Iolcos in Thessalien: waer van de Argonauten ghenoemt worden Minyen.     6. Tiphys was den Stierman van dat groot Schip Argo.     7. ’t Hof van Aeta oft Aeeta was Colchos.     8. De vrouwen van Lemnos versloeghen op eenen nacht al hunne man- nen. Soo gheseyt is inde Voor-reden.     9. Argo was het groot Schip; soo ghenaemt vanden Architect.     10. Sy verhaelt eenighe stucken, die door de Toovery worden voort- ghebracht.     11. Haer Moeder hiet Alcymede, ende haeren Vader Aeson. Sy wildt seg- ghen, vraeght het die ghy wildt, niemandt sal u dese Vrouw toe-schic- ken, om dat sy Barbaer is, ende vanden Noort.     12. Tanais eene Rivier van Schythien, die Europa scheydt ende Asia.     13. Phasis een groote Rivier van Colchos.     14. Thoas was Soone van Bacchus ende Ariadne. Ariadne was Doch- ter van Minos. Bacchus had’ eens Ariadnam begift met een schoon Kroon, die Vulcanus ghegheven had’ aen Venus in sijne Bruyloft, ende Venus aen Ariadne, als sy met Bacchus houwelijckte. Dese Kroon staet onder de Sterren, ende heet de Kroon van Ariadne, heeft neghen schoon Sterren.     15. Goedt, is hier te segghen Houwelijckx-goedt. [fol. D3v, p. 54]     16. Lucina, is de Goddinne van ’t Kinder-bedde. De Tweelinghen hie- ten Thoas ende Eunaus.     17. Nae dat Iason het Vlies bekomen hadde, gingh hy met Medea loo- pen, ende sy nam met haer haeren kleynen Broeder Absyrtus, dien sy in stucken kapten, ende over straeten hier ende daer wierp, om haeren Va- der (die hun volghden) besigh te houden met het vergaderen vande stuc- ken sijns Soone, ende soo hem t’ontgaen.     18. Al dat Hypsiphile haer hier wenscht, is al volbracht: soo dat sy oock door de locht door vlieghende Draken is ghevoert, als sy het Hof van Creon in brandt hadt ghesteken. DEN SEVENSTEN BRIEF, Dido tot Aeneas. Verklaer vanden sevensten Brief. BElus Koninck van Phaenicien hadde een Dochter Dido, die Huysvrouw’ was gheweest van Sicheus; de welcke nae de doodt haers mans, is ghevlucht ende ontgaen de vervolginghe haers Broeders Pygmalion, die haer geldt ende goedt meynden te krijghen: ende is ghekomen in Lybien, ende heeft daer ghebouwt de Stadt Carthago. Virgilius (uyt wien Ovidius dit ghetrocken heeft) seydt dat Aeneas nae de verwoestinghe van Troya, hier soude zijn aen-ghekomen ende wel onthaelt van Dido, maer Poëtelijck. Want Dido is by de dry hondert jaeren daer nae gheweest ende ghekomen in dat ghewest, ende heeft Carthago ghebouwt. Doch soo de Goden Aeneam naer Italien stier- [fol. D4r, p. 55] den, midts hy by Dido eenighen tijdt ghebleven was; heeft hy stillekens ende in ’t heymelijck ghereedtschap ghemaeckt tot sijn vertreck, om haer niet te bedroeven. Maer sy het selven merckende (ghelijck het oogh ende hert van eenen minnaer snel is ende verre siet) ende dus hem soeckende by haer te houden, schrijft hem desen Brief, ende beghint aldus:         Sic, ubi fata vocant, udis abjectus in herbis,         Ad vada Meandri concinit albus olor:     SOo, als hem naeckt de doodt, ghespreyt in ’t vochtigh riet,     1. Singht aen Meanders Vloedt, de Swaen sijn leste liet. Ende niet dat ick hier-door u meyne te beweghen, Bestaen ick dit: ick weet, de Goden zijn my teghen:     (5) Dan heb ick mijne faem, mijn eer, en mijn verdienst     Verloren, het verlies van woorden is het minst. Nochtans soo wildy gaen, end’ uwe Dido vlieden: Door eenen windt sal Zeyl-en trouw-vlucht nu gheschieden.     Ghy lost nu met uw’ Schip oock uw’ verbintenis:     (10) En volght Italien, doch wistdy waer het is. Gh’ en acht noch mijne Stadt, noch mijne nieuwe Muren, Noch Staf van heel mijn Rijck, dien ick u gaf te vueren.     Ghy vliedt, ’t ghemaeckt. En wildt dat noch te maken staet:     Ghy hebt ghevonden d’aerd’, die ghy noch soeken gaet. (15) Doch nemt, ghy d’aerde vindt, wat sal u dat doch baeten? Wie sal aen vremdelingh sijn Erven over-laeten? [fol. D4v, p. 56]     Ghy moet een ander min eerst vinden ende Vrouw,     En gheven (die ghy noch mooght valschen) and’re trouw. 2. Wanneer sult ghy een Stadt ghelijck Carthago bouwen, (20) En van uw’ Torens sien, end’ al u volck beschouwen?     Jae waer ’t dat ghy het al naer uwe wenschen vindt,     Waer suldy vinden een die u soo vinnigh mindt? Ick brand’ ghelijck een Torts met solfer overgoten, En staegh staet in mijn hert Aeneas vast ghesloten.     (25) Ondanckbaer is hy doch, en doof tot mijn bewijs,     En (die ick derven moest ghewilligh) waer ick wijs. Nochtans al is het soo, ick kan hem niet ghehaeten, Maer klaegh van sijne trouw’, en min hem nae ’t verlaeten.     3. Spaert Venus, spaert uw’ Nicht: en ghy omhelst uw’ Broer     (30) Cupido, dat voort-aen hy uwe wapens voer. Oft ick, die heb begost (ick ben te vré) te minnen, Dat hy my voedtsel gheef, om noch in sorgh te winnen.     Ick dool, het beeldt is valsch dat mijn ghesichte siet,     Hy heeft, hy heeft den aerdt van sijne Moeder niet. (35) Ghy zijt van eenen Key, van Bergh oft steenen-Toren, Van eenen wilden Leeuw, oft Stier, in ’t wout gheboren:     Oft oock van dese Zee, die soo staet onghestilt,     Die ghy met tegen-windt nochtans door-vaeren wilt. Waer looptdy? siet het stormt. Laet my het stormen baeten: (40) En sietdy niet hoe fel, de windt is uyt-ghelaeten?     Ick hadde liever u te dancken, als den windt,     Maer, my dunckt, dat ick hem, my gunstigher bevind’. Ick ben soo veel niet weerd’ (oock wil ick het niet hoopen) Dat ghy wilt op de Zee vergaen, om my t’ontloopen. [fol. D5r, p. 57]     (45) Ghy voedt wel dieren haet, end inde weerde groot,     Is ’t dat (om my te vlien) ghy smaeden gaet de doot. ’T weer sal haest sijn ghestilt, end’ op de kalme stroomen 4. Sal Triton spelende sijn blauwe Peerden toomen.     Maer waert ghy met den windt, oock soo veranderlijck?     (50) En zijdy gheene Rots, ghy sult doen van ghelijck. Hoe? wiste niet de kracht van dulle winter-vlaeghen, Sout ghy noch zijn soo stout, u anderwerf te waeghen?     Al waer ’t oock dat de Zee t’af-steken u toe-liet,     Soo is daer even-wel veel quellingh en verdriet. (55) Voor eenen boven al die trouw’-loos is bevonden: De Zee ghemeynelijck neemt straf van dese sonde.     Meest als het liefde raeckt. Om dat (het is ghewis)     De soete Minne-moer uyt Zee ghesproten is. Ick vrees’ oft ick mijn wraeck kost eenighsins verwerven, (60) En dat ghy komen mocht door Schip-braeck daer te sterven.     Maer neen, leeft: mijne wraeck sal bet alsoo gheschien:     En beter sal-men u mijns doodts oorsaecker sien. Dan neemt dat u den windt (God were mijn vermoeden) Eens met den storm bevangh: hoe suldy zijn te moede?     (65) Stracx suldy voor u sien de loghens uwer tongh,     En Dido, die uw’ praet en list tot sterven dwongh. Het beeldt van uwe Vrouw, die ghy soo hebt bedroogen, Sal droevigh en bebloedt verschijnen voor uw’ ooghen.     Ick heb dit al verdient, sult ghy dan segghen gaen,     (70) End’ elcken blixem-slagh sal schijnen u te slaen. Ey! wilt den toorn der Zee, end’ uwen, wat uyt-stellen: ’T sal worden beter weer, end’ u met spoedt verghellen.     En spaerdy Dido niet, houwt uwen Soon uyt noodt.     Ghenoegh is ’t, dat ghy hebt de schult van mijne doodt. (75) 5. Wat heeft Ascanius verdient, end’ uw’ Huys-Goden? De Zee-storm sal verdoen hun, die de vlam ontvloden. [fol. D5v, p. 58]     Maer noch, gh’en draeght met u, noch (dat ghy roemt voor waer)     En hebben u beswaert, uw’ Goden, noch uw’ Vaer. ’T is valsch al wat ghy seght. Ghy leert in my niet lieghen: (80) End’ ick ben d’eerste niet, die voel uw’ slim bedrieghen.     6. Want, vraeghdy waer de Moer Iüli wesen kan?     Sy is in ’t vyer alleen verlaeten van haer Man. Dit hebtdy self gheseyt, en my beroert met desen, 7. Dees straf sal minder zijn, als mijn misdaeden wesen.     (85) End’ ick en twijffel niet, ’t is Gode die verbolght,     U seven jaeren langh op Aerd’ end’ Zee vervolght. Ick nam u in mijn Haef, soo ghy quamt aen-ghedreven: Nauw’ wetend’ uwen naem, heb u mijn Rijck ghegheven,     Maer ô, dat ick daer mé te vreden waer gheweest,     (90) En dat ick oyt by u te slaepen hadt ghevreest. 8. Dien dagh is mijn bederf, als ons den dicken reghen, Deed’ in een grot alleen versaemen buyten weghen,     Ick hoorde wel ghetier, ick dacht, ’t is Nymphen-spel:     9. Maer laes! d’Eumenides die riepen my te Hel. (95) Komt nu mijn echte Eer, die ick heb overtreden, En nemt een volle vraeck van mijne leeligheden.     10. T’huys heb ick in een beeldt Sicheum op-ghericht,     Die onder ’t groene loof en witte vellen light. Van hier, ick my een mael oft vier eens roepen hoorden, (100) Komt mijne Dido, komt, seydt hy met soete woorden.     Ick kom: gheen uyt-stel meer, ick die eens d’uwe was,     Maer nu door mijn misdaedt en schaemte, niet te ras. Vergheeft mijn schuldt: ick ben bequaemelijck bedroghen: Hy mindert mijne sond’, dan dat hy heeft gheloghen.     (105) Sijn Vader die hy droegh, sijn Moer de schoon Godin,     Die ghaven my de hop’ van een ghetrouwer min. [fol. D6r, p. 59] Ben ick tot val gheraeckt, de oorsaeck kan my weeren: Dat hy maer waer ghetrouw, niet waerder om te deeren.     Maer mijn onsaligh lot, dat voel ick even stuer,     (110) En volght my staedelijck tot mijne lester ur’. 11. Mijn Man is neer-ghevelt daer hy stondt aen d’Autaeren: Met dees baldaedigheyt moet ick mijn Broer beswaeren.     Ick ballingh, en verjaeght, verlaet mijn Vader-landt,     En loop (ick weet niet hoe) vervolght van alle kant. (115) Ick vat een vremde kust. Dus Broer en Zee ontloopen, 12. Gingh ick alhier het Landt (dat ick u gunde) koopen.     Ick heb een Stadt ghebouwt, van Vestenen soo wijt,     Dat sy van alle volck ront-om magh zijn benijt. De oorlogh muyt. Ick Vrouw’, en vremde, wordt bevochten: (120) End’ nauw’ ben ick bewaert met Mueren ende tochten.     Ick hebber veel behaeght, die my nu doen ghewelt,     Om dat ick heb voor hun (ick weet niet wie) ghestelt. Iârbas wacht: aen hem kont ghy my over-gheven, Wat toefdy? doch ghy hebt in uw’ bevel mijn leven.     (125) Daer is oock mijnen Broer, die sich versaeden kan,     Met ’t bloedt soo wel van my, ghelijck van mijnen Man. Leght Goden en Godts-dienst daer neer, om niet te raken: Want een onsuyver handt besmet de suyver saken.     En moestdy dienaer zijn van uwe Goon alhier,     (130) Het rouwt hun, datse zijn door u verlost uyt ’t vier. Misschien oock wildy my met vollen buyck begheven, End’ in my magh een deel, van u besloten leven.     By ’s Moeders ongheluck sal komen een arm Kint,     Wiens leven ghy vol-endt, eer dat het wel beghint. (135) Iüli kleynen Broer sal met sijn Moeder sterven, End’ een wee salder twee de doodt doen samen erven. [fol. D6v, p. 60]     14. Maer Godt ghebiedt dijn gangh. Hadt hy uw’ komst belet,     En dat ghy in mijn Land noyt voet en hadt gheset. Door ’t Godelijck gheley zijn u de winden teghen, (140) En slijt al uwen tijdt, ind’ onghebaende weghen.     Nau was u Troya weerdt, met sulcken moeyt en pijn,     (Al waer ’t dat sy noch stondt, als voor) ghesocht te zijn. 15. Ghy sult den Tiber sien, niet Simois. Te weten Al komdy daer ghy wildt, ghy kont maer vremd’lingh heeten.     (145) 16. End’ oock ghelijck de aerd’, die ghy noch soeckt, u vliet,     Ghy sult een grysaert zijn, eer dat sy u geschiet. Wilt liever al dit volck ten houwelijck aen-vatten, Met (die Pygmalion socht) alle mijne schatten.     Brenght Troya met gheluck in mijnder Stede-bouw,     (150) En deylt met my den staf, als Koninck, die ick houw’. Is ’t dat u oorlogh lust, is ’t dat uw’ Soon door ’t vechten, Sou willen tot triumph doen Lauwer-kranssen vlechten.     Ick sal (om al te doen) van vyand’ hem versien,     Men voedt, soo wel als Vré, oock Krijgh by dese lien. (155) Nu dan om uwen Vaer, om uwes Broeders schichten, Om uwe Goden oock, die ghy wildt elders stichten:     (Soo moet u al uw’ volck by-blijven dat ghy siet,     Soo moet ghy eyndighen uw’ oorlogh en verdriet: Soo moet Ascaen met spoedt vervullen sijne jaeren, (160) Soo moet de aerd’ uws Vaers gebeente niet beswaeren)     Ick bidde spaert het Huys, ’t welck staet in u bewin:     Wat vind’ in my voor schuldt, dan dat ick u bemin? 17. Ick ben van Pthia niet oft van Mycenen komen: Mijn Man heeft teghen u noyt wapens aen-ghenomen.     (165) Oft schaemd’ u mijns, heet my vrindin, niet uwe Vrouw:     Als ick maer d’uwe blijf, het steckt my niet soo nauw. [fol. D7r, p. 61] De Zee is my bekent die Africam gaet deylen: Somwijlen kan-mer deur, somwijlen niet ghezeylen.     Als ’t weer u spoedigh is, dan suldy moghen gaen:     (170) Nu blijft noch uwe Vloot ind’ Oever-rieten staen. Beveelt my op het weer te letten. Nu in trouwen En suldy noch niet gaen: dan sal ick u niet houwen.     Uw’ Maeten soecken rust, end’ uw’ ghebroken Vloot     Verheyscht vermaeckt te zijn, eer dat sy komt in noot. (175) Voor allen mijn verdienst, en wat ick meer sal konnen, Door d’hope van u trouw, wilt my wat uyt-stels jonnen.     Ter wijl mijn liefde flauwt, ter wijl den storm versoet,     Sal ick sien kloeckelijck te draeghen teghenspoet. Soo niet, ick ben ghesint mijn leven te verkorten: (180) Ghy kont gheen langher tijdt op my u wreetheydt storten.     O dat ghy saeght, hoe ick behandel dit papier!     Ick schrijf, end’ inden schoot leyt my 18. uw’ vlack rapier. End’ over uw’ rapier mijn soute traenen vloeyen, ’T welck ick voor traenen sal haest met mijn bloedt besproeyen.     (185) Hoe wel dient my uw’ ghift tot voord’ringh van mijn doodt?     Het past wel tot mijn lijck, al is de ghift niet groot. Maer ’t is het eersten niet, dat mijne borst voelt wonden, Te vooren is de smert der liefden daer ghevonden.     19. O Anna Suster ô, die mijn schuldt quaelijck weet,     (190) Zy my nu uwen dienst ten lesten aen-besteet. End’ als ick ben verbrant, schrijft niet Sichei Vrouwe, Maer laet op mijnen Serck dees kleyne Veerskens houwen. Aeneas gaf de re’en tot dese doodt, en ’t sweerdt: En Dido heeft het self tot haer ghebruyck aen-veerdt. [fol. D7v, p. 62] UYT-LEGGHINGHE Op den sevensten Brief.     1. MEander is eene schoone rivier van Asien: maer dat de swaen op het uytterste singht, dit seght Ovidius hier naer de ghewoonte van spreken: wandt niemandt heeft de Swaen oyt hooren singhen.     2. Carthago een overschoone Stadt van Africa, ghebouwt van Dido.     3. Sy heet haer selven, Nicht van Venus; om dat Aeneas Sone was van Anchises ende Venus: ende als ghetrouwt zijnde met Aeneas, noemt sy haer selven Nicht van Venus, ende noemt Aeneas Broeder van Cupido.     4. Triton, is een Zee-Godeken, die men noemt den Trompetter van Neptunus. Men schildert hem met blauwe Peerden.     5. Ascanius, anders Iulus, Sone van Aeneas ende Creusa, voor den brandt van Troya. Men seydt dat Aeneas sijnen ouden Vader Anchises, en- de sijne Huys-Goden uyt de vlammen van Troya bracht. De Huys-Goden heeten Penates.     6. De moeder van Iülus was Creusa, de Dochter van Priamus ende Hecuba. Schijnt verlaeten te zijn van haeren Man inden brandt van Troya.     7. De straf die ick nu ontfangh, als ghy my verlaet, sal minder wesen, dan dat ick u heb ontfanghen, nae dat ghy my gheseyt hadt, uwe Vrou- we verlaeten te hebben.     8. Virgilius seydt, dat sy op de Jacht zijnde, door eenen slagh-reghen ginghen schuylen in een Grot, daer sy malkanderen bekenden.     9. Eumenides zijn de furien vande Hel.     10. Dido hadde in haer Huys een vertreck oft Kapelleken ter eeren van Sicheus haeren Man.     11. Sicheus den Man van Dido, was Priester van Hercules; ’t welck ee- nen grooten staet was: Ende soo hy aenden Autaer stondt (is hy om sij- nen rijckdom) van Pygmalion Didoos Broeder vermoort. Dus vermaent zijnde inden droom van haeren Man, heeft haer schatten op ghenomen, ende is gaen elders woonen.     12. De ghemeyn opinie is, dat Dido een stuck Landts kocht van de Afri- canen, soo groot als een Ossen huyt soude kunnen bevanghen. Dus dede Dido de Huyt in kleyne riempkens snijden, ende soo maeckte sy de plaetse soo groot ende wijt dat sy daer kost een Stadt bouwen.     13. Iarbas was Koninck van Getulien in Africa. Hadde Dido versocht ten houwelijck, maer niet op-ghedaen. Sy wilt segghen, geeft my over aen mijnen vyandt Iarbas. [fol. D8r, p. 63]     14. Men seydt, dat Mercurius tot Aeneas was gheschickt, om hem te vermaenen, dat hy naer Italien moest vertrecken.     15. Tiber is de Rivier van Romen. Simois de Rivier van Troya.     16. Sy seydt dat Roma hem schijnt te vlieden, ende dat hy-se niet kan vinden, om dat hy seven jaeren versleet in dolinghe.     17. Phtia eene Stadt van Thessalien, van waer Achilles was, die een groote oorsaeck is gheweest vande verwoestinghe van Troya: ende My- cenen de Stadt* daer Menelaus oft sijnen Broeder Agamemnon Koninck was, die Heleen heeft weder-ghekreghen: sy wildt segghen, ick ben uwe vyandt niet.     18. Aeneas hadt een Rapier in ’t huys van Dido ghelaeten, ’t welck sy ghebesight heeft tot haere doodt.     19. Anna was de Suster van Dido. Dus bidt sy haer, dat sy haer as- schen, als sy verbrandt sal sijn, wil vergaderen.* DEN ACHSTEN BRIEF, Hermione tot Orestes. Verklaer vanden achsten Brief. HErmione Dochter van Menelaus ende Heleen, wierdt vanden Vader, eer hy nae Troya vertrock, aen Tyndarus haeren Groot-Vader bevolen. Ende ter wijlen dat Menelaus voor Troya leydt; heeft Tyndarus dese sijne Nichte aen Orestes (Sone van Agamemnon ende Clytemnestra) ten houwelijck belooft. Den Vader Menelaus dit niet wetende, heeft oock dese sijne Dochter aen Pyrrhus Sone van Achilles belooft, noch zijnde voor Troya. Nae de weder-komste van Troya, heeft Pyrrhus met gheweldt sijne Bruydt ghenomen. [fol. D8v, p. 64] Maer sy daer over mistroostigh, schrijft aen Oresten (dien sy liever hadde) desen Brief, op dat hy haer wildt weer-nemen uyt de handen van Pyrrhus, ende beghint aldus:         Alloquor Hermione, nuper fratremque virumque:         Nunc fratrem. Nomen conjugis alter habet. HErmione spreeck aen, Broer ende Man te vooren: Nu niet dan 1. Broer: ghy hebt den naem van Man verlooren.     Want teghen recht en re’en, houdt Pyrrhus (moedigh Heldt,     Ter opsicht van sijn Vaer) my sloten met gheweldt. (5) Ick heb het (soo ick kost) gheweyghert en ghevochten, Maer mijn teer handekens niet voorder en vermochten.     Wat maecktdy, seyd’ ick hem? daer heyschter my een weer?     Het Meysken dat ghy neemt, heeft haren eyghen Heer. Hy doover als de Zee, heeft met onhulde locken, (10) Wat ick Oresten riep, my in sijn Huys ghetrocken.     Wat kost my meer misschien, dat Sparta stont in vlam,     End’ een Barbarisch volck ons tot hun slaven nam? Min wiert 3. Andromache ghequelt van haer vyanden, Als ’t machtigh Ilium verwonnen stondt en branden.     (15) Doch is ’t dat ghy voor my, Oreste, sorght, soo vecht,     En leght uw’ dapper handt kloeckmoedigh op uw’ recht. Ghy sout, quam yemandt ’t Vee uyt uwen stal te jaeghen, U weeren: suldy ’t nu voor uwe Vrouw niet waeghen?     Sietuwen 4. Schoon-vaer aen, weer-heyscher sijnder Vrouw,     (20) Die om een Dochterken den strijdt aen-veerden wou. [fol. E1r, p. 65] Had’ hy slap in sijn Hof en vraeckeloos ghebleven, Tot heden mocht Heleen met haeren Paris leven.     Gh’en hebt noch groote Vloot te maecken met beleyt,     Noch groote Ruytery. Komt ghy, en al gheseyt. (25) Nochtans soo mochtdy sulcx bestaen: ter gheender tijden En heeft het schand’ gheweest aen Man, voor Vrouw te strijden.     Wat! dat ick oock den Naem en Stam van Atreus voer?     Soo, dat ghy niet en waert mijn Man, ghy waert mijn Broer. Helpt dan Man uwe Vrouw, en Broeder uwe Suster, (30) Twee naemen gheven u hier-toe schijn ende luster.     Voor eerst ben ick aen u door 6. Tyndarus verplicht,     Den Groot-vaer, soo my dunckt, mocht soo veel over Nicht. Daer nae gaet mijnen Vaer (die dit niet wist) beloven Aen Pyrrhus: maer hier-in gaet d’eerste ver te boven.     (35) Ick dede niemandt leet, als ick u gaf mijn trouw’:     Nu doen ick teghen u, soo ick met Pyrrhus houw’. End’ seker mijnen Vaer magh onse min ghedooghen: Men heeft hem onder ’t jock sien van Cupido booghen.     Kan ’t hy ons weygheren, dat hy self heeft bestaen?     (40) Oock moghen wy het oogh op mijne Moeder slaen. Ghy zijt my, dat mijn Vaer is aen mijn Moer: in ’t minnen 7. Vervoordert Pyrrhus nu, dat Paris quam beghinnen.     Hoe wel hy staedigh roemt de daeden van sijn Vaer,     Soo zijn de daeden oock uws Vaders openbaer. (45) 8. Hem over ’t Heyr, end’ oock Achillem men gheloofden: 9. Den desen was een deel van ’t volck: 10. Hy ’t Hooft der hoofden.     11. Oock hebdy inden Stam Pelops van hooghen schijn:     Telt wel, van Iupiter sult ghy den vijfden zijn. [fol. E1v, p. 66] 12. Gheen deught ontbreeckt u oock. Ghy hebt u kloeck ghetooghen. (50) Maer wat helpt dat? sy heeft, met ’t Kleedt uw’ Vaer bedrooghen.     ’K wou dat ghy beter re’en tot strijdt ghevonden hadt,     Ghy hadt hier gheenen keus, maer (soo ’t was) aenghevat. En kloeckelijck volbracht, als ’t bloedt van dien verrader Aegystus, is ghemenght met ’t bloedt van uwen Vader.     (55) Dit lastert Pyrrhus al, en keert uw’ eer in smaet:     En durigh niet-te-min hy my voor ooghen staet. Ick berst, en t’samen ’t hert end’ aensicht my op-swellen, End’ ’t inghebonden vier doet my gheheel ontstellen.     Heeft yemandt oyt by my u dit verwijt ghedaen?     (60) Doch ick en heb noch kracht, noch sweerdt om wederstaen. Het weenen staet my vry, soo breeck ick mijnen toren: De traenen komen my, als een Rivier, te voren.     Dees heb ik gansch alleen, end’ heb die staegh ghehat:     Mijn wanghen zijn bedauwt* met een gheduerigh nat. (65) 13. Dits ’t lot van onsen Stam, daer wy al toegheraecken: Heel Tantali gheslacht schijnt seer bequaem t’ ontschaecken.     14. Ick wil nu het bedrogh niet mellen vande Swaen,     Wanneer dat Iupiter trock Voghels-pluymen aen. 15. Is niet Hippodame met eenen vremden waeghen, (70) Van Pelops uyt de stadt van Istmos wegh-ghedraegen?     16. Heeft Theseus niet Heleen ontschaeckt voor d’eerste keer,     Maer aen beyd’ haere Broers ten lest ghegheven weer? 17. End’ is sy noch niet eens van Paris wegh-ghenomen, Waer uyt het Griecxsche Heyr voor Troya is ghekomen? [fol. E2r, p. 67]     (75) Ick weet het soo niet al, dan ’t was al niet dan druck,     Niet dan een banghe vrees, niet dan een ongheluck. Gheheel ons Hof-ghesin, Vaer, Broeders, Susters, weenden: Mijn Groot-moer om de hulp der Goden badt, en stéenden.     End’ ick (hoe wel noch kort) ’t hayr vanden hoofde sny:     (80) En roep, waer looptdy Moer, waer looptdy sonder my? 18. Haer Man was uyt de stadt. Nu ick (als oock gheresen Uyt Pelops oude Stam) schijn Pyrrhi proy te wesen.     19. O hadd’ Achilles toch Apollo’s pijl ontvloon!     Den Vader sou de daedt misprijsen van sijn Soon. (85) Soo ’t hem eens heeft mishaeght, soo sou ’t hem noch mishaghen, Te hooren eenen Man sijns Vrouws schofferingh klaghen:     Waer door heb ick verweckt den toorn van Iupiter?     Oft (die my teghen-staet) wat isset voor een Ster? 20. Kleyn zijnde, sonder Moer, en was oock sonder Vader, (90) En daers’ick alle-bey had, misten hun bey-gader.     Ah Moeder! ’k heb u noyt met soetigheydt ghevleydt,     Noch met onseker tael bewesen vriend’lijckheydt. Noch mijn kleyn handekens om uwen hals ghesmeten, Noch als uw’ soete wicht op uwen schoot gheseten.     (95) Gy oock en hebt my noyt beneerstight vrouw-cieraet,     Noch hoe ick komen sou tot houwelijcken staet. In uwe wederkomst gingh ick om u t’ontmoeten, Maer ick en kende niet mijn Moeder om te groeten.     Doch midts ghy waert de schoonst’, hebt ghy m’ Heleen ghedocht:     (100) Ghy vraeghden, wie van al u Dochter wesen mocht. Alleen is ’t my gheluckt Orestes dat ghy mijn zijt, Nu vechtdy daer niet om, soo word’ ick u met pijn quijt?     21. Want Pyrrhus heeft my vast, end’ als een slaef besit:     En niet is my soo swaer ghevallen oyt, als dit. [fol. E2v, p. 68] (105) Maer als de hooghe Son gaet mennen sijnen waeghen, Kan ick noch eenighsins mijn ongheluck verdraeghen.     Dan ’s nachts als ick den voet in mijne kamer set,     En dat ick vol van druck my gheven wil te bed’,* In plaetse vanden vaeck, gheduerigh schrey en sucht ick, (110) En vanden Man, ghelijck van mijnen vyandt, vlucht ick.     Somwijl staen ick verbaest, en buyten mijn verstandt,     Heb ick hem aen-gheraeckt met onbedachte handt. Maer soo ick ’t hadt ghevoelt, verliet ick sijne leden, My docht dat mijne handt besmettingh had’ gheleden.     (115) Dick heb ick inden mondt, voor sijnen, uwen naem:     End’ ach! dit soet ghedool is my seer aen-ghenaem. Nu dan door onsen Stam, en Vader daer beneven, Die d’Aerde met de Zee, en d’Hemelen doet beven:     22. Door uws Vaers beenderen, mijns Ooms, end’ alle pijn,     (120) Die ghy ghewroken hebt, dat sy in ruste zijn: Oft ick sal in mijn Jeughd’, een haestighe doodt sterven, Oft ick sal u alleen, als Bloet-verwant, verwerven. UYT-LEGGHINGHE Op den achsten Brief.     1. ORestes was niet haer Broer, maer Cousijn germain: maer men plagh soo te spreken by d’oude tijden.     2. Sparta, alias Lacedemon, mijn Vader-landt.     3. Andromache, Huysvrouw’ van Hector, Dochter van Aetion Ko- ninck van Theben. Nae de doodt van Hector, ende ghevanghen zijnde, moest, soo sy meyndt, veel schampere woorden hooren ende verdrae- ghen.     4. Sijnen Schoon-Vader is Menelaus, die om Heleen dese oorlogh heeft aen-ghenomen.     5. Atreus was Vader van Menelaus ende Agamemnon: sy was Dochter van Menelaus, Orestes was Soon van Agamemnon.     6. Tyndarus Koninck van Ochalien, Man van Leda; Leda Moeder van Heleen; Heleen Moeder van Hermione. [fol. E3r, p. 69]     7. Dat is, ghelijck Paris mijne Moeder heeft wegh-ghenomen, soo doet nu Pyrrhus soo veel aen my.     8. Hem, uwen Vader Agamemnon, want hy was Over-Velt-Heer oft Generael, ergo was hy oock boven Achilles.     9. Den desen, dat is Achilles, Vader van Pyrrhus, hoe wel kloeck, was even-wel maer soldaet oft Capiteyn.     10. Hy, dat is Agamemnon, was Generael.     11. Om Oresten den vijfden van Iupiter te maken, moet-men aldus tel- len, Iupiter, Tantalus, Atreus, Agamemnon, Orestes.     12. Dees passagie is moeyelijck: doch ick sal soo veel ick kan het ver- staenbaer maeken. Ovidius seydt: Induit illa Patrem; ick stel daer voor, sy heeft u Vaer met ’t kleedt bedroghen. De Historie is sulcx. Clytemnestra boeleerde met Aegystus ind’ afwoordigheydt van Agamemnon. Ende soo sy nu nae thien jaeren hoorden den onder-ganck van Troyen, ende de we- der-komst van Agamemnon, hebben sy besloten den Man te dooden, om in hun onkuysheydt te blijven. Dus heeft sy Clytemnestra een hemde ghe- maeckt, daer den hals boven toe was, ende voor aen de handen oock. Soo Agamemnon dit hemde sou aen-trecken, en kost noch hooft, noch handen deur-steken. Dus bekommert zijnde, is Aegystus ghekomen ende heeft hem vermoort. Soo dan heeft sy, dat is Clytemnestra, uwen Vader be- droghen met het kleedt. Maer daer nae is Orestes (die versteken was by Strophius Prince der Phocensen) weder-ghekeert nae veel jaeren om te wreken de doodt sijns Vaders, die met de hulp van Electra sijne Suster, Aegystum ende Clytemnestram hebben oock om-ghebrocht. Nu seydt sy, ghy hebt uw’ kloeckheydt ghethoont, maer doch in en arme occasie: dan ghy en hadt gheenen keus, maer moest volbrenghen dese moort van Aegystus ende uwe Moeder.     13. Sy vertelt, hoe datter sommighe van Tantalus gheslacht zijn ont- schaeckt ende wonderlijck bemindt gheweest.     14. Eerst hoe dat Iupiter inde ghedaente van een Swaen, By Leda ko- men is.     15. Hoe Pelops Sone van Tantalus heeft wegh-ghevuert Hippodamiam. Siet den 15. Brief num. 16.     16. Hoe Theseus noch Jonck zijnde heeft Heleen op-ghenomen; doch daer nae weder-ghegheven aen haere Broers Castor ende Pollux, is* ghe- noegh bekent, soo ick meyne.     17. Hoe Heleen daer nae van Paris is wegh-ghevuert, &c.     18. Menelaus was nae Creta ghetrocken, om het goedt van sijnen Oom Atreus te deylen, &c.     19. Sy seydt, waer ’t dat Achilles door den pijl van Apollo niet waer [fol. E3v, p. 70] ghedoodt, dat is, waer ’t dat Achilles noch leefden, hy sou dese daedt van sijnen Sone niet toe-stemmen.     20. Beklaeght haere onghelucken. Eerst hoe sy van haere Moeder is verlaeten gheweest, als sy met Paris nae Troya trock, ende oock de rest.     21. Dese plaetse van Ovidius is seer swaer om verstaen: Doch ick heb- be wat af ghemaeckt. Neemt het ten besten.     22. Orestes heeft wraeck ghenomen over de dood van sijnen Vader Agamemnon, haeren Oom, als hy Aegysthum ende sijne Moeder Clytemne- stram heeft vermoort, &c. DEN NEGENSTEN BRIEF, Dejanira tot Hercules. Verklaer vanden neghensten Brief. DEjanira Dochter van Oeneus Koninck van Aetolien, ende Huysvrouw’ van Hercules, ghehoort hebbende, dat haeren Man heel versot was op Jöle, Dochter van Eurytus Koninck van Oechalien, ja haer me-bracht, nae de doodt vanden Vader, ende verwoestingh van haer Stadt: heeft aen Hercules een kleedt ghesonden, bestreken met het bloedt vanden Centaurus Nessus. Hier staet te weten, dat Hercules eens met sijn Huysvrouw’ gingh wandelen, ende over haer besorght, om over de Rivier Evenus (’t welck doen seer hoogh was) te krijghen, heeft hem Nessus belooft, haer op sijnen rugghe over te draeghen, want de Centauri waeren half Mensch, half Peerd’. Als Hercules over- [fol. E4r, p. 71] gheswommen was, heeft Nessus haer willen verkrachten. Hercules dit siende, neemt Boogh ende Pijl, en treft hem met sijnen schicht. Nessus voelende de wonde ende doodt, gheeft aen Dejanira eenen Hoorn oft Doosken vol van sijn bloedt, het welck fenijnigh was, haer belovende dat het krachtigh was, verflaude liefde te verwecken. Nu Dejanira, meynende dat Hercules soo op Iöle verlieft was, dat hij haer Dejanira wel mocht verlaeten, sendt hem eenen Rock oft Hemde bestreken met het bloedt van Nessus. Hercules vande Victorie ghekomen zijnde, tot danckbaerheydt, gingh aen de Goden Sacrificie doen op den Bergh Oëta. Dit fenijnigh bloedt door het vier van ’t Sacrificie verwermt zijnde, ende hem verspreydt hebbende, heeft Herculem soo ghepijnight, dat hy door onverduldt sich gheworpen heeft in ’t vier. ’t Welck Dejanira verstaen hebbende, schrijft hem desen Brief, haer in alles ontschuldighende, ende beghint aldus:             Gratulor Oechaliam titulis accedere nostris:             Victorem victae succubuisse queror. DAt ghy Oechaliam verwont, doet my behaeghen: Maer dat u uw’ Slavin verwon, moet ick beklaeghen.     Korts heeft u eenen roep door Graecien befaemt,     Die seeckerlijck noch u, noch uwe daeden taemt: [fol. E4v, p. 72] (5) Dat ghy, wien Iuno noyt, noch arbeydt heeft ghebroken, Het hooft hebt onder ’t jock van Iôle ghedoken.     3. Dat wou Eurystheus wel: dat maeckten Iuno bly;     Dat ghy u hebt bevleckt met sulcken sotterny. 4. Doch ghy en zijt het niet, dat ick (om u t’ontfanghen) (10) Gheloove, dat den nacht vertraeghde sijne ganghen.     Veel meer schaedt Venus u, dan Iuno: dees u doet     Verheffen door vervolgh; dees houdt u onder voet. Siet hoe de wereldt staet ghetemt door uwe handen. 5. Soo ver sich Nereus streckt ront-om de vaste Landen.     (15) De vré des Aerds, en Zee, zijn heel aen u verplicht,     End’ uw’ verdienst vervult al wat de Son verlicht. Ghy droeght de Hemelen, die u eens sullen draeghen, 6. End’ op uw’ schouderen quam Atlas die te waeghen.     Wat hebdy, dan uw’ schand’ meer kennelijck ghemaeckt,     (20) Ist, dat ghy nu uw’ deughd’ met over-spelen laeckt? 7. Zijt ghy het, die-men seydt, twee vreeselijcke Slanghen, Teer kind’ in uwe wiegh’, doodt t’hebben konnen pranghen?     Veel beter als ghy eyndt, begond’ uw’ wercken dan:     Seer onghelijck zijn sy, dat Kindt, en desen Man. (25) U die noch felle Beest, noch Mensch doen beven konnen, Noch Iuno zelf, u heeft de Min alleen verwonnen.     8. Om dat ick ben uw’ Vrouw, heet ick seer wel ghetrouwt,     End’ om dat Iupiter my voor Schoon-dochter houwt. Soo quaelijck alsmen jockt twee onghelijcke Stieren, (30) Soo is ’t voor minder Vrouw, een hoogher Man te vieren.     Ten is gheen eer, maer last, een duncken dat beswaert:     Neemt van ghelijcken stam die wel wilt zijn gepaert. Mijn Man is duerigh uyt: ick ken de vremdelinghen Schier bet, als mijnen Man. Hy moet de Monsters dwinghen. [fol. E5r, p. 73]     (35) Ick sitte t’Huys alleen, sorghvuldigh en bevreest,     Dat hem vernielen magh oft Vyandt ofte Beest. Ick woele tusschen Leeuw, en Swijnen, ende Draeken, My dunckt dat in u Vlees de Honden-tanden haeken.     Der offer inghewandt, de Beelden vanden Droom,     (40) En ’t duyster van den nacht verwecken in my schroom. Ick luyster nae ’t gherucht van all’ onseker maeren: Ick laet de vrees door hop’, de hop’ door vreese vaeren.     9. Uw’ Moer is wegh, en klaeght dat Godt haer heeft bemindt:     10. Amphitryon is wegh, 11. end’ Hyllus oock uw’ Kindt. (45) Soo dat op my alleen (Eurystheus sal niet faelen) Den onghebluschten haet van Iuno komt te daelen.     Toch dit is kleyn. Ghy voeght hier vremde liefde by,     Soo dat nu ieder-een magh Moeder zijn van dy. 12. Ick noem nu Auge niet verkracht in groen Valleyen: (50) 13. Noch ick en wil de vrucht van Ormenis verbreyen.     14. Noch ick de Dochters al van Teutras en verklaer,     Die ghy op eenen nacht bekent hebt alle-gaer. 15. Ick spreeck van een, die korts is worden uw’ Boelinne, Die my van Lamus doet den naem van Stief-moer winnen,     (55) 16. Meander die soo dick door een Landouwe loopt,     En door sijn eyghen selfs zijn waters weder-hoopt; Sagh hanghen aen dien hals ghesteenten uyt-ghelesen, Aen wie den Hemel scheen een kleyn ghewicht te wesen.     Ghy hebt u niet gheschaemt uw’ dicke grove leen,     (60) Met gulde Ketenen en Perels te bekleen. Te weten, desen arm nam aen den Leeuw het leven, Wiens huyt het decksel is van uwe schouwers bleven.     Ghy hebt uw’ Man’lijck hayr ghekroont met Vrouw-cieraet:     Doch bet den Popelier op uwen hoofde staet. [fol. E5v, p. 74] (65) En schaemdy ’t u dan niet, uw’ lijf te laeten gorden Met eenen Vrouwen-riem, oft ghy waert vrouw gheworden?     En komt u niet te voor, ’t wreedt Diomedis beldt,     Die Menschen heeft tot aes der Peerden voor-ghestelt? Had u Busiris oyt ghesien in sulcker voeghen, (70) Van u vermant te zijn, sou seker hem misnoeghen.     Antaeus trock u af de ketens van het lijf,     Om dat ’t hem schande waer te swichten voor een Wijf. Iae, soo-men seyt, ghy hebt men Meyskens sitten spinnen, En met ontsagh ghevreest den toorn van uw’ vriendinne.     (75) 17. Alcide schaemd’ ’t u niet aen eene spil te slaen,     Die handt die soo veel deughs en wonders heeft ghedaen? Ghy doet den groven draet met uwen duym verlenghen, Om aen uw schoon Meesters’ een volle taeck te brengen.     Ach! als ghy uwe handt tot spinnen gheven gaet,     (80) Hoe dickmael hebdy wel doen breken uwen draet? Men seydt, dat ghy vervaert van veel ghedreyghde slaegen, Voor uw’ Meestersses voet hebt haeren toorn verdraeghen.     Ick denck, dat ghy daer hebt uw’ daeden voor-ghebrocht?     Die ghy ghewisselijck wel beter swijghen mocht. (85) Te weten, hoe dat ghy in uwe Wiegh bevochten, De Slanghen hebt verworght, end’ om den erm ghevlochten:     19. Hoe dat het wilde Swijn in Erymanthi wout,     Hem wentelt, ende d’ aerd’ met sijn ghewicht behouwt. 20. Ghy seght, hoe aen het Huys de mensche-rompen hingen, (90) End’ Merrien zijn gespijst met ’t bloet der vremdelingen. [fol. E6r, p. 75]     21. Hoe den Vee-rijcken Man, daer hy dry-lijvigh was,     Nochtans met eenen gheest, dreef ’t wonderbaer ghewas. 22. Ghy seght van Cerberus, uyt wiëns hals ghewassen, Slangh-hayrigh en beschuymt dry Honden staen en bassen.     (95) 23. Oock hoe den fellen Draeck, al schuyfelende blies,     Den welcken meer ghewin deed’ voor sijn eerst verlies. 24. Hoe tusschen uwen erm end’ slincke-zijd’ gheprangen, Met een besloten stroot, den Reus heeft doot ghehanghen.     25. Hoe ’t volck, dat op den loop en beestelijck geweldt     (100) Betrouwden, zijn verjaegt in ’t Thessalische Veldt. Wel! derft ghy in ’t ghewaet der Vrouwen sulcx wel segghen? Oft doet u ’t sachte kleedt den snater neder-legghen?     26. Heeft niet Jardanis uw’ wapens trocken an,     Bethoonende den roof van een verwonnen Man? (105) Gaet nu, verheft den moet, wilt uwe daeden roemen: ’T welck ghy doen hebt versaeckt, een Man doet sy haer noemen.     Aen wie ghy minder zijt soo veel, als ’t hoogher sweeft,     Te winnen dien Heldt, die ’t al verwonnen heeft. Naer uwer daeden maet, wert haer lof onghemeten: (110) Maeckt plaets: sy in uw’ lof is erfghenaem gheseten.     Wat schand’, in ’s Leeuwens-huydt end’ ongheschoren vacht,     Heeft ’t lichaem teer en swack van een Maeght vernacht. Gh’en weet, ghy hebt den roof, en niet den Leeuw ghegheven: Het Dier is onder u, ghy onder haer ghebleven.     (115) Een Meysken dat by-naer gheen Spin-rock draeghen kan,     Heeft in haer handt ghevuert de wapens vanden Man. [fol. E6v, p. 76] Sy heeft oock met de kuds, den slagh-stock vande Dieren, Voor ’t gladde spiegel-glas gaen proncken ende swieren.     Dit had’ ick al ghehoort: ’t ghelooven stont my vry:     (120) Maer sachtkens door ’t ghehoor, quam my de droefheydt by. 27. Nu brenght ghy een nieuw Lief, een vremde voor mijn ooghen: Gheensins kan ick ontgaen de smert die ick moet dooghen.     Sy komt door heel de stadt, ghy laet my niet ontvlien,     Oft ick moet teghen danck haer voor mijn oogen sien. (125) End’ sy en draeght haer niet, al oft sy waer ghevanghen, Sy stopt haer aensicht niet, sy laet het hayr niet hanghen:     Sy staet gheheel in ’t gout, en blinckt ver’ ende breedt,     Ghelijck ghy selver waert in Phrygien ghekleedt. Sy steeckt het hooft soo op, al oft ghy hadt verlooren, (130) En dat Oechalien soo heel stondt, als te vooren.     Oock suldy my van u verjaeghen by gheval,     End’ haer, men niet uw’ lief, maer Vrouwe noemen sal. Des dullens Hercules end’ Iôles lichaemen, Sal een schoon Houwelijck on-eerelijck versaemen.     (135) ’T ghedacht breeckt my het hert, een kouw mijn le’en bevanght,     Mijn handt in mijnen schoot, als lam geworden, hanght. Ghy hebt my onder al bemindt, maer toch in eeren: 28. Ontkent het niet, ghy vocht om my verscheyde keeren.     Is ’t Achelous niet, die sijnen Hoorn daer liet,     (140) En sijn ghebroken hooft verborghden in het riet? Is Nessus dierghelijck van u niet overwonnen? En leydt niet in den vloedt het Peerden-bloedt gheronnen?     Maer och! wat raes ick al? ter wijlen dat ick schrijf,     Komt my de maer, dat ghy vergaet door mijn bedrijf. [fol. E7r, p. 77] (145) Ey my! waer heeft den toorn mijn minnend’ hert ghedreven? Dejanira snoo, ach! blijfdy noch in ’t leven?     Sal uwen Man in ’t vier verdraeghen sulcken pijn,     Ghy oorsaeck sijnder doodt, noch langher over zijn? Wat sal my thoonen Vrouw’ van Hercules te wesen? (150) Niet anders als de doodt sal zijn den pandt van desen.     29. Ghy Meleager sult in my uw’ Suster sien:     Dejanira snoo blijft ghy het sterven vlien? 30. Ach het vervloeckt geslacht, sit op den Throon verheven: Den ouden Oeneus gaet ten eynde van sijn leven.     (155) Tydeus in ballinghschap loopt over alle kant:     Mijn ander Broeder is al levende verbrandt. Mijn Moeder met het sweerdt gingh haere borst doorkerven: Dejanira snoo, ach! twijffelt ghy te sterven?     30. Ick bid u, denckt doch niet, door onses beddes wet,     (160) Dat ick heb arghelist op onsen Echt gheset. Soo uwen scheut het lijf van Nessus dede bloeyen, Neemt, seyt hy my, dit bloedt, het doet de liefde groeyen.     Ick sondt u eenen Rock bestreken met ’t fenijn:     Dejanira snoo sult ghy hier langher zijn. (165) 31. O Gorge vaert nu wel, en ghy bejaerden Vader, Vaert wel, ô Vaderlandt, en Broer, end’ allegader.     Vaert wel, ô dagh, die ick he’en voor het lesten sien!     Vaert wel, ô Soon, en Man, maer kost het doch gheschien? [fol. E7v, p. 78] UYT-LEGGHINGHE Op den negensten Brief.     l. OEchalia een Stadt in Beotia, ’t Hof vanden Koninck Eurytus. Desen had’ sijne Dochter Iöle aen Hercules belooft, maer daer nae gewey- ghert: waer door Hercules verbolghen zijnde, heeft hem vermoort, de Stadt verwoest, ende Iölen met ghewelt tot hem ghenomen.     2. Slavin, is Iöle, want verwonnen zijnde, was sy als een Slavin ghe- worden, ende aen Hercules verplicht.     3. Eurysteus Koninck van Mycenen, wierdt van Iuno ghestiert, alle swaere dinghen aen Hercules op te legghen: maer hy volbrachtse al.     4. Sy beghint te twijffelen van het ghene, dat-men van Hercules al seydt. Eerst, dat Iupiter, als hy by Alcmena was gheleghen, den nacht dede verlenghen, om eenen grooten stercken Soon te maecken.*     5. Door Nereus wordt verstaen de Zee, als Godt zijnde vande Zee.     6. Atlas Broeder van Prometheus Koninck van Mauritanien. Men seydt dat hy de Hemelen op sijne schouders draeght: ende dat hy eens die ghe- leyt heeft op de schouderen van Hercules, om dat hy eenen grooten Ster- re-kijker was, ende aen Hercules heeft gheleert de Astrologie: is ten le- sten verandert in een grooten Bergh, soo de Fabel meyndt.     7. Iuno door haet sont twee groote Serpenten als Hercules inde wie- ghe lagh, om hem te verslinden, maer Hercules verworghden die met sijne handen. Siet hieronder num. 18.     8. Hercules was Sone van Iupiter. Dus sy als Vrouw van Hercules, noemt sy haer de Schoon-Dochter van Iupiter.     9. Uw’ Moeder, &c. te weten Alcmena, was van Eurystus gheban- nen in Pheneum, eene Poel oft waterplas in Arcadien, met haere twee Sonen Iphiclus ende Iolaus. Dejanira was in Trachine, als sy desen Brief schreef.     10. Amphitryon was niet Vader van Hercules, maer van Iphiclus, dan soo Alcmena groot gingh van haeren Man, die inden legher was ghegaen, is Iupiter inde ghedaente van Amphitryon by haer ghekomen ende haer beslapen, soo dat sy oock bevrucht wierdt van lupiter. Dan even-wel men noemt hem ghewoonelijck Sone van Amphitryo.     11. Hyllus Sone van Hercules ende Dejanira, was oock ghebannen.     12. Auge was Dochter van Alaus, ende dese is van Hercules bevrucht gheweest, ende heeft Telephum ghebaert.     13. Astydamia was Dochter van Ormenus, den welcken van Hercu- [fol. E8r, p. 79] les verslaeghen is: dus heeft Hercules vande Dochter verweckt Ctesippum.     14. Dese vijftigh Dochters die Hercules alleen heeft beslaepen, zijn de Dochters gheweest van Thespis, Sone van Erichtheus. Sy en waeren de Dochters niet van Teutras, maer de Nichten: want Teutras was Groot- vader van hen.     15. Te weten, Omphale Koninghinne van Lydien: op dese is Hercules soo versot, dat hy haer heeft ghedient, ende heeft sitten spinnen onder de Maerten. Van haer heeft hy ghekreghen Lamus: Dus seydt sy, dat sy Stief- moeder heeten moet van Lamus.     16. Meander is eene schoone ende groote Rivier van Asien; schijnt somwijlen tot sijn selven te keeren, om dat hy soo kronckel-achtigh loopt. Hier vertelt ende verwijt sy aen Hercules alle sijne schanden ende dulle dae- den: Hoe hy hem heeft bekleet met de Kleederen ende Juweelen van Om- phale, ende sy oock met sijne Kleederen; soo sotte ghelievekens pleghen te doen. Hercules heeft verslaeghen eenen grooten Leeuw, waer van hy de huyt heeft ghebruyckt. Men eyghent aen Hercules den Popelier Boom. Diomedes was eenen Koninck van Thracien, soo wreedt dat hy aen sijne Peerden t’eten gaf de menschen; is van Hercules verwonnen, ende voor sijn Peerden gheworpen. Busiris Tyran van Aegypten, offerde sijne gasten aen Iupiter, is van Hercules verwonnen. Antaeus eenen Reus in Lybien, sone van Neptunus en vande aerde. De- sen hoe vermoeyt dat hy was in ’t vechten oft worstelen, kreegh nieuwe macht als hy maer d’aerde kost gheraeken. Hercules dit merckende heeft hem tusschen sijn ermen op-gheheven, ende soo doodt gheperst. Verhaelt voorder hoe hy heeft sitten spinnen.     17. Alcides, oft Hercules, oft Amphitryoniades, is al het selven.     18. Hercules nog inde Wieghe ligghende, heeft twee Slanghen ver- plettert in sijne teere handekens, die Iuno ghesonden hadt om het Kindt te vernielen. Siet hier voor num. 7.     19. Erymanthus eenen Bergh in Arcadia, waer dat een groot Swijn de heel plaetse verwoestede, die van Hercules is verwonnen; waer van hy de huyt aen Eurystheus heeft ghebracht.     20. Siet van Diomedes hier voor num. 16.     21. Sy melt hier van Geryon Koninck van Spagnien, Sone van Chrysaor ende Callirhoe: desen seytmen dry lijven ghehadt te hebben, ende seer schoone Ossen, de welcke Hercules verovert heeft, hem hebbende versla- ghen.     22. Cerberus is den Hondt vande Helle, die ’t Hof van Pluto bewaert. Desen seytmen te hebben dry hoofden: ende als Hercules dien uyt de Hel- le hadt ghebracht, voerden hy dien aen Eurystheus.     23. Desen Draeck hier Hydra, ende woonden in eene Poel ghenaemt [fol. E8v, p. 80] Lerna. Hy hadde veel Hoofden, ende als Hercules een hadt afghekapt, quamender twee, in plaetse van een, tot dat Hercules ghenomen heeft een brandende Fackel, ende soo door het vier benomen heeft het voor- der aen-wassen.     24. Te weten den Reus Antaeus. Siet voor num. 16.     25.* Te weten de Centauri, die half Mensch, half Peerden waeren, se- ker volck van Thessalien: zijn van Hercules verslaeghen. Siet inden Twee- den Brief num. 11.     26. Iârdanis, is Omphale, Dochter van Iârdanus, soo sommighe meynen. Sy vertelt hier, hoe sy gespeelt heeft met de Kleederen ende Wa- penen van Hercules. Dit wordt breeder verhaelt by Ovidius 2. Fastorum.     27. Sy klaeght nu, dat sy maer door ’t ghehoor dit al van Omphale heeft verstaen: maer dat hy nu Iôlen brenght voor haer ooghen, ende dat sy het sien moet. Iole was de Dochter van Eurytus Koninck van Oecha- lia. Naer dat Hercules haeren Vader Eurytum hadt verslaeghen, heeft hy de Stadt verdorven, ende heeft Iolen met hem ghenomen.     28. Tweemael heeft Hercules om Dejaniram moeten vechten: Eens teghen Achelous eene Rivier, die hem veranderde, nu in een Serpent, nu in ander ghedaenten; oock in eenen Stier, maer Hercules heeft hem ver- weldight, ende den eenen Horen van sijn hooft gheruckt. Ten tweeden teghen Nessus, &c. Siet de Voor-reden van desen Brief.     29. Meleager haeren Broeder, is in ’t vier ghestorven, &c. Siet den der- den Brief num. 13. Soo wildt sy oock, om haeren Mans doodt te wreken, sterven, ende alsoo thoonen dat sy Huysvrouw van Hercules is: ende voorder thoonen, dat, ghelijck haeren Broeder is ghestorven door de liefde van Atalanta, sy oock sterven wildt ter liefde van Hercules.     30. Sy beklaeght het ongheluck van haer Huys ende Stam: want hoe een Huys hoogher is, hoe het oock ongheluckigher is. Oeneus mijnen Vader (seydt sy) verlaeten van alle Kinderen, gaet sterven. Tydeus hadt sijnen Broeder Menalippum inde jacht onwetende doodt-gheslaeghen: dus is hy ghevlucht tot den Koninck van Argos Adrastum, waer hy de Dochter verkreegh ten houwelijck, met naem Deiphile. Ten lesten heeft Althaea de Moeder door berouw haer selven door-steken.     31. Hier spreeckt sy haeren Man Herculem aen: ende thoont dat sy het niet uyt quaedt hert en heeft ghedaen, maer dat Nessus haer heeft be- drooghen.     32. Gorge was haer Suster, ende haeren Soon hiet Hillus. Sy wenscht hun gheluck. [fol. F1r, p. 81] DEN THIENDEN BRIEF, Ariadna tot Theseus. Verklaer vanden thienden Brief. ARiadne Dochter van Minos ende Pasiphaë Koninghen van Creta, verlieft zijnde op Theseus (op wie het lot ghevallen was, om voor den Minotaurus gheworpen te worden) heeft hem gheleert ende onderwesen, hoe hy den Minotaurus sou verslaen, ende den Dool-Hof ontgaen. Dit volbracht hebbende, is hy met Ariadna ende haere Suster Phoedra nae sijn Vaderlandt ghereyst. Maer heeft Ariadnam verlaten in het Eylandt Naxos: s’nachts vermaent van Bacchus (soomen seydt) dat hy haer begheerde tot sijne Bruydt: dus vertrock hy met Phoedra. Ariadna dan ’s morghens haer alleen vindende op het Landt, ende slaende de ooghen op de Zee, ende sijn Schip noch siende, beweent haer ongeluck, ende schrijft hem desen Brief.         Mitiùs inveni quam te, genus omne ferarum:         Credita non ulli, quam tibi, pejus eram.     BEleefder zijn als ghy, de Dieren van het Wout:     En slimmer had’ ick noydt, als my aan u betrout. O Theseu desen Brief wordt van dien Dijck geschreven, Van waer dat sonder my uw’ Schip is af-ghedreven. [fol. F1v, p. 82]     (5) Daer my verraeden heeft en mijnen slaep, en bed,     En ghy die loosselijck hebt op mijn rust ghelet. Met eenen silv’ren dauw wierdt ’t aerderijck besprongen, En tusschen ’t groene loof de Voghels lustigh songhen:     Ick weet niet oft in slaep, oft niet, dat ick de handt,     (10) Nae Theseu slaeperigh wierp over alle kant. Daer wasser niemand’ niet: ’k hertrock mijn handt, en woelde Weer over ’t bed’ en weer, maer niemandt ick en voelde.     De vrees ontwaeckte my: ’k ben op ghestaen vervaert,     En van ’t verlaeten bed’ worp ick my neer ter aerd’. (15) End’ stracx heb mijne borst met vuysten gaen beswaeren, End’ d’hayren uyt-gheruckt, soo sy ontbonden waeren.     ’T was claere Maene-schijn: ick kijck oft ick daer yet Meer als den Oever vind’, maer anders vond’ ick niet. Ick loope sonder schick nu her-nu-derwaerts-henen, (20) Het hooghe sand’ vertraeght mijn maeghdelijcke beenen.     Hier-tusschen soo dat ick al-omme Theseu riep,     Weer-schalden uwen naem de klippen hoogh en diep. End’ soo dick ick u riep, weer-riep de plaetse mede, Soo dat het scheen dat sy my stellen wou te vrede.     (25) ’T was eertijdts eenen Bergh, soo ’t Boom-ghewas betuyght,     Nu is ’t een Klip, die haer ver’ over ’t water buyght. Daer klim ick op, den moedt gaf my de macht, te weten, Gae ick alsoo de Zee met d’ooghen over-meten.     Van hier (toch oock den windt was my al even wreet)     (30) Sagh ick voorspoedelijck uw’ zeylen vol en breet. Oft ick het sagh, oft wel dat my het docht te wesen, Ben kouwer als een ys ter aerden neer-gheresen.     Dan langh laet my den druck niet flauw, maer word’ door hem     Terstont gheweckt, en roep, ô Theseu luyer stem. [fol. F2r, p. 83] (35) Waer looptdy, keert weer om, ô Man vol onghenaede? Uw’ Schip heeft immers niet sijn vol ghetal ghelaeden.     Dat my in spraeck ghebrack, dat vulden ick met slaen,     Soo dat en woordt en slagh zijn onder een ghegaen. End’ op dat ghy het saeght, indien ghy ’t niet en hoorden, (40) Worp ick mijn ermen uyt, in plaetse vande woorden.     Jae aen een langhe roed’ hongh ick een witten kleedt,     U soo vermaenende dat ghy my dus vergeet. Nu waerdy my uyt ’t oogh: doen heb ick eerst gaen weenen, Te voor wou my den druck niet eenen traen verleenen.     (45) Doch wat sou ’t ooghe bet dan traenen my ghebien,     Nae dat sy nu niet meer uw’ Schip en kost ghesien? ’K heb oft met langhen hayr gheloopen t’alle kanten, 1. Ghelijck wanneer den Godt vervult heeft sijn Bacchanten.     Oft sittend’ op een Klip, sloegh d’oogh op Zee, en dijck,     (50) Maer soo veel als de Klip, was ick den steen ghelijck. Dick keer ick nae de plaets, daer wy te bedde ginghen, Maer laes! die nu gheen twee te voor-schijn koste bringhen.     Uw’ voet-stap heb ick dick, in plaets van u gheraeckt,     End’ al het decksel-kleedt dat ghy hebt werm ghemaeckt, (55) Ick val daer op, en roep, wy laeghen hier twee neder, Bedd’ door mijn traen bedouwt, ach! gheefter noch twee weder.     Wy quamen twee, waerom gaen wy oock niet soo veel?     Verraeder ach! waer is mijn alder-beste deel? Wat sal ick doen? waer heen? dit Eylandt, dese Bossen, (60) En thoonen my noch merck van Menschen, noch van Ossen.     De Zee besluyt het al, ’k en vind’ hier niet een man,     Noch Schip, dat door den vloedt des waters drijven kan. [fol. F2v, p. 84] Dan nemt, my windt, noch Schip, noch Schipper en ghebraeken, Waer heen? mijn Vaderlandt en magh ick niet ghenaeken.     (65) Hoe wel dat ick de Zee door-sné in vollen spoedt,     Door Aeoli ghenoegh, ick ballingh blijven moet. 2. O Crete, ’k sel voort-aen niet sien uw’ hondert Steden, Die Jupiter een kindt, soo dickmael heeft betreden.     Door mijn verradery, heb ick den soeten naem     (70) Van Vaer en Vaderlandt, verloren bey te saem. Als ick u tot uw’ hulp ghegheven heb het klouwen, Waer door ghy mocht de doodt, end’ alle doolingh schouwen.     Als ghy my hebt gheseyt, ick sweer* door desen noodt,     Dat ghy sult mijne zijn, tot onser beyde doodt. (75) O Theseus, siet ick leef, maer ben niet d’uwe bleven, Is ’t dat een Vrouw van Man verlaeten, noch kan leven,     3. Had doch den selven kolf my met mijn Broer verdaen,     Soo sou u mijne doodt van uw’ beloft ontslaen. Ick peys’ nu niet alleen al wat my sal benouwen, (80) Maer al wat lijden kan een arm verlaeten Vrouwe.     Duysent-derhande doodt in mijn ghedachten leeft,     En min schrick my de doodt, dan het verwachten geeft. ’K denck, dat van hier oft daer nu Wolven komen sullen, Om met mijn teere vlees hun inghewant te vullen.     (85) Misschien dat dese kust oock felle Leeuwen baert;     Wie weet, oft niet alhier zijn Tygers wreet van aert. Oock seydtmen veel de Zee Walvisschen uyt te werpen, Jae yemandt magh op my sijn sweerdt oft pijlen scherpen.     Maer dat ick boven al tot boeyen niet en raeck,     (90) Oft dat ick slaeff’lijck moet volbrenghen mijne taeck: Wiens Vader Minos is: wiens Moeder is gheresen 4. Van Phoebus: en voor al die d’uwe moeste wesen. [fol. F3r, p. 85]     Waer* ick mijn ooghen slaen op Oever, Zee, oft Aerd’,     Den Oever, Zee, en d’Aerd’ die maken my vervaert. (95) Den Hemel rest alleen, maer hier vrees’ ick de Goden, Dus blijf ick voor ’t ghediert, dat my sal moghen dooden.     Oft soo hier mannen zijn, ick luttel hun betrouw:     Eens vremdelings bedrogh maeckt my soo blood’ en schouw. 5. O! dat Androgeos niet doodt en waer ghebleven, (100) Ten hadde noyt ghekost soo menigh mannen leven.     Ghy hadt, ô Theseu, noyt vermoort dat selsaem Dier,     6. Dat eens-deels was een Man, end’ eens-deels eenen Stier. Ghy hadt oock noydt van my dien gaeren-draet verkreghen, Die weder-vat u heeft ghebracht ter rechte weghen.     (105) Dan my en wondert niet, dat ghy hielt d’over-handt     En dat net wonder Dier verslaeghen leydt in ’t sant: ’T en kost uw staelen hert niet met den hoorn doorsnyen: Al waerdy niet bedeckt, uw’ borst kost u bevryen.     Daer hebdy keyen in, men daer oock yser vindt,     (110) Daer hebdy Theseum, die oock het yser windt. Ghy wreeden slaep,waerom hielt ghy my dus bevanghen? Ach! my hadt moeten eer den langhen slaep bestranghen.     En ghy, ô wreeden windt, bereedt tot mijn mis-val,     Die my veroorsaeckt hebt dees bracke traenen al. (115) En ghy fell’ handt, die my en mijnen Broeder moorden: En ghy ghegheven trouw, nu niet als enckel woorden.     Verswooren zijn op my, den slaep, windt, ende trouw,     Dry-dobbel oorsaeck heeft verraeden eene Vrouw. Soo sal ick mijne moer niet sien mijn doodt beweenen: (120) Noch (die my d’ooghen sluyt) niet konnen vinden eenen.     Mijn siel vol onghelucx sal gaen in vremde lucht,     ’K en sal niet zijn gesalft, noch van een vriendt besucht. [fol. F3v, p. 86] Zee-voghels sullen staen op d’onbegraeven beenen: Doch mijn verdiensten my dusdaenigh graf verleenen.     (125) Ghy sult t’huys komen aen, end’ als ghy zijt ontfaen,     En tusschen al uw’ volck sult hoogh verheven staen: Dan, als ghy hebt vertelt, hoe ghy u stelden teghen Den fellen Stier, en zijt ontgaen de duysent weghen:     Soo voeght daer by, hoe ghy my liet alleen in ’t Veldt,     (130) In dees uw’ titelen moet ick oock zijn ghemeldt. 7. Ghy zijt van Aegeus niet, noch Aetra voort-ghekomen, Ghy hebt den oorsprongh eer van eene Rots ghenomen.     Doch haddy my ghesien van ’t Schip daer ghy op sat.     Mijn droef ghestaltenis had u beweeght ghehadt. (135) Nu oock, niet metter oogh, maer siet met uw’ ghedachten My hanghen aen een Klip, bestormt door water krachten.     Siet hoe, ghelijck in rouw, af-hanghend’ is mijn hayr:     Van traenen is mijn kleedt (als vanden reghen) swaer. Ick schud, ghelijck in ’t Veldt door windt de aders beven: (140) Mijn vingers in het schrift door on-macht my begheven.     ’K en bid u niet (het is misluckt) door mijn verdienst,     Dan, is mijn goede daedt, gheen loon weerdt, voor het minst Oock gheene straf. Ben ick niet d’oorsaeck van u leven, Ghy immers hebt gheen re’en om my ter doodt te gheven.     (145) Dees handen nu vermoeyt van op mijn borst te slaen,     Reyck ick ellendigh uyt, oft ghy my wout ontfaen. Mijn over-bleven hayr, laet ick u noch eens mercken: Ick bid by mijnen druck veroorsaeckt door uw’ wercken,     Keert Theseu, keert uw’ Schip, komt herwaerts met de windt,     (150) En ben ick doodt, soo neemt mijn beend’ren die ghy vindt. [fol. F4r, p. 87] UYT-LEGGHINGHE Op den thienden Brief.     1. BAcchus heeft seker Dienaeressen oft Priesterssen met naem Bacchan- tes, die droncken ende dul hem volghden.     2. Men seydt datter in Creta hondert Steden waeren, ende dat Iupiter een Kindt daer is op-ghevoedt ende bewaert vande Corybantes, ende Curetes.     3. Theseus heeft met sijnen kolf oft kudse den Minotaurum inden Dool- hof doodt gheslaghen, die sy noemt haeren Broeder, als voort-komen zijnde van Minos, ende Pasiphaë. Sy wildt segghen, ghy hadt doen my oock moeten doodt-slaen, soo en soudy aen trouw ende belofte nu niet verbonden zijn.     4. Pasiphaë was Dochter vande Son oft Phoebus.     5. Androgeos Sone van Minos ende Pasiphae, heeft inde worstel-school alle worstelaers verwonnen: soo dat die van Athenen ende Megara hem in ’t verborghen hebben aen-ghevallen ende vermoort. In wiens wraeck, Minos hun met oorlogh heeft over-meestert, ende ghedwonghen jaer- lijcks seven jonghe Mannen ende seven jonghe Meyskens voor den Mi- notaurus te beschicken. Nu wildt sy segghen, waer mijnen Broeder An- drogeos niet verslaghen gheweest, men soude soo veel volcx herwaerts niet hebben moeten schicken voor den Minotaurus.     6. Minotaurus was eenen Os, ende hadt het hooft van eenen Mensch.     7. Aegeus end’ Aethra waeren d’ouders van Theseus: maer midts hy soo wreedelijck haer verlaeten heeft, wildt sy segghen, dat dat sijne ou- ders niet en waeren, maer dat hy van eenen Leeuw oft Steen-rots is voorts-ghekomen, die sonder ghenaede zijn. [fol. F4v, p. 88] DEN ELFSTEN BRIEF, Canace tot Macareus. Verklaer vanden elfsten Brief. CAnace Dochter van Aeolus (die men houdt voor den Godt der winden) heeft in haere jeught met haren Broeder Macareus soo gheleeft, dat sy van hem bevrucht zijnde gebaert heeft eenen Sone, den welcken sy heymelijck door haere voedster wilde doen verborghen ende wegh draeghen: maer het Kindeken heeft sijn selven door sijn gheschrey aen den Groot-vader gheopenbaert: waer over hy seer verbolghen zijnde, heeft het Kindeken door sijne knechten doen worpen voor de wilde Beesten: ende haer ghesonden een Rapier, om het selve nae haer verdiensten te ghebruycken: nochtans eer sy het selve bestaet, schrijft sy desen Brief aen haeren Broeder, die ghevlucht was inden tempel van Apollo tot Delphos, ende beghint aldus:         Si qua tamen coecis errabunt scripta lituris;             Oblitus à dominae caede libellus erit. DOch soo ghy dit gheschrift nauw kont bestaen te lesen, Denckt dat de kladden zijn uyt mijne wond’ gheresen. [fol. F5r, p. 89]     De rechte handt een Pen, de slinck’ houdt een Rapier,     In mijnen droeven schoot leydt het op-daen papier. (5) Dit’s de ghestaltenis hoe ick moet schrijven Brieven: Het schijnt dat ick aldus mijn Vader kan believen.     Ick wou dat hy hier self moest mijne doodt aen-sien:     En dat ick moest voor hem volbrenghen sijn ghebien: Ghelijck hy feller wordt (als sijne winden) vonden, (10) Hy sou met droogher oogh aen-schouwen mijne wonden.     Te weten het is wat, te leven by ’t ghedruys,     Hy heeft den selven aerdt van al dat vuyl ghespuys. 1. Hy can aen Zephyrus, en Notus, gaen ghebieden: Voor hem moet Boreas end’ Eurus henen vlieden:     (15) Vach! hy ghebiedt den windt, en niet sijn toornigh bloedt,     End’ hy besit een Rijck min dan sijn fel ghemoedt. Wat baet het door den Stam van ouders sich te roemen, 2. En Jupiter te sien in sijne maeghschap noemen?     Houw ick min inde handt (ontfanghen onverveert)     (20) De Vaderlijcke ghift van een wraeck-gierigh sweerdt? Wou-Godt, ô Macareu, dat ick doch had vernomen De ure van mijn doodt, eer wy by een zijn komen!     Waerom Broer, minden ghy my meer als Broeder plagh,     End’ ick u meer gheweest, als Suster wesen magh? (25) Ick voelden oock een vier, en (soo ick eertijdts hoorden) En wete niet wat Godt mt in het herte smoorden.     ’K en droncke, noch en at. Mijn leven-verf verdween:     Een swacke magherheydt bevingh mijn gansche leen. Den slaep quam quaelijck aen: den nacht beduyden wonder: (30) Ick suchten opentlijck, maer sonder leet besonder:     End’ ick vondt gheene re’en, waerom ick suchten liet:     Ick wist van minnen niet, en toch ’t was anders niet. [fol. F5v, p. 90] Mijn Voedster heeft het eerst, door outheydt gaen versinnen: Eerst heeft sy my gheseyt, ghy (Canace) moet minnen.     (35) ’K wierd roodt, en door de schaemt’ sloegh d’ooghen in den schoot,     Dit was (al sweegh ick stil) een teecken al te groot. En nu begost de vrucht mijns lichaems op te swellen, End’ het verkreghen pack dé my gheheel ontstellen.     Wat heeft mijn Voedster niet al kruyden by-gebrocht,     (40) En met een stoute handt hun krachten ondersocht? Dat (’t welck ick u noch noyt te kennen heb ghegheven) By naer het jonghe wicht wierdt heym’lijck af-ghedreven.     Maer ach! het dapper Kindt weer-stondt ons konsten al,     Niet vreesende (bedeckt) sijn vijandt, noch gheval. (45) Nu hadde neghen-mael de Maen verlicht ons aerde, En voor de thiende reys, dwongh sy haer snelle Peerden:     De reden vande smert die was my onbekent:     En nieuw tot desen stoot, en ’t baeren onghewent. End’ ick en sweghe niet. Wat opent ghy uw’ schande (50) Seydt sy? en mijnen mondt stopt sy my met haer handen.     Eylaes! wat sal ick doen? de pijn my stenen doet,     Maer door de vrees en schaemt’ ick my weer-houwen moet. Ick stelp dan mijn gheween, end’ ick en derf niet kicken, En word’ ghenootsaeckt self mijn traenen in te slicken.     (55) De doodt stondt my voor oogh. 3. Lucina dé gheen baet:     End’ oft ick stirf, soo was de doodt oock groot misdaet. 4. Soo dat ghy valt op my, verscheurt en hayr en kleeren, End’ hebt my daetelijck den gheest doen weder-keeren:     Aldus my segghende, leeft lieve Suster, leeft,     (60) En toch met eene doodt, ons gheen twee lijcken geeft. [fol. F6r, p. 91] Schept kracht door goede hoop: korts suldy met my trouwen: Van die ghy Moeder zijt, sult ghy oock worden Vrouwe.     Ghelooft my, door uw’ woord, verrees ick uyt het graf,     En leyde pack en schand’ te saemen soetjens af. (65) Maer wat verheughdy u? Aeool is neer-gheseten In ’t midden vande Sael, dit stuck magh hy niet weten.     Mijn Voedster neemt het Kindt, end’ in schoon doecxkens steckt,     Met rancxkens van Olijf end’ groene loof bedeckt: En veynst een offerand’, en bidt met schoone woorden. (70) Mijn Vader end’ het volck, maeckt plaetse soo het hoorden.     Nu was sy aen de deur, het schreyen komt tot hem     Van ’t Kindt, dat sich verraedt, laes! door sijn eyghen stem. Hy neemt het, end’ ontdeckt ons valsche offerande, En voor het Hof-ghesin verkondight onse schande.     (75) Ghelijck-men door den windt het water stroomen siet,     Oft oock ghelijcker beeft een Eschen-roed’ oft riet. Soo haddy konnen sien my reyeren en beven. Het bedde self dat wierdt door mijn gheschud herdreven.     Hy komt, en met ghebaer verbreydt hy mijne schandt,     (80) Jae van mijn aen-ghesicht vermijdt hy niet sijn handt. Ick kost niet anders doen van schaemt’ als enckel schryen, Mijn tongh mocht door de vrees mijn weedom niet verbreyen.     En nu had hy sijn volck bevolen onder trouw,     Men voor het Wildt ghediert’ sijn neefken worpen sou. (85) ’T gaf sulcken een gheschrey, dat ’t scheene te ghevoelen, Om (soo het kost) met stem sijn Groot-Vaers toorn te koelen. [fol. F6v, p. 92]     Wat herte (lieven Broer) gheloofdy my doen was,     (Ey denckt eens by u self, hoe ghy sout sijn te pas.) Als wy nae ’t woeste Wout, door onsen vyandt saeghen, (90) Mijn eyghen vlees en bloedt tot aes des Wolven draeghen?     De kamer was hy uyt: doen heb ick met gheweldt,     Mijn borst end’ aen-ghesicht met naghelen gheveldt. Ter-wijl van mijnen Vaer, met neer gheslaghen ooghen Komt my een ander knecht, en gaet my dit vertooghen,     (95) Aeool sendt u dit sweert (en levert my een sweert)     En doet door uw’ verdienst bevroeden sijn begheert’. 6. Ick weet het, ende sal gaen sijnen lust volbringhen: Ick sal mijns Vaders ghift my door het lichaem dringhen.     Hoe? loont dy dan alsoo, ô Vaer! mijn houwelijck?     (100) Sal met alsulcken ghift, uw Dochter wesen rijck? 7. Nemt Hymen nemt van hier uw’ torts van goeder trouwen, Wilt dit onsaligh huys met dapper ganghen schouwen.     8. Brengt ghy Erinyes, brenght ghy uw’ fackels aen,     Op dat door uwe vlam mijn lijck in brandt magh staen. (105) Trouwt ghy mijn Susteren met meer gheluck te saemen, Maer let op mijn misdaedt, en wilter u af schaemen.     Wat heeft het Kindt misdaen, soo weynigh tijdts ghebaert?     Waer-in doch heeft het oyt sijn Groot-Vaer soo beswaert? Doch heeft ’t straf verdient, peyst jae, en zijt te vreden: (110) Nu wordt het laes! ghedoodt door mijne leelijckheden.     Kindt, uwes Moeders druck, en proey der Dieren, ach!     Verscheurt te zijn eylaes! op uw’ gheboorten-dagh! Kindt ongheluckigh pandt van eene min mispresen, Dit is dyn eersten dagh, dit sal dyn lesten wesen.     (115) ’K en heb u niet beweent in eenen droeve baer,     Noch in het graf gheleyt het af-ghesneden hayr. [fol. F7r, p. 93] ’K en heb u niet ghevoedt, noch kussende gaen vieren, Ey my! nu wordt mijn vlees verscheurt van wilde Dieren.     Ick ben de doodt mijns Soons te volghen, heel ghesint:     (120) Ick wil niet langher zijn, noch met, noch sonder Kindt. 9. Maer niet-te-min, ô ghy die ick vergheefs gingh hoopen, Ey wilt uws Kindekens litmaeten t’saemen hoopen,     En brenghen by sijn Moer, en legghen in een graf:     Al is de Kist niet groot, nemt even daer niet af. (125) Peyst al-te-met op my, en wildt mijn graf beweenen, En lief, en vreest doch niet uws Susters doode beenen.     10. U bid ick, gaet ghy heen, en boodschapt mijn verklaer,     Ick sal gaen voorderen ’t ghebodt van mijnen Vaer. UYT-LEGGHINGHE Op den elfsten Brief.     1. ZEphyrus, is den windt die vande Westen komt. Aquilo oft Boreas die vanden Noorden komt. Notus komt vanden Zuyden. Eurus vanden Oosten.     2. Aeolus was van Iupiter ghesproten.     3. Lucina, Godin van ’t Kinder-bedde, wordt oock Iuno ghenaemt, ende Diana.     4. Ghy mijnen Broeder.     5. Tot hem, dat is, tot mijnen Vader Aeolus.     6. Sy antwoordt aen den knecht die haer het sweert brocht.     7. Hymen den Godt van ’t houwelijck.     8. Erinnies, zijn de Helsche furien, diemen verciert met brandende fackels.     9. Sy spreeckt haeren Broeder aen.     10. Sy spreeckt den knecht aen die haer het sweerdt had ghebracht. [fol. F7v, p. 94] DEN TWELFSTEN BRIEF, Medea tot Jason. Verklaer van den twelfsten Brief. MEdea, Dochter van Aeta Koninck van Colchos, verlieft zijnde op Jason (die met veel Helden derwaerts ghekomen was om ’t gulde Vlies) heeft hem gheleert, hoe hy alle perijckelen (die hy moest onderstaen soude ontgaen, onder de belofte van trouw. Nu hy het al volbracht hadde, is hy met haer vertrocken. Sy had met haer ghenomen haeren kleynen Broeder Absyrtus: den welcken sy seer onghenaedelijck heeft in stucken gekapt, ende de stucken op het Veldt hier ende daer gheworpen, om haeren Vader (die haer volghden) te vertraeghen, als hy de stucken van sijnen Sone soude hebben willen vergaederen. Dus zijn sy in Thessalien aen-ghekomen. Hier heeft sy hem twee Soontjens ghebaert, maer is even-wel van Jason verlaeten. Want hy trouwde Creusa, Dochter van Creon, Koninck van Corynthien; waer door Medea soo ontstelt is, dat sy haeren eenen Soon, aen de nieuwe Bruydt ghesonden heeft met een Doosken vol Griecx vyer, waer door sy met haer heel Hof in- [fol. F8r, p. 95] den Brandt gheraeckt is: maer Medea is door de locht ghevloghen op eenen waeghen met vlieghende Serpenten, ende is aen-ghekomen t’Athenen. Siet breeder dese Historie inde Voor-reden, ende heel den in-houdt van den sesden Brief.     Ut tibi Colchorum, memini, Regina vacavi,     Ars mea, cum peteres, ut tibi ferret opem. ALs ick my Coninghin van Colchos heb begheven, Om door mijn konst en hulp’, u te behoeden ’t leven:     1. Doen had wel Atropos met haeren Suster raedt,     Voleyndende mijn spil, af-sneden mijnen draedt, (5) Doen kost ick sonder smert, dit leven overlyen, Al wat ick sedert leef, is niet dan druck en lyen.     Ey my! waerom heeft oyt door jonge-mannen kracht     2. Het Schip van Pelion, nae ’t gulde Vlies ghetracht? Waerom sagh ick hier oyt dat prachtigh Argo proncken? (10) En dat ghy Griecken hebt uyt 3. Phasis stroom ghedronken?     Waerom heeft ’t blondigh hayr my boven maet behaeght?     En schoont’ en valschen tongh, en al dat my nu plaeght. Had emmers (midts een Schip was nieuw’ling in ons haven Aen-komen, brenghende met hem veel kloecke Graven:)     (15) Hy sonder hulp en konst, hy ondanckbaeren Helt     Iason, teghen ’t vyer en Stieren sich ghestelt. Hy had het saet ghesaeyt, end’ soo sijn vyandt vonden: Soo waer van sijn gebouw den bouwer self verslonden.     Van hoe veel ramp waer ick verlost ter deser tijdt!     (20) Van hoe veel onghelucx waer nu mijn hooft bevrijdt? [fol. F8v, p. 96] ’T Is vreught, d’ ondanckbaer mensch’ verdiensten te verwijten: Dit sal ick doen: hier in alleen kan ick my quijten.     Soo ’t u bevolen was met Schip te komen aen     Tot Colchos, zijtdy wel in ons Paleys ontfaen. (25) 4. Aldaer ben ick gheweest, dat uw’ Bruydt hier magh wesen: Soo machtigh was aldaer mijn Vader, als hier desen.     5. Den desen Ephyren: mijn Vaer besit den strandt     Tot aen de Schyten toe, ’t welck leyt ter slincker handt. Ghy wordt te gast ontfaen van Aeta mijnen Vader, (30) En zijt aen vollen dis gheseten allegaeder.     Doen heb ick u ghesien, doen heb ick u ghekent,     Dat is ’t beghin gheweest van al dat my nu schent. Ick sagh u, end’ vergongh, en stont gheheel in branden, Ghelijck een wassen Torts die dient tot offerande.     (35) En ghy waert schoon, end’ ick wierd’ t’uwaerts heel vervoert:     Uw’ooghen hadden my verwonnen en beroert. O jae, ghy voeld’ het wel. Want wie is soo beraeden, In ’t minnen, dat de vlam haer niet en gaet verraeden?     Ter wijl wierdt u gheseyt het Konincklijck bevel,     (40) Om onder ’t selsaem jock te brenghen d’Ossen fel: Dees Ossen waeren fel, meer dan door hunnen horen, Wiens asem vierig was, onsteken zijnd’ in toren.     Hun Voeten ende Neus was met metael beherdt,     En waeren niet-te-min van hunnen asem swert. (45) Daer by was ’t u belast met handen vroed en wacker, Dat volcken-baerigh saedt te spreyden op den Acker:     ’T welck op u vallen sou met aen-gheboren weer:     Dat was onnut ghewas voor sijnen bouwer-Heer. Ten lesten stond daer by, om slaeperigh te maken (50) Die ooghen van den Draeck, die duerigh costen waeken. [fol. G1r, p. 97]     Dit was des Koninghs last. Ghy staet al op bedroeft:     Men set de tafels wegh, nae datter niet en hoeft. 6. Hoe verr’ mocht doen het Rijck van uw’ Creusa wesen? End’ schoon-Vaer, ende Bruydt van Creon hoogh ghepresen?     (55) Bedroeft gaet ghy te bed’. Bedroeft sie ick u naer,     En met een stille tongh, wensch, dat Godt u bewaer. Soo ick my dus ghewondt, nu had te bed’ begheven, Heb ick u den heelen nacht in traenen over-dreven.     Voor ooghen stonden my die Stieren, en dat saedt,     (60) Dien slaepen-loosen Draeck, en t’saemen alle quaedt. Hier was de min, daar vrees. De vrees versterckten ’t minnen. 7. Nu was het dagh, nu was mijn Suster by my binnen.     Sy vindt my heel ontstelt, en met ontbonden hayr,     Mijn kamer ende bedd’ vol traenen en misbaer: (65) En voor u bidt sy my. Dat d’een bidt, vindt d’een billigh Te gheven: dat sy bidt, dat ghev’ ick u ghewilligh.     Daer is van Dennen dicht end’ Eycken een schoon Wout,     Daer nauw de Sonne komt, door het gheweldt van’t hout: Daer staet (doch plagh te staen) den Tempel van Diane, (70) Waer-in men siet van goudt de schoon Godinne staene.     Wel, kend’ het? oft is u de plaets vergheten? hoe?     Daer quamen wy by een, en dus spraeckt ghy my toe. Mijns welvaerts volle macht heeft u Fortuyn ghegheven, En ghy hebt in uw’ hand’, mijn doodt end’ oock mijn leven.     (75) Ghenoegh is ’t dat ghy kont my dooden, dat ghy wout,     Dan, is ’t dat ghy my spaert, uw’ eer ghy meerd’ren sout. Ick bidde, door het quaet, dat ghy van my kont weren: Door uws Groot-vaders glans, die d’aerde komt verkleren.     9. Door des drey-hoofdighe Dianes heymenis,     (80) Oft want hier eenigh God meer by u lieden is. [fol. G1v, p. 98] O Maghet doet ghenaed’ aen my, end’ aen de mijne, Maeckt dat ick door uw’ hulp moet eeuwigh uwen zijne.     Is ’t oock dat ghy voor Man geen vreemdelingh veracht,     Maer ô, maer doch waer-uyt ick sulcken hop’ verwacht? (85) Ick wensche dat ick eer het leven moet verliesen, Dan ick een ander sal tot mijne Vrouw’ verkiesen.     10. ’K tuygh Juno die de trouw heeft in bewaerenis,     Daer by de schoon Godin, wiens Tempel desen is. Dit, ende dierghelijck (wat deel en sou’t niet konnen?) (90) Heeft van een jonghe Maeght ’t onnoosel hert verwonnen.     Ick sagh uw’ traenen ook. Is daer oock valscheydt in?     Dus ben ick haestelijck ghetrocken tot uw’ min. Ghy voeght dan schaedeloos in ’t jock de felle Stieren, En ploeght dat wonder Veldt, met dese selsaem Dieren.     (95) 11. Ghy saeyt de Tanden oock, in plaetse van het saet,     Waer-uyt terstond een Heyr met wapenen op-staet. Ick selve sat verbaest, die u had onder-wesen, Soo ick die mannen sagh, met sweerden op-gheresen:     Tot dat dees aerdtsche Broers malkanderen in ’t Veldt     (100) Door druckelijcken strijdt, t’aerd’ hebben neer-ghevelt. Siet, ’t vaeckeloos Serpent begint in schrick te beeren, En met den kronckel-steert bestaet de aerd’ te keren.     12. Waer was doen ’t Houwelijck goedt? Waer was de nieuwe Bruydt?     End’ Istmos die den gangh van twee Zee-loopen sluyt? (105) Ick die by u nu ben barbaer end’ onghenaedigh, Die ghy ellendigh noemt, behoeftigh en misdadigh,     Ick heb door mijne konst die wacker oogh vervaeckt,     En tot het gulden Vlies den wegh u veyl gemaeckt. Ick heb mijn Va’er verra’en: verlaeten Rijck en vrienden, (110) Want in mijn ballinghschap docht ick dat al te vinden.     Van eenen vremden siel is mijnen maeghdom buyt:     ’K heb Suster ende Moer verlaeten om een guyt. [fol. G2r, p. 99] 13. Maer Broeder, sonder my heb ick u niet ghelaeten, Den Brief in dese plaets beweeght my boven maeten.     (115) Dat doen mijn handt bestont, nu schrijven dert sy niet,     14. Doen moest het zijn met my, ghelijck met u gheschiedt. End’ ick en vreesden niet (wat cost ick voorder vreesen?) My noosel op de Zee te leveren nae desen.     Waer blijven nu de Go’en? laet ons straf lijden toch,     (120) Ick om mijn licht gheloof, en ghy om uw’ bedrogh. O waeren wy versmacht en tusschen Rots en steenen! O waeren saem-ghehecht beyd’ onse doode beenen!     15. Had Scylla met ons vlees haer honden doch ghevult,     Sy moest ondanckbaer volck bevanghen op de schuldt. (125) 16. Oft had sy, die nu moet uyt-spouwen, nu op-drincken Soo menigh water-vloedt, ons Schip oock doen versincken.     Ghesont en met de proy gheraecktdy aen uw’ landt,     End’ hanght de gulde wol aen uwer Kercken-wandt. 17. Ick swijgh de Dochteren van Pelias te gaeder, (130) Die onder schijn van goedt, vermoorden hunnen Vader.     Dat ieder my misprijs, ghy moet my prijsen gaen,     Ter oorsaeck, dat ick dit om u al heb bestaen. Ghy hebt my (ô den druck en kan ick niet ontdecken) Voor eersten aen-gheseyt, siet uyt mijn Hof te trecken.     (135) Ick trock uyt uwen Hof (wat baet het dat ick klaegh?)     Met mijn twee Kinderkens, en min die ick u draegh. Maer soo haest ick den sangh van Hymen quam te hooren, En dat ick sagh het licht der Lampen nae behooren,     En dat een soet gheklanck u maeckten de schalmy,     (140) Maer my een droef gheluydt, een doodelijck gheschrey: Ick wierd benauwt. Doch niet dat ick kost sulcx vermoeden, Mijn hert was even bangh, end’ ick scheen heel te woeden.     Het volck loopt over-hoop, en singht een Bruyloft-liet,     Dan hoe dat ick meer hoor, hoe ick oock meer verschiet. [fol. G2v, p. 100] (145) Veel Dienaers weenden daer, maar deckten hunne traenen, Wie woude Bode zijn, om my dat aen-te-maenen?     Oock beter was het my, dat ick ’t niet al en wist:     Dan al oft ick het sagh, was mijn ghemoet in twist. Ick doe mijn jonckste Kindt (om seker my te maeken) (150) Besichtighen mett’ oogh, ende aen uw’ deuren naeken.     Wegh Moeder roept hy, wegh: mijn Va’er Jason gaet     Seer kostelijck verciert, en leydt seer grooten staet. Strack heb ick op-gheruckt voor mijne borst de kleeren, End’ heb met naghelen mijn aensicht gaen ont-eeren.     (155) Jae om van uwen hoofd’ den schoonen Roosen-hoet     Te trecken, in den hoop te gaen was ick ghemoet. Nauw’ weder-hiel ick my, oft ick quam sonder schande, En riep, dits mijnen Man, en sloegh op u mijn handen.     18. O Va’er verheught u nu: ô Colchi zijt te vré,     (160) En ghy mijns Broeders ziel schept moet in mijne wee. Naer het verlies van Rijck, Stadt, Man, word’ ick verstooten: Man, waer-in ick alleen vondt alle goedt besloten.     Soo dan heb ick ghetemt den Draeck, en Stieren fel,     End’ eenen Man en wildt niet volghen mijn bevel? (165) End’ daer ick heb met konst dat grausaem vier verdreven, En kan mijn eyghen vier ontloopen noch begheven?     Mijn konsten, mijn bedrijf, en kruydt verlaeten my:     Niet kan, noch Hecate, noch al mijn toovery. De rust en lust my niet, ick waeck veel bitter nachten: (170) En ick kom te vergheefs den vaeck ind’ oogh te wachten.     Den Draeck heb ick vervaeckt, en laes? mijn selven niet.     Mijn konst is yeder-een ghenucht, en my verdriet. Een snor omhelst den Man, dien onlancx ick bewaerde, Ghenietende den loon, en vrucht, die ick my spaerde.     (175) Misschien oock, als ghy u beroemt by uw’ sottin,     En wildt met valsche tongh haer spreken nae den sin: [fol. G3r, p. 101] Soo gaetdy lachteren mijn sin-en-sienlijckheden: Doch dat sy lacht, en haer verheught in mijne zeden.     19. Doch dat sy lagh, en sit in pracht van alle kant,     (180) Sy sal met haeren brandt noch winnen mijnen brandt. Soo langh men vinden sal, vyer, yser, en fenijnen, En sal oock sonder wraeck mijn vijandt niet verschijnen.     Maer kan een steenigh hert door bidden zijn versoet,     Hoort hier een bé van my, ver’ onder mijnen moet. (185) 20. Want ootmoet (die ghy my eens badt) bid ick u weder, End’ ick en mijd’ my niet voor u te vallen neder.     Ben ick by u niet weerd’, siet onse soontjens aen:     De Stief-moer salse seer met wreetheydt over-gaen. End’ sy ghelijcken u, end’ ’t wesen dat beroert my: (190) Jae als ick hun besien, den weedom die vervoert my.     Ick bid u om de Go’en, end’ om mijn ouden Va’er,     Door allen mijn verdienst, en dit soet Kinder-paer: Gheeft my het bed’, om ’t welck ick goedt verliet en vrienden, Gheeft kracht aen uw’ beloft’, en laet my by-standt vinden.     (195) Want ick en eysch u niet, oft teghen Volck, oft Stier,     Oft op dat stille ligh den Draeck, door uw’ bestier. ’K eysch u dien ick verdien: aen wie ghy zijt verbonden: Die van ons Kinderkens zijt Va’er met my bevonden.     21. Oft vraegdy na mijn goedt? ick heb ’t u in dat Veldt,     (200) Dat ghy moest ackeren om ’t gulde Vlies, ghetelt. Mijn goedt is dien Ram met sijne gulde vlocken: Dat ick seyd’, gheeft hem weer, ghy soudt daer mede jocken.     Mijn is uw’ Griecxsche heyr, uw’ welvaert, ende ghy:     Gaet nu, en stelt het goedt van 22.* Sysiphus daer by. (205) Dat ghy noch leeft, dat ghy een Vrouw’ hebt en schoon-Vader, Is mijn: Jae dat ghy zijt ondanckbaer en verraeder. [fol. G3v, p. 102]     ’T welck allen ick terstont: maer wat wil ick hier af,     U waerschouw doen? den toorn baert in my vremde straf ’K sal volghen mijn ghemoet: het sal misschien my rouwen: (210) Maer ’t rouwt my oock, dat ick u ’t leven heb behouwen.     Godt wil het al versien, die my van binnen stouwt:     Ick weet niet, wat den moet al grooters in my brouwt. UYT-LEGGHINGHE Op den twelfsten Brief.     I. DE Poëten stellen inde Hel dry Godinnen, Parcae ghenaemt, Clotho, Lachesis, ende Atropos, die het leven vanden mensch af-spillen; ende worden ghenomen voor de doodt.     2. ’T Schip Argo, was ghekapt, ende ghemaeckt van ’t hout vanden Bergh Pelion in Thessalien.     3. Phasis een groote Riviere van Colchos.     4. Ick ben oock eens Konincx Dochter, soo wel als Creusa.     5. Ephyre een Stadt in Peloponnesus gheleghen, alias Corinthus.     6. Och! in alle dees perijckelen en dachte ghy niet op Creon, oft Creusa, ofte eenigh goedt, maer op u leven.     7. Haere Suster hiet Chalciope, ende was Huysvrouw’ van Phryxus.     8. De Son was Vader van Aeta, dus Groot-vader van haer.     9. Diana heeft dry verscheyden hoofden, nae dry verscheyde naemen; inden Hemel heet sy Luna, dat is de Maen. Op d’aerde, ende inde Bos- schen, Diana, oft Iacht-Godin, ende inde Hel Hecate oft Proserpina.     10. Iuno is de Godin vande Trouw ende Houwelijck. Voorder, die de Vrouwen in baerens noodt by-staet, wordt daerom ghenaemt Lu- cina.     11. Siet d’Uyt-legginghe vanden sesden Brief num. 2.     12. Sy wildt segghen, in alle dese perijckelen en peysden ghy niet op Creusa, noch op Creon, Koninck van Corinthien, noch op het Rijck, daer ghy my nu verlaet om Creusa. By de Landt-beschrijvers zijnder ver- scheyde Istmi. Dese (waer af hier wordt ghemelt) is een enghde by Pe- loponnesus, sinus Corinthiacus hinc, & inde Saronicus ghenaemt.     13. Medea wordt ghehouden voor een boose ende wreede Vrouw, [fol. G4r, p. 103] soo seydt sy: Ick heb Vader, Moeder, ende Suster verlaeten, maer ô Broeder, u niet sonder my: dat is te segghen, ick heb aen u mijne wreet- heydt ghethoont. Siet de Voor-reden van desen Brief.     14. Sy wildt segghen: Ick had doen oock moeten verscheurt zijn ghe- lijck ick u verscheurt hebbe.     15 Scylla en Charibdis zijn twee periculeuse plaetsen inde Zee van Sicilien, niet verr’ van malkanderen. Scylla wordt gheschildert met Hon- den ront-om haeren buyck.     16. Charybdis is eenen quaeden Konckel, die op-slickt ende weder uyt-spouwt haer wateren, ende wat daer ontrent komt.     17. Pelius Sone van Neptunus ende Tyro, ende Broeder van Aeson, is vermoort van sijn eyghen Dochters, door den raedt van Medea, die hem beloofden weer jonck te maeken. Siet Ovidius Metamorphos. lib. 7. Fab. 4.     18. Sy wildt segghen, Vader, Borghers, ende mijn Broeders siel, wildt u verheughen in mijn leet, dat ick nu verlaeten worde.     19. Sy wildt segghen, dat sy uwe nieuwe Vrouw, in pracht sitte, en- de met my spotte, sy sal met haeren brandt (want sy is, verbrandt met het heel Hof) noch winnen mijnen brandt, die ick tot u draeghe inde liefde.     20. Als ghy my hebt ghebeden om bystandt.     22. Vraeghdy waer mijn Houwelijck is?     22. Sisiphus den Vader van Creon, was ghevonden voor eenen groo- ten dief. Dus, al wat uwe Bruydt besit, is al komen uyt dievery, ende onrechtveerdigh. DEN DERTHIENDEN BRIEF, Laodamia tot Protesilaus. Verklaer van den derthienden Brief. LAodamia Dochter van Acastus ende Laodotha; Huysvrouwe van Protesilaus; als nu haeren Man nae Troya was vertrocken met veertigh Schepen, zijn sy door teghen-windt blijven ligghen in Aulis, een [fol. G4v, p. 104] Have van Baeotien; alwaer de Griecxsche Princen het bederf van Troyen hebben gheswooren. ’T welck Laodamia verstaen hebbende (te weten, dat sy daer bleven ligghen.) Schrijft hem desen Brief, op dat hy sijn selven wil gadeslaen. Want het was door een Orakel voor-seydt, dat hy (die eerst den voet op ’t Landt van Troyen setten sou) daer soude blijven. ’T welck aen Protesilaus is over-komen, want hy sich te kloeck thoonden.     Mittit, & optat amans, quo mittitur ire, salutem,     Aemonis Aemonio Laodamia viro. LAodamia sendt, is ’t haer niet allen teghen, Aen haeren lieven Man, ghesontheydt ende zeghen.     Men seydt dat u den windt tot Aulis ligghen houdt:     Ach! waer was desen windt al ghy vertrecken soudt. (5) Doen had de stuere Zee uw’ Riemen moeten letten. Doen was ’t bequaemen tijdt uw’ Schepen stil te setten.     Ick had u meer ghekust, ick had u meer gheseyt,     En noch al wasser meer, dat ick had voor-gheleyt. Nu zijdy wegh gheruckt, end’ hebt my haest verlaeten, (10) Om dat den windt, niet my, maer dienstigh was uw’ maeten.     Uw’ maeten dienstigh was, niet my die u soo min:     Ick moest van uwen hals, oock teghen hert en sin. Mijn tongh quam mijn bevel door druck kort af te breken: Ick cost u nauwelijcx, Vaert wel, voor ’t leste spreken.     (15) 1. Nu blies vast Boreas, en spand’ uw’ zeyl in vlijt,     En nu was inde Zee Protesilaus wijt. [fol. G5r, p. 105] Soo langh het mogh’lijck was bleef ick mijn Man beschouwen, En soo-langh als ick kost mijn ooghen op u houwen.     Soo ick u niet en kost, maer sien uw’ zeyl, voorwaer     (20) En kost in langhen tijdt mijn oogh niet slaen van daer. Maer nae dat ende ghy, en zeyl my was ontvlooghen, En datter maer en was het water voor mijn ooghen:     Begaf my oock het licht: en sonder yet te sien,     Ben machteloos ter aerd’ begheven van mijn knien. (25) 2. Nauw cost Acastus my, nauw 3. Iphiclus beschicken: Jae nauw kost mijne Moer 4. met water my verquicken.     Sy hebben een goedt werck (maer my niet nut) ghewrocht:     Want ick was niet te vré, dat ick niet sterven mocht. Soo my den gheest verscheen, verscheen my oock het klaeghen, (30) End’ mijn eerbaere min quam my het hert te knaeghen.     O! ick en liet myn hayr niet fijntjens kemmen, neen,     Noch met schoon Vrouw-ghewaedt mijn jeughdigh lijf bekleen. Ick loop nu hier, nu daer, ghelijck-men siet de dwaesen (Die Bacchus heeft gheraeckt met sijnen wijn-stock) raesen.     (35) Het volck van 5. Phylace komt, houwt my dese praet,     Laodamia soet treckt aen een rijck ghewaedt. Te weten, ick sal my met purper-kleeren cieren, End’ hy sal inden krijgh voor Troya ligghen tieren?     Ick besighen den Kam op ’t hooft, hy een Helmet?     (40) Ick met schoon Perelen, hy met ’t pancier beset? 6. Ick sal u, soo ick kan, naer-volghen in uw’ lyen, En met een droef ghelaet vol-dueren in het stryen.     7. O Pari, al te schoon tot uws Mé-borgers last,     Zijt nu soo bloo Soldaet, als ghy waert snooden Gast. [fol. G5v, p. 106] (45) Ick wou dat 8. sy aen u noyt waer soo schoon ghebleken, Oft wel dat sy tot u noyt soo en waer gheweken.     9. En Menelae ghy, die wreken wildt uw’ Vrouw,     Ach! wat een menighte van volck slaet ghy in rouw! O Goden neemt van my mijn innerlijck vermoeden, (50) End’ wilt doch mijnen Man in alles wel behoeden!     Maer ach! ick vreese seer. Want als ick ’t ongheluck     Vand’ oorlogh overpeys’ word’ ick vervult met druck. 10. Want Troya, Tenedos, end’ Ida, Xanthus saemen, Zijn woorden die by nae, zijn schricklijck inde naemen.     (55) 11. Oock hadde sich den Ghast t’ontschaeken wel ghewacht,     Kost hy niet weder-staen: hy kende sijne macht. Hy quam ghelijck-men seydt, vol goudt in sijne cleeren, En die een vremde pracht ons scheen te willen leeren,     Versien van Vloot en Volck, waer uyt den strijdt bestaet,     (60) 12. En wat deel sijnder Rijcks nae-volghden als Soldaet. Ick dencke wel Heleen, dat dit uw’ hert versetten: My dunckt dat sulcx wel sou de Griecxsche vrouwen letten,     13. Ick vrees’ van Hector seer: wat Hector weet ick niet,     Die (soo ons Paris seydt) veel bloets met spies vergiet. (65) Wie desen Hector is, siet toe hem wel te schouwen: Wildt doch sorgh-vuldelijck wel desen naem onthouwen.     Als desen is gheschouwt, siet voorder noch voor dijn,     En meynt dat ’t meeren-deel des volcks, al Hectors zijn. En seght, als ghy te saem comt tot den slagh te gaeren. (70) Mijn Vrouw heeft my belast, dat ick haer sou bewaeren.     End’ is ’t dat door ons macht noch Troya vallen sal,     Dat (sonder uwe wond’ en bloedt) sy raeck te val. Dat Menelaus vecht, end’ loop in ’t Heyr met tooren, En neem van Paris weer, die hy hem nam te vooren. [fol. G6r, p. 107]     (75) Dat hy met wapenen win, die hy wint met re’en:     Hy magh als echten Man weer-haelen sijn Heleen. Uw’ saeck is onghelijck: en soeckt ghy maer te leven, End’ u noch inden arm van uw’ Vriendin te gheven.     Spaert eenen (bid ick u Troyanen) uyt den hoop,     (80) Op datter uyt sijn lijf niet van mijn bloedt en loop. 14. Hy is het niet, die ’t taemt met bloot gheweer te loopen, Om met een kloecke borst sijns vijandts doodt te coopen.     Bet can een sulcken meer, die strijdt voerdt vande min:     Dat yeder wapens voer, Protesilaus min. (85) Ick wou hem weder-om gaen roepen (’k moet het lyen) Maer om een quaedt vermoed’, heb ick my moeten myen.     Want soo ghy uyt den Huys nae Troya trecken wout,     15. Hebt ghy met strunckelingh uw’s voets my heel benouwt. Ick suchten, soo ick ’t sagh, end’ seyd’ och! mocht ick leeren, (90) Dat dit een teecken zy, dat hy sal weder-keeren.     En dit verhael ick u, om niet te kloeck te zijn:     Maeckt, ô dat mijne vrees in windt en wolck verdwijn. ’T lot eyscht oock (’k weet niet wie) met ongheluckigheden, Die van Griecxsche Heyr eerst Troya sal betreden.     (95) Onsalighe, die eerst haer Man beweenen sal:     Godt gheef, dat tot den Krijgh ghy bloo zijt boven al. 16. Laet onder duysenden uw’ Schip het leste wesen, En siet door swack gheriem, den Oever kant te lesen.     Oock dit vermaen ick u, siet ’t lest uyt ’t Schip te gaen,     (100) ’T is niet uw’ Vader-landt daer ghy sult comen aen. Als ghy weer-comen sult, doet dan uw’ Riemen slaeven, En soo met volle zeyl begheeft u in uw’ Haven. [fol. G6v, p. 108]     ’T zy dat de Son op d’ Aerd’, ’t zy dat sy is in Zee,     ’S daeghs zijtdy mijne pijn, ’s nacht zijtdy mijne wee. (105) ’S nachts even meer als ’s daeghs: den nacht is wensch der Vrouwen, Die ligghen inden arm van eenen boel vol trouwen.     In mijn verlaeten bed’, droom ick veel vande vreught:     Als ick d’oprechte derf, de valsche my verheught. Maer ô, hoe comt soo dick my uwen gheest te vooren? (110) 17. Waerom doch doet ghy my soo vele klachten hooren?     ’K ontwaeck, end’ ick aen-bid het wonder nacht-ghespoock,     End’ ick en laet geen Kerck, noch Autaer sonder roock. Ick stort oock met den domp des roocks, twee traen Rivieren, Ghelijck wanneer men wijn gaet gieten inde vieren.     (115) Wanneer sal ick u weer in mijnen arm ontfaen,     Beswijckende van vreughd’, end’ in ghenucht vergaen? Wanneer sult ghy weer-om met my in ’t bed’ gheleghen, Verhaelen uwe deughd’ en d’oorlogh over-weghen?     ’T welck als ghy my verhaelt, hoe wel ’t verhael my lust,     (120) Dick sal ick kussen u, en dickmael zijn ghekust. Seer wel wordt een verhael met eenen kus ghesloten, De tongh is wackerder nae wat ghenuchts ghenoten.     Maer als Troya comt te vooren, Zee, en windt,     Dan is het dat de vrees’ mijn goede hoop verslindt. (125) Dat oock den storm verbiet uw’ Schepen voorts te vaeren, Beroert my: wildy gaen in teghen-stant der baeren?     Wie soeckt met tegen-windt sijn eyghen Vader-landt?     Nu drijft u eenen storm aen eenen vremden kant. 18. Neptun sluyt u den wegh tot sijne Stadt en Mueren: (130) Waer looptdy? yeder kom naer huys met sijn ghebueren.     19. Waer looptdy Danai? siet hoe ’t den windt verbiet,     Dit is der Goden wraeck: ’t en zijn de winden niet. [fol. G7r, p. 109] Wat is het dan een Hoer die ghy gaet weder haelen? Ter wijlen dat ghy kont keert herwaerts sonder draelen.     (135) Maer wat weer-roep ick al? ey slaet mijn woordt van kant,     End’ een soet stille weer, voer’ uwe Vloot te landt. 20. ’K benijd’ de Troades, die sullen met medooghen Sien vallen hunne Mans, den vyandt voor hun ooghen.     Sy self de nieuwe Bruydt sal gheven haeren Man     (140) Op ’t hooft den swaeren Helm, end’ hem doen wapens an. End’ hem doen wapens aen, en kussen tusschen-beyen: Dat sal een soeten loon voor twee zijn voor het scheyen.     En doen hem uyt-gheley, en segghen, komt doch weer,     En siet aen Iupiter t’op-hanghen dit gheweer. (145) Hy met hem draeghende ’t bevel van sijn beminde, Sal seer sorghvuldigh zijn, en luttel onder-winden.     Sy sal oock als hy komt, hem Schilt, end’ Helm ontdoen,     En in haer soeten bedt sijn moede leden voen. Wy staen en twijffelen; De vreese doet ons schroomen, (150) Al watter inde Krijgh can schielijck over-komen.     Maer doch ter wijl uw’ zeyl, nae den vremde kusten strijckt,     21. Heb ick een wassen-beeldt, dat u gheheel ghelijckt. Dit spreeck ick soetjens toe: dat streel ick: en daer neven Nem’ ick het inden schoot, en gaen veel soentjens gheven.     (155) Gelooft het my, ’t is meer dan wel een Beeldt in schijn:     ’T sal (ghevet maer de spraeck) Protesilaus zijn. Dat sie ick aen, en gae in uwe plaets onthaelen: En klaegh al oft het my moest konnen weder-taelen.     Ick swer’ u by uw’ comst, en lichaem dierghelijck,     (160) En by ’t eendrachtigh vyer van onser Houw’lijck. En by uw’ hooft (om ’t welck te sien met greyse hayren) Met u weer-bringhen moet, en langh ghesont bewaeren. [fol. G7v, p. 110]     Dat ick wil met u gaen en volghen inden strijdt,     ’T zy (ey my!) dat ick vrees’, ’t zy dat ghy levend’ zijt. (165) Om met een kleyn bevel nu hier te sluyten desen, Siet end’ op u, en my sorghvuldigh staegh te wesen. UYT-LEGGHINGHE Op den derthienden Brief.     1. BOreas een vande Noortsche winden, aliàs Aquilo ghenaemt.     2. Acastus mijnen Vader, die den Sone was van Pelias Koninck van Thessalien.     3. Iphiclus mijnen schoon-Vader, Sone van Amphitryo, ende Alcu- mena.     4. Laodotha Moeder van Laodamia.     5. Phylace eene Stadt van Pthiotis in Thessalien, daer haer Hof was.     6. Sy spreeckt haeren af-woordighen Man aen.     7. Sy spreeckt Paris aen, die oorsaeck was van dese oorlogh.     8. Sy, is Heleen.     9. Sy spreeckt Menelaus aen.     10. Sy, als eene jonghe Griecxsche Vrouw, meyndt dat dese Naemen schroomelijck zijn, Troya, oft Ilium, Tenedos, Ida, Xanthus, oft Simois; want sy en was die niet ghewoont te hooren.     11. Den Gast, is Paris.     12. Een groote menighte van Princen waeren by hem.     13. Sy schijnt Hector niet te kennen, ’t welck haer wel taemt: doch van Hector is haeren Man verslaeghen.     14. Beter is ’t, seydt sy, te minnen, als wapenen te voeren. Mijnen Man is jongh en bequaem tot de Min, niet tot den Krijgh.     15. Als yemandt in ’t uyt-gaen strunckelde aen den Dorpel, naemen sy voor quaedt. Sy seydt dat sy hem sagh strunckelen in ’t uyt-gaen: waer- schout hem daerom, dat hy sou voorsichtigh zijn. Want (seydt sy:) On- salighe sal sy zijn, die haeren Man eerst sal hooren ghedoodt te zijn, ende beweenen sal. Men seydt, datter duysent Schepen der Griecken nae Troya ghevaeren zijn, hoe wel datter meer zijn gheweest; dan men neemt het seker ghetal voor ’t onseker.     16. Sy schroomt soo seer de doodt van haeren Man, dat sy hem ’snachts schijnt te sien: ende sy had hem soo lief, dat sy nae sijne doodt niet en wilde over-blijven in ’t leven: doch wenschtede eerst sijnen [fol. G8r, p. 111] gheest te sien. ’T welck soo haer gheschiede, vloogh sy hem om den hals, ende besweeck, ende stierf. Had even-wel veel Sacrificien ghedaen voor sijn wel-vaert.     17. Het schijnt dat sy sijn beeldt nae sijne doodt ghesien heeft, ende daerom veel Sacrificien voor hem ghedaen.     18. Sy seydt, ghy blijft ligghen, waer door ghy moght peysen, dat Neptunus u niet en wildt laeten trecken nae Troya die hy ghebouwt heeft.     19. Danai, zijn de Griecken ghenoemt nae den Koninck Danaus.     20. Ick en wete niet wat sy hier en segghen wildt.     21. Sy had een beeldt van haeren Man dat sy streelt. DEN VEERTIENDEN BRIEF, Hypermnestra tot Lynceus. Oft soo sommighe segghen Linus. Verklaer van desen brief. DAnaus Koninck van Argos ende Sone van Belus, hadde van verscheyde Vrouwen vijftigh Dochters: dese wierden ten Houwelijck versocht van Aegyptus sijnen Broeder, voor sijne soonen, oock vijftigh in ghetal. Maer Danaus, vreesende dat Aegyptus nae sijn Rijck trachtede, ende dat het hem van ’t Orakel voorseyt was, dat hy door de handen van eenen sijnen schoon-Soon ghedoodt worden, heeft hy het gheweyghert, ende is te Schepe ghetrocken naer Argos. Aegyptus hier over vergramt zijnde, heeft hem door sijne Soonen beleghert, ende hun belast niet weder te keeren, oft [fol. G8v, p. 112] Danaus moeste zijn ghedoodt, oft wel de Dochteren ten houwelijck verkrijghen. Dus is Danaus ghenootsaeckt gheweest, sijne Dochteren te houwelijcken met sijne Neven. Maer hadde aen sijne Dochteren bevolen, den eersten nacht alle hunne Mannen te moeten vermoorden inden slaep. Alleen Hypermnestra beweeght gheweest over haeren Man Lynceus, ende en heeft hem niet ghedoot, maer heymelijck ghesonden tot sijnen Vader. Als dan Danaus haeren Vader dit ’smorghens vernam, heeft haer in den Kercker gheslaeghen, ende seer over-vallen. Waer over sy haer beklaeght, ende schrijft aen Lynceus desen Brief om verlost te worden, ende beghint aldus.             Mittit Hypermnestra de tot modo fratribus uni;             Caetera nuptarum crimine turba jacet. ICk groete u, die alleen zijt van soo veel behouwen. All’ d’ander zijn vermoort, door schuldt van hunne Vrouwen.         Ick word’ ghehouden t’huys met ketenen beswaert,         Alleen om dat ick u het leven heb bewaert. (5) Om dat ick uwe doodt te voorderen gingh vreesen, Word ik beticht: had ik ’t bestaen, ick wierdt ghepresen.         Maer liever soo beticht, als dus myn Vaer behaeght,         ’T en deert my niet, dat ick dat quaedt niet heb ghewaeght. Dat mijnen Vader my (om hem van my te wreken) (10) 1. De Tortsen brandende in ’t aensicht kom te steken, [fol. H1r, p. 113]     Oft my met ’t selve sweert (dat hy my gaf) door-kerf,     Op dat (door wie den Man niet stierf) de Vrouwe sterf. Nochtans sal hy my niet, met allen sijn bedrijven, Doen segghen ’t is my leet: Ick wil de selve blijven.     (15) Dat ’t leet zy mijnen Va’er, en mijne Susters al,     Soo grouwelijcke daet strijckt tot groot ongheval. Den schrick van dien nacht, doet heel mijn herte sneven: Mijn vinghers sitteren, en mijne beenen beven.     Sy, die ghy meyndt uw’ doodt bestaen te hebben, siet     (20) Van d’onghewrachte daedt te schrijven derft sy niet. Maer even-wel ick proef: Den dagh wierdt ons ontnomen, En nu was ons den nacht allencxkens aen-ghecomen.     Wy worden allegaer in ’t schoon-Vaers Hof gheleydt,     Al waer hy ons verwacht tot dese moort bereydt. (25) Men siet al-om het licht uyt gulde Lampen swieren, En ’t Wieroock wordt al-om gheworpen inde vieren.     O Hymen, roept het volck, ô Hymen! maer hy vliedt,     2. End’ in haer eyghen Stadt en siet-men Juno niet. De Bruygoms vol van wijn, ghecroont met nieuwe blommen, (30) Met groot gherucht des volcks zijnd’ in ’t Paleys ghekommen,     Gaen bly hun kamer in, niet kamer, maer hun graf:     En gaen te bedd’, daer sy noydt sullen comen af. Sy waeren, en van spijs, en wijn, en vaeck verslaeghen: End’ in een groote rust sy al ghevanghen laeghen.     (35) My docht een groot ghesteen te hooren op dat pas,     En doch ick had ’t ghehoort, en, dat ick vreesden, was. Mijn bloedt vertrock, de hitt’ had’ hert en lijf begheven: End’ ben ghelijck een ys in ’t droeve bed’ ghebleven.     Ghelijck teer aderkens staen drillen door den windt,     (40) Oft jonghe looverkens wanneer de lent beghint: [fol. H1v, p. 114] Soo beefden ick, of meer: ghy laeght stil ende droncken, ’T was slaep-dranck evenwel dat ick u had geschoncken.     Mijn Vaders vreedt bevel dat maeckt my onverveert:     ’K staen op, en neem ter handt dat doodelijcke sweert. (45) Ick seggh’ hetu voorwaer, ’k hebt drymael op-gheheven: Dry-mael heeft my den moedt, end’ oock de handt begheven.     Maer door het fel ghebodt ghedwonghen meer en meer,     Braght ick op uwe stroot het vaderlijck gheweer. Maer mijne vrees en berm; heeft my dat stuck ontraden, (50) En mijne suyvere handt bewaert van sulcken daeden.     Af-scheurende mijn kleedt, mijn tuyten uytgheruckt,     Heb ick stil binnens-mondts dees woorden uyt-ghedruckt. 3. Ghy hebt een wreeden vaer: wildt desen oock neer-vellen, En laet hem sijne Broers eendrachtigh verghesellen.     (55) Ick ben een Vrouw, en Maeght, soet van natuer end’ aerdt.     Ten dient dees handen niet met sweerd’ te zijn beswaert. Doch sa, volght in den moedt uw kloecke susters allen, ’K gheloof dat s’hunne Mans nu hebben over-vallen.     Maer waer ’t dat dese handt kost eene moort begaen,     (60) Soo sous’ het tot de doodt in my voor eerst bestaen. Verdienden sy de doodt, om dat s’ het Rijck ontfinghen Des Ooms, dat anderssins sou gaen tot vremdelinghen?     Doch hebben ’t sy verdient, wat hebben wy misdaen!     Waerom magh ick my niet van dese schuldt ontslaen? (65) Wat maeckt een Dochterken de wapens aen te randen? Bequaemer is de wol en spin-rock tot mijn handen.     Dit seyd’ick, en my volght een swaer en langh geween,     Dat van mijn ooghen is ghevallen op uw’ leen. [fol. H2r, p. 115] Soo ghy m’omhelsen wildt, en worpt uw’ ermen slaepens, (70) Zijt ghy by nae ghequetst gheweest in mijne wapens.     Nu vreesden ick den dagh, mijn Vader ofte knaep:     Soo ghy door mijne stem ontspringht uyt uwen slaep. 4. Belide, die van al noch leeft, ô wildt u haesten: Staet op, oft desen nacht sal wesen uwen laesten.     (75) Ghy springht ten bedden uyt, de slaep’richeydt verschiet,     Ghy siet my met een sweert, en vraeght wat dat bediet. Ick roep, terwijl den nacht u dient, bewaert uw’ leven: Ghy vlucht dan by der nacht, end’ ick ben daer ghebleven.     ’T was dagh, en Danaus komt, telt de dooden al,     (80) Maer vindt dat eenen hem ontbreeckt in’t vol ghetal. Hy raest, dat eenen wordt uyt dese moordt ghesloten, En klaeght te luttel bloets voor hem te zijn vergoten.     Hy ruckt my metter handt, met mijner hayren-klis,     En (siet wat ick verdien) sluyt in ’t ghevanghenis. (85) 5. Te weten, van dien tijdt blijckt Junoos haet hier-inne, Van dat een mensch een Koe, een Koe wierdt een Godinne.     Ach! ’t is ghenoegh, dat eens gheblaert heeft eene Maeght,     En voorder niet en heeft aen Jupiter behaeght. Sy staet daer op ’t Rivier (de mensch-gedaent’ verloren) (90) Soo sy siet inden stroom haer horens aen-gheboren.     En poogend’ haer tot spraeck, sy loeydden als een beest,     End’ is door haer ghedaent’ en stem verschrickt gheweest. Waer loopt d’ ellendighe? wat sietd’ al wonderheden? Wat teld’ uw voeten nu bequaem tot ander leden?     (95) Ghy lief van Jupiter, de welcke Juno haet,     Wordt nu met boomen-loof end’ enckel gras versaet. Ghy drinckt uyt een Rivier, ghy staet verwondert, ende Ghy vreest oft (die ghy draeght) de horens u wel schenden. [fol. H2v, p. 116]     En ghy die in ’t ghewaedt te voor soo kost’lijck waert,     (100) Jae weerdt aen Jupiter, light naeckt, op naeckte aerdt. Door Zee, Landt, en Rivier, gaet ghy ghestaedigh loopen, De Zee, Landt, en Rivier staen tot uw’ vlucht oock open.     Waerom doch soo ghevlucht? wat dooldy over Zee?     Want ghy en kont ontgaen uw’ wesen, nochte wee. (105) 6. Waer looptdy Inachi? het selve volghd’* en vlietdy: Ghy leyts-man uw’ ghesel, ghesel uw’ leyts-man sietdy.     7. Den Nijl die sich in Zee door seven ganghen lost,     Heeft u van rasery, end’ oud’ ghedaent’ verlost. 8. Wat wil ick vande rest der ouder klachten waeghen? (110) Mijn jaeren gheven my ghenoeghsaem om te klaeghen.     Mijn Va’er strijdt teghen Oom. Wy ballinghen ten lest,     Verjaeght uyt Huys en Rijck, bewoonen dit ghewest. 9. Hy sit in trots alleen in sijnen Throon verheven: 10. Wy doolen armen hoop met onsen Va’er verdreven.     (115) Van soo veel Broederen resteerter nu maer een:     ’K beklaegh de levende, en dooden, met gheween. Want soo veel Susters nu, als Broers heb ick verloren, Voor beyd’ is desen vloedt van traenen my gheboren.     Ick, om dat ghy noch leeft, word’ tot de straf bewaert,     (120) Wat wacht ick voor misdaedt, word’ ick door deught beswaert? En van soo grooten hoop als wy in maeghschap waeren, (Nu ick oock sterf) sult ghy alleen het lijf bewaeren.     Maer is ’t dat u noch sorgh voor uwe Suster is,     En mijn weldaeden hebt in uw’ ghedachtenis. (125) Brenght my, oft hulp, oft doodt. Doch als ick ben verschenen, Wildt my in ’t heymelijck, te minst een Graf verleenen.     En wildt mijn beenderen vergad’ren met gheween,     En laet gheschreven staen dit Vers op mijnen steen. [fol. H3r, p. 117] Hier leydt in ballinghschap, sy, die in noodt is comen, (130) Jae inde doodt, die sy haer Broer heeft af-ghenomen.     Meer wil ick, maer mijn handt is van de ketens moe,     En oock de bleeke vrees en laet niet voorder toe. UYT-LEGGHINGHE Op den veerthienden Brief.     1. HEt is noch voor gheseyt: dat-men inde Bruyloften plagh lichten t’ontsteken,ende Hymen te roepen. Dus seydt sy, dat mijnen Va- der dese Tortsen my in ’t aensicht steke.     2. Iuno wierdt seer gheviert tot Argos. Maer nu was sy ghevlucht om dese moort niet te sien, soo sy meyndt ende seydt.     3. Sy spreeckt haer selven aen.     4. Belide, is hier Lynceus haeren man. Hy ende sijne Broederen wor- den ghenoemt Belides, vanden Groot-vader Belus.     5. Sy raeckt de Fabel van Io ende Iupiter. Hoe sy verandert is in een Koe; langh heeft ghedoolt, ende ten laesten is verandert in een Godin van Aegypten, die men noemt Isis. Ende voorts spreeckt sy haer aen. Ovidius Metamorph. 1. Fab. 10.     6. Iô wordt anders ghenaemt Inachis van haeren Vader Inachus.     7. Nylus is de Riviere van Aegypten, dat met seven uyt-komsten oft uyt-ganghen inde Zee loopt. In Aegypten is sy ten lesten verandert in hae- re oude ghedaente van eene Vrouw. Ende is ghehouwelijckt met Osiris die daer Koninck was. Ende om haere verdiensten is sy ghehouden ghe- weest voor een Godin ghenaemt Isis.     8. Wat wil ick (seydt sy) van oude gheschiedenissen vermaenen, daer ick ghenoegh heb om klaeghen.     9. Hy: sy en weerdight haer niet te noemen haeren Oom Aegyptus, die haer ende haeren Vader verjaeght hadde.     10. Sy waeren gheloopen naer Argos. [fol. H3v, p. 118] DEN VIJFTIENDEN BRIEF, Paris tot Heleen. Verklaer van desen Brief. PAris bevonden zijnde Soon van Priamus ende Hecuba, Koninghen van Troya, is ontfanghen in het Hof, ende daer nae ghesonden nae Sparta met twintigh Schepen, om te weder-heysschen sijne Suster Hesionem, die ghenomen was. Tot Sparta is hy wel onthaelt van Menelaus Man van Heleen, die daer Koninghen waeren. Eenighen tijdt daer nae is Menelaus moeten vertrecken nae Creta, om met de af-komelinghen van Minos, het goedt van Atreus te bedeylen. Hier-tusschen heeft Paris d’occasie waer-ghenomen om Heleen te bekooren, ende om haer mede te leyden nae Troya, schrijft haer desen Brief, ende beghint aldus:         Hanc tibi Priamides mitto Ledaea salutem         Quae tribui sola te mihi dante potest.     ICk Soon van Priamus begroet u, ô Heleen,     Met welvaert, die ghy my verleenen kont alleen. Segh ick ’t? oft is ’t gheen noodt de sienbaer vlam te tooghen? En is, meer als ick wou mijn min in ieders ooghen? [fol. H4r, p. 119]     (5) Doch ’k wou wel dat sy noch verholen bleef, ter tijdt     Dat wy eens sullen zijn van alle vrees bevrijdt. Maer quaelijck mijd’ ick my: wie doch kan ’t vyer bedecken, Dat door sijn eyghen licht kan allen oogh betrecken?     Dan wachtdy dat het woordt by ’t werck verselschapt wert,     (10) Ick brand’. Hier hebdy ’t pit van mijn verwonnen hert. Vergheeft mijn stout ghesegh, en wildt de reste lesen, Met een dusdaenigh’ oogh, als wel verheyst uw’ wesen.     Dat ghy mijn schrift ontfinght, is my een groote vreught,     Ick hope dat ghy my oock soo ontfanghen meught. (15) Versterckt dan mijne hop’, op dat niet wordt belaeden De schoon Godin, die my den weg heeft aen-gheraden.     Want ick kom (vreest gheen quaet) ghestiert door een Godin,     En my drijft yet van hooghs, om t’eynden mijn beghin. Ick heysch wel grooten prijs, maer doch my niet onweerdigh, (20) Want Venus maeckten my tot uwe Bruyloft veerdigh.     Door haer ben ick te scheep ghetoghen vanden kant,     Door haer ben ick te Zee ghecomen aen uw’ Landt. Sy heeft my spoedigh weer, en nutten windt ghegeven, Dus veel magh sy op Zee, daer sy ontfongh het leven.     (25) Soo dan dat sy mijn vyer soo maetigh als den vloedt,     En mijnen wensch in d’Haef gheluckigh brenghen moet. Ick brengh de vlamme mé, ick ben hier niet ontsteken, Sy heeft my desen wegh veroorsaeckt door te breken.     Want my noch droeven storm, noch doolingh hier en bracht,     (30) Te komen aen uw’ kust, had ick alleen ghedacht. [fol. H4v, p. 120] Oock peyst niet dat ick kom met koopmanschap gevaeren, De Goden willen doch ons goederen bewaeren.     Min com ick om te sien, ô neen! het Griecxsche Landt,     De Steden onses Rijcks zijn rijcker t’alle-kant. (35) ’K soeck u, die Venus my tot Vrouw belooft heeft, ende Te vooren heb ick u ghewenscht, eer ick u kende.     Eer heb u metter hert, als metter oogh ghesien,     De faem quam als bo’ in my uwe schoont’ aen-bien. End’ dit en is niet vremt, dat ick u heb beghinnen (40) (Van ver’ met schicht gheraeckt, soo ’t hoorden) te beminnen.     Dit was der Goden schick: en sonder loghen-tael,     Om niet te twijffelen, sal ick u doen verhael. 2. In ’t lichaem was ick noch van mijne Moer gheleghen, Dan nu had haere draght de volle kracht ghekreghen.     (45) Soo dat haer eenen droom by nachten openbaert,     Dat sy uyt vollen buyck, een brandend’ tortse baert. Verbaest springhts’ op, en gaet haer Man den droom uytlegghen, End’ hy voorts aen de ghen’, die ons de waerheydt segghen.     Sy roepen, dese vlam dreyght Troya tot den val,     (50) Maer ’t is de vlam gheweest mijns herten, boven al. Mijn wesen en ghelaet met seker teeckens thoonde, En mijnen aert en Stam, hoe wel ick slechtjens woonde.     In ’t dal van Ida staet een schoone plaets beplant,     Met cierlijck boom-ghewas, een weynigh op den kant. (55) Die noch van ’t soete Schaep, noch klimmer-Geyt ghegheten, Iae noyt met traeghe tongh van Koe wordt af-ghebeten.     Van hier, soo dat ick steun op mijnen stock, bemerck’,     Ick Huysen, Toorens, Stadt, end’ al haer bollewerck. Siet, door het voet-gheruer beeft d’aerde met de looven, (60) Ick segh u dit voor waer, al suldy ’t nauw ghelooven. [fol. H5r, p. 121]     Daer quam Mercurius met een seer snelle veer,     Ghedreven voor mijn oogh, en stelt sich by my neer. Ick heb hem moghen sien, ick magh ’t voor waer vertellen: End’ had een goude roed’ ind’ handt. Voor me-ghesellen     (65) Dry schoon Godinnekens. Want Juno en Pallas     En Venus, quaemen saem bedampelen het gras. Ick stont verbaest, end’ ’t hayr dat was my op-gheresen: Dus seydt hy my, wel aen, schept moedt, en wildt niet vreesen:     Ghy moet hier scheyd-man zijn van dese schoon, ghewis,     (70) Slist hun verschil, en seght, wie hier de schoonste is. En seyd’ (op dat ick ’t selv’ niet weygheren sou moghen) ’T is Jupiters ghebodt, end’ is my dus ontvloghen.     Het hert verquickte my, en ben ghemoedt gheweest     Om alle dry te sien met een oogh’ onbevreest. (75) Elck was te winnen weerdt, end’ ick beghon te vreesen Dat ieder niet en kost hier-in de winster wesen.     Maer boven al beviel my eene van ’t beghin,     Dat ghy het weten meught, de Moeder vande Min. En deden sulcken ernst, dat ieder thoonden open (80) Hun gaven, om mijn jonst en vonnis om te koopen.     Eerst Juno roemden ’t Rijck: en Pallas, hooghe macht:     My twijffelt oft ick rijck wil wesen, oft gheacht. Maer Venus loegh my toe heel soetjens, ende seyde, Sy beyden zijn vol ancxt, en laet u niet verleyden.     (85) Ick segh u toe een Lief: de Dochter over-schoon     Van Leda seer vermaert, sal wesen uwen loon. Dus prees’ ick haere ghift, en schoont’. Soo gingh sy henen, En keerden Hemel-waerts (als winster) haere beenen.     Terwijl word’ ick (ghewis het was den wil der Goon)     (90) Door seker teeckenen, bevonden ’s Konincx Soon. [fol. H5v, p. 122] Het Hof krijght door de vondt des Kindts, een sulck ghenoeghen, Dat sy oock desen dagh by hun Feest-daeghen voeghen.     End’ soo ick u versoeck, versoeckender my veel:     Ghy kont alleen van al verkrijghen wensch en deel. (95) En Dochters niet alleen van Coninghen en Graven, 3. Maer oock de Nymphen self om mijn weer-liefde slaven.     Maer ach! ick heb van al ghekreghen walgh, nae dat     Ick van uw’ houwelijck (Heleen) heb hop’ ghehadt. ’S daeghs sagh u metter oogh, ’s nachts sagh u metter sinnen, (100) Wanneer den soeten slaep ons ooghen comt verwinnen.     Wat suldy aen-ghesien vermoghen, daer ghy my     Beweeght hebt onghesien? ick branden ver van dy. Oock cost ick dese hop’ niet langher in my voeden, Oft moest met dapper Vloot tot mijnen wensch my spoeden.     (105) 4. Dus heb ick met het Bijl doen kappen in het Wout,     Al watter dienstbaer was van alder-handen Hout. 5. Ick doen in Gargara verscheyde Boomen vellen, End’ uyt het groot gheberght’ van Ida menigh tellen.     Men cromt den hagen-Eyck tot ’t Schepen fondement,     (110) Met ribben wordt de Kiel ghetast in ’t onder endt. Men stellen oock de Spriet, en met de Mast, de Zeylen, End’ sien in ieder Schip, ons Goden te verdeylen.     Maer dat my voeren sal, daer staet de schoon Goddin,     Met haeren cleynen Soon, die my u gaf te min. (115) Maer nu de leste handt was aende Vloot ghesteken, Word’ ick met vlijt vereyscht het water door te breken.     Mijn Vader seydt en Moer, ’t is teghen onsen danck,     En met hun langh gevley weer-houwen mijnen ganck. 6. En soo Cassandra stondt met onghebonden tuyten, (120) Als nu ons snelle schip de Haven gingh te buyten, [fol. H6r, p. 123 (als 223)]     Waer looptdy? riep sy my. Ghy weet niet wat een brandt,     Ghy ons mé-brenghen sult van dien vremden kant, Sy heeft my waer gheseyt: ’t vyer heb ick hier ghevonden, End’ in mijn herte maeckt Cupido groote wonden.     (125) Nu waeren wy te Zee, en met voorspoedigh weer,     Slaen ick aen uwen boort (schoon Nymph) de zeylen neer. Uw’ Man nemt my te gast, end’ heeft my eer gheboden, (Dit is al niet gheschiedt, dan met den wil der Goden.)     End’ hy heeft my ghetoont, al watter by u-lien,     (130) Oft weerdigh was ghethoont, oft weerdigh was om sien. Maer soo ick haeck te sien de schoonheydt soo ghepresen, Niet wasser dat mijn oogh betrecken cost, als dese.     En siende, stondt verbaest, en voelden in mijn hert     Een onghewoone vrees oock baeren nieuwe smert. (135) Dusdaenigh (soo my heught) was Venus in het wesen, Als ick haer heb den prijs des schoonheydts aen-ghewesen.     Hadt ghy in dat verschil de vierde doch gheweest,     Ick hadde voor den prijs van Venus oock ghevreest? Wel heeft de faem van u, groot lof, end’ eer ghesonghen, (140) En is met goede Maer de wereldt door-ghedronghen:     En gheen en cander zijn, (ô wat een roem en troost?)     Die by uw’ schoonte komt, van Griecklant tot den Oost. Gheloofdy my dit oock, de faem uw’ lof vermindert, End’het gheraes des volcks aen uwe schoonheydt hindert.     (145) Meer is ’t dat ick hier vind’, dan sy my had belooft,     En sien, dat metter daedt, ghy self uw’ eer berooft. 7. Te recht was Theseus dan op uwe schoont’ ontsteken, En zijt een weerden buyt voor sulcken Heldt ghebleken:     Als in de worstel-school ghy (na den heysch des Landts)     (150) Naeckt speelden, ende Vrouw ghemenght waert met de Mans. [fol. H6v, p. 124] Ick prijs’ dat hy u nam, dat hy u liet, ick wonder; Wel vast moest zijn bewaert een proy soo heel besonder.     Ick had veel eer mijn hooft voor voeten laeten slaen,     Dan ick u van mijn zijd’ sou hebben laeten gaen. (155) Sou u van mijnder handt oyt vrydom zijn ghegheven? Ghy gaen uyt mijnen arm, end’ ick noch blijven leven?     Doch had het moeten zijn, ick had ghenomen yet,     End’ mijnen aenslagh sou niet heel gheweest zijn niet. Dijn maeghdom waer gheproeft, soo ver’ waer ick ghekomen, (160) Oft dat met eerbaerheydt can emmers zijn ghenomen.     Nu gheeft u op. Mijn trouw sal u haest zijn bekent,     Alleen sal mijne min zijn door de doodt ghe-endt. Ick heb u meer gheacht, als allen goedt en Rijcken, Die Juno de Godin my toe-sey te ghelijcken.     (165) End’ oock (ten minst ick u omhelsen mocht met vreught)     Van Pallas my ghejont, verachten ick de deught’, Als Venus en met haer de groote Juno t’saemen En Pallas, onder ’t woordt van mijnen vonnis quaemen.     ’T en is my oock niet leet: Noch sot en dunckt hy my     (170) Te wesen mijnen keus, ick blijf daer noch al by. Dan, wildt nu emmers niet mijn soete hop’ om-stooten, Bid ick u schoone Nymph, weerdt met den sweet genoten.     End’ ick en heysch u niet, u Edel van gheslacht,     Al oft op onsen Stam niet mochte zijn gheacht. (175) 8. Ghy sult in ons gheslacht de schoone Pleias tellen, En Jupiter in ’t cort, om ander niet te mellen.     Mijn Vader voert den Staf van ’t Asiaetsche Landt,     Dat breedt leydt uyt-ghepreyt, en vruchtbaer ’t alle kant. Veel Steden suldy sien, veel gulde Huysen mercken, (180) End’ (weerdigh voor de Go’en) veel hoogh verheven Kercken. [fol. H7r, p. 125]     Ghy sult sien Ilium, en ’t wonderbaer ghecier     9. Der Vestenen ghebout door Phoebi soete Lier. Wat wil ick u ’t ghetal en hoop der mannen schrijven? ’T Landt is niet groot ghenoegh, dat sy daer connen blijven.     (185) Veel Vrouwen sullen u ontmoeten in ’t ghemeyn,     Dat oock ons ruym Paleys sal vallen veel te kleyn. Hoe dickmael suldy dan ’t arm Griecken-landt beblaemen, Want ieder Huys sal ’t goedt van eene Stadt beschaemen.     10. Van Sparten even-wel en spreeck ick niet uyt nijt.     (190) ’T is my een weerde Stadt daer ghy gheboren zijt. Maer toch is Sparte schaers: ghy weerdigh schoon juweelen: Voor een soo schoonen beelt can sy niet veel uyt-deelen.     Een soo volmaeckten schoont’ moet krielen boven maet,     En swemmen in ghenucht, in pracht, in over-daet. (195) Daer ghy het ciersel siet van my en mijn ghesellen, Peyst, in wat voor pompery ons Vrouwen haer op-stellen.     Ey thoont u dan eens soet: ontfanght hier mijne trouw,     11. Al ben ick eenen Phryx en gy een Griecxsche Vrouw. 12. Hy, die de Goden schenckt den Nectar hoogh gepresen, (200) Was eenen jonghen Phryx, end’ uyt ons bloet geresen,     13. Phryx was Aurorae Man, nochtans de schoon Godin     Die ons den dagh ontsluyt, stool hem door groote min. 14. Phryx was Anchises oock, tot wie dat Venus daelde, In Idae schoonen Bergh, end’ haer vernoeghen haelde.     (205) Oock meyn’ ick niet, dat ghy self oordeelt dat uw Man,     In jaeren ofte jeughd’ my over-treffen can. 15. Doch seker ick en sal u gheenen schoon-Vaer gheven, Die wederom de Son ten Oosten heeft herdreven.     16. Noch oock heeft Priamus een Vader, die soo snoodt,     (210) Sijn schoon-Vaer heeft vermoort, en Myrtilis ghedoodt. [fol. H7v, p. 126] 17. Ons Groot-Vaer heeft oock niet om sijnen dorst te laven, Na vlugghe wateren en Appelen te slaven.     Maer doch wat baet dit al? als 18. hy van dese komt,     En Jupiter van ’t huys moet Swagher zijn ghenoemt. (215) O schand’! den heelen nacht is hy by u gheleghen, En nemt u inden arm, om vreughd’ met u te pleghen.     Maer nauw magh ick u sien gheseten aen den disch,     En moet daer vele sien, dat my verdrietigh is. ’K wensch mijnen vijandt dick dusdanighe maeltijden, (220) Ghelijck ick ben ghewoon, nae goede cier te lijden.     Het rouwt my uwen Gast gheweest te zijn, als hy     Soo boers sijn armen slaet om uwen hals, voor my. Ick berst van nijdigheydt, als hy gaet voorder spelen, (Waerom toch al gheseyt?) end’ u beghint te streelen.     (225) Maer als ick sie, dat u soo soetjens kust uw’ Man,     Stel ick, om niet te sien, voor my een hooghe kan. Ick boogh het oogh, als hy u pranght in sijne handen, Iae self de traeghe spijs wast tusschen mijne tanden.     ’K heb menighmael ghesucht, maer even-wel ick sagh,     (230) Dat ghy in mijn ghesucht niet weerhielt uwen sach. ’K heb dickmael mijnen brandt met drincken willen blusschen, Maer ’t drincken inden brandt, was nieuwen brandt hiertusschen.     Om veel oock niet te sien, draey ick mijn aensicht om:     Maer ach! ghy roept mijn oogh haest t’uwaerts wederom. (235) Ick twijffel wat ick sal. Het pijnt my dat t’aen-schouwen, Maer noch is ’t meerder pijn ’t oogh langh van u te houwen.     Ick deck mijn rasery, waer dat ick kan en magh,     Maer hoe dat ickse deck, noch komtse voor den dagh. Ick en bedriegh u niet: ghy voelt, ghy voelt mijn wonden: (240) Maer waeren sy eylaes! voor u alleen ontbonden! [fol. H8r, p. 127]     Hoe dick draey ick het hooft, als my ’t ghemoet verset,     Om dat 19. hy niet en sou bevraeghen wat my let. Hoe dick heb ick by dranck verhaelt een anders minnen, Maer ’t wierdt alleen gheseyt, om uwe gunst te winnen.     (245) Ick heb my oock ontdeckt in eenen vremden naem,     Maer (weetd’ het niet?) ick was ’t, die wou zijn aenghenaem. Jae (magh ick stouter zijn?) heb ick verscheyde reysen, Om my te voorderen, de dronckenschap gaen veysen.     Uw’ kleedt (het heught my noch) eens van uw’ borsten vloogh,     (250) Dat ick de selve cost, naeckt mercken metter oogh. Borst witter als de sneeuw, en melck, jae oock den Vogel, 20. Die uw’ Moer heeft ghedeckt, in eenen valschen Vloghel.     Soo ick verwondert stae (want ick een Kanne hiel)     Zijn my de vingheren besweken, datse viel. (255) Als ghy Hermionen uw’ Dochterken oyt kusten, Heb ick dien kus ghehaelt van haeren mondt met lusten.     En nu lagh ick, en songh een oude minne-pert,     En nu met eenen winck, bethoonden u mijn smert. Oock heb ick cortelingh aen d’eerste van uw’ Boden, (260) 21. (Te* weten Clymenen end’ Aethra) jonst gheboden.     Maer op dat pas egheen my ander spraeck en dé,     Dan bevend’ hebben my verlaeten op de sté. O mocht ick u als loon van mijnen aerbeydt hoopen, En dat ick eens uw’ bedd’ cost door het sweet becoopen!     (265) 22. Ghelijck Hippomenes en Pelops kreegh, by naem     Den eenen Atalant’, den and’ren Hippodaem. 23. Ghelijck oock Hercules om sijne Vrouw, deur toren Brack Achelous ’t hooft, en ruckten sijnen Horen.     Dat eens-ghelijck ghy oock mijn kloeckheydt kennen mocht,     (270) En dat ick met gheweldt uw’ Bruyloft had ghekocht. [fol. H8v, p. 128] Nu vind’ ick hier niet meer, dan by mijn bé, voor allen (Laet ghy my ’t selve toe) schoon Nymph, te voet te vallen.     O eer van uwe Broers, ô glory sonder paer!     O weerdt aen Jupiter, waer hy niet uwen Vaer! (275) Oft ick sal met Mé-vrouw aen-comen in ons Haven, Oft ick sal op dees aerd’, als ballingh zijn begraven.     Ick ben niet vande schicht des liefdes aen-gheraeckt     Uytwendigh in het vel, mijn gansche borste blaeckt. 24. Dat ick sou zijn ghequetst (weest hier in wat gheruster) (280) Met een verheven wond’ voor-seyde my mijn Suster.     Ey! wildt dan niet, Heleen, versmaeden dese min,     Soo sy u, uwen wensch volbracht naer uwen sin. Daer comt my meer te voor: maer tot een breeder kouten, Ontfanght my in uw’ bedd’, den nacht sal ons verstouten.     (285) Wat? schaemd’ het u, en vreest uw’ Houw’lijck te misgaen,     En in uw’ rechte trouw een vuyle blaem t’ontfaen? Ach! al te slecht’ Heleen, om u niet boers te noemen, Ey! meyndy sulcken beeldt, sich onbevleckt magh roemen?     Verandert van ghedaent’, oft weest soo spijtigh niet,     (290) De Schoont’ en d’Eerbaerheydt men duerigh strijden siet. Vernoeght haer Venus niet, en Jupiter, in ’t spelen? Heeft hy u andersins als Vader connen teelen?     En quaelijck can het zijn, bestaeter kracht in ’t saet,     Dat ghy van desen aerdt, oock voorder niet en gaet. (295) Maer voorder niet en gaet, als wy te Troya wesen, En laet het my nu toe, dat ghy sult naemaels vreesen.     Laet ons nu sondighen, dat onsen Echt eens sal,     (Heeft* Venus waer belooft) verbet’ren connen sal. [fol. I1r, p. 129] Uw’ Man raedt metter daedt, u, om met my te jocken: (300) End’ om my gheen belet te doen, is hy vertrocken.     Noyt soo bequaemen tijdt, en kost hy vinden dan,     25. Om Creta gaen te sien? ô wat een slimmen Man. Hy gaet, end’ ick beveel’ (seydt hy) dat voor my mede, Ghy onsen Ghast besorght, al oft ick waer in stede.     (305) Voorwaer ghy overtreedt dat hy u heeft belast,     Want seker ghy en draeght gheen sorgh voor uwen Ghast. Hoe? dunckt u dat ghy mooght van desen Man verwachten, Dat hy uw’ schoonigheydt naer haere weerd’ sal achten?     Neen, neen, ghy zijt verdoolt: want hiel’t hy sonderlingh,     (310) Sou ’t hy betrouwen gaen aen eenen vremdelingh? Hoe wel noch mijne praet, noch min, u cost versetten, Soo moesten wy nochtans op dees bequaemheydt letten.     Oft onse sotterny sal sijn’ te boven gaen,     Soo wy soo hupschen tijdt nu willen over-slaen. (315) Hy heeft by nae den boel u metter handt ghegheven: Aenveerdt d’onnooselheydt daer hy u laet in leven.     Ghy light den heelen nacht eensaemigh, ô Heleen,     End’ ick den ganschen nacht ligh van ghelijck alleen. Dat een ghemeyne vreught ons beyden doe versaemen, (320) Dien nacht sal ver’ den dagh in klaerigheydt beschaemen.     Dan sal ick alle Go’en u sweeren in ’t ghelijck,     En met mijn eyghen eedt bevesten ’t houwelijck. Dan sal ick (soo ick meyn) met spraeck u soo verwecken, Dat ghy sult daetelijck met my nae Troya trecken.     (325) Oft schaemd’ het u, en vreest oft ghy wel kreeght den naem,     Van my ghevolght te zijn? ick neem op my de blaem. 26. ’K sal doen dat Theseus eens, end’ uwe Broeders deden: Ey! wildy naeder stap die ghy mocht inne-treden?* [fol. I1v, p. 130]     Den desen u eens nam, 22. dees beyd’ Leucippidas,     (330) End’ ick sal in ’t ghetal zijn die den vierden was. Ick heb hier eene Vloot vol wapens en soldaeten, Stracx sullen wy den wegh door windt en riem aen-vaeten.     Ghy sult gaen door het Landt als hooghste Koninghin,     Jae ’t volck u achten sal ghelijck een nieuw Goddin. (335) Waer ghy u keeren sult, sult ghy Caneel sien branden, Ghy sult al-om voor u sien slachten offeranden.     Oock suldy zijn begaeft van mijne Broers, en Vaer,     Van Susters ende Moer, in ’t kort, van alle-gaer. Ach! nauw segh ick een deel van datter sal gheschieden: (340) Meer suldy sien, dan ick met Brief u can toe-bieden.     En vreest oock niet, dat ons oorlogh nae volghen sal,     Oft dat-men Graecien hier door verbolghen sal. Daer zijnder veel verleydt, wie heeft-men sien weerhaelen Door oorlogh? ’t is ghewis maer ydel vrees in ’t raelen.     (345) 28. Erectheus is ontset door Boreae gheweldt,     Nochtans en heeft hy noyt sich teghen hem ghestelt. Jason heeft te scheep Medeam wegh ghenomen, Nochtans en hoort-men niet dat hier door Krijgh is comen.     30. En Theseus die eens u, nam Minos Dochters oock.     (350) En den Cretenschen strijdt wat is het meer als roock? Den schrick gaet in dit stuck, ’t perijckel ver’ te boven: En dan volght eene schaemt’ die door vrees was verschoven.     Nemt even dat hier door mocht rijsen eenen strijdt,     ’K en ben noch mijn gheweer, noch mijne crachten quijt. (355) Oock is mijn Asien soo rijck, en vol van weerden, Als wel uw’ Vaderlandt, in Mannen ende Peerden. [fol. I2r, p. 131]     31. Atrides sal oock niet oft kloecker zijn van moet,     Oft vromer in den strijdt, ghewis, als Paris doet. 32. Ick kost by naer een kindt, soo mijnen vyandt pramen, (360) Dat ick ’t vee weder-creegh waer van ick voer de name.     Noch zijnd’ een kindt, heb ick met ’t een en d’ander spel,     33. Helioneus vertrotst, Deiphobus soo wel. En meyndt oock niet dat ick maer ben van bijds te vreesen: Den pijl wordt daer ick wil, ghedreven door de pese.     (365) De daden 34. sijnder jeught en zijn dusdanigh niet,     Noch oock in mijne konst men hem verheffen siet. Al gaefd’ het hem al toe, noch kondy hem niet gheven Een Broer, als Hector is, die heel een Heyr doet beven.     Gh’en weet mijn macht niet al, ghy weet niet wat ick kan,     (370) Gh’en weet niet wat ghy sult behalen voor een man. Soo, oft men sal u noyt met oorlogh heysschen weder, Oft wel sal’t Griecksche Heyr voor onse vallen neder.     En ick vocht al te geern’ voor een Princes soo schoon,     Den aenslagh wordt versoet, door een soo grooten loon. (375) Ghy oock, al wou om u de heele wereldt strijden, Sult eenen grooten naem behouden t’aller tijden.     Nu dan met vaste hop’ vertreckt met my in spoedt,     End’ eyscht met volle trouw’ al het beloofde goedt. [fol. I2v, p. 132] UYT-LEGGHINGHE Op den vijfthienden Brief.     HIer begint d’Historie, hoe hy den appel heeft aen-ghewesen aen De schoon Godin Venus, door de belofte van Heleen.     2. Hy verhaelt den Droom van sijne Moeder die noch groot gingh. Hoe sy haeren Droom vertelde aen haeren Man, ende den Man aen de Waersegghers. Ende hoe hy uyt-ghestelt is inden Bergh Ida, waer hy de dry Godinnen seydt ghesien ende gheoordeelt te hebben: ende was ghe- houwelijckt gheweest met Oenone* inden Bergh van Ida. Siet den vijfden Brief.     3. Hy verstaet Oenone.     4. Hy seydt hoe hy ghereedtschap maeckt tot de Schepen.     5. Het Sop vanden Bergh Ida, wordt ghenoemt Gargara.     6. Cassandra Dochter van Priamus ende Hecuba, ende Suster van Paris; was eene Waer-seghster, maer wierdt noydt ghelooft, om dat sy nae de ghifte van waer te segghen, Apollo niet en liet haer beslaepen. Dus maeckten hy, dat-men haer niet en gheloofden.     7. Theseus heeft Heleen noch een kleyn Dochterken zijnde wegh-ghe- nomen, maer oock aen haer Broederen Castor ende Pollux weder-ghe- gheven.     8. Hier roemt hy van sijnen adel. Pleias is hier te nemen voor Electra, eene van de Pleiades. By dese heeft Iupiter verweckt Dardanum: Darda- nus Erichthonium: Erichthonius Troen; Tros Ilum & Ganymeden. Ilus Laomedontem. Laomedon Priamum. Priamus Paridem.     9. Men seydt dat Phoebus ende Neptunus hebben aen de Vesten ende Mueren van Troya ghebouwt. Siet de Uyt-legginghe vanden eersten Brief num. 10.     10. Hy moet Sparta, aliàs Lacedemon, prijsen, om dat Heleen daer gheboren is.     11. Phryx is eenen van Phrygia, die leydt in Asia.     12. De Goden hebben voor schencker Ganymedem, den Sone van Tros. Soo hier voor staet num. 8.     13. Den Man van Aurora oft Daegeraet was Tithonus.     14. Anchises is bemindt gheweest van Venus, ende heeft ghewonnen Aeneas. [fol. I3r, p. 133]     15. Soo is d’Historie oft fabel. Atreus en Thyestes waeren Broeders Sonen van Pelops. Atreus had eene seer schoone Vrouwe met naeme Aero- pe. Op dese Thyestes vlammende, kreegh haer tot sijnen wil: ’t welck van Atreus gheweten zijnde, heeft de Soonen van Thyestes ghekockt en- de den Vader te eten ghegheven, uyt wraeck. Om dit leelijck stuck niet te sien, segghense, dat de Son te rugh is ghekeert. Uyt Atreus is Mene- laus ghesproten.     16. Oenomaus Koninck van Elis ende Pisa, Vader van Hippodamia, had van het Orakel verstaen, ghedoodt te worden van sijnen schoon- Soon. Dus en wou hy sijne Dochter niet houwelijcken: doch om dat- ter veel jonghe Princen de Dochter versochten om haere schoonheydt, heeft hy aen de Vrijers voor-ghestelt eenen loop-strijdt met den wae- ghen, ende die verwonnen souden worden, moesten sterven, die win- nen soude, soude de Dochter ghenieten. Daer wierdender derthien ver- wonnen ende ghedoodt: even-wel Pelops den sone van Tantalus ghe- dreven door liefde om de Dochter te krijghen, heeft sich verstout, ende heeft den Waghen-meester Myrtilus ghenaemt, om-ghekocht, den welc- ken swacke Raederen aen den waeghen doende, is inden loop ghebro- ken; dus Pelops voor inden loop gheraeckt is, heeft Hippodamiam tot Wijf ghehadt. Doch Oenomaus siende dat hy sterven moest door den val (want hy hadde heel de leden ghebroken) heeft hy Pelopem ghebeden, dat hy over sijnen Waghen-man wraeck soude nemen. Dus als Myrtilus nu on- beleefdelijck den loon versocht, is van Pelops inde Zee gheworpen, en- de soo is den Vader ende den knecht vermoort.     17. Hy raeckt de Fabel van Tantalus, die inde Hel met hongher ende dorst ghepijnight wordt. De Appelen hanghen hem op de mondt, het water tot op de lippen, even-wel vlieden van hem. Tantalus was Groot- vader van Menelaus.     18. Hy, dat is Menelaus; dan hy en weerdight hem niet den selven te noemen.     19. Hy, is wederom Menelaus.     20. Iupiter inde ghedaente van eene Swaen, heeft Leda beslaepen.     21. Clymene ende Aethra waeren de Kamenieren ende raedt van He- leen.     22. Hippomenes heeft Atalanta ghekreghen, Pelops Hippodamia. De Fa- bels zijn bekent, soo ick hope.     23. Hoe Hercules aen Achelous den Horn af ruckte, is te lesen by Ovi- dius in d’eerste Fabel vanden 9. Boeck, ende inden 9. Brief num. 28.     24. Mijn Suster Cassandra.     25. Menelaus was nae Creta moeten trecken, om het goedt van [fol. I3v, p. 134 (als 136)] Atreus te bedeylen als Neve ende Erfghenaem; soo daer staet inde Voor- redene, ende elders.     26. Siet van Theseus hier boven num. 7.     27. Leucippides zijn de Dochters van Leucippus, Phoebe ghenaemt en- de Elaira, die belooft waeren aen Idas ende Lynceus maer zijn ont- schaeckt van Castor ende Pollux, Broederen van Heleen.     28. Erechtheus Koninck van Athenen hadde twee schoone Dochters, Procris, die ghehouwelijckt is met Cephalus, ende Orithya die ten hou- welijck versocht zijnde van den Koninck van Thracien, ende ghewey- ghert, heeft den ghestoorden Koninck met een groote Vloot ende ghe- welt haer op-ghenomen. Maer midts dat alsdan Boreas oft Aquilo waeyde, soo seght-men dat Boreas haer heeft wegh-ghevoert. Siet Ovid. lib. 6. Fab. 8. ende hier achter den 17. Brief num. 2.     29. De Historie van Iason ende Medea is ghenoegh bekent.     30 Hoe Theseus met Phoedra ende Medea is wegh-gheloopen, is dick- mael gheseyt. Siet den vierden Brief.     31. Atrides is den Sone van Atreus, beteeckent hier Menelaum.     32. Paris in sijne jonckheydt hiet Alexander, om dat hy door moet ende kloeckheydt het Vee (dat ghestolen was) weder kreegh.     33. Iloneus Sone van Phorbas, ende Deiphobus Broeder van Paris, zijn verwonnen van Paris inde worstel-school, ende in het schieten met den Boogh.     34. Hy en wildt Menelaum niet noemen. [fol. I4r, p. 135 (als 137)] DEN SESTHIENDEN BRIEF, Heleen tot Paris. Verklaer van desen Brief. HEleen ghelesen hebbende den Brief van Paris, antwoort eerst een weynigh straf, al oft sy verstoort waer, maer laet allenghskens den moet sincken, jae gheeft haer op, om met hem nae Troya te gaen.     Nunc oculos tua cum violarit epistola nostros;         Non rescribendi gloria visa levis. NU soo dat uwen Brief my lesende verstoorden, Is ’t my gheen kleyne re’en, op uwe schrift t’antwoorden.     Ey! hebdy buyten recht, niet aensiend’ uw’ Weerdin,     Soo derren end’ haer eer versoecken, ende min? (5) Te weten, dese reys hebt ghy daerom beghonnen, End’ hebt met goeden spoedt ons Kust en Haef ghewonnen:     End’ hoe wel dat ghy quamt van ander vremt ghewest,     Soo was ons’ deur u op, end’ ons Paleys ten best. Om met een sulcken leet ons weldaedt te beloonen? (10) Was ’t vyandt ofte vriendt, die sich soo quam verthoonen? [fol. I4v, p. 136]     End’ ick en twijffel niet, oft ghy sult dese klacht,     1. Daer sy soo reed’lijck is, boers houden en verdacht. Boers sy ick, en verdacht, als ick mijn eer bewaere, En dat ick door misdaedt mijn faem niet en beswaere.     (15) Sit ick t’huys niet gheveyst met een droef aen-ghesicht,     En met een vrangh ghelaet aenveerd’ den Vrouwenplicht. Mijn faem is even goedt, en niet en is my teghen, En niemandt heeft my oyt tot over-spel ghekreghen.     Ick wonder my hier om, wat dit in u bediedt,     (20) Oft wat het wesen magh voor hop’, die u dat riedt. 2. Om dat my eens gheweldt van Theseus aen is komen, Dunckt u, dat ick ’t verdien, noch eens te zijn ghenomen?     Mijn schuldt sou ’t konnen zijn, waer ick te vré gheweest,     Nu ghy hier siet ghewelt, ben ick kuys inden gheest. (25) Maer even heeft hy niet volbracht sijn geyl begheeren: Hy liet my wel bevreest, maer sonder leet, weer-keeren.     Hy heeft in ’t worstelen my al-te-met ghekust,     Maer voorder heeft van my niet kreghen sijnen lust. Uw’ boosheydt, soo ick sie, sou hier in zijn ghebleken: (30) Godt beter het: voorwaer hy heeft u niet gheleken.     Hy liet my onbesmet, en was niet voorder stout:     En ’t blijckt, dat dese daedt den Jongman heeft berout. ’T heeft Theseum berouwt, om Paris plaets te maeken, Om dat noyt mijnen naem, sou uyt den mondt gheraeken.     (35) Dan ick en stoor my niet. Wie stoort sich op een boel?     Waer ’t dat dees liefde quam uyt een oprecht ghevoel. Want hier-in twijffel ick. Niet dat ick kan mistrouwen, Oft dat ick niet en magh op mijne schoonheydt bouwen:     Maer om dat ’t licht geloof de Meyskens schaed’lijck is.     (40) En dat eens Jonckmans woordt niet altoos is ghewis. Maer ander sondighen, en lutter eerbaer wesen! Wat let het dat elck een my niet en volgh in desen? [fol. I5r, p. 137]     3. Want dat hier mijne Moer u een exempel docht,     Bequaem naer uwen raedt, die ick wel volghen mocht: (45) In mijner Moeders schuldt, mis-bruyckt door eenen Voghel, Is onweet: Eenen Godt herberghden in den vloghel.     Is ’t dat ick val, ick kan niet vallen sonder weet,     End’ ick en vind’ hier niet, dat decken kan mijn leet. Sy heeft seer wel ghedoolt. Den Godt die haer beminde (50) Vermindert haer misdaedt. Wat Godt sou ick hier vinden?     4. Ghy roemt wel uwen Stam en Vorstelijck gheslacht:     Dit huys is Eel ghenoegh, oock sonder ouders pracht. 5. End’ op dat ick verswijgh, hoe Jupiter den Vader Van Pelops is gheweest, en Tyndarus te gaeder:     (55) Dien gheeft mijn Moeder my, bedroghen door de Swaen,     Die sy had sonder list in haeren schoot ontfaen. Gaet nu, en wildt den Stam van uw gheslacht vertellen, 6. En t’saem met Priamus, Laomedon versellen:     De welck ick eere bied. Maer die u maeckt den moet,     (60) Den vijfden uwer Stam, is d’eerst’ in onsen bloedt. Al denck ick dat den Staf van Troya rijck magh wesen, Nochtans en denck ick niet, hy rijcker is, als desen.     End’ oft wel in ghetal en goedt dit wierdt vermant,     7. Soo even is het uw’ maer een Barbarisch Landt. (65) Maer uwen rijcken Brief houdt my soo veel te vooren, Dat hy wel een Godin schijndt konnen te bekooren.     Dan wou ick nu den padt van kuysheydt over-treen,     Soudt ghy eer van mijn schuldt bevonden zijn de reen. Oft ick sal onbevleckt mijn goede faem begraven, (70) Oft ick sal liever u, dan volghen uwe gaven.     Ghelijck ick oock de self niet weder-legghen can,     Soo zijn de ghiften soet van sulcken weerden Man. [fol. I5v, p. 138 (als 140)] Meer is ’t my dat ghy mindt, en moeyt hebt aen-genomen, Jae dat ghy van soo ver’ met hope zijt ghekomen.     (75) Oock al dat ghy bedrijft gheseten aen den dis,     Al is ’t dat ick het veyns’, ick merck het al ghewis. 8. Nu sietdy my eens aen met geyl en dertel ooghen, Die ick in het ghesicht, seer quaelijck can ghedooghen.     Nu suchtdy, ende nu neemt ghy den pot ter handt,     (80) En set oock uwen mondt, daer ick gheraeck den kant. ’K heb dick ghemerckt, dat ghy uw’ min quaemt voor te houwen, Met vingher-teeckenen, en lockende wijn-brouwen.     En dat het mijnen Man mocht sien, was ick bevreest,     Iae openbaerelijck ben ick beschaemt gheweest. (85) Dick quam ick binnens-mondts, dick opentlijck te spreken, Ey! desen heeft gheen schaemt’, en doch het is ghebleken.     9. Ick sagh oock met den wijn gheleydt op Tafel, dat     Ghy onder mijnen Naem, ick Min, gheschreven hadt. Maer veynsden, al oft ick niet merckten uwe treken: (90) Ey my! ick heb by-naer aldus oock leeren spreken.     Met dese soetigheydt, waer ’t dat ick vallen wou,     Soud’ ick saen zijn beweeght, verghetende mijn trouw. 10. Oock zijtdy (ick bekent) besonder in het wesen, Een Maghet mocht ghewis, uyt duysent, u wel lesen.     (95) Maer doch een-ieder magh met voor-spoedt dat bestaen,     Dan ick door vremde min my sou te buyten gaen. Leert Pari, leert van my, de schoon’ te konnen derven: ’T is deught, van meugh en lust sijn selven te versterven.     Hoe menigh jonghelingh wenscht (meyntdy) dat ghy doet?     (100) Heeft Paris dan alleen de ooghen wijs en vroedt? Neen, vroeder zijtdy niet, maer dert wel meer aen-veerden, Niet zijdy meer van hert, maer min van schaemt’ en weerde. [fol. I6r, p. 139 (als 141)]     Ick wou dat ghy te Scheep hier aen-ghekomen waert,     Als mijne Maeghdom noch te keuse was bewaert. (105) Had ick u doen ghesien, u had ick uyt-verkooren: En hier in heeft mijn Man ghewis sich niet te stooren.     Ghy komt nu al te laet tot een beseten goedt:     Uw’ hope was te traegh: een ander heeft den spoedt. End’ hoe wel dat ick my nu gheven wou ghewilligh, (110) Nochtans om mijnen Man te laeten, vind’ niet billigh.     Ey! wildt een teer ghemoet niet scheuren door uw’ praet,     End’ my, die ghy versoeckt te minnen, doet geen quaet. Maer laet my gaen den loop, my van Fortuyn ghegheven, Versoeckt den roof doch niet, van dit mijn eerbaer leven.     (115) Maer Venus heeft u dit al toe-gheseyt, als sy,     In ’t dal van Ida quam met twee Goddinnen by. End’ soo u d’een het Rijck, en d’ander d’Oorlogh preesen, Ick hebbe (seydt de derd’) Heleen u toe-ghewesen.     Voorwaer ick kan het niet ghelooven, datter oyt     (120) Dry schoon Goddinnen hen voor u verthoonden bloot. End’ oft dit schoon soo waer, soo is vals d’ander deele, Dat ick ghegheven ben voor loon van uw’ oordeele.     Ick en betrouw soo veel op mijne schoonheydt niet,     Dat ick den hooghsten prijs sou zijn, die Venus biedt. (125) ’T is my ghenoegh dat my der menschen ooghen achten, Want Venus end’ haer lof magh ick met re’en verdachten.     Doch ick weer-legh het niet, jae voorder dese maer:     Waerom te weygheren dat ick seer gheeren waer? En ghy oock, stoort u niet, kom ick het swaer te maeken, (130) ’T gheloof is altijdt traegh in treffelijcke saeken. Soo dan mijn eerste vreught is Venus aen te staen, Daer nae dat ghy my hebt den hooghsten loon verstaen. En dat ghy noch de macht van Pallas, noch de rijcken Van Juno, hebt gheacht Heleen te verghelijcken. [fol. I6v, p. 140]     (135) Soo dan ben ick u ’t Ryck, ben ick u alle goedt?     Bied’ ick u gheene min, waer ick te wreedt van moedt. Maer wreedt en ben ick niet, dan wil gheen liefde bieden, Aen eenen, die voor Man my niet en can gheschieden.     Wat wil ick met den Ploegh door-gaen den Oeverkant?     (140) En voeden hop’ van u te volghen naer uw’ Landt? ’K en weet tot dertel-spel gheen vonden. Sonder loghen Ick hebbe mijnen Man hier in noch noyt bedroghen.     Jae dat ick eenen Brief in ’t heym’lijck schrijven gaen,     Aenveerd ick hier een stuck, dat ick noyt heb bestaen. (145) Gheluckigh die ’t ghebruyck langh hebben: ick in desen Onnoosel, denck den wegh tot quaedt vol moeyt te wesen.     Van nu ben ick beschaemt, ’t welck my door vrees gheschiet,     My dunckt dat allen oogh heel vierigh ons besiet. En doch en dool ick niet, ’k heb ’t volck wat hooren rellen, (150) 11. End’ Aethra quam my korts een nieuwe maer vertellen.     Dan veynst een wat, oft leght uw’ stout versoeck te neer:     Maer waerom neer-gheleyt? veynst nu voor-daen wat meer. Speelt, maer in ’t heymelijck. Want, is mijn Man vertrocken, Al is ons vryheydt groot, wy moeten maet’lijck jocken.     (155) Wel is hy ver’ van hier, en moest in haesten heen,     12. Maer tot dees haeste reys, had hy een groote reen. Maer dit bevool hy my: ick, soo hy sou gaen reysen, Seyd, lief siet met den eerst van weder comst te peysen.     Uyt bly-moed’ kust hy my: end’ heeft my voorts belast,     (160) Slaet onsen Huys-raedt gaed’, end’ onsen nieuwen Gast. [fol. I7r, p. 141] ’K hiel nauw den lagh. Soo ick hem schors’, als ick dit hoorden, En cost hem anders niet, dan quaelijck, Wel, antwoorden.     Hy is tot Creta dan met spoedigh weer ghegaen:     Maer doch meyndt daerom niet, ons alles vry te staen. (165) Mijn Man is soo van hier, dat hy my can beschermen: Wie weet niet, dat een Prins ver’ reycken can sijn ermen?     De faem weer-houdt my oock. Want hoe dat ghy my gheeft     Meer lofs, hoe hy tot vrees oock meerder oorsaeck heeft. Den lof die my nu baet, die can my oock belieghen: (170) En ’t waer my goedt en nut, cost ick de faem bedrieghen.     En wondert niet, dat hy alleen my met u liet,     Dat is door mijne trouw end’ zedigheydt gheschiedt? Hy vreest van mijn ghedaent’; maer trouwt wel op mijn leven: Mijn eer maeckt hem gerust, mijn schoonheydt doet hem sneven.     (175) Ghy raedt dat wy den tijdt waer namen soo men can,     Ghebruyckende ’t ghemack van soo een slechten Man. En ’t lust my, end’ ick vrees: ick weet niet wat beginnen: Den wil is onstantvast, en wanckel zijn mijn sinnen.     End’ mijnen Man is wegh, end’ ghy slaept oock alleen.     (180) Ick nu op Paris peys’ en nu ghy op Heleen. Oock zijn de nachten langh, en wy in spraeck vergaeren, En ghy (ey my!) zijt soet, end een Huys doet ons paeren.     End’ ick wil sterven, oft al ons daer henen stout,     Nochtans en weet ick niet, wat vrees my wederhoudt. (185) Dat ghy niet raeden cont, cost ghy my daer toe dwingen, Soo soudy oock uyt my dees boersheydt connen dringen.     Somwijlen is het leet, voor die het lijdt, seer goedt:     Soo cost ick door bedwangh behaelen grooten spoedt. [fol. I7v, p. 142] Dan nu de min is versch, laet ons daer strijden teghen: (190) Met luttel waters is haest een nieuw’ vlam gheleghen.     In eenen Gast en is de min niet seker, want     Sy vlucht met hem, en loopt, als sy moest hebben stant. 13. Dat tuyght Hypsiphile end’ 14. Ariadna mede, Die bey ghestooten zijn uyt hun beloofde steden.     (195) 15. En ghy, die langhen tijdt Aenonem hadt ghevrijdt,     Ghy hebt haer oock verleet in ontrouw ende spijt. Ghy loochent het oock niet, end’ ick met groote sorghen, Heb onder-vraeght van u, ’t welck hier cost zijn verborghen.     Al waer ’t oock dat ghy wout my vaste liefde bien,     (200) Ghy cont niet: want uw’ reys sal moeten haest gheschien. Terwijl wy houden praet, en dien nacht verbeyden, Sal ’t spoedigh weder zijn, dat ghy sult moeten scheyden.     Ghy sult in vollen loop af-breken ons beghin,     En soo sal met den windt, oock eynden onse min. (205) Sal ick u volghen naer, en Troya gaen besichten, En van Laomedon soo worden maegh en Nichte?     Ick smaede niet soo seer ’t gheraetel vande faem,     Dat sy door mijne schuldt de wereldt vult met blaem. Wat sal heel Gracien, en Sparta van my segghen? (210) Wat sal heel Asien en Troya my op-legghen?     Wat sal uw’ Vaer en Moer al preutelen van my?     Uw’ Susters ende Broers, end’ heel uw’ Borghery? Oft waer uyt hoopte toch, dat ick u trouw sal blijven, Om niet beancxt te zijn, jae self door uw’ bedrijven?     (215) Wat vremdelingh het zy die comen sal in sté,     Sal oorsaeck van uw’ sorgh en worden van uw’ wee. Hoe dickmael suldy my in bitterheydt (Hoer) heeten, En dat in mijn misdaedt, het uwe leydt, niet weten?     Ghy sult oorsaeker zijn en straffer van mijn schuldt,     (220) Doch eer moet mijnen mondt met aerde ghevult. [fol. I8r, p. 143] Maer ick sal groote pracht ghenieten en schoon’ cleeren, En boven uw’ beloft’ sult ghy het al vermeeren,     Ick sal in Purper gaen end’ volle costelijckheydt,     In goudt, in silver-Stof, in alle Heerelijckheydt. (225) Vergheeft het my, ick acht soo veel niet uwe ghiften, Ick weet niet, hoe dit Landt beketelt mijn belisten.     Wie sou my, wierd ick sieck, daer comen by te staen?     Waer soud’ ick hulp van Broers oft Ouders haelen gaen? 16. Jason had het al gaen aen Medea sweeren, (230) Maer sy is even wel verstooten sonder deeren.     17. Sy had Aeeten niet, noch oock bekende Vrouw,     Sy had daer Moer noch Broer, by wie sy trecken sou. Doch sulcks en vrees ick niet. Noch oock Medé: een loghen Heeft al te menighmael een rechte hop’ bedroghen.     (235) Ghy weet wel, dat het Schip ’t welck worstelt teghen Zee,     Niet is met teghen-windt ghetrocken uyt de Ree. Daer boven comt my oock de brandend’ Torts vervaren, Die uwe Moeder sagh, eer sy u quam te baeren.     ’T Waerschouwen vrees’ ick oock van u Waer-segghers seer,     (240) Dat door de Griecxsche vlam sal Troya vallen neer. Ghelijck u Venus oock wat spoedt sou moghen jonnen, Ter oorsaeck dat sy heeft door u den prijs ghewonnen,     Soo vrees ick d’ander twee, die (soo ghy hebt gheseyt)     Door ’t vonnis dat ghy gaeft, van u zijn wederleyt. (245) 18. End’ ick en twijffel niet, oft (wil ick u naer-volghen) Sy sullen willen slaen, al die hier zijn verbolghen.     19. Heeft Hippodaeme reen ghegheven tot den strijdt,     Dat die Centauren zijn verslaeghen in verwijt: En meyndy niet met re’en mijn Man te zijn ontsteken, (250) Mijn Broeders ende Vaer, om sich te willen wreken. [fol. I8v, p. 144]     Dat ghy u soo beroemt, en melt uw’ daeden al,     Uw’ aensicht seydt recht uyt, dat ’t al is enckel ral. Ghy zijt niet tot den Krijgh soo nut, als tot het minnen: Laet vechten vrome Mans, en ghy, soeckt schoon vriendinnen.     (255) Dien Hector die ghy prijst, laet hem ten oorlogh gaen,     Vat ghy den soeten strijdt van jock en minnen aen. Dit soud’ ick (waer ick wijs oft stouter) haest beghinnen: Een ander magh het doen, die wijser is van sinnen.     Misschien ick oock. En soo de schaemte legghen neer,     (260) En dus volcomelijck volbrenghen uw’ begheer. Dat ghy my bidt, by een hier breeder af te spreken, Ick weet wat ghy versoeckt, met sulcke soete treken.     Maer haest u niet te seer, uw’ koren is noch groen:     Wat uyt-stels sal misschien u naemaels wel voldoen. (265) Nu is ’t my tijdt, den sin (ick gae my hier te buyten) Met een vermoeyde handt, in desen Brief te sluyten.     Door Aethra en Clymene sal ick u houden praet,     Die mijn gheselschap zijn, end’ allen mijnen raedt. UYTLEGGHINGHE Op den sesthienden Brief.     1. HIer beghint sy te antwoorden op den Brief, ende raeckt den 148. reghel, daer hy seydt: Ach! al te slecht Heleen, om u niet boers te noemen, inden voor-gaenden Brief.     2. Sy raeckt het stuck, begaen by Theseus. Siet den voor-gaenden Brief num. 7.     3. Sy raeckt de daedt van haere Moeder. Siet de voor-gaenden brief num. 20.     4. Sy antwoordt op sijnen Adel. Siet den voor-gaenden Brief num. 8.     5. ende 6. De Nymph Plote heeft van Iupiter ghewonnen Tantalum: Tantalus Pelopem: Peleus Atreum: Atrues Agamemon ende Mene- laum. Soo is Menelaus in ’t vijfde lit van Iupiter. Wederom van Iupiter is Dardanus, van Dardanus, Erichtonius, van Erichtonius, Tros: van [fol. K1r, p. 145] Tros, Laomedon: Van Laomedon, Priamus: Van Priamus, Paris.     7. De Grieken hielen de rest der volckeren, Barbaer, dat is, woest, on- beleeft, uyt-heyms, &c.     8. Sy verhaelt de soete Minne-treken van Paris, die hy vertelt in sij- nen Brief, met vingheren ende andere teeckenen vande ooghen ende wijnbrouwen.     9. Het schijnt;dat de Griecken gheen ammelackens en besighden, maer setten de Schotels ende Potten op de tafel. Dus costen sy daer op met den wijn schrijven, soo Heleen hier seydt, dat Paris had ghe- schreven onder haeren Naem, dat hy haer beminde. Siet den 1. Brief n. 11.     10. Sy antwoordt op het honderste endeseste Veersken vanden voor- gaenden Brief, naer num. 14.     11. Aethra ende Clymene waeren Kamenieren van Heleen. Siet den voor-gaenden Brief num. 21.     12. Menelaus haeren Man was ghetrocken nae Creta, om het goedt van Atreus te bedeylen, als Neve ende erfghenaem inden voor-gaenden Brief num. 25.     13. Hoe Hypsipile van Iason verlaeten is. Siet den 6. Brief.     14. Hoe Ariadne van Theseus verlaeten is. Siet den 10. Brief.     15. Hoe Paris Oenenen verlaeten heeft. Siet den 5. Brief.     16. Siet den 12. Brief.     17. Aeta oft Aetes Koningh van Colchos, Vader van Medea.     18. Ick ben versekert (seydt sy) dat mijnen Man, ende Ouders, Broeders, ende alle vrienden die vergramt sullen zijn, sullen willen oorlogh aen-nemen.     19. Hyppodame Huysvrouw van Pirithous, &c. Siet den 2. Brief, ende Ovid. in’t 12. Boeck Metam. Fab. 4. en 5. DEN SEVENTHIENDEN BRIEF, Leander tot Hero. Verklaer van desen Brief. DE Zee Helles-pontus is seer enghe, ende scheyt Asien van Europa: heeft eene Stadt Abydos in Asia, ende Sestos in Europa. Van Abydos was Leander, een jonck Man, ende Hero van Sestos, een schoon jon- [fol. K1v, p. 146] ghe Jonck-vrouwe. Soo eens Leander dese schoone Maeght (die Priesteresse was van Venus) hadde gesien, is soo op haer verlieft, dat hy’s nachts tot haer door de Zee swom. Maer soo daer eens een groot onweer op-ghestaen was, heeft hy haer in seven nachten niet connen besoecken: uyt droefheydt dan schickt hy haer, door eenen stouten Schipper, desen Brief, haer thoonende sijne duerende liefde, ende haer vertroostende, dat hy binnen corten tijdt (indien den storm langher duerden) haer sal besoecken; dat sy hier-tusschen (nae haer ghewoonte) niet laeten en sou, het licht op haeren Toren uyt te steken. Ghetrocken uyt het Griecks gheschreven door Musaeus.         Mittit Abydenus, quam mallet, ferre salutem,         Si cadat ira Maris, Sesta puella tibi.     LEander sendt een groet, die hy self liever bracht     Aen Hero sijn Vriendin, waer ’t onweer wat versacht. Is ’t dat my eenighsins de Goden gunstigh wesen, Soo suldy teghen hert dees woorden over-lesen.     (5) Maer gunstigh zijn sy niet. Want siet toch siet eens hoe     Te loopen door de Zee, sy my niet laeten toe? Ghy self bemerckt de Locht heel duyster, en de Baeren Op-swellen, dat oock nauw de Schepen derren vaeren     Een stoutaert onder al, die u mijn groete gheeft,     (10) Te trecken uyt de Ree sich hier vermeten heeft. [fol. K2r, p. 147] Ick was by naer te scheep: maer soo hy lost de touwen, Keeck heel 1. Abydos uyt om desen aen te schouwen,     Ick cost niet voor het volck en d’ouders, op dat pas,     Bedencken onse min, ghelijck sy voorens was. (15) Dit schrijvende met vlijt, gaet (seyd’ ick) Brief verlanden, Nu sal u mijn Vriendin toe-reycken die schoon’ handen:     Sy sal met lippen oock u raecken by gheval,     Als sy den seghel-bandt met tandt af-bijten sal. Dus hebbende met vrees mijn woorden af-ghebroken, (20) Heeft breeder met ’t papier mijn handt de rest ghesproken.     Ah! Liever waer het haer, dat sy nu swom, dan schreef,     En (soo sy is ghewoon) my door het water dreef. Doch al is sy bequaem de waters te door-drijven, Soo is sy oock bequaem om u mijn hert te schrijven.     (25) Den sevensten nacht loopt (tijdt langer dan een jaer)     Dat ’t water staet beroert door grouwelijck ghebaer. Heb ick den slaep ghesien in dese seven nachten, Soo laet ick dat den storm noch niet en moet versachten.     Neer sittend’ op een Rots, sien ick dijn Oever aen,     (30) En (daer ick niet het lijf) doen ick het herte gaen. Jae ’t licht dat ghy by nacht gaet stellen op uw’ Toren, Dat sien ick, oft te minst, beeld’ ick my dat te voren.     Drymael heb ick het kleedt in ’t sandt geworpen neer,     Drymael heb ick gheproeft te raecken door dat weer. (35) Maer ’t eysselijck ghewoel vertrotste mijne krachten, En scheen mijn swemmend’ hooft te willen over-trachten.     2. Dan ghy, ghy onder al den alder-felsten windt,     Hoe comt het, dat ick u soo seer verbolghen vindt? Ghy stormt, my, Borea, en niet de Zee. Te weten (40) Wat soudy doen, hadt ghy van minnen noyt gheweten? [fol. K2v, p. 148]     Hoe killigh dat ghy zijt, ghy cont niet, oft ghy moet     Belijden, dat ghy hebt ghevoelt den minne-gloedt. Dat yemandt hadt betracht uw’ vreughden te bestrijden, (Besluytende de locht) hoe hadt ghy ’t connen lijden     (45) Dus hoort my, laet de locht dat sy soet henen vliedt,     Op dat u Aeolus niet swaerder en ghebiedt. Ick bidde te vergheefs. Hy ruyst in mijne beden, En ’t water dat hy stormt, en laet hy niet in vreden.     3. O! dat my Daedalus sijn stoute vloghels gheef,     (50) Al is de Zee hier by, daer sijnen Sone bleef! Al watter comen mocht, soud’ ick seer geern’ verdraeghen, En my nu nae de Zee, oock inde locht gaen waeghen.     Dan tusschen-wijl my windt, noch water en verheught,     Bedenck ick d’eerste stondt van ons begonnen vreught. (55) Den nacht beghon (in lust moet ick het over-peysen) Dat ick gingh uyt den huys nieuw’ minnaer eerstmael reysen     En stracks neer-legghende de vreese met het kleedt,     Heb ick met kloecken arm my tot den vloedt bereedt. De glinsterende Maen quam dienen met haer luyster, (60) Als leydtster vol van jonst, verjaeghend’ allen duyster.     Op-siende seyd’ ick haer, ô schoone, siet my aen,     En denckt op 4. Latmos Bergh, wat ghy daer hebt begaen. Endymion wildt niet, dat ghy u stuer sult tooghen: Ey! keert dan nae mijn lief, uw’ schoon-medoghend’ ooghen.     (65) O ghy Goddinne quaemt tot eenen mensch op d’ aerd’:     Ick mensch volgh’ een Goddin ver’ boven alle waerd’. End’ om niet al haer weerd’ en zeden te versinnen, Dusdaene schoonigheyt en valt maer in Goddinnen.     Gheen schoonder can daer zijn als Venus ofte ghy:     (70) Doch en ghelooft my niet, comt self en sietse vry. [fol. K3r, p. 149] Soo veel, wanneer ghy comt met vollen hoornen kijcken. De Sterren allegaer in glans u moeten wijcken:     Soo veel sy oock de schoonst’ met haere schoonheydt wint.     En wildy twijffelen, soo (segh ick) zijtdy blindt. (75) Ick dit, oft dierghelijcks yet hebbende ghesproken, Heb by den nacht de Zee allengskens door-ghebroken.     De Zee herstraelde my een tweede Maene-schijn.     End’ inden stillen nacht, scheen ’t rechten dagh te zijn. End’ anders gheen gheruys en quaemer tot mijn ooren, (80) Dan ick cost enckelijck de swemme-slaeghen hooren.     5. Halcyones alleen indachtigh op de doodt     Van Ceyx, schenen my te claeghen hunnen noodt. En nu soo my de macht in ’t swemmen wou begheven, Heb ick met cloecken moet my hoogher op-gheheven.     (85) Dus siend’ het licht van ver’, mijn vyer is daer, segh ick,     Dien Oever heeft het licht, daer ick alleen nae mick. End’ stracx is nieuwe macht mijn armen aen-gheboren: En ’t water dochte my veel lichter als te voren.     De liefde die in my ghemaeckt heeft sijnen stoel,     (90) Oorsaeckt dat ick de kouw des waters niet en voel. Hoe dat ick meer en meer ghenaeck aen uwe stranden, Hoe ick oock meer en meer my voel tot swemmen branden.     Maer als ghy my cont sien, terstont uw’ soet’ ghegroet,     Stort nieuwe cracht in my, en gheeft my verschen moet. (95) Dan poogh ick oock om u in ’t swemmen te behaeghen, En naer uw’ ooghen-slagh verdeyl ick mijne slaeghen.     Uw’ Voedster can u nauw behouden op den cant,     (Doch dit heb ick ghesien, als merck van uwen brandt.) Maer hoe wel sy u hiel, cost even niet beletten, (100) Dat ghy niet uwen voet quaemt in het nat te setten. [fol. K3v, p. 150]     Gh’ontfangt my inden arm, soen tassende by soen,     Soo dat de Goden self den aerbeydt souden doen. End’ om mijn vochtigh hayr te drooghen, en te decken Mijn naakheydt, comdy self uw’ cleederen t’ontrecken.     (105) De reste weet den nacht, den Toren, en wy twee,     En ’t licht dat my den wegh verseeckert over Zee. Die sich wou alle vreughd’ van dien nacht voor-stellen, Sou met gheringher moeyt de Oever-rieten tellen.     Hoe dat ons wierdt verleent tot vreughden corter tijdt,     (110) Hoe wy dien vinghen aen met meerder ernst en vlijdt. Soo nu den daegheraet den Hemel quam ontloken, En dat de morghen-Ster het duyster hadt ghebroken,     Met haesten, sonder eynd’, en kussen sonder maet,     En claeghen dat den nacht niet langher stil en staet. (115) End’ ick, door ’t swaer vermaen van uwe 7. Min verslaeghen, Gae, (u verlaetende) my noch op ’t water waeghen.     Wy scheyden bey bedroeft, end’ ick worp’ my in Zee,     En sie, soo langh ick can, mijn Iouffrouw end’ haer wee, Doch (want ghy my gelooft) ’k ben swemmer als ick comme, (120) Maer schipbreuck, soo my dunckt, als ick gae wederomme.     Gheloofde my noch meer, tot u is’t gladde baen,     Van u moet ick een Bergh van staende water gaen. Onwilligh gae ick t’huys, wie sou het derren peysen? En teghen mijnen danck gae ick te huys-waerts reysen.     (125) Ey my! Daer wy zijn eens, waerom scheyt ons de Zee?     Wy hebben maer een hert, waerom niet eene sté? Uw’ Sestos, moest ons saem, oft mijn Abydos voeghen: Niet min sou u het mijn, als my uw’ Landt ghenoeghen.     Waerom word’ ick verset, soo dick de Zee verset?     (130) Ach! van soo cleynen dingh, als windt, word’ ick belet. Nu weten van ons min de cromme Zee-Dolfijnen: End’ ick ben nu bekent aen Visschen en Tonnijnen. [fol. K4r, p. 151]     Mijn veel en langh gheswem heeft dese meyr ghebaent,     Niet anders als de straet de raeder-sporen maent. (135) Ick claegh’ eerst dat mijn comst niet anders cost gheschieden, Nu claegh ick, dat den windt my ’t selve wildt verbieden.     Het grouwsaem water schuymt door storm van alle zy,     En quaelijck staet het Schip in sijne Haven vry. 7. Ick denck dat dese Zee soo briesschen moest en roncken, (140) Als sy den naeme creegh, van die hier is verdroncken.     En dees plaets is ghenoegh door Helles doodt in blaem,     End’ op dat sy my spaer, heeft eenen vuylen naem. ’K heb dick den spoedt benijdt van Phryxus in het vaeren, Die door het gulden Schaep door-comen is de baeren.     (145) Niet dat ick hulpe soeck van Beest oft Schip voor my,     Alleen zy my vergunt de Zee, die ick door-sny. Ick wacht gheen const: my zy het swemmen toe-ghelaeten, Ick sal voor Schipper, Schip, en dienen voor de maeten:     9. ’K wil oock noch Helicen noch 10. Arctos volghen, neen,     (150) Het licht en dient my niet, dat ieder is ghemeen. D’ een sal 11. Andromeden, oft oock de Croon 12. bekijcken, Den anderen 13. den Beer, die noyt den Noort kan wijcken,     Noch seker ick en wil niet hebben voor mijn ster,     14. Dat Bacchus heeft ghemint, Perseus oft Jupiter. (155) Daer is een ander licht waer op ick wil betrouwen, Het welck mijn trouwe min sal uyt het duyster houwen.     Als ick dat magh aen-sien, ’k wil 15. Colchos sonder boot.     Jae volghen over al Jasons stoute Vloot. 16. In ’t swemmen woud’ ick oock Palaemon gaen te boven, (160) 17. End’ hem, die wy een Godt door wonder kruydt ghelooven. [fol. K4v, p. 152]     Dick door een lange moeyt word’ ick heel machteloos,     En door het staegh gheroer vind’ ick mijn armen broos. Maer als ick hun beloof, om arbeyts loon t’ontfanghen, Soo suldy om den hals van mijn beminde hanghen,     (165) Terstont verquicken sy, en loopen nae den loon,     Ghelijck een dapper Peerdt dat treffen wildt de Croon. Soo stoock ick dan het vyer dat in my brandt van binnen. End’ u (die weerdigh zijt den Hemel) blijf ick minnen.     Den Hemel waerdigh zijt, maer blijft noch op der aerd’,     (170) Oft thoont my oock den wegh al waer men derwaerts vaert. Hier uyt ghewisselijck soo selden my ghebeurtdy, En desen water-vloedt met teghen-standt verscheurt my.     Wat baet het doch dat ons gheen woeste Zee en scheydt,     Als desen cleynen plas ons gheen hop’ toe en seyt? (175) My twijffelt, oft het niet soo goedt waer, ver’ gheseten, Allencxkens met de hop’ my liefste te vergheten?     Nu hoe ’t vyer naeder is, hoe ick oock naerder brandt,     En staegh is my de hop’, en ghy my niet ter handt. Ick raeck by-nae mijn Lief, soo by zijn wy gheleghen: (180) Maer laes! het selven oock is’t dat my doet beweghen.     18. Wat is ’t het vlugghe fruyt met tandt te raecken aen,     En ’t vliedende Rivier sien vande lippen gaen? Sal ick dan noyt u sien, dan als ’t de Zee sal henden? En sal mijn cort gheluck met allen onweer enden?     (185) End’ daer Zee ende windt, zijn ’t broosten dat-men vindt,     Soo staet mijn hop’ alleen op Zee, end’ op den windt. Noch is het even storm. Maer laes! wat sal het wesen, 19. Als Pleias en de Geyt op sullen zijn gheresen?     Oft ick en wete niet mijn onversaeftheydt al,     (190) Oft ick den water-vloedt noch eens beproeven sal. [fol. K5r, p. 153] Maer denckt niet, dat ick u gae wonder tijdt voor-legghen, ’K sal onvertoghelijck u thoonen, dat ick segghe.     Want is het dat den storm houdt langher over-handt,     Sal ick in spijt der Zee my gheven vanden strandt. (195) End’ ick sal soo uw’ Haef voor-spoedelijcken winnen, Oft wel soo sal de doodt zijn ’t eynde van mijn minnen.     Maer dan waer ’t mijnen wensch te comen aen uw’ Landt.     Op dat ghy my begroeft in uwer Havens sandt. Ghy soudt my emmers eens beweenen ende raecken, (200) En segghen laes! ick ben van dese doodt oorsaecke.     Dan als ick hier af roer, ontstel ick uw’ ghemoedt,     End’ weet dat dese plaets uw’ herte smerten doet. Doch klaeght hier over niet. Maer om een soeter weder, Laet ons saem voor de Go’en ootmoedigh vallen neder.     (205) Kleyn stilt’ is my ghenoegh, op dat ick over vaer,     Als ick daer ben, dat sich het onweer openbaer. Daer is een soete Ree, nut om mijn schuyt te setten, En daer en vrees’ ick niet, dat yet my sal beletten.     Dat my den windt besluyt, daer ’t my soet wesen is,     (210) Dan sal ick traegh en swack om swemmen zijn ghewis. Gheensins en wou ick dan noch lachteren de baeren, Noch claeghen dat de Zee niet is om over-vaeren.     Dat my daer houw, den windt, en saem de ermkens teer,     En door twee redenen niet peys’ om weder-keer. (215) Soo haest het onweer leydt, sal ick my weder spoeyen, Ghy, laet u niet het licht te stellen, oyt vermoeyen.     Ter wijlen Lief met u den Brief vernachten doet,     Godt ghev’ dat ick naer hem niet langhe wahten moet. [fol. K5v, p. 154] UYT-LEGGHINGHE Op den seventhienden Brief.     1. Abydos, is hier het volck van Abydos.     2. Hy spreeckt den windt Boreas, aliàs Aquilo toe, dat hy dat onweer veroorsaeckt; daer hy nochtans de macht vande liefde had ghe- proeft, als hy Orithyiam met gheweldt sijne Huysvrouwe maeckte. Siet Metamorph. Ovid. Lib. 6. Fab. 8.     3. De Fabel van Daedalus ende Icarus, meyne ick ghenoegh bekent te zijn. Siet Ovid. lib. 8. Fab. 3.     4. Latmos is eenen Bergh in Carien: daer de Maen haer lief Endymion dede slaepen ende by hem neer quam. De Fabel is kennelijck, soo ick ghe- loove.     5. De Fabel van Alcyone ende Ceyx, staet by Ovid. inden 11. Boeck, Fab. 10.     6. Hero was ghewoon een groot licht uyt haeren Toren te steken, daer Leander nae swom, om niet te doolen by nacht.     7. Vwe Min, is hier te segghen, uwe Voedtster.     8. Helle, ende Phryxus, vliedende den toorn van hunnen Stief-moeder Ino, met eenen gulden Ram, is Helle door schroom vande baeren in ’t waeter ghevallen ende verdroncken, waer af dese Zee heet Helles-pon- tus ende Phryxus is ’t ontcomen. Siet breeder de Voor-reden vanden ses- den Brief van Hypsiphile tot Iason.     9. Helice is by ons den grooten Waeghen of den grooten Beer: en can noyt onder-gaen. Dus kijcken de Schippers daer nae. Siet Ovid. in ’t 2. Boeck Metamorph.     10. Arctos*, den cleynen Waeghen oft den cleynen Beer. Is ghenoegh bekent.     11. Andromeda Dochter van Cepheus ende Cassiope Koninghen vande Mooren, is aen een Zee-Rots voor de Wal-visschen voor-ghestelt, om dat haere Moeder haer schoonder achtede als de Nereiden oft Zee-Goddin- nen: maer verlost van Perseus, ende aen-ghenomen voor Huysvrouwe, is eyndelijck van Minerva nae den Hemel op-ghenomen, ende is verandert in een schoon ghesterte.     12. Ariadne verlaeten van Theseus, is van Bacchus aen-ghenomen tot Vrouwe, ende ten lesten ghemaeckt een ghesterte, dat men heet de Kroon van Ariadne. Siet voorder inden 10. Brief. [fol. K6r, p. 155]     13. Siet hier boven num. 9.     14. Hier brengt den Poët alle die dry ghesterte by een. Bacchus heeft Ariadnam ghemint: Perseus Andromedam, ende Iupiter Calisto, die ve- randert is in den Beer.     15. Colchos een Landt in Asia daer Aeta woonde, daer toe de Argo- nauten ghetrocken zijn met Iason om het gulden Vlies.     16. Palaemon Sone van Athamas ende Ino. Soo Athamas rasenden den eenen Soon, te weten Learchum, teghen steen gheslaeghen hadde: de Moeder vreesende dusdaenighe doodt, heeft Melicerten op-ghenomen, en- de is in de Zee ghespronghen, ende zijn beyde Zee-Goden worden. De Moeder heet Leucothea, den Sone Palaemon, vande Griecken, vande La- tijnsche Portunnus.     17. Siet Ovidium in ’t 13. Boeck inde leste Fabel, hoe Glaucus in eenen Zee-Godt verandert is.     18. Hy raeckt hier de Fabel van Tantalus, die inde Hel ghepijnight wordt met hongher en dorst. De Fabel is bekent.     19. Pleiades ende de Geyt ende Artophylax oft Bootes, op-comende veroorsaeken onweer ende tempeest. DEN ACHTHIENDEN BRIEF, Hero tot Leander. Verklaer van desen Brief. HEro een over-schoone Maghet van Sestos, was Priestersse oft Dienersse van Venus. Soo sy van Leander eens was ghesien, is hy op haer, sy op hem verlieft, ende hebben eenighen tijdt onderlinghe liefde tot malkanderen ghedraeghen. Daer nae, als hy door het onweer, haer niet en cost besoecken, ende haer gheschreven hadde den voor-gaenden Brief, heeft sy hem beantwoordt door desen, hem maenende [fol. K6v, p. 156] van allen ongheluck te schouwen, ende verweckende hem tot gheduerighe liefde. Maer hy is ten lesten door het tempeest verdroncken, ende soo het doodt lichaem tot haeren Oever aen-quam, ende dit siende, heeft sy haer van den Toren inde Zee gheworpen, ende is oock aldus ghestorven. Ghetrocken uyt Musaeus.             Quam mihi misisti verbis Leandre salutem,             Ut possim missam rebus habere: veni. DE welvaert die ghy my met Brief en woorden jont,     Leander, comt doch self, op dats’ in daedt bestont. All’ uyt-stel van ghenucht seer pijnelijck versin ick, Vergheeft mijn vryigheydt, want onverduldigh min ick.     (5) Wy branden wel ghelijck, dan my verteert den gloet:     De mannen zijn ghemeyn veel cloecker van ghemoet. Ghelijck van lichaem teer, soo zijn wy oock van sinnen, Indien ghy langer toeft, sal ick vergaen in ’t minnen.     Ghy-lieden loopt te Jacht: nu bouwdy Hof of Landt:     (10) Dus deylend’ uwen tijdt, neemt dit of dat ter handt. Nu gaedy nae de Merckt: nu nae de Worstel-schoolen: Nu doedy nae den toom de snelle Peerden doolen.     Ghy vanght de Voghelen met ’t Net, ’t Vis met de Lijn,     Den avondt ende nacht verteerdy inden Wijn: (25) Doch dit en taemt my niet. Soo, oft ick slapper minden, En can ick even niet, dan u te minnen vinden.     Het welck ick staedigh doe, end’ u alleen, mijn vreught,     Min ick van herten meer, dan ghy ghelooven meught. Nu gae ick oft van u met mijne Voedster spreken, (20) Verwondert watter weer in ’t comen magh ghebreken: [fol. K7r, p. 157]     Oft slaende d’oogh op ’t Zee, door onweer heel verstoort,     Beschuldigh’ ick den storm, maer meeste met uw’ woordt. Oft soo de droeve Zee laet sincken haere stroomen, Klaegh ick, dat ghy wel kont, maer moet niet willen comen.     (25) End’ soo ick claegh, mijn oogh een vloedt van traenen dooght,     Die met een bevend’ handt mijn trouwe Voedster drooght. Dick com ick op den strandt, om ’t voet-merck te beschouwen, Al oft het dorre sandt, uw’ stappen cost behouwen.     End’ om nae u te sien soo ick een Bod’ vernam,     (30) Die naer Abydos gingh, oft van Abydos quam. Wat segh ick, hoe ick kus, uw’ uyt-ghetrocken kleeren, Die ghy hier laeten moet, als ghy moet weder-keeren?     Als soo den langhen dagh van ons is over-bracht,     En dat den stondt beghint van dien ghewensten nacht: (35) Strack volgh ick mijne plicht, en brengh het licht te voren, En stel het in het sop van onsen hooghen Toren.     End’ leydend’ eenen draet met onse spil in vlijt,     Door onsen Vrouwen-ampt vergheten wy den tijdt. Maer vraeghdy wat terwijl wy spreken met malcander? (40) Niet heb ick inden mondt, dan den naem van Leander.     Nu segh ick, dunckt u niet, dat hy is uyt den huys?     Oft waecken sy noch al, en vreest hy voor gheruys? Nu, segh ick, magh hy hem met haestigheydt ontcleeden, En met een vette salf tot swemmen gaen bereeden.     (45) Sy knickt my toe, maer niet dat sy ons soenen acht,     Maer ’t hooft wordt haer gheroert door vaeck en diepe nacht. [fol. K7v, p. 158] En naer een corte wijl, nu, segh ick, magh hy swemmen, En met sijn erm-gheriem de soute baeren temmen.     Hier naer, als metter handt ick weynigh heb gewrocht,     (50) Vraegh ick, oft ghy nu wel half-wegen wesen mocht. En nu sien wy eens uyt: nu stillekens wy bidden, Dat ’t weer u spoedigh zy, en niet en blijft in ’t midden.     Somwijlen stellen wy te werck ons wacker oor,     En wat gherucht het zy, meyn ick dat ick u hoor. (55) Soo nu het grootste deel is vanden nacht verschoven, Komt den verlinghden vaeck mijn ooghen soetjens rooven.     Misschien doet ghy het noy, maer slaept nochtans by my,     En hoe wel dat ghy comt, comt ghy onwilligh by. Want waerom dunckt my nu, dat ick uw’ swemmen aensien, (60) End’oock om mijnen hals uw’ vochtigh’ ermen slaen sien?     Nu dat ick naer ghewoont’, bedeck uw’ naeckte le’en:     Nu dat ick voorder gaen, end’ u mijn bedd’ verleen. En veel dat onder ons met lusten is bedreven, Dat van een eerlijck hert niet al en dient gheschreven.     (65) Ach! dit’s een cleyne vreught, dit kussen is te cort,     Want staedigh met den slaep ghy my ontnomen wort. O laet ons, laet ons eens te lesten bet versaemen, Op dat wy waere vreught met recht betrouwen namen.     Waerom heb ick soo langh gheleghen kout alleen?     (70) Swack swemmer ach! waerom zijn wy soo dick van een? ’K belijde dat de Zee nu niet en is om komen: Maer den voor-gaenden nacht was ’t soeter in het stroomen.     Waerom dien uyt-ghestelt? waerom en quamdy niet,     Van vreese dat den storm sou wassen, soo ghy siet? [fol. K8r, p. 159] (75) Doch waer ’t soo, dat u corts, mocht sulcken weer ghebeuren, ’t Sou soo veel beter zijn gheweest, als ’t quam te veuren.     Maer ’t wesen vande Zee is dickmael haest ghestilt?     Ghy comt op corter stondt, als ghy ras wesen wilt. Hier soudy (soo ick meyn) niet om te claeghen vinden, (80) En my om-helsende niet passen op de winden.     Ick soude sien met vreught de gramschap van de Zee,     Jae wenschen dat den storm noyt comen mocht in vré. Dan ey! hoe comt het doch dat ghy nu zijt belaeden, Daer ghy te vooren plooght het onweer te versmaeden?     (85) Want seker heught het my, dat ghy quamt in ’t beghin,     Dat ’t sulcken onweer was, oft emmers niet veel min. Als ick u seyd, siet toe, zijt doch soo wijs in ’t waeghen, Dat ick uw’ cloeckigheydt laes! niet en moet beclaeghen.     Van waer dees nieuwe vrees? waer is dyn hooghen moedt,     (90) Waer is dien swemmer nu mis-achtende den vloedt? Nochtans zijt liever sulcx, dan ghy en plocht te wesen: Ick acht uw’ comste veel, als ghy comt sonder vreesen.     Als ghy den selven blijft, als ghy my houdt in ’t hert,     End’ dat uw’ heete vlam niet killigh asch en wert. (95) ’K en vreese niet soo seer de winden die nu blijcken, Als wel dat uwe min de winden mocht ghelijcken.     End’ dat u oft de saeck scheen minder dan ’t ghevaer,     En dat u docht, dat ick de moeyt niet weerdt en waer. ’K vrees somwijl, oft ick u waer onghelijck om t’houwen: (100) En dat mijn Stadt voor d’uw’ moest wijcken om te trouwen.     Dan beter can ick ’t al verdraeghen, dan oft ghy     Met (ick en weet niet wie) bedreeft uw boevery. [fol. K8v, p. 160] En dat om uwen hals eens anders armen quaemen, En soo door vremde min, mijn min haer eynde naeme.     (105) Ach! eer moet ick vergaen dan daer met zijn ghewont:     End’ eer moet mijne doodt voor-comen uwe sond’. Dit segh ick niet, dat ghy my teecken hebt ghegheven, Oft dat hier door de faem yet sulcx wordt aen ghedreven.     Dan ’k vrees’ het al: wie heeft oyt sonder sorgh ghemint?     (110) Voorwaer d’afwoordigheyt veel vreesen haer versint. Gheluckigh zijn de gheen, die teghen woorden moghen, En kennen ’t waere quaedt, en schouwen alle loghen.     Ons roert de valsche soo, als wel d’oprechte smaedt,     En soo wel dit als dat doet ons al even quaedt. (115) O dat ghy quaemt! en dat noch Vaer, noch windt, noch baeren, Veel min een ander min, oorsaeck van uyt-stel waeren!     Dat icker een verneem’ ’k sal sterven van ghequel:     Soeckt ghy misschien mijn doodt, ghy doet voorwaer niet wel. Maer die en soecktdy niet: vergheefs is hier mijn schroomen: (120) En dat ghy niet en comt, is enckel door het stroomen.     Ey! siet wat eenen vloedt den Oever staegh bevecht!     Ey! wat een dicke wolk den dagh te neder-leght! 1. Misschien dat Helles Moer nu nae de Zee ghegaen is. Die om haers Dochters doodt met storm nu soo bestaen is.     (125) 2. Oft wel de Stief-moer nu een Zee-Goddin, beroert     Dit Meyr, van spijt, dat hy haers Dochters naeme voert. Dit water, soo ghy weet, is seer de Meyskens teghen: Hier isser een versmoort, dus doet het my beweghen.     Maer denckt eens ô Neptun, wat ghy al hebt gemint:     (130) Gh’ en sult eens anders min niet tegen-staen met windt. [fol. L1r, p. 161] 3. ’T en is gheen valsche maer’, dat ghy die over-schoone En Tyro hebt ghemint, en daer by 4. Amymone.     5. De liev’ Alcione, end’ Arne in het gras:     Daer by 7. Medusa oock, eer sy slangh-hayrigh was. (135) 8. Laodice kan ’t self, end’ oock 9. Celeno konden, End’ ander wiens name ick somwijl heb ghevonden.     Voorwaer Neptun, ghy hebt met dees, end’ ander meer     U minnelijck vermeyt, nae der Poëten leer. Nu, daer ghy u soo dick in ’t minnen ginght te buyten, (140) Hoe wildy ons met storm den minne-wegh besluyten?     Doch stilt u hier, en thoont uw’ macht in vlacke Zee:     ’T is eenen cleynen plas die dit Landt scheydt in twee. Ghy grooten Godt, moest oock oft groote Schepen slechten, Oft wel een heele Vloot met uwen toorn bevechten.     (145) ’T is leelijck dat ghy terght in ’t swemmen een jongh boel,     Jae min, dan oft ghy ginght bestormen eenen poel. ’T is waer dat hy, end’ Eel, en weerdigh van gheslacht is, 10. Maer niet Ulyssis Neef, die soo by u verdacht is.     Hebt berm dan over twee. Hy swemt, maer inden vloet,     (150) Waer in sijn lichaem hanght, hanght oock al mijn behoet. Hier-tusschen heeft het licht (aen’t licht is dit gheschreven) 11. Gheschettert, end’ ons soo een goede loos ghegheven.     Siet in het gunstigh vyer stort mijne 12. Min der Wijn,     En seydt (doch drinckt de rest) korts sullen wy meer zijn. (155) Maeckt dan ô die soo diep zijt in mijn hert gheresen, Dat wy meer moghen zijn, wildt voor den storm niet vreesen.     Komt weer in uwe Borght, ô breker vande Min!     Waerom ligh ick in’t bedd’ soo ruym, en midden in? ’T is niet al wat ghy vreest, dert, Venus sal u stercken, (160) En, dat sy inde Zee gheboren is, doen mercken. [fol. L1v, p. 162]     Ick self ben dick belust tot in de Zee te gaen,     Maer dat mach meer een Man, als eene Maeght bestaen. 13. Want, zijnde Phryxus hier met Helle aen-ghedreven, Waerom heeft sy den naem aen ’t water moeten gheven?     (165) Oft vreestdy dat ghy swack in’t keeren wesen sout,     En dat ghy u de macht van dobbel wegh mistrout: Soo laet ons weder zy in ’t middel water gaeren, En brenghen mondt aen mondt te saemen op de baeren.     Dan sal soo ieder gaen weer nae sijn huys met vliet,     (170) Wel luttel, doch ghewis, meer sal het zijn, dan niet. O! dat ons deze schaemt’, die ons weer-houdt in’t minnen, Oft immers dese min, ons schaemte kost verwinnen!     Nu zijn sy quaelijck saem, de min end’ eer, ghevoeght:     Ick weet niet wat ick sal: d’eer taemt, de min vernoeght. (175) 14. Wanneer Jason eens tot Colchos was ghekomen, Soo heeft hy in sijn Schip Medeam mé-ghenomen.     15. Wanneer dat Paris oock tot Sparte was gheraeckt,     Heeft hy hem met de proy oock knap te Zee ghemaeckt. Maer ghy begheeft uw’ Lief, soo dickmael ghy zijt kommen: (180) En komdy niet te Scheep, soo komdy self gheswommen.     Nochtans, Leander, siet dat ghy soo moedigh weest,     In ’t smaeden vanden storm, dat gh’ oock het stormen vreest. Men siet een constigh Schip wel door tempeest verwonnen: Hoe? meyndy dat uw’ handt, meer als de riemen connen?     (185) Dat ghy Leander dert, dert menigh Schipper niet,     Voorwaer een sulcken eynd’ men inde Schip-braeck siet. Ey my! dat ick u raed’ wou ick wel niet vermoghen, Zijt dan, zijt moedigher, end’ hebt met my mé-dooghen. [fol. L2r, p. 163]     Als ghy maer hier en raeckt, end’ u soo dickmaels, als     (190) Ghy u worpt inde Zee, noch worpt om mijnen hals. Dan als ick metter oogh bemerck’ de stuere baeren, En weet ick niet wat kouw mijn herte komt beswaeren?     Niet min my oock den droom van ghister-nacht verstoort,     Hoe wel ick dien heb versoent, soo dat het hoort. (195) Want op den Daegheraet, soo mijne Lamp gingh flouwen, Wanneer-men is gewoon waer-droomen te beschouwen:     Is my de spil door vaeck ghevallen uytter handt,     End’ heb mijn swaere leen gheleyt op ’t Ledekant. Doen docht my opentlijck, en met verbaesde sinnen, (200) Te sien hoe een Dolfijn den Oever nouw kost winnen.     Die (soo haest hem den vloedt op ’t sandt ghedreven heeft)     Het leven ende Zee te saem begheven heeft. Ick vreese, wat het zy. Spot niet met mijne droomen: End’ komt maer herwaerts aen, als ’t Meyr is sonder stroomen.     (205) End’ spaerd’ u selven niet, spaert immers die ghy mindt,     Die niet kan zijn ghesont, dan soo langh sy u vindt. Dan nu verhop’ ick vré van dees vermoeyde baeren, Ey! komt met cloecken moet het water door ghevaeren.     Ter wijlen dat de Zee niet swembaer is, mijn Lief,     (210) Troost u, ende uw’ verdriet; in desen mijnen Brief. UYT-LEGGHINGHE Op den achthienden Brief.     1. DE Moeder van Helle, is Nephele. Siet de Voor-reden vanden sesden Brief.     2. De Stief-moeder van Helle, is Ino. Dese gheworden zijnde een Zee- Goddin, ende noch vergramt zijnde op Helle haere schoon-Dochter, om [fol. L2v, p. 164] dat de Zee Helles-pontus haeren naem draeght, beroert dese wateren soo eysselijck, so sy meyndt ende seydt.     3. Tyro is gheweest de Dochter van Salmoneus, Koninck van Elis, seer schoon. Sy was eens verlieft op ’t Rivier Enipeus; maar Neptunus dit be- nijdende, heeft sijn selven verandert inde ghedaente van Enipeus, ende heeft Tyro aldus ghekreghen, ende van haer ghewonnen in eener draght Neleus ende Pelias.     4. Amymone Dochter van Danaus, wierdt uyt liefde van Satyrus ghe- volght: maer sy aen-roepende de hulpe van Neptunus, is den Satyr ver- jaeght, ende heeft Neptunus by haer gewonnen Nauplius.     5. Alcyone Dochter van Atlas, een vande ghene diemen noemt Pleiades, heeft van Neptunus verkreghen Hyerum oft (zoo ander segghen) Hyreus, Vader van Orion.     6. Ceiceque & Antone nata. Sommighe segghen, Ceice & Alemone na- ta, soude zijn Iphimedia, Dochter van Circe, & Alemon, die ghetrout is gheweest met Aloeus: maer sy gaf uyt dat sy met Neptunus versamt is gheweest, ende voort-ghebracht de twee Reusen Otus ende Ephialtes.     7. Medusa Dochter van Phorcus, is bemindt gheweest van Neptunus om haer schoon hayr, ende verweldight inden Tempel van Minerva, waerom dat sy Minerva uyt toornigheydt haer hayr verandert heeft in Serpenten.     8. Laodice Dochter van Priamus, is van Neptunus bevrucht, ende heeft ghebaert Cycnum.     9. Celano Dochter van Atlas, een van de Pleiades, heeft van Neptunus ghewonnen Lycon en Nycteus.     10. Neptunus was heel verbittert op Ulysses, oft om dat hy Polyphemum sijnen Soon d’ooghe had uyt-ghesteken: oft om dat hy de Vestenen van Troya had helpen bederven, die Neptunus had helpen maecken,* oft om dat hy Palamedem sijnen Neve, verraedelijck had beticht ende doen steeni- ghen.     11. D’ Antiquen plachten door sekere teeckenen van ’t vyer te ghissen ende te bemercken voor oft teghen-spoedt; ghelijck wy nu souden seg- ghen, alsser inde leem oft wiecke vande keers yet onghelijck brandt, oft uyt-ghespouwen wordt, daer is eenen gast.     12. Mijne Min, is mijne Voedster.     13. Sy raeckt, dat gheseyt is inden voor-gaenden Brief, num. 8.     14. Siet den sesden Brief num. 1. ende den twelfsten.     15. Siet den vijfthienden ende den sesthienden Brief. [fol. L3r, p. 165] DEN NEGENTHIENDEN BRIEF, Acontius tot Cydippe. Verklaer van desen Brief. AContius een Jonghelingh uyt het Eylandt Caea, ghetrocken zijnde nae Delos tot de Feest van Diana, die ghehouden wierdt van veel schoone jonghe Maeghden, is vervallen inde liefde van een Edele Jouffrouw gheheeten Cydippe. Hy mistrouwende haer ten houwelijck te krijghen, om sijn onghelijck gheslachte, heeft met eenen loosen vondt haer sien te betrappen. Heeft op eenen schoonen Appel gheschreven dese oft dierghelijcke Veersen,    Ick sweer’ u by Diaen, end’ allen haer besluyt,    Dat ick u volghen sal, en worden uwe Bruydt. Ende heeft hem gheworpen voor haere voeten. Sy gheen quaedt vermoeden hebbende, heeft den Appel op-genomen, ende die Veerskens ghelesen: ende heeft haer selven alsoo aen hem verbonden. Want al wat in dien Tempel belooft wierdt, moest volbracht worden, door sekere wet ende Costume van ’t Landt. Haeren Vader dit niet wetende, belooft haer ten houwelijck aen eenen anderen [fol. L3v, p. 166] Joncker. Maer soo sy soude meynen te trouwen, wierdt sy bevanghen met de kortse. Acontius dit vernomen hebbende, schrijft haer desen Brief, haer vermaenende van haere belofte die sy hem hadde ghedaen, om tot ghesontheydt te komen, ende beghint aldus:     Pone metum, nihil hic iterum jurabis amanti,         Promissam satis est te semel esse mihi. LEght vreese neer: gh’en sult niet weer te sweeren vinden: Ghenoegh is ’t, dat ghy eens u ginght aen my verbinden.     Door-leest het, soo moet u verlaeten alle pijn,     Die (soo langh sy u quelt) gheworden is de mijn. (5) Waerom doch wordy roodt? want, ’k dencke dat uw’ wanghen, Nu weder met de verf van schaemte zijn bevanghen.     Ick eysch beloft, en trouw, niet eenigh dertel spel,     Ick min als wettigh Man, niet als een geyl ghesel. In-siet de woorden eens, die op den Appel stonden, (10) Dien ick heb voor uw’ voet door eenen worp ghesonden;     Daer hebdy my belooft, dat ick te voren-houw,     ’T en waer’ dat met uw’ woordt, vervloghen waer uw’ trouw. Dat vrees ick: 1. De Godin blijft haere gramschap setten: Ghy Maghet moester meer, dan uw’ Godin op-letten.     (15) Nu vrees’ ick ’t selve noch: maer ’t selven in my groeyt,     En doet dat in mijn hert, de vlamme hoogher gloeyt. De liefd’ oock, die in my was vanden aen-beghinne, Wast enckel door de hop’, die ghy my gaeft om minnen. [fol. L4r, p. 167]     De hope gaefdy my, end’ ick gheloofden u:     (20) Diana wasser by, wat loochent ghy my nu? Diana wasser by, end’ is het noch indachtigh, Jae heeft met eenen knick, ghethoont te zijn waerachtigh.     Ick laet u toe, dat gh’u door my bedroghen seght,     Als ghy d’oorsake maer op mijn trouw’ min en leght. (25) Wat heeft mijn list betracht dan enckel u te krijghen? Daer ghy af claeghen wilt, dat mocht u wel doen swijghen.     ’K en ben van aerd oft const tot desen treck gheraeckt,     Ghy zijt het schoone Maeght die my soo gheestigh maeckt. De liefde self heeft u (wordt hier yet constigh vonden) (30) Met woord’ my toe-gheseyt, en met de list verbonden.     Ick maeckten de beloft’ soo hy my heeft ghedicht,     En door Cupidos raedt, ben ick hier onder-richt. Toch noemt het (lust het u) list, en wildt my betijghen, Is ’t dat ’t list heeten magh, sijn Lief te willen krijghen.     (35) Nu schrijf ick anderwerf, en bidd’ u voorder noch,     Ghy hebt nu klaghens reen, siet hier noch een bedrogh. Let ick u door de min, ick sal u meer beletten, Schouwt ghy, en doet uw’ best, gh’en sult my niet versetten.     Veel hebbender door sweerdt en krijgh behaelt hun Lief,     (40) En sal ’t my hinderen te schrijven eenen Brief? Godt gaef dat ick hier-in meer banden mochte vinden, Op dat ghy u hier af, gheensins en mocht ontbinden.     ’K heb’ duysent middelen, doch dit en is maer een,     Niet laet ick onversocht, niet onbeproeft, ô neen. (45) Oft ’t twijffelachtigh is, dat yemandt u sal vanghen, Godt weet het, doch daer toe sal ick veel laeghen hanghen. [fol. L4v, p. 168]     Hoe wel dat ghy een deel mocht vande stricken vlien,     Doch seker al te vlien, en kan gheensins gheschien. Baet my hier-in gheen const, soo kom ick tot de wapen, (50) En sal u met gheweldt doen in mijn bedde slaepen.     ’K en ben’t niet, die de daedt van Paris lacht’ren kan,     Oft yemandt, die om Man te zijn, sich thoont een Man. Wy, oock, maer siet ick swijgh’, veel liever wil ick sterven, En daelen in het graf, dan u te moeten derven.     (55) Oft waerdy niet soo schoon, ick sou gheschickter zijn,     Nu word’ ick aen-ghestout door uw’ volmaeckt aenschijn. Dat deed’ ghy, en den glans die uyt uw’ ooghen straelden, Veel schoonder als een Ster’, en my in ’t herte daelde.     Dat doet dien witten hals, dat doet dat blondigh hayr,     (60) En suyver handekens daer ick gheern’ vast in waer: En schoonheydt en ghelaet, daer schaemt’ is in te lesen: En voetjens, soo ick denck’ dat Thetis voetjens wesen.     Ach! dat ick alle rest dus prijsen cost, ’t waer veel:     Dan ick en twijffel niet, de stucken volghen ’t heel. (65) Wat wonder is ’t, dat ick door dit schoon beeldt ghedreven, Wil, dat my zy den pandt van uw’ beloft’ ghegheven?     Doch als ghy u van my ghevanghen tuyght te zijn,     Soo zijt door mijn beleydt en list gheworden mijn. ’K sal lijden al ’t verwijt, laet my den troost bekomen: (70) Waerom wordt my de vrucht van mijne moeyt benomen?     2. Achilles nam sijn Lief Briseis: 3. Telamon     Verkreegh Hesionen: elck volght die haer verwon. Zijt toornigh ende gram, ’t en sal my niet verdrieten, Als ick u (hoe wel gram) mocht hebben, en ghenieten.     (75) Ick die den toorn verweck, sal hem weer legghen neer,     Is ’t dat ick (om by u te komen) krijgh de eer. [fol. L5r, p. 169] Dan sal ick voor u staen met twee bedaude wanghen, En tusschen mijn gheween een woordt oft twee by-hanghen.     Niet anders als een slaef die slaeghen vreesen moet,     (80) Sal met ghevouden hand’ u ligghen voor de voet. Uw’ recht en kendy niet: roept; wat spreeckt ghy my teghen? Roept stout’lijck my by u, ghelijck meesterssen pleghen.     Ick laet u toe, mijn hayr te rucken uyt den hooft,     En dat ghy metter handt mijn aensicht open-klooft. (85) ’K wil lijden wat het zy: alleen moght my verveeren, Oft aen uw’ handekens mijn lichaem moghte deeren.     Maer noch met ketenen, noch boeyen my beswaert;     ’K sal met uw’ stercke Min ghenoeghsaem zijn bewaert. Als ghy versaedet hebt uw’ gramschap ende sinnen, (90) Dan suldy segghen, ach! wat een ghedult in ’t minnen!     Sult segghen, als ghy siet dat ick het al verdraegh,     Dat hy my staedigh dien, aen wien ick soo behaegh. Waerom word’ ick betight afwoordigh? want voor-seker Mijn goede saeck beswijckt ten naer-deel van voor-spreker.     (95) Niet dan dat my de Min dé schrijven, ick u sont,     Dit is’t dat over my, alleen ghy klaeghen kont. 4. Dient oock Diaen met my bedroghen? hoort mijn maenen: Gheeft ghy my gheen beloft, gheefts’ ommers aen Diane.     Sy wasser by, en sagh uw’ maeghd’lijk schamel-root,     (100) En met indachtigheydt uw’ woordt in d’ooren sloot. ’T vermoeden dat my komt, en grijp gheen stad’: begint-men Diaen eens t’overtreen, niet heftigher en vindt-men.     5. Het zwijn van Calydon zy mijn ghetuygh: ick weet     Hoe teghen haeren Soon de Moer haer thoonde wreet. [fol. L5v, p. 170] (105) 6. Actaeon tuyght het oock, wanneer hy van sijn Honden (Gheacht voor eenen Hert) seer leelijck is verslonden.     7. End’ het hooveerdigh Wijf verkeert in eenen steen,     Die in Mygdonia noch thoont een droef gheween. Ey my! Cydip, ick vrees’ de waerheydt voor te legghen, (110) Op dat ick ’t niet en schijn tot mijnder baet te segghen.     Nochtans ’t moet zijn gheseyt: dit is het, hoort my aen,     Dat als ghy trouwen wildt, ghy soo dick wordt bestaen. 8. Sy raedt u ’t best, en vreest oft dat ghy bleeft in loghen, En wildt dat ghy mocht zijn ghesont, ick onbedroghen.     (115) Hier uyt is ’t, dat (soo dick als ghy hier teghen gaet)     Sy uwe schuldt versoet, en betert uw’ misdaedt. Houdt op, den fellen boogh van 9. Delia te terghen, Sy kan veranderen, laet vré in u herberghen.     Houdt op, dat met gheen korts dat lichaem zy beswaert.     (120) En laet tot mijn ghenot dat weerdigh lijf bewaert. Bewaert dat aen-ghesicht tot mijnen brandt gheschaepen, ’T welck door den bloos en wit komt grooter schoont’ te raepen.     End’ ofter yemandt waer, die u aen my benijdt,     Dat hem alsoo gheschied’, ghelijck als ghy my zijt. (125) Het plaeght my, ’t zy ghy zijt, oft kranck, oft wildt gaen houwen: ’T welck ick van beyden wil, kan ick u niet waer-schouwen.     Dick quelt het my dat ick veroorsaeck dese pijn,     En dat ghy door mijn list blijft onghesont te zijn. Ick wensch, dat alle smert mijns Liefs op my moet daelen. (130) End’ sy door mijne quael, vry gae van alle quaelen.     Maer op dat ick verstae, hoe dat het met u gaet,     Kom ick in ’t heymelijck voor-by uw’ deur en straet. Ick volgh de Maerten naer oft yemandt vande Knaepen, En vraegh oft ghy by nacht moght hebben wel geslaepen. [fol. L6r, p. 171]     (135) Ey! dat ick niet en dien voor eenen Medicijn,     En raeck uw’ handekens, en by uw’ bedd’ magh zijn! En weder ey! dat ick daer niet en ben ghebleven: Een die ick ’t minste wou, die sit misschien daer neven.     Hy raeckt die handekens, hy sit daer staedigh by,     (140) Vervloeckt en van de Go’en, en met de Go’en van my. End’ als hy haeren Pols wildt met den vingher raecken, Hout hy langh dien arm, en doch hy heeft oorsaecke,     Jae kust haer by gheval, en raeckt dien soeten schoot,     Voor sulcken eenen dienst, is dien loon te groot. (145) 10. Maer toch wie laet u toe mijn koren t’saem te hoopen? Wie opent u den wegh tot eender anders hopen?     O dit is mijnen schoot, mijn kus neemt ghy met schandt,     Neemt van dat lijf uw’ handt, ’t welck is aen my verpandt. Neemt, neemt, uw’ handt van hier, die ghy nu raeckt, is mijne: (150) Doet ghy dat flus, ghy sult een over-speelder zijne.     Verkiester een, die niet belooft en is ter eer:     Is ’t dat ghy ’t niet en weet, dit dingh heeft haeren Heer. Toch en ghelooft my niet, doet het verbondt eens lesen, Iae dat sy ’t selve lees, om niet beschalckt te wesen.     (155) Gaet uyt de kamer, gaet, en maeckt u uyt de weegh:     Wat maecktdy? gaet hier uyt, dit bedd’ en is niet leegh. Want dat sy schijnen magh aen u te zijn verbonden, Soo wordt uw’ saeck noch niet soo goedt, als mijn bevonden.     Sy heeft het my belooft: den Vader u: ghewis     (160) Hy is wel d’eerst naer haer, maer sy haer ’t naesten is. Den Va’er heefts’ u belooft: sy heeft haer my ghesworen: Hy heeft een mensch, sy Godt tot haer ghetuygh ghekoren.     Hy vreest van loghen-tael, sy van meyn-eedigheydt:     En twijffelt ghy waer-in de meeste vreese leydt? [fol. L6v, p. 172] (165) Ten lest, om van hun beyd’ ’t perijckel t’overweghen, Siet d’uyt-komst: hy vaert wel, sy is te bed’ gheleghen.     Wy hebben eenen strijdt seer onghelijck in’t hert:     Wy voeden beyd’ een hop’, maer voeden niet een smert. Ghy zijt noch onbeweeght, ick heel beroert van binnen: (170) End’ min haer uytter hert, die ghy misschien sult minnen.     Dat ghy rechtveerdigh waert, en dedet dat behoort,     Ghy soudt mijn minne-vyer self stieren soetjens voort. 12. Nu om dat hy van sin soo op-gheset wildt blijven, Is’t dat ick desen Brief aen u heb moeten schrijven.     (175) Hy maeckt u aldus sieck, en by Diaen verdacht:     Verbiedt hem dat hy u te naecken voorder wacht. Door hem is’t dat ghy lijdt ’t perijckel van uw’ leven: Wou Godt, dat ghy hem mocht uw’ kortsen over-gheven.     Is’t dat ghy hem verstoot, en niet en mint, terstont     (180) Sult ghy (doch seker ick) weer worden heel ghesont. En vreest niet lieve Maeght, ghy sult ghesontheydt krijghen, Siet met een recht ghemoedt voor uw’ Diaen te nijghen.     De Goden worden niet versoent door offerandt,     Maer met (soo dat vereyscht) een trouw te voor verpandt. (185) Veel lijden vyer en vlam om soo ghesont te wesen: Veel worden wederom door bitter sap ghenesen.     Doch dit en is gheen noodt: en wacht maer van meyneedt:     En spaert u ende my, mett’ trouw die ghy my deed’. D’onwetenschap hier in sal uw’ misdaedt vergheven: (190) ’T verbondt is in uw’ hert niet langh ghenoegh ghebleven.     Nu zijtd’ hier af vermaent van my in uw’ mis-val:     ’T welck (soo langh ghy my smaedt) u staedigh volghen sal. 13. Hier by sult ghy Diaen aen-roepen in het baeren, Dat sy u inden noodt wil by-staen en bewaeren. [fol. L7r, p. 173]     (195) Maer sy dit hoorende, sal vraeghen wie het seydt,     En van wat Vader sy in ’t kinder-bedde leydt: Ghy sult haer doen beloft: Sy weet dat ghy kondt lieghen: Ghy sult doen eedt: sy weet, dat ghy haer kondt bedrieghen.     Ick vraegh soo niet na my: mijn vrees is over-groot,     (200) Om dat ick sie in u ’t perijckel vande doodt. Waerom toch hebben u uw’ Ouders soo bekreten? Waerom en doede niet uw’ schuldt hun open weten?     Iae weten: leght het maer aen uwe Moer alleen:     Want Lief dees uwe daedt en is niet schandigh, neen. (205) Seght haer, hoe wy voor eerst in kennis zijn ghekomen, 14. Als ghy van uw’ Godin den dienst had aen-ghenomen.     Hoe ick heel stont verbaest, als ick u eerst-mael sagh,     En t’uwaerts wierdt vervoert met eenen ooghen-slagh. Hoe oock (alsoo ick stae verwondert in uw’ wesen,) (210) Mijn kleedt is onbedacht van mijnen hals gheresen.     Daer by, dat (’k weet niet hoe) tot by u komen is,     Den Appel met het schrift van Godts ghetuyghenis. Den welcken, soo ghy quaemt voor uw’ Diaen te lesen, Ghy my dus hebt uw’ trouw onwetens aen-ghewesen.     (215) Maer om haer doen te sien, daer ghy staet in verbaest,     Verhaelt haer ’t selve schrift, dat ghy doen eersten laest. Sy sal u segghen, houwt, met die de Go’en verkoren: Mijn schoon-Soon magh hy zijn, die ghy het hebt* ghesworen:     Wie ’t is, hy is my lief, midts hy Diaen behaeght:     (220) Sulcx sal uw’ Moeder zijn, soo s’haer als Moeder draeght. Maer niet-te-min oft sy wou, wie ick ben, bevraeghen: Ghy siet hoe self Diaen my gaeden geeft gheslaeghen.     Het Eylandt daer soo dick de Nymphen zijn versaemt,     In ’t midden vande Zee, dat Caea wordt ghenaemt, (225) Dat is mijn Vaderlandt. Wilt ghy den Stam hoogh achten, Mijn Ouders komen oock uyt treffelijck gheslachte. [fol. L7v, p. 174]     Ick heb oock middelen, ’k heb sedigheydt, en siet     De liefde voeght ons bey, al waerder anders niet. Ghy moest my tot uw’ Man verkiesen sonder sweeren: (230) Ghy moest gheen anderen (hoe wel ghy mocht) begheeren.     Dit heeft my inden nacht doen schrijven uw’ Godin:     Dit heeft my inden dagh doen schrijven rechte min. 15. Van welcke my al-ree den schicht is toe-ghesonden: Wacht ghy, dat u den schicht van d’ander niet en wonde.     (235) Voeght hier mijn wel-vaert by: bermt over my en dy:     Ghy kont met eene hulp ghenesen dy en my. 16. ’T welck als het my gheschiedt, en dat-men gheeft het teecken, Dat nu ons’ offerandt in Delos wordt ontsteken.     Sal ick doen aen de wandt een gulden Appel slaen,     (240) En met twee reghelkens den in-houdt tuyghen gaen. Hier doet Acontius door desen Appel konden, Dat hy volkomelijck heeft sijnen heysch ghevonden.     Om u gheen voorder moeyt te doen met langh vertel,     Sal ick, Lief, mijnen Brief besluyten, en vaert wel. [fol. L8r, p. 175] UYT-LEGGHINGHE Op den negenthienden Brief.     1. DE Godin, te weten Diaen.     2. Siet den derden Brief, ende de Voor-reden.     3. Telamon Sone van Aeacus, ende mede-gheselle van Hercules inde verwoestinghe van Troya onder Laomedon, is van Hercules beghift gheweest met de schoon Hesione, Dochter vanden Koninck Laomedon, om dat hy eerst de Vesten had beklommen.     4. Hy seydt, wildy my bedrighen ende antwoordt weygheren, is kleyn, maer en bedrieght Dianam niet, want sy haer vinnigh altijdt wreeckt.     5. Siet den derden brief num. 12.     6. De Fabel van Actaeon, hoe hy van syn eyghen Honden verbeten is, is ghenoegh bekent. Siet Ovid. lib. 3 Fab.3.     7. Niobe Dochter van Tantalus, Suster van Pelops, Huysvrouwe van Amphion Koninck van Theben, verhief haer selven boven Latona (die* maer twee kinders en had) om dat sy ses Sonen ende ses Dochters hadde van haeren Man: zijn al ter doodt ghebracht, ende sy is verandert in eenen steen die traenen ende druppen voort-brenght. Siet Ovidius lib. 3. Fab. 2.     8. Sy, is hier te segghen, ende te verstaen, Diana.     9. Delia oft Diana is het selve.     10. Hy spreeckt den Vyer aen die af-woordigh is.     11. Godt is hier te verstaen voor Godin ende Diana.     12. Hier spreeckt hy sijn Vrijster aen, teghen den anderen Vrijer.     13.* Diaen is de Godin die de Vrouwen in ’t baren by-staet.     14. Cydippe was Priestersse van Diaen.     15. Hy seydt, Cupido heeft my door-wondt, wacht ghy u, dat Diaen niet langher u in sieckte laet.     16. Oock de Heydenen als sy Houwelijckten deden Sacrificie met veel Musieck ende gheluydt, jae oock wel met Trompetten; ende hongen inden Tempel sekere ghetuyghenisse van welvaert ofte ghesontheydt. [fol. L8v, p. 176] DEN TWINTIGHSTEN BRIEF, Cydippe tot Acontius. Verklaer van desen Brief. CYdippe ghelesen, ende uyt den Brief van Acontius verstaen hebbende, de oorsaeck van haere sieckte, gheeft haer selven allenghskens op, om tot ghesontheydt te komen; hoe wel haeren Vader haer aen eenen anderen hadde toe-gheseyt. Dus schrijft sy hem desen Brief, ende beghint aldus:         Pertimui, scriptumque tuum sine murmure legi;             Juraret ne quos inscia lingua Deos. ICk heb bevreest gheweest, ende stom uw’ schrift gelesen, Om niet noch eens met eedt aen u verplicht te wesen.     End’ gh’ hadt my noch betrapt, ’t en waer (soo ghy ghelooft)     Dat ick u een-mael ben ghenoeghsaem toe-belooft. (5) Oock wou ick ’t schrift niet sien, dan waer ick u meer teghen, Ick had misschien den toorn meer van Diaen verkreghen.     Daer ick het al bestaen, daer ick haer val te voet,     Thoont sy u haere jonst, meer als sy my en doet. [fol. M1r, p. 177] En wildt (ghelijck ghy seght) aldus u komen wreken: (10) 1. Nauw aen Hippolytus bethoonde sy dees treken.     Maer beter had’ sy Maeght haer jonst bethoont aen Maeght,     Daer sy my (soo ick vrees,) nu tot het eynde jaeght. Want mijne korts’ en quael en willen niet verdwijnen, End’ ick en krijgh gheen baet vand’ hulp der Medicijnen.     (15) Hoe teer en swack van le’en (dunckt u) dat ick dit schrijf?     Hoe qualijck dat ick recht op mijnen el’boogh blijf? Noch komt de vrees hier bij, oft yemandt kost betrappen, 2. Meer als mijn Kamenier, dat wy dus saemen klappen.     3. Dees sit vast aen de deur, en vraeght-men wat ick maeck,     (20) Op dat ick schrijven mocht, seght, sy heeft groote vaeck. Als nu den slaep (die wij hier-in als decksel kiesen) Beghint door langhen tijdt gheloof-schijn te verliesen.     En datter komen zijn die sy in-laeten moet,     Soo hoeft sy, ende soo, sy my een teecken doet. (25) Dan, soo ick ben, in haest gae ick het schrijven staecken, En stop in mijnen schoot mijn Briefken onder ’t laecken.     Daer nae neem ick hem weer, en schrijf dat ick begost:     Hier siedy wat een pijn dat my den aerbeydt kost. Dat ick het segghen magh, ghy zijn soo veel niet weerdigh, (30) Dan, om my soeter nu te thoonen, ben ick veerdigh.     Soo dan om uwen t’wil, en door uw’ vals bedrogh,     Heb ick nu sieck gheweest soo langh, en ben het noch. Is dit dan mijnen loon door uw’ lof aen-ghekomen? ’K had beter u mishaegt, en van u niet vernomen.     (35) Maer doch had ick soo schoon niet schijnen u te zijn,     Ick had nu niet van doen de hulp van Medicijn. Nu ween’ ick door uw’ lof, en ben met list ghevanghen, 4. En door mijn eyghen goet heb ick de wond’ ontfanghen.     Terwijl noch ghy en wijckt, noch 5. hy hem naer u acht,     (40) Staet ghy op sijnen wensch, hy op den uwen wacht. [fol. M1v, p. 178] Ick ben ghelijck een Schip in volle Zee begheven, ’T welck nu wordt door den windt, nu door den vloedt ghedreven.     En nu den Bruyloft-dagh van d’Ouders wordt ghestelt,     Word’ ick met heete korts heel straffelijck ghequelt. (45) 6. En oock Persephone, wanneer ick meyn’ te trouwen, Klopt vinnigh op mijn deur, en doet de Feest weer-houwen.     Nu schaem’ ick ’t my, en vrees’ (al weet ick nerghens af)     Oft dit wel wesen mocht een rechte Gode-straf. Den eenen meyndt dat dit komt door mis-val: den desen (50) Seydt, dat 7. dien Man de Go’en niet aen-ghenaem moet wesen.     Hoe wel dat oock de faem, op u veel legghen doet,     Men meyndt dat ick my self vergheven hebben moet. Mijn quaedt is openbaer, den oorsprongh niet: ghy strijdet Twee-drachtigh teghen een, end’ ick eylacen! lijd’ het.     (55) Nu segh ick ’t opentlijck (doch en veracht het niet)     Wat suldy doen door haet, als dit door min gheschiedt? Quetst ghy uw’ Lief met liefd’, ghy moght uw’ vyant minnen: En op dat ghy my spaert, keert toch tot haet uw’ sinnen.     Oft ghy en draeght geen sorgh voor uw’ verhopen Lief,     (60) Die ghy aen-doende zijt soo langhen ongherief. Oft is’t dat ghy Diaen voor my te voet gaet vallen, Wat is het dat ghy roemt? ’t en baet my niet met allen.     Kiest: wildy voor my niet Diaen versoenen nu,     Soo hebdy my niet lief: en kondy niet, sy u. (65) Ick wou, dat ick oft noyt door d’onghetoomde baeren, Oft niet ter dier tijdt tot Delos waer ghevaeren.     Doen is mijn Schip ter Zee ghegaen in teghen-spoedt,     En tot begonnen wegh en was den stondt niet goedt. Wat voet heb ick gheroert? Waer heb ick my verdraeghen? (70) Hoe heb ick my te Scheep gaen op de waters waeghen? [fol. M2r, p. 179]     Maer ons reys is belet door onweer op dat pas,     Ey wy! ick liegh: het weer seer goedt en spoedigh was. Jae spoedigh ende goedt, als’t teghen ons hem sette, En schorsten onsen gangh, en onse reys belette.     (75) O dat dien teghen-windt had blijven staen wou Godt!     Maer van den drift des windts te klaeghen, is te sot. Bewoghen door de maer’, soo ick nae Delos spoeyde, Soo docht my dat ghewis de maeten niet en roeyden.     Hoe dick heb ick’t gheriem, als traegh, begaen met straf,     (80) En dat-men niet ghenoegh het zeyl te windt en gaf. 8. ’K was Andros nu voor-by, en Mycone ghevaeren, En nu begonst van ver’ haer Delos t’openbaeren:     Die siende, seyd’ tot haer, wat vlietdy schoone sté?     Hoe daelde wederom, als voorens, inde Zee? (85) Nu waeren wy te Landt, als wy des avonts saeghen Dat Phoebus inde Zee uyt spanden sijnen waeghen:     Den welcken als hy weer was op de aerd’ gheraeckt:     Ben ick ghekemt gheweest, en fijntjens toe-ghemaeckt: Mijn Moeder gaf my goudt, end’ aen de vinghers ringhen, (90) En cierelijck ghewaet met kostelijcke dinghen.     Dus ginghen wy dan uyt, met Wieroock ende Wijn,     En groetede de Go’en die daer te vinden zijn. En nu ter wijl mijn Moer daer doet haer Offerande, En dat sy branden doet der Dieren inghewanden.     (95) Leydt my mijn Voedster voort in Kercken hier en daer,     En doolen door ’t ghebouw der Goden bey-te-gaer. Nu gaen wy door het werk der Galeryen draven, En sien de Beelden aen, en Konincklijcke gaven.     9. Ick sie den Autaer oock van Horens op-ghericht,     (100) 10. En ’t Boomken dat Diaen in ’t baeren heeft verlicht. In ’t kort al watter was in Kercken ende Saelen; Oock kan ick niet, oft wil, al watter was, verhaelen.     Soo ick dat al bemerck, word’ ick van u bemerckt,     En mijn’ onnooselheydt, tot mijn bedrogh u sterckt. [fol. M2v, p. 180] (105) Ick gae weer tot de Kerck verheven met veel trappen, Wat plaets moest vryer zijn om yemandt te betrappen?     Ghy worpt my voor de voet den Appel met dit Dicht,     Ach! hoe naer had ick my noch eens aen u verplicht! Mijn Voedster nam hem op, en seydt met deftigh wesen, (110) Leest: Hier heb’ ick uw’ Dicht, ô groot Poët ghelesen:     Soo dat ick raeckten ’t woordt van trouw, heb ick terstont     Ghevoelt een schamel-root op-rijsen uyt den grondt. Ick hiel mijn ooghen vast in mijnen schoot gheslaeghen: Mijn ooghen die my zijn oorsaeckers van dit klaeghen.     (115) Maer wat verheughdy u? oft wat eer komt u doch,     Dat eenen Man een Maeght verschalckt heeft met bedrogh? Noch Schildt, noch Hellebaerdt mijn handen en vercierden, 11. Ghelijck voor Ilium Penthesilea swierden.     Oock hebdy niet van my voor buyt door uw’ bestier,     (120) 12. Gh’lijck van Hippolyta een gouden Bandelier. Wat is het dat ghy roemt, wat lof kondt ghy ontfangen, Dat een onnoosel Maeght is met uw’ list ghevanghen?     13. ’K ben even-eens betrapt ghelijck Scaeneis is,     Soo mooghtdy zijn ghenoemt van my, Hippomenes. (125) Maer beter had’t betaemt (quam u dit kindt te plaeghen, 14. Die ghy seght (’k weet niet wat) voor Fackelen te draeghen,)*     Met tucht, soo dat behoort, end’ eer te komen aen,     Ick moest verbeden zijn, niet met bedrogh begaen. Waerom als ghy my hiescht, en quamdy niet te segghen, (130) Om’t welck dat ghy van my niet waert te weder-legghen?     Waerom hebt ghy my eer bedwonghen, dan bekoort,     Kost ick ghevanghen zijn u hebbende ghehoort? [fol. M3r, p. 181] Wat baet u de manier van eedt aen u gheswooren, En Godts ghetuyghenis, die ghy my hielt te vooren!     (135) Den wil is’t dier sweerdt: met wil en swoer ick niet:     Doch door den wil alleen, trouw aen ons woordt gheschiedt. ’T beraedt en rijp ghevoel, dat sweerdt. Waer suldy vinden, Dat onbedachten eedt sal yemandt soo verbinden?     Heb ick u willen trouw gheloven tot den Echt,     (140) Heyscht het beloofde bed’ oock met behoorlijck recht. Maer gaf ick sonder ’t hert te stemme, die ghy hoorde, Soo hebtdy te vergheefs wat krachteloose woorden.     Ick ded’ u gheenen eedt: ick las maer dat ick vondt:     Ghy moest mijn Man niet zijn door sulcken een verbondt. (145) Bedrieghter ander soo: ghy moet maer schrijven Brieven: Ghy sult veel rijcke li’en van hunnen schat ont-rieven.     Doet Koninghen hun Rijck u sweeren, ende vraeght     Al watter eenighsins ter wereldt u behaeght. Kan uwen Brief soo veel, soo magh ick u beloven, (150) Dat ghey oock gaet in macht ver’ uw’ Diaen te boven.     Maer als’t al is gheseyt, als ick u teghen-staen,     En dat ick mijn beloft’ u hebbe doen verstaen: Soo heb ick niet-te-min de vrees en quaedt vermoeden, Dat self Diana moet mijn quael en pijnen voeden.     (155) Want waerom (alsoo dick als’t houw’lijck wordt bereydt)     Vervallen mijne le’en in groote swackigheydt? 15. Drymael is my de komst van Hymen aen-gheboden, Drymael is Hymen oock van onser Huys ghevloden.     End’ hoe wel dat-men dick smout inde lampen giet,     (160) Naer alle neerst en moeyt, en branden sy noch niet. ’K heb menighmael mijn hayr met salven gaen besmeeren, En heel verciert gheweest met kostelijcke kleeren. [fol. M3v, p. 182]     Maer als 16. hy raeckt het huys, end’ ons daer vindt bevreest,     End’ een ghelaet dat niet en dient aen Bruyloft-feest, (165) Worpt hy van sijnen hooft den Bloem-krans: dier-halven Druckt hy uyt sijnen hayr de kostelijcke salven.     End’ schaemt hem, dat hy bly by droeve vonden wordt,     En werdt soo roodt, als’t kleedt, daer hy in is ghegort. Maer ick ellendighe blijf met de korts bevanghen, (170) En mijne kleederen te swaer aen’t lijf my hanghen.     ’K sie Vader ende Moer staegh over my bedroeft,     En dat de bleecke doodt voor ’t houwelijck my toeft. 17. Ey staet my by Godin die u ghenoeght in’t schieten, En laet my nu de hulp’ van 18. uwen Broer ghenieten.     (175) ’T waer leelijck dat 19. hy ons sou by-staen inden noodt,     En dat ghy hebben soudt den titel van mijn doodt. 20. Heb ick misschien beloert uw’ naeckte schoonigheden, Als ghy in een Fonteyn ginght wasschen uwe leden?     21. Heb ick voor-by ghegaen uw’ Aultaer onder al?     (180) 22. Heeft mijne Moer uw’ Moer versmaet met dulle pral? Ick weet niet, dan dat ick de valscheydt heb ghelesen, En ben tot ongheluck door sijn bedrogh verwesen.     23. Maer is uw’ liefde waer, soo bidt ghy oock voor my,     End’ die my heeft ghequetst, dat hy my baetigh zy. (185) Waerom sy, die op my door ’t uytstel is verbolghen, Doet nu het best, dat ick u niet en kan ghevolghen?     Ghy kont, soo langh ick leef, my hopen: nu, den loop     Beneemt Diana my des levens, u de hop’. En denckt oock niet dat hy dien ick ben toe-ghewesen, (190) Magh sassem ende stout by my in ’t raecken wesen,     Hy sit wel by mijn bedd’, soo ver’ als d’eere draeght:     Maer weet oock, dat mijn bedd’, een bedd’ is van een Maeght. End’ oock heeft hy van my, ick weet niet wat vermoeden: Want dickmael sonder re’en de traenen hem uyt-vloeden. [fol. M4r, p. 183]     (195) En blooder als hy plagh, streelt ende soent hy mijn,     En met een flauwe tongh noemt my te wesen sijn. Is ’t wonder, daer ’t hy siet, dat hy yet heeft vernomen? Ick worp m’op d’ander zijd’ als ick hem in-sie-komen.     Ick swijgh’ en veyns’ den slaep met een ghesloten oogh’,     (200) En naeckt hy metter handt, ick ’t selve niet en doogh. Hy schreyt, hy klaeght, hy weent, hy sucht van dieper herten: En daer hy ’t niet verdient, doen ick hem dese smerten.     Kost ick, dat ghy soo bly een goedt ghenoeghen neemt,     Kost ick, dat ick uw’ list met woord’ heb toe-ghestemt. (205) Kost ick het spreken uyt, ghy die my hebt bedroghen, Ghy haddet eer verdient mijn gramschap en mis-dooghen.     Ghy schrijft op dat ghy mocht my komen sien, maer ey!     Ghy doet my deze wee, daer ghy zijn ver’ van my. 24. My wonderden waerom Acontius uw’ Naem was: (210) Om dat ghy quetst van ver’, is’t, dat hy u bequaem was.     Voorwaer van dese wond’, ben ick nog niet ghesont,     Gheraeckt als met den pijl, door ’t schrijft dat ghy my sondt. Doch hier wat soudy doen? mijn deerelijcke leden Soudt ghy hier moghen sien, door uwe daedt bestreden.     (215) Vervallen ben ick heel, mijn verf is sonder bloedt,     Ghelijck den Appel was gherolt voor mijnen voet. De witheydt end’ het roodt en schildert niet mijn wanghen, Maer van den Marmer-steen heb ick de verf ontfanghen.     Het silver is aldus dat op de tafels leydt,     (220) Dat door de water-kilt’ verliest sijn helligheydt. Saeght ghy my nu, gh’ en soudt my niet kennen konnen: Soudt segghen, ’t isse niet, die ick eens heb ghewonnen.     Jae gaeft my mijn beloft’ van trouw weer-om voorwaer,     En wenschste dat Diaen ’t self niet indachtigh waer. [fol. M4v, p. 184] (225) Misschien toe-rusten oock dat ick soud’ anders sweeren, En senden eenen Brief met alsoo slimme keeren.     Maer ’k wou ghelijck ghy wenscht, dat ghy my saeght met een,     Soo soudy sien uw’ Bruydt, en haere siecke le’en. Al waer’t dat uwe borst verstaelt waer tot het midden, (230) Soo soudy self voor my, vergiffenis gaen bidden.     Maer oft ghy weten wout, hoe dat het met my gaet,     Tot Delphos hebben wy versocht aen Phoebus raedt. End ick en weet niet wat de faem van my gaet raelen, Al oft ick mijn beloft’ niet wou ten vol betaelen.     (235) Dat hoor’ ick hier en daer van menschen ende Go’en,     En sien dat uwen wensch is spoedigh ende schoon. Van waer u dese jonst? oft ghy hebt oock ghevonden Een schrift, dat oock aen u de Goden zijn verbonden:     En nu ghy hebt de Go’en, ghev’ ick my op voorwaer,     (240) En stel’ my nu om u in als te volghen naer. Oock heb’ ick mijn verbondt mijn Moer verklaert dees daeghen, Maer sy heeft haer ghesicht van schaemte neer-gheslaeghen.     De voorder sorgh is d’uw’. Dit’s oock te veel voor my,     Dat eene Jonghe Maeght een Briefken sendt aen dy. (245) Nu heb ick oock ghenoegh vermoeyt mijn swacke leden, En mijn aelweerdigh’ handt en vindt gheen voorder reden.     En nu wat rester (midts ick met u gaeren moet)     Dan dat ick wenschen magh, dat ghy wel-vaeren moet. [fol. M5r, p. 185] UYT-LEGGHINGHE Op den twintighsten Brief,     1. Men seydt dat Diana de Jacht-Goddinne, Hippolytum seer bemindt heeft, om dat hy de Jacht seer lief hadde. Sijn Stief-moeder Phaedra op hem verlieft zijnde, heeft hem tot schande versocht, maer niet opghedaen. Dus sy haer aen haeren Man Theseus beklaeght hebbende vanden Sone, is hy ghenootsaeckt gheweest de vlucht te nemen: ende soo sijnde Peerden op den Zee-Oever verslaeghen wieren vande Walvissen oft Zee-Honden, die met groot gherucht in’t water vlieden, is hy inde touwen ende stringhen blijven hanghen, ende soo verscheurt. Door het ghebedt van Diana, heeft Aesculapius hem verweckt vande doodt, ende wierdt ghenoemt Virbius, om dat hy tweemael Man was gheworden. 2. Sy en klapten niet mondelingh t’saemen, maer met den Brief. 3. Mijne Voedster, seydt aen de ghene die my komen besoecken, dat ick slaep, op dat ick mocht schrijven. 4. Dat is, om dat ick aen u soo schoon docht, ben ick met sieckte bevanghen. 5. Hy, dat is den anderen Vrijer, die den Vader ghekosen had, niet wetende van ’t verbondt vande Dochter met desen Acontius. 6. Persephone, aliàs Proserpina, wordt hier ghenomen voor de doodt. 7. Dien Man, die mijn Vader my wildt gheven. 8. Andros ende Mycone, zijn Eylandekens inde Zee Ageum, daer sy voorby moest reysen. 9. In Delos was eenen Autaer heel van Horens op-ghemaeckt van Phoebus, sonder Kalck oft Mortel. Alle de Horens die Diana Suster van Phoebus kost krijghen, bewaerden sy daer toe, soo dickmael als sy vande Jacht quam. Desen Autaer liet-men sien voor wat wonders. 10. Latona soo sy soude baeren Apollinem oft Phoebum, ende Dianam, haere twee kinderkens steunde teghen eenen Palm-boom, ende Olijfboom. Siet Ovid. Metam. lib. 6 Fab. 4. Ende het 13. Boeck Fab. 4. Plutarchus in Pelopida seydt, dat ontrent desen Tempel liepen twee Fonteynen van soet, overvloedigh ende killigh water; het een wierdt ghenoemt Palma oft Palm-boom; ’t ander Olea oft Olijf-boom. 11. Penthesilea Koninghinne der Amazonen, is de Troyanen te hulpe ghekomen, ende droeghen ordinaris eenen Schildt, ghelijck een half Maen, een Hellebaert, Bijl oft yet dierghelijcks. [fol. M5v, p. 186] 12. Hippolyta, oock een Koninghin der Amazonen. Dese verwonnen zijnde van Hercules, is ten houwelijck ghegheven aan Theseus, die van haer ghewonnen heeft Hippolytus. Sommighe segghen, dat Hercules door het ghebodt van Eurysteum, haer heeft verwonnen om haeren gulden Bandelier. Soo wildt Cydippe nu segghen, wat hebdy in my ghesien om my soo te betrappen? 13. Scaneis, is te segghen, Dochter van Scaneus, dat is Atalanta, die inde loop-baen van Hippomenes verwonnen is door dry goude Appelen. Siet Ovid. Metamorph. lib. 10. Fab. 11 14. Dit Kindt dat Fackels draeght, is Cupido. 15. Hymen is den Godt van het Houwelijck. Het is vooren gheseyt. 16. Hy, is te verstaen Hymen. 17. De Godin die haer in’t Jaeghen ende Schieten ghenoeght, is Diana. 18. Den Broeder van Diana, is Apollo, oft Phoebus, Godt vande Medicijnen. 19. Hy, uwen Broeder Apollo ghenees-Meester. 20. Sy raeckt de Fabel van Actaeon, die verandert wierdt in eenen Hert, om dat hy Diaen, naeckt hadde ghesien. Siet Ovid. Methamorphos. lib. 3 Fab. 2. 21. Sy raeckt de Fabel van Oeneus; desen was Koningh van Calydonia, ende plagh uyt onweerdigheydt in sijne Sacrificie Dianam niet te eeren. Dus schickten sy in sijn Landt een groot Wildt Swijn, d’welck heel het Veldt verwoestede, tot dat Meleager met vele jonghe Edel-mannen het Swijn heeft verslaeghen. Ovid. lib. 8. fab. 4. 22. Sy raeckt de Fabel van Niobe. Siet Ovid. Metamorph. lib. 6. fab. 3. Is te vinden de Fabel van Niobe inden voor-gaenden Brief, num. 7. 23. Sy spreeckt Acontium aen. 24. Acontius is te segghen eenen Pijl oft schicht om yemandt te quetsen. [fol. M6r, p. 187] DEN XXI. BRIEF, Sappho tot Phaon. Verklaer van desen Brief. SAppho van Mytelene, (Dochter van Scamandronymus) een Poëtersse ende Lier-speelster, waer van noch heden het karmen Sapphicum wordt ghenaemt, was eerst ghehouwelijckt met eenen rijcken Man van Andros, met naeme Cercola, Cersyla, oft Cercylla, van wien sy eene Dochter hadde met naeme Cleia, oft Clio. Sy had oock dry Broeders, Larychus, Charaxus, ende Eurigius: daer by had sy dry Vriendinnen, daer sy onnuttelijck met leefden, Atthis, Thelesippa, en Megara, ende noch andere meer. Nae de doodt van haeren Man, wierdt sy verlieft op Phaon, die oock van Mytilene was, ende den schoonsten des Landts. Ende dat hy soo schoon was, seght Plinius lib. 22. cap. 8. ghekomen te zijn, dat hy ghevonden hadde, den wortel van seker kruydt, ghenaemt Centum-capita. Aelianus seght, dat hy Phaon eens van Venus ghestopt is gheweest onder de Latouwe. Andere segghen, dat hy plagh het volck met een Schuytjen over te setten, om alsoo sijnen kost te winnen: ende [fol. M6v, p. 188] dat Venus eens wou over-gheset zijn, ’t welck hy dede sonder loon te bespreken, niet wetende evenwel, dat het een Goddinne was. Sy over-gheset zijnde, gaf hem een doosken van Abast, met sekere salve, waer mede hy ghestreken zijnde, soo schoon gheworden is. Desen Phaon was vertrocken nae Sicilien, om den vlammighen Bergh Aetna te sien. Dus sy meynende van hem verlaeten te zijn, heeft uyt wanhop’ haer selven verdroncken. Maer eerst hem schrijvende desen Brief, ende beghint aldus.         Ecquid, ut inspecta est studiosae littera dextrae,         Protinus est oculis cognita nostra tuis? WEl, soo uw’ wacker oogh’ een geestigh Briefken las,     En hebdy niet ghekent stracx dat het mijnen was? Oft had ghy hier dan naem van Sappho niet ghevonden, Soudt ghy noch twijffelen van wie hy wierdt ghesonden?     (5) 1. Misschien oock vraeghdy my, hoe sich mijn droeve pen     Tot ween-dicht over-gheeft, daer ick Lier-rijmster ben? Mijn min moet zijn beklaeght: dit Veers dient tot het klaeghen: Mijn droefheydt laet niet toe, 2. het Lieren-spel te waeghen.     Ik brand’ ghelijck een Veldt, het welck men dickmael vindt     (10) Staen in een volle vlam door voord’ringh vanden windt. Ghy gaet u in’t gheberght van 3 Aetna staegh vermeyen, End’ ick voel in mijn hert een meerder vyer verspreyen. [fol. M7r, p. 189]     Het Rijmen lust my niet, ghelijck het voortijdts dé,     In al mijn teghen-spoedt end’ onverdiende wee. (15) Ick vraeghe niet met al, naer allen mijn ghespelen, 4. De schoon’ Lesbiades, end’and’re, my vervelen.     Onweert is 5. Cydno my, onweert is 6. Amythoon:     End’ 7. Atthis, soo sy plagh, en dunckt my niet soo schoon: End’ ander honderden, die ick soo plagh te minnen: (20) 8. By my kont ghy alleen, meer, als sy allen, winnen.     Schoon is uw’ aen-ghesicht, en ghy vol-jeughdigh zijt:     O aen-ghesicht dat my soo lieffelijck bestrijdt! Neemt Herp en Boogh, ghy sult aen Phoebus heel gelijcken: Neemt horens op het hooft, soo sal u Bacchus wijcken.     (25) En Bacchus 9. Gnosiden, en Phoebus 10. Daphnem mindt,     Nochtans is tot de Lier, noch dees, noch die ghesint. 11. Maer d’Heliconides begaven mijne tonghe, En nu wordt mijnen Naem de wereldt door ghesonghen.     12. Oock wacht Alcaeus niet (mijn Landt en konst-ghenoot)     (30) Hoe wel hy hoogher klinckt, meer lofs nae sijne doot. Heeft my de stief-natuer gheweyghert schoonigheden, ’K vergheld’ met mijnen gheest de schaede mijnder leden.     Kort ben ick: maer nochtans bekent door goede faem,     De wereldt door: ick voer de maet van mijnen Naem. (35) Ben ick niet wit van huyt, siet, Perseus onder allen 13. Is op Andromeda (daer sy was bruyn) vervallen.     14. Oock met de witte Duyf den Pleckaert dickmael paert:     En met den Papegay de Tortel-Duyf vergaert. Is’t saeck, dat ghy aen gheen en sult uw’ liefde bieden, (40) Dan die u weerdigh zy, soo sal u gheen gheschieden.     Maer als ghy laest mijn Dicht, doen achten ghy my schoon,     Ick spanden boven al in spraeck by u de croon. [fol. M7v, p. 190] Ik songh, het heught my noch, ick ben indachtigh bleven, Als ghy my tusschen-bey veel soentjens quaemt te geven:     (45) Dees preesdy, end’ in als behaegden ick u wel,     Maer seecker boven al in ’t dertel minne-spel. Doen was’t dat boven-maet ick u gheheel bekoorden, Met al mijn geyl bejagh, en vriendelijcke woorden.     En soo nu onse vreughd’ ten eynde was ghebracht,     (50) Verslaeghen laeghen wy, besweet, en sonder macht. 15. Nu hebtdy tot uw’ min de schoone Siceliden: Wat geldt my Lesbos nu? Ick wil oock derwaerts vlieden.     Maer ghy Sicelides en wildt hem niet, ghewis,     Ontfanghen in uw’ Landt, die my ontloopen is. (55) Behoedt u voor ’t bedrogh van sijnder tael en loghen: Met al dat hy u seydt, ben ick te voor bedroghen.     19. End’ ghy, ô Erycin’, siet hoe mijn saecke staet,     En midts ick d’uwe ben’, ey gheeft my goeden raedt. 17. Houdt dan de swaer Fortuyn noch al haer oude ganghen? (60) En blijft my eeuwelijck met ongheluck bevanghen?     Ses-jaerigh was ick maer, als ick mijn ouden Vaer     Sagh (een ontijd’lijck lijck) staen in een droeve Baer. 18. Mijn Broer is op een Hoer ontsteken buyten reden, En heeft by alle schand’ oock groote schae gheleden.     (65) Nu in ellendigheydt waeght hy sich op de Zee,     En soeckt met schand’ ’t goedt, dat hy met schand’ verdé. My haet hy, dat ick hem heb dickmael onder-wesen, En door mijn vrye tongh is dit op my gheresen.     End oft het niet ghenoegh en waer, dat my misschiet,     (70) Siet, een jonck Dochterken vermeerdert mijn verdriet. Ghy laet u tot mijn klacht, als leste reden vinden: Ey! mijn onsaligh Schip krijght geenen spoedt der winden. [fol. M8r, p. 191]     Mijn hayr hangt inden hals verspreydt, en sonder bandt:     Ick hebbe gheen Ghesteent’, oft Peerels aen de handt. (75) Heel slecht ben ick ghekleedt: ick laet my niet palleren, Mijn hooft is sonder goudt, mijn Tuyten sonder smeeren.     Ramsalighe voor wie, is ’t dat ick my vercier?     Dien ick behaeghen wou alleen, is ver’ van hier. Mijn hert kan zijn ghewont met duysent lichte pijlen, (80) Ick vinde tot de min oorsaecken t’ aller wijlen.     59. ’T zy dat my Lachesis dees wet ghegheven heeft,     En dat mijn leven is van stueren draet gheweeft: Oft ’t zy dat d’oeffeningh’ komt inden aerdt ghedreven, De Musen hebben my een sacht’ natuer ghegheven.     (85) Wat wonder is het dan, dat ick verwonnen ben,     Van sulcken soeten jeught, die ick soo weerdigh ken? 20. Ick vreesden oft Auror’ voor Cephalus wel desen Sou hebben wegh-ghevoert, maer dit moet ick niet vreesen.     21. Dat hem de schoone Maen (die ’t al besiet) besagh,     (90) Sy soud hem doen den slaep verlinghen nacht en dagh. 22. End’ Venus nam hem op in haer Yvooren waeghen, Maer siet dat hy aen Mars sou moghen oock behaeghen.     23. O nu noch Jonghelinck, noch Kindt: bequaeme jeught:     O roem van uwe eeuw, en al dees wereldts vreught! (95) Komt hier, daelt inden arm met vlijt van uw’ Vriendinne: ’K bid niet, dat ghy my mint, laet toe dat ick u minne.     Ick schrijf, en d’ooghen zijn van traenen vol en nat:     Ghy kont de kladden sien en mercken op dit blat. Waert ghy ghesint te gaen, soo immers haddy konnen (100) En stilder gaen, en my de welvaert moghen jonnen.     Maer nu, hebt ghy met u, noch kus, noch traen, noch yet,     End’ ick en vreesden niet-met-al, dat my misschiet. [fol. M8v, p. 192] Van u en is my niet dan’t onghelijck ghebleven, Daer ick u heb den pandt van mijne Min ghegheven.     (105) ’K en heb u niet belast: doch allen last waer vry     Alleen gheweest, dat ghy indachtigh blijft op my. Ick sweere by den Godt die my besit van binnen, En by mijn soet vermaeck de neghen sangh-Godinnen,     Dat, soo (ick weet niet wie) my seyde, Phaon vlucht,     (110) Ick langh noch heb gheweent, ghesproken, noch ghesucht. Mijn tonghe kost gheen spraeck, mijn oogh gheen traenen vinden, Een eysselijcke kouw quam mijn ghemoedt te binden.     Soo nu den schrick verdween, heb ick mijn borst begonst     Met vuysten op te slaen, en tieren als beronst. (115) Niet anders als een Moer, die haeren Soon siet sterven, En draeghen naer het graf, en eeuwelijck moet derven.     Charaxus mijnen Broer verheught hem even seer,     En groeyt in mijnen druck, en gaet gins ende weer, End’ op dat ieder mocht mijn weedom schandigh achten, (120) Seydt hy, haer Dochter leeft, van waer al dese klachten?     De schaemte met de min en wordt niet wel versaemt,     ’T volck sagh het al: mijn borst was bloot, end’ ick beschaemt. Ghy zijt al mijne sorgh, mijn droomen u verthoonen, O droomen die den dagh in klaerigheyt verschoonen.     (125) Daer vind’ ick u, hoe wel ghy verre wesen meught,     Maer doch niet langh ghenoegh en duert my dese vreught. Seer dickmael dunckt het my aen uwen hals te hanghen, En dat ghy my weerom komt in uw’ armen vanghen.     Ick ken de kusjens al, die ghy my zijt ghewoen     (130) Te haelen vanden mondt, en al mijn weer-ghesoen. [fol. N1r, p. 193] Somwijlen streel ick u, en schijn u aen te spreken, En mijnen mondt ontsluyt door dese sinne-treken.     Al watter voorder beurt te schrijven waer te vry:     Doch ’t buertder al, en noyt en ben ick sonder dy. (135) Maer soo haest als de Son sich komt, end’al verthooghen, Klaegh’ ick dat my den droom soo schielijck is ontvloghen.     Ick gae nae Kuyl en Bosch, oft my kost baet gheschien,     Want Kuyl en Bosch heeft veel van ons bedrijf ghesien. Daer loop ick sinneloos met onghebonden Tuyten, (140) 24. Al oft Erichtho my dul had ghedreven buyten.     Ick sie daer eenen kuyl van Tuf-steen op-ghevracht,     Voor wie ick menighmael het Marmer heb’ veracht. Ick vind’ den Bosch, daer ick met u dick quam vergad’ren, End’die ons heeft bedeckt met sijne groene blad’ren.     (145) Maer ick en vind’ daer niet des Boschs, noch mijnen Heer:     De plaets en acht ick niet, hy was des plaetses eer. Ick heb den rusch ghekent daer wy eens laeghen t’saemen, Het gras lagh noch ter aerd’ghedruckt door ons lichaemen.     Ick viel ter plaetse neer daer ghy gheleghen hadt.     (150) Die my doen wel beviel, maeck nu met traenen nat. Iae Bosch end’ alle loof schijnt treurende te quelen, De soete Voghelkens niet meer soo lief en spelen,     26. Alleen de droeve Moer, wraeck-gierigh op den Man,     Klaeght Ityn haeren Soon, soo droevigh als sy kan. (155) De Moeder haeren Soon end’ ick mijn vierigh minnen: Voorts komt den droeven nacht met stilt’ de rest verwinnen.     Daer is een klaer Fonteyn, glat als glas ende sacht,     Veel meynen dat sy heeft een Goddelijcke kracht: [fol. N1v, p. 194] Van boven komt een boom sijn tacken uyt te recken, (160) Van onder gaet het gras d’aerd’ met sijn groen bedecken.     Soo ick daer neder had’ gheslaeghen mijne le’en,     Een schoone jonghe Nymph voor ooghen my verscheen, End’ heeft my dus gheseyt: om dat ick u sie branden In onghelijcke vlam, gaet t’ Ambrasis verlanden:     (165) Daer siet de hooghe Son (soo ver’ sy magh) de Zee,     Leucadium ghenaemt, end’ oock Acteum mé. Hier heeft Deucalion hem af-gheworpen, zijnde Op Pyrrha seer verlieft, en sich tot swemmen pijnde.     Terstont is hem de min vervloghen uyt het hert,     (170) Deucalion en wist niet meer van dese smert. Die plaets heeft dese kracht. Gaet dan voor alle dinghen Nae Leucas, end’ en vreest in ’t water niet te springhen.     En dit gheseyt, verdween. Ick springh-op heel benauwt,     En met een traenen-vloedt heb ick mijn borst bedauwt. (175) 27. Ick gae, ô, daer het my te raeden u beliefde, Ver’ sy van my de vrees verwonnen door de liefde:     Wat ’t sy, ’t sal beter zijn, als nu. Komt soete locht,     (Mijn lichaem is niet swaer) dat ghy het schutten mocht. 28. Oft laet my, soete Min, uw’ vlogheltjens verwerven, (180) Om gheene vuyle doodt in Leucas vloedt te sterven.     Dan sal ick eyghenen aen Phoebus mijne Luyt,     En met een Veers oft twee doen sien wat het beduyt. Ick Sappho sanghster heb aen Phoebus op-ghedraeghen Mijn Luyt: sy was en sijn end’ allen mijn behaeghen.     (185) 29. Maer waerom sendy my (seght doch) naer Actium,     Daer ghy soo haest by my kont komen wederom? Ghy kont my baeten meer als Leucas water-krachten: En door uw’ schoonigheydt sal ick u Phoebum achten. [fol. N2r, p. 195*]     Soudt ghy op u ontfaen (oft ick daer quam in noodt)     (190) (O wreeder als een Rots) den titel mijnder doodt? Ach hoe veel beter waer ’t dat wy noch saemen laeghen, Dan dat ick my nu moet van dese klippe waeghen!     ’T is dese, die ghy plooght, ô Phaon menigh-keer,     Te heffen inde locht met alle lof en eer. (195) Nu woud ick gheestigh zijn: de droefheydt isser teghen, Den gheest is my gheschorst van mijns ellendes weghen.     ’K en hebbe tot de Dicht, noch oude macht noch wil:     Mijn Lier is even stom, mijn snaeren even stil. 30. Ghy Zeeusche Dochterkens van Lesbos oud’ en jonghe, (200) Ghy Dochterkens die ick heb met mijn Dicht ghesonghen,     Ghy die dit schandigh Lief my eerst hebt aen-ghebracht,     Te komen tot mijn spel voort-aen u allen wacht. Al wat u plagh in my te vooren te behaeghen, Heeft Phaon (’k sey by nae den mijnen) met ghedraeghen.     (205) Maeckt dat hy weder-kom’, uw’ Sanghster sal met hem     Weer-komen: want hy gheeft en neemt my gheest en stem. Wat? kan een wilde borst aen mijne bé ontfermen? Oft blijft het even wreedt, en vuert den windt mijn kermen?     ’K wou die mijn kermen vuert, uw’ zeyl oock wedervuer:     (210) En (zijtdy wijs) ghy moet niet blijven even stuer. Is ’t soo dan dat ghy komt, en dat ick moet verghellen Uw’ komst met offerand’, wat blijfdy my noch quellen?     Steeckt af, als Zee-ghenoot maeckt Venus u de baen:     Den windt sal spoedigh zijn, steeckt af, en komt doch aen. [fol. N2v, p. 196] (215) Cupido sal aen ’t Schip self Stierman willen wesen, En met sijn handekens de volle zeylen lesen,     Oft is’t dat ghy my wildt gheduerigh blijven vlien,     (Nochtans en vindtdy niet dat ick alsulcx verdien) Soo zy my voor het lest van uwer handt gheschreven, (220) Dat ick tot de doodt van Leucas Rots begheve. UYT-LEGGHINGHE Op den een en-twintighsten Brief.     1. DE Latijnsche hebben eene soorte van Veersen, die sy Elegia heeten, die sy houden voor een droef Liedt, ende dienstigh tot kermen dat sy hier ghebruyckt, teghen haere ghewoonte, want sy was Liersanghster.     2. Ovidius seght, Non facit ad lachrymas barbitos ulla meas, Barbitos schijnt gheweest te zijn een vrolijck spel; dat haer nu niet en dienden.     3. Phaon was ghetrocken nae Sicilien, om den vyerighen Bergh van Aetna te gaen sien. Sy meynden dat hy haer verlaeten hadde, ende daerom maeckt sy sulcken droefheydt.     4. De Dochterkens van Lesbos waeren haer ghespelen. Hier en dient niet meer geseyt.     5. 6. 7. Cydno, Amythoon, Atthis, waeren haer speelghenoten. Suidas noemter andere, maer dit is ghenoegh.     8. Die men bemindt, achtmen schoon. Soo seydt sy: neemt Pijl-koker ende Herp, ghy sult aen Phoebus ghelijcken. Neemt Horens op het hooft (soo schildertmen Bacchum) ghy sult Bacchum ghelijcken.     9. Gnosis, dat is Ariadna, die bemindt is gheweest van Bacchus, als sy in het Eylandt Naxos verlaeten was van Theseus. Siet den thienden Brief.     10. Daphne is bemindt gheweest van Phoebus. De Fabel is ghenoegh bekendt soo ick meyne.     11. Ovidius seydt Pegasides, ick segh, Heliconides, want het zijn de Musen. Pegasides worden sy ghenoemt van Pegasus, Heliconides van Helicon.     12. Alcaeus van Mitylene, was een groot Poeët van haeren tijdt.     13. De Fabel van Perseus ende Andromeda is ghenoegh bekent. Siet Ovid. Metamorph. lib. 4. Fab. 18. [fol. N3r, p. 197]     14. De Naturalisten meynen dat de Pauw met de Duyven, ende den Papegay met de Tortel-Duyf paeren. Ick segh dat de wite Duyf vergaert met den Pleccaert.     15. Phaon was nae Sicilien ghetrocken; dus meyndt sy dat hy daer de Meyskens vrijdt.     16. Venus wordt ghenoemt Erycine, vanden Bergh Eryx, daer sy gheviert wierdt.     17. Hier vertelt sy haer onghelucken, ende beghint van de doodt haers Vaders.     18. Haeren Broeder Charaxus, was eenen Schipper gheworden, ende soo hy Wijn voerden van Lesbos aen Naucrates, is hy vervallen op de schoon ende vermaerde Hoer Rhodope.     19. De Poëten stellen dry Godinnen die der menschen leven met hunnen spin-rock drijven, Cloto, Lachesis, ende Atropos. Ick neme hier een voor allen.     20. De Fabel van Aurora ende Cephalus (meyn ick) is ghenoegh bekent. Siet Ovidius Metamorph. lib 7. Fab. 26. Sy maeckt haeren Phaon soo schoon, dat Aurora, oft oock de Maen, oft Venus hem wel soude hebben behooren op te nemen tot hunnen boel. Ick heb hier moeten maetighen dat Ovidius wat te sottelijck schrijft, en liever swijghen, dan uyt te legghen.     21. De Maen oft Luna, heeft Endymion vervoert op den Bergh Latmos in Carien, ende daer in eenen langhen slaep gehouden, om by hem te komen als het haer lusten sal.     22. Venus heefter verscheyden ghemint. Nu seydt Sappho, dat sy oock wel Phaon soude hebben wegh-ghenomen, maer dat sy het niet en heeft ghedaen ten opsicht van Mars: ten dient niet uyt-gheleydt.     23. Sy spreeckt Phaon aen, ende verhaelt vreemde liefdes teeckenen.     24. Erichtho was een grootte Tooveresse in Thessalien. Ovidius schijnt haer hier te nemen voor een Furie.     25. Sy verhaelt hier de Fabel van Progne, hoe sy haeren Soon Itys aen haeren man door wraecke te eten ghegheven. Siet Ovidius Metamorph. lib. 6. Fab. 7.     26. Sy verhaelt hier, hoe eens Nais ofte Nymphe haer gheraeden heeft naer Ambracien te gaen, daer een groote Rotse is, inde Zee Actaeum oft Actium, oft Leucadium wie sijn selven (bekommert met de min) daer af in’t water wirp, wierdt ghenesen, ghelijck Deucalion, soo Ovidius hier meyndt.     27. Hier spreeckt Sappho dese Nymphe aen. [fol. N3v, p. 198]     28. Hier spreeckt sy Cupido aen, op dat hy haer sijne vloghelkens leen.     29. Hier spreeckt sy Phaon aen.     30. Hier spreeckt sy de Dochterkens van Lesbos aen.     31. Hier spreeckt sy Phaon weder aen.                     Eynde der Brieven van Ovidius. [fol. N4r, p. 199] APPROBATIO. SIngularis venustas, & elegantia vernaculae hujus Poësios, quâ Clarissimus Dominus LUDOVICUS BROOMANNUS Jurisconsultus, & Patricius Bruxellensis, Ovidianas Heroïdum Epistolas Teutonicas fecit, & in iis disticha distichis, rarâ metri felicitate, artificioque insigni, reddidit: sic ut praelum, lucemque publicam promeretur, ita legi poterit, ab iis praesertim, qui in illicitas non pruriunt voluptates, & quibus à lubricis animus alienus est. Ita Censeo Bruxellis hac XII. Jun. M. DC. LIX.                 ANTONIUS SANDERUS                     Can. & Scholasticus Iprensis                     Libror. Censor. [fol. N4v, p. 200: blanco] Tekstkritiek: fol. *3r: gheenen er staat: gheeden p. 17: verjaeght. er staat: verjaeght, p. 25: den er staat: den den p. 27: brandende er staat: brandt ende p. 38, vs. 41: zijn er staat: zjn p. 51, vs. 122: het haakje voor Lucina ontbreekt p. 63: Stadt er staat: Sadt p. 63: vergaderen. er staat: vergaderen, p. 78: maecken. er staat: maecken, p. 80: 25. er staat: 35. p. 101: nootcijfer 22 toegevoegd p. 116, vs. 105: volghd’ er staat: volghd p. 164, noot 10: maecken, er staat macken, Nederlandse heldinnenbrieven Voorkeurenpagina Opleiding Nederlands