Vijf heldinnenbrieven in de Mengeldichten, onderdeel van de Werken
van het dicht- en letterlievende genootschap, onder de spreuk:
Studium scientiarum genitrix. Eerste deel. Te Rotterdam, bij Gerard Abraham
Arrenberg, MDCCLXXXIX.
Gebruikt exemplaar: UBL 1187 F 26, 1206 A 23
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.
[p. 3]
EENE
HEBREEUWSCHE VROUW
AEN
FARAO.
EEn magtelooze Vrouw, uit Isrels bloed gesproten,
Een telg van dat geslacht, verachtelijke Vorst!
Dat, op uw’ snooden wenk, in slaefschen boeij’ gesloten,
Den Dwingeland vervloekt, wiens ketenen het torscht;
(5) Eene echte Hebreïn, aen Jozefs stam verbonden:
(Bloos, zoo gij bloozen kunt, op ’t zien van Jozefs naem!)
Zij zelf heeft dit geschrift tot aen uw hof gezonden;
O Dat het in uw hand en voor uwe oogen kwaem’!
Verwacht uit mijnen mond’ geen bidden, zuchten, smeeken;
(10) Wacht niet, dat ik dit schrift met tranenvocht bedaeuw’;
Hij, die natuur verzaekt, is doof, waer zij durft spreken,
En ’t moederlijk gevoel is voor een’ Dwingland flaeuw.
Hoe? zou ’k, mijn’ stam ten hoon’, mij zelf voor u verneeren?
U smeeken, dien ’k veracht? Uw wraek moge op mij woön,
(15) Ik zal u onbeschroomd en voor uw oog trotseeren,
U, voor uw eigen beeld, Vermeetle, siddren doen.
[p. 4]
Herdenk: (het stalen hart moet in uw’ boezem beven,
Zoo vaek gij ’t vloertapijt van Memfis troon betreedt)
’k Gaf van deez’ troon een’ last, die zoo veel schepslen sneven-
(20) Zoo Hieeöig schuldloos wicht in ’t water smoren deed,
Vlugt dan in ’t diepste uws hofs-nog hoort gij’t angstig kermen
Van ’t pasgeboren kind, dat in den vloed vergaet
Daer zietge een’ vader staen, die naer het wicht zijne armen,
Eu naer een wreekend God zijn hooplooze oogen slaet.
(25) Die God is Isrels God — gewis, hij zal ons wreeken!
Komt, Landgenooten, komt en wapent u ter straf!
Het regt, natuur, het bloed, ’t zal alles voor u spreken:
Grijpt zelfden Dwingland aen, rukt hem ten zetel af.
Maer hoe! wat verg ik u, lafhartige Isrelijten?
(30) Gebukt in slavernije, uw kinderen vermoord,
Kuntge u het vaderhart, verwoed, vaneen zien rijten,
En kuscht, geknield, den dolk, die u het hart doorboort,
Wat aerzeltge, Israël? heeft de onschuld niet haer wapen,
Een’ God, een zuivre ziel, een heldenhart en ’t stael?
(35) Zwichtze ooit voor de overmagt? laet hel en afgrond gapen,
Zij sterft voor gade en kroost, of keert in zegeprael.
’k Zag laetst, door Faroos volk, een jongsleen aengegrepen,
Het lacht zijn beulen toe — ’t wordt van de borst gescheurd
De moeder eischt een’ kus, eer zij ’t ter dood’ zie liepen
(40) Dien kus ontzegt men haer — ’t wordt naer den Nijl gefleurd:
[p. 5]
Toen greep ik naer een’dolk — maer, o! die bloodaerds vloden,
Op ’t zien van ’t blikkrend stael in mijn geklemde vuist....
Voelt, dat gij vaders zijt — niets hebtge meer van nooden,
En straks is Memlis trots, door Isrels woên, vergruisd,
(45) ’k Ben moeder, Farao! ik ken dat teêr gevoelen,
Waer mede een zwakke vrouw haer kind in de armen drukt —
’k Heb tranen als een vrouw, om uwe wraek te koelen;
Maer ’k woed als tijgerin, word’ mij mijn kroost ontrukt,
’k Ben moeder; ja, Tyran! in spijt dier gruwzaemheden,
(50) Die Milca siddren deên, om ’t allersnoodst bevel,
Schonk niettemin haer schoot, een dubble maend geleden,
Een medeburgeres aen ’t weenende Israël.
Gij weet het, groote God! wat al benaeuwde zuchten,
Toen ’k onder ’t kloppend hart dit lieve wichtje droeg,
(55) Mijne overstelpte borst, met heesch gegil, ontvlugtte,
Wat tranen mij de liefde, of spijt, in ’t aenzigt joeg.
En vestte zich een poos de kalme rust van binnen,
Terwijl ik, afgemat door ’t rustloos zwoegen, sliep,
Dan stelde zich een kind voor mijn verhitte zinnen,
(60) Dat bloosde en schuldloos lachte en, vleijend’, ,,Moeder’’ riep!
Maer naeuwlijks deed de vreugd mijn teer gevoel ontbranden,
Of ’t hoorde, ontwaekt, een stem: (en zwom in ’t klamme vocht)
,,Rampzaelge Milca, beef! gij draegt in de ingewanden,
,,Een’ eerlang wissen prooi van ’t woedend Nijlgedrocht! "
[p. 6]
(65) Dan, lof zij Isrels God! liet minlijkste aller loten —
Het kind, dat ik omhels, is, door zijn kunne en leest,
Van uw ontaerd bevel, o Dwingland! uitgesloten;
’ Maer,wacr’ de vrucht mijns buiks een manlijk kroost geweest,
’k Waer’ dan in uw paleis, tot voor uw’ troon, gedrongen,
(70) ’k Had daer, hoe duur mijn pligt mij ooit op ’t harte woog’,
Mijn kind, met eigen hand’, den dolk in ’t hart gewrongen,
U, met zijn bloed bespat, doen siddren voor mijn oog!
Dit kan de woede doen — beef, Faro! voor dit woeden —
’t Ontziet de schittering van ’t schuïdige offer niet;
(75) Misschien waer’ de eigen dolk, die ’t hart mijns kinds deed bloeden,
Geverwd door ’t eerloos bloed, dat in uwe adren vliet.
Dan, dreigen voegt geen ziel, zoo edel als de mijne,
Dit voegt een’ Farao, die ’t stael voor de onschuld wet;
Vat rest een weerloos volk, dan dat het zuchte en kwijne,
(80) En ’s Hemels donder smeek’, dat die uw hoofd verplett’.
Ja, eerlang zal de wraek van Isrels God u treffen!
Ruk aen, ruk aen, o God! en straf een’ helsch’ Tyran,
Doe hein all’ de ijslijkheén dier grimmigheid befeiïen,
Die, met een’ enklen wenk, ’t heelal vermorzlen kan,
(85) Doe al het grievend leed van Isrel op hem komen!
Een slaefsche kluister prang’ zijn afgematte leen!
Hij zie Egyptenland van ’t bloed zijns maegschaps stroomen —
Zijne eerstgeborenen voor zijn gezigt vertreên —
[p. 7]
Zijn dochter in den bloeij’, in de eêlste vaeg des levens,
(90) Door weedom uitgeteerd, van naer gebrek vergaen —
In ’t uiterste oogenblik, u, en haer’ vader tevens,
Met hoon, met smaed en met vervloekinge overlaên!
Staek toch, bedroefde Held! uw bittre jammerklagten!
Zou ’t strijdbaer opperhoofd van Isrels legermagten,
Die, ’s vijands trots verbrak, en, door zijn dappre hand,
De zege wedergaf aen ’t zuchtend vaderland,
(5) Zou Jefta, voor wiens arm het wrevlige Ammon beefde,
Die enkel voor ’t belang van ’t weerloos Isrel leefde,
Die, zoo hij slechts het heil der zegeprael’ genoot,
Hem, die hem ’t eerde ontmoette, aen God ten offer’ bood;
Zou die, nu zulk een lot zijn dochter is beschoren,
(10) Voor eeuwig alle rust in zijnen boezem smoren?
Neen, Vader! ’t is thans tijd, dat gij de lauwers plukt,
Die de eer der zegeprael’ op uwen schedel drukt.
Verdoof in uwe borst de vaderlijke ontroering;
Zij zwichte, op dezen stond, voor edeler vervoering —
[p. 26]
(15) Vervoering van een’ Held, wien niets door de adren zweeft,
Dat niet voor ’t vaderland en ’s volks belangen leeft:
Volbreng, schoon ’t offermes u ’t waerdste zal berooven,
All’, wat het hagchlijkst uur u deed aen God beloven.
Of vreest gij, dat welligt mijn teergevoelig hart,
(20) In ’t eind’, bezwijken zal, door zulk een bittre smart?
Neen, Jefta! ’k zou niet meer uw dierbre dochter wezen,
Zoo ’t vonnis van mijn’ dood mij in het minst deed vreezen.
Geen vrees bezwalke uw’ roem — geen ontrouw Isrels heil;
Voor u en ’t vaderland heb ik mijn leven veil!
(25) Schoon ik het offer strekk’ aen uw gelofte en eeden,
Genoeg, gij triumfeert, en ik — ik sterf te vreden.
Ik snel manmoedig heen naer Levijs priesterschaer,
En buk voor ’t dreigend mes van mijnen offeracr.
Vaer eeuwig wel, mijn Vriend! — gij ziet mijn tranen keken,
(30) Maer niet uit laffe vrees: mijn hart blijft onbezweken;
Mijn pligt eischt mannenmoed; dien aendrang volg ik steeds;
Omhels mij voor het teerst — het outer wacht mij reeds
Straks ziet gansch Israël, terwijl het mij ziet sneeven,
Held Jeftaes edlen moed in Jeftaes kind herleven!
o Linceus! zou mijn ziel zich met uw bloed besmetten?
Neen, lieve Bedgenoot! ’k vervloek die euveldaed:
Zoude ik, op ’s vaders last, den dolk moorddadig wetten,
En aen zijn wraek voldoen, door ’t gruwelijkst verraed?
(5) Neen! schoon zijn grimmigheid mij eeuwig moog’ verstooten,
Gij sterft niet door mijn hand; al wierde ik, tot mijn straf,
Voor altoos in een’ kuil van aklighcid gefloten:
Veel liever Glijd’ het stael den draed mijns levens af.
Zoude ik mijn wederhelft, mijn levenslust, niet sparen,
(10) Die, door den slaep gestreeld, geen leed ducht van zijn vrouw?
Neen, Belus zoon! al doen uw dochters als barbaren,
Ik dood mijn Linceus niet; ’k blijf hem altijd getrouw:
[noot: (*) OVIDIUS, in den 14den Heldinnenbrief.]
[p. 38]
Al stort de wreedheid mij in eene zee van plagen,
De dood van mijn’ gemael gaf mij nog grooter smart,
(15) Kan ooit een teedre vrouw’ de wreedste moord behagen?
o Zusters! drukt gij ’t zwaerd uw mannen in het hart!
Geeft dan de huwlijkstrouw geen plaets aen ’t medelijden:
o Hemel! schoon de wraek geen dccrenis betoont,
De ontferming zal mijn’ man voor nood en dood bevrijden,
(20) Zoo blijkt het, dat de trouw nog in mijn’ boezem woont.
Och! waer’ de onnoozelheid, dees wellust van mijne oogen,
Beveiligd door mijn hand, in vrijer lucht gefield!
Och! waer’ hij reeds gevlugt en ’s vaders wrok onttogen,
Eer hem de dwingland treff’, door onbefuisd geweld!
(25) Welaen wat drale ik nog.... ik zal hem doen ontwaken ;
De opregte huwlijksmin is sterker dan de dood!
’k Vrees vaders gramschap niet! ’k zal nooit mijn’man verzaken!
Ontwaek..., hoe klopt mijn hart!.... ontwaek mijn Echtgenoot!
Ontvvaek, mijn Linceus! vlugt.... de wraek had last gegeven
(30) Om u, in ’t bruiloftsbed maer ’k zwijg"tontaerd bevel!
’t Bevel,. dat zelfs natuur, van hartewee, doet beven!
Genoeg^....’k bleef u getrouw.... ontvang mijn jongst vacrwel!
Ontvlugt, met fnellen fpoed’, mijns vaders wreede handen!.
Geef mij den laetsten kus!.... o neen! den laetsten niet,
(35) Want gij zult in triumf weêr in Egypte landen,
En mij nog redden uit een’ kerker van verdriet:
[p. 39]
o Ja! ’k zal u, vol vreugd, weêr in mijne armen drukken!
’k Zal, na een’ donkren nacht van wrangen tegenspoed,
Met u, in zoete rust, de vrucht der liefde plukken!
(40) Vlugt, vlugt, mijn tweede ziel! denk dat de wraek hier woedt!
Vertoef niet.... ’k vrees verraed.... blijf aen mijn’ hals niet hangen!
Uw leven loopt gevaer; beid dan geen’ oogenblik.
Hoe vliegt mijn min u na, met brandend zielverlangen!
Wat valt mij ’t scheiden bang! — de liefde, de angst en schrik
(45) Vermcestren mij om strijd! mijn hart verdrinkt in tranen!....
Dan neen.... mijn Gaê, houd moed! ’k ben in de Goón gerust;
Zij zullen u het fpoor tot ons geluk nog banen:
Dit trooste ons in den druk: vaerwel, mijn Levenslust!
Gij zult, met heil bekroond, uw’ vijand overwinnen,
(50) Ik zal u ongeveinsd, tot in den dood, beminnen.
Themire! ontvang dit schrift — besproei het met uw tranen!
Gewis uw hart schreit bloed, wen gij den inhoud leest:
Uw Dorvant — uw Geliefde — uw Zielvriend ligt te sterven,
En is veelligt in ’t uur, dat volgen zal, niet meer!
(5) Wat doe ik! neen — terug — waerom de vreugd te storen,
Die mijn Themire smaekt? ze is van geen leed bewust —
Hoe zal dit doods bericht haer teeder hart vcrscheuren,
Daerze enkel in de hoop op mijn bezitting leeft!
En, ach! die hoop vervliegt — gij zult mij moeten derven:
(10) Ja, mijn Themire! ja, mijn Dierbre! ’t is bepaeld —
Het klamme zweet des doods daeuwt op die malsche kaken,
Die gij, met zoo veel drifts — zoo vurig hebt gekuscht:
Die hand, die uwe hand, zoo meenigwerven, drukte,
En u naer ’t echtältaer eerlang te leiden dacht —
(15) Die hand is, door de vuist des wreeden doods, gegrepen —
En ik — ik word gesleurd naer ’t onmeêdogend graf!
Naer ’t graf! ja dit verbeidme — ik zie de zerk geopend —
De holle doodklok bromtme in ’t reeds verbijsterde oor —
[p. 137]
Een troostelooze schaer geleidtme naer den tempel,
(20) Die, aen den dood gewijd, niets dan verschrikking toont!
Daer heerscht die dwingeland — daer is zijn trotsche zetel
Gevest op ’t overschot der brooze menschlijkheid —
Daer zwaeit zijn ijzren vuist dien scepter, die monarchen,
Zoo wel als slaven, met een’ enklen slag, verplet.
(25) Dat monster, mijn Themire! ontruktme aen uwe liefde,
En scheurtme, in ’t prilst der jeugd, van uwen boezem af!
In ’t zelfde tijdsüp, dat de trouwkoets ons verwachtte,
Wordt mij een baer ten koets’ — het graf ten huwlijksdons’!
o God! wat is de mensch — zijn wezenlijke waerde!
(30) Een hand vol stof — een worm! — zie daer zijn heerlijkheid!
Op heden waent zijn trotsch de Godheid te evenaren,
En morgen kuscht hij ’t stof, waeruit hij oorsprong nam!
Vernedrend denkbeeld! ’k zie — ’k gevoel ’t gewigt dier waerheid.
Laetdunkend Menschdom! ken uw waerde — zie mijn’ dood:
(35) Op gistren sierde een blos — een purpren blos — mijn wangen,
En heden ziet gij slechts de bleeke verf des doods!
Stort tranen, mijn Themire! om de ijslijkheên der rampen —
Schrei — geef uw’ boezem lucht — betreur ons beider lot!
Ik zie u nimmer weêr — gij zultme ook niet aenschouwen,
(40) Voorge op mijn zielloos lijk, verstijfd, ter nedervalt!
Dan zultge uw’ Dorvant zien; maer, Hemel! in wat toestand!
Niet zoo als hij, voorheen, op uwen boezem sliep,
[p. 138]
Maer koud en levenloos — doof voor uw gillen — kermen —
Verlaten van elk een, en uitgestrekt op ’t stroo!
(45) Zie daer de heerlijkheid van stoffelijke wezens!
Themire! is dit de loon van onze opregte min!
Dit is de blijde hoop, waer mede wij ons streelden;
Zie daer ’t rampzalig eind: men leeft — men hoopt — en sterft!
’k Gevoel, mijn Dierbre! wat het zegg’ van u te scheiden.
(50) Niets boeit mij meer aen de aerd’, dan gij — dan gij alleen!
’t Herdenken aen uw deugd, uw trouw en teederheden
Verzwaert, in ’t uiterste uur, den wreeden angst des doods.
Genoot ik slechts dien troost, om in uw teedere armen
Te sterven — dat uw hand mijn scheemrende oogen sloot —
(55) Gij de allerjongste kus in ’t klamme doodzweet drukte,
En ik, met flaeuwe stem, vaerwel, Themire! riep
Maer neen, ’t is mij ontzegd! Ver van u afgescheiden,
Sterft Dorvant — sterft uw vriend, en u — u ziet hij niet:
Een vriend weent aen zijn spond’; hij zucht — hij roept, Themire....
(60) En met dien dierbren naem blaest hij den adem uit.
Vaerwel... ik kan niet meer... een rilling vliegt door de adren...
’t Gevoel — ’t gezigt vergaet — ’t wordt alles duisternis....
o God! ontvang mijn ziel... en gij... en gij... Themire!...
Nog eens, Themire... vaer... vaerwel in eeuwigheid!
Ontäerte Koningszoon, berucht door goddeloosheid,
Vloekwaerdige Amnon, voor wiens gruwlen ijder beeft,
Gij viert den teugel aen uwe onbezonnen boosheid,
En blijft vervreemd van hem, die ’t al geschapen heeft.
(5) Uw trotsche ziel, verhard in schandlijke euveldaden,
Belacht Gods strenge wet, vergeet haer’ duren pligt,
Leeft slechts om zich in vuile en snoode minn’ te baden,
En stelt het hoog bevel des Opperheerschers ligt.
Gij moest, in tegendeel, het ijslijkste onheil vreezen,
(10) En duchten voor de magt’ van een vergramden God,
Die eens de Wreker van mijne eere en deugd’ zal wezen,
Hoe zeer gij met mijn klagt en bittre tranen spot.
Geveinsde Wreedäert, in het eind’ zult gij beseffen,
Welke onuitwischbre vlek gij mij hebt toegebragt,
(15) (15) Wanneer de bliksem van Gods toorn uw hoofd zal treffen,
In weêrwill’ van uw’ angst en uwe onnutte klagt.
Onëerlijke Amnon, dat dees letters u doen beven!
Zij zijn door mij besproeid met eenen tranenvloed’,
En in een sombre cell’ van ’s broeders huis geschreven,
(20) Waer ik mijn prille jeugd in schande slijten inoet.
[p. 118]
Herinner u het uur (dit moet uw ziel doorknagen)
Toen gij mijn zuiverheid bevlekte en roekloos schondt;
Toen ik bezwijken moest voor uw gevloekte lagen,
Hoe zeer mijn zwakke kragt uw’ geilen lust weêrstond.
(25) Gij zaegt, dus gaeft gij voor, verachte Logensmeder,
U, op het veege bed, van ziekte en pijn’ omringd;
Doch uwe onkuische drift, gehate Deugdvertreder,
Was slechts de vuile kwael, waeraen gij zwanger gingt:
En ik moest van dien lust het schuldlooze offer wezen!
(30) Onkundig van den strikk’, dien gij mij hadt gespreid,
Liet ik mij, op uw bee, door ’s vorsten wil belezen,
En toonde, uit broederminn’, mij tot uw dienst bereid.
Uw ziekte was een list, om mij mijne eer te ontrooven,
Reeds cen’ geruimen tijd door u vergeefsch beloerd;
(35) Mijn ongerepte schoot moest uwe driften dooven,
Die ik, schoon buiten schuld, in u had aengevoerd.
Ik werd, voor mijne zorg’, door u, ontäerte Broeder!
Die mij bevrijden moest voor schande, rouw en drukk’,
En mij verstrekken tot een’ leidsman en behoeder,
(40) Gedompeld in een poel van ’t vreeslijkste ongeluk.
Ach! moest mijn teeder schoon uwe oogen zoo verblinden!
Was alle reden dan verbannen uit uw ziel’?
Kost gij, voor uwe minn’, geen ander voorwerp vinden?
Of zaegt ge, in Davids hof, geen maegd, die u beviel?
[p. 119]
(45) Moest mijne onnoozelheid rampzalig schipbreuk lijden,
En bersten op de klip van uw gevloekten lust;
Gelijk een felle storm, door kunst noch vlijt te mijden,
De ranke kiel vergruist, op een gevreesde kust?
o Bitter zielgekwel! dat mij altoos doet schreijen,
(50) En, als eene oorzaek van mijn grievendst ongeval,
Mij, in het vroegste van mijn jeugd’, naer ’t graf geleiên,
En met mijn’ dood’ alleen mijn smart verdrijven zal!
Dan ach! gij moest niet slechts uw geile drift verzaden;
Mijne eer stond bovendien ten doel’ aen grooter schand’;
(55) Gij moest, o Snoodäert! mij nog met uw’ haet’ beladen,
Na ’t redenloos voldoen van uw’ onkuischen brand’:
Hoe kon de Hemel zulk eene euveldaed gedoogen!
’t Was wonder dat Gods wraek, in dat misdadig uur,
U niet verdelgde, door haer hooggeducht vermogen,
(60) Of onverwacht verteerde in ’t heilloos liefdevuur.
Ik ween mijn leven lang; en Amnon leeft in vrede;
Hij stoort zich aen ’t geklag van zuster’ Thamar niet;
Maer rukt Geregtigheid het zwaerd eens uit de scheede,
Dan leert hij hoe die vreê voor bange wroeging’ vliedt.
(65) Tracht hij,in ’t hart’benaeuwd, Gods mogendheid te ontvlugten,
In duistre holen, aen des aerdrijks uiterst end’,
En waent hij roekeloos, hier heb ik niets te duchten,
Hij is ’er niettemin aen de Oppermagt bekend. [p. 120]
’t Herdenken aen dees smart maekt mij nog meer verbolgen;
(70) ’kZwem in een’ zilten vloed’; maer nooit bluscht die mijn’ haet;
Mijn:wraek, o Amnon! zal u rusteloos vervolgen,
Zoo lang mijn zwoegend hart in mijnen boezem slaet.
Doch mooglijk spreekt gij dus: „ ik kreun mij niet aen ’t klagen,
Of aen het bits verwijt van een vergramde vrouw’;
(75) Dit kan mijn groote ziel in ’t minste niet vertsagen;
’t Waer’ laeg dat Amnon hier zo laf bezwijken zou”.
’t Is waer, een vrouw is zwak; maer weeke vrouwetranen
Zijn dikwerf kragtiger dan ’t onbesuisd geweld;
Zij kunnen, om ons ’t pad ter strenge straff’ te banen,
(80) Den blooden jongeling hervormen in een held.
Beef vrij, o Amnon! beef, voor uw onwaerdig leven;
’k Hitse al wat adem heeft op u, Verrader, aen;
Zage ik u, voor mijn oog, den dolk in ’t hart’ gedreven,
Dan waer’ mijn wrok verzoend, mijn hoogste wensch voldaen.
(85) ’k Heb broeder Absalom hiertoe alreê bewogen,
Hij leeft tot mijne hulp en uw geregte straf,
En vaegt de tranen, uit mijn roodbekreten oogen
Als uit een beek’ gevloeid, door uwen dood weêr af.
Dit heuglijke uitzigt doet mij nog op de aerd verbeiên;
(90) Dit is het eenigst doel, waernaer ik driftig haek’;
Zoo zegg’ de naneef nog, na mijn bedrukt verscheiên:
Zij storf wel zonder eer’, maer storf niet zonder wraek’.
