Reynerius Bontius - Belegering ende het ontset der stadt Leyden

Reynerius Bontius: Belegering ende het ontset der stadt Leyden.
Leiden, Carel Wernerusz. van Tuernhout voor Gysbert de Wit, 1645.
Uitgegeven door dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton011660 — Ursicula
Zie voor andere edities, facsimiles en teksten met betrekking tot Bontius
en het beleg van Leiden: de Bontius-pagina.
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

[fol. A1r]

Belegering ende het Ontset

der Stadt

LEYDEN,

Geschiedt inden Jare 1574. Beginnende
den 27. May, ende eyndigde den derden Octobris,

seer levendigh Afgebeeldt

DOOR

REINERIVS BONTIVS.

Gedenckwaerdig voor alle vrome Christenen.

[Vignet: Leidse sleutels].

GEDRVCKT tot LEYDEN.

By Carel Wernerusz. van Tuernhout,
_______________________________________

Voor GYSBERT de VVIT, Boeck-verkooper, Woonende op de
Hooge-woert. Anno 1645.

[fol. A1v: blanco]
[fol. A2r]

AEN

WILHELMUS

BONTIUS

Officier der Stadt

LEYDEN.

ERntfeste, Wijse Hoochgeleerden Heere ende Oom, den Philosooph Plato seydt, dat de oude Philosoophen studeerden doen sy noch jonck waeren, wandelden, doen sy Mannen waren, ende begaven hun tot de rusten doen sy oudt waeren; aldus heb ik oock inde fleur mijns jonckheyts naer mijn vermoogen, ende kleyn verstandt, geleert ende int licht gebracht, dese vermaerde Tragedie, die ick u als mijn eerste daat voor een gaeve toeeygen, Plinius seyt, daer is geen Boeck soo quaet, het welck niet eenichsins can profijtelijck wesen, dan groove fouten daer in vindende, daer ick niet aen en twijffele, soo sult ghy mijne jonckheydt gelieven te ontschuldigen, tot dat [fol. A2v] ick door ervarentheydt mijn in dese Studie sal verbeteren, seer wel seydt Justus Lipsius, een goet Schipper wort geleert door tempeesten een Krijchsman door Periculen, ende een vroom Man door tegenspoet: Alsoo sal ick oock leeren door de bespotters de welcke my daer over luytruchtich sullen beschimpen, niet over mijn grove foute, maer enckel uyt hatige nijt, maer verhoopende, naer mijn tweede prouve, haere nijdicheydt te doen verslenschen, dus kom ick nu als noch een Jonge struyck, zijnde van u Aellouwde Stam, ende herknaeuw de ellendicheydt geleden, door onser voorouderen, voor de Vaderlantsche vryheydt, ofte ware Gereformeerde Religie, die den bloet dorstige Alba met vier en swaert meynde te ontroven, dan door den Almogenden God seer wonderbaerlijck verlost, tot gedenckweerdige geheugenis voor alle geunieerde Provintien, waer door ick gekittelt zijnde, niet en konde nalaten, het selve aldus levendich afgebeeldt wesende, u te behandigen, dus sult ghy aensiende mijne Jonckheydt, het selve voor goet gelie- [fol. A3r] ven te nemen, hier mede bevele ick u inde bewaringhe des Alderhoochsten, en blyve altoos u minste Dienaer ende Leerlingh

REYNERIUS BONTIUS.

[fol. A3v]

Lof-dicht,

Op de Belegeringe en ’t Ontset van

LEYDEN.

Speels-gewijs gestelt, en gerijmt,

Door den aerdighen Poët,

REYNIER de BONT.

BAtaviâs Atheen, verdient gy minder prijs,
Dan ’t Griekse? neen: veel meer: In u men soeckt bewijs,
Uyt d’alvermoogens woort, om d’ Griekse wetenschappen,
Te stellen, sonder grondt, om sy niet wisten van
(5) Die was, die is, die blijft, maer resen langgens trappen,
Onseker in ’t betreen, en boven dat, soo kan
U over oude vest, getuygen, wat gewelt
De geel getaende Spek, heeft tegens u gevelt,
Doch egter niet bedreef, dan hem, door hem verswakken
(10) En dat hy u verhoogd’, want u stand’vastigheyt,
Blijft altijt in geheug’, en dringt door Yrus sakken,
In ’t eeuwigh helden boek, te meer, om Apol’ leyt,
De Rijm-kunst in het Bont van een gesuyvert hert,
Geboren in u kring’, dat daer uyt, lustig wert,
(15) Te bulderen u lof, met Heroykse vaerse,
Op ’t oyt geagt tooneel, hoor Leyden, Leyden hoor,*
De galmen van beroem, ick bid’ u, ey! bewaerse,
In een loongevig hert, en stelt de Bont in ’t Koor,
Van u loftuyters, hy is ’t waerdig, want zijn lust,
(20) Tot u gloors uytting nu, noch nimmermeer en rust.
Pernas’ en Helicon, oock de vergode waat’ren,
Verroeren hen van Vreugt, de Negen Musen, en
De Menner vande Son, die lagchen dat zy schaat’ren,
Om ’t eerst wolschietend’ Bont, soo aardich Rijmen ken,
(25) En roepen, wat zal ’t zijn, als Bont nu is volwassen?
Vermits hy in zijn Ieugt, treet Euripedes passen.

M.H. Besteben

Beraemt ten besten.

[fol. A4r]

SONNET

DIe Roomsche saussen at: en Griekse waet’ren proefde
Weet uyt een verre hoek, te brengen aenden dagh,
Op een gecierd Tooneel, yet van een vreemde slagh,
En wat al over langh verblyde of bedroeffde.

(5) Maer die noyt anders, dan, de Duytse tael doorgroeffde,
En daer uyt sogt yet raers men meerder prijsen magh:
Want hy noyt in zijn breyn, de werkken over lagh
Waer op Homerius, Vergill, en Maro Schroefde.

Dit doet Reynier de Bont, die niet dan duyts en weet,
(10) Waerom hy oock niet uyt de duytse palen treet,
Maer brengt ons in ’t geheugh, met veel gewrogte rijme

Hoe Baldeus Leyden prangd’ en egter niet en won,
Hierom het Opperhooft der Rymers, van Helcon,
Roept met een soete stem, op Bontius kom byme.

B. KROES.

T. Kruys verheerlijckt.

Op den selfden.

HY doolt gewis die meent de rym-konst te gaen halen,
Van Romen of Atheen, en verr’ gaen buytens Lant
Terwyl Apoll’ zijn stoel tot Leyden heeft geplant;
Zijn Rijm-konst vast bepaelt in Bontius* herssens-palen:
(5) Baert Leyde zoo een Geest, geluckigh dan Atheen:
Dees wijsheyd had noyt Room, noch Grieck, dan BONT alleen.

Isaack ELSEVIER.

[fol. A4v]

NAMEN Der PERSONAGIEN.
Leytsche maecht Gouverneur Verdoes Leytse Raet. Stadts Capiteynen Rey van Burgers Rey van vrijbuyters Rey van muyteneerders Strijdtbre Inwoonders Rey van Boeren Wees Iongen Boer Rey van Leytsche maechden Drie klagende Burgers Den Prince van Oranje Louwiis de Boysot Admirael van Zeelandt. Den tijt Den boode Soldaet Alleen Brouckhoven Schout. Verscheyde vertooninge	\| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \| \|	Baldeus oversten van ’t Spaensche le- ger. Carion Capiteyn. Don Allonso Geraert van Sichem. Spaensche Soldaten. Trompetter. Soldaet alleen.

[fol. B1r]

BELEGERINGH
Ende het Ontset der Stadt,*
LEYDEN.

Eerste Wt-komst.

LEYDEN VERSCHRICKINGE

door de Weer-klanck des Oorloochs.

Ay my! wat naeckt mijn weer, wat rampe komt mijn nadre,
Ick hoor een Oorloochs toon, op veel verscheyde radre,
Van Trommel en Trompet, met nare velt geschrey
In dese duystre nacht, ick hoor een groot gegrey,
(5) En huylen op het velt, helaes wat sal het wesen,
Mijn hart schud in mijn lijf, en sta in duysent vreesen,
’k Vrees dat ik sin omringht van Albaes wreede Leeuw:
Ick hoort aen zijne stem, en grouwelijck geschreeuw,
O! droeffelijcken quael, waer in ick twintich weecken,
(10) De heele winter-tijt, heb droevich in-gesteecken,
Tot dat mijn moedich Vorst, Graef Jan quam trecken aen,
Dus liet den vyant ons, en ginck om haer te slaen;
Maer als Graef Jan zijn volck, het Leger ziende draven,
Sy meest op staende voet, haer op de vlucht begaven,
(15) En riepen geeft ons gelt, maer laes ten quamper niet,
Het welck de goede Vorst, tot aen het herte stiet,
En most o groote spijt! den vyant weerstant bieden,
Met een zoo kleyne macht, en al zijn Edel-lieden
Maer na een langh gevecht, is door des vyants macht,
(20) By na ’t geheele gros, van desen Graef verkracht,
Dus is hy vreuchdeloos, met weynige Soldaten
Gevlooden uyt het velt, en heeft aldaer gelaten
Bagagie en Gheschut, en alle Crijchs-gheweer,
Daer lach doen onsen troost, seer plotselijck ter neer,
(25) En na ’t ontset dees Stadt, heb ick mijn Eetbaer waren,
[fol. B1v]
Ghevoert na d’Oorloochs lien, en nu moet ick ’t versparen,
In groot ellendicheyt, of droeve hongers pijn,
Die na een langh Beleg, noch lichtelick zal zijn,
De doot-kist voor mijn lijf, hoe souw Baldeus rasen,
(30) Soo hy met ’t moort-geweer, quam in mijn bloet te grasen;
Maer hoope geeft mijn troost, den Heer die ’t al regeert,
Die alle loose laegh, door zijne hant verteert,
Die zal mijn hulper zijn, dat noyt dees wreede knechten,
In onse ware Kerck, een bloedich bat op-rechten:
(35) Aenhoort des vyants komst, waer myd’ ick zijne list,
Mijn ingewant dat klopt, en heeft de moet verslist. binnen.

TWEEDE VVTKOMST.

Baldeus, Carion, Allonso, Sichem.

Baldeus. EN treet nu verder niet, wy staen nu recht voor Leyden,
Omringht het spoedich aen en laet geen tijt verbeyden,
Voor Haerlem was ick ’t moe maer soo my dit geluckt,
(40) Soo zijn de grendels van het Nederlant gheruckt,
Mijn Heyr is heel verswackt, door stormen ende slagen,
Dus wil ick voor dees Stadt gheweldt end’ mannen wagen,
Maer graven my in ’t ront, met Schanssen sonder tal,
Ick weet dat hongers noot, de Stadt benauwen sal:
(45) Soo wintmen met ghemack het moet sich openbaren,
Daer is noch een Spion van daech uyt Stadt gevaren,
En spreeckt van groote noot, en oproer inde Stadt,
En dat een yder een, seer schaers victali hadt,
Het welck my heel verblijt, dus sal ick ’t swaert soo wetten,
(50) Dat ’t albezielde rot, het leven sal verpletten,
Soo raeckt het Nederlandt weer aen des Coninckx kroon,
Weer in het wapenschilt, en Zetelt aen zijn troon,
Ick heb d’ hartneckigheydt, van Haerlem soo ghebroocken,
Dat Leyden door de schrick, haer moetwil is ghedoocken,
(55) En nu in schijn van liefd’, sal ick met veynsery,
En valschelijck bespreck, haer brengen inde ly;
Tis met haer al gedaen, de Stadt moet in mijn hande,
Ick dorst na Burgers bloet, en haeck na vrouwe schande:
Het is mijn eene vreucht, als ick met mijne hant,
(60) Mijn luste koelen mach, met moorden ende brant,
Ick groey in bloedich moort, en schenden vande vrouwen,
Die k’naer ghedane lust, wraeckgierich heb doorhouwen,
Dus roof ick goet en bloet, en plondre alles uyt,
Dus is het int ghemeen, voor ons een vollen buyt.
Carion. (65) En ick door u bevel, kom oock met ’t swaert te roeren,
Ick ginck den zuyghelingh, wel aen mijn Lance snoeren,
[fol. B2r]
Ja ruckent vande Moer, en kneusent middel deur,
Of door moortsiecke lust, het van malkander scheur,
’k Heb oock in menich storm, de swangerighe wijven
(70) Met haren vollen buyck in ’t water laten dryven,
Wat was dat mijn een lust, doen ick een swanger wijf,
In’t aensien van de man de vrucht snee uyt het lijf,
En sleurdent* by een been, met mijn bebloede handen,
En wurp het in een vuyr, en liet het soo verbranden,
(75) En na dees felle daet, de man terstont vermoort
Die in zijn eygen bloet most pijnelijck zijn versmoort,
Veel Maechden by malkaer die wy in ’t water worpen,
Die tot haer ’s levens eynd’, het water moeste slorpen.*
Wat bracker menich klingh, en Helmen op het hooft,
(80) Die door de felle storm en slaghe wiert geklooft?
Wat lieper menich bloet, en harsens by der straten
Die d’ Honden fel ghetant, seer gierichlijcke vraten
En al mijn trouwe volck, die door mijn volle last
De Burgheren met moort, soo hebben aengetast,
(85) Dat zy heel moe en mat doort moorden mochten rusten,
En na haer felle daet haer eyghen wapens kusten,
Als oorsaeck van haer vreucht en voetsel van haer moet,
Als tekens van haer kracht daer mee hy ’t roode bloedt
Noch toonde op haer klingh, en roemde op haer daden.
Allonso. (90) Ick heb dees scherpe klingh soo menichmael doen baden
In d’adre van haer hart, en deerelijck vermoort,
Wat riep het slappe volck tot Zutphen inde poort?
Ick ben een Catholijck wilt mijne lijf verschoonen,
Maer ’k sprack ’t is goet voor u, en ginck haer daetlijck loonen
(95) Met dees gewette klingh, en vulde doen de Poort,
Met doo bebloede lien, veel mannen met een koort
Heb ick in Stadt ghedoot, dat veel gheladen Schuyten
Met Lijcken vol ghepropt, liet voeren heel na buyten,
En waghenen ghepropt met hoofden sonder tal,
(100) Wie weet wat Leyden dan noch overkomen sal,
Die sich naer langh Belegh, en uytgheteerde magen,
Sal vallen in ons hant, en voorbereyde lagen,
Den Hertoch geeft ons last tot moorden en verraet.
Sichem. Ick Ba int Burgers bloet als ’t in ons wille staet,
(105) ’k Ontsie geen Man noch Maecht, wat om gena komt spreecken
Ick salt met dese klingh vermorselen en breecken,
En moorden wreed’lijck aen tot dat mijn wackerheyt
Door groot vermoeyenis weer tot de ruste leyt,
Tot Haerlem dee ’k mijn wil, alwaer ick mijn gevanghen
(110) De vrouwen by de borst op hebbe laten hangen,
Maer eerst haer eer berooft, int mannen aengesicht,
[fol. B2v]
En opter daet vermoort, en brandt in ’t huys gesticht,
De pijnelijckste doot, die ’k konde practiseeren,
Was mijn een groote lust, playsant om te geneeren
(115) Veel mannen hingh ick op, de voeten bloot gemaeckt,
En met het Brandent pick, haer deerelijck verblaeckt.
En meenich met gewicht, liet haer de toone trecken,
Dat haer de naeckte leen al smoorende verrecken,
’k Heb oock de Moer haer kint, genomen van haer hant,
(120) Verkneust aen eenen muyr, en in een vuyr verbrant,
Veel maechden hoop aen hoop, te samen vast gebonden,
Die wiert my tot een proy, van mijne volck ghesonden,
Het welck het meeste was, waer mee ick mijne lust,
Moetwillich heb ghepleecht, en dan mijn moet gheblust
(125) Met deese mijne klingh.
Baldeus. Manhafte strijdbre Helden,
Ghy zijt mijn onderstant, die uwe leven stelde
Voor mijn onsterflijckheyt, en hooch befaemde naem,
U daden die zijn mijn ten vollen aenghenaem,
Volvoert u harte wensch, in dese Oorloochs saecken,
(130) Op dat de Oorloochs galm, in Spanjens Hof mach raecken,
Het baert onsterflijckheydt, en noyt vergeete lof,
Dat u omhelsen sal tot in des Konincks hof:
Maer nu ist raetsaem hier, om veynsery te pleegen
Om haer met listich aes, als Honich te bejegen,
(135) En locken haer alsoo, tot in het warrich net,
En dan soo gaet ghy weer als d’Esels d’ouwen tret,
Ick sal ten vollen uyt, haer goede saecken looven,
Ja noyt het minste dinck van haer te zullen rooven,
En schryven eenen* brief, met vriendelijck onthael,
(140) En nemen zy het aen, soo loontse met het stael;
Maer nu voor eerst en al, soo moetmen onse wercken
Met grachten spietsen diep, en dijcken hooch verstercken,
Voor eerst aen Valcken-burch, de onvolmaeckte schans,
Trenceert die aenden Rijn, soo isser gene kans,
(145) Voor ’s vyants vlugge vloot, dus moetmen pas en dijcken,
Doorgraven over al, op dat geen snoo practijcken
Ons schandelijck verraen, tot onser groote schant,
En dan soo lach ons eer, vertreden in het sant,
Boshuysen, Leyderdorp, Verdoes, en Soeterwoude,
(150) Poelgeest en Kouderkerck, en ’t Sluys van Haserswoude,*
Belet het alles wel, dat ghene eetbre waer,
Te water of te lant, tot Leyden binnen vaer.
Alonso. U wille moet gheschien, aen ons sal ’t niet ontbreecken,
De Boeren staen ghereet, om ’t alles af te steecken,
(155) Tot stuttingh voor ghewelt.
[fol. B3r]
Baldeus Wel vaert dan alle voort,
Een yder klamt de Stadt, met smeecken aen het boort.
binnen.

DERDE WT-KOMST.

Den Gouverneur Verdoes, met de Stadts Capiteynen.

MYn trouwe Bataviers, den Vyant met zijn machte
Die staen wy alle uyr, voor onse wal te wachte,
En u is wel bekent, zijn groote tyranny,
(160) Sijn wree moordadicheyt, en vals verradery,
En nimmer sat en is, van menschen bloet te gieten
En so wy met Accoort, hem binnen Leyden lieten,
Hoe souw zijn rouw gedrocht, met moorden en verraen,
Met pijnelicke doot, ons Burgeren verslaen,
(165) En om dees droeve quael, voorsichtich te vermyden
Dat man, noch vrouw en maecht, noyt sulcken pijne lyden,
So vind ick hier geraen, dat wy met alle man
Hem keeren van ons muyr, soo langh men weeren kan,
Ick stel mijn lijf te pant, voor Burgers ende vrouwen,
(170) Wilt oock u Schuldich plicht, te samen onder houwen,
Strijt manlijck tegens haer, weerstaet sijn wreede hant,
Al ringt hy u om ’t lijf, met swaerden en met brant
Weest daer niet in versaeght, maer keertse van u wallen
Al souw ons muyr en wal, door storm ter aerden vallen,
(175) Ick hoope dat den Heer, met ons ten strijt sal gaen
En desen wreden hoop, doen vluchten en verslaen:
Al is haer heyr gepropt, met duysenden van mannen
Die al tot moordery, zijn t’samen aengespannen
Weest evenwel gemoet, want een die binnen woont,
(180) Verwint veel meerder macht, als tien die buyten hoont,
Weest noyt beweechgelijck, door zijn vervloeckte schryven,
Want in een schijn van vrient, souw hy het al ontlyven,
Dus acht geen loos ghevley, of vals ghemunt accoort
Die vrientschap die hy toont, is niet als brant en moort.
Capiteyn. (185) O steunsel van ons macht, wy schroome geen Tyrannen,
Wy steune op u macht, en trouwe strijtb’re mannen
En sterck bemuyrde Stadt, dat schier onwinbaer lijckt,
Soo maer den Segen Godts niet van ons wapens wijckt,
Wy gaen als trouw’ Soldaets, na al de ravelyne,
(190) Besetten Oostenrijck, en ’t huys van Sint Catryne,
Bourgongie ’t hooge huys, Ursel het stercke slot,
Tot aen het huys te Berm, besette met het rot,
Wy zijn te saem bereyt, te wederstaen haer stormen,
[fol. B3v]
Al soumen dese Stadt in eenen Mols-hoop vormen,
(195) Ja vechten oock so langh, op hare wreet ghewelt,
Tot dat ons ’t bloedich swaert, of honger nedervelt:
Ja inden tijt des noots dat ons quam honger plaghen,
Soo salmen ’t ons behoef, veel liever honden knaghen,
En tot des vyants spijt ons eygen lincker-hant,
(200) En houden dese vuyst, ten dienste van het Lant.
Daer mee wy inden noot, ons zullen defenderen,
Soo zal zijn wreeden balgh noyt Burgers bloet verteeren.
Verdoes. Hoe sterck is men ghemant?
Capiteyn. Ontrent ses duysent man,
Bequaem en strijtbaer volck dat wapens voeren kan,
(205) Oock jongers sonder tal, die aen de aerde wercken
Dicht by het Schutters huys, de Ravelijns verstercken:
Een yder is vol moet, en dapper inde weer,
Een yder soeckt voor sich te halen Crijghsmans eer.

Een Boer komt vluchtende in de Poort.

Verdoes. Sta vast met uwe pack, van waer komt ghy ghedrongen?
Boer. (210) Ick kom uyt ’s vyants ooch, seer listelijck ghesprongen,
Ick kom door sloot op sloot, tot aen mijn keel toe nat.
Verdoes. Waer heeft hy u betrapt?
boer. Dicht aen ’t Benthuyser gat,
En ’t volck van Zoetermeer wort alle wech ghedreven,
Den Vyant brant en blaeckt, en brenghter veel om ’t leven,
(215) De Dorpen zijn verwoest, het Vee verstrooyt gedoot
De Huysluy staen beset, en zijn in grooten noot,
Haer vrouwen zijn gheschent, en staen op droeve hoopen,
Van vreese voor de doot, en kunnent niet ontloopen.
Verdoes. Waer naer neemt hy zijn wech?
Boer. Het schijnt na dese Stadt,
(220) Want hy ’t Noordaa’sche vlack, al in ghenomen hadt,
En met een vleugel volcks verwoeste al de huysen,
En trocken met gewelt tot aen de wester Sluysen;
Daer hebben zy ’t vermoort tot ’t eerstghebooren kint,
De Vrouwen riepen moort, en waren als ontsint,
(225) De maechden over al die wierden vast ghebonden,
En door het woedent volck, van ’s Vyants macht gheschonden,
En worden in haer Hut noch jammerlijck verbrant,
De kinders in de wiech zijn mede aengherant,
En door dit boos gespuys, aen spietsen vast ghereeghen,
(230) Want yemant die men greep daer gheen ghenade kreghen,
En soo ick in mijn vlucht, quam binnen Soeterwouw,
Op hoope ick aldaer vry veylich wesen souw:
Maer ’t wasser oock in roer de Vyant quam marcheeren,
Om zijn ghewette klingh, met Christen bloet te smeeren;
[fol. B4r]
(235) Maer ’t volck haer domme vee na d’ander plaetse dreef,
Soo datter niet veel volck tot Soeterwoude bleef:
Maer voechden hun te hoop, ontrent de Papen-brugge,
Versien met halve Lans, met Vorck en Vlasser plugghe
En trocken wederom met grammelijcken moet,
(240) En sloeghen eenen trop Soldaten onder d’voet,
Bequaamen grooten buyt, in’t plondren der Soldaten,
Maer moesten door de noot het alle weer verlaten;
Den Vyant quam al aen, en dreef dit volck van kant,
En heeft zijn bloed’ge vlagh by ’t Pape-meyr gheplant,
(245) Terstont is meerder volck met machte daer ghekomen
En doen dees vaert en brug beset en inghenoomen,
Terstont wiert oock een brugh op ’t Papen-meyr geleyt:
Alwaer dit woedent volck haer in het lant verspreyt.
Verdoes. Waer maken sy haer vast?
Boer. Dat weet ick niet te segghen,
(250) My dunckt sy Kroonesteyn voort eerste gaen beleggen,
Ick hoorde een ghekrijt, en ’t roepen was loop an
Slaet doot wat adem heeft, en spaert geen vrouw noch man,
En maeckten groot ghedruys door al dat schermutseren,
Den Vyant was soo sterck, men kost hem niewers keeren.
Verdoes. (255) Op Leytsche Burghery, op, op, en slaet de Trom,
En voecht het volck by een op dat het spoedich kom
Met volle krijghs gheweer, ’t Geschut voert op de wallen,
Op dat wy schielick niet en worden overvallen;
Voert wapens op de wal.
Capiteyn. Vaert wel ick spoed nu voort
(260) En sta slachoords ghewijs, voor mueren ende Poort,
En soo sy dese Stadt* met stormen nu bespringhen,
Soo sal dees scharpe klingh haer in het harte dringhen.
Capiteynen binnen.
Verdoes. En ghy passeert u wech, ghedanckt zy u bescheyt,
Dat ghy my hebt ghedaen, in dees ghelegentheyt.
Boer. (265) Vaert wel mijn Heer ick ga, ghy moet verwinner blyven,
En altijt vol van moet hem van u wallen dryven. Boer binnen.

Verdoes alleen.

Verdoes. O droef benaude Stadt! ick vrees voor ongheval,
Ick vrees dat hongers-noot u overwinnen zal;
Maer echter houw ick moet, ’k en salt niet laten blijcken,
(270) Of anders souw de moet, van mijne Burgers wijcken,
Ick hoope voor secours, maer soo het wort belet,
Soo is de gantsche Stadt in ’s Vyants hant gheset. binnen.

[fol. B4v]

VIERDE WT-KOMST.

Duyvenvoorde Lidtmaedt des Leytschen Raet.

DE droeffelijcken staet, en groot benaude tijt,
En Burgers droef gheschrey verspreyen sich nu wijt,
(275) Ick sie een groot ellent, in onse Zale schyne,
En Burgers in het nat haer ’s trane schier verdwyne
O Leyden hoe zijt ghy, in kommer nu belaen,
Hoe zijt ghy nu benaut, hoe sult ghy u ontslaen?
Helaes ’k sin buyten hoop, men kan geen vyants machte
(280) Door swackheyt wederstaen, maer moeten door de krachte
Van ’t hongerswaert vergaen, o pynelijcke doot!
Die vlees en bloet verteert, in dese groote noot.
O Leyden! wat een druck, komt uwe hart* benaeuwen,
Hoe sal u ingewant, haer vlees en bloet verknaeuwen.
(285) O! Weesen altemael, bedroeft tot in het hart,
U blijtschap en u troost, verandert weer in smart,
Wy zijn nu weer omringt, van Albaes wrede honden
En snacken na ons bloet, met Goddeloose vonden
Geblasen in het oor, door Satans boose list,
(290) Die om des menschen ziel, gestadigh wart en vist,
O! wreede Tyranny, wat zalmen best hier kiesen,
Het langhsaem honger-swaert, of goet en bloet verliesen,
En vallen inde hant, der moorder fel en wreet,
En sette Stadt en lant, en vryheyt in het leet?
(295) O neen wy willen eer, door honger hier versmachten,
Als ’t goddeloose volck, haer ongena verwachten,
Wy hebben noch een troost, een hulp en toeverlaet,
Waer op men bouwen mach, en vastelijck op staet,
Die Pharo’s stockich hart, en al zijn strijtb’re knechten,
(300) Opt roode Meyr verwon doen hy het water slechten,
En Amaleck bevocht, en sloech hem gansch ter neer,
Dat is ons eenich troost, ons Schilt en scherp gheweer.

DEN LEYTSCHEN RAET.

Vander Werf, Duyvenvoort, Raephorst, Broeckhoven.

OP dat het hongerswaert, ons machte niet en breecke,
Ist noodich dat wy op ’t ghetal der menschen spreecke,
(305) En hoe langh dat het graen, met scharp en schaers gedeel,
Ons ’t oorber strecken souw, en datment ’t in ’t geheel
In Stadts bewaringh stelt, oock Ossen Geyt en Schapen,
Ja alle eetb’re waer, het moet door onse knapen
[fol. C1r]
Ghesocht zijn over al en voeghent al by een,
(310) Op datmen al het volck kan spysen in ’t ghemeen:
Duyvenv. ’t Is al door mijn bestelt, en oock by een ghedragen,
Een yder stont bedruckt, en weenden doe zy ’t saghen;
En deeden grooten vlijt, om hare eetb’re Waer,
Te houden; maer ’t moest voort, en doen het by malkaer:
(315) Op ’t Steehuys was ’t ghebracht soo heb ick ’t daer bevonden,
By d’ hondert seve Last, tot veertien duysent monden.
Helaes te weynich graen! om een omringde Stadt
Te voen, in Oorlooghs ramp en wachten op ’t hervat
Van onse Prince macht, men moet van honger sterven,
(320) Of Stadt, en goet, en bloet, door woeste zijn bederven.
Raephorst. Soo ister slecht ghestelt; wy staen in groote vreesen
Indien wy weerstant doen, daer noyt gena sal wesen:
’t Waer beter voor de Stadt te soecken goet ghena;
Want soo hy meester wort soo is het al te spa.
Broeckho. (325) Spreeckt hier van gheen Accoort, om Leyden op te geven:
Want of hy ’t al belooft, hy sal in ’t moordich leeven
Al even dapper gaen; hoe dee hy Rotterdam?
Daer hy door goet versoeck met ’t Leger inne quam,
En alsoo ras de Marckt van hem was inghenoomen,
(330) Soo is het groot ghevley haer zuyrelijck bekomen:
Hy dempte ’t meeste volck, met swaert, met vuyr, en touw,
En met zijn schendich aert, en spaerde maecht noch vrouw:
Tot Haerlem desghelijcks daer zy’er veel verdroncken,
De Burgers schandelijck geboeyt in ’t water kloncken,
(335) En oock tot Oudenaert, en Naerden inde Stadt
Daer zijt door moordery deen setten in een badt,
Van Burgers traen en bloet, en Zutphen niet verschoonden:
Maer al met moort en brant en vrouwen schenden loonden,
En diergelijcke meer; soo souw hy ons Accoort
(340) Met een vervalschte schrift, beloonen met een moort.
,, Al blinckt het yser schoon, het laet niet zijn verroesten;
,, Al looft den Spanjaert veel, hy laet geen moord noch woesten:
Betrout u Vyant niet, ghena is steets zijn woort,
En loont de Burgers dan, met swaerd’ met vuyr, en koort;
(345) ’t Is beter een besluyt ghesamentlijck te maecken
Te weeren vande Stadt sijn moorden ende blaecken,*
En doen een vasten eedt, dat elck in zijn quartier
De Stadt zal zijn ghetrouw, tot dat het alles hier
Het uyterst heeft verwacht, en dat geen hoop van machte,
(350) Hier oyt te wachte is; soo moetmen dan wel wachte,
’t Ghena en ’t ongena, dat ons den Spanjaert toont,
Wy worden even niet ’t zy nu of dan verschoont.
Raephorst Dees raet behaecht my wel, laet oock de Burgers sweeren
[fol. C1v]
En alle strijtb’re lien de Stadt te defenderen,
(355) En voeren wij het voort, tot dat de leste man
Verswackt, door ’t honger-swaert hem niet meer weeren kan.
Verwerff. Ick ben het oock ghetroost, dus laet ons hier te samen,
Op hoope van ontset dees middelen beramen:
Ons kan in dit ghevaer geen quader zijn verwacht,
(360) Als datmen door het stael of honger-swaert versmacht:
Ick heb noch vasten hoop dat noch ontset sal komen.
Brouckhov Den wech en water-pas is ons te seer benomen:
’k Hoop Godt die salt versien en senden weder macht,
Dat al het Moorders heyr en sterckte wort verkracht.
Duyvenvo. (365) Tot welstant van de Stadt en onse Kerck ter eeren,
Soo voecht u by ’t gheweyr op dat wy t’ samen sweeren.

Eedt.

Wy sweeren goedt en bloet tot vryheyt van het lant,
En onse ware Kerck tot hulp en onderstant,
Met alle strijtb’re lien, den vyant wech te keeren
(370) Van muyren ende gracht, so lang te defenderen,
Tot dat de leste man, zijn krachten en gewelt
Door hongherlijcke noot sijn lijf ter neder velt,
Soo helpt ons Godt den Heer soo wy ’t niet na en komen,
En wil ons na verdienst, van onse wercken loonen.
Raephorst. (375) ’t Besluyt dat is nu vast en bondich hier ghemaeckt,
Een yder draecht nu sorch dat ’t alles wort bewaeckt,
So Godt ons nu behoet voor stormen ende loopen,
Of groot verradery, soo isser groote hoope
Dat naer een langh belegh wy krijghen hulp en macht.
(380) Daer baet geen listich laech, als Godt haer heyr verkracht:
Een yder maeckt dan moet by mannen ende knechten,
Om alst de noot vereyscht victory te bevechten,
’t Moet even zijn ghedaen al was het drouf ghestelt,
Men pooght al evenwel te wederstaen ’t ghewelt:
(385) Want als het hooft verswackt, en laet de moet vervallen,
Het lijf versucht sich oock en smelt tot niet met allen.
Soldaet. Ghy Heeren zijt ghegroet, hier heb ick op de wal
Ghevonden eenen brief.
Duyvenvo. Wat of dat weesen sal?
Raephorst. Komt breecktse spoedich op en laetse luyt uyt leesen.
Brouckho. (390) Vertreckt ghy na u wacht.
Raephorst. ’t Sal uyt het leger wesen.

Duyvenvo. ICk Baldeus, Sone van den Hertoch van Alba, eysche van Conincx wegen
Leyden, met den aenkleven van dien, op onse discretie in mijner handen
[fol. C2r]
ende dat in ’t korte te resolveren, sonder meerder als drie daghen uyt-
stel te versoecken, ende soo uwe hartneckicheyt de conditie verwerpt,
sal ick sonder genade wanneer gy u uyterste noot sult uytghestaen heb-
ben, al u Burgers door het Scharp Mes van Iustitie laten Passeren.
.
Beraet u by tijts.

O vreeselijcken brief! waer voor een yder schrickt
’t Verflaeut mijn banghe Ziel, dat schier in druck verstickt,
O omgheringde Stadt! hoe vlieden u de tranen,
Doen dese wreede beuls voor uwe walle quamen,
(395) Hoe Briescht hy op de Stadt? hoe swiert hy overal?
Hoe soeckt hy met een list te springhen op de wal?
En hongert om een aes van Burgers roode tranen,
Om zijn wraeckgierich hert en lust daer in te banen:
Maer neen soo langh ons kracht is in den arm ghevest,
(400) En dat ons eenichsins den honger wort ghelest,
Soo sal hy nimmermeer soo Godt ons spaert het leven,
Ons dwinghen met ghewelt om Leyden op te gheven:
Wy zullen noyt verstaen tot overgaen der Stadt,
Tot dat wy altemael gheheel zijn afghemadt.
Brouckho. (405) Men slaet alhier eens voor hoe langh het graen moet strecken,
Naer ’t langhe scherp ghedeel sal ’t ons tot baet verwecken,
En spreeckt eendrachtelijck, hoe langh men schryven sal,
Aen ons grootmoghent Vorst, op dat ons drouven val
Met hulpe van den Heer mach tot ontset ghedyen.
Verwerf. (410) Vier maenden op het naeuwst.
Brouckho. Maer meer en macht niet lyen.
Raephorst. ’t Is mannelijck ghedaen indien het ons gheluckt.
Verwerf. So ons den goeden Godt sijn hulp niet af en ruckt,
Soo isser grooten hoop.
Duyvenvo. Men laet dan aende Staeten
Dit zijn gherapporteert, en dat sy niet en laten
(415) Te nadere de Stadt, en soecken met gewelt
De Vyant van de Stadt te dryven uyt het velt.
Broeckho. Laet ons nu deese vont eendrachtelijck beginnen,
Een yder hout hem kloeck en laet hem niet verwinnen,
Stelt alles goede wacht, tot naerderlijck bescheyt,
(420) En soo met hoop en troost een blyen uytkomst beyt.

Vijfde Wt-komst.

LEYDEN.

WAt leyt mijn inghewant? en rammelt door mijn leden,
Een yder lit dat klopt van boven tot beneden,
[fol. C2v]
En ’t bloet maeckt een ghekriel, dat my het droeve hart
Door dees o sware druck beklemt met pijn en smart,
(425) Het hout sich nimmer stil van savons tot de morghen,
Maer teert zijn eygen bloet door suchten ende zorgen,
Om dat ick teere maecht, nu onder wolven sta,
En als een droevich Schaep verwacht haer ongena,
Waer blijf ick noch in ’t lest? waer my ick dese wolven?
(430) Hoe hebben zy my nu in haren kringh bedolven?*
Hoe kom ick weer ontset? hoe raeck ick uyt mijn druck?
Hoe ziddelt mijn het hart? door dese ongheluck,
Waer dat ick keer of wen, ick kan geen ruste vinden,
Ken sie geen hoop noch troost, om my van druck t’ontwinden.
(435) Het Crielen hout niet op maer meerdert door mijn leen
En maeckt mijn ziele bangh, en weckt een drouf geween,
En wiert ick maer ghelaeft wat vreuchde sout my wecken,
Daer souw uyt al mijn leen een grooten druck vertrecken,
En ’t heele ingewant liet vallen veel verdriet;
(440) Maer laes de hoop is swack! en eygen troost is niet
Geen nachtrust is in my ick moet ghestadich waecken,
Met woelent inghewant, dat stadigh schijnt te braecken,
En spuwen niet als vonck, op dat de wolven wreet
Verschricken van ’t gheblaeck, en niemant nader treet;
(445) Helaes! ons tegen weer dat mach heel weynich baten,
Sy zijn te vast bepaelt en willen niet verlaten,
Het geen sy voor een proy besetten over al,
Maer soecken ’t met ghewelt te brengen tot een val,
Mijn dunckt ick hoorse al, dat sy my nader komen,
(450) Ick hoor een vreemt geraes sich naken aen de Boomen,
Wat of het wesen sal het schatert in mijn oor,
Het komt my dapper na, ach ooren geeft ghehoor. binnen.

Seste Wt-komst.

CARION MET EEN TROMPETTER.

VERDOES, Antwoort op de VVal.

Verdoes. WAt ist dat ghy begeert?
Carion. Ick eysch van Conincks weghen
De Stadt in myner hant.
Verdoes. Dat komt ons niet ghelegen,
(455) Wy gheven soo gheen Stadt int moordenaers ghewelt.
Carion. Soo gy u niet te zeer rebellich tegen stelt,
Soo isser grooten hoop om goet Accoort te werven,
Maer soo ghy niet en wilt soo salment al bederven,
[fol. C3r]
Vernielen met het swaert tot ’t eerst ghebooren kint,
(460) Soo ghy het komen laet dat men u Overwint.
Verdoes. Eer wy het op de hoop van u gena souw geven
Wy vechten liever hier, tot eynde van ons leven,
Ja sullen met gewelt, soo langh u wederstaen
Tot dat de leste man zijn leven is vergaen.
(465) Dan doch wy hebben hoop, van uytkomst te verwachten,
Sijn hoocheydt comt met macht om onse druck te sachten.
Carion. Wat uyt komst wacht ghy doch het Leger is ter neer
Geslagen en verwoest, haer macht en kan niet meer
Versamelen, by een haer vendels zijn gewonnen
(470) Haer macht gedistrueert.
Verdoes Dat hebt ghy wel versonnen,
Wat meynt ghy? dat wy hier voor logens zijn vervaert,
Zijn hoocheydt heeft zijn macht noch niet te saem vergaert
Ghy zijt een boos gedrocht, Bloetsuygers moordenaren,
Serpent en Leeuwen aerts, van Judas boose schare,
(475) En schenders van het Vrouw, en Maechdelick geslacht,
Dus is u vleyery met alle niet gheacht.
Carion. Ghy spreeckt al vry te straf ghy sult het u beklagen,
Verdoes. Wijckt bloethont van my af ghy sult ons niet vertsaghen
Met uwe valsche tongh,
Carion. Dat breeckt u suyrlijck op.
(480) En valt u op het lest ellendich op de kop.
Verdoes. Ick segge gaet van hier of k’sal u nedervellen,
U vals fenijnich tong, en kan mijn niet ontstellen.
Carion. Ghedenckt wel op mijn woort wanneer ghy zijt in ly,
Verdoes. Of ghy dat doet of niet ick sin al even bly. binnen.

Sevende Wt-komst.

BALDEVS, CARION.

Baldeus

(485) HOe wreeck ik dese spijt, ten vollen na mijn wenschen?
Hoe sal dit grusaem hoon haer al tot niet verslenschen?
Hoe sal ick met mijn swaert door dese vlugghe hant?
Doen sneuvle door ghewelt, en worghe met de bant
En leeren haer een Prins soo grouwelijcke schelden:
(490) Ick sweer by deesen stock dat ick het sal vergelden.
O spijt, die door mijn leen komt sincken op mijn hart
Verdraegh ick dit van dy, die ’k selver heb benart,

[fol. C3v]
Hoe derft ghy boos gedrocht soo schandelijcke spreecken,
Daer ick u heb omringht, en ghy niet uyt kent breecken
(495) Noch worst’le uyt mijn hant, o! gruwelijck bestaen,
Maer dees ghewette kling die sal het effen slaen,
Denckt dan eens op het woort, seer boos by u gesproocken,
En dat uyt uwen mont den tongh was uytgebroocken
Doen u dees helt verscheen, maer dan is ’t al te laet,
(500) ’t Berouw en komt u dan int minste niet te baet.
Carion. Ick bat haer vriend’lijck aen, ghy sult het u beklaghen,
En schelt de vorsten niet, maer wilt met hem verdragen,
En ontertast de saeck, maer ’t was vertreckt van hier,
Eer ick u nedervel om uwe vals ghetier.
Baldeus. (505) Verset u ongheval, want naer verloop van weecken,
Sult ghy dit smaed’lijck hoon ten vollen konnen wreecken,
En koelen uwe moet aen dese lasteraer,
Hoe zal dees boos ghehoon dees ketters allegaer
Noch springhen voor den hals? wanneer ’t fortuyn sal waeyen
(510) Voor ons onwind’bre macht, dan sal het rat verdraeyen
En dempe ziel, op ziel, tot dat het swaert verstomt:
Of dat het ketters bloet de Stadt is uytghepomt,
Stelt ordre op de wacht, en laet geen weeghen open
Op dat den vyant niet met storm in Leyden loopen,
(515) Soo wort haer moet ontrooft en druck verslenst haer Stadt,
Wy sullen haer int kort doen beven als een bladt.
Carion. Maer om naer hartewens, int korte te gheraecken,
Men laet aen dese wech een vaste Schanse maecken:
Want ’k hebbe hier verspiet hoe datter veele lien,
(520) Van Warmoes, Kool, en Graen, en Wort’le zijn versien,
Al sluypent by de nacht, bekruypen sy de weeghen
En plucken al ’t ghewas van ’t geen daer is gelegen,
Soo wort de Stadt versien met Mayus groene fruyt:
De Stadt die geeft het volck het lant tot eene buyt,
(525) Het welck onlylijck is wy moeten daer op letten,
En stadich by de wech Soldaten nedersetten,
Op dat daer niemant niet sich selven soo verstout,
Die sich by dach of nacht, hier op de wech vertrout,
Dus geeft u woort hier op.
Baldeus. ’t Is van u wel versonnen,
(530) Ick wil dat aende Schans, sal daetlijck zijn begonnen:
Op dat dit boos ghedrocht haer kracht vervallen moet,
Ja valle met ghesmeeck en bidden ons te voet,
Gaet voert ghy hier het volck ick sal u nu vertoeven.
Carion binnen.
Men sal haer nu dit gat wel dapper toe- beschroeven,
(535) Dat zy van grooten ancx en droevig ongheval
[fol. C4r]
Niet weeten hoe zy ons van haer noch keeren zal.
Ick sal hoe langhs hoe meer haer wallen soo benauwen
Dat zy haer eyghen vlees en bloet noch sullen kauwen,
Ja worden soo verswackt in hare hongers-noot,
(540) Dat zy van razerny, en dulheyt roepen broot.
Ick schroom geen tegen-weer van buyten noch van binnen,
Wy zijn te sterck beschanst wie wou ons dan verwinnen
Wie hadt soo stouten hart te vallen op ons macht,
Te meesteren ’t gheschut en ons gepropte kracht,
(545) Omheynt* met krijghs geweer, bewaert met diepe grachten,
Bewerct met schans, op schans, wat baet dan storm of krachten
Te waghen voor de Stadt, het welck haer niet en baet
Als slytingh van haer macht dat haer noch swacker maeckt.
Daer komt mijn trouwe volck, die met haer winb’re hande,
(550) My hebben byghestaen in ’t roven vanden lande,
Ja scheenen voor mijn faem te loopen in de vlam,
Ja vochten datter vuyr en vonck te klingh uyt quam.

Carion met zijn Soldaten.

Carion. ’t Sa treet in dese Schans, en strijt als batavieren,
En dwinght u vyant zoo dat hy in gheen manieren
(555) Kan komen op dit lant ’t schiet dapper op hun an,
Verdelcht se die ghy op het lant bekomen kan,
Weest nimmermeer vertsaecht maer dwingtse in haer wallen,
Te blyven ziet wel toe dat zy oock nu niet vallen,
Verraed’lijck in u Schans, een yder quijt zijn eer,
(560) En maeckt ghesamentlijck te passen op ’t gheweer.
Baldeus. Ick bid’ u Carion, wilt hier het Gouverneren,
Tot rustingh van mijn sorch dit helpen diffenderen.
Carion. Ick voechme naer u wil.
Baldeus. Ick laet het op u staen.
Carion. Ghy moocht naer uwe tent gerustich henen gaen.
Baldeus binnen.
(565) Pas op ick hoor gheluyt het is hier quaet gheschapen,
Op mannen in ’t gheweer, op wapen, wapen, wapen.

Leytsche Burgers vallen uyt.

Leyt. Burg. Sla doot, sla doot, sla doot.
Spaen. Sol. Och mannen geeft ghena.
Carion. Een yder hoet zijn lijf.
Leyt. Burg. U smeecken komt te spa,
’t Sa mannen weert u nu en laet de moed niet sacken.
Spaen. Sol. (570) O schandelijck ghevecht, uyt ons ghemaeckte bracken
Soo spottelijck verjaecht.
[fol. C4v]
Leyt. Burg. Sla doot wat inde Schans
Sich selve noch onthout, verdient is dese krans,
Dees ’t saem gherotte guyts zijn ’t haerer schant ghevloden,
En lieten in haer vlucht ontrent de vijftich dooden.
(575) Nu is het vruchtb’re lant, en roof voor alle man,
Een yder haelt soo veel als hy ghedragen kan. binnen.

Achtste Wt-komst.

BVRGEMEESTER Vander VVERF.

AL-dwinb’re Machtich Godt, ick moet u daden looven,
Dat ghy in onsen noot den Vyant hebt verschooven,
Geslagen op de vlucht vermorselt met het stael,
(580) De reste noch ter vlucht vervollicht altemael
Tot in haer trenchement, en op-gegraefde wallen,
Alwaer sy heel verschrickt met macht zijn ingevallen,
Soo dat dit Spaens ghedrocht niet hebbe weer bestaen
Te naecken aen het lant, of aende Schans te staen,
(585) ,, Sy vlooden als het sant dat door de wint moet stuyven,
,, Dat valt, dat rijst, en vlieght, en overhoop moet schuyven,
Soo ginckt met dit ghedrocht, maer Vader! mocht ick sien
Dat zy door uwe hant van Leyden moste vlien,
Soo was ons anxt en noot, en kommer afghenoomen,
(590) En bloeyde op de rots uw’s g’reformeerde stroomen,
De welstant rees weer op, de Stadt die baerde vreucht,
De kinders slap en flaeuw, die maeckte weder jeucht,
Het voetsel van de borst dat droevich wech moet drooghen
Door sware hongers noot, so datmen ’s moeders ooghen
(595) Siet sincken in het hooft door traentjes die sy laet
En ziet haer zuyghelingh dat door de pijn vergaet,
De maechden uytgheteert die zietmen loopen dwalen,
Als rasentlijcke dol om eenich spijs te halen,
Die Burgers heel beswaert, met roepen en gheschrey,
(600) Die komen voor mijn deur en smeecken met ghevley,
Als datmen souw de Stadt op hoope van ghenade
Het overgheven souw, maer ’k vinde niet gherade
Te setten deese Stadt in schrick’lijck moord ghevaer;
Maer hoope op de macht des alderwinb’re schaer,
(605) Die dit bloetdorstich volck heeft uyt de Schans verslagen,
Sal ons tot onderstant sijn wondre meer doen dagen
En voeden weer met vreucht sijn kinderen met broot
Ghelijck hy Moyses volck int wilt woestyne boot,
Wat wecktent grooten moet, doen wy van onse wallen,
[fol. D1r]
(610) De Burgers inde Schans der Spangjaerts sagen vallen,
En dees Victory-vreugt ging daet’lick door de Stad,
Dat yder schier zijn quael door vreugd’ vergeten had,
Stracx quam’er nieuwe vreugd’, die door gewelt der mannen
Dicht in des Vyands oogh, zijn t’samen aengespannen,
(615) En pluckte al het Groen dat op de Landen was,
Van Warmoes, Wort’len, Kool, ’t quam alle wel te pas:
Daer sagmen groot ge-eet, men kost geen volck verzaden;
Men sag een Vrouw’-mensch staen, tot aen de keel geladen;
En niet verswell’gen kon: maer stickte op der daet,
(620) En lagh ellendighlijck gestorven op de straet;
Daer hoor ick al gewach.

Drie klagende Burgers.

Eerste Bur. O Throon uw’s Ondersaten,
Hoe lange wilt ghy ons in dees Ellende laten?
Wy loopen nu als doll’ al klagende op straet:
Ick vind’ mijn Echte-vrouw door honger’ge staet,
(625) Gesturven in mijn huys: mijn kind’ren voor de deuren,
Die lecken uyt de goot met weenen ende treuren,
En roepen geeft ons Brood: maer moeten niet als dreck
Genieten voor hun kost, dat lange inde sleck
Vertreden is geweest, ’t wort echter opgegeten,
(630) Wie heeft van sulcken quael zijn leven oyt geweten?
O droeffelicke quael! mijn hert dat schudd’ en beeft,
En d’ hongerige Ziel mijn schier van druck begeeft;
tweede B. En oock mijn arme Vrouw die over seven dagen,
In d’kraem gelegen heeft, die vind’ ick droevigh klagen,
(635) En sit op een mishoop daer zy in d’ vuylnis vist,
En soeckt verrotte spijs waer meed’ zy d’ honger slist,
Haers graechgelicken buycx, en laet haer kleyne Schapen,
Alleenigh in het huys die steeds naer voedsel gapen:
Als visschen naer het nat, en ’t jonge Zuygeling,
(640) Door ’s moeders leege Borst de Seys des doods ontfing:
Mijn Vrouwe die het sagh wierd’ door de schrick bevangen,
En barst de Ziel uyt ’t lijf met tranen op de wangen,
En roept, o man ick sterf! en geeft een snack of twee,
Sy roert haer verder niet; maer bleef doen op de stee:
(645) Ick stond’ door druck verflaut, ick wist niet wat te maecken,
Ick dorst van groote schrick mijn Vrouwe niet genaecken,
Ick stond’ gelijck een Rotz verstomt en stijf van schrick,
En sagh doen aen mijn Vrouw het doode oogs geblick;
Derde. Bur. En ick nae dat ick oock, was van de wacht gekomen
[fol. D1v]
(650) Heb ick aen Pankaers Kerck mijn droef ellent vernomen,
Mijn kinders alle drie die laghen voor een deur
En leckten ’t gronne bloet ghedreven door de scheur,
Dat slachters binnens huys van Paerden lieten loopen,
En scheptent in haer hoet dat sy door honger soopen.
(655) Helaes! naer dit ghesicht, so vond ick swaerder kruys
Mijn alderwaerste vrouw die vondt ick doodt in huys,
Sy sat op eenen stoel haer handen stijf gheladen
Met vellen van een paert. O! swaert van onghenaden,
Wat brocht ghy my verdriet. O man siet ons ellent,
(660) Hebt ghy een Christen hart, dat Christen* hart erkent,
Erbarmt u over ons, versacht ons droeflijck lyen.
Verwerf. O drouve Burgery hoe kan ick u verblyen,
Daer gheen verblyen is wat wilt ghy doch van my
Wat kan ick hier in doen dat u te passe zy,
(665) Is u ellende groot, Godt sal het weer versachten,
Ghy moet naer tegenspoet een soet verblyen wachten,
Godt straft nu onse zond’.
Derde Bur. Ons druck die is te groot.
Verwerf. Ons zonden zijn voor Godt noch klaerder ende bloot,
De straf die is wel swaer maer groot is Godts genaden,
(670) Noch grooter is de deucht van zijne vroome daden,
Dien hy beweesen heeft, denckt als het hem behaecht
Dat al des Vyants macht seer haestich is verjaecht.
Eerste Bur. Den tijdt valt ons te langh de droefheyt komt ons meeren,
Men moet van hongers-noot zijn eygen bloet verteeren,
(675) Men loopt nu by de wech en soecken by de straet,
Naer eenich vuyle spijs, ’t is over al wat raet,
De kassen die zijn leegh, de spijs is opghegheten,
De Brouwerien leegh, den Backer heeft niet ’t eeten,
Den Adelijcken staedt die ’t eer in volheyt hadt,
(680) Die soeckt door hongers noot haer kost aen hont, en kadt,
Dus krieltmen door de Stadt; daer vintmen by de wegen
Veel lijcken hoop, op hoop, op straten zijn gheleeghen,
De luyden zijn te swack om al de doode lien,
Te draghen vande straet, of met de aerd’ versien.

Eerste Vertooningh.

(685) Siet daer wat honghers-noot, zy eeten vande katten!
De kinders eeten vlees van onghesonde ratten,
De Moeder knaeuwt de huyt van een verslonden Paert,
Ach siet! dit schouspel aen, dit voet het hongerswaert.
Verwerf. Helaes wat sal ick doen! o Godt wat zal ick maecken?
[fol. D2r]
(690) Hoe sal hier noch een endt van deese droefheyt raecken;
Wat middel is hier toe?
Eerste Burg. Dat ghy de Stadt op gaf.
Verwerf. De Stadt, o quaet bescheyt! en spreeckt geensins daer af,
So leet ghy meer ellent, in plaets van sonder eeten
Saeght ghy u eygen bloet moordadich neerghesmeeten;
(695) ’k Neem daer een grouwel af, en sta het nimmer toe,
Tot quijtingh van mijn eer, ick Leyden nu behoe.
Voort rouwe Spaensche juck k’salt nimmer consenteeren:
Maer tot mijn laeste bloet ’t ghewelt van Leyden keeren.
O Burgers weest gherust! en stelt u doch te vreen,
(700) Erbarmt u over ’t volck, van Leyden in ’t ghemeen:
Want valt ghy haer te voet haer juck sal u verdelghen,
Haer noyt ontroerde bloet souw u door ’t swaert verswelghen;
Dus ziet wel wat ghy doet, de plaghe valt op u,
Een plaeg, een schrick’lijck plaeg, een plaeg waer voor ick gru.
Twede Bur. (705) Man-haftich Burgers heul, ghy vrijt ons voor de kuylen,
Des wredelijcken wolfs: maer laes ghy doet ons huylen
In droeven hongers-noodt; ick acht het swaerder pijn,
Als in het Spaens ghewelt haer ’s klaeuwen vast te zijn.
Daer komt de Bode aen.
Verwerf. Wat goets is nu geschapen?
Bode (710) Mijn Heer, het Prince volck is dapper inde wapen,
En leggen al ghereet, met Schepen sonder tal,
Ghelaen met Haringh, broot.
Verwerf. Hoe staet het over al
Door ’t water vande Maes?
Boer. Het water is gheloopen
Wel seven palmen hoogh, daer is nu goede hoopen
(715) Te worden haest ontset, soo sich de wint maer rept:
Ick loof ghy binnens weecks, secoers van vivres hebt.
Bode binnen.
Derde Bur. O heuchgelijcken tijt den Heer die wil ons helpen,
En sal ons droeffenis met vreughden komen stelpen.
Verwerf. Brenght deese tijdingh strack met vreughden aen den dagh,
(720) Op dat het al het volck tot vreucht verwecken mach,
En hoopt op Godes gunst en laet u droefheyt varen,
Het sal naer korten tijdt u weder vreucht doen baren,
Ghy hebt het nu ghehoort dus treckt so daetlijck heen.
Burgers. Ghegroet sy vander werf.

Vander VVERF alleen.

Wat weckt het my gheween
(725) Te hooren het ellendt van Burgers ende Vrouwen,
Wat baert het my een huel, hoe sal ick ’t werck noch brouwen.
Dat ’t yder passe zy men roept nu steets op my,
[fol. D2v]
Dat ick de oorsaeck hier van dees ellende zy:
Ja wat haer tegen loopt, zy staen en murmureeren
(730) En schelden voor mijn deur al kan ick het niet weeren,
Ick houw’ al even stant en roep wel mannen hoe:
Wat jaegt ghy by de straet, hoe zijt ghy dus te moe,
Dan troost ick soo ick kan, en stell’ haer weer in vreeden,
’k Versacht dan haren druck, van ’t geen daer is geleeden,
(735) Den Vyand daer noch op die sluyt soo nauw de Stadt,
Met Schanssen vol van volck, dat nauw’licks Hond of Kat,
Onsienlick door sou gaen, veel Brieven zijn geschreven,
Om in des Coninghs hand de Stadt nu op te geven,
Nu schrijft hij met gesmeeck, dan schrijft hij dapper straf,
(740) En sweert ons door sijn Swaerd te maeyen in het graf,
De glippers die van ons sijn in haer Heyr geweecken,
Die soecken door ’t gevley van ’s Vyands slimme streecken,
Het overgaen der Stad en pardonnerent al;
Maer onder schijn van Vriend, so is het meest al Gal,
(745) Daer hoor ick weer gerucht, wat tijdingh sal het wesen?

Rey van Vrybuyters.

Wy Rey van Oorloghs lien versoecken hier by desen
Verlof om uyt de Stadt te trecken met malkaer,
Daer leyt ons krijgsgheweer den last is ons te swaer,
Den hongher is te groot men kan geen wapen voeren,
(750) Dus geeft ons vry gheley.
Verwerf. Ghy komt mijn bloet ontroeren
In dees bedroefden staedt, hoe wilt ghy dus verkeert?
Rey. Wy hebben voor de Stadt ons mannelijck gheweert,
Tot nu op deser uyr, maer alsmen onghegheten
Sijn wacht besetten moet, so kunt ghy oock wel weeten
(755) Dat ’t niet langh dueren kan de maech dient eens gevult,
Want hongers-noot in krijgh, is hooft van onghedult,
Dan wilt ghy na den tijt ons spijs en dranck verleenen,
So sullen wy te saem de Wapens weder nemen
Ter eeren van het Land, hoe heeft men ’s Vyands macht
(760) Wel eer op ’t gulle Meyr manhaftigh t’onder-bracht?
En groote provyand door ’t vechten afgenomen;
Hoe stonden wy beklemt in ’t midden van de stromen,
Doen wy haer stormen stut, op Weer-Segs spitse top
Geharnast in het stael, en noyt een yseren kop
(765) Kost breecken onse macht: wy sloeghen g’lijck als helden
Door kracht van ons metael, men sloegse uyt den velden,
Tot in haer trenchement, hoe sloegmen op het Meer?
[fol. D3r]
Met plempen op haer Vloot, daer wy met ons geweer
Bequamen grooten Buyt en met bebloede leden:
(770) Daer naer hier voor de Poort soo dapperlicken smeden
Op ’s Vyands felle macht; dies wy naer grooten slagh,
Den Vyand van de roof met schande vluchte sagh.
Verwerf. Wat roept ghy op u dienst? wat pocht ghy op u daden?
Ghy deed’ u schuldig’ plicht ’t is yder een geraden,
(775) Sijn dienst te doen aen ’t Land: Moest ick niet tegen ’t vier
Van ’t swangerig metael voor ’s Vyands wreed getier
Mijn Leven zijn in ly? alwaer haer Oorlogs-donder,
Soo dapper sloeg geluyt dat yder raeckten onder
Door ’s Vyands wreede macht, en scheenen heel ter neer
(780) Geslagen, en verwoest naer lange tegenweer:
Soo raeckten wy weer op, en sloegen so veel lijcken,
Dat wy door ons gewelt den vyandt deden wijcken;
Wie liepen dapper na door dampen van ’t gheschut,
Dat door haer selfs gespouch ons lange hadt gestut;
(785) Dus kreghen wy de macht, des vyants Overheert,
Die wy met roer, en klingh, wel hebben afgesmeert,
En diergelijcke meer: heb ick mijn lijf en leven
Voor ’t lieve Vaderlandt, in ’s Vyants ooch begeven;
Al heb ick dit ghedaen, het was mijn schuldich plicht,
(790) Die ick voor ’t Landt, en Stadt, heb manlijck uytghericht:
Dan doch gy spreeckt van noot, gy spreeckt van hongers plagen
Ghy moet in dees ghevaer met my daer in verdraghen:
Want ick en kan u niet belooven daeglijckx broot,
Ons mannen zijn te veel d’ellende is te groot.
Rey. (795) Soo gunt ons dan gheley.
Verwerf. Hou daer vertreckt te samen,
Ghy muytenerent volck die haer sich niet en schamen,
Te schelden haren Raedt, wijckt voort uyt dese zael,
Ghy Burgers hitsers al, eer ick u achterhael. Rey binnen.
Wat ramp komt my al voor! wat spoocke komt my quellen!
(800) Wat valt mijn druck op ’t lijf, mij dunckt dat my de hellen,
De twist gheoffert heeft, ja datter eenich steen
Den Hemel daelde af hy viel op my alleen.
’t Valt alles op mijn aen, men veynst my te vernielen,
En komen steets by nacht mijn deur rondtom bekrielen,
(805) En waerder eenich lijck door druck ghestorven is,
Men werptet voor mijn deur, als of ick voor ghewis
Daer van de oorsaeck was. O Godt! wat ongelucken
Mijn vallen op het lijf, och! was mijn lijf aen stucken
Gheslaghen, door de macht van ’s Vyants wreede handt.
(810) Och! hadt hij my ghetreft doen ick in’t dorre sandt,
Mijn lijf hadt neer ghestort, soo hadt ick dees ellende,
[fol. D3v]
En droefheydt niet ghesien maer waer ick my nu wende
Ick vinde nimmer troost hy quijt sich aen een man
Die d’rasende ghemeent in’t stilte brenghen kan.
binnen.

Negende Wtkomst.

LEYDEN.

(815) O Droevighe ellent wat ramp komt my bestryen,
Nu my het honger-swaert en pest soo gaet beryen
In ’t binnenst van myn bloet, o! Ceres vrucht Goddin,
Waer blyven uwe graen die ’k als mijn hart bemin,
Maer laes! ’k sin buyten hoop nu ick de doode lijcken
(820) Sie leggen op de straet, geen pest verschoont de rijcken,
Noch wijse in haer tent maer sterven over al,
Ontelbaer van mijn volck, so datter binnens wal,
Meer sterven vande Pest als honghers Sware plaghen,
Soo seer dat schier het volck de selve niet kan draghen
(825) Of voeren onder d’aert, ja blyven op de straet,
Door swackheyt leggen neer ja sterven op der daet,
Dees plaghen zijn heel groot maer nu komt daer en boven,
En schendich slangh-fenijn en zoeckt my te beroven,
Van mijn o! eere krans, en hitse de ghemeent
(830) Ghestadich overhoop, al zijnse vast vereent,
Het slaetse weder los door een bedroch van schryven,
Soo datmen nacht op nacht in wapen op moet blyven,
O endeloose druck! hoe parst ghy nu mijn Kroon
O pest! o honger-swaert! wat brout ghy al veel doon,
(835) Men ziet hier als de zon heel onder is ghevallen
Veel menschen heel vermomt die stadigh om de wallen,
Gaen soecken haeren kost, van eenich kat, of muys,
Of vuyl onnute spijs en voerent in haer huys,
En eeten ’t graech met smaeck, ja self tot swanger vrouwen,
(840) Die ’t lijf met vuyle spijs heel moeten onderhouwen,
Soo datter veele zijn van vrouwen die de vrucht
Verteert is in het lijf door dese swaren zucht,
Ja oock de vrouwen self die met haer kleyne Schapen
Des avonts zijn ghesont, en ’s morgens zijn ontslapen,
(845) De man die sijne wacht des nachts heeft uytghestaen,
Wilt door vermoeytheyt hem tot rust begeven gaen,
Hy komt dus in zijn huys maer vint een droeflijck lyen
Hy vint zijn vrouwe doot en ’t kint aen beyde zyen,
Ghestorven in den arm; daer staedt de man verschrickt,
(850) Hy wenscht door droeffenis met haer te zijn verstickt,
[fol. D4r]
Hy wort gheheel uytsint al dol en uytghelaten,
Hy roept, hy tiert, en schreeuwt en loopt door steegh en straten,
Als of hy sinloos waer hy klaeght het alle man,
Maer vint geen heyl noch troost dat hem ghenesen kan.
(855) Wat hoor ick voor geluyt? ick hoor een nare krijten.

Tweede Vertooningh.

Siet hier dit schou-spel aen, ziet dees malkander smyten,
Om eenich rotte aes ziet dese kinders aen,
Die aen een Paerden huyt hier soo te trecken staen;
Siet hier dit kleyne kint, hoe sit het daer te kaeuwen
(860) Aent hooft van eene Paert, en kan het niet verknaeuwen
Of swelghen door de keel, o vrouwe hongers-noot,
Hoe menich brenght ghy wel aen een ontijdich doot
Veel mannen op de wacht, en oock de Stadts Soldaten
Die aende wal of poort, haer leeven mosten laten
(865) Door swackheyt van haer leen, het welck door hongers-noot
Door teeren van haer bloet haer in de leden schoot,
Wel eer ginck Ruyters wacht ’s nachts binnens walle draven,
En stut ’t vergaerde volck dat sich op straet beghaven,
En dwongh haer op ter daet te seggen wat zy daer
(870) Dus eenich inde nacht besloten met malkaer,
Sy dan met quaet ghelaet en wederspaltich spreecken,
En willen haer gheleen niet voor de Ruyters breecken
Maer willen vals Pardon aennemen met ghewelt,
Dat ons Baldeus self zeer loos heeft voorghestelt,
(875) De Ruyters furieus die tegen strack aen ’t rijden
Besetten over al de mans aen alle zijden,
En hieldens alle staen en sey wel mannen hoe,
Ghy soeckt u ongheval, ghy soeckt u eyghen roe,
Te halen op u lijf ach stelt u doch te vreden!
(880) Laet u vergaren staen en wilt na huys toe treden.
Het muytenerent volck geen open paen en sach,
Die schaemden hare daet en sonder yet ghewach
Te maecken op de straedt, is elck naer huys ghevloden
Helaes het Paerde vlees wiert ons soo wel van noden,
(885) Dat wy de Ruyter-wacht heel hebben afgheschaft,
En van het Peerden-vlees ons buyck ghemaeckt tot graf,
O kommerlijcken tijt! wat hoor ik weer voor klaghen?

Derde Vertooningh.

Ach siet dees swacke lien zy kunnen niet begraven,
[fol. D4v]
De doode vande strate, de Baer valt haer op ’t lijf,
(890) De kinders op de straet, die leggen lijf op lijf,
Gestorven op malkaer, Ach ziet dit droeve leven,
Wat hart verschrickt hier niet? een steenen hart souw beven,
Die dees ellend besiet; O druck! O droeve druck!
Mocht ghy in uwe endt mijn strecken tot gheluck,
(895) Mocht ghy naer dees ellendt mijn Inghewandt verblijen,
Had ick verseeckeringh Ick souw aen alle zijen,
Mijn droefheydt boeyen uyt, en wecken dapper moet;
Maar ’kvrees dat my dit stuck sal strecken tot een roet:
Want Ziet de glippers vals, die ’t Vaderlandt versaeckte,
(900) Met schandich vals bedroch soo grooten oproer maeckte,
En oock noch op der daet met hare vreede doen,
Het schijnt dat nu de wolf de schape wil behoen,
Geen wondt en is soo scherp als eene tongh vol listen,
Geen wondt meer smerte doet als ’tsmeecken der Papisten:
(905) Maer d’eerb’re Magistraet voor sulcken vree haer wacht,
Dees vree, dees valschen vree, die wert hier niet geacht,
Men neemt een spiegel claer, aen Haerlem, Zutphen,* Naerden,
Hoe dat een bloedich vree, dees Vroome lien beswaerden,
Dus schreven wy terstont, het fluytje gaet seer soet
(910) Wanneer de vogelaer het druckje komen doet;
Men acht geen valsche tongh wanneer hy komt tot vleyen,
Of eene Crocodil wanneer hy staet te schreyen:
Want beyde is ’t bedroch de Crocodil en tongh
Die noyt uyt jammernis maer uyt een loosheydt songh.
binnen.

Thiende Wt-komst

Vander VVERF.

(915) EN sal ick nimmer rust naer ’t lyen oyt ghenieten?
Hoe lange sal de twist hier noch in volheydt vlieten?
Hoe langh sal ’twistich volck gestadich zijn op my,
Ondanckbaer Aertsche volck die ick noch steets bevry,
Van desen dwingelandt, en breng mijn lijf en leven,
(920) Soo dickmael inde noot, om nimmer op te geven;
De Stadt in hare handt, dus wortmen nu geloont,
Dus wortmen nu geviert, dus wortmen nu verschoont,
Dits voor mijn trouwe dienst: maer ’ksweer by vuyr en aerde,
Dat ick uytroeyen sal die desen Oproer baerde,
(925) Tot aende laetste endt, en houwens soo in toom,
Die niemant oyt weer roept van eenich papedroom,
Die met verraderij van haer vervloeckte schrijven,
Door schelmachtige raet het volck soeckt aen te drijven.
[fol. E1r]
O Judas boose zaet o schendighe fenijn
(930) Bloetsuygers Moordenaers u hant en sal noyt zijn
Bedervers van ons volck maer door ons eyghen handen
Sult ghy met u ghedrocht, tot uwer grooter schanden
Noch overwonnen zijn, u heyr is zonder macht,
’t Verstant is u ontrooft u wapens zijn verkracht,
(935) Het sevenhoofdich beest sal inder haest verdwijnen,
Wanneer Godts hulpich swaert sal tot u straf verschijnen
En strecken tot u val.

VERDOES.

Verdoes. Godt spaer u vander werf.
Verwerf. Wat jacht ghy soo verbaest?
Verdoes. Ick soeck de Stadts verderf
Met machte te weerstaen, soo moet ick dees Soldaten,
(940) Tot hare nederlaegh aen dese poort nu laten.
Verwerf. Wat isser dan te doen in dese nare nacht?
Verdoes. Het muytenerendt volck dat komt met al haer macht
Marcheren na dees poort.
Verwerf. Haer macht die dient ghebroocken.
Verdoes. Het feyt moet naer den eysch wel streng’lijck zijn ghewroocken,
(945) Kom voecht u tot ’tghevecht, verberght u inde poort,
En wat quartier begeert dat voert dan daetlijck voort
Gheboeyt in hechtenis.
Verwerf. Ick wil u assisteren,
En ’t boose Schelms verbont nu helpen overheeren.
Verdoes. Sta vast zy komen aen.
Schildt. Wie daer?
Muyteneer De ront.
Schildt. Blijft staen.
Muytene. (950) Ons last is inde mars, soo daetlijck voort te gaen.
Verdoes. Ha schelmen dat is mis.
Soldaten. Voort gheeft u hier ghevanghen.
Muytene. Wy stellen ons ter weer al soumen daer om hanghen.
Verwerf Ghy zijt in ons gewelt u hooch moet is verkracht
U Schelmstuck is gestut, u feyt is onvolbracht,
(955) Bin vast dit schelmse rot, hou vast en laet niet loopen.
binnen

Elfde Wt-komst.

REY van BVRGERS.

DE Stadt is heel in roer, het volck met groote hoopen
Begeeft sich op de straet, d’een vecht en d’ander schreyt,
[fol. E1v]
Hier heeft* sich een party en daer een hoop ververspreyt,
d’Een wil de Magistraet, in eygen bloet doen dompelen,
(960) d’Aer wil de Haechse poort met Anslach overrompelen,
De vrouwen roepen moort, haer Mans zijn int gevecht.
Hier wort* verraet ondeckt, daer wortse weer geslecht:
Strack rijster nieuwe twist, en baert* weer natte tranen
Aen Weeuw, en arme Wees, ja schijnen oock te banen
(965) In hongers bracke traen, en buyten de Tijran
Die stadich meer en meer de twist doet voeren an;
O burgerlijcke Stadt, hoe kander swaerder plagen
U vallen op het lijf, dees plaech is niet om dragen,*
Soo hy niet haest verdwijnt, u leeden teeren uyt;
(970) Dit doet u een tyran een schelms vervloeckte guyt
Die heeft u omgeringt, en met bloet dorst’ge klaeuwen
Soeckt uwe ingewandt, seer wreedelijk te verknaeuwen
En noyt is hy versaet, met zijn vervloeckte balch
Niet waert de vruchtbre aert, maer waerdich aen een galch
(975) Te sneuvle door een Beul, op dat zijn meede vraten
Door afschrick van het feyt haer tyranny verlaten,
Maer laes! wat baet ons klacht, wat baet ons bitter schelden,
’T is beter dat wy ’tsaem d’ellend* en droefheydt melden
Aen onsen opperhooft, of hulper vander Werf,
(980) Op dat hy middel soeck, te stutten het verderf
Van eygen baet en twist, daer komt ons troost en Herder.
Hou stant O waerden Heer, en treet doch nu niet verder
Siet met medogentheyt wy rey van Burger-lien,
Die door den hongersnoot na hulpe komen sien,
(985) Eerbarmt u over ons, ach ziet dees magre leeden,
Die steets om laeffenis, u hebben aengebeeden
Maer wierden noyt vertroost, wy bidden andermael
Dat ghy ons droef ellendt met beter gunst onthael.
Verwerf. Wat hulp kan ick u bien? ick die nu self gaa dwalen
(990) Om eenich laeffenis tot mijn behulp te haelen,
Ziet trouwe Burger rey, ken vind geen ander raet
’k Wil dat ghy met dit geweer, mijn daetelijck verslaet
En snyt mijn romp van een, en deelt malkaer de stucken
Soo wijt het strecken kan, komt wilt mijn Ziel ontrucken
(995) Ick bin ter doot bereyt, mijn lijf zy u een roof,
Op dat ghy daer u noot, en honger mee verdoof,
Ick acht het minder pijn dat ick voor u moet sterven,
Als ik door mijn behoudt de Stadt souw’ sien bederven,
Neen waerde burgerrey, voldoet u ’sheeren eysch
(1000) Voldoet de laeste dienst int snyden van mijn vleys.
Rey. Nu nochte nimmermeer o! trouwe hooft der helden
Die uwe lijf en bloet, soo menichmaele stelden
[fol. E2r]
Tot Hoeding voort ’tgemeen, ick sta het nimmer toe
U lijf en moedich bloet die sturf ons tot een roe,
(1005) Wy soecken niemants bloet, maer soecken Stadts behouwen
Dat ons Baldeus loof.
Verwerf Ghy moocht hem niet vertrouwen,
Sijn lagen die zijn vals, zijn wegen zijn gestrickt
Gelijck den vogelaer, die op den vogel mickt,
En als een hoonich aes, dat inde water stroomen
(1010) De vis door gragichheyt, in hare mondt doet koomen
Sy schiet en door gevecht seer gierichlijck te gront,
Maer wort op verse daet fenijnichlijck ghewont,
Een wont! een droeve wont! die niet is om geneesen
Maer moet door gragichheyt, een anders proye weesen
(1015) Aldus is Vyants aes, want soo ghy eenmael bijt,
Zijt ghy door loos bedroch van ’t aes u leven quijt.
Rey. En isser dan geen troost?
Verwerf. U troost is in Godts handen.
Rey. Hoop heeft ons lang vertroost, maer komt ons nimmer landen
Verwerf. Wanneer ons troost hier landt? soo salse end’loos zijn.
Rey. (1020) De komst die duyrt te langh, en voet ons dootlijck pijn
Verwerf. Ick kan niet meerder doen, en oock u wondt niet heelen.
Mijn wondt is selfs te groot, maer wilt ghy t’lichaem deelen
Van mijn soo tast vry toe.
Rey. De straf sloech ons tot niet,
Als wy u moedich lijf soo jammerlijck doorstiet. Rey. binnen
Verwerf. (1025) O! endeloose druck, o! schamper listich schrijven
Om onse Vaderlandt, en welstandt te ontlijven;
Hoe duyckt de slangh int gras met hare listich laech,
Nu ons verhongert volck met peste wort geknaecht,
’T gemeente roept, maeck vree, maer ’kheb den eedt geswooren
(1030) Te vrijen Stadt en Landt, dies wil ick nimmer hooren
Na ’t spaens vervloeckte juck, o! Godt! komt dondre neer
En slaet de qua met vrees, u hant is ons geweer.
Ghy zijt dien waren Godt! die Pharos machte smoorden
En Zinnacharib sloecht, en ’t boose volck verstoorden,
(1035) O! Godt! help Man en maecht, het kindt schreydt om ghenaedt*
Besiet dees jammernis en hongerlijcke staedt.
binnen.

Twaelfde Wt-komst.

De TROMPETTER van BALDEVS
Verwacht die van LEYDEN.

DIt toeve duyrt te langh zy achten Boo noch brieven
[fol. E2v]
Of vriendelijck gevley, sal ’t haer dan niet gelieven
Te komen op de wal, soo treck ick daetlijck heen
(1040) Ick blaes noch eens voor ’t lest, op dat mijn ’s Heeren reen
Haer mach gebootschapt zijn, daer komt een rey van mannen.

HENDRICK van BROECK-HOVEN, ANDRIES
SCHOT, ARENDT DIRCKSZ.
alle Capiteynen.

Brouckho. O Boos! vervloeckt gheslacht, wat leggen u Tyrannen
Al listen in het werck? wat wilt ghy wederom
Dat ghy dus stadigh blaest?
Trompet. De oorsaeck dat ick kom
(1045) Om van mijn s Heeren Brief nu antwoort te verkrijgen,
Dus isser yet bestemt, en wilt voor mijn niet swijgen.
Andries Sc. Wat is het voor een volck? die staegh haer schijnlijck drift.
Ons offeren met de mont, of met vervalste schrift.
Trompett. ’t Zijn Burgers die wel eer zijn uyt de Stadt geweecken,
Broeckho. (1050) Soo soecken sy met list haer over ons te wreecken.
Trompett. Noyt ist by haer gedacht, maer soecken d’oorloghs ramp
Te slechten van de Stadt,
Arent Dir. Hoe Naerden dat bequamp
Is ons te wel bekent, dees glippers die versaecken
Haer trouwe Vader-landt, dus ’t geen sy voor ons maecken
(1055) Is niet als slangh vergift, bedrogh en loose pat
Om een bloedige Moort Tyrannigh inde Stadt
Aen Weeuw, en arme Wees bloet-dorstigh te plegen.
Trompett. Siet Burgers wat ghy doet, ghy hebt van ’s Konings wegen
Voor Burger en ’t gemeyn, verkregen goet Pardon,
(1060) Dus luystert naer dit woort, eer dat de gulde Son
Eens driemael onder-gaet, men sal u niet beswaren
Met stercke Guarnisoen, maer slechts de Stadt bewaren
Met een twee Vendle Volck.
Andries S. Vertreckt hier voort van daen
Wy zijn dit niet gesint.
Trompet. Ach wilt u doch beraen,
Brouckho. (1065) Ick segh noch eens vertreckt, men sal’t niet consenteeren.
Trompet. Mijn jammert ’s Heeren gunst, het sal hem hertlick deeren
Wanneer hy hooren sal u groot hartneckigheyt.
Andries S. Vervloeckte vleyge tongh, ghy sult in eeuwicheyt*
Niet krijghen d’overhandt, dus gaet ghy uwe wegen,
(1070) U Vorst is niet gewendt als Moordery te plegen.

[fol. E3r]

Derthiende Wt-komst.

BALDEVS.

DE schrick beklemt mijn hart! wie is die my bestrijdt?
Waer is hy die my jaecht? of die mijn eer benijdt?
’k Sie volck, noch volcks gelijc, of moet ick nu verlaten
De Stadt, O neen! O neen! al souw ’k mijn leven laten
(1075) Soo blijf ick nogh bepaelt, ’k heb eertijts hier te landt
Veel Steden na malkaer met machte over-mandt :
En souw ick hier dan nu, van soo een handt-vol menschen
Doen vluchten al mijn macht, en soo mijn eer verslenschen,
O neen! ’t is veer van my, wie sal mijn weerstant bien?
(1080) Wie wil mijn vaste werck verraden of verspien,
Maer laes! daer is een dinck, dat doet mijn moet beswijcken,
Het water spoelt en bruyst, door dammen ende dijcken
Recht an naer Soeterwouw, alwaer het platte landt
Leyt als een gulle Zee, met water overmandt:
(1085) Den Vyandt is gereet, maer soo ’t geen storm wil waeyen
Soo sal haer Sotten hoop, in nieuwen anxt verdraeyen,
Maer soo de wint zich rept zuyt-westelick na de Stadt
Soo moet ick op de vlucht, en soecken ’thase-pat:
Maer ’k salmet alle macht, het water zien te stutten
(1090) En doen ons heele werck, met Soom en Rijs beschutten
En oock het platte Landt, op dat wy over al
By Forten ende Schans, een pas behouwen sal;
Dus grijp ick weer de moet, en hoope naer mijn wenschen
Met dees mijn scherpe klingh, den Burger te verslenschen,
(1095) Het moet nu haest gheschien haer spijse is verteert,
Haer moet is nu verkleent, den honger overheert
Het alles inde Stadt, soo dat weynich dagen
Wy sullen kerven slaen naer onser welbehaghen
Wanneer zy met ghesmeeck ons bidden om ghena,
(1100) Maer dan is ’t al te laet berouw komt dan te spa.

Carion met een deel Boeren.

Carion. De moet ontfalt my heel, het water komt hem spoeyen
Ghelijck de wilde zee, soo datmen nu moet* roeyen
Op pas en platte lant.
Baldeus. Hoe is het Carion?
Tis onraet* naer ick merck.
Carion. Eer dat het water kon,
[fol. E3v]
(1105) De Lantscheyt overgaen, soo meend’ ick een’ge wercken
Tot stuttingh van den dijck met zoomen te verstercken,
Het welck nu is te laet, den dijck leyt onder voet,
Het water ruyst in’t lant en baert my quaden moet.
Baldeus. Wy moeten met de rijs, de zoom, de pas bedijcken,
(1110) Want of wy door de noot van ’t water mosten wijcken,
Soo dient ons drooghe wech van d’eene Schans in d’aer.
Carion. Ick heb tot desen eynd dees boeren by malkaer
Ghevoert, van dorp, op dorp, die sullen voort gaen voeren
De rijsen op het lant, komt hier ghy kale boeren,
(1115) Ick wil ghy inder’yl ons voert hier rijs en zoom
Met Schuyten vol ghepropt, en isser yemant loom
Dien is den knuppel troef, dan zoo ghy vree wilt houwen,
Soo sult ghy inder yl dees wercken voort herbouwen.
Boer. Maer Heer voor soo een werck moet loon voor sijn ghepast.
Carion. (1120) Een knuppel op u huyt, of om u hals een bast.
Gaet voort ghy schelmschen hoop, of ’t zal u dapper gelden.
Boer. De vloet moet zijn u straf en sal u dwaesheyt melden.
Carion. Ghy schelmen spreeckt ghy noch doet voort ick u ghebie,
Op dat u wrevelijckheydt geen straffe en gheschie, Boeren binnen.
(1125) De boeren zijn als dol om dat zy hare landen
Na ’t plondre van mijn volck noch echter sagen branden
En dwonghen haer met slaen te brenghen watter was,
Van Osse Schapen gelt het quam Soldaet te pas.
Baldeus. Ten schaet de boeren niet, want diese wil verschoonen
(1130) Die doet zijn selven leet.
Carion. De vrientschap die ’k haer toonen,
Sijn slaghen zonder tal, geen boer en dient verschoont
Of wort met zijne deucht met dobbelt quaet beloont.
Baldeus. Maer weer eens tot de saeck wat heeft de boo ghekreghen
Voor antwoort inde Stadt.
Carion. Sy zijn daer niet gheneghen
(1135) Te hooren na accoort, zy zijn te bitterlijck,
Sy schromen plaech noch hel maer zijn ghesamentlijck
Gheresolveert, de Stadt tot ’t uyterste te houwen,
Sy zijn verhart als steen ja schynen schier te grouwen
Wanneer men melt u naem, haer ooren zijn ghestopt,
(1140) Het vleyen is doch voor een doof mans deur gheklopt.
Baldeus. Hooghmoedigh Ketters rot verwacht ghy d’eerste proeven
Van mijn gewette klingh, zoo zult ghy u bedroeven,
Mijn handen zal ick dan beverwen met u bloet,
O! obstinate volck veel bitterder als roet,
(1145) Ghy doet u selven leet dat ghy u swaert doet wetten,
Om op uw’s Coninghs macht so wederspalt te setten,
Daer u de noot soo dringht, en hebt gheen graen, noch meel,
[fol. E4r]
En van mijn strijtb’re volck het mes op uwe keel
Dus sal ick myne macht noch eens in’t wercken stellen,
(1150) Om u hartneckicheyt met swaert en koort te quellen.
Carion. Ick sal voor dit ghehoon noch wreecken dese spijt,
Want zoo het water sackt zoo zijn zy hoope quijt,
Kom gaen wy eens het werck besien aen alle enden,
Op datmen mocht de vloet besyden van ons wenden.
binnen

Veerthiende Wt-komst.

SOLDAET op de Muyr,

En des Vyants SOLDAET buyten de Poort.

(1155) DE duystre nacht die valt ick set mijn slappe leen
Te rusten op de Muyr, op dat ick sie waer heen
Den vyandt heene rent wy vreesen voor verrassen,
Dus dientmen sterck op hem of zijne list te passen,
Noyt man en kreegh berouw dat hy in tijts voorsach,
(1160) Eer dat hem onverwacht het onluck naken mach,
Dus blijf ick oock bepaelt en hoop dat door mijn waecken,
Mijn Vyant door ’t ghesicht zijn anslach sal doen staecken,
Of door vervarenis met ’t leger retireert,
Hy moet door waternoot, schoon of hy ’t langhe weert
(1165) In ’t lest noch op de vlucht.
Sol. buyt. Wat hoor ick daer voor rasen,
Het schijnt hy met de mont, ons leger wil verbasen.
Sold. binn. Wie daer? ist vriendt of niet? geeft ’t woort of ’kschiet u neer
Sold. buy. Ick kom uyt liefde aen
Sold. binn. Wat is doch u begeer?
Sold. buy. Schiet niet soo kom ick na, ick heb met u te spreecken
Sold. binn. (1170) Spreeckt, maer niet al te veel of ’k sou mijn gramschap wreeken
Sold. buy. Hoe kont ghy swacke lien dus langh hart neckich zijn
En voet u bittre straf ja brengt u inde lijn,
Of bat van menschen bloet en leeft op zotte hoopen*
En meent door water noot wy sullen moeten loopen,
(1175) O neen! tis ver vandaen komt uyt u duystre woon,
Geniet het vree bancket uws Coninxs tot u loon,
Gena is u vergunt, geen leet en salmen straffen
Sold. binn. Ey hoordt de bloet hondt eens hoe vleych kan hy blaffen
Met zijn vergifte tongh, ghy soeckt ons door bedroch,
(1180) Te voeren na ons graf, gelijck in naerden noch
Moordadich is geschiet, dus sal ick noyt vertrouwen
Op u bloet dorstich hoop maer vaste hoope bouwen,
[fol. E4v]
Op onsen lieven Godt die hoop ick sal ons macht
Bestieren, dat hy u en wapenen verkracht.
Solda.buy. (1185) U woorden sijn te wreet en brenghen u in lyen,
U macht en kan op ons in’t minste niet bedyen,
Ghy eet door sotte hoop het vuyle honden vlees,
Ja Kat, en Muys, en Rat, ghelijck een wilde beest
Dus soo ghy niet bekeert soo hebt ghy niet te wachten
(1190) Als oyt een Martelaer leet, doch soo ghy onse machten
Wilt nemen in u Stadt soo is de wraeck versaet,
U moetwil dan verschoont en Coninghs ondersaet.
Sold. binn. Wat schemt ghy wreede guyt op ons onnutte spijse,
Wy worden noch ghevoet, ja kunnen oock wel wijse
(1195) Victali voor een jaer, wy zijn noch wel versien
Van Koeyen, Kalf, en Schaep, voor sestien duysent lien.
Dan of ons broot ontbrack soo salmen ’t onser eeren,
En vryheyt van het lant, de lincker arm verteeren,
En met de rechter hant volvoeren onsen eedt
(1200) Die ick voor Stadt en lant en vryheyt heb besteet,
En soo u wreet ghewelt ons quam te overvallen,
Soo willen wy de Stadt met haer bemuyrde wallen
Verwoeste met den brant, eer datter huys noch wal
Voor u bloetdorstich hoop tot nutte komen sal,
(1205) Dus packt u voort van hier of ’k sal mijn gramschap blussen.
Sol. buyt. Ghy sult naer korten tijt mijn gramschap oock wel kussen,
Blijft ghy al eeven hardt tot datmen u verrast,
En in het Ketters bloet men dan zijn handen wascht.

Soldaet van binnen schiet hem doot.

Hou daer ghy wreede guyt u moetwil is benomen,
(1210) Gaet heen vertelt* het leet dat u is overkomen,
Soo sal ick ’s alle doen die door hoochmoedich pracht
Met moorderye tart, int op-zien van mijn wacht.
binnen

Vijftiende Wt-komst.

VERDOES, en Vander VVERF op de Muyer.

DIt gheeft den Burger moet nu sich de waterstromen,
Bedecken, dijck, en wech, men ziet die vloeden komen
(1215) Tot halverwech de wal, men siet geen wech noch lant,
Maer siet in Soeterwouw hoe vreeslijc dattet brant.
Verwerf. Ick wet daer is ghevecht ick hoor wel dapper schieten
Siet oock een heele vloot daer achter Lamme vlieten.
[fol. F1r]
Verdoes. Dat is Louys Boysot ick zie het aen zijn vlach,
(1220) Och quam hy door de Schans, soo lach het droef geklach,
Van Leyden al ter neer, komt Burgers wilt nu komen
Siet hier voor Soeterwouw, en Lamme op de stroomen
Een vloot van groote macht, en granen voor de Stadt
Sy leggen al gereet, om door het boose gadt
(1225) Van Lammen heen te slaen, wat wilt ghy dappre mannen?
Nu doen; wilt ghy de Schans ten eersten aen gaen rannen?
Of laten dese vloot berooven vande schans.

Rey van Burgers.

Veel liever wille wy met hulp van meerder Mans
Verkrabblen dese Schans, als dat wy desen Schepen
(1230) Den Vyandt tot een roof, in zijn gewelt liet sleepen
Verwerf. Daer vliecht, een Duyve neer, gaen zien wy op der daet
Wat dat in zijnen brief voor nieuws geschreven staet.
Binnen ende weer uyt
Verwerf. ’Tis blijtschap voor de Stadt.
Verdoes. Ick voech nu hier beneden.
Verwerf. Ick volgh u opter daet, het is een kleyne reeden,
(1235) Maer alles vol van vreucht.
Verdoes. Leest datment alles hoort.

Verwerf. MYn Heer van Noortwijck, de goede hoope die ick hebbe
tot de verlossinghe kan ick niet laten u te adviseeren, als dat
wij met onse vloote alhier voor Lammen ghekomen zijn, maer
bevelende u op den eersten Octobris dese voorghenoemde Schanse
te bevechten, ende ick en twyfele niet of wy sullen door Godts
hulpe, de Schanse verwinnen, waerschouwende u oock dat ghy
tusschen dees tijt geen Scheepen in en laet, sonder een merckteec-
ken van mijn ontfanghen te hebben.
Actum in onse Galeye, aende Schans van
Lammen, den 28. September. 1574.

ET Duyfken heeft ghedwaelt, sy was schier half versmoort
Doen zy ter neder viel. Verdoes. ’s Is licht’lijck opghehouwen.
Verwerf. Maer d’aenslach evenwel is inde as ghebrouwen.
Verdoes. Godt sal ’t nu wel versien, is dees gheheymnis luckt,
(1240) Hy heeft des vyants moet al meest nu afgheruckt,
Ick brengh de maer in ’t licht.
Rey van B. O Godt! met watte vreuchden
[fol. F1v]
Begroet ghy nu de Stadt, door overgroote deuchden
’t Moet eeuwich zijn ghelooft soo langh de werelt staet,
Tot dat de aerde vuyrt, en ’t eenemael vergaet.
binnen.

Baldeus vlucht.

(1245) WIe jaeght mijn bange ziel? wie wil mijn eer beschempen?
En ginck ick niet het volck in eygen bloet verdempen?
Tot Naerden inde Stadt, wat heb ick nu ter hant?
Dat ick naer langhe strijt behael dees eeuw’ghe schant,
Heb ick niet Rotterdam met aenslach inghenomen?
(1250) En met een groot ghewelt in Oudenaert ghekoomen
En Haerlem ick door kracht van mijn Metael verwon,
Ja ’t heele Vaderlant, waer dat ick eens begon
Mijn leger neer te slaen, ’t moet alles in mijn handen,
En nu voor dese Stadt behael ick groote schanden.
(1255) O! grouwelijcke spijt, och! had’ ick dese Stadt,
Voor Conincklijcke staf ick noyt gheweecken hadt,
Maer nu heel vreuchdeloos door water overvallen,
Moet ick o! groote spijt voor dees bemuyrde wallen
My stellen op de vlucht o! hooghe water vloet!
(1260) Ghy zijt alleen die my dees eeuw’ghe schande doet.
Gheen vloot noch heyr te lant en kost my overwinnen,
Wat wou dan Leyden doch met hare macht beginnen?
Die maer een hant vol volck veel brosser als een riet
Bevinden binnens wal had ick mijn macht ’t ghebiedt
(1265) Van stormen eens ghedaen, ’k had d’ overhandt ghekreghen,
Maer hooghmoet valt in ’t lest, dus sta ick oock versleghen
Ghelijck den Phaeton, die door den hooghmoet viel
Van ’s Hemels Capitool, en storte zijne ziel
In d’alverslinb’re Zee, noch vrees ick voor mijn knechten
(1270) Die in dees felle vlucht noch sullen moeten vechten,
En ick wil op der daet, met al de Rutery
My gheven op de vlucht, waer* na dan sullen wy
Gaen nemen onsen wech? helaes! waer zal ick vluchten?
Waer dat ick reys of kom daer mach my niemant luchten
(1275) Noch niemant toont my gunst, een yder is my moe,
Dan doch ick neem mijn wech ter post naer Utrecht toe,
Ick wil de Stadt met list van machte overvallen
Of stille in den nacht al haer bemuyrde wallen
Beklimmen met ghewelt de Stadt moet in mijn handt,
(1280) Al sou mijn lijf, en ziel, daer blyven tot een pant,
O! Leyden ’k neem de vlucht maer niet door uwe daden
Of eenich groot ghewelt, maer ben hier nu verraden
[fol. F2r]
Met dese hooghe vloet dus moet ick uyt het velt,
Hoe wel mijn niemant jaecht of wapens op* mijn stelt,
binnen.

Sesthiende Wt-komst.

Rey van BOEREN plondren eenighe SPANIAERTS.

1 Boer. (1285) ELck Duyvel het zijn maent, maer nu ist ons gheworden,
Hier ghy vervloeckte guyt die ons het goet afporden,
Met branden en ghewelt. Laet los of ’t kost u hals.
1 Soldaet. Diable todos los, ons kaerte die is vals
2 Boer. Schut uyt hier desen rock, of ’k sla u rubben stucken.
2 Soldaet. (1290) Ach mannen niet te fel.
3 Boer. Ick sal u ziel ontrucken
Of schaft ons daetlijck gelt.
2 Soldaet. Ach neemt my ’t leeven niet.
2 Boer. Hoe trat ghy ons de neck doen ghy ons huys verriet
Wie hadt doen deerenis met ons onnosele lieden.
2 Soldaet. Het is den Veltheers schult die ons tot woesten riedt.
2 Boer. (1295) Ghy moet voor u en Heer betalen ’t heel ghelach.
2 Soldaet. Ach laet my doch de broeck.
3 Boer. Wat maeckt dit rot ghewach,
Voort Honden packt u wech, soo moetmen sich nu wreecken
Als ’t rat sich ommekeert. Soldaten binnen.
2 Boer. Haer kans is al verkeecken,
Haer vleugels afghefnuyckt, het valt ons nu in hant
(1300) Wat sich op ’t lant vertoont.
1 Boer. ’t Is haer een groote schant.
2 Boer. Maer spijt noch wel het meest.
3 Boer. Komt laet den buyt ons deelen.
2 Boer. Wy willen by den roof noch meerder zien te steelen,
Dus gaen wy daetlijck voort ’t is nu de rechte tijt,
Het water heeft ons nu voor dit ghedrocht bevrijt.
1 Boer. (1305) Ick voechme naer u wil, komt laet ons nu gaen loonen
Die ons, en vrouw, noch kint, door smeecken wou verschoonen.
binnen.

Allonso vlucht.

O! Wat een groote schandt bespottelijck ellend’
Het water ringht my om waer ick my keer of wend’,
Mijn volck is al in roer de Schansen meest verlaten,
(1310) ’t Gheschut leyt inde gracht, dus moet ick ock verlaten
Wat eertijts in mijn kringh wel dapper was bepaelt,
Mijn hant daer ick mijn eer door ’t stryden heb ghehaelt,
[fol. F2v]
Wort smadelijck bespot, och! was mijn ziel ghebleven,
Soo waer ick in mijn roem met schanden niet verdreven,
(1315) Ons hoochmoet was te groot ons laghen waren vals,
Den plaegh en valschen strick is om ons eyghen hals
De Muyr valt om.
Ghevallen tot een straf, o schrick! wat sal my naecken?
Wat raester in de Stadt? helaes wat sal ik maecken,
Ick hoor den vyandt selfs zy vallen uyt de Stadt,
(1320) Met machten op my aen, ick moet het hasepat
Gaen soecken, eer ick hier tot mijn o! groote schanden,
Moet laten lijf, en bloet, of dat ick in haer banden
Wiert eeuwich vast ghestelt, Adieuw vervloeckte Stadt,
Vervloeckt moet zijn de uyr, doe ’k eerst u landt betrat.

Carion vlucht.

(1325) ICk sie met groote vrees het volck van Schans en dijcken,
Nu vluchten over al, dus moet ick oock nu wijcken
Hoe zeer ’t mijn teghen staet, ick hoor een krijgs ghekraeck
Sich spoeyen naar mijn Schans, om d’opgetergden wraeck
Te koelen aen ons bloet, o fy! vervloeckte vluchten,
(1330) Mijn hoogh beroemde moet die baert nu duysent zuchten,
En flaeut ’t verbaesde hart dat door ’t bevreest ghemoet
Beklemt is door den druck, en stromen van de vloet,
Hoe zal ons ’t ketters rot, met opghespalckte kaecken
Belachghen onsen rouw, wanneer zy zullen smaecken
(1335) Haer langh ghewenste broodt, die wy tot onser schandt
Noch hebben inde vloot sien zeylen op het landt,
Hier blijft nu al ons eer, hier sneuv’len onse daden,
Hier trotstmen* Spanjaerts kroon, door eene moort o baden!
Het valt heel anders uyt, ick meende ’t moordt-bancket
(1340) Te schaffen inde Stadt, mijn Mes was al ghewet
Maer ’t rat is omghekeert en heeft ons macht verraden,
En jaecht ons van het lof der Ridderlijcke daden,
Hy slenschst de moet mijns Heyr en slaetse in het graf,
Daer baet gheen raet noch daet of Konincklijcke staf,
(1345) Voor dees vervloeckte vloet, Adieuw vervloeckte wallen,
U naem sal ’t onser schant tot aender Hemel brallen.
binnen.

Wees-jonghen op de Muyr.

WAt sien ick inde Schans, dat nu met vuyr, op vuyr,
En brandent lonte gaet my dunckt zy koomen hier
Want niemant treckt weer in, of souden zy verlaten,
[fol. F3r]
(1350) Door noot dees stercke Schans, dat haer de watergaten
Doen vluchten over al, ick beelt mijn vastelijck in
Dat zy ghevloden zijn om dat dees muyren sin
Dees nacht ghedistrueert, het welck soo dapper raesde,
Dat yder inde Stadt door schrick soo seer verbaesde,
(1355) En meenden dat de Stadt gheheelijck was verraen
Ick meyn zy oock daer door van schrick zijn wech ghegaen,
Dus wil ick opder daet den Gouverneur ’t verklaren,
Op datmen eenich volck in wapens doet vergaren,
Om d’overschoten guyts die nieuwers konnen heen,
(1360) Door d’hooghe water vloet met voeten gaen vertreen,
Tot haer gherechten loon, ick moet het nu verbreyen
Op dat door groote vreucht de droefheyt zinckt uyt Leyen.
binnen.

Seventhiende Uyt-komst.

VERDOES, Vander-VVERF, Rey van hoplieden.

DEn vreeselijcken val of omghestorte muyr
Die maeckt mijn ongerust, ick vreese voor het zuyr
(1365) Ick vreese voor een storm, indien wy ’t niet herbouwen
Het leyt te vlack en bloot den Vyandt sal sich houwen
Als of hy ’t niet en wist, het dient in tijts verhoet
Eer datmen wort verrast.
Verwerf. Die raet die acht Ick goet,
Dat wijt terstont versien, want storm of groote slagen
(1370) En Lammen niet weerstaen, dus moetmen t’ saem verdragen
De neergeplofte Muyr moet sorchlijck zijn bewaert
Rey. Wy Hoplien zijn tot desen eynde hier vergaert,
Iongen. U raet is vruchteloos, verheucht u ondersaten
Den Vyandt heeft de Schans van Lammen heel verlaten
Verdoes. (1375) Dats onghelooffelijck
Iongen. Ick heb het self ghesien
Ick sat hier op de Muyr, en sach het alles vlien
Seer snel de Schanse uyt
Verdoes. Dat kan gheen waerheydt wesen.
Verwerf. Het kan wel waerheydt zijn, het water is geresen
Dees nacht een elle hooch, dus huppelt my het hart
(1380) Van overgroote vreucht
Iongen. De lust heeft my getart
Om hier de seeckerheyt daer van te ondersoecken
Soo ghy het consenteert,
Verdoes. Wilt ghy u eens verkloecken
Vijf gulden sult ghy dan genieten voor u loon,
[fol. F3v]
En of ghy wiert verrast dat u den Vyandt schoon
(1385) U dan ghevanghen hadt, soo seght ghy zijt gheweecken
Om ’t leger eens te sien, maer wilt voor al niet spreecken
Hoe ’t hier gheleeghen heeft dus spoeyt u na de Schans.
Iongen. U wille moet gheschien maer ’k meen dat wy althans
Al vastelijck zijn ontset.
Verdoes. Den tijt die sal ’t ons leeren.
(1390) Ick hoop met groote vreucht de Stadt te gaen vereeren.*

Achthiende Wt-komst.

LEYDEN.

NU sin ick lijveloos van hongher schier verteert,
Van zorgh, en hulploosheyt, en waecken afgeweert,
Ick ga in’t leste uyr mijn ooghen daer de tranen
Wtvlieten zijn verdroocht, maer ’t hert wil my vermanen,
(1395) Tot een kloeckmoedicheyt, aen d’een zy streckt my vreucht,
En weder d’ander zy die baert my ongheneucht,
Wat ist dat my genaeckt, och! dat het vreucht mocht weesen,
Mijn inghewant dat klopt en schijnt gheheel ghenesen,
Maer hoopeloose troost, heeft langh mijn druck ghestilt,
(1400) Mijn boesem uytghedroocht, het vlees my afghevilt,
Door hongher, pest, en krijgh, en twistichlijcke leeven
Die my stadich drongh, als dat ick soude gheven
Mijn eere-krans ten roof, dus sta ick noch verstelt,
Niet weet wat my ghenaeckt dat my het hart dus quelt,
(1405) Hoe kloppen al mijn leen, mijn dunckt ick hoor een roepen,
Op, Leyden is ontset, ick voeghme na de troepen
Van mijn besieckte stam. binnen
Ionghen* weder uyt.
Op, Leyden is ontset.
De spaens vervloeckte macht is teenemael verplet,
Dees Haringh en dees broot, is my van ’t volck ghegheven
(1410) Die met een heele vloot op ’t water komen sweven,
En naderen de Stadt, het water heeft verjaecht
Den Vyant uyt het velt, komt Burgers onversaecht
Die mannelijck voor u Stadt ginck strijen als Romeynen,
Komt proeft Godts Manna hier, den vyants wree desseynen
(1415) Sijn al te niet ghebracht. Op, Leyden is ontset.

VERDOES, Vander VVERF.

Wat heeft den vyandt doch zijn moedicheyt verplet.
[fol. F4r]
Ionghen. Het water heeft ghedaen, Boysot quam aenghevaren,
Sy wierden heel verschrickt doen dese dappre Scharen,
Quam zeylen op het lant, ’t* gheschut dat bleef te pant,
(1420) Sy vielen overhoop ghelijck het dorre zant
Dat voor de winden stuyft, veel waep’nen en Soldaten
Sijn door het sterck ghevlucht, in ’s Vyants heyr verlaten
En leggen hoopeloos, met afghematte leen,
Ter halven inde vloet, men hoort een naer ghesteen
(1425) Ontrent de Lammen Schans.
Verwerf Sy moghen wel verlanghen
Na hare leste broot, het welck zy haest ontfanghen
Int komen van de vloot, gaet voort ghy inde Stadt
Roept Leyden is ontset. En toont het volck, hoe dat
Ghy aende Lamme Schans de vloote hebt ontfangen.
Verdoes. (1430) Vertrecken wy ter post en doen de sleutels langhen,
Om Gaten, Sluys, en Poort te oop’nen met der vaert,
Op dat de heele vloot met mannen wel bewaert,
Mach onverhinderlijck de grachten inne dryven.
binnen.

Leyden weder uyt.

GEen tongh of radde pen en kan de vreucht beschryven,
(1435) Die nu ghekregen is, hoe sietmen nu de jeucht
Weer bloeyen in het lof der langhewenste vreucht,
De ramp is wegh ghevlucht die eertijts neer quam daghen
Om al dat adem hadt te maecken tot zijn slaven,
Of om zijn moordery te plegen aen mijn bloet,
(1440) De maeghden om haer eer, de rijcke om haer goet,
Of mannen door ’t ghekerf der scherp ghewette swaerden,
Ja oock het zuyghelinck zy inde wiegh niet spaerden,
De Burgers die als dol, haer gaven op de straet
En riepen niet als broot, de Jufferlijcke staet
(1445) In haer ghewenschte pracht die storven in haer huysen,
Door desen hongers-noot, de Ratten, ende Muysen
Was doen ghemene spijs, de kinders vontmen doot
Door dese groot ellent op hare moeders schoot,
Maer nu heeft Godt versoet nu sneuv’len alle rampen,
(1450) Nu komt zijn stercke heyr voor zijne kinders kampen.

Vertooningh.

SIet hier dees groote vreucht, siet dese gragichheyt
Verheugingh inde Stadt en droefheyt alle beyt,
Seet weer de Giericheyt de menschen neer gheseghen,
[fol. F4v]
Die geene maet en hout vint sich in’t endt verlegen,
(1455) En streckt tot zijnen val ’t is beter wat ghederft
Als door de giericheyt g’lijck dees soo daetlijck sterft,
Hoe sal mijn opper Heer den Prince van Oranje!
Met tranen oversien, hoe dat den hont van Spanje
Ons deerlijck heeft benout, daer menschen sonder tal,
(1460) Door noot ghestorven zijn en brocht ons schier ten val.

Neghenthiende Wt-komst.

LOVYS de BOYSOT, VERDOES, Vander VVERF

Met een SVVYET,

Verdoes. Weest welkom waerden Heer, ick heb naer u, en vloote
Gedorst, g’lijck Vis op’tlant geen tijt heeft my verdrote
Om Burgers en’t ghemeen te troosten soo ick kon,
Tot dat ick inde Stadt verstont, dat ghy begon
(1465) Met uwe machtich vloot door ’s Vyants Heyr te breecken,
De vrese was soo groot, d’ellend niet uyt te spreecken,
De doot stont yder een geprent int aenghesicht,
Maer ghy door hulpe Godts, hebt ons al ’tsaem verlicht
Van dees bedroefden* staet, u naem moet zijn verheven
(1470) Soo hangh de werelt staet.
Louys. Mijn heer u Lijdtsaem leeven
Quam myn heel schielijck voor, en was oock seer belaen
Doen u den wreeden hont soo moedich hadt omvaen
Met zijn vervloeckten Heyr, soo heb ick met mijn machten
Op ’t vlytichst aenghewent, om zijn ghebroocken krachten
(1475) Met hulp van Godes handt ghesocht te wederstaen
En soeckt met alle vlijdt Baldeus uyt ’t veldt te slaen:
Het welck oock is gheschiet door Godts ongrondich Heyr,
Hy joech hun sonder swaert of eenich krijgs gheweyr,
Mijn volck vocht dapper fel, de stale swaerden blinckten,
(1480) Die wy den Vyant daer toe wesen ende winckten,
Maer ’t bate niemendal, hy was ons al te sterck
Maer Godt alleen de eer, die dreefse uyt het perck,
Het water was zijn swaert, dat haer de moet de vallen,
En dreefse op de vlucht, want al haer aerde wallen
(1485) En kosten niet weerstaen het spoelen van de vloet,
Maer des al niet te min heb ick mijn lijf en bloet
Voor dese Stadt ghewaecht, en mijn kloeckmoed’ghe Zeeuwen
Die over dam en dijck, ghelijck verwoede Leeuwen
De Scheepen ruckten voort, ja vochten altemael,
(1490) Op ’s Vyants wreede macht en schroomden vuyr noch stael,
Soo datmen Soeterwouw sach als een toortse branden,
[fol. G1r]
Baldeus heel verschrickt, die vloot de drooge Landen
Met alle machten in, dus raeckten wy int Meyr
Dicht ande Lammen Schans, daer alle haer gheweyr
(1495) Most blijven tot een pant, de schrick hadt haer verwonnen
’Twelck wonder was om zien alsoo zy ons wel konnen
Met machte wederstaen, dus kreech men open pas
Den Vyant was verjaecht, hoe wel daer niemant was
Die hem tot strijden dwong, dus trock Matroos de zeylen
(1500) Tot Inden hoochsten top, om in de Stadt te deylen
Haer lang gewenste spijs, dus roept aen alle zijdt
Naer Honger, Pest, Belech, is Leyden weer verblijdt.
Verwerf. Manhaftich Oorloochs Helt! u glory sal vermeeren
Tot inde laetste eeuw, dan salmen ’t uwer eeren
(1505) Noch seggen, ’t was Boysot, die Vyandts wreede macht
Van Leyden heeft verjaecht, en zijne volck verkracht,
En met een heele vloot dorst over Dam en Dijcken,
Sich wenden na de Stadt, en Vyants wree pracktijcken
Bestormen sonder scharp, en dorst door vuyr en vlam
(1510) Sich toonen voor de Stadt, daer een versieckte stam,
In hare slaetste noot stont naer u komst te gapen,
Daer meerder droef ellend, als vreuchde stont gheschapen,
Dus neemt dees kleyne gaef, in dancke van my aen
Het is uyt goede gunst, ick heb de u ontfaen,
(1515) Maer doch, van meerder schat als ick u kan vergelden.
Boysot. U trouwheydt voor het Landt kan ons genoechsaem melden
Dees uytgeteerde Lien, die als de magre doot
Verteert zijn en verdort, door dese hongersnoot.
Verdoes. Ons eet en schuldich plicht hadt zijne plaets genomen*
(1520) Door trouwheydt by het hardt, dus mostmen ’tvolck toomen
In een gehoopte moet, op dat d’ellende niet
De overhandt en nam, maer op het lest soo stiet
D’ellendt ons op de borst, want twist en honghers plagen
Met vierichlijcke Pest, door sware krijch quam dagen
(1525) En sloech veel volck ter neer, tien duysent in’t ghetal,
Die opgheschreven zijn in dese ongeval
En hiel alhier niet op, voor dat u helden wagen
Quam vol met broot gelaen hier binnen Leyden dagen,
En sonder uwe hulp of Goddelijcke macht
(1530) Wy souden in ellendt van honger zijn versmacht.
Boysot. Geeft Godt alleen de eer en laet in alle Kercken
Hem dancken voor zijn gonst en wonderlijcke wercken
Den heer heeft u ontset door zijne watervloet
En zijn verhongert volck met Manna weer gevoet,
(1535) Ghelijck hy Moyses volck dee inde wildernissen,
En uyt een drooge rots dee hare dorst verslissen,
[fol. G1v]
Dus laet voor dese gaef ons niet ondanckbaer zijn,
Of loven Godt den Heer met een vervalste schijn,
Ick yver tot het werck een yder volcht mijn stappen.
Verwerf. (1540) Ick volch de selve spoor, tot aen de hoochste trappen
Van ’t Heylich Capitool, komt volcht ghy strijdtbre lien
Weest danckbaer aen u Godt en wilt hem eere bien.
binnen.

Rey van Maechden.

ONsterfelijck is het morgen licht
Doen wy hier kregen in ’t gesicht,
(1545) De hart verlangde Schepen,
Die Godts gesegent wapen rot,
Quam over ’tlandt tot ’sVyants spot,
De Vloot manhaftigh sleepen:
De Zeeuwen fel en kloeck van moet,
(1550) Was in des Spanjaerts ooch als roet,
Sy wenckte met haer swaerden:
Maer als dees helden quamen aen,
Sy lieten hare wapens staen,
En speelden den vervaerden.
(1555) Hadt ons Baldeus aen gerant,
Gewis hy hadt ons overmant,
Hoe souw hy met syn krachten:
En Moorden hebben aengegaen
Met rooven branden en verraen
(1560) De Burgers doen versmachten.
Wat souw daer onder ’t Maechden rey,
Ghekomen zijn een droef geschrey,
En Weduwen en Weesen:
Die oock in dese droeve quael
(1565) Ghelijck wy maechden altemael,
Niet vry en soude weesen:
Dus stonden wy in grooten noot,
Het volck bleef op der straten doot,
Door pest en hongers-plagen,
(1570) De zuygelinge door den dorst,
Die storven aen des Moeders borst,
Sy kosten niet meer laven:
Wat baete doen het zijd gewaet,
Wat baeten Adelijcken staet,
(1575) Als daer niet was te eeten,
De hoge moet en trotse pracht,
Heeft ’thongers-swaert te niet gebracht,
En hovaerdy versmeeten:
[fol. G2r]
Veel huysen door den hongers-noot,
(1580) Wiert wech ghegheven om een broot,
En Juffers haer Juwelen
Die ruylde yder voor het graen,
En veele hebbent oock bestaen
In ’s Vyants ooch te stelen.
(1585) Maer als d’alheerb’re Heer verdroot,
En datmen inden laetsten noot,
Door hongher was verwonnen,
Soo quam den Heer met zijne macht,
En heeft den Spanjaert t’onderbracht,
(1590) Met zijne water bronnen,
Dus zullen wy nu maeghden rey,
Malkanderen nu doen gheley,
Om na de Kerck te treden:
En off’ren zijne Majesteyt
(1595) Die ons in vreuchden heeft gheleyt,
Veel vierighe ghebeden.
binnen.

GERAERT SICHEM Leggende aen d’ander zijde, bevint
dat BALDEVS wech is, vlucht mede wech.

O! Smadelijcken schant, waer is ons eer ghebleven?
Wie heeft mijn opper-Heer uyt Zoeterwou verdreven?
Wat ong’luck valt my voor in dees bedroefde Schans?
(1600) Ick vin hier wapen-tuygh en sie nu ghene mans,
Geen mens, of mens ghelijck, hoe sal ick het nu maecken
Vertrecken vande Stadt en dit beleggen staecken?
Ick mercke dat de vloet heeft haer ghejaeght uyt ’t velt,
En hebben mijn alleen in dese noodt ghesteldt,
(1605) Dus wil ick oock mijn macht naer Amsterdam nu voeren,
Ick sorge voor ghewelt, ick sorge dat de Boeren
Ons hier verrasschen sal, de vrees beklemt mijn hart,
De vrees beneemt mijn moet en heeft mijn eer betart:
Dus moet ick t’ mijner schant, en tot des vyants vreuchde,
(1610) Tot mijn oneerlijck faem en tot des vyants deuchde,
Tot mijn onsterflijck schant en haer onsterflijck eer,
Verlaten dese Stadt daer noyt haer krijghs-geweer,
Mijn yet beschaden kan, maer wachte alle dagen,
Het overgaen der Stadt, of met mijn listigh lagen
(1615) Haer meende te verraen, en dan mijn heete lust
Te hebben in haer bloet, ten vollen uytgeblust:
Maer nu soo moet ick voort eer dat ick vande Boeren
Noch opgehangen wort dus wil ick daetlijck voeren
[fol. G2v]
Mijn heyr na Amsterdam, soo wort ick niet verraen
(1620) Adieuw vervloeckte Stadt, wy moeten u ontslaen.
binnen.

Vertooningh.

De PRINCE wordt binnen LEYDEN Ontfangen

Twintichste Wt-komst.

Den PRINCE van ORANIE den Gouverneur VERDOES

Leytsche Burgers stom:

O! hooch beroemde volck, Romeynen in het wapen
O! helden voor het Lant, in’t harrenas geschapen
Noyt wasser uws gelijck, te Troyen binnens wal
Noch noyt Atheensche roem u daden trotsen zal,
(1625) O! roos van ’t heele Lant, die ’s Vyants stale wapen
Gedoot-verft hebt weerstaen, en in het bloet geslapen,
En hebt de spaensche klingh geheelijck stomp gemaeckt,
Soo dat sy heel versmaedt zijn uyt het velt geraeckt,
Gedanckt sy uwe daet, men sal het oock gedencken
(1630) Aen uwe kinderen kints, men sal u nimmer krencken
Aen u gewonne lof, dus sult ghy zijn vereert
Met d’Universiteyt, en worden steets vermeert
Met wijsen in u Stadt, de gassen sullen krielen
Van ’t opgehoopt verstant, daer soo veel hondert zielen
(1635) Mee sullen zijn begaeft, en setten, uwe Stadt
In noyt verslenste lof, daer steets een ruchtbre badt,
Sal bloeyen van een opgehoopte harsen schaelen,
Gevult met Pallas breyn die ’t duyster sal doen daelen
Int duystre duysternis, en doen het glinstrendt licht
(1640) Bestralen ’t heele Landt, daer saecken van gewicht
Verstandich zullen rijsen, so dat uyt andre Steden
Die lieden met gedrangh, in uwe School sal treden
En voeren uwe Stadt, in noyt besturven faem,
In hooch vol groeyde deucht, en veer beroemde naem,
(1645) Den Persiaen! Polack! en wijt beruchte griecken!
Moscou! met zijne veer bepaelde taeye wiecken,
Hongarien! en Room, ja noyt soo veeren Lant,
Of sullen in u School, noch toetsen haer verstant,
Dus sult ghy zijn geacht de toetsteen vande werelt!
(1650) Den Schadt-kist van ’t geheym, wiens naem sal zijn beperelt!
By Turcken, en Barbaer, en stralen als de Son!
En vloeyen als de vloet des Oceaensche bron,
Den wreeden Castiliaen, met zijn vervloeckte machten,
[fol. G3r]
Die sullen naer u School, noch haecken ende trachten,
(1655) Dus bout dees waerde gaef in aller ylle voort,
En noemt hem nu voortaen ’t ghemeene werelts poort.
Verdoes Manhaftich Oorlooghs helt! hoe sal ick dese gaven
Vergelden naer waerdy? en hebt ons arme slaven,
Verlost van ongheval, en oock u goet en bloet!
(1660) Ghewaecht voor ’t heele landt en ’t Spaensche bittre roet
Met machtichlijcke strijt, haer wree desseyns ghebroocken,
Prins. Sijn macht is even-wel niet alle wech ghedoocken,
Dus wil ick op der daet, met alle mijne macht
Hem jagen op de vlucht, terwijl sy onverwacht
(1665) Sijn van ons Legers komst, laet ghy my Cappiteynen
Haer stellen in haer form, wy moeten ons desseynen
Volvoeren inder yl.
Verdoes Den Prins die hout hem hier,
Ick sal tot uwen dienst ontsien geen stael noch vier
Van ’s vyants wreede macht, maer soo manhaftich toonen,
(1670) Dat geen gheheel ghelit in haer ghewest sal komen,
De Vorst gheeft maer verlof, mijn bloet die port my an,
En maeckt my heet op haer.
Prins. Ghy toont u als een man
Maer neen! ’k moet selver voort, de gheest die wil marcheren,
En port my tot den strijdt, ick moet de faem vermeeren,
(1675) Van ons ghewoone lof, de lust die lockt my an
En heeft mijn bloet ontroert.
Verdoes Indien den Prince dan;
Hem op de reys begeeft soo wens ick dat u wercken,
Met vreuchde eynden mach en dat des vyandts vlercken,
Mach dapper zijn ghefuyckt, en groeyen nimmer an
(1680) Op dat zijn wrede aert, geen lande wee! doen kan,
Hoe stont Godts volck in vreucht, doen so veel haghel-steenen,
Op d’ Amoriters viel, daer Godt van haer niet eenen
Haer Steden halen liet, de Son bleef stille staen
In ’t landt van Gibeon! de Maen heeft niet ghegaen,
(1685) Uyt ’t dal van Ajalon tot dat haer stercke machten
Gheheel verslaghen was, door d’ Iseralijtsche krachten.
Prins. De tijt lijdt gheen verloop wy moeten in ’t gheweer,
Verdoes. Al na de Vorst ghelieft. binnen.

Rey van Leytsche Maechden.

DE Vorst is op de reys gheraeckt,
(1690) De Peerden sijn bereyt gemaeckt
[fol. G3v]
Om na den strijt te treeden.
Het wapen tuych wel scherp gewet,
D’alheerbre Heer gesegent het
Om haer tot niet te smeeden:
(1695) Wy hoopen door Gods onderstant
Dat hy uyt ons vereende Lant!
Geheel sal zijn geslooten.
Op dat de bloedige moordenaers
Met al haer woedende verraers
(1700) Haer schande sal vergrooten
Godt gun ons Vorst victory vreucht
Dat eeuwichlijck mach zijn geneucht,
Op dat men Godts genaden,
Verbreyt in alle eeuwen voort,
(1705) Die ’s Vyants machte heeft versmoort,
En meerder vroome daden.
binnen

Laetste Uyt-komst.

DEN TIIT.

HIer kom ick uyt de Zael van Jovis nederdaelen,
Om eene wreed geheym luytruchtich te verhaelen,
’T wordt al door mijn ontdeckt, ’k heb alle dingh gesien
(1710) Want niemandt die mijn houdt, of ’t klappen kan verbien,
De ongeboore mensch! sach ick de Ziel verlaten,
’Ksach Abels offerhandt, door Caim grimmich haten:*
En met een kaeckebeen, moordadich nederslaen,
Ick sach Gomorraes volck verbranden en vergaen.
(1715) Ick sach het Heydens* rot, Jerusalem verdelgen
Daer ’t volck door hongers noot, haer eygen bloet most swelgen
’K sach Moyses op den berch, die Amaleck versloech
’K sach d’Amoriters fel die Israel verjoech
En dempte met het swaert! alwaer de gulde Son!
(1720) Bleef klaer en stille staen int Lant van Gibeon!
De Maen in Ajalon! dus wierden sy verwonnen
Haer Coningen gedoot! die noch ter noot niet konnen
Geraecken in haer Lant, ick sach de werelts kloot,
Door water ondergaen, daer d’Arrecke zeer groot,
(1725) Dreef boven op de vloet, daer soo veel duysent menschen!
Door hare overdaet het leven moest verslenschen,
’K sach Troyen ondergaen en ’t Lant verdistrueert!
Waer af dat Hollant nu, zijn Fama af vermeert,
Om dat ’t gevluchte volck, dat sich in bosschen spreyde
[fol. G4r]
(1730) Hier in dit holle Lant, haer eerste wooningh leyde
En boude Lant! op Lant! in groote rust en vree,
En bracht veel vruchten voort, dus is an deese ree,
’T beloofde Lant gebout, dat dagelijcks vermeerde,
En wiert een machtich Lant, daer sich veel volck geneerde
(1735) Maer midden in zijn fleur, komt Alba met zijn macht,
Door last van Spanjens Croon! En heeft het Lant verkracht,
Veel steden uytgemoort ’t onnoosel bloet gegooten,
Maer Leyden, voor u wal, heeft hy zijn hooft gestooten,
Het welck de oorsaeck is, O! Leytsche Burgery!
(1740) Dat ick u Lant betree, u Vyant is in ly!
Sy zijn geheel gevlucht, en uyt het velt geslagen,
Soo dat daer twaelf lien, die hebben wech gejagen,
Twee Compagnie volcks tot binnen Amsterdam
Soo dat haer heele macht niet tot versamen quam
(1745) Omtrent de duysent man is van haer volck gebleeven
Daer noch maer veertich mans, van d’onse lieten ’tleeven
O! waerde Burgery! wat droefheydt stont voor u
Een droef en wreed desseyn, daer yders hart voor gru!
Het was geheel bestemt, wanneer sy u verwonnen,
(1750) Dat yder met zijn klingh! op ’twreetste dat sy konnen,
Het al verdelgen souw, ja ’t eerst gebooren kindt!
Dit waeren sy te saem, moordadichlijck gesint,
Int by-zijn van de Moer, aen hare spiets te rijgen
Dus zouw daer geen gena! voor yemant zijn te krijgen,
(1755) Ja maechden! swanger vrouw! was yder tot een proy
Maer Godt heeft nu versien, en heeftse uyt haer koy
Seer deerelijck geruckt, tot uwer groote vreuchde
Adieuw o Burgery! en leeft voortaen in vreuchde.

EYNDE.

REYNERIUS BONTIUS.

Beneficium parit Amicitiam.
[fol. G4v]

__________________________

GEDRUCKT* tot LEYDEN.
_

By Carel Wernerusz. van Tuernhout,
Woonende op ’t Hoeckje van de Heere-steegh, inde
Gekroonde Vogelen-Sangh. Anno 1645.
__________________________

Tekstkritiek:

fol. A3v: hoor, er staat: hoor.
fol. A4r: Bontius: er staat: Bontnis
fol. B1r, opschrift: Stadt, er staat: Sadt,
vs. 73: sleurdent er staat: sleurent
vs. 78: slorpen er staat: slorpen.
vs. 139: eenen brief er staat: brief
vs. 149: Sluys in latere edities: Huys;
ibid. Haserswoude, er staat: Haserswonde,
vs. 150 Belet sic, maar later Bewaert; hier mogelijk te lezen als Beset
vs. 261: Stadt er staat: Sadt
vs. 283: hart er staat: hant
vs. 346: blaecken, er staat: blaecken,,
vs. 430: bedolven? er staat: bedorven?
vs. 545: Omheynt er staat: Omheymt
vs. 670: Christen er staat: Chrsten
vs. 917: Zutphen, er staat: Zupthen,
vs. 968: heeft er staat: heeeft
vs. 972: wort er staat: wotr
vs. 988: d’ellend er staat: ’dellend
vs. 1045: om ghenaedt er staat: omghenaedt
vs. 1078: eeuwicheyt er staat: eenicheyt
vs. 1220: vertelt er staat: vertelt
vs. 1348: Hier trotstmen er staat: Heer trostmen
vs. 1400: vereeren. er staat: vereereu,
vs. 1529: genomen er staat: genonem
vs. 1725: Heydens er staat: Leydens
vs. 1772: waer er staat: weer
fol. Grv: GEDRUCKT er staat: GEDURCKT

Belegering ende het Ontset der StadtLEYDEN, Geschiedt inden Jare 1574. Beginnendeden 27. May, ende eyndigde den derden Octobris, seer levendigh AfgebeeldtDOOR REINERIVS BONTIVS.Gedenckwaerdig voor alle vrome Christenen.

GEDRVCKT tot LEYDEN.By Carel Wernerusz. van Tuernhout,_______________________________________Voor GYSBERT de VVIT, Boeck-verkooper, Woonende op deHooge-woert. Anno 1645.

AENWILHELMUSBONTIUSOfficier der StadtLEYDEN.

Lof-dicht,Op de Belegeringe en ’t Ontset vanLEYDEN.Speels-gewijs gestelt, en gerijmt, Door den aerdighen Poët,REYNIER de BONT.

SONNET

Op den selfden.

NAMENDerPERSONAGIEN.

BELEGERINGHEnde het Ontset der Stadt,* LEYDEN. Eerste Wt-komst. LEYDEN VERSCHRICKINGEdoor de Weer-klanck des Oorloochs.

TWEEDE VVTKOMST.Baldeus, Carion, Allonso, Sichem.

DERDE WT-KOMST. Den Gouverneur Verdoes, met de Stadts Capiteynen.

Een Boer komt vluchtende in de Poort.

Verdoes alleen.

VIERDE WT-KOMST.Duyvenvoorde Lidtmaedt des Leytschen Raet.

DEN LEYTSCHEN RAET.Vander Werf, Duyvenvoort, Raephorst, Broeckhoven.