Joost van den Vondel - Zegesang

Joost van den Vondel: Zegesang ter eere van Frederick Henrick. Naar de editie-Blaeu, Amsterdam 1629. Bij Ursicula een facsimile van de editie-Blaeu, van twee verschillende exemplaren (van hetzelfde zetsel, met ‘correctie op de pers’, zie de varianten hieronder): wij volgen het ex. in de KBH. Het andere berust in de Bibliotheca Thysiana. Ursicula geeft ook een facsimile van de editie-G.H. van Breugel. In het zelfde jaar verscheen een derde editie bij Claude Fonteyne in Leeuwarden; het gedicht is opgenomen in de bundel Lof-dichten ter eeren den doorluchtighsten vorst Frederic Henric Amsterdam, Jacob Pietersz Wachter, 1629 (nr. 27).

[fol. π1r]

ZEGESANG

ter eere van

FREDERICK HENRICK,

BOSCHDWINGER,

WEZELWINNER,

Prince van Oranje.

[Vignet: Indefessus agendo]

t’ AMSTELREDAM
BY WILLEM BLAEU,
M. DC. XXIX.

[fol. π1v: blanco]
[p. 1]

Den E. grootachtbaeren,
Eerentvesten, wijsen, en voorsienigen Heeren,
Mijnen Heeren den
BURGERMEESTEREN
EN REGEERDEREN
Der wijd beroemde koopstad
AMSTELREDAM.

GHy Burgervaders van dese hooghgemelde stad,
Die rijck van burgery, van schepen, pracht en schat,
Verstreckt des oorlooghs siel, het oogh der vrye steden;
Waer doorghe in Staetenraed als Goôn word aengebeden,
(5) Geviert van onsen Vorst; die sich op God verlaet,
Op u, en op sijn’ deughd, wan ’t heyr te velde gaet:
Ick bid ontslaet u wat van ’s lands bekommeringen,
Nu d’algemeene vreughd mijn’ geest bekoort tot singen:
Mijn’ Sangheldinne volght het triomfeerend swaerd,
(10) Dat Spanjens Monarchy, en Oostenrijck vervaert.

Uwe E. onderdaenighste

I. V. VONDELEN.

[p. 2]
[Gravure:]

HONI SOIT QUI MAL Y PENSE.

PATRIAEQUE PATRIQUE.

INVICTISSIMO HEROI
FREDERICO HENRICO
PRINCIPI AVRAICO, COMITI NASSOVIAE &c.
SUMMO CONFOEDERATARVM PROVINCIARVM
TERRA MARIQUE MILITIAE DVCI.

[p. 3]

ZEGESANG
ter eere van
FREDERICK HENRICK,
Boschdwinger, Wezelwinner,
Prince van Oranje.

WIe is hy, dien de lauwer voeght,
En met een aensicht soo vernoeght,
Geseten op den zegewagen,
Keert weer van vyands nederlaegen?
(5) Is ’t oock de schutter, wiens geweer
De landsmet Python ley ter neer,
Om wien de volcken vrolijck dringen,
Die hupplende het triomflied singen?
Of is ’t d’wtdaeger van de moeyt,
(10) Die Hydraes bloedende aders schroeyt:
Wien danckbaerlijck Thebaensche schaeren
Toewijen kercken en autaeren?
Of is ’t een held van ’t oude Room;
Die op den vyandlijcken boôm,
(15) Tot weering van gemeene ellende,
Geluckigh d’oorloogstoomen mende?
Of is ’t der weereld wonderding,
De Macedoonsche jongeling;
Die, doen het jonge Tyrus schempte,
(20) De zee met ’t oude Tyrus dempte,
En smoorde soo veel stofs en puyn,
En Libans cederrijcke kruyn,
[p. 4]
Tot dat hy stormde wt haeren setel,
Die elck te trots was en vermetel?
(25) Neen, ’t is geen held van d’oude tijd,
’t Is FREDRICK HENRICK, dien den nijd,
En all’ die hem sijne eer misgonnen,
Door moedigh worstlen heeft verwonnen:
Die d’Oldenzeelsche vesten dwong:
(30) Die Wesel innam met een’ sprong:
En Grol heeft tot sijn’ winst gestreecken;
Dat tweemael ’t leger op sagh breecken:
Die met sijn volck te voet te ros,
Verovert heeft ’s HARTOGENBOSCH;
(35) Dat tweemael ’t leger op sagh breecken.
O groote winst van weynigh’ weecken!
O temmer van dat woest gedroght,
Daer noyt geen kamper tegens moght!
Kan haet en nijd dien brock verduwen!
(40) Kon die moerasdraeck dan met spuwen
Van vier en voncken, vlam en roock,
Met overyslijck ysren spoock,
Sijn’ vyand niet ten poel wtjaegen?
Dit ondier, oorsaeck veeler plaegen,
(45) Staegh knabbelde heldenbeen verwoed.
Het leckte Truxis edel bloed,
En vatte (schuw van staelen banden)
Graef Hohenlo met ysren tanden.
Maes, Wael en Yssel, Leck en Rhijn
(50) Vergiftighde het met boos venijn.
[p. 5]
Naest God sy lof den roem der vorsten,
Aen wiens granaeten ’t is geborsten.
Wie sou gelooven kunnen, dat
Eene oude en noyt gewonne stad,
(55) Gewent te swaeyen ’t oorlogsvendel;
Die sleutel was en grensegrendel,
En trots als Brabants pylaer stond,
En Holland scheyde en Brabants grond,
Soo onversiens, soo ongewroken
(60) Gesloopt sou leggen afgebroken,
Door ’t woen des Hollandschen soldaets?
Dat d’eer van Tilburgh sijne plaets
Sou laeten d’eere van Oranjen?
Dat d’oorloghssetel van Hispanjen,
(65) En Isabels doorluchte troon
Sou open staen voor Welhems soon,
Tot schrick van Phlippes bondgenooten?
Breda had een’ Baron verstooten:
’t Was billijck dat weer een Baron
(70) Den BOSCH most ruymen voor dees’ son:
Dat ’s Hartoginnebosch most worden
Des Princen bosch, na ’s hemels orden.
Ay lieve, sie doch eens ’t gedrang
Van ’t vrye Nederland, met sang
(75) En spel voor Hollands heyland krielen:
Hoe burgers en hoe boeresielen,
Hoe oud en jong, hoe vrou en maeghd,
En wie ’t gemeene gunst toedraeght,
[p. 6]
Al lachend door malkandren swieren:
(80) Hoe vrolijck steên en dorpen vieren,
En luyen in ’s verwinners feest:
Die als een hopman, onbevreest
En rustigh ’t heyr vooraen geleyde,
Op ’t vlacke van de Mouckerheyde;
(85) Alwaer hem inviel ’t waerde lijck
Van sijnen oom graef Luydewijck;
Die hier in ’t harrenasch gebleven,
Of na den slagh gevaen, most sneven
Door Spaenschen haet, soo schendigh wreed,
(90) Als hy sich vroom en eerlijck queet:
Terwijl hy dacht aen dese dingen,
Gevoelde hy scharpe prickelingen,
En wraeck opsiedend ’t edel bloed
Verdobbelt sijnen oorlogsmoed.
(95) Terwijl hy sich ten oorlogh ruste
Soo doodverwt hy de Vlaemsche kuste.
De starcke steên, hoe vast bemuurt,
Van Maes, en Rhijn, en Scheld geschuurt,
Gevoelen ’t bange sweet wtbreecken.
(100) Hy houdse in twijffel met sijn’ treken:
En Handwerp wacht sijn heyr aen boord
In ’t harnasch. schielijck ruckt hy voort,
En draeft op pijp, trompet, en trommel
De Maesbrug over naer den Dommel:
(105) En vroegh’ voor bot, voor bloeyend blos,
Op ’t veld koomt vallen voor den Bosch,
[p. 7]
Met ruyterbenden nau om noemen,
Gelijck de byen op de bloemen.
Dit sagh de grijse Grobbendonck.
(110) Denck of het als een donder klonck
In d’onverwachtheyd sijner ooren.
Hy lachte en grenickte wt den tooren,
Doen hy op May den eersten dagh
Hier Mars den Mayboom planten sagh:
(115) Maer ’t lachen dat verging ten leste;
Doen hy omringen sagh de veste,
Die soo veel’ rampen had gestuyt,
En meermaels lachte ons’ legers wt:
Die, zedert mense lest ontsette,
(120) Noch bet op haer’ versekring lette,
Met schans by schans, en werck op werck,
Van graft aen graft en hoornen sterck.
Hier lagh nu d’eer der heeren Staeten.
Flux quam by ’t leger der soldaeten
(125) Een boerenheyr. men wroet, men slaeft:
De bijl die kerft, de schup die graeft.
Veel’ bosschen worden omgehouwen
Om eenen Bosch: soo veel’ landouwen
Geplondert kael van ruyghte en rijs.
(130) Geen’ veldnymf vlecht nu krans om prijs:
Geen Pan nocht Satyr hoortmen queelen,
Door ’t derven van hunn’ lustprieelen
En naere schaduw; die Natuur,
Aenqueeckster van het minnevuur,
[p. 8]
(135) Gevlochten had tot vriendlijck vryen,
Boeleeringen, en snoeperyen.
De deughd, gewoon na lof te staen,
Sich maeckte een’ * princelijcke baen: * Hollandsche dijck
Sloegh mijlen dijcx door waterplassen,
(140) Door diepe meeren en moerassen.
Sy stiert de vlieten met een’ toom,
En damt met kracht den Dommelstroom:
Sy dar den ouden kil verleyen,
En ’t meyr een’ nieuwe plaets bereyen,
(145) Daer t’hans de visscher set sijn’ fuyck,
Beurt ’t land de mossige perruyck
Nu overdroncken in het hooge,
En vraeght: wat God scheyd vocht en drooge,
En binnen andren oeverboord
(150) Bedwinght de watren door sijn woord?
Daer t’hans de visschen swaenen aesen
Nu legerpaerden weeligh graesen:
En om het leger bruyscht de zee,
Die flus omwinbaer maeckt de steê.
(155) Dat heet voorby treen Cyrus stappen;
Die, met d’Eufraetstroom af te tappen,
Vermeestert ’t pratte Babilon,
Soo ras de ruyter waden kon.
’k Sie de dorpen hier in ’t rond gelegen,
(160) Als met een snoer aen een geregen,
Met dobble graft, en schans op schans.
d’Ontsetter heeft hier kleene kans.
[p. 9]
Ick sie ’s Hartogenbosch vergrooten,
En ’t leyt in ’s Princen wal beslooten;
(165) Wiens krunckeligen ommekreys
Verstreckt een’ somer sonnereys.
O Boschmaeghd, reken tot uw vordel,
Dat met soo rijcken legergordel
Uw vryer uwe lenden nijpt.
(170) Wt liefde hy sijnen degen slijpt,
Op dat hy u den grijse ontrucke,
En ’t heylighdom uws bloessems plucke.
De Christe Koningen alom
Begroeten uwen bruydegom:
(175) Soo verre heeft sijn’ kortou gedondert.
De grootste Vorsten al verwondert
Besoecken hem van wijd en veer,
Om deel te hebben aen dese eer:
Soo luyde heeft sijn trompet gekloncken.
(180) Der Staeten achtbaerheyd gesoncken
Vry laeger van haer voorigh heyl,
Die overschrijd ’t gesette peyl,
Door ’t braef bestaen van uwen minner,
Den allerstoutsen stedewinner.
(185) Philippes send gesanten wt
Om vorderen het vrebesluyt.
Hy port den Keyser sorgh te draegen
Om FREDRICK van den Bosch te jaegen:
’t Welck sal verplichten kroon aen kroon,
(190) Als waer belegen sijn persoon.
[p. 10]
Dies sluytmen, op der vorsten bede,
Met ’t rijck van Denemarcken vrede,
Om Spaensche en Oostenrijcxsche maght
Te paeren tegens Hollands kracht.
(195) Soo veel gewoels aenschout de sonne,
Tot redding deser Roomsche nonne.
Te Brussel, onder ’t Boschbelegh,
Daer twistme’ om d’appel van ’t gesegh.
Waer heen met dese raserije?
(200) Graef Henrick met veldheerschappije
Gemoedight, komt ten lesten aen:
De tiger sal den leeu verslaen.
Het is hem mogelijck vergeeten
Hoe fel hy werd voor Grol gebeeten.
(205) Met schup en spaden hy by nacht
Den Dommeldam te breecken tracht:
Maer die het leger onderkruypen
In doods vergetelnat versuypen,
En ’t grof geschut dat dondert in
(210) ’t Hooghhartigh heyr der Hartogin:
’t Welck moedeloos te rugh moet wijcken.
Wy visschen de verdroncke lijcken.
Ia Hollands Hercules en held
Den vyand wacht in ’t vlacke veld,
(215) En dart sijn’ veyligheyd misbruycken.
Hy denckt niet eens om ’t oogh te luycken
Ten slaep, als of hy waer gewoon
Te waecken eewigh met den goôn.
[p. 11]
Hy luystert watter word gemompelt.
(220) En als Achil in Styx gedompelt,
En scheutvry tegens kling en kloot,
Soo geeft hy sich op ’t spitste bloot:
En leyt slechs toe op hoornenwringen,
Op nadren, en op mijnespringen:
(225) En in die vorsten worstelplaets,
Verselt de vroomheyd des soldaets,
En wroet, by sonne en maeneschijnen,
In stof van loopgraef en van mijnen,
Gehaspelt tot aen s’hemels troon,
(230) Vermengt met vlammen, roock en doôn,
Met colonellen en soldaeten;
Die eerlijck hunnen dienst verlaeten,
Met eenen oock alle oorlogsramp:
En sijn door dien ontsteken damp,
(235) Als in triomf voor yeders oogen,
Met Mavors wagen opgetogen,
Op dondertoonen fijn en grof.
Dit lijckt nu by ’t Olympisch stof,
Als een kortouscheut in mijn dichten,
(240) By ’t snorren van geschote schichten;
Al maeckt het Pindarus soo fier,
Om stijf te stoffen op sijn’ lier,
Van Grieckenlands vergode sielen:
Op ’t barnen van geswinde wielen,
(245) Ten renstrijd licht gevoert voor wt.
Terwijl de raden van d’affuyt
[p. 12]
Op roockend rijswerck, langs hoe traeger,
Voor desen Delfschen blixemdraeger,
Den wegh, door omgewroete duyn,
(250) Opbaenen langs der vesten puyn:
Wtlachend d’oude kinderstryen:
Die ’t groot gevaer der gaelderyen
Waer door mijn held ten hemel gaet,
Aenhooren als een sotte praet.
(255) Hier volgen Britten, Schotten, Vrancken,
En Duytschen de Nassausche rancken,
Bebloed bekrosen en besweet:
Of soo sich ergens Vranck vergeet,
Koomt Briauté den sloffen wecken;
(260) Wiens groote schim in dese plecken
Noch ongewroken waert en spoockt,
En ’t harte sijner landslien koockt,
Om wraeck te neemen aen den woede,
Die hem doorschoot met koelen bloede,
(265) En verwde valbrug en stepoort
Met sprencklen van soo vuylen moord:
Een’ ope wond, die lange smarten
Sal Vranckrijcx eedle en strijdbaere harten.
De Bosdraeck ’t hoofd opbeurt na Vucht,
(270) En snoffelt in de bange lucht,
Vermits de watren hem ontsincken.
Sijn’ kiesen laet hy grimmigh blincken,
En hoopt vast elcken oogenblick
Dat hem d’ontsetter hulpe schick.
[p. 13]
(275) De Berghgraef siet geene eer te haelen,
Met binnen ’s Princen storrempaelen
Het hoofd te steecken tegens ’t spits,
En vreest des legers Lynceus Wits.
Hy gaet sijn krijghsheyl elders soecken;
(280) Dies hem de Boschenaeren vloecken,
En Grobbendonck sijn hartseer kropt.
Het daeghlijcx quetsen ’t grafthuys propt,
En ’t kerckhof mest. de Brit en Franssen
Gaen strijcken met de Vuchterschanssen.
(285) Ernest en Willem ’t achterst klooft.
De Veldheer kneust het draeckenhoofd,
En Brero sloopt de slincke lenden,
De rechte Pinsen met sijn’ benden.
Het ondier woelt en worstelt lang,
(290) Als eertijds dese waterslang,
Die vruchtbaer van doorsnedene aeren,
Niet deede als nieuwe koppen baeren.
Terwijl men ’t eene lidt doorvlimt,
Soo leyt een ander hoofd en grimt.
(295) De sprencklen bloeds sijn nieuwe saeden.
O vruchtbaer veld van oorlooghsdaeden!
Maer wat voor een verbaest gerucht
Veroorsaeckt ons Veluwvlught?
Ah Aernhem sijtghe in slaep betovert!
(300) Alreede is d’Ysselstroom verovert:
De wollef jaeght uw’ schaepen na,
Tot uwe en tot uw nabuurs scha.
[p. 14]
Wien sal ick dese rampen wijten?
’t Moet billijck onsen Prince spijten,
(305) Dat ’t geen hy lang te vooren spelt
By reuckloos breyn niet meer en geld.
Ghy waert gelijck verstroyde lammers,
Had Hollands harder d’Amsteldammers
Om u t’ontsetten niet beroert;
(310) Die voor en na de vlagge voert.
De Burgermeesters van den Ystroom
Handhaeven vlytigh Yssels vrydoom.
De * vruchthoorn van Europe stut * Amstelredam
De steên, en levert wt geschut,
(315) En kruyt en lood, en oorlogslieden,
En graen, om ’t hoofd den beer te bieden,
Die om den biekorf woelt onrust,
En laegen leyt de Betuwkust:
Maer Cazimir en Stryrum waecken,
(320) Tot redding der verlegen saecken,
En treffen, volgens ’s Princen last,
Op d’oorden, daer de vyand bast.
De vyand self die kan getuygen,
Hoe noo den vryen hals wil buygen,
(325) Om op te neemen ’t slaefsche juck.
De nood maeckt d’onbeslepe tuck,
De vrygevochte willghe slaeven.
Men siet veel mylen lands begraven,
En schanssen rijsen sonder end:
(330) Elcx lusthof sonder leet geschend.
[p. 15]
De Vechtvliet opent dijck en sluysen:
Dies soute en soete baeren bruysen
En weyden over vee en stal:
Die ’t al wil houden waeght het al:
(335) ’t Is voor den vrydom al ten besten.
Doch wint hy d’Amerfoortsche vesten:
Dat veelen schielijck vreese gaf.
Maar Hattem slaet sijn’ stormen af,
En Elburgh fier hem voeder weygert.
(340) Het brieschend paerd komt aengesteygert
Op Harderwijck: sijn hoef alree
Het strande schut der zuyder zee:
Noch wil ’t niet luystren na de wetten
Der Keyserlijcke krijghstrompetten;
(345) Op dat het onvermogen blijck
Van ’t Spaensche en basterd Roomsche rijck.
Laet Phlips en Ferdinand sich kittlen
Met overydele eerentitlen:
Of Cuculi wat weeldigh weyt,
(350) ’s Lands veldheer op sijn’ luymen leyt.
De blijde bo komt aengeronnen,
Die wtblaest: Wezel is gewonnen.
Graef Henrick siet verbaest te rugh,
En steent om zyn’ gebroke brugh,
(355) Zyn’ koorenschuur, sijn blixemkoker.
Losano vloeckt hy en den moker,
Die poort en poortslot brack te ty,
En inliet Didens ruytery.
[p. 16]
Prins Henrick loost sijn schut al tevens.
(360) Al ’t land, al ’t leger is vol levens.
Men swaeyt de Wezelsche banier.
De Vuchter tooren bralt met vier.
O Wolf die past voor Mavors wagen!
O Gent, die Gent noch sult belaegen,
(365) En stormen op der Staeten leer,
De muurkroon drucke op uw’ kruyn met eer.
Die blixem Brussel trof van boven,
Doen ’t sich vermetel dorst beloven,
Eer lange binnen Amsteldam
(370) t’Ontsteecken d’overwinningvlam.
O Prins, God heeft u wtgekosen,
’t Geen andre dwaes verreuckeloosen,
Dat brengtghe wederom te recht,
Al sijtghe aen ’s legers sorgh gehecht:
(375) Gh’ontruckt een’ stad des vyands tanden,
Terwijl hy glory soeckt met branden
En blaecken van den boerenhut;
Die naulijcx wind en regen schut:
Terwijl hy, van verdriet verbolgen,
(380) De wapenloose gaet vervolgen:
Den landman met sijne ega blood,
De kinders bergende in haer’ schoot,
Al schreyend d’ackers doet verlaeten;
Wt schrick* der schennende Croaten:
(385) Geen strijdbaar slagh, maer wreed in ’t woen;
Als op een duyfken een Griffoen:
[p. 17]
Misschien in ’s vyands heyr betrocken,
Om Holland daermede aen te locken,
Dat onbeluyd de Spanjaerds dolf:
(390) Maer ’t geld ons even beer of wolf.
Most FREDERICK niet den Boschdraeck temmen,
Hy souse wacker leeren swemmen
Den Yssel over en den Rhijn.
Sy voelen ’t voorspoock van die pijn.
(395) ’t Verlies van Wesel komtse wecken,
En roept: ’t is tijd te rug te trecken.
Vertsaeght verlaetense Amersfoort,
Geplondert tegens eer en woord.
Hun vloecken Cerberus vervaerde;
(400) Vermits al watse met den swaerde
Oyt wonnen, in den Duytschen strijd,
In Wesels onweer schipbreuck lijd.
Noch laeten de beschote wallen
Van krijgelheyd den moed niet vallen:
(405) Maer streng geparst van ’t bitter lot,
Soo vliense met gebeên tot God,
En all’ sijne heylgen. ’s vollex yver
Aenroept den Euangelischrijver
Sint Ian den opperheyligh aen,
(410) Dat hy sijne hoofdkerck by wil staen.
Men offert op den hooghe autaeren:
Men wieroockt tusschen kerckpilaren,
Na Roomsche zede, en viert alom
Met ommegang, en heylighdom.
[p. 18]
(415) Kapellen, kloosters, kercken stenen:
Gewijde en ongewijde weenen.
Sy hopen dat op ’t allerlest
Geene hemelhulp de heylghe vest
In ’t allerwterst sal ontbreecken:
(420) Al schijntse een weeskind, gants versteecken
Van menschentroost, in dit gevaer:
En hy die voormaels wonderbaer
Den vyand sloegh met dusend vreesen,
Door een dood lichaem, nau verresen,
(425) Door ’t plompen van een’ lossen steen,
Door ’t roeren van een’ trom alleen;
Sal middel ter verlossing vinden.
Maer ’t is vergeefs, mits weer en winden
Ten dienste staen ’t Nassausch geslacht,
(430) En ’t water losen wt de gracht.
Voor ’s Princen godheyd neyght sijne hoornen
De Maes. ’t geschut dat schud de toornen,
En donderd reys op reyse los,
En beuckt het bolwerck van den Bosch.
(435) Bellone blixemt met granaeten,
Met storm op storm wtgelaeten.
De veldheer siet den zege bly
Ten ende van sijn’ gaeldery:
Daer koevoet hamers en houweelen
(440) Volendigen de krijghs krackeelen.
Soo ras de jongste mijne springt,
De stad geknielt genade singt,
[p. 19]
En kust des overwinners handen,
Tot glory der vereende landen:
(445) En word der landen medelidt,
Met ’t overtreffelijck besit
Van allen vlecken, steên en dorpen,
Die haer gebied sijn onderworpen:
Dies danckt, ô Staeten, uwen Held,
(450) Die ’t onverwinnelijck geweld,
Uw’ staet ten goên, bestond te kneusen,
In ’t aengesicht der Bergsche reusen:
Welck’ dreyghden met een’ trotse tre
Te stappen door sijn’ legerzee:
(455) Maer die niet suft voor ’t luyde schreeuwen,
Dat is de leeu der waterleeuwen;
Die stal hiel als een stijl dat pas,
In ’t perck dat hem bevolen was:
Die noo ’t gegreepen wou verliesen,
(460) Doen suffers ree den aftoght bliesen,
En had bestemt te vlien ter nood,
In eene onsterfelijcke dood.
Waerop sal Spanjen wijders hopen?
Voor Holland leyt heel Brabant open.
(465) Self Henegou en Lutzenborgh,
En Namen brandschat schaft wt sorgh.
Ons’ vlieten voelen geen’ besmetting
En met een’ eenge stads besetting
Bespaeren wy een legers last.
(470) De Betuw dar geen’ wtheemsch gast
[p. 20]
Den vryen disch met dalers decken.
Soo veele starckten, steden, vlecken,
En waerden voelen ademtoght:
Die eerst door daeghlijcx ramp besocht,
(475) Van loopers, stroopers, stokebranden,
Van knijpers, knevlers, ruw van handen,
Alle oogenblick met ope tesch,
Verwachten het getrocken mes
Op bloote keel, de schuur aen koolen,
(480) Op ’t kloppend hart gelaen pistolen:
Dies roepe een yeder, dien dit raeckt:
Een god heeft ons dees’ rust gemaeckt:
Doen Spanjen wou Euroop verbaesen:
Doen d’Oosterijcker opgeblaesen,
(485) Had van den Donau met sijn heyr,
Verwinner tot aen ’t Baltisch meyr,
Gants Duytschland in sijn bloed versopen,
En Holland droomde t’overloopen:
Ia stofte van den hoogen stoel:
(490) De leeu leyt in den modderpoel
Gesneuvelt, door te veel te willen:
De Boschkrijgh sal sijn’ krachten spillen.
Nu hang wie wil, tot zegemerck,
In hofgewelf, in sael en kerck
(495) De Thurenhoutsche ruytervaenen,
Borgoensche kruyssen van Maraenen,
En Vlaemsche standerds, die vol moeds
Wel tuygen storting van veel bloeds;
[p. 21]
Maer dees’ verwinning stoot de wolcken,
(500) En streckt tot vrucht der vrye volcken.
Dat ander overst vry braveer
Met bynaem, en met tyteleer,
En stoffe en swelle op Asianer,
En op De Groote, en Africaner;
(505) ’t Vernoeght ons dat de schelle Faem
Hem noemt BOSCHDWINGER by sijn’ naem,
Die als August komt ingereden.
Bout sijn’ triomf boogh op twee steden,
Die als onsloopbre suylen sijn,
(510) Waer tusschen vlieten Maes en Rhijn.
Fortuyn in ’t alleropperste houde
Een’ weeghschael, sijn van loutren goude,
Die ’s Konings scepter ’s Keysers kroon;
En ’s Tibers mijter luysterschoon,
(515) Vind lichter dan Oranjes degen;
Die dees’ Meduse heeft afgeslegen
Het schaedlijck hoofd, doen Pallas mild
Hem schonck den kristalynen schild.
God wil den prins FREDRICK HENRICK spaeren,
(520) En rijcklijck recken sijne jaeren,
En seegnen hem met moed en raed,
Die wijse wetten blincken laet:
Die vaderlijck en recht als speelend,
De burgerlijcke wonden heelend,
(525) Den vyand op den hacken treed
Soo schielijck, dat hy ’t naulijcx weet,
[p. 22]
En doet hem staen tot sijn’ genade:
En haelt met woecker in de schade
Van sijn Breda, om ’t welck onnut
(530) Castiljens kroon is wtgeput.
Op ’t rijsen van Prins HENRICX starre,
Heyn veel geluckiger van verre
Keert van Matance, aen onse ree,
Als l’Heremijt van Lima deê.
(535) Hoe most Havaen uw hart beswijcken,
Doen ghy uw Konings seyl saeght strijcken
Voor ’s Princen vlaggen al benout?
Doen ghy het silver en rood goud
Saeght plonderen, en de purperoegsten,
(540) Die Holland dreyghden te verwoesten?
De schim van Attabaliba
Vernamt, en huppelde om uw’ scha:
Om datmen hem de zeenwen kerfde,
Die niet door deughd sijn’ scepters erfde;
(545) Maer schoot met voordeel van geweyr
In ’t moedernaeckt en weerloos heyr.
Dat heet den draeck op ’t harte trapplen,
Den wachter der Hesperische applen,
En na’et verovert Indisch vlies
(550) Hem suchten doen, om ’t Boschverlies,
In Lissebon en oud Siviljen.
De schrick schud beyde de Castiljen,
Als of ons’ vloote Carthageen
Hadde wtgeplondert en bestreen;
[p. 23]
(555) Daer soo veele afgeslaefde sielen
Vol hoops najuychen onse kielen,
Die bruysen door den Oceaen,
Met schat tot sinckens toe verlaen:
’t Is tijd dat Spanjens beurt sich wende.
(560) Hier is, hier is het oorlooghsende.
Prins Welhem heeft den grond geheyt,
Sijn nasaet vrydoms muur geleyt
In rood ciment van ’t bloed der helden;
Niet sonder raedsman, dienmen selden
(565) Ter weereld als een’ Phoenix socht:
Maer FREDRICK heeft het werck volwrocht,
En d’opperoverwinnings kroone
Geset voor Christenrijck ten toone
Op ’t spits der vryheyd, ’t oorlooghswit.
(570) Maer vryheyd, handvest, wat is dit?
Sijn ’t enckle krachteloose klancken?
Niet niet, ô edelste aller rancken!
Laet yeder eygnaer hier af sijn.
De vryheyd als een’ sonne schijn’
(575) Op allerhande slagh van menschen,
Die om ’t gemeene beste wenschen.
Men maeck van ’t Christelijck geloof
Geen’ plondering en sielenroof:
Men onderdruck geen vroom gewisse,
(580) Met boeten en gevangenisse:
Maer laet God rechter van ’t gemoed.
Uw Vader storte hierom sijn bloed.
[p. 24]
Soo dat geschied, soo sal de vrye,
In liefd tot Hollands heerschappye
(585) Ontvoncken; soo sal yeder een
Om ’t beste bidden van ’t gemeen:
Soo sultghe voelen ’s hemels segen,
Uw’ vyand schricken, met uw’ degen:
Soo sultghe sijn der vroomen wijck,
(590) Het voorbeeld van gants Christenrijck,
En leven op de tong der geesten:
Tot datghe moe van aerdsche feesten,
En levens sat, uw’ sterflijckheyd
Laet hier beneen van elck beschreyt.
(595) ’t Onsterflijck word van Iupijns vogel,
Op gouden wagen met sijn’ vlogel
(Die t’hemwaert neyght, die oirsprong nam
Van Duytschlands Keyserlijcken stam:
Stam die in standerds aernen swaeyde,
(600) Soo dickmael Mavors oorloogh kraeyde)
Gevoert ten hoogen hemel, daer
’t Ontmoet de salige heldenschaer,
Den Grootvaer Adolf, met sijn’ neven,
Gestreden in het eeuwigh leven.
(605) My dunkt ick sie alree van verr
Sijn aenschijn schittren als een’ star,
Wien Holland wieroockt met gebeden:
Om dat hy ’t hoofd van ’s vyands steden
Opofferde als een heyligh pand,
(610) Sijn vaders graf, sijn vaderland.

EYNDE.

[p. 25]

De triomfeerende

AEMILIA

PRINCESSE

VAN ORANIE.

DUs lange was mijn’ borst belegert en beschoten,
Van angst en sorgen voor mijn bruygoms ongeval.
Mijn hart vol bressen sprong, met ’t springen van den wal.
Ick dacht het ongeluck nu kleynen treft, dan grooten:
(5) Maer doen de vesten vrede, en wy de vest genooten,
En dat de vreughd opdaeghde, en vulde het overal,
Met juychen, handgeklap, en schaterend geschal;
Doen was mijn’ siel ontset van schroeven en van sloten.
Triomfen reede ick toe, en vloogh den Held te moet,
(10) Met geen verganklijck vier, maer Goddelijcken gloed;
Daer Cypris haeren Mars mede is gewoon t’onthaelen:
En ’t onverwinlijck hart, dat voor ’s lands vrydom vocht,
Daer oorlogs donderkloot nocht blixem op vermoght,
Verovert werd van Mins onleschelijcke straelen.

[p. 26: blanco]

Varianten en tekstkritiek:

Afwijkende tekst in het ex. UBL Thys. 2007 : 4
(215) En dar siin’ veyligheyd misbruycken.
(216) Hy denckt niet eens om ’t oog te luycken
(247) Op roockend riiswerck, langs hoe traeger,
(253) Waer door miin held ten hemel gaet,
(262) En ’t harte siiner landslien koockt,
(268) Sal Vranckriicx eedle en striidbaere harten.
(274) Siin’ kiesen laet hy grimmigh blincken,
(279) Hy gaet siin kriighsheyl elders soecken;
(281) En Grobbendonck siin hartseer kropt.
(282) Het daeghliicx quetsen ’t grafthuys propt,
(284) Gaen striicken met de Vuchterschanssen.
(288) De rechte Pinsen met siin’ benden.
(290) Als eertiids dese waterslang,
(293) Terwiil men ’t eene lidt doorvlimt,
(295) De sprencklen bloeds siin nieuwe saeden.
(299) Ah Aernhem siitghe in slaep betovert!
(350) ’s Lands veldheer op siin’ luymen leyt.
(381) Den landman met sijne ega bloot,
vs. 384: schrick er staat: scrick (ex. Thys. heeft schrick)

ZEGESANGter eere van FREDERICK HENRICK, BOSCHDWINGER, WEZELWINNER, Prince van Oranje.

t’ AMSTELREDAM BY WILLEM BLAEU, M. DC. XXIX.

Den E. grootachtbaeren, Eerentvesten, wijsen, en voorsienigen Heeren, Mijnen Heeren den BURGERMEESTEREN EN REGEERDEREN Der wijd beroemde koopstad AMSTELREDAM.

HONI SOIT QUI MAL Y PENSE. PATRIAEQUE PATRIQUE. INVICTISSIMO HEROI FREDERICO HENRICO PRINCIPI AVRAICO, COMITI NASSOVIAE &c. SUMMO CONFOEDERATARVM PROVINCIARVM TERRA MARIQUE MILITIAE DVCI.

ZEGESANGter eere van FREDERICK HENRICK,Boschdwinger, Wezelwinner,Prince van Oranje.