Heldinnenbrief, Hypermnestra aan Lynceus, door Justus van Effen
Franse tekst (1711) met twee Nederlandse vertalingen (1758 en 1765)
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

Continue

Le Misantrope pour L’année MDCCXII (1713).



[p. 204]
Ovide étoit adonné à la Galanterie, & ses écrits ne le montrent que trop; mais à cela près, il donne à ceux qu’il introduit dans ses Poësies des sentiments si beaux, & des caractéres si grands, qu’on n’a point de peine à croire qu’il les a copiez d’après son propre coeur. L’imitation, quoique imparfaite, qu’on verra ici, de la lettre d’Hypermnestre à Lincée en pourra faire foi. en voici le sujet.
Danaüs averti par l’Oracle qu’il seroit détrôné par un des cinquante Fils d son Frére Aegyptus, leur donna en mariage ses cinquante Filles, auxquelles il commanda de poignarder leurs Epoux dans le lit nuptial. Hypermnestre, qui seule avoit desobeï à un ordre si cruel, en faisant évader son Epoux Lincée, lui écrit ainsi du cachot où elle avoit été emprisonnée, par les ordres de Danaüs.

Prince seul échappé du fer des Danïdes
Pour épargner tes jours j’ai bravé le trépas,
Tandis que les Epoux de mes Soeurs paricides
Egorgez expiroient dans leurs perfides bras.

[p. 205]
(5) Souvenir trop cruel de cette nuit funeste
Qui versa dans leur sein un éternel repos,
Tu retraces l’horreur du festin de Thyeste
Et tu m’affliges plus que tous mes autres maux.

On ne mena tremblante auprès de ma victime,
(10) Un tranquille sommeil avoit fermé tes yeux,
Trois fois je veux fraper, ma main novice au crime
Laisse tomber trois fois le poignard odieux.

Moi-même par ses mots je m’anime à la rage:
Hypermnestre calmez cette lâche frayeur.
(15) Vous seule entre vos Soeurs serez-vous sans courage,
D’un Pere il faut aider ou sentir la fureur.

Mais ce Prince toûjours m’a ténu lieu de Frere,
Je l’apelle aujourd’hui d’un nom encor plus doux;
Faut-il être rebelle aux ordres de mon Pere
(20) Dois-je plonger le fer dans le sein d’un Epoux?

J’ai promis à nos Dieux de le cherir sans cesse,
Et j’ai promis au Roi d’éxécuter ses voeux.
Que faut-il écouter, sa haine ou ma tendresse?
Tromperai-je le Roi, tromperai-je les Dieux?

(25) Que faire juste ciel! de cent maux menacée,
Je ne puis échaper au sort qui me poursuit;
Je crains un Roi cruel si j’épargne Lyncée,
Je crains les Dieux Vangeurs si mon Epoux périt.

[p. 206]
Ah si de Danaüs offensant la justice,
(30) Mon Prince doit subir les horreurs du tombeau,
Que par une autre main le coupable perisse,
Quel crime ai-je commu pour être son bourreau.

Non, si jamais le sang avoit dequoi me plaire,
Je n’en chercherois pas, cher Epoux, dans ton flanc;
(35) D’Hypermnestre ma main seroit la meurtriere,
Ce fer ne feroit teint que de mon propre sang.

C’en est fait; puisqu’il faut, impie ou vertueuse,
Des plus cruels tourmens endurer les rigeurs,
Perissons pour le moins dúne mort glorieuse
(40) Et ne nous rendons pas dignes de nos malheurs.

Ces mots furent suivis d’une source de larmes,
Et tiré du sommeil par mes tristes accens,
Dans ma timide main tu vis encor les armes;
Une subite horreur s’empara de tes sens.

(45) Fuis, dis-je, cher Epoux, la nuit te favorise;
Evite la fureur de tes cruels parens;
L’Amour t’a fait sauver, que l’amour te conduise;
Tu fuis, & moi je reste en proye à mes tyrans.

Le Roi compte les morts, ce spectacle l’anime,
(50) Il y repaît ses yeux, sa cruauté lui plaît;
Mais voyant que ton sang manque encor à son crime
Il s’afflige, il gémit de le voir imparfait.

[p. 207]
Dans un sombre cachot aussi-tôt on me traîne,
Destinée en ta place aux derniéres rigueurs.
(55) Ma foible main qu’affaisse ine pesante chaîne
Trace à peine ces mots arrosez de mes pleurs.

Oui, Prince, on me punit de n’être point coupable,
Ma vertu de mon Pere anime le courroux,
Au gré de ce cruel on se rend condamnable
(60) En respectant les Dieux, en sauvant son Epoux.

Mais qu’en mon propre sein Danaüs ensanglante,
Ce fer qu’il m’ordonnoit de te faire sentir,
Il n’arra chera point de ma bouche mourante
Le criminel aveu d’un lâche repentir.

(65) Que de ce Roi barbare, & de mes Soeurs cruelles,
Par d’éternels remords le coeur soit combatu,
Le repentir convient aux ames criminelles,
C’est le tribut que doit le Vice à la Vertu.

Ton Pere s’est vangé d’une action si noire,
(70) Dans le droit de sa cause il trouve un sûr appui;
Les Dieux à ses combats enchaînent la Victoire,
Ils conduisent sa main, ils combattent pour lui.

Mais Danaüs cherchant un azyle en la Grece,
Traîne après lui le Ciel par son crime irrité,
(75) Je le plains du malheur qu’il souffre en sa vieillesse,
Et je le plains sur tout de l’avoir merité.

Vous pensiez éviter la disgrace prédite,
Quand le sang innocent couleroit à grands flots,
Mon Pere ignoriez-vous que jamais on n’évite
(80) La colere du Ciel par des crimes nouveaux?

[p. 208]
Et Toi, Prince, rend moi la liberté ravie,
De ton Epouse enfin soulage les ennuis;
Songe bien que par moi tu jouïs de la vie
De mou bien-fait du moins fais-moi goûter les fruits.

(85) Mais si de mes tyrans, ta valeur me delivré,
Epargne de nos maux le malheureux auteur,
C’est le punir assez que de le laisser vivre,
Il porte ses bourreaux dans le fond de son coeur.

Continue

De Misantrope, eerste deel, 1758.



[P. le Clerq naar Justus van Effen: Heldinnenbrief, ’Hypermnestra aan Lynceus.’, p. 373-379.]


[fol Aa3r, p. 373]
Ovidius was een liefhebber van de vrouwen; zyne schriften bewyzen ’t genoegzaam: maar behalven dat hy aan de genen die hy in zyne dichten invoert, zulke fraaije gevoelens en zoo veel groothertigheid, dat men niet twyfelen kan of hy heeft ze naar zyn eigen hert afgebeeld. De navolging schoon onvolmaakt van Hypermnestra’s brief aan Linceus zal dit kunnen getuigen. Zie hier deszelfs onderwerp.
[fol Aa3v, p. 374]
Danaus door de Godspraak onderricht dat een der vyftig zoonen van zynen broeder Egiptus hem van den troon zoude stooten, gaf hun zyne vyftig dochters ten huwelyk, haar belastende elk haaren bruidegom op het huwelyks bedde om te brengen. Hypermnestra, die haars vaders wreeden last niet naquam, en haaren bruidegom deedt ontvluchten, werd op Danaus bevel in den Kerker geworpen; uit welken zy deezen brief aan den ontvluchten Linceus schryft.

,, Myn Linceus die alleen de woede zyt ontvloden,
,, Ik zag tot uw behoud nog pyn nog doodstraffe aan,
,, Terwyl myn Zusters* elk haar Bruîgom wreedlyk dooden,
,, Op Vaders snood bevel. ô gruwelyk bestaan!
(5) ,,’t Herdenken van dien nacht ontrust gestaag myn zinnen,
,, Nacht, die voor eeuwig hunne aanminnige oogen sloot:
,, Nacht, die Thyestes feest my weder brengt te binnen,
,, En ’t allergrootst verdriet myns levens noch vergroot.
,, ’k Wierd bevende gebragt daar Linceus lag te ronken;
(10) ,, ’k Bezweek op ’t naar gezicht van de offerledekant:
[fol Aa4r, p. 375]
,, Driewerf is my de pook met mynen moed ontzonken,
,, Naa dat ik driewerf nam den moordpriem in de hand.
,, Ik moedigde my zelf noch aan met deze reden.
,, Waar Hypermnestra, waar is thans uw oude moed?
(15) ,, Belet de blooheid u uw Zusters naa te treeden?
,, Doe ’s Vaders wil, of vrees zyn wraak, zo gy ’t niet doet.
,, Maar och, die Prins, dien ik sints hem deeze oogen zagen,
,, Gelyk een’ Broeder eerde en thans als Bruîgom min,
,, Moet ik dien, om den Vorst myn Vader te behaagen,
(20) ,, Zoo wreed vermoorden: ik! zyne eige Gemalin!
,, ’k Heb hem voor ’t Godendom stanvastig min gezwooren,
,, ’k Heb ook den Vorst beloofd zyn’ wil ten dienst te staan.
,, Moet ik nu na zyn’ baat of na myn liefde hooren?
,, Zal ik meineedig zyn? zal ik den Vorst verraan?
(25) ,, Waar heen? waar berg ik my? ô Hemel wat zal ’t wezen!
,, Ik kan de straf toch niet ontvliên in dezen nood:
,, Zoo’k Linceus spaar, heb ik een wreeden Vorst te vreezen,
[fol Aa4v, p. 376]
,, En ’k vrees het Godendom, zoo ik myn Man deurstoot
,, Och zoo myn Linceus oit iet euvels heeft bedreeven,
(30) ,, Dat Danaus hem straff, ’k zal ’t aanzien zonder pyn;
,, Maar laat eene andere hand den schuldigen doen sneeven:
,, Wat quaad beging ik toch om zyn beulin te zyn?
,, Neen! zoo de bloeddorst ooit uwe Egaê kost bekooren,
,, Noit dorste ik, lieve Man, na ’t uwe gansch verwoed;
(35) ,, En Hypermnestra zou veel eer geverfd zyn met myn bloed.
,, Wel aan, dewyl ik schuld of onschuld moet verkiezen,
,, Dewyl ik noch de Goôn noch Vader kan ontvliên,
,, Zoo laat ik ’t leven dan voor ’t minst met lof verliezen,
(40) ,, Eer ik door myne schuld een snoode dood verdien.
,, Een zee van traanen volgde, ô Linceus op deez’ woorden:
,, Gy schietende uit uw’slaap, zaagt hoe ik was gesteld,
,, En ’t staal nog in myn hand, gewet om u te moorden:
,, Een onverwachte schrik hieldt u het hert bekneld.
[fol Aa5r, p. 377]
(45) ,, lucht, zeide ik, vlucht myn lief, myn Linceus laat ons scheiden!
,, Ontwyk des Vorsten woede. Ei vlucht toch waarde Man!
,, De Min heeft u gered; de Min moete u geleiden.
,, Gy vlucht, en ik, ik blyf ten prooi van dien Tiran.
,, De Koning telt de doôn; dat schouwspel streelt zyne oogen:
(50) ,, Zyn wreedheid vleit hem noch, en staat hem wonder aan.
,, Maar och men mist uw Lyk; gy zyt der woede onttoogen:
,, Hy stampt van spyt, en acht zyn wreedheid niet voldaan.
,, Flux word ik weggesleept, en in den stok gesmeeten.
,, ’k Moet sterven in uw plaats, de Vorst dingt na myn lyf.
(55) ,, Myn tengre hand wordt van de boeijens opgereeten,
,, Terwyl ik schreijende, en vol smert deez’ lett’ren schryf.
,, Jaa Prins, hy zal my, om myne onschuld zelfs, doen dooden.
,, Myn zuivre deugd hitst noch myns Vaders gramschap aan;
,, Myn liefde voor myn’ Man, myn eerbied voor de Goden,
(60) ,, Is dunkt hem quaads genoeg om ’t vonnis te ondergaan.
,, Laat Danaus my ’t staal vry in den boezem drukken;
[fol Aa5v, p. 378]
,, ’t Staal, daar ik op zyn last u ’t hert meê treffen zou:
,, Hy zal myn Lippen nooit bekentenis ontrukken,
,, Van schuld, noch blyken van lafhartig naberouw.
(65) ,, De wroeging moet den Vorst en all’ myn Zusters knagen,
,, De droefheid neeme in ’t hert de plaats in van de vreugd.
,, ’t Ondraaglyk naaberouw past zulken best te dragen,
,, En de ondeugd is die çyns verschuldigd aan de deugd.
,, Uw vader zal wel haast dien snooden gruwel wreeken;
(70) ,, Hy vindt een’ sterken steun in zyne oprechte zaak:
,, Het Godendom zal zelf de bloedtrompetten steeken,
,, En stuuren zyne hand* tot vord’ring van de wraak.
,, Maar Danaus ontvlucht het zegepraalend stryden.
,, Dan, waar hy vlucht’, hy heeft noch Goôn nog mensch te vriend.
(75) ,, ’k Beklaag het droevig leet dat de oude Man moet lyden;
,, Doch meest beklaag ik hem om dat hy ’t heeft verdiend.
,, Hy dacht de Godspraak door onschuldig bloed te weeren.
,, Wee hem die Danaus tot zulk een schelmstuk riedt!
[fol Aa6r, p. 379]
,, Wie kan door euveldaan des Hemels roede keeren?
(80) ,, Men paait het Godendom met nieuwe gruwlen niet.
,, En gy, myn Prins, kom toch deez’ harde* banden slaaken;
,, Kom haastelyk, myn lief, op dat ik werde ontzet:
,, Doe my de zoete vrucht van myne weldaad smaaken;
,, En denk, myn Linceus, denk dat ik u heb gered.
(85) ,, Maar zoo gy me ooit of ooit myn vryheid weêr komt geeven,
,, Spaar bidde ik vader toch, schoon oorzaak onzer smert:
,, ’t Is over strafs genoeg indien gy hem laat leeven;
,, Hy draagt zyn’ eigen beul in ’t binnenst van zyn hert.

Tekstkritiek:

p. 374: Zusters er staat Zuster
p. 378: hand er staat band
p. 379: harde er staat barde
Continue
[fol. *1r]

DE
HONIG-BIJE
____________________

EERSTE DEEL.

[Vignet: gravure]

Te LEEUWARDEN
By ABRAHAM FERWERDA,
MDCCLXV.


[p. 157]

No. 57.
HYPERMNESTRA AAN LYNCEUS.

O Prins! gy de eenigste die vry gingt van het staal
Der Danaïden, ik, ik waagde om u myn leven;
Terwyl myn Zusters elk haar’ eigenen Gemaal,
Verwoed en trouwloos in haar armen deeden sneeven.

    (5) Te wreed herdenken van dien droeven Bruiloftsnagt,
Die myne Zwagers deed in ’t eeuwig duister daalen!
Thyëstes Moordbanket word weêr door u herdagt;
Gy deert en smert my eer dan all’ myne and’re kwaalen.

    Men bragt my beevende na ’t Offerlédekant,
(10) Daar gy myn Linceus! laagt in diepen slaap te ronken;
Ik nam tót driemaal toe het slagtmes in de hand,
Tót driemaal is ’t my weêr met mynen moed ontzonken.

    Ik moedigde my nóg met deeze woorden aan:
,, O Hypermnestra! stel die laffe vrees ter zyden.
(15) ,, Zyt gy alleen te bloode uw’ Zusters na te gaan?
,, Gy moet uws Vaders woede of médestaan of lyden.

    ,, Dien Linceus, wien ik als myn’ Broeder heb bemind,
,, Dien noem ik nu myn’ Man: maar moet ik, groote Góden!
,, Myns Vaders streng bevél weêrstreeven, of, ontzind,
(20) ,, Myn’ lieven Egtgenoot met deezen moordpriem dooden?

    ,, Ik heb den Goôn beloofd myn’ Man standvaste min
,, Te toonen; ’k heb den Vórst gehoozaamheid gezwooren.
,, Wat volg ik best? myn’ liefde óf ’s Konings straffen zin?
,, Zal ik myn’ Vader of het Gódendom verstooren?

[p. 158]
    (25) ,, Wat raad? helaas! wat raad in al myn dringend leed,
,, Waar van my dit of dat gewislyk aan zal kleeven?
,, Wée my van ’s Konings woede, als ik die niet voldeed!
,, Wee my van ’t Gôdendom, kwame ik myn’ Man aan ’t leven!

    ,, Is ’t egter zeeker dat myn Prins, door ’t onverstand
(30) ,, Van vader Danaüs, de doodstraf hebb’ te vreezen;
,, Een ander helpe dien onschuldigen van kant:
,, Wat heb ik tóg misdaan om zyn’ Beulin te weezen?

    ,, Neen; schoon ik, waarde Man! ooit hadd’ na bloed gedorst,
,, Zo hadde ik daarom nóg uw’ boezem niet doorstooten;
(35) ,, Maar Hypermnestra zelf gesteeken in de borst,
,, En met dit blanke staal mijn eigen bloed vergooten.

    ,, Wel aan dan, staat het vast, dat ik, hoe vroom óf snood,
,, Door ’t onvermyd’lyk Lót met nood en dood moet kampen;
,, Zo sterve ik dan ten minste een’ roemendswaarde dood,
(40) ,, Zo lyde ik zonder schuld de lydeloosste rampen.”

    (Op deeze woorden volgde een zilte traanenvloed.)
Gy nu, te ontzagt ontwaakt door myn’ bedroefde snikken,
Gy zaagt myn’ bloode hand slagvaardig staan na bloed;
Een schouwspel ’t welk uw hert op ’t onverwagtst deed schrikken.

    (45) Vlugt, zeide ik, waarde Man! door ’t duister aangespoord;
Ontvlied de woede van uw’ wreede Boedverwanten:
De Min was uw’ behoud, de Min behoede u voort;
Gy vlied ook, maar ik blyf geboeid aan alle kanten!

    De Koning telde straks de Lyken, één voor één;
(50) Hy schepte in ’t wreed bedryf een ongemeen behaagen:
Maar ziende dat uw romp daar onder niet verscheen,
Begon hy droevig, als verongelykt, te klaagen.

[p. 159]
Ik wierd op staanden voet gekneld in boeije en band,
Ten einde om my voor u den weg ter dood te baanen;
(55) Ik schreef met myne zwakke en zwaargeboeide hand,
Met moeite, deezen Brief, die nat is van myn’ traanen.

    Ja Prins! ik wierd gestraft, om dat ik niets misdeed;
Myne onbesmette deugd verwekt myns Vaders woede;
’k Wierd by dien wreedaard waar te lyden ’t grootste leed,
(60) Als ik de Gôden eerde en mynen Man behoedde.

    Laat Danaüs dit staal, waarméde ik u terstond
De hertâer kerven moest, in mynen boezem drukken;
Hy zal tóg nimmermeer myn’ bleek bestorven’ mond
Of schuld bekentenis óf naaberouw ontrukken.

    (65) Een’ Hel van knaaging blyff’ myn wreeden Vader by;
Die plaage en pynige ook myn’ Zusters in de zielen.
’t Oneindig naaberouw’ is ’t loon der schelmery’,
En vólgt de schuldigen gestadig op de hielen.

    Aegiptus tragt na wraak voor zulk een’ gruweldaad;
(70) Hy heeft in ’t recht der zaake een’ vasten steun verkreegen:
De Góden zyn zyn’ hulp, daar hy zig op verlaat;
Zy stieren zyne hand en geeven hem den zeegen.

    Maar Danaüs, die zig in Griekenland bevryd
Wil houden, word vervolgd van ’s Hemels straffe plaagen:
(75) ’k Beklaag hem dat hy in zyn ouderdom zo lyd;
Maar dat hy ’t heeft verdiend moet ik nóg meer beklaagen.

    Ach, Vader! dagt gy dan het Noodlót, u voorspeld,
Door ’t snood vergieten van onschuldig bloed te keeren?
En was ’t u onbekend dat niemand door geweld,
(80) Of schuld op schult te laân, des Hémels straf kan weeren?

[p. 160]
    Gy nu, myn waarde Man! verlós uw Bedgenoot
Uit haaren kerker, red, ei red haar’ droeve zaaken,
Gedenk dat gy door my verlóst zyt van de dood,
En doe my tóg de vrugt van myne weldaad smaaken.

    (85) Maar als uw moed my voort des dwinglandye ontslaat,
Wil tóg den smeeder van ons onheil niet belaagen,
Gy straft hem streng genoeg als gy hem leeven laat:
Hy draagt zyn’ Beulen meê die hem inwendig plaagen.

Vertaalt uit le Misantrope door
JAN VAN BELLE.
Continue