Lucretia Wilhelmina De Winter - van Merken: Negen heldinnenbrieven.
Zeven brieven uit Het nut der tegenspoeden (1762) en twee brieven uit De waare geluksbedeeling, brieven, en nagelaaten gedichten. (1792).
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.
Lucretia Wilhelmina van Merken: Het nut der tegenspoeden, brieven, en andere gedichten. Amsterdam, Pieter Meijer, 1762.
Gebruikt exemplaar: UBL 1206 A 23. (Herdruk 1768: KBH 26 K 54.)
Lucretia Wilhelmina van Merken: De waare geluksbedeeling brieven, en nagelaaten gedichten. Amsterdam, Pieter Johannes Uylenbroek, 1792.
Gebruikte exemplaren: UBL Menno Rijke 1050; UBA O 65-1189.
Beschermer van ’t Geloof, die, door uw heldendaaden,
Den wreeden Zielendwang van al zyn magt berooft,
De moord- en schraapzucht fnuikt der Inquisitieraaden,
En ’t blaakend martelvuur in ’t siddrend Neêrland dooft!
(5) Ontzeg een droeve Abdis, aan ’t Roomsch altaar verbonden,
In weêrwil van haar ziel, op ’t vaderlyk bevel,
Uw hulp niet, daar haar hart zyn hoop nog op durft gronden,
Daar ze u smeeken durft uit haar benaauwde cel.
Nooit deed gy eenig’ mensch de blyde hoop berouwen
(10) Die hy, in zynen ramp, had op uw deugd gevest;
Zelfs waagt ge uw vorstlyk bloed voor hen die u betrouwen,
Dat tuig’ ’t verdrukte volk van ’t Nederlandsch Gewest.
Dit doet in myn gemoed een vonk van blydschap leeven;
Dit vleit my dat uw gunst de Dochter van Bourbon,
[p. 52]
(15) In ’t lyden dat haar knaagt, niet troostloos zal begeeven,
Schoon zy u tegentreed in ’t choorkleed eener Nonn’.
Door Vaders dwang geprangd in de overöude muuren
Van ’t aaklig klooster, door Schynheiligheid bewoond,
Kwyne ik vast jaar op jaar, en tel de sleepende uuren,
(20) Wier traag verloop my steeds myn deerlyk lot vertoont.
Niet dat ik wenschen zou, van ’t choorgewaad ontslagen,
In ’t vaderlyk paleis te praalen als welëer,
Neen; Gode een zuivre ziel in vryheid op te draagen,
Ontlast van kloosterdwang, is all’ wat ik begeer.
(25) Welzalig, die, als gy, Gods heilig Woord mogt leezen,
En schoon met lyfsgevaar, in bosch, of wildernis,
Of onderäardsche grot, mogt worden onderweezen
Door Leeraars, wien hun pligt hun hoogste ziellust is.
Och! waare ’t my gegund de godgewyde psalmen
(30) Eens aan te heffen met eene onbedwongen stem,
Dan zouden berg en dal van mynen toon weêrgalmen,
Die klinken zou zelfs tot in ’t nieuw Jeruzalem.
Dan, ach! ik ben gedoemd myns ondanks hier te blyven;
Hier, waar ik my verteer van rouwe en ongeduld;
(35) Hier, waar ik telkens zie een guichelspel bedryven,
Dat myn verachting wekt, met afkeer my vervult.
[p. 53]
Het prachtig kerkgevaart’ met zyn gewelfde boogen,
Zyn marmren zuilen en zyne outers, rood van goud,
Is, ik beken ’t vryuit, versmaadlyk in myne oogen,
(40) Omdat het Bygeloof daarïn zyn’ zetel bouwt.
Wy zien, in nis by nis, gewyde beelden pronken,
All’ knielende aangezocht, alsöf aan hout en steen,
Een onbezielde stof, ’t vermogen waar’ geschonken
Om ons te redden uit den drang der zwaarigheên.
(45) Wy heffen, op den klank van orgels en cimbaalen,
Een bede of lofzang aan op welgestelde maat;
Maar wat wy zingen mooge een ander u verhaalen,
Naardien het noch de Abdis noch ’t Nonnenchoor verstaat.
De wierookdamp stygt hier ten hemel met zyn geuren,
(50) Alsöf Gods Majesteit gepaaid wierd met wat smooks.
ô! Hoe veel heiliger moet ik uw’ Godsdienst keuren!
Die wyd aan God het harte, en deeze een handvol rooks.
Het klooster van Jouarre, in afgelegen streeken,
Ter wooning toegeschikt aan peinzende Eenzaamheid,
(55) Uit waan dat ledigheid de godvrucht aan kan kweeken,
Is ’t naar verblyf waarïn myn ziel haar lot beschreit.
Wat is my in dien kreits al hartewee beschooren!
Elk telt myn schreden, elk bespied my dag en nacht,
[p. 54]
Omdat hun plegtigheên myn’ fieren moed verstooren,,
(60) Die al dat feestgebaar als beuzelingen acht.
Ik zie al ’t Kloostervolk my op den hals geschonnen;
Men smaalt op myn gedrag, schoon ’t onberisplyk is;
’k Hoor dartle Priesters en in schyn godvruchte Nonnen
My hoonen met den naam van aardschgezinde Abdis.
(65) De heilloze Afgunst gaat in ’t geestlyk kleed hier waaren;
Hier, waar Verachting heerscht, waar Hoogmoed wetten schryft.
Ik ken hier Nonnen, die zich buigen voor de altaaren,
Terwyl de onkuischheid in haar lonkende oogen dryft.
Ô Sombre Bedecel! getuige van myn klaagen,
(70) Getuige hoe myn oog in zyn geween verdrinkt,
Als door uw traliën, op de allerklaarste dagen,
Niets dan een flaauwe straal van ’t helder zonlicht blinkt!
Ik zoek vergeefs naar rust, zo ik ze in u moet zoeken.
Gy kunt niet geeven ’t geen gy zelve nooit bezat.
(75) Helaas! al myn vermaak bestaat in weinig boeken
En Moeders brieven, met myn traanen mild bespat.
Gelukkig echter nog, in ’t midden van myn lyden,
Dat myn onschuldig hart geen snoode driften kweekt;
Dat ik inwendig met my-zelf niet heb te stryden,
(80) Noch sidder voor Gods wraak als myn geweeten spreekt.
[p. 55]
Maar heb ik, naar Verblyf, u voor dat heil te roemen?
Geeft my uwe eenzaamheid dien troost in myn verdriet?
Neen: dat myn wil niets wenscht dat myne deugd moet doemen,
Dank ik myn’ Moeders raad, maar uwe stilte niet.
(85) Myn Moeder! ach! die naam doet myne traanen vloeijen.
Hoe heeft uw godvrucht my in ’t spoor der deugd geleid!
Hoe heeft uw trouw getracht de zaaden uit te roeijen
Van ’t heilloos toverkruid der Bygeloovigheid!
Ge ontdekte ’t lieflyk licht der Waarheid aan myne oogen;
(90) Maar naauwlyks had myn ziel zyn heldren glans bespeurd,
Of ik, Rampzaalige, aan uw trouwe zorg onttoogen
Door onbesuisd geweld, wierd naar dit slot gesleurd.
Ik zag my hier, helaas! door Vaders last, gevangen,
Ontzet van uwen raad en troost en lief gezicht;
(95) Men poogde ’t vry gemoed door wreeden dwang te prangen,
En wilde duisternis my kiezen doen voor licht.
Dus liep myn proefjaar om, als ’t proefjaar van mijn lyden.
De Bisschop sloeg geen acht op myne afkeerigheên,
Maar onderwond zich my aan ’t Roomsch altaar te wyden,
(100) Met openbaar geweld, in spyt van myn geween.
Hoe aaklig staat die dag myn droeve ziel te vooren!
Getooid gelyk een Bruid, door Vaders hand geleid,
[p. 56]
Volgde ik al beevende hem naar de hooge chooren,
Uit kinderlyk ontzach, met slaafsche eerbiedigheid.
(105) Had ik nog in dien stond myn Moeder moogen groeten,
Myn Moeder, op het hoogst’ met haare Spruit begaan,
Myn hart uitklaagen en dan sterven voor haar voeten!
Maar och! Die jongste troost wierd my niet toegestaan.
Men dwong my in het eind’ voor ’t outer my te buigen;
(110) Maar toen, toen wierd myn hart door heilig vuur bezield;
Ik riep den Hemel en myn’ Heiland tot getuigen,
Terwyl ik voor zyn beeld op de aarde lag geknield,
Dat my geweld geschiedde, en dat geen kloosterwetten,
Geen maagdlyk kleed, geen staf, of wat my verder siert,
(115) Ooit myn verlichte ziel zou hindren of beletten
Dat zy op eedler wys met hem veréénigd wierd.
Vergeefs, helaas! vergeefs; men luistert naar geen kermen:
Men schreeuwt: de maagd is jong! de jeugd word ligt misleid!
Geen Priesters wisten ooit van deernis of ontfermen.
(120) Men heiligt, tegen dank, my aan deeze eenzaamheid.
’k Heb dertien jaaren in dit naar Verblyf gesleeten,
Van vriendentroost beroofd, door Vaders wreeden wil;
En dertien jaaren hier myne oogen blind gekreeten,
Daar ik vergeefs myn’ tyd met ydle klagten spil.
[p. 57]
(125) Helaas! moet een Prinses, zo hoog, zo vry geboren,
’t Onschuldig offer zyn van wreeden Zielendwang!
Zich door Schynheiligen zo snood zien ringelooren,
Die niets waardeeren dan hun haatlyk zelf belang!
Verschoon my, eedle Prins, dat ik door myne klagten
(130) U in uw’ arbeid stoore, en all’ uw deernis wekk’;
Myn traanen kunnen nog, naar ’t schynt, myn smart verzachten,
Vergeef my die, schoon ik dit blad daarmeê bevlekk’,
En hoor wat my beweegt, ô Roem der Christenhelden!
Dat ik deez’ brief u schryf, vervuld met myn geklag;
(135) Dat ik besluiten durf u mynen ramp te melden,
U, dien ik hoog waardeer, schoon ik u nimmer zag.
In ’t holste van den nacht, toen onze zangen zweegen,
Toen al het Klooster sliep in zorgeloozen stand,
Was op myn treurig oog een sluimering gezeegen,
(140) En hield een oogenblik myn zuchten aan den band.
Myn rustelooze geest, van veel gedachten zwanger,
Vertoonde my al ’t leed, dus lang door my geleên:
Ik sluimerde, of veelëer, ik sluimerde niet langer,
Als voor myn legersteê myn Moeder my verscheen.
(145) Zy zag my vriendlyk aan, vol gunstryk mededoogen.
Myn Dochter, sprak ze, staak uw zuchten en geween.
[p. 58]
Gy hebt de Godheid-zelf tot uwe hulp bewoogen.
Schep moed, het eind’ genaakt van uw rampzaligheên.
Ontdek uw’ droeven staat vrymoedig aan Oranje,
(150) Die ’t kwynend Neêrland van geweetensdwang bevryd,
En zeg dien vroomen Held, dat al de magt van Spanje
Zal zwichten voor Gods magt, die aan zyn zyde stryd.
Smeek hem om zyne hulp, hy zal ze u doen erlangen.
Vlugt dan uit dees spelonk en wyk naar ’t Paltzisch’ Hof;
(155) Daar wacht u grooter heil, daar zult ge een’ troost ontfangen,
Wiens denkbeeld nooit voorheen uw harte of zinnen trof.
Vaar wel, geliefde Spruit! Gy zyt uw leed te boven.
Dank de Oppermajesteit, die u haar’ bystand bied:
En liet ge u ’t waar geloof niet in uw cel ontrooven,
(160) Verlies dien zielschat in ’t gewoel der waereld niet.
’k Vloog ylings overëind, vol teder zielsverlangen.
Ô Moeder! blyft uw trouw nog omzien naar uw vrucht?
Dit spreekend, poogde ik met myne armen haar te omvangen,
Maar ving, tot driewerf toe, helaas! slechts dunne lucht.
(165) De vreugd, de ze onverwacht deed door myne adren zweeven,
Die zuivre vreugd wierd dus op ’t oogenblik gestuit.
’k Ontwaakte, en zag niets meer. ’t Verschynsel doet my beeven,
Naardien ik niet begryp wat zulk een droom beduid.
[p. 59]
Myn Moeder, reeds voorlang ter starren ingevaaren,
(170) Nadat zy jaaren myne elende had betreurd,
Juicht thans in ’t zalig hof der Seraphynenschaaren,
En weet niet meer van ’t leed dat my de ziel verscheurt.
Maar mooglyk wou God-zelf aan haar myn lot ontdekken.
Ligt wierd haar toegestaan dat zy ’t my melden zou.
(175) Ten minste all’ wat tot vreugd der Zaligen kan strekken,
Word hen bekend, maar niets ’t geen stof verschaft tot rouw.
Hoe ’t zy, ’k vind my genoopt om u om hulp te smeeken.
Naast myn gebedecel ryst, in de ruime lucht,
De tombe van een’ Graaf, het heidendom ontweeken,
(180) En, zo men waarheid meld, naar dit altaar gevlugt.
Hier kost ge, indien ik u, ô Prins! dien troost dorst vergen,
Een Maagd, maar meer dan haar, den Godsdienst ten gevall’,
In stilte een koordeleer en ridderskleed verbergen,
Dat ik, van myne zy’, ligt naar my trekken zal.
(185) ’k Heb in den wand voorlang eene opening gebroken:
De muur, daar uitgehoold zelfs met myne eigen hand,
Houd, tot myn’ jongsten troost, Gods heilig Woord verstoken,
Door my ter naauwer nood geborgen uit den brand.
Zo gy myn bede stemt, en, daar gy ’t kleed deed leggen,
(190) Myn komst verbeiden wilt tot aan het nachtdienstüur,
[p. 60]
Zult gy in dat gewaad, wat ook de Nyd moog’ zeggen,
My neêr zien daalen van den hoogen kloostermuur.
Ik durf, in God gerust, het allerüiterst’ waagen,
En ’t hachlyk stuk zelfs met heldinnenmoed bestaan.
(195) En, schoon ik wierd ontdekt en vond hier zwaarer plaagen,
Wat nood, ik ben getroost om God ter dood te gaan.
Maar zo ’t ontwerp gelukt, en ik, in ruimer luchten,
In volle vryheid my moog wyden aan de deugd;
Dit haatelyk verblyf voor eeuwig mooge ontvlugten,
(200) Dan kent myn hart voortaan geen’ ramp, geene ongeneugt’
Dan zal ik opentlyk de blinde Dwaaling doemen,
Wier snood gezicht myn ziel met zo veel angst bezwaard;
Gods grooten Zoon alléén myn trouwe Voorspraak noemen,
Gods Zoon, my meer dan ’t choor der zaalge Geesten waard.
(205) Dan zal myn zuivre ziel door lucht en wolken dringen;
Dan staat myn hart, vernoegd, alle aardsche grootheid af;
Dan zal ik, met Gods volk, verstaanbre psalmen zingen,
En met hen juichen tot ik nederdaale in ’t graf.
Dan zal ik uwe trouw, ô Prins! Met bidden loonen,
(210) Schoon ik uw gunst verberg voor ’t oog van myn geslacht.
Zo waarlyk moet’ God-zelf uw deugd met glori kroonen!
Vaar wel, verhoor een Maagd, die u haar’ redder acht.
[p. 61]
MARIA DE MEDICIS
AAN HAAREN ZOON,
LODEWYK DEN DERTIENDEN,
KONING VAN VRANKRYK.
Schroom niet, ô Lodewyk! dit blad papiers te leezen,
Zo ge alle menschlykheid niet gantsch hebt afgelegd;
Zo ge u nog heugt dat gy my eerbied hebt beweezen;
Zo ooit uw hart was aan uw Moeders hart gehecht.
(5) Beschouw, een oogenblik, myn deerlyk ommezwerven;
Zie my veröuderd door verdriet en droefenis,
Daar ik geen schuilplaats in myn onheil kan verwerven,
Zo verre uw naam geducht by vriend en vyand is.
Denk niet dat ik op u, uit wreevle spyt, zal smaalen:
(10) Myn hart bemint u nog, al wykt ge van uw’ pligt:
Ik wil u, in dit schrift, slechts myne elenden maalen,
U melden hoe myn ziel verlangt naar uw gezicht.
Och! kost gy zien, myn Zoon! hoe ik van rouw verkwyne;
Hoe ik, alöm vervolgd, en, och! door wiens gebod?
[p. 61]
(15) Van hartewee verteerd, behoeftig, te Agrippyne
Myn rampen voortsleep met myn levens overschot.
Wat heb ik brief op brief, uit plaats by plaats, geschreeven,
Op hoop dat eens uw ziel, met myne smart begaan,
De stille klagten der Natuur gehoor zou geeven!
(20) Maar de uitkomst heeft, tot nu, niet aan myn hoop voldaan.
Nooit hoorde ik dat uw ziel geraakt wierd door myn klaagen:
En echter, denk wie ’t is die gy dus treuren doet:
Zy, die voorheen met zorg u onder ’t hart gedraagen
En, van uwe eerste jeugd, getrouw heeft opgevoed.
(25) Ik ken den vyand die onze eendragt heeft verbroken;
Geveinsde Richelieu bewerkt my all’ dien hoon;
Die slang, door my gekweekt, heeft my naar ’t hart gestoken:
Ik hief hem uit het stof, hy schopt my van den troon.
Als Bisschop van Luson, verknocht aan myn belangen,
(20) Bleek myn grootmoedigheid en gunst hem onbepaald;
Ik deed hem, op myn’ wensch, in uwen Raad ontfangen;
Ik heb zyn schulden uit myn’ eigen schat betaalt.
Ik, ik alleen heb hem ten top van staat doen stygen,
Terwyl zyn eerzucht met myn gunstbewyzen rees:
(35) Myn voorspraak deed zyn kruin den Rooden Hoed verkrygen,
Daar ik hem ’t naaste pad tot uwe vriendschap wees.
[p. 62]
Ik zag hem honderdwerf, aan myne kniên geboogen,
Myne edelmoedigheid bedanken of myn vlyt;
Hy leende zyn gezag gevormd door myn vermogen,
(40) Zyn zorg, zyn dienst, zyn bloed, ’t wierd alles my gewyd.
Maar, och! de Ondankbre is naauw’ bezitter van uw harte,
Of hy ontrooft my ’t deel dat my daarïn behoort,
Betaalt myn weldaên met verachting, spyt en smarte,
En vestigt zyn gezag door myner helden moord.
(45) Ik zag, maar och! te spaê, zyne averechtsche gangen;
’k Verweet hem die te vry; dit heeft zyn’ haat gewet:
Hy deed, uit vrees voor my, my in Compiegne vangen,
En had zich mooglyk met myn schuldloos bloed bevlekt,
Indien ik, door myn vlugt, zyn wraak niet ware ontkomen.
(50) Ontkomen! neen; die wraak vervolgt my waar ik vlugt;
Die onverzoenbre wraak doet me onophoudlyk schroomen,
En blyft de bittre bron van al myne ongenugt’.
Myn waarde Dochter, met myn ongeval bewoogen,
Bood my in ’t Britsche Ryk vergeefsch een vryplaats aan;
(55) Hy, die my nimmer by myn Telgen wil gedoogen,
Dwong my, door uw bevel, dat aanbod af te slaan.
Het gastvry Nederland, getroffen door myn lyden,
Verkwikte mynen geest door minnelyk onthaal;
[p. 64]
Maar, och! die vonk van troost mogt my niet lang verbïyden,
(60) Gedoofd door ’t wenken van den snooden Kardinaal,
Die moord en onheil blaast op all’ wat my durft hoeden.
En gy, en gy, myn Zoon! gy, die my redden kunt,
Geeft my gewillig op aan ’t onmeêdoogend woeden
Van hem, die my vervolgt en nergens schuilplaats gunt.
(65) Hy tygt me een staatzucht aan die uw gezag zou krenken:
Maar wie heeft in uw wieg ’t gezag voor u bewaard?
Och! zult ge uw Moeders trouw om Richelieu verdenken?
Was Grooten Henriks Weêuw tot zulk een smaad gespaard?
Wat baat het my dat ik, uit Vorsten voortgesprooten,
(70) Aan een’ Monarch gehuuwd, heb Vorsten voortgebragt,
Zo my myn eigen Zoon verachtlyk durft verstooten,
En, door gevlei misleid, om myne traanen lacht?
Och! was ik, in een stulp, op ’t needrig veld geboren,
En, onder ’t rieten dak, eenvoudig groot gemaakt,
(75) Dan zou het naar gebrek myn stille rust niet stooren,
Dat met verhaasten tred myn doodsch verblyf genaakt;
Dan mogt ik, welgemoed, met schaamle herderinnen
En boereknaapen, van myn werkzaamheid bestaan;
Dan mogt myn eigen hand myn noodig voedsel winnen,
(80) En de eerste koele bron myn’ heeten dorst verslaan.
[p. 65]
Veel zaliger dan ik, zy die, zo laag gezeten,
Van ’t woelend zelf belang der Grooten onbewust,
Van loosverborgen nyd noch valsche staatzucht weeten,
En veilig leeven in de wenschelykste rust:
(85) De gouden morgenzon wekt hen door haare straalen
Uit een’ gerusten slaap, door ramp noch rouw gestoord;
De scheemrende avond ziet hen vrolyk ademhaalen:
Hunne uuren rollen in vermaak en onschuld voort.
Maar ik, ik draag alöm myn smart en hartzorg mede.
(90) De morgenstond vind my verzeld van myn verdriet:
De nacht aanschouwt myn smart, als, op myn legerstede,
De slaap, als schuuw voor my, myn schreijend oog ontvlied.
Ik voel allengs myn kracht door hartewee verteeren,
Nu myn benaauwde geest van verre reeds beschouwt
(95) Dat ik het noodige in myn’ ramp nog zal ontbeeren.
ô Lodewyk! kent gy uw Moeder arm en oud?
Indien gy haar nog kent, indien ze u Zoon mag noemen,
Keer, keer dan tot uw’ pligt; verzacht haar bittre smart;
Maak dat ik, als voorheen, moge op uw liefde roemen,
(100) En ban myn haaters uit uwe oogen en uw hart.
Of, zo hun snoode raad meer geld dan myn gebeden,
Voldoe hunn’ wensch geheel; dat waar’ my minder pyn.
[p. 66]
Zo doet hun boosheid u in Neroos voetspoor treeden,
Zo doen ze u moorder van uwe eigen Moeder zyn.
(105) En, och! ’t verscheelt niet veel of haar uw last doe sterven,
Of, jaaren achteréén, van troost en hulp ontbloot,
Uw oog, haar waardiger dan ’t zonlicht, dwingt te derven.
Och! dus te leeven valt haar wreeder dan de dood.
Maar neen; ik zie uw ziel geraakt door mededoogen.
(110) ô Zoon! welëer de hoop van mynen ouden dag,
Zo ge ooit bewoogen wierd, zyt met myn’ druk bewoogen.
Vergun me uw byzyn weêr. Laat my, op myn beklag,
Laat my, nog voor myn’ dood, dees gunst van u verwerven.
’k Bezweer u, daar ik reeds staa op den rand van ’t graf,
(115) Doe my, ’t staat nog aan u, doe my van rouw niet sterven;
Maar geef haar ’t leven weêr die u het leven gaf!
[p. 67]
LOUISE DE COLIGNY
AAN HAAREN ZOON
FREDRIK HENRIK, PRINS VAN ORANJE.
Ontfang, myn jongst vaarwel, met dit beschreven blad,
Louizes afscheidgroet, myn Zoon! myn welbehaagen!
Daar haar vermoeide ziel, van ’t zwerven afgemat,
Van verre in ’t eind’ den dag der hemelrust ziet daagen.
(5) Een sleepend koortsje mat myn levenskrachten af,
En laat den wyzen Arts geen hoop meer ovrig blyven:
Dit noopt me, ô Fredrik! by myn nadring tot het graf,
U nog voor ’t allerlaatst met eigen hand te schryven.
Een heimlyk voorgevoel voorzegt my, dag op dag,
(10) Dat veldheer Maurits my niet lang zal overleeven;
En dat der Staaten keur de staf van ’t hoog gezag,
In ’t strydend Nederland, aan u zal overgeeven.
Zo gy regeert, myn Zoon! gelyk myn hart voorspelt,
Verwacht ik dat ge uzelv’ die keur zult waardig toonen;
[p. 68]
(15) Dat ge u gedraagen zult gelyk een vorst en held,
In wiens grootmoedig hart de schoonste Deugden woonen,
Ontzie uw leven niet voor ’s Lands behoudenis;
Bestry het wreed geweld van ’t zielendwingend Spanje;
Toon elk hoe de edele aart u aangeboren is
(20) Van Colignys Geslacht en ’t Stamhuis van Oranje.
Vooräl, myn Fredrik! geef dees jongste beê gehoor;
Draag u zachtmoedig in het stuk der Kerkgeschillen:
Geen driftige yver rukke uw Godvrucht ooit van ’t spoor:
Uw voorbeeld kan den storm doen wakkren of doen stillen.
(25) ’t Betaamt u, waarde Zoon! dat gy de Vroomheid mint.
De toets van elks geloof zy Gode alleen bevolen.
’tZy Luthersch, Roomsch, Calvynsch, Armynsch, of Doopsgezind:
Geen onderscheiden naam doe ooit uw liefde doolen.
Wanneer ’t Gezag des Lands zich niet onzydig draagt,
(30) Volgt fluks het wuft gemeen al te onbedacht dat voorbeeld:
Dan word de zuivre Deugd van misdaad aangeklaagd,
En de Onschuld menigmaal, zelfs onverhoord, veröordeeld.
Ik rep van Maurits niet, die u een blyk vertoont
Hoe veel een Vorst vermag in Staat- en Kerkkrakeelen;
(35) De Zoon van myn’ Gemaal word liefst door my verschoond:
Maar gy, myn Fredrik! poog ’t geen hy verbrak te heelen.
[p. 69]
Doe eens een wyze keur, en laat, het gaa zo ’t will’,
Door vleijen noch geweld uw vry geweeten dwingen;
Maar poog ook andren nooit, in eenig kerkgeschil,
(40) Een leerstuk, dat hun hart niet toestemt, op te dringen.
Verwerp deez’ jongsten raad van uwe Moeder niet:
’k Heb meer dan eens bezocht hoe bitter ’t viel te stryden
Met hen die waanen dat de Godheid dienst geschied,
Als ze, om verschil van leer, de Onnoozelheid doen lyden.
(45) Wat heb ik uitgestaan door twisten om ’t geloof!
Gewikkeld in ’t verderf der vroome Hugenooten,
Zag ik myn naaste Bloed Geweetensdwang ten roof,
Daar ’t, voor myn schreijend oog, als water wierd vergooten.
Gedenk aan Vrankryks ramp, toen snoode Katharyn,
(50) De booste haarer kunne, uit Medicis geboren,
Verzeld door Zielendwang vermomd in Godvruchts schyn,
’t Hervormd geloof zo wreed wilde in zyn opkomst smooren.
Hoe heeft die Trotsche niet in haare drift gewoed,
Eer zy zich blind zag aan de vlam der martelvuuren;
(55) Eer zy zich zat dronk aan der Hugenooten bloed!
Dat bloed, welks wraakgeschrei al de eeuwen zal verduuren.
Haar woede, door Loraine en Guize scherp gewet,
Deed haar, in bergspelonk en onbebouwde hoeken,
[p. 70]
Naar schuldlooze offers, door geen’ afgodsdienst besmet,
(60) Naar helden, God’ gewyd, naar martelaaren, zoeken.
Haar helsche stoet, gespitst op plondering en moord,
Waardde, op haar’ loozen wenk, door dorpen en door steden:
Geen Godsdienstöefening, hoe stil, bleef ongestoord;
Geen Hugenoot wierd ooit, waar zy verscheen, geleeden.
(65) Dees felverdrukte schaar, door ’t priesterdom belaagd,
Door ’t hoog gezag verdrukt, een prooi der plonderaaren,
Door beulen omgebragt, in ballingschap verjaagd,
Beroofd van gade en kroost en haardsteên en altaaren,
Bewoog myns Vaders hart in ’t eind’ door haar geween:
(70) Dees doet een heldenrei tot haar behoud ontwaaken.
Grootmoedige Condé raakt met hem op de been,
En stuit het heilloos rot in ’t plondren en in ’t blaaken:
Wie maalt u de yslykheên van deezen burgerstryd,
Waarin de broeder zelfs zyn’ broeder vyand reekent,
(75) In ’s ryks geschichtboek, aan de onsterflykheid gewyd,
Het nageslacht ten schrik, met bloedige inkt geteekend!
Na stryden zonder einde, en ’t schriklykst oorlogswee,
Stuit Katharyn hun magt door plegtige verbonden.
Helaas! wat heil verschafte een afgeperste vreê,
(80) Die tegen dank gemaakt en trouwloos wierd geschonden.
[p. 71]
Zy schonk aan held Navarre een Bruid uit haaren stam:
Zyn huwlyk met haar Telg zou ’t vuur dier twisten dooven,
En niets doen blaaken dan een zuivre liefdevlam.
Och! moesten zy ’t gevlei dier Hofsireen gelooven!
(85) De blyde Hugenoot, verrukt door deeze maar’,
Trok, zonder erg, ten hove, om in de vreugd te deelen,
Onkundig hoe Kathryn, by ’t heilig echtältaar,
De snoodste moordrol, die Europe ooit zag, zou speelen.
Gy weet de gruwlen van sint Bartels bangen nacht,
(90) Dien doodelyken nacht, die bron van bloed en traanen,
Waarïn de bloem des ryks al slaapend wierd geslagt;
Waarïn de Vorst zich baadde in ’t bloed der onderdaanen.
Myn vroome Vader... och! by mynen Echtgenoot,
Myn lieve Teligny, in ’t prilste zyner dagen,
(95) Met wond by wond doorboord, mishandeld na hunn’ dood,...
Helaas! myn ziel kan dit herdenken nooit verdraagen.
Verschoon myn traanen, die, nog stroomende om dien rouw,
Dit half beschreeven blad bevochtigen en smetten:
Ik vond me, in éénen nacht, en wees en weduwvrouw,
(100) Beroofd van have en erf, en balling naar ’s Ryks wetten,
En duizenden met my; wat aaklig schouwtooneel!
Ik hoor dat jammren nog, ’k zie nog den nood der helden!
[p. 72]
Och! ’k zeide u niet genoeg, maar voor myn kracht te veel!
Een sterker hart mooge u al ’t ovrige onheil melden,
(105) En hoe de Seine rees uit zyn’ ontstelden boord,
Gezwollen door het bloed van tachtigduizend lyken,
All’ omgekomen in dien schrikkelyken moord,
Die sints nog woeden bleef in de omgelegen wyken.
Dus sleet ik myne jeugd in klagten en verdriet,
(110) Totdat me uw Vader minde en ik zyn zyde huuwde.
Myn waarde Willem! och! de Zieldwang spaarde u niet,
Die haar geweld weêrstond en van haar wreedheid gruuwde.
Myn Zoon! myn Fredrik! wat beleefde ik niet al smart!
Geweetensdwang was steeds de bronwel van myn plaagen;
(115) Hy velde Teligny, en trof Oranje in ’t hart,
En deed, tot tweewerf toe, my een’ Gemaal beklaagen:
Dees viel door Vrankryks woede, en die door Spanjes wraak.
Och! spaar ’t herdenken my van die gebeurtenisse:
Gy weet ze, die nog stryd en pleit voor Neêrlands zaak,
(120) En yvert voor het recht van handvest en gewisse.
ô Redder van ’t Geloof! myn Willem, die, zo trouw,
De martelvuuren doofde en voor de zielen waakte,
Den vasten grondslag leide in ’t vreedzaam kerkgebouw!
Is ’t mooglyk dat uw Zoon door andren yver blaakte!
[p. 73]
(125) ô Gy, myn Fredrik! slaa een ander voetspoor in:
Gedenk aan Coligny, en volg uw Vaders voorbeeld:
Sticht, sticht geen vlammen dan van reine broedermin;
Veroordeel nimmer ’t geen de Hemel niet veroordeelt.
Het staa, tot heil des lands, op uw gewenscht bewind,
(130) Elk’ Nederlander vry naar zyn geloof te leeven,
Opdat elk vroom gemoed in u een toevlucht vind’,
En God en Fredrik dank’ voor ’t heil aan ’t Land gegeeven.
Maak u elks liefde waard, zo treffe u niemands haat.
Geen Nederlander zuchte als gy zyn’ ramp kunt weeren.
(135) Leef lang, myn waarde Zoon! tot heil van Volk en Staat,
En doe uw Vaderland op Spanje triomfeeren.
Zo mooge ik in ’t gewest daar de eendragt eeuwig woont,
Waarnaar myn ziel verlangt, u eenmaal blyde ontmoeten,
En aan uw Vaders zyde, omhoog met heil gekroond,
(140) Een telg, myn hart zo waard, met englenzangen groeten.
Vaanvel! ik zweeve u vóór, gerust dat uwe deugd
Uw Moeders jongste beê niet smaadlyk zal verstooten,
En wacht u in het ryk der ongestoorde vreugd,
By Coligny, Oranje, en all’ Gods Gunstgenooten.
[p. 74]
JOHANNA GRAY
AAN
MARIA VAN RICHMOND,
KONINGINNE VAN ENGELAND.
Vergun Johanna Gray, op haaren jongsten dag,
ô Nicht! ô Koningin! u in dit schrift te groeten,
Daar zy één oogenblik van ongewenscht gezag,
Op ’t zwenken van de byl, met haaren hals zal boeten.
(5) Verwacht niet dat ik u zal smeeken om genaê;
Johanna vind geen straf in ’t scheiden uit dit leven:
Het offerüur, hoe vroeg, genaakt my nog te spaê:
Myn ziel is los van de aarde en boven ’t aardsch verheven.
Ik ooge op hooger kroon in heerelyker ryk,
(10) En gunne u de uwe ligt, door dwang van my gedraagen;
Zy fiere uw Vorstlyk hoofd, terwyl ik willig wyk.
Och! mogt ge u nooit, als ik, van haar gewigt beklaagen!
Geloof myn onschuld al ze u dier betuig, Vorstin!
Dat ik met smart die kroon zag passen op myn hairen;
[p. 75]
(15) Verwonnen door natuur en zuivre huwlyksmin:
Laat die bekentenis myn Vrienden niet bezwaaren.
Dat uw gestrengheid zich voldaan hou’ met myn’ dood!
’k Betaal ligt duur genoeg eene eer van weinige uuren.
Verschoon de tederheid van eenen Echtgenoot,
(20) En laat eens Vaders liefde uw gramschap niet bezuuren.
Uw broeders laatste wil dreef hunnen yver aan:
Zy volgden ’s Vorsten last; zoud gy hen straffen kunnen?
Wat zoude eens Vaders trouw niet voor zyn telg bestaan?
Wat zoude een minnend hart niet aan zyne Ega gunnen?
(25) Straf hunne schuld in my, indien gy straffen moet.
Laat my, op myne beê, alleen voor hen betaalen.
Misverw de glans der kroon niet door hun dierbaar blod.
Leer door grootmoedigheid en goedheid zegepraalen.
Zo buig ik willig voor myn deerniswaardig lot,
(30) Vernoegd dat ik uw hart kon tot myn heil beweegen,
En styg geruster uit myn kerker op ’t schavot,
Dan ik uit myn vertrek was op den troon gesteegen.
Maar och! terwijl ik schryf stoort my de jammerkreet
Van myn’ beschreiden stoet...Helaas! wat wil die wagen?
(35) Die zwarte doodbus, en dat overhangend kleed..?
ô Gilford..! ô myn Lief..! moet ik om u nog klaagen!
[p. 76]
Neen: gaa, myn Echtgenoot, ik volge u op het spoor.
Eén zelfde dag zal ons doen scheiden en heréénen.
Uw dood ging mynen dood slechts weinige uuren vóór:
(40) Gy keert van ’t hofschavot, en ik, ik ga daar heenen.
Vertoef, myn waarde Lief! ei toef één oogenblik,
Zo moogt uw Wederhelft met u ten hemel leijen.
Ik houde uw ziel in ’t oog tot aan myn’ jongsten snik,
En zweeve u trouw op zy’, naar ’t hof der englenreijen.
(45) Daar wacht ons eedler kroon en vaster heerschappij,
Dan ooit Britanje aan uw Johanne kon verëeren;
Daar zullen we, ongestoord gelukkig, zy’ aan zy’,
By de Oppermajesteit, eeuw uit eeuw in, regeeren.
Maar gy, Maria, die uw’ troon vest in ons bloed,
(50) Gy, die ons heil bewerkt terwyl ge ons waant te straffen,
Mogt uw verhaaste drift, die ligt te hevig woed,
Aan England, dat u kroont, nooit weenensstof verschaffen!
Verwin der Britten hart door goedheid; niet door schrik.
Ik ben den dood getroost; uw vonnis schyn’ rechtvaardig.
(55) Vaar wel! leef lang! regeer gelukkiger dan ik,
En maak u, kan het zyn, der Volken eerbied waardig!
[p. 77]
LEIFE
AAN ZYNEN VADER
ERIK,
ô Vader! zo uw toorn in uwen Zoon nog duld
Dat u zyn eerbied dien geliefden naam moog’ geeven,
Nadat uw grimmgheid, die hem met schrik vervult,
Hem gistren, onverhoord, heeft uit uw oog verdreeven,
(5) Gedoog dat u dit schrift in zyne plaats begroet’.
Hoor wat uw Leife, uw hoede om uw belang ontweeken,
Met vreemdelingen hier in Groenland landen doet,
Of zyne onnoozelheid hem by u vry mogt spreeken.
Hoor hoe hy, door zyn’ togt, een kroon en scepterstaf
(10) U, als den eersten Vorst van Groenland, deed verwerven:
Hy wacht in Eriksbaai uw antwoord siddrend af,
Het zwaarste leed getroost, zo hy uw gunst moet derven.
Zoud gy, zou Erik, die, door dapperheid beroemd,
In dit besneeuwd gewest den eersten stap dorst zetten,
[p. 78]
(15) En in zyn Vaderland met eerbied word genoemd,
Door onverzoenbaarheid zyn’ naam en deugd besmetten?
ô Neen; zyne eedle ziel ontfangt de wetten niet
Van luchtstreek of gewest in ’t minnen of in ’t haaten:
Al voert de koude hier een onbepaald gebied,
(20) Nog doet zy de ouders ’t kind niet in den nood verlaaten.
’k Bezweer u by de trouw, die u aan Dhalla hecht,
Myn Moeder, die uw hart standvastig kan bekooren,
Dat ge, om gewaand vergryp, uw vriendschap niet ontzegt
Aan ’t Pand van uwe liefde, uit haaren schoot geboren;
(25) Maar een meêdoogend oog op dit geschrift wilt slaan.
Herdenk hoe Leifes trouw, u menigwerf gebleeken,
Het grootst gevaar om u bereid was te ondergaan:
En, schoon hy u verliet, nooit is die trouw bezweeken.
Dit geeft me een’ vonk van hoop in ’t hevigst’ van myn smart;
(30) Dit vleit my dat me uw gunst eens weder zal belonken:
Duld dan dat ik beproeve of ik uw moedig hart
In kinderliefde, door myn schryven, kan ontvonken.
De lange nacht, die ons van ’t zonnelicht berooft,
En ons geen schynsel gunt dan wondre hemelvuuren,
(35) Wier schittering het licht der bliksemen verdooft,
En die somwyl zo lang als ’t aaklig duister duuren,
[p. 79]
Was aan ’t verdwynen; en de kormeeuw spelde alreê
Aan Erikshaven dat de winter was gevlooden,
Toen gy, langs ’t glinstrende ys, door de opgescheurde zee,
(40) Naar Ysland keerde om volk naar deeze kust te nooden:
Maar zonder Leife kliefde uw kiel de golven niet.
Uw Zoon moest, naar uw’ wensch, u op dien togt geleiden.
Och! zeg niet dat die Zoon toen trouwloos u verliet,
En hoor wat, tot uw heil, hem stil van u deed scheiden.
(45) Ik zocht, geduurende ons verblyf in dat gewest,
De plaatsen daar de rhee en veelvraat zich verschoolen;
’k Verschalkte vaak den vos in ’t loosverborgen nest,
En dorst de beeren zelfs bestryden in hun holen.
In één der uuren dat ik rustend nederzat,
(50) En van een’ berg van sneeuw, die ’t zonnevuur braveerde,
Op Heclaas fellen brand het oog geslaagen had,
Die vuur en zwavel braakte, en ys en sneeuw verteerde,
Verscheen een Vreemdeling voor myn verbaasd gezicht,
Van welgemaakten leest en sterkgespierde leden;
(55) Zyn kleed was naar den aart van dit gewest gericht,
Van vellen t’ saamgehecht, gelyk we ons veeltyds kleeden.
Wie zyt gy? riep ik, met verwondering vervuld.
Wat aaklig lot heeft u naar deeze kust gedreeven?
[p. 80]
Weet gy dat dit gewest geen vreemdelingen duld;
(60) Dat wy die op ’t altaar aan Thor ten offer geeven?
ô Jongeling! (dus was zyn antwoord,) uw gelaat
Doet my die wreedheid niet van uwe zyde vreezen,
En verr’ van dat my leed van u te wachten staat,
Zult gy, dit tuigt myn hart, zult gy myn redder weezen.
(65) ’k Heet Funchebuder; ’k ben een Noorman, met myn schip
Niet ver van hier gestrand door ’t woên der holle golven:
Ik kwam alleen aan land, geworpen op een klip;
Al ’t volk is, zwemmens moê, door dryvend ys bedolven.
Helaas! ’k bevond me alleen aan dit ongastvry strand,
(70) Daar ik ten offer aan de wreedheid zal verstrekken,
Tenzy uw deernis, in deez’ hulpeloozen stand
Een’ ongelukkig mensch dit onheil wil onttrekken.
Och! (voer hy schreijend voort, terwyl hy aan myn knien
Zich neêrwierp op den grond,) hoe komt in uw gedachten
(75) Dat ooit de Goôn met vreugd die deerlyke offers zien,
Of eisschen dat een mensch zyn’ medemensch zal slagten?
Neen, neen; indien door hen ooit zulk een eisch geschied,
Dan voegt, vergeef het my, hen nooit den naam van goden:
Myn God, der Goden Heer, begeert die wreedheid niet,
(80) Hy heeft ons, in zyn wet, die offers streng verboden.
[p. 81]
Hy eischt de hulde alleen van een oprecht gemoed,
Dat naar zyn wetten leeft, dat denkbeeld vormt van pligten;
Hy, Schepper van het heeläl, is ook aan allen goed,
En wil dat we in den nood elkanders last verligten.
(85) Een heimelyke trek deed myn verwondering
En mededoogen, op dees woorden, hooger ryzen:
Ik wees myn wooning aan den eedlen Vreemdeling,
En bad hem in de wet zyns Gods my te onderwyzen.
Ik vind (dus sprak ik,) my verwonderd en ontsteld:
(90) ’k Heb lang getwyfeld aan ’t bestaan van onze Goden,
En ’t weinig dat gy my van uwen Godsdienst meld,
Is eindloos beter dan de wet van Thor of Whoden.
In ’t nederhangen van dien heuvel staat myn tent,
Van vellen t’ saamgenaaid met taaije walvispeezen;
(105) Verberg u daar een wyl in stilte en onbekend,
Totdat gy me in die wet zult hebben onderweezen;
Dan word, door myn beleid, uw ongeval geweerd;
Dan zal ik, naar ’s Lands wyze, een schip voor u bereiden;
U rykelyk voorzien van all’ wat gy ontbeert,
(100) En met een narwals tand beschenken als wy scheiden.
Hy nam den voorslag aan, en hield zich, na dien tyd,
In stilte in myne hut, op mynen raad, verborgen,
[p. 82]
Terwyl mijn vriendschap hem, met ingespannen vlyt,
Van noodig voedsel en verkwikking bleef verzorgen.
(115) Myn trouw behaagde hem. Hy gaf my klaar bericht
Dat, boven zon en maan en alle starrekringen,
Een eeuwig Wezen woont, in ongenaakbaar licht;
Een God, die ’t weezen gaf aan alle stervelingen:
Dat alles wat wy zien gevormd is door zyn magt;
(120) Dat steeds zyn toevoorzicht voor zyn gewrocht blyft waaken,
Doch boven allen zorgt voor ’t menschelyk geslacht,
Dat hy, zelfs na den dood wil eindloos zalig maaken,
Indien het op deeze aard’ zyn wetten needrig eert,
Die wetten, die zyn gunst den mensch wil openbaaren,
(125) Die hy, met hem begaan, hem uit den hemel leert,
En door gezanten, door profeeten deed verklaaren.
Dat, toen men zich misgreep in ’t schenden dier geboôn,
Door Christus komste op aard’ vergeeving wierd verworven.
Die Heiläanbrenger was, naar zyn bericht, Gods Zoon;
(130) Geboren uit een maagd, en aan een kruis gestorven,
Doch op den derden dag verreezen uit zyn graf,
Tot zyner moordren schrik en heil der vroome volken,
Die hy, uit liefde en gunst, zyn wyze wetten gaf,
Eer hy omhoog voer tot zyn’ Vader, door de wolken,
[p. 83]
(135) Vanwaar hy, in triomf, als rechter van ’t heeläl,
Omstuuwd van Geesten die hem dienen, wederkeeren
En op een’ oordeeldag de volken richten zal.
Dit, en nog meerder, wou my Funchebuder leeren.
Hy sprak my van een Oud en van een Nieuw Verbond,
(140) En hield my menigwerf verrukt en opgetoogen;
En schoon ik in het eerst zyn leering niet verstond,
Ze ontwond zich zelf eerlang, en stond my klaar voor de oogen.
Och! (zuchtte ik,) of ik wist dat God, zo groot, zo goed,
Zo onbesmet, zo wys, zo magtig, zo rechtvaardig,
(145) De hulde niet verwierp van myn oprecht gemoed!
Hy is, en hy alléén, myn’ dienst en eerbied waardig!
Myn Vriend omärmde my, met traanen in ’t gezicht:
Gewis, God werkt in u, hy doet zyn gunst u blyken;
Zyn goedheid is ’t alleen die uw gemoed verlicht;
(150) Wyk nimmer van zyn wet, hy zal van u niet wyken.
Zo sprak hy, daar hy knielde en yvrig voor my bad,
Dat Gods Genade my bestendig mogt bestraalen,
Met kracht volëinden ’t geen ze in my begonnen had,
Zo mogt myn ziel, verheugd, zich aan Gods wet bepaalen.
(155) Intusschen groeide allengs de vriendschap weêrzyds aan
’k Was Funchebuder, en hy my op ’t hoogst genegen.
[p. 84]
Hy scheen, als hy my zag, steeds met zyn lot voldaan:
En ik, ik hield gewis zyn byzyn voor een’ zegen.
Indien het goed geluk by wylen op de jagt
(160) Een hart, een rhee, een’ vos in myne hand deed vallen,
Of raakte een jonge beer of veelvraat in myn magt,
Ik gaf myn’ Vriend met vreugd het beste stuk van allen.
Het eêlst gevogelte verraste ik ’s morgens vroeg:
De keur van malmulk, smite en bergëend, die wy pryzen,
(165) Dacht voor zo waard een’ gast my naauwelyks goed genoeg:
De traan wierd niet gespaard by de uitgezochte spyzen.
Dus leefden wy vergenoegd. Inmiddels had de zon
Het aaklig duister in een’ langen dag herschapen,
Als ik, niet verre van de heete Noorder Bron,
(170) Die onöphoudlyk kookt, my nederlag tot slaapen.
Een zachte sluimring hield myne oogen reeds gedekt,
Wanneer ik, daar ik blyde en veilig dacht te rusten,
Door eene menschenstem, my schielyk vond gewekt.
Op! (riep ze,) Leife, op! op! uw Vriend verlaat dees kusten.
(175) ’k Rees overëind, zag niets, schoon ik de stem verstond.
Ik vloog naar myne hutte, en zocht vast allerwegen
Myn’ Gast, dien ik in ’t einde op ’t steilgebergte vond,
Vanwaar hy uitzag naar een kiel aan ’t strand gelegen.
[p. 85]
Ik klauterde, zo ras het glad en hobblig ys
(180) ’t My toeliet, tot hem op, en zag reeds volk genaaken,
In eene schuit, gebouwd op eene uitheemsche wyz’.
Och! (riep ik tot myn ’Vriend,) wat wil dit vaartuig maaken?
Myn Leife! (sprak hy,) stel uw vriendlyk hart gerust;
De Hemel doet me in ’t eind’ myn’ liefsten wensch verwerven.
(185) Dit zyn myn Landsliên; ’k zie met vreugd hen aan dees kust:
Gedoog dat ik met hen, . . Zou Leife uw byzyn derven?
Ik u verlaaten? neen; ô Funchebuder! neen;
(Dus borst ik schreijende uit,) ik kan u niet begeeven:
Vergeld ge op deeze wyze all’ myn genegenheên?
(190) Beroof, ô wreede Vriend! beroof my eer van ’t leven;
Zo kunt gy, na de reis, waartoe gy vaardig staat,
Al wien ge uw schipbreuk meld ook mynen dood verhaalen,
En zeggen: ’k vond aan Leife een trouwe toeverlaat,
Doch heb, onmenschlyk, hem op ’t strand in ’t graf doen daalen.
(195) Myn Funchebuder, met myn harteweê belaên,
Hield al dien tyd op my zyn vriendlyk oog geslagen,
En poogde vruchteloos my met reden te ondergaan.
Ik vloog hem om het lyf; ik liet niet af van klaagen;
Ik hield zyn kleeders vast; ik wierp my aan zyn knien;
(200) Och! (schreide ik,) blyf my by! och! toef, uit mededoogen;
[p. 86]
Gy hebt in uwen ramp myn deerenis gezien,
Ik heb uw lot verzacht, en gy, blyft ge onbewoogen?
Hy hief my uit de sneeuw en vatte myne hand.
Och! verg myn hart niet meer door smeeken en gebeden.
(205) Uw rouw verscheurt myn ziel, die, aan uw gunst verpand,
Het denkbeeld nooit verliest van uw genegenheden.
Myn waarde Leife! ik gaa myn magen weder zien.
Ik voel, zo sterk als gy, de bitterheid van ’t scheiden.
Och! of ik in myn Land u ook myn’ dienst mogt biên!
(210) Och! of ik naar myn’ wensch u derwaart mogt geleiden!
Daar zoude ik in ons groot en magtig koningryk,
U, dien ik teêr bemin, een’ trouwen vader strekken:
Daar kreeg uw Godvrucht van den Godsdienst klaarder blyk:
Wy hebben Priesters die hem duidlyker ontdekken.
(215) Ik zelf zoude u tot hen geleiden, en hun vlyt
Zoude u het heilgeheim der Christenen verklaaren;
Gy zoud, met ons gedoopt en Christus toegewyd,
Aan dit ongastvry strand die Heilwet openbaaren.
Ligt wierd uw Vader door dit voorbeeld zelfs gered;
(220) Ligt zou hy, nevens ons, den God des hemels eeren,
En, vry van d’ afgodsdienst, die dit gewest besmet,
Na zynen dood, met ons, verheerlykt triomfeeren!
[p. 87]
Dit denkbeeld trof myn hart. Och! (zeide ik,) kon ’t geschiên
Dat ik dit heil bereikte, ik zou niet van u scheiden.
(225) Zou ’t mooglyk zyn dat ik myn’ Vader weêr zou zien
En hem, als met de hand, naar ’t hemelryk geleiden!
Maar kan ik hem dus stil verlaaten? neen; ô neen.
’k Vlieg heen en smeek dat hy my vryheid wil vergunnen.
Hy mint me, en zal, als gy geraakt door myn geween,
(230) Die beê, myn eerste beê, zyn’ Zoon niet weigren kunnen.
Vertoef, myn Leife! (riep myn Vriend,) ik bid u, keer:
De boot is reeds te na, ik kan niet langer toeven;
Omhels my voor het laatst; gy ziet my nimmer weêr:
Vaar wel, laat myn vertrek u niet te sterk bedroeven.
(235) Hy daalde, op ’s scheepsvolks wenk, de rots af naar beneên,
Daar myn onzeker hart in twyfel scheen te hangen;
Doch ’k vloog hem ylngs na. Och! laat ge my alleen?
Toef, Funchebuder! doe my mede in ’t schip ontfangen.
Ik volg u, waar gy gaat; ’k zal in uw Vaderland.
(240) Het heuchlyk Land waar ook myn Vader wierd geboren,
Myzelv’ bevlytigen om, met uw’ onderstand,
De kennnis van Gods wet eerbiedig op te spooren.
Dan zal ik keeren, en myn’ Oudren, bly te moê,
Het heil, da hen verwacht, met grooter luister maalen:
[p. 88]
(245) Zo breng’ hen myne reis den ryksten zegen toe!
Zo mooge in ’s Levens Boek hun naam met d’onzen praalen!
Myn Vriend omhelsde my, en prees myn vroom besluit:
Hy deed allengs myn’ rouw door zachte taal bedaaren.
Dus raakten we in het schip, en fluks de strandëngte uit,
(250) Terwyl myn schreijend hart om uwe tent bleef waaren.
Hoe dikwerf smeekte ik hem, die alles ’t leven geeft;
Hem, wien ik naauwlyks kende en echter poogde te eeren;
Hem, die tot heden u en my beveiligd heeft,
Dat ik in zyne gunst tot u mogt wederkeeren!
(255) De wind verdreef eerlang uit ons gezicht all’ ’t strand,
En de ysgevaarten die den graauwen hemel tergen.
Wy stevenden zuidoost naar uw Geboorteland,
En zagen ’t met vermaak eerlang in ’t Noordsche Bergen.
Wy hadden naauwlyks hier den eersten voet gevest,
(260) Als Funchebuder my zyn’ hoogen staat ontdekte.
Hy was by al het volk bemind in dat gewest
En meest by zynen Vorst, wien hy ten raadsman strekte,
Sints ’t licht van Gods genaê zyn eerste straalen schoot
In dit stikdonker oord, tien jaaren naauw’ geleeden,
(265) Wierd hy, door zyne deugd, zyns Konings gunstgenoot,
En ’t waardig voorwerp van des volks genegenheden.
[p. 89]
Al ’t strand weêrgalmde van gejuich, waar hy verscheen.
Elk riep: Zie daar den Held dien wy verlooren achtten.
’t Is Funchebuder, ’t is de wellust van ’t Gemeen;
(270) ’t Is Funchebuder, van wiens zorg wy heil verwachten.
De maar’ van onze komst, op ’t oogenblik verspreid,
Wierd door Olaüs-Zelv’ in ’t vorstlyk hof vernomen.
Dees Koning, die zyn’ Vriend teêrhartig had beschreid,
Ontbood ons naar het slot, en deed ons voor hem komen
(275) Daar hy omsingeld zat door zynen wyzen Raad,
En uitmuntte in dien kring door achtbre wezenstrekken
En zachte vriendlykheid, die, in ’t bedaagd gelaat,
Aan elk het kenmerk van zyne eedle ziele ontdekken.
Nadat myn Vriend zyn’ Vorst blymoedig had begroet,
(280) En hem verhaald, hoe hy, ontkomen in de baaren,
My, zyn’ beschermer, had aan Yslands kust ontmoet,
En wat hem verder op zyn’ togt was wedervaaren,
Vroeg Vorst Olaüs naar myn’ naam en myn bedryf.
’k Heet Leife, (zeide ik hem,) myn Vader mogt voor deezen,
(285) Eer hy dees kust ontweek tot berging van zyn lyf,
Zichzelv’ verblyden in uw’ onderdaan te weezen.
Men noemt hem Erik... Hoe! hy Erik, Torwalds zoon?
(Hernam de Ryksmonarch,) hy, die, in vroeger dagen,
[p. 90]
Een sterke zuil was van myn’ wankelenden troon?
(290) Hy, die zyn’ vyand in zyn gramschap heeft verslagen,
En mogelyk te spaê die hevigheid beschreid,
Toen hem de strenge wet voor haare wraak deed beeven,
En ’t Land verlaaten, tot zyn rust en veiligheid?
Wy hoorden nooit waar heen die Held zich had begeeven.
(295) Hy heeft, (hervatte ik,) Vorst! uit uw gebied gevlugt,
Een vreemd Gewest ontdekt, in ’t zwerven op de baaren:
Een woeste landstreek, waar hy haat noch wraaklust ducht,
Door niemand ooit bewoont; waar langs geen schepen vaaren.
Een lange duisternis van maanen achteréén,
(300) Heeft dat Gewest, naar ’t schynt, aan ’t onderzoek onttoogen;
De vorst vormt daar de zee altoos tot glinstrend steen,
En wolk by wolk van sneeuw verblind de scherpziendste oogen.
De winden staaplen sneeuw en ysschots met geweld
Als rotsen op elkaêr, tot zy de wolken tergen;
(305) Of stormen die omlaag in ’t steenen pekelveld,
Dat kraakt en openscheurt om zulk een vragt te bergen.
Dan vliegt de wreede beer al grimmende over ’t ys,
Om ’t uitgehongerd nest met nieuwen roof te vullen,
Dat zee en strand weêrgalmt van ’t huilen en gekrysch:
(310) Hy breekt zyn tanden op de schotsen onder ’t brullen.
[p. 91]
Wy hebben echter ook een’ zomer, en de zon
Schept ons een’ langen dag van eene reeks van dagen:
Dan blaast de walvis een geheele pekelbron,
En ziet al dartlende ons op rob of walrus jaagen:
(315) Dan pronkt, en hier en gindsch, al na de sneeuw versmelt,
De grond met lepelblaên en geele en blaauwe bloemen;
Dan siert de bruin mos en groene palm het veld,
Dan kunnen we op de keur van de vis en vogels roemen.
De Koning nam vermaak in ’t kort en klaar bericht,
(320) En vroeg my of dat oord myn’ Vader kon behaagen;
Of hy in dat Gewest een wooning had gesticht;
En welk een naam hy zulk een vreemd verblyf deed draagen?
’k Voldeed op alles hem, die zeer weetgierig scheen,
En meldde hoe ge u had naar Yslands kust begeeven
(325) Om volk te winnen, en voortaan niet gantsch alleen
In ’t nieuwöntdekt gewest met Gade en Kroost te Leeven.
Nadat Olaüs my aandachtig had gehoord,
En ik gemeld had hoe myn hart en ziel en zinnen,
Door ’t zielbehaagend schoon van ’t Christedom bekoord,
(330) Genegen waaren om den grooten God te minnen,
Sprak my die wyze Vorst met deeze woorden aan:
Ik moet, ô Jongling! uw besluit en vroomheid pryzen.
[p. 92]
Ik-zelf zal over u myn voorzorg laaten gaan,
En u in ’t Christendom getrouw doen onderwyzen.
(335) Toef hier, totdat de zon in uw besneeuwd gewest
Den nacht, die nu genaakt, door haare komst doet wyken;
Dus worde inmiddels uw geloof op God gevest;
Dan zal ik uw vertrek gedoogen uit dees ryken.
Zoude ik, ô Vorst! dus lang het liefderyk gezicht,
(340) (Hevatte ik, gantsch ontroerd,) myns waarden Vaders derven,
Die my verlooren acht, die my beschreit, die ligt,
Om myn’ gewaanden dood, van hartewee zal sterven?
Neen, neen; ’k verlaat dus lang myn’ ouden Vader niet;
Dat kan de kinderpligt in Leife nooit gedoogen.
(345) De vroome Koning scheen geraakt door myn verdriet.
Uw trouw, (hernam hy,) heeft myn hart voor u bewoogen.
Ik schelde uw’ Vader, om uw deugd, zyn’ manslag kwyt,
En wil, opdat gy zie hoe ik uw vroomheid eere,
Dat hy het nieuw Gewest, ontdekt door zyne vlyt,
(350) Van my ter leen ontfange, en daar als Vorst regeere,
En gy, na zynen dood, en dus van Zoone op Zoon.
Uw vriend zal met een’ brief, uit mynen naam geschreeven,
En ’t blyk der heerschappy, een koninglyke kroon
Van blinkend koper, zich naar Groenland scheep begeeven,
[p. 93]
(355) En brengen Torwalds Zoon myn gunst en groetenis;
En doen hem weeten dat zyn Telg, zyn welbehaagen,
Aan Vorst Olaüs hof gerust en veilig is,
En dat hy, tot zyn’ troost, hem haast zal op zien daagen.
Wie had, ô Vader! ooit dit groot geluk verwacht?
(360) Ik boog me, ontroerd door vreugde, aan ’s Konings voeten neder;
Bewees myn dankbaarheid voor ’t heil van myn geslacht,
En zeide: Uw gunst, ô Vorst! geeft my het leven weder;
Maar zou die zelfde gunst, die ons zo mild bestraalt,
Niet dulden dat ik met myn’ Halsvriend mogt vertrekken?
(365) Dan was myn vreugd volmaakt, myn blydschap onbepaald;
Dan mogt ik zelf dit heil aan myn Geslacht ontdekken.
Vernoeg u, (sprak de Vorst,) in ’t geen myn gunst besloot.
’k Wil Funchebuder in dat woest Gewest niet waagen,
Ten zy een waardig pand zyn borg blyve in den nood,
(370) En my hier instaa voor zyn dierbre levensdagen.
’k Verbond my willig, op des Konings hoogen eisch,
Dat ik als borg myns Vriends zou toeven in die streeken.
Myn Funchebuder scheen gewillig tot de reis,
En gaf zich vrolyk scheep, na twee of driepaar weeken.
(375) De Vorst en ’t Hofgezin verzelden, nevens my,
Myn’ Halsvriend tot aan ’t strand, in eenen drang van menschen,
[p. 94]
Die heil en voorspoed aan myn’ Vaders heerschappy,
En eenen blyde togt aan Funchebuder wenschen.
’k Sprak nog een oogenblik myn’ waarden Vriend alleen.
(380) Gy gaat dan, (zeide ik hem,) terwyl ik smelt in traanen,
Daar haast de winter komt, door de ongestuime zeên
U, op des Konings last, een’ weg naar Groenand baanen;
Myn’ Vader vinden, die daar zyn zal om deez’ tyd,
En door uw wyze taal myn stil vertrek verschoonen.
(385) Myn hart, voor eeuwig door de erkentnis u gewyd,
Kan nimmer, naar waardy, uw’ dienst en gunst beloonen.
Meld aan myne Oudren hoe myn ziel naar hen verlangt;
Zeg hen dat ik hen haast in welstand hoop te ontmoeten;
Dat aan hun goedheid myn geluk, myn leven hangt.
(390) Uw wysheid zal gewis hun toornig hart verzoeten.
De Almagtige Opperheer, die, zo myn hoop voorspelt,
Eerlang door volk by volk erkend worde en gepreezen,
Will’ u beveiligen voor ’t ys en ’t stormgeweld,
En! Waar ge u ook bevind, uw trouwe Schutsheer weezen!
(395) Myn Vriend vertrok in ’t einde, en ’t vriendlyk onderricht
Kon in zyn afzyn my volkomen overreeden;
’k Geloofde, in’t hart bestraald door ’t Euangelilicht,
En ’t wierd my toen vergund ter doopvonte in te treeden.
[p. 95]
Elk groette my verheugd als Christen! ja, ik ben ’t,
(400) En zoude om lief noch leed zo waard een’ naam verzaaken.
Och! waar’ die Godsdienst u bereids als my bekend!
Och! mogt ge nevens my dat zalig heillot smaaken!
De tyd, door ’s Konings last, aan mynen Vriend bestemd,
Die tyd, voor my zo lang, was middlerwyl verloopen;
(405) Myn teedre vriendschap om zyn afzyn reeds beklemd,
Die dag op dag vergeefs zyn weêrkomst my deed hoopen,
Verloor in ’t eind’ den moed, elk uur vloog vast voorby,
En niemand kon bericht van Funchebuder geeven.
Och! (zeide ik tot den Vorst,) myn hart voorspelt het my,
(410) Myn’ Halsvriend is gestrand of in het ys gebleeven.
De Koning troostte my meêdogend, dag aan dag.
De zon schonk reeds haar’ glans op nieuw aan Erikshaven,
Wanneer die vroome Vorst, geraakt door myn geklag,
En waanende met my myn’ Vriend in ’t ys begraaven,
(415) My minzaam tot hem riep: Ik houde, ô Erikszoon!
(Dus sprak hy,) nevens u, myn’ Gunstling voor verlooren.
Ik derf met smarte in hem een hoofdzuil van myn’ troon.
Gaa heen, ’k geef u verlof, of gy hem op mogt spooren.
Trek naar uw Vaders ryk; zie of uw waarde Vriend,
(420) Nog leeve, of door ’t geweld der golven zy verslonden;
[p. 96]
En zend, zo ooit myn gunst uwe achting heeft verdiend,
My tyding of gy hem in Groenland hebt gevonden.
Ik heb tot uwe reis een vaartuig uitgerust,
En schenk by ’t schip u ’t volk: het blyve uwe onderzaaten:
(425) ’t Bevolke uws Vaders Ryk aan de onbewoonde kust:
Ik durf hen aan uw zorg en goedheid overlaaten.
’k heb een’ der Priestren ook verbonden tot dien togt,
Om Eriks dwaalend hart het heilgeloof te ontdekken.
Och! of zyn onderwys zo veel op hem vermogt’,
(430) Dat hy zich ’t ongeloof grootmoedig liet’ onttrekken!
En gy, ô Jongeling! gy, wien myn hart bemint,
Gy, wien ik zo veel blyks van vriendschap heb gegeeven,
Omhels my voor het laatst; blyf altoos my ten vrind.
Gods goedheid blyve u by, en doe u vrolyk leeven!
(435) Ik boog my, tot in’t hart getroffen door dees taal
En ’s Konings vriendschap, my zo menigwerf gebleeken.
Och! (zeide ik,) dat Gods liefde u zonder eind’ bestraal’!
Hoe zal ik zo veel gunst...ik kon niet verder spreeken.
Ontroer myn hart niet door uw tederheid, myn Zoon,
(440) Zy grieft my veel te sterk, schoon zy my kan behaagen.
Vaar wel, betracht getrouw Gods wetten en geboôn;
Denk dat ge u altoos als een Christen moet gedraagen.
[p. 97]
Hier zweeg de gryze Vorst. Ik zag hem naderhand,
En dankte, meer bedaard, zyn gunst en tederheden,
(445) Toen zyne goedheid my verzelde tot aan ’t strand,
En ’t my geschonken volk met my in ’t schip deed treeden.
De wind was gunstig, en het schip scheen door de zee
Te vliegen, naar myn’ wensch en brandend zielsverlangen.
Wy zeilden Ysland langs, en vleiden ons alreê
(450) Dat Erikshaven met vermaak ons zoude ontfangen,
Als, op die hoogte, my door ’t scheepsvolk wierd gemeld
Dat zy, niet verr’ van ’t strand, een aaklig schouwspel zagen;
Een vaartuig half vergaan, en vast in ’t ys bekneld:
Dees tyding deed me op nieuw om Funchebuder klaagen:
(455) Och! (riep ik,) mooglyk vond myn Halsvriend hier den dood.
Dit kan zyn vaartuig zyn; men poog’ dit uit te vinden!
Wy wendden ’t derwaart heen, zo verr’ wy, buiten nood,
Voor ons en voor ons schip,’t ons durfden onderwinden:
Wy naderden welhaast en zagen, och! te ras,
(460) Dat dit rampzalig wrak, zo sterk in ’t ys beneepen,
Het ongelukkig schip van Funchebuder was.
Nooit word myn wanhoop, op dit schouwspel, recht begreepen.
Ik gilde, dat myn kreet langs strand en rotsen klonk;
Ik sloeg op myne borst met uitgelaaten woede:
[p. 98]
(465) Och! Funchebuder! is dit wrak u moordspelonk!
Is ’t mooglyk dat Gods gunst uw leven niet behoedde!
Dus jammrend, vloog ik met een deel myns volks op ’t ys.
Wy klauterden in ’t wrak, reeds meer dan half verslonden.
Och! vruchtloos onderzoek, daar wy geen ’t minst bewys,
(470) Geen ’t minste teeken van een leevend wezen vonden.
We ontdekten niets, helaas! dan een bevrooren lyk,
Dat, door de vorst verstyfd, een steen’ in hardheid tartte;
Van d’ allerhoogsten nood een alleryslyst blyk,
En deerlyk voedsel voor myn toomelooze smarte.
(475) Van hier, door ys en sneeuw, de strandrots opgesneld,
En van haar spitse kruin verlegen nederziende,
Vernamen wy van verre een tent op ’t mossig veld:
Dit dacht ons allen dat ons onderzoek verdiende.
Wy vloogen derwaart heen; maar och! welk een gezicht!
(480) ’K Vond in die hut, met agt van zyne togtgenooten,
Myn’ Funchebuder, my zo waard als ’t levenslicht:
Hy lag op de aard’ gestrekt en hield zyn oog geslooten:
De blaauwe doodverf zweefde op ’t uitgeteerd gelaat:
De ranke handen, op zyn borst inéén geslagen,
(485) Vertoonden dat hy, in dien jammerlyken staat,
Zyn’ jongsten zucht in stilte aan God nog op bleef draagen.
[p. 99]
’k Zag ’t volk, dat, afgevast, een bende geesten scheen,
En ’t zwakke ligchaam naauw’ meer torssen konde of schooren
Op ’t punt, om, door de elende aan deeze kust geleên,
(490) By ’t stervend Opperhoofd in droef geschrei te smooren.
Wat aaklig schouwspel! liefde en deerenis en schrik
Vermeesterden om stryd myn wanklend zielsvermogen.
’k Stond stom en roerloos in dat doodlyk oogenblik,
En zag myn’ Halsvriend aan met onbeweeglyke oogen;
(495) Ten laatsten schoot ik toe, en viel aan zyne zy’.
Och! moest myn vriendschap u in deezen staat aanschouwen!
Myn Funchebuder! myn getrouwe! kent gy my?
Landde ik nog tyds genoeg? kan ik u nog behouên?
Zo schreidde ik, als myn Vriend zyn toegeklemd gezicht
(500) Allengs met moeite ontsloot en naar myn zyde wendde.
Hoe wierd op ’t oogenblik zyn ongeval verligt,
Toen hy, in mynen arm, zyn’ trouwen Leife kende!
Myn Leife! (zuchtte hy;) myn Leife! is dit uw stem?
Och! zoud gy anderwerf, naast God, myn redder weezen!
(505) Verbeeld u myne vreugd. Och! hoe omhelsde ik hem,
Daar ik een’ straal van hoop in zyn gezicht kon leezen.
Zyn troostloos scheepsvolk vloog al schreijende om my heen.
Och! moest myn deernis die rampzaligen niet baaten?
[p. 100]
Moest ik gevoelloos zyn voor hun benaauwd geween?
(510) Och! moest ik hen ten prooije aan ’t wild gedierte laaten?
Myn waarde Vader, is ’t een misdryf, dat ik hen
Uit hunne elenden redde en herwaart meê dorst voeren?
Ben ik misdaadig om dat ik barmhartig ben?
Och! laat ge u niet te sterk door uwe drift beroeren?
(515) Ik zag myn’ Halsvriend met zyn volk eerlang hersteld,
Door myne vlyt en die van myne togtgenooten;
Ik heb hen, reis op reis, uwe heldendeugd gemeld,
En zoud gy hen en my in grimmigheid verstooten?
Ons in deeze yszee voor uwe oogen zien vergaan?
(520) Kan onze onnoozelheid by u geen deernis vinden,
Daar my de Hemel-zelf op reis heeft bygestaan;
Daar ik, op zyn bevel, zelfs gunst vond by de winden?
Of eischt myn liefde en trouw voor u nog meer bewys?
Herdenk dan, op my beê, het waagen van myn leven,
(525) Toen we, onverwacht verrast door ’t barsten van het ys,
Op ’t afgescheurde veld naar ’t ruim der golven dreeven.
’k Zie nog den gryzen beer, die, grimmende aangesneld,
Met kegels om den muil op ons kwam toegeschooten;
’k Zie nog zyn vlammend oog waarvoor de sneeuw versmelt;
(530) ’k Hoor ’t kraaken nog van zyn met ys begroeide pooten.
[p. 101]
Hy schudde, al brommende, uit het opgereezen hair
Een dikke wolk van sneeuw, terwyl hy yslyk brulde,
En ’t jagtvolk op ’t gebergt, verschrikt door ons gevaar,
Vergeefs de graauwe lucht met luid gekrysch vervulde.
(535) Och! heugt u niet, hoe hy, door wanhoop aangesard,
Om ’t stooren van zyn nest, door de onzen opgenomen,
U in de kleders vloog, en my om u in ’t hart!
Och! waart ge, zonder my, dat uur niet omgekomn!
Myn Vader, denk niet dat myn trouw, u ten verwyt’,
(540) Dit blyk van kinderpligt u op dit blad durft maalen;
Vergeef me, op myne beê, ’t herdenken aan den tyd
Toen ik op de teêrste liefde u zag uit de oogen straalen.
Och! wierd die liefde op nieuw door deernis opgewekt,
Daar niets u myne reis met reên kan doen berouwen;
(545) Daar ge altoos ’t onderwerp van myn gebed verstrekt!
Och! gun myn Moeders oog en ’t uwe weêr te aanschouwen!
Gy vonnist me onverhoord zo ras ik hier verschyn:
Waartoe, (dus spreekt uw toorn,) waartoe aan vreemdelingen
Dit stil Gewest ontdekt, dat onbekend moest zyn?
(550) Gy zoekt my door dit volk het hoog gezag te ontwringen,
Dat my behoort; dat my van niemand word betwist.
’t Nabuurig Ysland schenkt my willig onderdaanen.
[p. 102]
Gy dingt naar mynen rang, en wilt, door snoode list,
U door dit volk den weg ter heerschappye baanen.
(555) Vertrek terstond van hier met uw’ gevloekten stoet.
’k Heb u gehoorzaaamd, en my ylings scheep begeeven,
Hoewel het windenheir thans onmeêdoogend woed,
En ’t kruijend ys ons hart van doodsche vrees doet beeven.
Och! waant gy dat myn komst u onheil baaren zou!
(560) Slaa slechts op ’t klein getal dat my verzelt uwe oogen.
De alziende Godheid is getuige van myn trouw.
Verzacht dan myn verdriet door vriendlyk mededoogen.
Myn waarde Vader! schenk uw vriendschap aan uw’ Zoon,
Op zyne bede, weêr! Laat u zyn smart beweegen!
(565) Hy smeekt om uwe gunst; hy vest u op den troon,
En brengt u, met zyn hart, des Hemels ryksten zegen.
Hy zal door zyne trouw en ’t priesterlyk bericht,
Uw zwaar beneveld oog uit zyn verblinding trekken;
Uw hart bestraalen met het Euangelilicht,
(570) En duizend wondren aan uw groote ziel ontdekken.
Myn hoop voorzegt my dat uw liefde en tederheid,
Op ’t lezen van dit blad, my gunstryk zal bestraalen.
Zo zie zich, daar uw Zoon zich met uw vriendschap vleid,
Uw glori noch geluck door tyd noch eeuw bepaalen!
[p. 103]
CLAUDIUS CIVILIS,
AAN
JULIUS BRIGANTICUS.
ô Julius, die uit Civilis Zuster sproot,
En u de kleinzoon moogt van Sivert Bouwens noemen,
Van Sivert, die zyn bloed voor ’t Vaderland vergoot,
En wien de Maagden in haar beurtgezangen roemen!
(5) Ontfang, met dit geschrift, Civilis vriendengroet,
Zo gy Civilis kent en hem nog oom durft heeten,
Daar gy, in Romes dienst, op de eedle Vryheid woed,
En te onbedacht uw Land en maagschap kunt vergeeten.
Myn Moeders traanen, die myn eerbied heilig houd;
(10) ’t Gekerm van de uwe, die haar’ Zoon, haar welbehaagen,
Aan Romes dienst verknocht, met recht als dood beschouwt;
Uw Zusters bittre smart, de rouw van alle uw magen,
Beweegen myn gemoed, en dringen by my aan,
Dat ik, door trouwen raad, uw deugd zal doen ontwaaken,
[p. 104]
(15) En u zal melden, in dees t’ saamgerolde blaên,
Dat wy, ten zy gy keert, eenpaarig u verzaaken.
Vellede staat gereed, op ’t jaarlyks offerfeest,
’s Lands haaters door haar’ vloek ten ondergang te doemen.
Och! Julius! zyt ge een dier haatren ooit geweest,
(20) En zal ze u in ’t getal van die verwaatnen noemen!
ô Neef! welëer de troost van ons verdrukt Geslacht,
De hoop van ’t Vaderland, de vreugd der Batavieren!
Zyt gy tot Romes slaaf verachtlyk opgebragt?
Zult gy, door dienstbaarheid, uw’ stam, u-zelv’ ontsieren?
(25) Neen; daar een groote naam; eene eeuwigduurende eer,
Gelyk ’t gerucht ons meld, uw zinnen kan bekooren,
Daar wachten wy in u den dappren krygsheld weêr,
Dien we in myn’ Broeder, in uw’ naamgenoot, verlooren.
Gehoorzaam Rome niet, daar gy gebieden kunt.
(30) Keer eindlyk tot uw’ pligt, uw Vaderland, uw Vrinden.
Waant gy, nu Rome ’t op ’s Lands Vryheid heeft gemunt,
Dat gy, na ons bederf, by Rome uw’ roem zult vinden?
Wat roem verkrygt een slaaf daar hy als balling zwerft?
Verdoolde Julius! uw dwaaling doe u beeven!
(35) Kan ooit een Batavier, wanneer de Vryheid sterft,
Zo veel verbastren dat hy wenschen zou naar ’t leven?
[p. 105]
Wy allen zyn getroost, voor haardstede en altaar;
Voor Vryheid, Vaderland en onze alöude wetten,
Ten schrik der dwinglandye, in ’t nypen van ’t gevaar,
(40) All’ wat ons dierbaar is grootmoedig op te zetten.
De Nerviër, de Kat, Sicamber, Usipeet,
Caninefaat, Gepid, Menapiër, Teutoner,
Cherusc, Tubanter, Svef, Marsaat, Herul, Veneet,
Chauch, Bructer, Cimber, Franc, Jugerner, Eburoner,
(45) En Fries en Wilt en Sax, ’t raakt alles op de been,
Om met vereende magt het Roomsch geweld te weeren:
En gy, Briganticus! ô schande! gy-alleen
Blyft, daar wy vry zyn, een’ verachten meester eeren!
Dat vry Vitellius, die steeds in gruwlen leeft,
(50) Zich vleije dat ik zelf hem om den vreê zal smeeken,
Nu hy myne Echtgenoote en Zoon gekluisterd heeft:
Ik voel my door dien hoon tot feller wraake ontsteeken:
Myn teêrbeminncnd hart, dat al zyn’ wellust vond
In ’t zielbekoorend schoon en de onbesmette zeden,
(55) In al de gaaven van myn dierbre Vredegond,
Door gantsch Batavië geroemd en aangebeden,
Word door de hevigheid der huwlyksmin verscheurd:
Maar hy, die de oorzaak is van al myn boezemkwaalen;
[p. 106]
Hy, die bewerkt heeft dat Civilis zucht en treurt,
(60) Zal my die wreede smart met stroomen bloeds betaalen.
Myn trouwe Gade, die in Agrippynes stad
Zich vry en veilig dacht, schoon door zyn list gegreepen,
Zal nimmer, weenend by zyn prachtig wagenrad,
De zwaare ketenen der slavernye sleepen;
(65) Zy zal zich zelf behoên voor zulk een’ overlast,
Indien zy waardig blyft dat wy haar teder minnen:
De vrouw des Bataviers weet waar haar ’t sterven past;
En daar wy helden zyn daar blyven zy heldinnen.
’k Moet u de heerschzucht, die den grondslag heeft gelegd
(70) Tot deezen wreeden stryd, in deeze bladen maalen:
Gy kent die waarlyk niet; want kende gy die recht,
Ik zag aan myne zyde u juichend zegepraalen.
De groote Cezar zelf, die stout durfde onderstaan
Dit altoos vry Gewest door zyne magt te dwingen,
(75) Viel vruchtloos met geweld de Batavieren aan;
Die stoutheid kostte hem de bloem der keurelingen:
Hy wierd, tot zyne schade, in ’t eind’ met smart gewaar
Dat onze Vryheid nooit zich van haar’ troon laat stooten;
Des zwoer de Held haar hulde op ’t heilig boschäItaar,
(80) En groette Batoos kroost als Romes bondgenooten.
[p. 107]
Wy zonden, op dien voet, de bloem van onze Jeugd,
Om, door haar’ arm, de magt van Rome te onderschraagen:
De schrik van onzen naam, gesterkt door heldendeugd,
Heeft Volk by Volk voor haar in ketenen geslagen.
(85) Heeft ooit de Batavier, die zyn belofte houd
En zich niet schuldig maakt aan ’t schenden van verbonden,
Den eed, hem afgevergd in ’t heilig offerwoud
Door Romes grootsten Held, in laater eeuw geschonden?
Neen; onze vriendschap bleef bestendig voor zyn’ Staat.
(90) Ik zelf heb in myn jeugd voor Romes roem gevochten:
In onzen moed vond Rome een’ sterken toeverlaat:
De Batavier verwon op de allerzwaarste togten.
Zyn ryzig ligchaam, aan gemak noch rust gewoon,
Ten halve naauw’ gedekt met leeuw- of stierenvellen,
(95) Wier koppen, om zyn hoofd geslingerd als een kroon,
De keurelingen zelfs door ’t vreemd gezicht ontstellen;
Zyn wakkre heldendeugd, die van geen zwichten weet,
Gesterkt door ’t krygsmuzyk der eedle Vrouwenschaaren,
Die, altoos tot den dienst van ’t Vaderland gereed,
(100) De legertenten, aan haar zorg betrouwd, bewaaren,
Haar helden moedigen geduurende al den stryd,
En ’s vyands benden zelf, in tyd van nood, bespringen;
[p. 108]
Onze onverwrikbre trouw en onvermoeide vlyt,
Die zich door bosch noch poel noch berg noch meir laat dwingen,
(105) Dit alles kwam om stryd het Roomsch Bewint te staê.
Elk weet hoe dat Gebied de Batavieren eerde,
Totdat de laffe trots van Vorst Caligula
Op schelp en kinkhoorn in Britanje triomfeerde:
Zyn schandlyk voorbeeld stak, gelyk een helsche brand,
(110) Alöm de legers aan; de Vroomheid wierd verbannen;
De Dwinglandy drong dóór zelfs in ons Vaderland:
Geweld en Moedwil zyn de dienaars der tirannen.
De Jeugd, die voormaals in ’t Batavische Gewest
Vrywillig optrok, door haar’ heldenaart bewoogen,
(115) Wierd nu, op ’s Dwinglands last, alom door dwang geprest,
En naar de vloot gesleurd, en ’t Vaderland onttoogen.
Wy zagen, jaai op jaar, de zelfde spoorloosheên
Gepleegd door schatters, die de Vryheid wreed verdrukten,
En zelfs, in weêrwil van het moederlyk geween,
(120) Den teedren zuigling uit haar klemmende armen rukten.
Gemaal noch Vader vond voortaan hier veiligheid.
Fontejus Capito, tot ons bederf gezonden,
Volvoerde zynen last met heilloos onbescheid,
En spotte met de trouw der plegtigste verbonden.
[p. 109]
(125) Stoköude Grysheid wierd zo min als prille Jeugd
Door dien Geweldenaar verschoond en vry gelaaten;
Geen moed kon hier den Held, geen dapperheid de Deugd,
Geen deernis of beklag de onnoozle Kindsheid baaten.
Men roofde, met geweld, wat roovenswaardig scheen,
(130) En dreef het vrye Volk, als beesten t’ saamgebonden,
Met zweep en stok en knots naar strand en oever heen:
Denk hoe dit hun geslacht tot in de ziel moest wonden.
De Vrouwen volgen vast, met jammerlyk misbaar,
In weêrwil van ’t geweld, van vloeken, dreigen, stooten,
(135) Met losgescheurd gewaad en ongevlochten hair,
Den Vader, Broeder, Zoon, en dierbre Trouwgenooten:
’t Beneepen hart barst uit; al de oever zit beschreid:
Dees vloekt het Roomsch geweld; die klaagt met hart en oogen;
Een ander spilt de kracht van haar welspreekendheid
(140) Vergeefsch; geen ruw Romein gunt plaats aan ’t mededoogen.
Ik had dit leed voorzien, en myne Vredegond
In tyds, met mynen Zoon, in Keulens vest geborgen;
Myn Zuster, die haar’ troost in uw gezelschap vond,
Ontzeide u, onbedacht, aan myn getrouwe zorgen.
(145) Nu zag ze, ô Julius! u, dertien jaaren oud,
Met onze Jonglingschap door ’t woest geweld gcgreepen.
[p. 110]
’t Is of myn deernis nog de droeve Weêuw aanschouwt,
Toen ze u, haar’ jongsten troost, gekluisterd heen zag sleepen.
De droefheid hield geen maat in ’t moederlyk gemoed:
(150) Zy vloog naar ’sVeldheers Hof, daar haar geen wacht kon keeren;
Zy viel Fontejus in haar bittre smart te voet,
En zocht, door haar geween, uw ongeval te weeren:
Vergeefsch; geen deernis trof dien Aartsgeweldenaar.
Toen, van hem afgesneld, (wat leed kan wanhoop brouwen!)
(155) Trad ze in ons eenzaam huis, omstuwd van eene schaar
Van lotgenooten en beklaagenswaarde vrouwen.
Myn Broeder Julius en ik, op ’t hoogst te onvreên
Om haaren ramp en die van onze Landgenooten,
Beklaagden ’s Lands verval, toen ze onverwacht verscheen:
(160) Myn Broeders! (riep ze,) zult ge uw Zuster ook verstooten?
Och! zegt niet dat ik naar uw’ raad niet heb gehoord!
Verschoon myn kindermin, daar geen verwyt kan baaten:
Men rooft myn’ Julius; men rukt, men sleurt hem voort.
Helaas! hy blyft ten prooij’ der woedende soldaaten.
(165) Onttrekt myn’ waarden Zoon uw hulp niet, staat hem by;
Beschermt een arme Weêuw, uw Zuster, ô myn Broeders!
Ik sterf aan uwe kniên; ontfermt u over my!
Och! red my ’t leven in myn kroost; weest zyn behoeders!
[p. 111]
De ontmenschte Capito ontzegt... hier zeeg zy neêr.
(170) De droeve vrouwen, door haar voorbeeld aangedreeven,
Vervingen dus haar klagt: ô Helden! wreekt uwe eer!
Och! doet den Dwingeland zyn’ roof ons wedergeeven!
Wy gingen, vruchteloos, met zachtheid en gevlei,
Haar bittren rouw te keer, en poogden haar te maalen
(175) Dat Romes felle wraak dit oproer en geschrei,
Zelfs voor haare oogen, op haar magen kon verhaalen.
Men gaf ons geen gehoor. Inmiddels was ’t gerucht
Van de uitgelaaten smart voor Capito gekomen:
De Dienaar des Tirans, voor onze wraak beducht,
(180) Verdaagde, kluisterde ons, en zond ons op naar Romen,
Met al de manschap die zyn woede had geprest.
De dwingland Nero had zyn wreede heerschappye
Alreê door broeder- vrouwe- en moedermoord gevest;
’t Heelal gewaagde van zyn snoode dwinglandye.
(185) Hy, die met greetigheid onschuldige offers zocht,
Wilde ons, tot ’s Lands bederf, door listigheid verleiden,
En deed, toen dit ontwerp niets op ons hart vermogt,
Myn’ broeder Julius het hoofd van ’t ligchaam scheiden.
Dus viel die eedle Held op ’t schandlyk moordschavot,
(190) Die geen’ Germanicus in moed of deugd zou wyken:
[p. 112]
Dus wierd de schoonste tak van onzen stam geknot,
Terwyl ’s Lands Vryheid-zelve op’t punt stond van bezwyken.
Inmiddels deed men my, van allen troost ontbloot,
In een verachtlyk hol, in yzren boeijen kwynen.
(195) Dus sleepte ik myne elende en stnart tot Neroos dood,
Die ’s Hemels wraak eerlang zag tot zyn straf verschynen.
De gryze Galba, die hem volgde in ’t hoog Gebied,
En welbehaagen vond in eedle deugdsbetrachting,
Schonk my de vryheid weêr, nam deel in myn verdriet,
(200) En gaf my blyk op blyk van vriendschap en van achting.
Een edelmoedig hart word ligt te vreên gesteld.
Dus zag zich Rome een wyl van myne wraak bevryden;
Ik streed gewillig voor de glori van dien Held;
Maar ’t heilloos Rome zelf dorst zyne deugd benyden:
(205) Men dong den Vorst naar ’t lyf, en had hem eer geslagt,
Indien ik, aan het hoofd van myn Bataafsche benden,
Zyn’ val niet had verhoed, en, reis op reis, getracht
Het dreigend leed van hem en Piso af te wenden.
’t Verbasterd Rome, of eer het hef van ’t woest gemeen,
(210) ’t Verachtlyk uitschot der baldaadige soldaaten,
Viel toen van hem op my; ’t rotte alles straks byéén;
Elk eischte my ter straffe, als dol en uitgelaaten.
[p. 113]
De gryze Held ontbood me, in stilte, voor zyn’ stoel.
Civilis, (sprak hy,) uw verdienste is my gebleeken;
(215) Ik zal uw schutsheer zyn, schoon ’t onbesuisd gewoel
Der benden my belet u rustig vry te spreeken.
De vroomheid word verdrukt in deeze heerschappy:
De deugd, de dapperheid, het kenmerk onzer Vadren,
Is verr’ van hier gevlugt om ’t woên der dwinglandy.
(220) Och! speelt het eerlyk bloed nog één’ Romein in de aadren!
’t Is dartelheid, ’t is trots, ’t is wreedheid wat gy ziet.
Trek naar uw Vaderland, daar de oude deugden leeven:
Maar schoon gy Rome haat, haat echter Galba niet;
Wyt hem den laster niet die u word toegedreeven.
(225) ’k Verliet den Vorst met smart, naardien ik zeker hield
Dat hy, na myn vertrek, den dood niet zoude ontkomen.
Helaas! hy wierd eerlang met Piso wreed ontzield,
En Rome zag zyn bloed langs zyne straaten stroomen
Toen Otho ’t Roomsche Volk als Keizer mogt gebiên:
(230) Dees zag zyn heerschappy bepaald aan weinig weeken,
Wanneer hy, om ’t geweld van uw’ Tiran te ontvliên,
Te vroeg besloot zichzelv’ de hartaêr af te steeken.
Sints dorst Vitellius, de dwingland, dien gy eert
En wien myn moed bevecht, de wet aan Rome geeven,
[p. 114]
(235) Terwyl Vespasiaan in ’t Oosten hem braveert,
En hem op Romes troon van slaafsche vrees doet beeven.
Ik leide, alhier geland, den laatsten lykpligt af
Aan de asch myns Broeders, die myn beê my had verworven,
En schonk, in ’t heilig woud, den Held een zooden graf,
(240) Gelyk een Vorst verdient voor ’t Vaderland gestorven.
De tyd genaakte, op nieuw door Rome vastgesteld,
Om onze Jonglingschap den Rhynstroom op te zenden:
Elk beefde op ’t uitzicht van het naderend geweld,
En niemand had den moed om ’t onheil af te wenden.
(245) De boosheid nam vast toe, en ’t heilloos onbescheid
Ontzag de hoofddeugd niet van onze Jufferschaaren:
De moedwil hoonde op ’t snoodst haar stille zedigheid,
En joeg ze een’ doodschrik aan, op ’t noemen dier barbaaren,
Zo veele gruwlen en gevloekte spoorloosheên
(250) Bewoogen my in ’t einde om voor ’s Lands oude wetten,
Voor de eedle Vryheid, voor den welstand van ’t Gemeen,
En Broeders geest ten zoen, myn leven op te zetten.
Den naderenden dag der eerste volle maan
Achtte ik den besten tyd om in ’t ontwerp te slaagen:
(255) Ik deed den Adeldom myn wederkomst verstaan,
En noodde hen ter feest met hun geliefste magen.
[p. 115]
Ik zag myn’ Vriendenrei, op dien gezetten stond,
My in ’t geheiligd woud met schild en speer genaaken;
De Grysheid zette zich op ’t needrig veld in ’t rond,
(260) En sleet den dag met dam- en teerlingspel of schaaken;
Terwyl de jonge Maats, dus blykt hun heldenäart,
In eenen loozen stryd, door zwaard en werpspiets drongen;
En de eedle Maagden, in ons byzyn onvervaard,
In kunstig beurtmuzyk den lof der Helden zongen.
(265) De gulle Gastvryheid bragt keur van lekkerny;
Van ’t eêlste wildgebraad; van mestvee, half gezooden;
Van jeugdig aardgewas en bloozend boomöoft by,
En toonde ’s Gastheers hart en zucht voor zyn Genooden.
Gelukkig oord waarin geen pracht de tafel dekt!
(270) De eenvoudige Natuur veracht geleende zwieren,
Daar ’t bloemryk veldtapyt haar’ groenen disch verstrekt,
Beschaduwd door het loof van pyn en populieren.
De wyde drinkhoorn zwiert, tot aan den zilvren rand
Gevuld met sap van graan, in frisschen wyn herschapen,
(275) Terwyl de Vrolykheid al tripplend, hand aan hand,
Den blyden feestdans leid der maagden en der knaapen.
Het lommrig bosch weêrgalmt van ’t juichen en gezang:
De bladers dansen mede op ’t dansen van de blyheid:
[p. 116]
’t Is of ik nog het slot van deezen beurtzang vang:
(280) ,, Lichtgeefster! breng ons heil en Vryheid! Vryheid! Vryheid!”
De Maan vertoonde zich veel grooter dan voorheen,
En speelde in ’t schommlend loof alöm met zilvren glansen,
Als of ze op ’t feestmuzyk der Jufferen verscheen,
En ’t flonkrend starrenheir ten rei voerde op haar dansen.
(285) Het blaakend toortslicht kwam in ’t bosch ons oog te baat,
Wanneer Vellede zelf verscheen op haaren wagen;
Men kent de Priesterin aan ’t hagelwit gewaad.
Haar sneeuwit hengstgespan, in ’t streng gareel geslagen,
En door der Barden galm op zynen togt verhit,
(290) Verheft het moedig hoofd, en zwiert met staart en maanen,
En trappelt voor haar kar, en knabbelt op ’t gebit,
En schynt al briesschend haar een’ ruimen weg te baanen.
De jonge Maagden, die, by hooge plegtigheên,
De Boschnon dienstbaar zyn, en haar eerbiedig minnen,
(295) Verzellen ’t schoon gespan in witte staatsiekleên:
Het zuiver wit verbeeld u ’t hart der Priesterinnen.
De grootsche wagen word stilzwygend voorgegaan
Door gryze Priesters en geheiligde Druïden,
En Wichelaars, gewoon onze offers gaê te slaan,
(300) En ons de teekenen des hemels te bedieden.
[p. 117]
De Barden volgen hen al juichende en vol moeds,
Voorzien van staf en boek, in steê van schild en wapen,
In sleepend plegtgewaad, blootshoofds en barrevoets,
Omstuwd van eenen sleep geheiligde outerknaapen.
(305) Elk boog zich neder op het naadren van dien stoet,
Die, van geen’ mensch verwacht, een diep ontzag verwekte,
Terwyl Vellede zelf, na een genegen groet,
Ons dus den hoogen last der hooge Goôn ontdekte:
ONTSLAAT U VAN DE DWINGLANDY.
(310) NIETS ZAL UW’ GROOTEN NAAM VERKLEINEN.
DE BATAVIER BLYVE ALTOOS VRY.
DE HOOGE GODEN STAAN HEM BY.
ONTSLAAT U VAN DE DWINGLANDY.
’K GROETE U VERWINNAARS DER ROMEINEN!
(315) Hier zweeg ze en wendde ’t span, gevolgd van al de schaar,
Die juichend uitriep, met haar Godspraak ingenomen:
Waakt op, ô Helden! stryd voor haardstede en altaar!
Waakt op! en zegeviert op ’t waerelddwingend Romen!
Elk zweeg, uit eerbied, met verwondering vervuld,
(320) Tot ik, die ’s Hemels gunst myn groot ontwerp zag schraagen,
Gemoedigd door zyn’ last, genoopt door ongeduld,
Den Heldenrei dus ried een’ oorlogskans te waagen:
[p. 118]
Bataafsche Vorsten! die de glori hoog waardeert!
Betrachters van uw’ eed, schoon tot uw schaê gezwooren!
(325) Beschermers van ’t Gewest, dat Vryheids wetten eert!
Handhaavers van haar recht! leent my aandachtige ooren:
Wat is de vrede toch daar Rome ons door misleid?
Die vrede, die ons heil en welvaart aan moest brengen,
Is, onder schyn van rust, vermomde dienstbaarheid,
(330) Die de aart van ’t vrye Volk onmooglyk kan gehengen:
Wy zien ons, jaar op jaar, met grooter smaad verdrukt,
Door Romes dienaars en gevloekte legerpesten,
Die de edelsten des Volks, aan ’t Vaderland ontrukt,
Zich dood doen vechten in barbaarsche Wingewesten.
(335) Dus word de gade van haar’ echtgenoot beroofd;
De moeder van haar’ zoon; de zuster van haar’ broeder:
De Vryheid ziet haar’ glans in dit Gewest verdoofd,
En ’t vuur der dwinglandy blaakt uur op uur verwoeder.
Geen vrouw, geen maagd zelfs uit der Priesterinnen rei,
(340) Is voor den moedwil van den dartlen krygsknecht veilig:
De Goden schynen zelf geraakt door ons geschrei;
Maar die barbaaren zien onheilig aan noch heilig.
Zy mesten, ongestraft, zich met ons goed en bloed,
Op ’t spoor der Hoofdliên en verachte Honderdmannen;
[p. 119]
(345) En ’t overlaaden heir heeft naauwlyks uitgewoed,
Of ’t keert en zend ons nieuwe en greetiger tirannen.
’t Is tyd, ô Helden! ons van zo veel ramps te ontslaan.
Waakt op! weêrstreeft geweld en moord en plonderingen,
Nu Rome tegen Rome alrede is opgestaan;
(350) Vespasiaan Vitel ten zetel af wil dringen,
En ’t Volk door burgerstryd zyne eigen krachten knakt.
Beschouwt het overschot van zyn beroemdste benden;
Ziet ze onvoltallig, ziet ze in stryd op stryd verzwakt:
Nooit was ’er schooner kans tot stuiting der elenden.
(355) Men neem’ die vlytig’ waar, en wyte, indien zy keer’,
Aan held Vespasiaan den opstand deezer Landen:
Hy draag’ de schuld voor ons; maar, zo men triomfeer’,
Ontslaat men ’t Vaderland, zichzelv’ van slaafsche banden.
Dan zyn wy waarlyk vry; dan zal dit bly Gewest
(360) Den hoogen Goôn alleen vrywillig hulde zweeren;
Dan word de Vryheid door een’ vasten vree gevest,
En Rome zal voortaan ons hoonen noch braveeren.
De Boschwaarzeggerin, door Nehalen verlicht,
Heeft in het duister boek van ’t naadrend lot geleezen;
(365) Zy zelf spelt ons de zege en wyst ons onzen pligt:
De Hemel stryd voor ons, wiens magt zoude ons doen vreezen?
[p. 120]
Zo sprak ik, als ’t geluid van schild en zwaard en speer
Van alle zyden klonk, en toonde hoe rechtschapen
De Batavier zich uitt’, door ’t klettren van ’t geweer:
(370) Hy stemt het eerlykst die zyn stem geeft door zyn wapen.
’t Caninefaatsch Gewest had naauw’ die maar’ verstaan,
Of ’t breekt, met ons veréénd, terstond den slaafschen vrede;
Stelt duinheer Brinio tot zynen Veldheer aan,
En heft hem op het schild, naar de ouderlyke zede.
(375) De Cattenwyk zag ’t eerst hoe zyn verheven moed
Den Romer aanviel in zyn winterlegeringen,
Toen Britt- en Romenburg, besproeid met ’s vyands bloed,
De slooping van hunn’ wal en kweekschool ondergingen.
De schrik vermeestert den Romein van allen kant:
(380) De legerbenden vliên uit hun bemuurde Sloten
En sterke Vestingen, als al te zwak bemand,
En laaten ’t all’ ten prooije aan onze Bondgenooten.
Ik had tot nu toe stil den uitslag afgewacht,
En Romes Hopliên, als myn vrienden, raad gegeeven,
(385) Nu wierd by hen myn raad niet zonder reên verdacht,
Als strekkende om, verdeeld, hen ligter te doen sneeven.
Des leide ik ’t veinzen af, en schaarde Batavier,
Caninefaat en Fries, elk onder zyne Vaanen:
[p. 121]
Zy booden allen my het opperste bestier,
(390) Getroost te volgen waar myn moed hen ’t spoor zou baanen.
Wy hebben zege op zege in stryd by stryd behaald:
Zo ras we een legerplaats genaaken of bespringen,
Ziet Rome, ’t geen de trouw der benden schaars betaalt,
Zich straks verlaaten van de vreemde hulpelingen.
(395) De zucht tot Vryheid wint vast veld in aller hart:
Zy schenken ons ’t bezit van Steden en van Sloten,
En leevren, wyd en zyd, schoon ’t Rome vinnig smart,
Ons hunne legers en hun strydbaarste oorlogsvlooten.
De dolle muitzucht laat voor tucht noch orde plaats
(400) In ’s vyands raadloos heir; de stoutste Hoofdliên beeven
En siddren voor ’t geweld des woedenden soldaats,
Die veldheer Vocula en Flaccus heeft doen sneeven.
De Triersche Classicus en Tutor en Sabyn
Zyn reeds op onze zy’, met al hun legerbenden;
(405) Zy oopnen onzen moed den doortogt naar den Rhyn,
En vallen met geweld den vyand in de lenden.
Wy hadden in ’t begin aan Vorst Vespasiaan,
Vitellius ten spyt, eenpaarig trouw gezworen;
Nu staan we al t’saam gereed ons van dien eed te ontslaan:
(410) Geen Batavier wil meer naar Romes wetten hooren.
[p. 122]
De legerplaats te Sante, alwaar des vyands kracht
Ontzagchlykst zich vertoonde in oude keurelingen,
Viel (dit ontzette u niet) al mede in onze magt,
Daar de overheerden zelfs de slagting niet ontgingen.
(415) Ik zag het Duitsche zwaard hen allen nederslaan:
De gramschap des soldaats heeft zich te fel gewroken:
De vlam van Sante is met hun moordkreet opgegaan,
En brand nog lichterlaag, door onze toorts ontstoken.
Ik heb, om ’s Volks geluk en zegepraal verblyd,
(420) Myn lokken, die myn rouw liet groeijen, afgesneeden,
En die op ’t boschältaar aan ’t Godendom gewyd;
Aan ’t Godendom, dat voor ’s Lands Vryheid heeft gestreeden.
Lupercus, met een’ sleep van Hoofdliên, in ’t gevecht
Gevangen, is alreê Vellede toegezonden,
(425) Uit waare erkentenis voor ’t heil door haar voorzegd,
Ten blyk der hoop die we op haar wyze Godspraak gronden.
Dus valt ons alles toe, behalven gy-alléén;
Gy blyft in slaverny, terwyl wy triomfeeren.
Keer weer, Briganticus! keer weer, op elks gebeên!
(430) Geen moedig Batavier moet Romes Dwingland eeren.
Zo ooit uw Moeders rouw uw ziel beweegen kon,
Zo ge ooit geraakt wierd door de wanhoop van uw magen,
[p. 123]
Neem in de lauwren deel, die ik op Rome won:
Ik zelf reik u de hand van mynen zegewagen.
(435) Indien gy mynen raad, uit dwaazen waan, veracht,
Zie ik in ’t stryden u, omringd van die barbaaren,
Haast door ’t Bataafsche zwaard, dat u reeds dreigt, geslagt,
Daar niemand zelfs uwe asch uit deernis zal vergaêren.
Verkies of gy een vriend van ’t Vaderland wilt zyn!
(440) Al hoort gy ’t moedig Rome ons smaadelyk verkleinen,
De minste Batavier, hoe vreemd u zulks ook schyn’,
Is eindloos grooter dan de grootste der Romeinen.
Voor my, ik blyf getrouw by ’t eensgestaafd Verbond,
En zal voor Vaderland en Vryheid willig sneeven,
(445) Of Rome dwingen my myn dierbre Vredegond,
En ’t waarde Vaderland de Vryheid weer te geeven!
[p. 124]
ELISABETH,
KONINGIN VAN ENGELAND,
AAN
HENRIK DEN GROOTEN,
KONING VAN VRANKRYK.
De Troonbezitster van ’t roemruchtig Albion,
Die nooit voor ’t woeden van uitheemsch Gezag zal beeven,
Begroet, in dit geschrift, den dapperen Bourbon,
Door de erfkeus van Valois op Vrankryks troon verheven.
(5) Een doodelyke schrik viel my, als lood, op ’t hart,
Toen Morland, uw gezant, my, op uw’ last, deed hooren
Dat gy ’t Hervomd Geloof, ô duldelooze smart
In de oude abdykerk van Denys had afgezworen.
Ge ontvangt in ’t einde dan van ’t Vaticaan de wet,
(10) En durft, om Vrankrijks troon, het waar geloof verzaken!
Leer van een zwakke vrouw, leer van Elisabeth,
In spyt van ’t woedend Rome, uw ryk bestendig maaken.
Zy heeft, zo wel als gy, het hoog Gezag aanvaard,
Ten tyde toen dit Ryk zich voor den Paus verneêrde,
[p. 125]
(15) Maar heeft ooit afval haar standvaste ziel bezwaard?
Neen; Sixtua tuigt, met smart, hoe fier zy hem braveerde.
Die Trotsche eert, tegen dank, haar die hem steeds veracht,
En zich verzetten laat door dreigen noch door smeeken;
Hy bann’ haar, zo ’t hem lust, die met zyn bliksems lacht,
(20) En, op haar beurt, den ban rondborstig uit durft spreeken.
Wie had ik voor my, toen ik opsteeg in ’t Bewint?
’k Zag my, door wet op wet, van ’t erfrecht uitgeslooten;
All’ wat gedrag bezat was driftig Pausgezind:
Nog heers ik, Hugenoote, en over de Hugenooten.
(25) ’k Heb met bescheidenheid en onvermoeid geduld,
De Dwaaling wederstaan; geen schuldloos bloed doen stroomen;
En ’t licht der zuivre Leer, dat myn gemoed vervult,
Heeft eindlyk ook het hart der Britten ingenomen.
Myn Volk wierd, op myn beê, door d’eigen Geest bestraald:
(30) Gy, die glansryk licht ook in uw ziel erkende,
Wat dwaasheid gaat u aan, dat gy in ’t duister dwaalt,
U, met uw Volk, verblind en neêrstort in elende?
Had gy geen steuns genoeg aan wakkeren Bouillon,
Standvastigen Condé, getrouwen Lesdiguieres,
(35) Bezadigden Mornai, stoutmoedigen Biron?
Ik zwyg van d’Aubigni, Rohan, Caumont, Feuquieres,
[p. 126]
En andren. Stond ik-zelf u met myn magt niet bij?
Had gy geen grooter hulp dan alle hulp van menschen?
Wie schonk u, boven hoop, het recht der Heerschappy?
(40) Kost gy wel grooter blyk van Gods bescherming wenschen,
Toen ge in uw teedre jeugd, van allen troost ontbloot,
Als balling omzworf met uw Godgetrouwe Moeder?
Wie was uw redder, wie uw toevlugt in nood?
Wie anders dan God-zelf, uw opperste behoeder.
(45) Toen ’t moordgezind Parys den dolk reeds had gewet;
Terwyl ’t u nodige om zyns Konings Telg te trouwen,
En u vervolgde tot ’t vorstlyk bruiloftsbed,
Wie heeft, verdoolde Vorst, wie heeft u toen behouên?
Toen ge, uit het hof gevlugt, Valois en Katharyn
(50) Bestreed, als ’t moedig Hoofd van uw Hervormde benden,
Zag eenig stervling toen den allerminsten schyn,
Dat zich Valois tot u om onderstand zou wenden?
Bleek immer eenig mensch, u bleek Gods voorzorg klaar;
Alom heeft u ze behoed, en u voor leed beveiligd:
(55) Och! of ze u niet begaf, daar gy, voor ’t Roomsch altaar,
Uw zuivre deugd besmet, en Gods ontzag ontheiligt!
Is ’t mooglyk dat uw zuel, die koningklyke ziel,
Door menschelyk gezag zo dwaas zich zelf laat binden?
[p. 127]
Is ’t mooglyk dat zy van haaren pligt vervlet!
(60) Och! Mogt gy niet te spade uw dwaaling ondervinden!
Verbeeld gy u, nu u door Rome word gevleid,
Dat gy het moordmes van zyn priestren zult ontwyken?
Ik zie een gantsche schaar tot uw bederf bereid!
Daar zyn er duizenden die naar Clement gelyken.
(65) Gelukkig, zo Gods toorn, die gy baldadig tart,
Daar gy zo spoorloos van Gods wet zyt afgeweken,
Hen nooit de woonplaats wyz’ van uw afvallig hart,
En zich van uw schuld niet door hun hand wil wreeken!
’t Berouwt my niet dat ik u bystand heb verleend,
(70) Myn ryk heb uitgeput, om voor uw troon te waeken,
Neen; ’t eenig onheil dat Elisabeth beweent,
Is dat zy Vrankryks Held zyn glori ziet verzaaken.
Och! Is uw Moeder op dat spoor u voorgetreên?
Die bleef haar’ God getrouw in dringender gevaaren;
(75) Die verstigde haar’ troon niet door afvalligheên;
En echter kon Gods magt dien troon voor u bewaaren.
Leer dan van haar en my, hoe dat gy pal moet staan.
Hoe leeren van een Maagd? dat zoude een’ Held onteeren.
En echter is die Maagd u rustig voorgegaan;
(80) Geen kroon, geen troon heeft haar haar’ Godsdienst af doen zweeren.
[p. 128]
Gy noemt me uw Zuster, die uw schutsvriendin verstrekt:
’k Verdien dien naam van u wien ik myn vriendschap wydde
Maar, neen; ’k verwerp een’ naam die my met schand bedekt.
Zo ik uw Zuster ben is ’t niet van Vaders zyde;
(85) Ik eer myn’ Vader en myn’ God door myn geloof,
Gy hoont hem, om belang, en tegen beter weeten;
Gy geeft zyn Erfdeel aan Gewetensdrang ten roof,
En durft gy, als voorheen, my tog uw Zuster heeten?
God geeve dat uw val geen groter afval baar’!
(90) God geev’, misleide Vorst! dat uw berouwbetooning
Zo groot moog’ zyn dat zy uw dwaaling evenaar’
En al den roem herstelt’ van Vrankryks grootsten Koning!
Och! dat de staatzucht, die uw braaf gemoed verblind,
Ten minsten nooit uw deugd zo verr’ van ’t spoor doe doolen,
(95) Dat gy Gods Volk vervolgt, welêer door u bemind:
Bescherm hen, die uw zorg zo dier zyn aanbevolen:
Verklein ten minsten, door uw trouw voor hen, uw schuld,
Die gy voor de Almagt kunt bedekken nog verbloemen:
Op dit vooruitzicht, ’t geen myn ziel met hoop vervult,
(100) Kan Hendrik, als voorheen, my nog zyn Zuster noemen.
Lucretia Wilhelmina van Merken: De waare geluksbedeeling, brieven, en nagelaaten gedichten. Amsterdam, Pieter Johannes Uylenbroek, 1792. EDBO.
[p. 23]
BRIEVEN.
[p. 24: blanco]
[p. 25]
SALÓME,
DOCHTER VAN ZEDEKAS,
KONING VAN JUDA,
AAN
DANIËL,
DEN PROFEET.
Godvruchte Daniël, die, verr’ van Salems wallen,
Gevangen weggevoerd in wreede slaverny,
Geen ooggetuige zyt van Sions ongevallen,
En ’t jammerlyk bederf van Judaas heerschappy!
(5) Geliefde Bloedvriend, die, na ’t slaaken uwer boeien,
Sints uw verstand het hart van Assurs heerscher won,
Van uur tot uur uw’ roem en achting aan ziet groeien,
En aller eerbied wekt in ’t prachtig Babyion,
Daar u Gods geest bestraalt met onbezwalkte klaarheid,
(10) En ’t allerdiepst geheim ontdekt in ’t helderst licht;
Daar gy den Vorst, hoe trots, doet luistren naar de waarheid,
En nevens zynen troon uw’ zetel ziet gesticht!
[p. 26]
’k Bezweer u by den naam van David, van Jozias,
Hoewel hun Vorstlyk huis zyn’ rang en roem verloor,
(15) Vergun de droeve Telg van blinden Zedekias,
Vergun Salóme, uw Nicht, een oogenblik gehoor.
Doorlees, doorlees haar brief, ô Toeverlaat der Vroomen!
Beweeg den Koning zelv’ tot deernis met haar lot;
Ten zy ge ons bystand bied is ’t uit, is ’t omgekomen,
(20) Met Davids Vorstlyk huis en Judaas overschot.
Het volk, dat de Almagt zich ten volk had afgezonderd,
Is door des vyands hand geroofd of omgebragt.
Gods Tempel is verbrand, Jeruzalem geplonderd,
En och! de Priesters zyn in ’t heiligdom geslagt.
(25) Ach! had Oom Jojakim, in ’t maaken van verbonden
Met Memfis Opperhoofd, door eigenbaat verleid,
Den sterken vriendschapsband met Assur nooit geschonden,
Nooit waar1 de Staat gebragt tot slaafsche dienstbaarheid.
Nooit had men Babels magt het Erfland zien beroeren,
(30) Noch u, ô Vorstentelg! op Assurs streng bevel,
Met de Edelsten des Lands geboeid naar Babel voeren;
Dit, dit wrocht ons bederf, en dat van Israël.
Ik, toen een kind, zag u, in ’t bloeiendst uwer dagen,
Daar ’t hof weergalmde van het jammerlyk gekerm,
[p. 27]
(35) Van ’t ouderlyke hart, van ’t hart van al uw maagen,
By ’t laatst vaarwel gescheurd, gerukt uit onzen arm.
Gy weet wat sints gebeurde; all’ Judaas ongevallen,
All’ die van ’s Konings huis; en dat Jeruzalem
Tot tweemaal wierd bestormd; tot tweemaal in haar wallen
(40) De wet van Assur eerde, en nederboog voor hem.
Dat Babels Vorst in ’t eind’ myn’ Vader Zedekias,
Na zo veel leeds en stryds, vereerde met de kroon;
’t Verbond op nieuw bezwoer, geslooten met Jozias,
Hem voor zyn’ vriend erkende, en vestigde op den troon.
(45) Dat Judaas vry gewest zich cynsbaar zag verklaaren.
Tot Hofras, van den Nyl, ons zyn gezanten zond,
Met bede dat ons heir zich by zyn heir zou schaaren
Om Babel ’t hoofd te biên; en dat tot dit verbond
Myn Vader zich in ’t eind’, helaas! liet overreeden;
(50) Schoon Jeremias toen alreê, met lyfsgevaar,
’t Verbond den Vorst ontried, als strydig met zyne eeden ;
En dat Assiriën zich wapende op die maar;
Terwyl zyn Heerscher zwoer zich op het strengst te wreeken
Op al de volken die niet boogen voor zyn magt.
(55) Dat hy aan allen kant de krygstrompet liet steeken,
En een ontzagchlyk heir met zich te velde bragt.
[p. 28]
’t Is u bewust dat hy al ’t Syrische geweste
Doorliep gelyk een stroom, die alles sloopt en velt.
Zyn’ Vorstelyken stoel in Riblaas muuren vestte,
(60) En, als een bliksemschicht op Sion aangesneld,
Het groots Jeruzalem omringde met zyn benden.
Dat Hofras, aangespoord door Judaas groot gevaar,
Ons bystond met een heir, hem dwong het hoofd te wenden;
Doch eindlyk vluchten moest voor dien geweldenaar,
(65) Wiens leger toen op nieuw ’t beleg sloeg voor dees wallen.
Dit alles is bekend in Assurs ryksgebied;
Maar al het leed in die beleegring voorgevallen,
En wat ons thans weêrvaart, helaas! dit weet ge niet.
Lees, lees den saamenloop der akeligste elenden,
(70) Die my de ziel verscheurt door angst en droefenis,
My van den boord des grafs dwingt u deez’ brief te zenden,
En uit te zien naar troost, zo troost te vinden is.
Na Hofraas nederlaag keerde Ammon, magteloozer
Tot Isrels onderstand, te rug naar zyn gebied,
(75) En Ribla groette op nieuw vorst Nabuchodonozer;
Die Salems zwaar beleg zyn krygsheir overliet.
Nergeleär, het hoofd van Assurs legergrooten,
Bestormde reis op reis de naauwömringde stad;
[p. 29]
Daar Judaas dapperheid hem telkens ’t hoofd deed stooten,
(80) En van haar muuren dreef, met zweet en bloed bespat.
De fiere burgery, kloekmoedig uitgevallen,
Bestreed zelfs ’s vyands heir; des zocht hy beter kans;
Omringde Sions vest met hooggebouwde wallen,
Bestreed haar torens zelfs, van zynen torentrans,
(85) Met werpspiets en met schicht; en bragt zyn stormgevaarte
Voor ’t zwakste deel der vest, en ramde fel den wal,
Of schoot met steenen van zo schrikkelyk een zwaarte,
Dat alles daverde of verplet wierd door hunn’ val.
In dezen toestand hield godvruchte Jeremias
(90) Bestendig aan, den Staat te dreigen met Gods straf,
Ten zy men ’t ongeval verhoedde; en Zedekias
Voor Babel zich verneêrde, en Sion overgaf.
Het stond den Godstolk dier ’s Ryks ongeval te spellen.
De grooten hielden hem geboeid, terwyl de Vorst,
(95) Onmagtig den Profeet in veiligheid te stellen,
Hem niet dan in den nacht en steelswyz’ spreeken dorst.
Zelfs had de moedwil hem een’ wreeden dood beschooren.
Men rotte oproerig t’saam, en eischte ’s Konings stem,
Om hem in ’t zwaar moeras van eenen put te smooren;
(100) Doch Ebedmelechs trouw verbad en redde hem.
[p. 30]
Nochtans kon ’s Vorsten gunst zyn hechtenis niet keeren.
Het volk sprak stout; men vreesde een felle burgertwist.
Men zwoer ten jongsten aêm zich voor de stad te weeren;
En ging geweld en list te keer met kracht en list.
(105) Na negen maanden was de voorraad meest verslonden:
De duurte nam steeds toe; ’t ontbrak de bange vest
Eerlang aan spys voor zo veel hongerige monden,
En ach’, de honger baarde eerlang de veege pest.
Van buiten velde ’t zwaard de dappre legerschaaren,
(110) Wier moed voor Sion streed; van binnen scheen de dood
In ’t uitgemergeld volk door al de stad te waaren;
De burgerstand bezweek; de rykdom schreide om brood;
De jammrende armoe trok, door honger uitgelaaten,
Verworpen struik en blad haar broedren uit de hand;
(115) De onnoozelheid versmachtte op de onbevolkte straaten;
En Levy zocht zyn spys in bloed en ingewand
Van de offers, God gewyd. Ginds bood een droeve moeder,
Mistroostig, ’t gierend kind haare uitgedroogde borst;
Terwyl eene andre, door den hoogsten nood verwoeder,
(120) In haar gestorven spruit de tanden zetten dorst.
Hier wierd een talryk huis door veege pest getroffen;
Daar bleef een broeder dood by ’t broederlyke graf;
[p. 31]
Ginds zag men kindren by haar moeder nederploffen,
Terwyl de vader zelf den bangen doodsnik gaf.
(125) Verschoon me, ik kan niet meer. Laat my een poos bedaaren.
Ik zie de elende nog der felbesprongen stad,
Waar Assurs leger, in ’t beleg steeds voortgevaaren,
Na eindeloozen stryd nu bres verkregen had.
De Veldheer had, bericht van alle onze ongelukken,
(130) Zyn’ legerknecht gespaard en ’t stormen opgeschort;
De vischpoort was gereed voor d’yzren ram te bukken,
En ’t slot Hananeël ten halven neêrgestort.
De dappre burgery, door wanhoop aangedreeven,
Daar zelfs in ’t Vorstlyk hof reeds alle spys ontbrak,
(135) Getroostte zich in ’t wee den veegen geest te geeven,
En zwoer aan elk den dood die thans van opgaaf sprak.
Dit zette, na verloop van zesmaal zestig dagen,
De hoofden van het heir, vergaêrd in ’s Veldheers tent,
Eenpaarig aan om weer een’ fellen storm te waagen;
(140) Den laatsten storm, helaas! die Salems val volënd.
’t Was nacht, ô Bange nacht! Wat stond het naar geschapen
Wanneer de krygskreet rees op ’s vyands stormbevel!
Wat weêrstand bieden kon vloog in der yl te wapen,
En wenschte gade en kroost het hoopeloos vaarwel.
[p. 32]
(145) De onwecrbre vrouwenschaar liep jammrend naar de altaaren,
Om in Gods heilig huis haar klagten en geschrei
Met ’s Hoogepriesters stem en Levys beê te paaren;
En de Almagt om ’t behoud van Judaas heldenrei
In dezen jongsten nood met hart en mond te smeeken.
(150) ’k Was met myn Zusters, en een’ troosteloozen stoet,
Op ’t vaderlyk gebod, ook derwaart heen geweeken;
En had den vroomen Vorst, helaas! het laatst begroet,
ô Groet! ô jongste groet! nooit zal ik u vergeeten;
’k Bezweek van doodsangst in ’t omarmen zyner kniên.
(155) Ach, had ik. in dien stond myne oogen blind gekreeten,
Zo had ik voor het minst geen grooter ramp gezien!
’k Hoor nog ’t rameijen op de sterkgebeukte wallen,
En slag op slag, gevolgd van akelig geschreeuw.
’k Hoorde in ’t gebed, helaas! de vischpoort nedervallen,
(160) Die, tot den laatsten schok verweerd door den Hebreeuw,
Den vyand en den vriend in haaren val verplette;
Terwyl ’t Chaldeeuwsch gejuich tot aan den hemel klom
Daar hem dit ongeluk de wegen openzette
Naar Zedekias huis en ’s Hoogsten heiligdom,
(165) ’t Geschrei verdubbelde en nam toe in al de straaten.
Hier blonk de krygsbazuin by ’t klettren van ’t geweer;
[p. 33]
Daar ving het oor ’t geschreeuw van Judaas onderzaaten;
Ginds gilde ’t vluchtend volk: Och! Sion is niet meer!
Wy waaren raadeloos, en wagtten in het midden
(170) Des vrouwenvoorhofs vast des vyands aanval af.
Terwyl Gods Priester, die nog aanhield in het bidden,
Ons beevende en beschreid den jongsten zegen gaf,
Kwam held Gedalias ten tempel inge vloogen
Met weinig dappren; ’t zwaard, met ’s vyands bloed bespat,
(175) Nog in de vuist, het schild aan d’arm, de dood in de oogen.
Och! riepen ze, ’t is uit: de vyand won de stad.
De vischpoort ligt omverre, en ’t leger der Chaldeeuwen
Trok reeds de vesten in, en slagt vast wyd en zyd
Het magtloos overschot der dappere Hebreeuwen,
(180) Dat hem wanhoopig nog in straat by straat bestryd:
Vergeefs; hy wint steeds veld, en komt den tempel nader,
Terwyl de lucht alom weergalmt van ’t moordgerucht.
Ach! borst ik schreijende uit: Hoe staat het met myn’ Vader?
Die is, dus sprak de Held, God lof! ’t gevaar ontvlucht,
(185) En met een sterk gevolg naar Jericho ge weeken.
Men sluit’, vervolgde hy, terstond de tempelpoort,
Of ’t my gelukken mogt Nergeläar te spreeken,
En deez’ onnoozlen stoet te hoeden voor den moord.
[p. 34]
Verëenigt al uw kracht, getrouwe Priesterschaaren!
(190) Behoed den ingang van het binnenst heiligdom
Voor d’aandrang van het volk. Men blyv’ de poort bewaaren
Des voorhofs, op myn’ last, totdat ik wederkom.
Das sprak hy, en vertrok; doch naauwelyks genaderd
In ’t buitenvoorhof, waar een tallelooze schaar
(195) Van vluchtelingen voor zyne aankomst was vergaderd,
Wierd hy getroffen door het jammerlykst misbaar,
’t Chaldeeuwsche heir had reeds de bovenflad bedwongen,
En was, daar alles week voor zyn geduchte magt,
Met Judaas vluchteling ten voorhove ingedrongen,
(200) Waar all’ wat weêrstand bood erbarmlyk wierd geslagt.
Wie kan u onze elende en smart en doodsangst melden?
’t Vloog all’ de trappen op naar ’t priesterlyk verblyf,
Terwyl Gedalias met zyn getrouwe helden
Het voorhof nog beschermde, en Levys kroost noch lyf
(205) Noch leven spaarde om ons in ’t uiterst’ by te springen.
Verbeeld u al ’t gewoel, al ’t stryden, al ’t geween,
Het flikkrend fakkellicht, de schitterendc klingen,
Den moord der Priesterschaar: zie, zie al de yslykheên
Met Judaas bloed dien nacht voor ’t nageslacht beschreeven.
(210) Gedalias verhief, al deinzend, steeds zyn stem:
[p. 35]
Laat af! Gehoor! Men zal den tempel overgeeven!
Doch niemand luisterde in het hevig woên naar hem.
Des week hy ook te rug, en wrong de kopren deuren
Des binnenvoorhofs toe, en stuitte de Chaldeên,
(215) Wier heillooze overmoed vast spotte met ons treuren;
Totdat Nergeleär, de Veldheer zelf, verscheen;
De reedsgewonnen plaats door ’t krygsvolk deed bezetten,
De balken nadren tot het rammen van de poort,
En ’t Godshuis opeischte op den klank der krygstrompetten;
(220) Terwyl Gedalias, beducht voor nieuwen moord,
Zyn wedereisschen deed; het spaaren van ons leven,
En dat het heiligdom voor schennis wierd behoed,
Of dat hy ’t anders aan het vuur ten prooi zou geeven,
En nevens al het volk zou sneuvlen in dien gloed.
(225) Deze onverschrokken taal deed ’s vyands Veldheer vreezen.
Hy vlamde op ’s tempels schat. Hy had Gedalias
Reeds aan d’Eufraat gekend; zyn deugd en moed gepreezen,
Toen dees getrouwe Held gezant myns Vaders was;
Des trof hy wys’t verdrag. Toen wierd de poort ontslooten,
(230) Waarop Nergelear gewapend binnentrad,
Gevolgd van eenen stoet Chaldeeuwsche Legergrooten,
Nog rookende van ’t bloed, vergooten in de stad.
[p. 36]
Hy kluisterde Arons Stam, deed ons al t’saam bewaaken,
En gaf bevel den moord en woeste plondering,
(235) Op ’t smeekend voorstel van Gedalias, te staaken,
Toen hy door Arimant, helaas! ’t bericht ontfing
Dat Zedekias huis bereids was ingenomen,
En ’t Koningklyk geslacht naar Jericho gevloôn.
Een stoet van dienaars, als gevangenen bekomen
(240) In ’t hof myns Vaders, wierd den Veldheer aangeboôn,
En Jeremias zelf met die gebonden schaaren.
De Veldheer, onderricht van’t geen hy had voorspeld,
Ontboeide hem terstond, doch deed hem naauw bewaaren;
En Erkatampsar wierd ten spoedigste aangesteld
(245) Om voor ’t gevangen Volk en’t Priesterdom te zorgen,
Nabazar moest de stad behoên voor verdre schaê,
En Emegar ’t paleis. Inmiddels rees de morgen,
En och! de Veldheer zelf trok toen myn’ Vader na.
Men had bereids een deel van onze drukgenooten
(250) Door al de stad verspreid, verzeld van sterke wacht.
De Priestren, Gods Profeet, Gedalias, ’s Ryks grooten,
En wy onthielden sints, bewaakt door ’s vyands magt,
Ons in Gods heilig huis; en wagtten, doodsverlegen,
Den verdren uitslag af. De dag was naauw’ gedaald,
[p. 37]
(255) Wanneer we, ô bittre smart! de droeve tyding kreegen
Dat reeds Nergeleär den Vorst had achterhaald,
Hem en zyn huis geboeid, na ’t vluchten zyner benden;
Dat hy dien buit eerlang naar Ribbla voeren zou,
En Babels Vorst van daar hem nadren last zou zenden.
(260) ’k Bezweek op dit bericht door overmaat van rouw.
Ach! had ik in dien stond den jongsten snik gegeeven!
Maar neen, ô neen, ik wierd in zo veel ramps gespaard
Om grooter ramp te zien, meer onheils te overleeven.
ô Heiligdom! ô Stad! ô Vader, my zo waard’!
(265) Geboeide Broedren! och! wie moest ik’t meest beklaagen,
Toen ik, nog onbewust van ’t lot aan ons bereid,
Met de overheerde schaar een’ tyd van dertig dagen
Doorworstelde in geween en naare onzekerheid!
ô Lange en bange maand! waart ge echter nooit verdweenen
(270) Om plaats te maaken voor den doodelyken dag,
Die Judaas nakroost door alle eeuwen zal beweenen,
En Vorst en Vaderland verplette met één’ slag!
De zon rees naauw’ in ’t oost, of ’t klinken der trompetten,
Met al de woeling die by ’t krygsvolk wierd bespeurd,
(275) Berichtte ons, die vol angst zelfs op hun treden letten,
Dat iets gewigtigs in de stad moest zyn gebeurd.
[p. 38]
De schrikkelykste maar kwam fluks van alle zyden,
Dat Nabuzardanes, het hoofd van ’s Konings wacht,
Op ’s Vorsten last de stad het uiterst’ zou doen lyden;
(280) En zelfs, tot aller schrik, de wreedste tyding bragt.
Wat tyding,groote God! myn maagen waaren slaaven,
Myn dierbre Broedren voor myn’ Vaders oog geveld;
Myn’ Vaders oogen, (Och! hoe melde ik ’t?) uitgegraaven,
En zelfs de blinde Vorst in ketenen gekneld.
(285) Al Judaas adeldom was reeds gedoemd te sneeven,
De schat moest opgepakt uit heiligdom en hof,
De tempel met de stad de vlam ten prooi gegeeven.
Beween, beween met my al ’t onheil dat ons trof!
Hoe schryve ik u al ’t leed! hoe zult gy ’t kunnen leezen!
(290) Maal onze wanhoop u, daar elk op dit bevel,
Onzeker of hyzelf ter doodstraf was verweezen,
Zyn’ vriend of broeder kuste, enschreide ’t laatst vaarwel.
Nu viel ’t Chaldeeuwsche heir, in roofzucht uitgelaaten,
Op al de schatten aan in ’t hof en in de stad,
(295) Ja in den tempel zelfs. De Godgewyde vaten,
De gouden reukaltaar, Gods ark, ’sLands grootste schat,
De toondisch, kandelaars, sprengbekkens, wierookschaalen,
Al ’t priesterlyk sieraad, al wat in vroeger tyd
[p. 39]
Op ’t goddelyk bevel plag in Gods huis te praaien,
(300) En al wat Isrel sints den godsdienst had gewyd,
’t Wierd alles weggerukt voor Judaas weenende oogen.
Nog was de plonderzucht der roovren niet voldaan;
Men viel, (hoe kon het God in zynen troon gedoogen?)
Met kracht van armen op ’t onwrikbaar koper aan,
(305) En sloeg het aü’ van één met bylen en houweelen.
Helaas! niets bleef verschoond in dit geheiligd oord;
De hoofdpilaaren met haar trotsche kapiteelen,
De groote kopren zee door rundren onderschoord,
’t Wierd alf omverr’ gerukt, verbryzeld of geschonden.
(310) Verbeeld u, zo gy kunt, al ’t aklig stormgedruis,
En hoe ’t, in dezen stand, ons schreijend hart moest wonden
Dat ezel en kameel in Gods geheiligd huis
Voor ons verschrikt gezicht den reinen grond betraden,
En, onder ’t schimpgejuich des dertelen soldaats,
(315) Met al den tempelschat belast wierd en belaaden;
Ach! welk een schouwtooneel! en ach! op welk een plaats
’t Lastdraagend heir was naauw’ de vesten uitgedreeven
Of stad en tempel wierd drie dagen aan ’t geweld
Der woeste legerschaar ter plondring opgegeeven,
(320) En door de dolste woede in rep en roer gesteld,
[p. 40]
Thans rees van allen kant de klank der krygstrompetten,
En Nabuzardanes gaf op dien klank bevel
Om ’t groots Jeruzalem in volle vlam te zetten.
Inmiddels sleurde en dreef men ’t kroost van Israël
(325) Alom de vesten uit, als beesten t’ saam gebonden.
Denk, denk in welk een’ staat al ’t priesterlyk geslacht
En de eedle vrouwenschaar zich in Gods huis bevonden
Toen Erkatampsar ons ’t bevel des uittogts bragt;
En meldde dat de toorts, in ’s krygsmans vuist ontstoken,
(330) Reeds in Jeruzalem door al de wyken vloog.
Straks scheurde al’t volk hun kleed,straks wierd elks hart gebroken.
Elk zag zyn broedren aan met een mistroostig oog,
En viel ter aarde neer; en kuste, in ’s Heeren tempel,
Verstomd door smart, voor’t laatst den godgewyden grond.
(335) Men rukte ons vloekende op, en scheurde ons van den drempel,
Daar ’tgrootste deel der stad reeds in een’ vuurgloed stond.
De woedende Chaldeeuw, met fakkels aangevloogen,
Stak fluks in’t cedrenhout des tempels ’t heilloos vuur.
’t Is wonder dat Gods vuur niet bliksemde uit den hoogen,
(340) En’t heiligschendend rot ter neer sloeg in dat uur.
Een zwarte en dikke rook, in wolken opgevaaren,
Verdoofde ’t licht der zon. Men hoorde krak op krak.
[p. 41]
Hier slortte een groots geslicht, daar welfsel of pilaaren;
En ginder vloog de vlam alom uit dak by dak.
(345) ’k Zag ’t Vaderlyk paleis ter lichterlaije branden.
Wat verder rookte en smookte Athaliaas gebouw,
En gloeide door den gloed der naastgelegen wanden.
Doet droefheid sterven? neen, ’k waar’ toen geslikt van rouw.
In ’t midden van ’t gewoel, van ’t vloeken, schimpen, schreeuwen
(350) Van ’s vyands raazend rot, en ’t voortslaan van de vlam,
Genaakten wy, half dood, het leger der Chaldeeuwen ;
Terwyl ’t vernielend vuur zo groot een kracht bekwam
Dat Nabuzardanes zyn zorg niet kon ontveinzen,
Of ligt de felle gloed zyn leger mogt beschaén;
(355) Des gaf hy yllings last met al het heir te deinzen,
En verder van de vest de tenten neêr te slaan.
Intusschen zagen wy, in ’t leger aangekomen,
De grootheid siddrende aan van Salems ongeval.
Een zee van golvend vuur scheen Sion te overstroomen.
(360) ’t Brandde all’ wat branden kon op heuvel en in dal.
Terstond viel Jacobs kroost, als door één’ geest gedreeven,
Verstomd, op ’t aardryk neêr, van allen troost beroofd.
Men hoorde geen geween, geen klagt die lucht kon geeven.
’tSloeg all’ zich op de borst,’t strooide all’ zich aarde op’t hoofd,
[p. 42]
(365) Of stak de handen op om God zyn leed te klaagen,
Of zonk in onmagt neêr by ’t buigen zyner kniên,
Daar ’t vuur vast woeden bleef een reeks van naare dagen.
Zag iemand ooit elende, ik heb elend’ gezien.
Nadat de felle gloed zichzelv’ had doodgeloopen,
(370) Gaf Nabuzardanes bevel den wal der stad
Te slechten tot den grond, en in de vest te sloopen
Wat de afgeholde vlam niet neêrgesmeeten had.
Terwyl de legerknecht vol yvers die bevelen
Alom ten uitvoer bragt, wierd Judaas droeve schaar
(375) Voor ’s Veldheers tent gevoerd en zag zich daar verdeelen.
’t Aanzienelykste deel moest den geweldenaar
Verzeilen naar d’Eufraat, in ketenen geilooten.
De Hoogepriester wierd met Jozadok, zyn spruit,
Den tweeden priester, ach! en meer dan tachtig Grooten
(380) Naar Ribblaas vest gevoerd, daar ’s Konings wreed besluit
Het grootste deel van hen verweezen had ter slagting.
Gedalias, wiens trouw den Veldheer had bekoord,
Die Memfis vyand was en aan d’Eufraat in achting,
Wierd aangesteld tot hoofd van ’t uitgeplonderd oord,
(385) En ’t armste deel des volks zyn toezicht aanbevolen.
Wy, Zedekias kroost, in dat gering getal
[p. 43]
Door zyn getrouwe zorg voor ’t onderzoek verschoolen,
Wy beeven hier met hem, doch tot ons ongeval.
Toen trok het juichend heir van Nabuchodonozer
(390) Op ’t klinken der klaroen uit ons verdelgd gewest,
Geschandmerkt met den roem dat niemand ooit godloozer
Zich met het zweet en bloed eens vyands had gemest.
De troostelooze schaar, gedoemd van ons te scheïen,
Zag telkens weenende om, en ons wanhoopig hart
(395) Dorst naauwelyks beitaan zyn broedren na te-schreien.
Was immer ïmart op aard’ zo groot als onze ïmart?
De doodschrik had elks ziel zo hevig ingenomen
Dat ons het ritslen van een blad vol vrees deed vliên;
Het minst gerucht maalde ons den vyand weêrgekomen,
(400) En elke schaduw deed aan d’angst Chaldeeuwen zien.
Verbysterd, raadeloos, en met onszelv’ verlegen,
Vertoefden wy in ’t veld, en wisten niet waarheen;
Tot Held Gedalias, naast ’s Hemels dierbren zegen
’s Lands jongste toeverlaat, voor ons gezicht verscheen.
(405) Hy was in ’t heir bemind, en had, door deugd gedreeven,
Den weggetrokken stoet al weenende uitgeleid;
Hen tot liet uiterst uur nog blyk van trouw gegeeven,
En ’s Veldheers hart gesmeekt om mededoogendheid.
[p. 44]
’c Is of ik nog den Held, den vroomen Held, aanschouwe,
(410) Daar alles op zyn komst weergalmde van geklag.
Myn Broedren! sprak hy, slaakt dien maateloozen rouwe.
God heeft zyn huis bezocht; ’t is Sions jongste dag.
Twist met uw’ Maaker niet; zyn schikkingen zyn wetten.
Hoewel hy stad noch staat noch tempel heeft gespaard,
(415) Hy kan nochtans een perk aan Judaas onheil zetten,
En heeft een overschot zyns volks in u bewaard;
Dat overschot, hoe kleen, kan door zyn’ byftand groeien.
Beschouwt u niet geheel van allen troost beroofd.
De Stam van Juda zal nog eens in luister bloeien;
(420) Schept moed, God is getrouw aan ’t geen hy heeft beloofd:
Komt; durft, benevens my, uw lot hem overgeeven.
Verlaat dit treurig oord, dees woonplaats van geween,
’t Nabuurig Mispe is nog het meest verschoond gebleeven,
En heeft een’ vruchtbren grond; men wyke derwaart heen.
(425) God zelf trekk’ met ons op! men offcre, eer wy scheien,
Op ’s tempels rookend puin eerbiedig ’t laatste lam;
En troon’, daar we op dit puin ons deerlyk lot beschreien,
Zyn’ zegen naar beneên op ’t kroost van Abraham.
Terstond wierd al het volk, tot nog door God beveiligd
(430) In al den rampspoed die zo duur aan ’t Erfland stond,
[p. 45]
Op ’s Helds godvruchten last voor ’t offerfeest geheiligd.
Wy trokken met den dag naar Salems droeven grond,
Daar al de weg weergalmde op onze treurmisbaaren.
Nooit, nooit vergeet myn ziel dat jammerlyk gezicht,
(435) Noch d’ uitgelaaten rouw der troostelooze schaaren
Op ’t zien der plaats waar eens Gods zetel was gesticht;
En, ach! wie kon zyn smart bepaalen? wie zich troosten?
God zelf sloeg uit zyn’ troon den roem van Sion neêr.
ô Groots Jeruzalem! ô Oogelyn van ’t oosten!
(440) Geen tyd, geen eeuw geeft u uw’ ouden luister weer.
ô Heiligdom van God! ô Sterkgebouwde wallen!
ô Huis van David, zo beroemd in blyder tyd!
Treur, Sion! treur; de kroon is u van ’t hoofd gevallen.
Gy zyt Gods dierbre gunst en met haar alles kwyt.
(445) ô Godsstad, die voorheen zo glansryk hebt geblonken!
Wy zagen u in asch en gruis en puin misvormd;
Uw straaten rood van bloed; uw huizen moordspelonken;
Uw heiligdom gedoopt; uw muuren omgestormd.
Gy, die d’Eufrates doet van uwen roem gewaagen!
(450) Godvruchte Daniël! ik moord u met myn klagt;
Doch ken de grootheid van de elenden uwer maagen.
ô Broeder! sta ons by! wie smeekt u? uw geslacht.
[p. 46]
De smart dryft my van ’t spoor. Van Priestren en altaaren
Verstoken in dien stond, slagtte een uit Levys Stam,
(455) Op Sions bloedig puin, met droeve kerkgebaaren,
En traanenvocht voor wyn, ons eenig offerlam,
’t Verblyf in Salem scheen de wanhoop meer te wekken,
Des deed Gedalias ons op den naasten dag
Uit dat rampspoedig oord naar Mispaas grond vertrekken;
(460) Waar hy, zo veel hy kon, in ons behoud voorzag.
Thans scheen een blik van heil in ’t leed voor ons te daasen,
Daar Jeremias, die met Judaas droeven Stam
Geboeid was weggevoerd, op ’s vyands last ontslaagen,
Van Rama weergekeerd, te Mispa by ons kwam.
(465) De Assyrische Monarch, bericht hoe hy voordezen
’t Verbond met Memfis op des Hoogsten last bestreed,
En de onderwerping aan zyn magt had aangepreezen,
Gaf Nabuzardanes bevel om Gods Profeet,
Indien hy ’t licht genoot, de vryheid weer te geeven;
(470) Hem een verblyf te biên by u, op Babels grond;
Of, zo hy ’t hof vermydde en elders wilde leeven,
Het stond hem vry te gaan waar hy ’t geraaden vond.
De alomverstrooide schaar, die zich in bergspelonken
Al vluchtend had gered voor ’s vyand moordend zwaard,
[p. 47]
(475) Van ’t onwaardeerbaar bloed van Sions Vorsten dronken,
En ’t veege leven had geborgen onder de aard’,
Kreeg haast bericht van ons; zy kwam uit kluis en holen,
Uit bergfpelonk en grot, en waar de ’elende al meer
Een schuilplaats had gezocht, en in ’t gevaar geschoolen,
(480) Van dag tot dag te Mispe, en sloeg zich by ons neêr.
Een hulpelooze stoet van allerleie staaten,
Van ’t priesterlyk gellacht, van vrouwen met haar kroost,
Van legerhoofden zelfs, van burgers en foldaaten,
’t Vloog all’ naar Mispe, naar Gedalias om troost
(485) Men zag ’er Serajas en Baruch zich vertoonen;
Het kroost van Ephaï, gedaald uit vorstlyk bloed;
Johan en Jonathan, Kareas dappre zoonen.
Gedalias troostte elk, en gaf aan allen moed.
Myn Broedren! sprak hy, laat geen wanhoop u verheeren. ’
(490) Gy kunt in vrede hier uw tenten nederslaan.
En moet ge aan Babels Vorst, thans Landheer, hulde zweeren,
Zyt aan dien eed getrouw, God ziet hem gunstig aan,
Elk gaf zyn raad gehoor, en bleef den rang bekleeden
Dien hy in ’t heir bezat eer Sion onderging.
(495) Men luisterde naar troost, van ’t jammren afgestreeden,
En de afgematte rouw geraakte in sluimering,
[p. 48]
Ach! om met grooter kracht te woeden by ’t ontwaaken.
ö Held! ö Vader der verlaatene Hebreen!
Gy deed voor traanenbrood naauw’ ’t brood der rust ons fmaaken,
(500) Als heillooze Ismaël, Nethanjaas zoon, verscheen.
Hy, vol staatzuchtige en arglistige gepeinzen,
Bezat een gladde tong, op vleien afgericht;
En wist zyn hartsgeheim met zo veel kunst te ontveinzen,
Dat niemand ooit zyn ziel befpeurde in zyn gezicht.
(505) De ontmenschte, die, voorlang naar Ammons heerschappye
Gevloden, ’s Konings hart had door zyn list misleid,
Wierd daar verwittigd hoe de nieuwe Landvoogdyë
Van Held Gedalias vast wies in mogendheid
En vreemdeling en vriend om stryd naar Mispe toogen.
(510) Dit wekte de afgunst op; en zyn hoogmoedig hart,
Dat ’s Lands Beschermer niet kon dulden in ’t vermogen,
Baarde ons, rampspoedigen, de doodelykfle finart.
Zyn heimlyk oogmerk was, helaas! om my te trouwen;
(Hoe spoorloos woelt en werkt het driftig zelfbelang
(515) Zich door dien echt by ’t volk als Vorst te doen aanschouwen,
En Held Gedalias te ontzetten van zyn’ rang.
Dees snoode trouw wierd my arglistig voorgeflaagen.
Hy drong den Landvoogd, als zyn’ vriend, myn’ tegenzin
[p. 49]
Voor hem te keer te gaan; zyn wenschen te onderschraagen.
(520) Och! moest ik ’t voorwerp zyn van die gevloekte min!
Het denkbeeld van dien echt deed my, met reden, gruwen.
Wat hart zo fpooreloos dat in myn’ staat en stand,
Op d’oever van het graf, nog denken kan aan huwen,
Ter nood gered uit moord, uit slaverny, uit brand!
(525) Ik zag Gedalias met myne Ïmart bewoogen.
Hy billykte myn reen en nam ze gunstig aan;
Bragt snooden Ismaël myn’ afkeer onder de oogen,
En dwong hem, tegen dank, van ’t aanzoek af te staan.
Dit, dit wrocht ons bederf. Zyn wreede razernyë,
(530) Te fel getergd door myne en ’s Landvoogds weigering,
Verwon een oogenblik zyn diepe veinzeryë;
Hy zwoer de dood van hem aan wien ’s Lands welzyn hing.
Kareas dapper kroost, verwittigd van zyn woeden,
En dat hy aanhang won tot dien gefmeeden moord,
(535) Zocht ’s Lands getrouwen Vorst voor zyn geweld te hoeden,
En meldde hem den vloek uit zynen mond gehoord.
Dees Helden lloegen voor den booswicht om te brengen,
Met de Ammonietsche schaar, aan zyn belang verknocht;
Doch ’s Lands Beschermcr kon dien voorflag niet gehengen.
(540) Een edelmoedig hart voed zeldzaam achterdocht.
[p. 50]
Hy kende de afgunst niet van Judaas rustverstoorder,
En weet zyn fnoode taal aan zyne oploopendheid.
Hy sprak hem minzaam toe, en noodigde zyn’ moorder
Op ’t feest der nieuwe maan, voor zyn gezin bereid.
(545) Een deel der burgery, gelterkt door de oorlogsschaaren
En legerhoofden, toog inmiddels uit de stad,
Om door het land alom de vruchten in te gaêren,
Daar de armoe veel behoefde, en weinig voorraad had.
Dus was men zonder hulp toen ’t hoofd der eedgenooten
(550) Met zyn gevloekt gevolg het heilig gastrecht schond.
De vroome gastrei wierd verraaderlyk doorstooten;
De Vader van ons volk, reeds jammerlyk gewond,
Zocht vruchteloos, helaas! den jongsten slag te ontwyken;
Zeeg in zyn stroomend bloed, en gaf zyn’ geest aan God,
(555) En Judaas jongste hoop bezweek op zyn bezwyken.
Ach! alle troost is uit voor Sions overschot.
De leidftar, die voor ons zo glansryk had geblonken,
Zonk in de kim des grafs om nooit weêr op te staan;
En al de hoop dat ons Gods goedheid zou belonken
(560) Is met dat blinkend licht voor eeuwig schuil gegaan!
Thans groeide ’t woest geweld der helsche vloekgenooten.
Wat weêrftand bood wierd fluks erbarmelyk gemoord.
[p. 51]
Men vluchtte, maar vergeefs; men vond de stad geslooten.
Dus wierden wy geboeid, en onze ramp gesmoord.
(565) Inmiddels was ’t verraad niet gantsch bedekt gebleeven.
Een, uit des Landvoogds huis, dien nacht in tyds gevloôn,
Had wyd en zyd bericht van ’t gruwelstuk gegeeven.
Het oogstend volk wierd door de hoofdliên fluks ontboôn,
Of kwam op deze maare al gillende aangevloogen.
(570) ’t Weende all’wat weenen kon. De wanhoop won vast veld.
’tRiep all’: ô Johanan! gelei ons; sterk ons poogen;
Ter wraak naar Mispe; wraak; wreek ’s Lands getrouwen Held!
De Veldheer deed terstond de krygsbazuinen steeken;
Roofzuchtige Ismaël, bericht van zyn gevaar,
(575) Besloot dien zelfden nacht van Mispa op te breeken,
En voerde ons-allen mede, in spyt van ons misbaar.
Zyn oogmerk was met ons naar Ammons ryk te trekken;
Te wel verzekerd dat der Stamgenooten trouw
Hem, die ons tot een’ prooi van Assurs wraak deed strekken,
(580) In eeuwigheid niet in het Erfland dulden zou.
ô Lange en bange weg, besproeid met zo veel traanen!
Ach! had een vyand ons tot dezen ramp gebragt!
Maar neen: een bloedvriend, een van Judaas onderdaanen,
Een vorstelyke spruit, een telg uit ons geslacht,
[p. 52]
(585) Vernielt, nog wreeder dan de raazende Chaldeeuwen,
Door wien nog eenigen in ’t woeden zyn gespaard,
Dat kwynend overschot der treurende Hebreeuwen,
En delgt ons stamhuis uit, en onzen naam van de aard’.
Wy zagen, Gibeon alreê voorbygetoogen,
(590) De boorden der Jordaane in ’t wykende verschiet,
Wanneer een wolk van stof zich opdeed voor onze oogen,
En Judaas veldbazuin haar’ klank ons hooren liet.
De moorders beefden op het nadren onzer benden,
En dwongen ons tot spoed met schelden, vloeken, liaan;
(595) Maar de ongelukkigen, die hun verlosfers kenden,
Bezaten moeds genoeg om traager voort te gaan.
De heldenstoet genaakte; en, door den nood gedreeven,
Ging ’t heilloos moordrot hen een korte wyl te keer;
Maar vond zich ras geperst de krygskans op te geeven;
(600) De woede van ons volk verwon hun tegenweer.
Staatzuchtige Ismaël, die van zyn gruwelstukken
In ’t prangend krygsgevaar geen vrucht meer hoopen dorst,
Poogde in de vlucht, kon ’t zyn, my met hem weg te rukken,
En zette ’t bloedig staal my dreigende op de borst.
(605) Ach! had hy ’t my in ’t hart, in ’t siddrend hart, gewrongen!
Hy, op myn bang geschrei van allen kant bezet,
[p. 53]
Zag zich zyn’ prooi ontroofd, en tot de vlucht gedrongen.
Dus wierden wy nog ééns, helaas! nog ééns gered.
Gered! en tot wat einde? och! hadden we allen ’t leven
(610) Verboren door ’t Chaldeeuwsch of Ammonitiesch zwaard!
Nu dreigt ons grooter ramp. Nu doet Gods wraak ons beeven.
Was ’t ongelukkig volk tot zulk een lot gespaard!
Wy mogten thans om stryd den dankbren pligt volbrengen
Aan hen wier dapperheid ons redde van ’t geweld;
(615) Nog eens de traanen met hun aller traanen mengen,
En jammren om den moord van ’s Lands godvruchten Held;
Een’ moord, dien tyd noch eeuw aan Juda doet vergeeten;
En die den doodsteek geeft aan onzen veegen staat;
En ons, die schuldloos zyn, gewis zal zyn geweeten
(620) Door Babels Opperheer en zyn’ gestrengen raad.
Terwyl de droeve schaar te rug naar Bethlem spoeide,
Trof hen dit denkbeeld met de onlydelykste smart;
En de angst voor Assurs wraak, die onophoudlyk groeide,
Verwon in ’t eind’ het stoutst en onverschrokkendst hart.
(625) Wat best bestaan? Helaas! te wyken of te blyven
Scheen beiden vol gevaars. Hier dreigde ’t wreekend zwaard
’t Rampspoedig overschot van Israël te ontlyven;
En och! waar was voor ons een schuilplaats op deze aard’?
[p. 54]
In dezen tweestryd ried een deel der legergrooten
(630) Ons-allen tot de vlucht naar iviemfis grootsen staat;
En andren vorderden dat niets hier wierd beslooten
Dan op bevel van God en Jeremias raad.
Men wierd het eindlyk eens den Godstolk raad te vraagen;
En eischte dat hy God om licht smeekte in ons leed.
(635) Men zwoer eenpaarig zich naar ’s Heeren last te draagen,
En riep de Godheid tot getuige van dien eed.
Na weinig tusschentyds, gesleeten in gebeden
En vasten en geween door Judaas overschot,
Zag elk den achtbren Man bedaard te voorschyn treeden;
(640) Hy meldde in deze taal ons ’t hoog bevel van God:
Hoor, Sion! hoor myn stem; leen my aandachtige ooren.
’t Is God, der Vadren God, die heden tot u spreekt.
Ik heb den eed gehoord dien Juda heeft gezwooren;
Ik zag de traanen daar my ’t volk mee heeft gesmeekt.
(645) Indien ge u naar myn’ wil in ’t Erfland blyft onthouên,
Zal myn barmhartig oog u gunstig gadeslaan.
Uw land zal vruchtbaar zyn; ik zal uw huizen bouwen.
Myn deernis pleit voor u, en zal ’t u wel doen gaan.
Vrees niet voor Assurs wraak en buitenspoorig woeden,
(650) Ik zorg voor uw behoud. Hoe groot zyn gramschap schyn’,
[p. 55]
Myne almagt waakt voor u, en zal u allen hoeden;
Zyn hart is in myn hand, het zal u gunstig zyn.
Doch zo gy myn bevel weerspannig durft versmaaden,
En naar Egipte vlied, zal hongersnood en pest
(655) U, van myn gunst beroofd, vervolgen op uw paden;
En’t zwaard, waarvoor gy vlucht, u Haan in dat gewest.
Gy zult de smaad, de vloek van vriend en vyand wezen,
Wier hart zich op de wraak, die u vervolgt, ontzet;
Zo leer’ de fiddrende aard’ door u myne almagt vreezen,
(660) Die onderdrukten helpt, en schuldigen verplet.
Zo sprak de vroome Man, en blyft ons nog betuigen
Dat hy getrouw Gods last aan ’t Erfvolk heeft verklaard.
Helaas! men weigert zich voor dit bevel te buigen.
’t Weerspannig Israël maakt zich Gods gunst onwaard’;
(665) En ’t zyn de Grooten ze-lf die ons dien ramp verwekken.
Men ziet myn traanen aan, noch Jeremias beê.
’t Roept all’: Maakt spoed,maakt spoed;laat ons naar Memfis trekken;
Wat doen wy langer hier? hier dreigt ons ’t schriklykst wee.
Nooit, nooit heeft de Almagt ons zo vreemd een’last gezonden.
(670) Neen, Jeremias is ’t die ’t blyven ons gebied;
Hy was met Baruch lang aan Babels dienst verbonden.
Hy is des vyands vriend: ’s Lands onheil raakt hem niet.
[p. 56]
En zo men ’t waagen durft de wederspannelingen
Te keer te gaan, en kiest te blyven in dit oord;
(675) Men dreigt de onwilligen tot dezen togt te dwingen;
Togt, die ons overgeeft aan honger, pest en moord.
God, die onze eeden hoorde, en, met zyn volk bewoogen,
De traanen heeft geteld door Sions kroost geschreid,
Zal nooit het trotsch versmaên van zyne gunst gedoogen.
(680) Ons vonnis is geveld; men hoop’ geen strafloosheid.
Ach! kwam dit treurig schrift in tyds u nog in handen,
Geliefde Bloedverwant! mogt uw meêdoogend hart
Den Vorst verwittigen van ’t onheil dezer Landen,
En melden hoe aan ’t volk de dood des Landvoogds smart;
(685) Gy zoud ons zekerlyk .van ’t jongst bederf bevryden.
God zelf, die uit zyn’’ troon de smart der vroomen ziet,
Bewoog den Koning door uw taal tot medelyden.
’k Verlaat my op zyn woord; God schend zyne eeden niet.
Maak spoed, ge trouwe Held! maak spoed, of’t is te spade.
(690) Meld hoe gy zyt gellaagd, en pres uw’ bode voort.
Bevry wanhoopigen van ’s Hemels ongenade.
Dwing zelfs hen, tegen dank, te blyven in dit oord.
God, onzer Vadren God, getuige myner traanen,
Weet of ik voor myzelve u smeek om deerenis;
[p. 57]
(695) Ik smeek voor Abrams kroost, voor Sions onderdaanen;
Voor de ongelukkigen, wier sterfdag nakende is.
Ik ben het leven moede, en moede van te kampen
Met zo veel ongevals, en wreede hartepyn,
En jammren van den staat, en huisfelyke rampen;
(700) Het graf verschrikt my niet: het zal myn rustplaats zyn.
Versterk ’t gevangen volk getrouw naar uw vermogen.
En zo gy in dien drang myn’ blinden Vader ziet,
Verltrek hem tot een stcun, bewys hem mededoogen;
Maar meld hem ’s Lands bederf en onze elende niet.
(705) Doe spoedig door een’ brief den schrik des volks bedaaren.
Schryf dat aan de onschuld geen genade word ontzeid:
Of, zo die hoop u mist, zo wy vertrokken waaren,
Vaar wel dan, waarde Vriend! vaar wel in eeuwigheid!
[p. 58]
MATHEUS STUART,
AAN MARGARETHA DOUGLAS.
Myn waarde Margareet! hoe doet myn trouw my vreezen
Voor d’akeligen schok van uwen droefenis,
Wanneer gy dezen brief van myne hand zult leezen,
Die meer met traanen dan met inkt geschreeven is.
(5) Hebt gy uw’ moed betoond toen wy uit Schotland vlooden,
Verjaagd door Hamilton en zyn’ verwaaten stoet,
Toon thans uw’ eedlen aart; thans hebt gy moed van nooden;
Toen gold het have en erf, en nu ons dierbaarst bloed.
Het staat niet in myn magt deez’ ramp voor u te smooren;
(10) Het onbeperkt gerucht verbreid dien heinde en veer.
Ach! Darnly, al myn heil, uw eenige gebooren,
De vreugd van onzen echt,... helaas! hy leeft niet meer.
Hy leeft niet meer voor ons. En waar’ hy uit dit leven
Geroepen door den last der Allerhoogste magt,
(15) Hoe groot een troost waare ons in ’t leed niet bygebleeven!
Maar neen, ô neen; hy is onmenschlyk omgebragt.
[p. 59]
Gy siddert. Ach! hoe zult ge uw’ bittren rouw bepaalen?
Wie zal u troosten, als ge uit dit papier verstaat
Dat Bothwells razerny dien Vorst in ’t graf deed daalen,
(20) En dat de Koningin hem bystond in die daad?
Wat heb ik al verdriets voor u bedekt gehouên!
Ik vreesde ’t scherpziend oog van schrandre Elizabeth,
En dorst het geen ik wist nooit aan een’ brief betrouwen;
Nu heb ik niets te ontzien: de droefheid kent geen wet.
(25) Onwaardige Marië, uit Stuarts Stam gebooren,
Zo groots van afkomst als onedel van gemoed!
Ach! had gy Darnly tot dat einde uw kroon beschooren?
Hebt gy hem daartoe als uw’ Echtgenoot gegroet?
Stond hem voor al zyn deugd dit schriklyk loon te wachten?
(30) Vond hy zyn moorderes op ’t bruiloftsledikant?...
’t Geweld der wreede smart vermeestert myn gedachten.
Best legge ik voor een poos de schryfpen uit de hand...
Thans zal ik, zo ik kan, u ’t ongeval verhaalen
Dat u en my, helaas! op bloed en traanen staat;
(35) Maar, om voor uw gezicht dit moordtooneel te maalen,
Moet ik te rug zien naar een’ blyden dageraad.
’t Beroerde Schotsche Ryk scheen tot zyn rust te keeren
Door de echtverbindtenis der jonge Koningin;
[p. 60]
Zy deed ons Huwlykspand alom als Koning eeren;
(40) Elk roemde om stryd den Vorst en ’t voorwerp zyner min.
Gewis, het aardryk zag nooit schooner trouwgenooten
Dan dit bekoorlyk Paar, verknocht door ’t echtverbond;
Hun tedre liefde strekte een voorbeeld voor ’s Ryks Grooten.
Elk spelde een heildag uit zo schoon een’ morgenstond,
(45) Toen ik naar Glasgow trok om voor het ryk te waaken.
De Koning schreef me in ’t eerst, en maalde my zyn vreugd;
Dan hy bespeurde eerlang dat hy geen staat kon maaken
Op ’t hart van zyne Gaê, geheel ontbloot van deugd.
Ik waande dat ze elkaêr nog als voorheen beminden,
(50) En leefde in dezen waan, bevryd van achterdocht,
Toen Morton onverwacht te Glasgow my kwam vinden,
En in myn stil verblyf den jongen Koning zocht.
Denk welk een felle smart myn tedre ziel doorgriefde
Op ’t hooren dat Mary de huwlykswetten schond;
(55) Een’vuigen vreemdeling vereerde met haar liefde,
En tegen haar’ Gemaal zich snood met hem verbond.
Zy had haar’ Echtgenoot uit haar gezicht verdreeven.
’k Vernam eerlang, hoe hy, gedwongen door den nood,
Zich naar het noorderdeel van Schotland had begeeven,
(60) En omzworf van gevolg en onderhoud ontbloot.
[p. 61]
De liefde, die zyn ziel zyn Gaê had toegedraagen,
En die hem toe dat uur ontvonkte door haar’ gloed,
Had hem belet dit leed aan eenig mensch te klaagen;
Helaas! hy had tot nog haare ontrouw niet vermoed.
(65) De dappre Morton, en Lindsay, en Ruthven trachtten
Den twist te dooven; haar te toonen dat de smaad,
Dien Darnly onderging, ’t volk reden gaf tot klagten.
Zy riep hem in het eind’ te rug op hunnen raad,
En scheen met hem verzoend, schoon zy haar rol bleef speelen
(70) Met haaren Rizio, dien snooden Itaaljaan.
Uw zedig harte schuwt onzedige tooneelen,
Ik noem dien booswicht slechts, en zwyg zyn gruweldaên.
Genoeg is ’t, dat hy door ’s Ryks Grooten in haare armen,
Uit liefde voor den Vorst, geveld wierd door het staal,
(75) Terwyl zy schaamtloos dien verachten bleef beschermen,
Tot ze aan zyn zy’ bezweek voor ’t oog van haar’ Gemaal.
Wie schetst haar’ rouw om dien onwaardigsten der slaaven?
Zy liet, tot schande en hoon van’t koningklyk Geslacht,
Hem in haar’ vaders graf gelyk een’ Vorst begraaven,
(80) Totdat door Bothwells troost haar droefheid wierd verzacht.
Terwyl haar heilloos hart hoe langer hoe verwoeder
Ten prooi stond aan ’t geweld van wraakzucht en van rouw,
[p. 62]
Wierd zy begunstigd met den lieven naam van Moeder;
En kuste een dierbre vrucht van haar verbroken trouw.
(85) Nu dacht men dat ze in ’t eind’ den Vorst meer achting draagen
En hem beminnen zou ter liefde van zyn’ Zoon;
Maar neen: haar Echtgenoot bleef haar gezicht mishaagen;
Zy schonk haar wuste gunst aan Bothwell, hem ten hoon.
Ik had het snood gedrag der Koningin vernomen,
(90) En noodigde onze Telg, wiens ramp my ’t harte trof,
Dat hy in myn paleis te Glasgow by my komen
En zich verwydren zou van Schotlands dertel hof.
Hy gaf myn’ raad gehoor. Maar naauwlyks ’t hof ontweeken,
Wierd hy getroffen door een duldelooze pyn,
(95) Voor wier geweld zyn hart en krachten schier bezweeken,
En die een werking was van toegebragt fenyn.
Hy kwam te Glasgow krank, bedekt met zwarte vlekken,
En afgemat door smart. Men stond hem spoedig by.
’t Gelukte aan zynen Arts den aart van ’t gif te ontdekken,
(100) En ’t zelfs te keer te gaan door heilzaame artzeny.
Terwyl men yverde om zyn kwaal te doen verdwynen
Door alles wat de zucht tot zyn behoud vermogt,
Zag ik de Koningin in myn verblyf verschynen,
Die, van zyn’ ramp bericht, uit deernis hem bezocht.
[p. 63]
(105) Dit gaf de Ontmenschte voor, en dat haar mededoogen
Met haaren Echtgenoot zo sterk wrocht op haar hart,
Dat ze op de tyding van zyn leed kwam aangevloogen
Om hem haar hulp te biên, ten troost in zyne smart.
Zy vloekte ’t heilloos gif, en die ’t hem had gegeeven.
(110) Ach! sprak ze tot den Vorst, men heeft u snood misleid,
’k Was onvoorzichtig; ’k wierd te sterk door gunst gedreeven;
Maar nimmer was myn ziel besmet door trouwloosheid.
Gy hebt aan Rizio uzelv’ te wreed gewroken.
Men heeft u opgeruid door ingebeelden hoon.
(115) Had gy zyn hart gekend, gy had hem vrygesproken.
’k Vergeet nochtans zyn dood ter liefde van myn’ zoon.
’k Vergeet de uitwerksels van uw haatlyk achterdenken,
Dat mynen roem bevlekt, en dat ik niet verdien;
En kunt ge aan uw Marië uwe achting wederschenken,
(120) Gy zult haare onschuld haast uit haare daaden zien.
Dus wist zich die Geveinsde een’ nieuwen weg te baanen
Naar ’t hart van haar’ Gemaal, ontroerd door haar misbaar,
En valsche tederheid, en loosgestorte traanen;
Hy, door dien schyn misleid, verzoende zich met haar.
(125) De arglistige Sireen bedroog de scherpziendste oogen.
Zy waakte by zyn bed, en toonde blyk op blyk
[p. 64]
Van de onvermoeidste trouw, van ’t werkzaamst mededoogen,
En hy vergat eerlang ’t geleeden ongelyk.
Marië kon altoos zyn vriendlyk oog bekooren.
(130) Marië gaf altoos de wet aan ’t minnend hart.
Door haar te aanschouwen wierd zyn kracht allengs herbooren ;
Haar zorg, haar droefheid strekte een’ balsem voor zyn smart.
Zo haast de vroome Vorst het krankbed had verlaaten,
Trok zy hem uit myn’ arm door snoode vleijery.
(135) Vertoon u aan myn zyde in ’t hart van myne Staaten,
Dus sprak ze, opdat myn volk zich in ons heil verbly’.
De Koning, nog te zwak om dezen togt te waagen,
Toonde echter zich gereed, door haare taal misleid,
En liet zich, op haar bede, in eenen draagstoel draagen;
(140) Ach! om een prooi te zyn der wreedste onmenschlykheid.
In ’t vorstlyk Edenburg, niet verre van de wallen,
Wierd, toen ge u hier bevond, u een kasteel vertoond;
Een oud gesticht, dat, door ’t geweld des tyds vervallen,
Verlaaten van zyn’ heer, door niemand wierd bewoond.
(145) Dit slot had zy vooraf door Bothwells list doen huuren
Om ’t moordtooneel te zyn, helaas! van haar’ Gemaal.
Zyzelf trok nevens hem in die vervallen muuren,
En koos haar rustvertrek naby des Vorsten zaal.
[p. 65]
De hofreis was te zwaar voor zyn verzwakte krachten,
(150) En stortte hem op nieuw op ’t kwynend krankbed neêr.
Zy bleef zyn lyden door haar byzyn steeds verzachten,
En toonde hem haar gunst en vriendschap meer en meer.
ô, Hemel! tot wat einde! ik sidder op ’t herdenken.
Een van het Hofgezin, die, aan haar’ dienst verknocht,
(155) Zyn rechtehand en hart eene eedle maagd zou schenken,
Had haar met aandrang op zyn huwlyksfeest verzocht.
Marië veinsde in ’t eerst die beê te wederstreeven,
Totdat de oprechte Vorst, met vriendelyk beleid,
Haar zelf verzocht dat zy zich derwaart zou begeeven,
(160) En ’t feest verëeren zou door dees toegeevendheid.
Zy gaf zyn’ wensch gehoor, en kuste hem in ’t scheiên;
Zy kuste hem, dien zy gedoemd had tot het graf;
Hem, dien zy, daar zy juichte, omringd van bruiloftreien,
Aan al de woede van zyn beulen overgaf.
(165) Wat werkt uw boosheid niet, doemwaarde stervelingen!
Hoe verr’ misbruikt uw ziel Gods langgerekt geduld!
Ach! Bothwell, die ’t kasteel wilde in de lucht doen springen,
Had al de kluizen reeds met buskruid opgevuld.
Dees nacht was door Mary tot Vorstenmoord verkooren,
(170) Opdat haar afzyn hem geen argwaan baaren zou.
[p. 66]
Gedrochten, tot bederf der vroomheid t’saamgezwooren!...
Myn Zoon! myn Darnly! welk een loon verwerft uw trouw!...
De middernacht verspreidde aan ’s hemels blaauwe boogen
Zyn dikste duisternis, en schonk aan ’t aardryk rust,
(175) Toen Bothwell, met een’ stoet van moorders aangevloogen,
Het eenzaam slot genaakte, op gruweldaên belust.
De Ontmenschte poogde alreê het schelmstuk aan te dryven,
Wanneer hem inviel, dat de Koning, met het bed
Te saamen opgevoerd, nog kon behouden blyven;
(180) ’t Had kunnen zyn; God heeft de vroomheid meer gered
Het denkbeeld van Gods magt vervulde hem met zorgen.
Hy vond, met zynen stoet, dien hy te rugge riep,
Geraên, den Vorst vooraf op ’t ledikant te worgen,
Met een’ getrouwen knaap, die in de rustzaal sliep.
(185) o Dierbaare Echtgenoote! ik voel myn kracht bezwyken:
Verbeeld u ’t wreed geweld; den angst; de tegenweer.
Het vloekrot keerde in ’t eind’, belaaden met de lyken,
En wierp ze in schaduw van ’t geboomte op de aarde neêr.
Vergun een weinig rust aan myn gefolterd harte,
(190) Dat in myn’ boezem krimpt op ’t schrikkelyk verhaal.
Getrouwe Lotgenoote! ik zie, ik zie uw smarte;
Bezwyk niet; spaar uzelf, ten troost van uw’ Gemaal.
[p. 67]
Ons ongelukkig Kroost had naauw’ den geest gegeeven,
Wanneer de brandmyn sprong met schrikkelyk gerucht;
(195) Zy voerde met één’ slag, die al de stad deed beeven,
Vloer, muur, gewelf, en dak, al tevens in de lucht,
En sloeg het all’ vanéén, en keerde ’t bovenste onder.
De stad vloog overeind’. Maar Bothwell, aangesneld,
Gaf listig voor, dit was een werking van den donder.
(200) Wat, sprak hy, kan weêrstaan aan zyn geducht geweld?
De Moorderes, bericht hoe ’t slot was opgevloogen,
En dat haar Echtgenoot beroofd was van het licht,
Begeerde ’tlyk te zien. Men bragt het voor haare oogen,
En ’t wierd door haar beschouwd met een bedaard gezicht.
(205) De Grooten van het Ryk besproeiden ’t met hun traanen;
Maar ’t medelyden had op ’t heilloos hart geen kracht.
Men spaar’ de kosten van den rouw voor de onderdaanen,
Dus sprak ze, en breng’ het lyk ter aarde, zonder pracht.
Men deed my fluks bericht van ’t gruwelstuk ontfangen.
(210) Ik vloog naar Edenburg, door wanhoop aangespoord,
En, schoon ik my niet vleide ooit recht van haar te erlangen,
Nog klaagde ik Bothwell aan van wreeden koningsmoord.
Maar ach! ik wierd geperst dit pleitgeding te staaken,
Toen die Ontmenschte, van wier naam natuur zelf gruwt,
[p. 68]
(215) Zich door den wreeden Beul van haar’ Gemaal deed schaaken.
Thans is ze, ô gruwel! aan dien Moorder reeds gehuwd,
’t Raakte alles op de been. De besten van ’s Ryks Grooten
Begeerden wraak met my van ’s Vorsten marteldood;
En andren, door belang lafhartig toegeschooten,
(220) Verdedigden Marië en haaren Vloekgenoot.
Het vorstlyk Edenburg, bewoogen door myn traanen,
Heeft edelmoedig my zyn’ bystand aangeboôn,
En voerde voor elks oog in zyne ontrolde vaanen
Het beeld van onze Telg en zynen tedren Zoon.
(225) Zy scheenen beiden God hun deerlyk leed te klaagen.
De Moorderes verbleekte, en beefde op dit gezicht.
Wy hebben voor de stad haar uit het veld geslaagen;
Doch ’s Lands behoud hangt in een hagchlyk evenwigt.
Helaas! terwyl ik schryf word my bericht gegeeven
(230) Dat Bothwell is gevlucht, op raad der Koningin.
Men zend my brieven toe door hem en haar geschreeven;
Doemwaarde blyken van hun schandelyke min.
De Wreede is schuldig aan ’t vergif; (wie zou niet yzen?)
Het springen van ’t kasteel is overlegd met haar;
(235) En voor de hulp, die haar de Moorder zou bewyzen,
Belooft zy hem haar hand voor ’t heilig echtaltaar.
[p. 69]
Men schryft my dat ze alom de Grooten zoekt te trekken,
En dat een deel daarvan reeds vliegt op haar geboön ;
Maar ik, ik zal de Snoode altoos ten vyand strekken,
(240) En waaken voor ’t behoud der Telg van onzen Zoon.
En gy, ô Margareet! tracht hulp voor ons te winnen;
Ontdek ons deerlyk lot aan wyze Elizabeth;
Beweeg door uw geween den roem der Koninginnen;
Stel haar Maria voor met Darnlys bloed besmet,
(245) Met zynen Beul gehuwd, en strydend met zyn’ Vader.
Maal, maal haar Bothwell af, wiens eerste Gaê nog leeft;
Wek al haar’ toorn op dien bloeddorstigen Verraader,
Wiens boosheid zo veel deels in onze rampen heeft.
En zo zy weigren mogt te luistren naar uw smeeken,
(250) Ons hulp te bieden tot behoud der Schotsche kroon,
Schep echter moed; God leeft, die Darnlys dood zal wreeken,
En ’t bloed verhooren dat om wraak schreit voor zyn’ troon.
