Cornelis de Bie: Vermakelycke klucht van Roelant den Klapper, oft
    Hablador Roelando. Antwerpen 1702.
Herdruk; de eerste druk verscheen in 1673.
Naar Los habladores, een ‘entremés’ (tussenspel) van Miguel de
    Cervantes Saavedra.
Uitgegeven door Marti Roos
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton010300 — Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.
Continue
[fol. π1r: gevraveerde titelpagina:]

[Vignet met ‘Fert odia verum’ in ms.]

KLUCHT

VAN

ROELANT

DEN

KLAPPER.

DOOR

Cornelio de Bie;

1702.

[Randschrift: Bellum Pacis tessera.]
[Vignet met ‘Hablador Roelando’ in ms.]
L[...] delin.                                    L.W[...] sculp.


[fol. π1v: blanco]
[p. 1]

VERMAKELYCKE KLUCHT

VAN

ROELANT DEN KLAPPER

OFT

HABLADOR ROELANDO,

UYT

LOPO DE VEGA CARPIO

PASSENDE

Op de klappachtige schen-tongen

Uyt het Spaens vertaelt en gerymt

DOOR

CORNELIO DE BIE.

TWEEDEN DRUCK

[Typografisch ornament]

T’ANTWERPEN,

By HENDRICK THIEULLIER, woonende inde Wolstraet
op den hoeck van onse Lieve Vrouwe straet.
M. D. CC. II.


[p. 2]

A pressura demanda especiosa respüesta

Vraeghtmen u ras, Antwoord’ op u pas.

Men eerden die de waerheyt sey
De logen komt van een clappey.

Eer sal de Nachtegael geheel sijn uytgesongen,
Alsmen sien swygen sal de losse klappers tongen.


PERSOONAGIEN.

Sarmiento spaens Edelman.
Beatrix sijn Huysvrou,
Agneet hun Dienstmeyt,
Roeland’ Hablador: oft Clapper.
Jacomo Bravo eenen bandiet.
Eenen Schouteth en eenen Diefleyer.

[ovale gravure: Hond met zes welpen in een stad]

Die d’achterclappers gaet voor by
Leeft heel gerust, en altijt vry.


[p. 3]

INHOUD’

EEnen bandiet, die ick noem Iacomo Bravo om gecocht van een spaens Edelman by naem Sermiento voor 100. Philippen: om aen sijnen vyant eenen scherpen hou op’t hooft te geven mits dat hy daer op verbittert was, is naer het bedreven schelm stuck (om sijn gelt comende* voldaen: daerentussen verschynende) eenen aerdigen, en lossen clapper by naem Roelando, die dese ongeoorlofde coopmanschap achterhaelt*hebbende, sich verwondert: datmen voor eenen hou soo veel gelt geeft, pooght Sermiento te bewegen van aen sijn selven oock eenen hou over’t hooft te laten geven voor minder somme als den bandiet ontfangen hadde, om dat hy cael en sonder gelt was, gelyck veel die (hun schaam root ontwassen sijnde, en ruym van conscientie oft gewisch) geen goede rekeninge en houden van’t gene sy weten te crygen ’t sy recht oft crom, waerom sy altijt swijgen, niet trachtende als met quade coopmanschappen d’onnoosele te bedriegen
        Het welck is een gebreck dat ider een mistaet
        Waer door de siel daer naer dickwils verloren gaet.
Roeland’ dan ’t selve oock meynende te doen door de ongebondentheyt van een rappe tongh, bevond’ dat sijn clappen geen gelt en was, want hy wort van Sarmiento uyt gejockt en houd’ de sober* gesloten: denckende beter te wesen (hoe [p. 4] wel onredelijck) datmen om vraeck te nemen op sijnen vyant, jemant om gelt verwillicht en omcoopt vanden selven een pynelijcke quetsinge in ’t lichaem sonder doot te slaen aen te doen als daer mede voor recht te pleijten, een quaet vonnis te verwachten, en van procureurs*en Advocaten,*die als seel draijers (om gelt te winnen de processen lanck soecken te trecken)* bedrogen te worden.
    Sermiento dan meer behaegen hebbende in’t geclap van Roeland’ (daer hy geen gelt mede en socht te winnen gelijck de pleyters,) als alleen om gelt te willen lijden een onverdiende quetsuer, viel met den selven in een langhdurige en vermaeckelycke Redecavelingh, toch Roeland’ geeft hem soo veel werck om op sijn voorworpen te antwoorden, dat Sermiento (ten deele tot gramschap op gehitst en somwyl tot laggen verweckt sijnde) doet hem ten lesten verstaen een vrouwe te hebben by naem Beatrix van ongetoomden aert door rappigheyt van haer tongh, oordeelende dat de selve over een quam met het Clappen van Roeland’ als wetende te geven tot elcke naelde eenen draet in manier van spreken, verwillight hem mede te gaen naer sijn huys, alwaer hy Roelant tot de maeltyt bewellecomt, maer en wert van Beatrix niet wel onthaelt, als sy begost te ondervinden, dat sijn tongh in’t klappen veel losser en snelder was om haer te verdooven en te doen swygen als om haer te voldoen, ten uyttersten geterght sijnde: om dat sy geenen [p. 5] tijt en vond’ om te mogen spreken, viel daer tegen in haetelijcken twist meer uyt schaemte, dat haer spraeck van Roeland’ getoomt wert, als om het ongelijck dat sy oordeelde haer aengedaen te sijn dan alsoo daer en tussen Roeland’ (om eenigh misdaet dat hy begaen had, en om schult) vande Justitie gesocht wert, die ter selver tijt aen het huys van Sermiento quam om hem te vangen, hadde het geluck dat hy sich inde Camer onder eenige matten vluchtende verstack, die daer op Hoop lagen om het sand’ uyt te cloppen en schoon te maken, ’t welck Beatrix ende haer dienstmeyt daer naer ondervindende, als dat de Justitie huyssoeckinge (om Roeland’ te crygen) gedaen hadde en vertrocken was sonder hem te vinden, en willende Beatrix wraeck nemen over het ongelijck dat haer geschiet was, beval aen haer voornoemde Meyt twee stocken te haelen om quansuys met haer hulp de voorseyde Matten uyt te kloppen, gelijck sy deden, maer het waren slagen waer mede dat sy Roeland’ den klapper soo bejegenden, en sloegen meer als hy wel conde verdragen, en noch meer om dat sy hem niet en conden doen swygen in sijn clappen soodanigh dat Beatrix geenen tyt en hadde om hem te connen Antwoorden, en sijn alsoo vechtende van malcanderen gescheyden.

TOT BEWYS.
DAt niet soo haetigh en is als twee eygensinnige klappers die niet over een en comen, en malcanderen niet en willen verstaen noch aende re- [p. 6] den plaets geven om te verstaen, daer veel Arme ongeluckige en rampsalige pleyters die van weder sijden hun recht vervolgen, mede geplaeght sijn; soo datmen seggen mach. Sors litigantium pessima. te weten: datter geen quader lot op den mensch en can vallen als die sijn recht in langh durige processen moet soecken te crygen: oock als wanneer: dat d’een en d’ander in kyvagien malcanderen willen over pouffen en niet en verstaen in’t verhael van elck anders gebreken, maer hun laeten vermeesteren vande passien door quade gesintheyt buyten reden, en hooger willende vliegen als sy met hun verstant connen bevatten, het* welck een ydel voorstel is: terwylen geen mannelijcker, doorluchtiger en loffelijcker deught als d’ootmoedigheyt en can gevonden worden: dat is sijn selven ten onderen geven aen de reden en beter wetentheyt van een ander: soo was het dat Apelles een Prins der Schilderkunst sijn schildery uyt leersucht ten thoon stelde om het oordeel der verstandige aensienders te hooren sijn misslaegen te verbeteren, en sijn kunst van alle berispelijcke vlecken te suyveren, jae alsoo te brengen tot sulcken volcomentheyt: datter de naercomelingen over souden verwondert staen.
    Soo behoorden alle gesonde verstanden noyt te springen buyten’t spoor van reden, en ’t gene hun redelijck voorgestelt wort noyt te berispen: waer van het spreeckwoort comt op de berispinge vanden Schoenmaker, die buyten den leest van sijn kennis [p. 7] wilden oordeel geven, waer op Apelles seyde: Ne sutor ultra Crepidam, en daerom mach men altijt wel seggen, Ne carpas alia vel ede tua.
    ’T Is meer schand’ als Eer: datmen met redeloose beschuldigingen uyt waan oft haet gefondeerde oft gegronde redenen, oock volmaeckte konst wil weer leggen, daerom plachten de cloeckste Poëten hun veersen aen andere eerst voor te lesen, als wanneer sy in eenigh bedencken vielen van misslagen begaen te hebben, om des te beter in volmaecktheyt te raken en niet berispt te connen worden, wetende dat haetige en yversuchtige tongen quaetaerdigh en te schouwen sijn. Dus mach ick voorder seggen:
Niet erger dan een tongh, en d’opslagh vande oogen
Als die worden misbruyckt: waer door veel sijn bedrogen
    En in het net geraeckt der sonden, daer de siel
    De straf van heeft geproeft, om dat den mensch licht viel
(5) Door d’oogen in veel quaet van vuyl onkuyse lusten
Als David, die hy aen een Barsabèa blusten,
    Gelijck veel ander meer daer door gevallen sijn
    En noyt meer opgestaen: sulck doodelijck fenyn.
Hier in gelegen is, om daer van haest te sterven,
(10) Dat is d’eeuwige doot, en’t leven noyt te erven.
    Soo gaet het met de tongh die iemants eer bevleckt
    Door achterclap, waer door sy imants luck ontreckt
En goeden naeme schend’, niet beter als te swygen
Te hooren en te sien: om geene schand’ te crygen
    (15) Die van het clappen comt: wee dan die sijne tongh
    Te lossen uytspraeck geeft, en noyt by tijt en dwongh*
[p. 8]
Als’t swygen noodigh is, ’t sijn hatige gebreken
Voor die niet weet wanneer hy swygen moet oft spreken.
    ’T is wel gelijck den Heyligen Bernardus seyt
    (20) Dat die sijn tongh bedwinght, bewaert sijn siel altyt
Dit wist Esopus wel aen Santus uyt te leggen
Dat sijnen meester was, en vande tongh te seggen,
    Wat quaet een tonge baert, en datse niet en stuyckt
    En erger is als gal wanneer sy word’ misbruyckt:
(25) Dit bleeck wanneer hem Santus naer de merckt ded’ loopen.
En daer de beste en de slechtste spys te coopen
    Om ’t eten, anders niet als tongen heeft gecocht
    Van alderhande Vee, de selve ’t huys gebrocht
En aenstonts oock gekockt: gesoden en gebraden,
(30) Om dat hem sijnen meester daer med’ sou versaden,
    Die vraeghden wat het was: hy seyde goet en queat
    Vervolgens sijn bevel gecocht, als inder daet
Moet worden soo verstaen, en wel is te gelooven
Dat niet soo quaet en sijn als tongen, die berooven
    (35) Door clappen jmants eer: en niet soo goet van aert
    Als eene suyver tongh, die jemants eer bewaert,
Niet als de waerheyt spreckt, en leert hoemen moet leven
In de rechtveerdigheyt: om jemant ’t sijn te geven,
    Te straffen, het gebreck sulck eene tongh verdient,
    (40) Gepresen en ge-eert, en over al bemint.

Continue

[p. 9]

EERSTE UYTCOMEN

SERMIENTO.
HOe menich valsen aert schuijlt onder vele menschen
Hoe menich nydich hert tracht altijt te verslenschen
Den goeden naem en faem, hoe menich sigh geveyst
En dobbelhertigh thoont, jae niet als quaet en peyst
(5) Wanneer men hem betrout en meynt u vrint te wesen
Dan comter onvoorsins op uwen hals geresen
Een schelm verraders stuck, dat steckt naer uwe doot
Als imant wil sijn vrint betrouwen inde noot
Den mensch die is besmet met duysent cromme sprongen
(10) Jae ’t hert schynt als een klis van slangen ingedrongen
Soo als ick heb geproeft aen een geveynst gemoet
Dat scheen voor my uyt liefd’ te wagen lyf en goet...
Een Eelman wel bekent: maer toen ick heb bevonden
Dat hy veel erger was als ongetrouwe honden
(15) Heb ick hem sijnen loon doen geven tot sijn leet
Door Jacomo Bandiet, den welcken hem seer vreet
Heeft eenen doodelycken houw op ’t hooft gegeven
Daer hy te bed’ van leyt en cost by naer sijn leven
Soo heeft Iaco betaelt dat ick hem schuldich was
(20) En wilt hem oock voldoen... hier comt hy wel te pas
Tot mijne meerder vreught...                        Iacomo uyt
                                            ...Hoe is het afgeloopen,
Mach ick door u bestel (dat gy volbracht hebt) hopen.
Dat hy geen noot en heeft van sterven, anders ’t sou
My vreesen doen het recht Iaco ick heb hem eenen hou
(25) Gegeven naer den wensch, en oock van daegh vernomen
Dat hy geen noot en heeft, maer daer van op sal comen
Als hy een maant of twee te bed gelegen heeft:
    Serm. gy sijt te prysen en daer by weert datge leeft
    Iac. Hy en cost op sijn beenen van den slach niet stippen
(30) Dus quyt dan uwe schuld’ van uwe hondert flippen
[p. 10]
Die gy my hebt belooft Serm: siet daer, daer is u gelt
In dese bors bewaert en tweemael overtelt
Voor uwen arrebeyt ten sal my noyt berouwen...
            Roeland’ ter sijden uyt en hoort de reden aen
...Al geef ick dese som ’k wil u in weerden houwen.
(35) Syn trotsheyt was te groot, den schelm die moester aen
Iaco. Het was een rechte guyt, gy hebt seer wel gedaen
Ick gaen weer op de jacht van sulcken avonturen
Daer ick den cost by win tot iders droef besuren
Als ick hun heb gestraft want het myn ambacht is
(40) Daer ick by leef, al heb ick somwyl derenis
Met hun droef ongeluck. Roel. Comt hier eens hairen kliver
En valsen moordenaer Iaco. ick sou hondert mael liever
Den neck breken terstont, eer ick by u sou gaen
Gy vuijlen Roffiaen, wat gaet mijn ampt u aen
    Roel. (45) Om dat ick ’t leeren wil Iaco. siet desen calen joncker
Wilt leeren dat ick kan, ey siet eens... al verdroncker
Soo Seven inde ruy, ’k en sach daer niet naer om,
Om hem te helpen want hy schynt als sot en dom:
De redenen waerom heb ick u noch te seggen:
(50) Wanneer u lust met my een sneken om te leggen:
    Roel. Ick die een Eelman ben, Hidalgo, eenen don
Grandes de Spanien, en gy een Fanfaron
Sou ick soo mijn respect derven aen u verliesen
Picaro baye con Dios, ick jaegh u door de biesen
(55) En van daer in het Scheld’ soo gy den beck niet snoert
Picaro y cornoudo. Die comt van het geboert
Uyt Catolonien, en ick uyt ’t Hof Canali
Hicho de puta... siet als een beggyne fali
Syn saters backes staet oft Meircat sonder steert:
(60) Die my met sijn gedreygh wil maken hier verveert
En is geen mispel weert. Iac. Wel is dat te verdragen
Gy schen-tongh, lasteraer ick geef hem duysent slagen
Soo niemand’ my en houwt. Serm. Roelando furiens
[p. 11]
Tegen de molen vocht, die hy voor eenen Reus
(65) Al drayende aensach, ’t sou oock hier soo geschieden
Beletten ick het niet... ’t is schand’ voor al des’ lieden
Die ’t Apenspel aensien. Iaco. Ick breeck hem hals en been
Soo gy my laet begaen. Serm. Ick segh comt over een
En maeckt te samen peys: oft ick sal m’aen hem vreken
(70) Die ’t ongelijck beschuld. Iac. Ick mach voor d’eer wel spreken
Die ick door hem verlies. Ick segh dan dat hy swyght
Eer hy van my oock eenen hou om d’ooren kryght
Ick word’ te moyelijck. Roel. Waer is u eer te soecken
By pluto inde Hel, oft ivers tussen doecken
(75) Die vers bescheten sijn... mijn eere is bekent
In’t Hof by groot en kleyn, en daer ick ben ontrent
Gy niet eens rieken mooght mits dat gy syt gebannen
Uyt Ulespiegels Hof. Serm. Wat syde gy voor mannen
    Roel. Seght sotten, als wy sijn: gy dan de waerheyt spreckt
    Serm. (80) Als hoeren kyven wort hun vuyligheyt ontdeckt
Al desen sotten klap sou mijn verstant verdooven
Mits ick niet weten can wie dat ick mach gelooven,
D’een foy en d’ander kack, als ick het seggen moet
    Iaco. Ick sal den schellem noch doen swemmen in sijn bloet,
(85) Met desen kapper, dat hy daer in sal versticken...
Ick bid laet my begaen. Roel. Doet kinderen verschricken
Maer my niet, aengesien mijn mesken is gewet
Sie daer oft logens sijn: dat ick niet wert belet
Gy waert u ziel al quyt, want ick u by kan comen
(90) Syt doot, dus blyft van my Alexander den vromen
Was niet te achten by mijn cloeckheyt en gewelt
Sooben ick lieven broer in mijn gemoet gestelt,
En al te dul van aert, als ’t op een nypen gaet.
    Iaco. Had ick u in mijn poort, ick scheet u in’t pravaet
    Serm. (95) Botua Dios, viliaco. ick segh noch eens wilt swygen
Oft gy sult my als hem op uwen hals oock cryghen
Dus gaet by tyt naer huys en maeket niet te bont.
[p. 12]
    Roel. Ick acht*hem minder als een kricksteen inden stront
    Iaco. Die vaer u inden mont. Serm. Soo vremden avonturen
(100) Ick nimmermeer en sach: hoe men hier meer wilt rueren
Den stront hoe hy meer stinckt ’t is schand’ voor de geburen
Die ’t hooren swyght dan stil. Roel. Hy heeft groot ongelijck
Die met sijn Moorden meynt seffens te worden ryck
Als hy voor eenen houw can hondert flippen winnen
(105) Gelijck ick heb gesien, en laet my niet beginnen
Oft ’t sou hier vuylen vrint, coom ick u aen het lyf
    Serm. Niemant en heeft te doen met alle dit gekyf
Ick segh vertreckt terstont, den eenen met den and’ren
    Roel. Als hy maer wegh en is dan sal het weer verand’ren
    Serm. (110) ’t Heeft langh genoegh geduert d’een steckt vol Hooverdy
D’ander vol furien... en ’t is maer sotterny
Te spreken met dat volck: gaet dan en wil u stillen
Eer de Justici comt, die u dan soo sou brillen
Wetende wie gy waert, dat gy ’t beclagen sout
    Roel. (115) Banditen boos van aert, vraeckgierigh quaet, en stout
Verdienen maer een strop, sy sijn daer toe geboren
    Serm. Wat dat ick segh oft niet, het schynt ’t is al verloren
Arbeyd’ en moeyt gedaen... ick segh noch eens ’k begeer
Dat gyli gaet nae Huys oft ick treck soo van leir
(120) Om d’een en d’ander wat den rugh soo af te smeren
    Roel. Dat eenen slach verloren gingh het sou my deren.
                                                                        Iacomo binnen.
    Serm. ’t Is best dat ick oock gaen, want hier en is geen eer.
    Roel. Ick bid u noch een woort, eer gy vertreckt mijn Heer
’t Is reden dat ick u tot mijn profijt mach vragen
(125) (Mits ick een Eelman ben) oft ick naer u behagen
Can dienst doen met mijn cunst als gy die sult verstaen.
Gelegen in de tongh daer veel op ledigh gaen
Door’t clappen, Jae veel gelt daer med’ weten te winnen
    Serm. Met clappen, ’t is wat vremts ick sal my eens versinnen
[p. 13]
(130) Op’t gen’ gy seggen wilt Roel. Daer is de cunst aen vast
    Serm. Ja op een clappende tongh wort niet veel gepast
Om de lichtveerdigheyt, dus dien ick eerst te weten
Wat u voornemen is, en waer in het vermeten
Van uwe vraegh bestaet: Roel. tot u en mijn profijt
    Serm. (135) Wel maket dan wat cort op dat ick gaen, ’t is tyt
    Roel. Vermits ick arrem ben en al te seer genegen
Om u (die rycker sijt als ick) eens te bewegen
Tot eene Aelemoes, al waert voor eenen hou
Die gy my geven cunt als Iacomo, dan sou
(140) Ick seer geluckich sijn, al waert voor half minder
Als g’ aen hem betaelt, soo ’t wesen can, ick vinder
Veel meer profijt*in als voor sulcken schelm stuck
Te geven soo veel gelt, myn clappen sal u luck
En een groot voordeel sijn want gy my wilt betrouwen
    Serm. (145) Wie gafmen oyt voor niet als voor gelt sulcken houwen
Aen diese heeft verdient, ick van u clappen schrick
    Roel. Wel wie verdient den houw op ’t hooft beter als ick
En geren lyen wil, om by te connen leven,
Had’ ick u g’affronteert gy sout my eenen geven
(150) Die had ick dan verdient, ick eys hem nu voor niet
Tot u plaisier, ’t geclap voor gelt, al waert verdriet
Dat my mocht schade doen, den noot ontsiet geen plagen
Ick sou voor gelt dan eenen houw geeren verdragen
En ’t leven daerom wagen! om dat ick arrem ben
    Serm. (155) Ick segh u houd’ den beck, want ick u niet en ken
Als voor een kakelaer, ’t geclap sou my verdrieten,
Dus my dan laet gerust. Roel. Can ick maer d’eer genieten
Om meer te seggen als ick heb geseyt terstont
Gy sout geruster sijn. Serm. Ick segh u houd’ den mont.
    Roel. (160) Die sal ick houwen met de hant, niet als verrader
Als Bravo is. Serm. soo een besneden ader
Sagh ick noyt inde tongh: Roel. Daer sietmen ’t vercken in
Oft schoon oft ongans is: verstaet maer mijnen sin.
[p. 14]
    Serm. Ick sal u dyen sin eens beter uyt doen leggen
(165) Want dat gy niet en swyght Roe. verstaet maer eens myn seggen
    Serm. Ick slaen u over ’t hooft ’k en gecke daer niet med’
    Roel. ’T waer my al even eens als ick maer dienst en ded’
Gelyck Jacomo, die al veel meer heeft ontfangen
Als ick voor sijnen houw, daer ick naer moet verlangen
Om gelt te winnen heer, want ick lyd’ groot gebreck
(170) En gy leeft by u gelt, Serm. den vent is sot oft geck
Hy maeckt my sinneloos, ick segh dat gy sult swygen
En houden uwen smoel, oft gy sult slagen crygen
Hy moet soo ick bemerck het spreeckwoord’ in ’t latyn
Necessitas caret lege hebben gelesen en verstaen: Roel. het sou wel connen sijn
(175) Myn Heer, om dat gy ’t seght die sijnen noot comt clagen
Hebbende gestudeert, doet sijn geclap behagen
In ’t spreken van latyn, ick bid weest dan gerust,
My anders niet als u vermaeck en gunst en lust
In ’t gene dat ick vraegh daer wel dient op te letten
(180) Want soo het spreeckwoord’ seyt den noot en stelt geen wetten.
De wet bevryt de rust, alsmen die onderhout
En daer geen wet en is, sijn alle boeven stout...
De rust vintmen in ’t bed’, de reden is de siel
Vande wet, en die een siele heeft is sterck
(185) Verstandigh crachtigh en heeft de kennisse: dat den
Heer is almachtigh die ons geschapen heeft...
Den wil daer by is vry, en onse siel bestaet
In des’ virtuten oft deughden te weten dry,
Wil, memorie, en het verstant daer by...
(190) Het verstant wort gekent uyt de phisonomi
En haer crachten oock uyt de Philosophi*
Schoon datse quaet is, om den sin daer van te leeren
Die vol disputen steckt, die daer med’ wilt verkeeren
wort licht gepromoveert al cost hy A noch Be
[p. 15]
(195) Alsmen maer gelt en heeft: Serm. Den clapper geckter med’
Balgate el Diablo por lengua. Roe. in ’t opclimmende teecken
Wort gy gedryght myn heer, eyndelyck soo ick reken
Is uwen tyt lanck uyt. Serm. wel ick en gaen niet swaer
Wat brilt my dien guyt t’is altyt even naer,
(200) En ten heeft slot noch eynt, hy slacht*de appel wyven
Die sijn gewoon op straet te vichten oft te kyven:
Ick segh vertreckt of ick geef u oock eenen houw
Gelyck Iacomo ded’, ick moet gaen by myn vrouw
Die oock wel clappen can, sy sou u meester wesen
(205) Sagh ick u maer by een: Roel. Soo dient sy wel gepresen
Want sy mijn meester is: Serm. ten comt hier niet te pas
Gelyck den houw van Iacomo den brovo was.
Die won met houwen gelt. Roel. dat can ick wel gelooven
Als gy van houwen spreckt, en seght gy ’t geenen dooven:
(210) Eenen seer vreeden hou treckt menigh in het graf...
’T was eenen hou die Cain sijn broeder Abel gaf
Met kaeckxbeen daer hy hem mede heeft verslonden
Want toen ter tijt geen messen en werden gevonden...
Het was eenen hou die Alexander den Grooten gaf
(215) Aen de Coningin Pentasilea en brochtse soo in’t graf
Toen hy haer de stadt Gomorra had ontnomen...
En voorts als Iulius Caesar den stercken vromen
Quam by don Pedro Ansures, en daer van
Creegh eenen swaren houw, en thoonden sich een man
(220) Van groot verstant en cracht, al’t nu oock can gebeuren.
    Serm. Desperatado swyght oft ick sal u verscheuren
Gelijck de vosch het hoen. Roel. En let maer op het stuck
Want die wilt anders doen, die cryght een ongeluck
Vol van miserie, en can noyt gerust slapen
(225) Een ongeluck alleen consisteert inde wapen
Hoort wat Caransa seyt van’t ongeluckigh volck
Daer’t ongeluck van comt en ander swarigheyt
Want gy my geeft gehoor en ten sal u niet schaeyen.
[p. 16]
    Serm. Dat gy aen een dweers hout met uwe tongh moet waeyen,
(230) Soo langh: tot dat de maeyen dan cruypen uyt u tongh... ick segh u laet my gaen.
    Roel. Dat en mach niet geschien, dus blyft een weynich staen.
    Serm. Houd’ op gy Duyvels haer, en wilt my niet meer quellen
Syn tongh die schynt becleedt met lauter slange vellen
En beter waer gecort soo eene slange tongh
    Roel. (235) Sy is genoech bekent soo wel by oud’ als jongh,
Die eene tonge heeft gaet vry en vranck nae Roomen
Daer ick oock heb geweest, en gesont weer gecomen
Maar in Luy lacker lant daer was ick al te wel
    Serm. Had gy in’t tabbegat dry mylen door de hel
(240) Oock eens geweest, gy had daer seker moeten blyven
    Roel. Neen daer en was ick noot daer sitten de quay wyven
Door ’t wenschen van de mans, die meester willen sijn
Gelijck het veel tijts gaet door huys twist dat fenyn
Des Houwelijckx wort genoemt, ick was oock in Betanien
(245) Te Salamanca in’t Moorenlant, Gallicien, Transsilvanien
En in Oostindien, en oock in Montelban,
Somma Sommarum ’k heb geweest by alle man
Tot boven’t Pieren lant, daer woonen d’Antipoden,
Oock in Aegypten daer s’aenbidden valse Goden:
(250) Maer Montelban dat is eenen seer grooten bras
Daer Reynaert bont genot van Vranckrijck heer van was:
De bont genoten met den Coninck Carel aen de ronde tafel saten
En hadden dat geluck dat sy oock met hem aten:
’k Segh Ront, om dat soo was, maer viercantich niet
(255) Gelijckmen noch de selve binnen Vranckrijck siet...
Maer te Valiadolit is een Mert die wort
Viercantigh gcheeten, die ick oock heb gesien
Acht is de helft van sesthien, sesthien guldens
[p. 17]
Plach te wesen eenen souverain, eenen stuyver acht
(260) Negemannekens sijn, negemannekens sijn
Goet voor Lasaris klippen, die eertyts meer
Deden als nu de flippen, hebt patientie te hooren
Maer de rest. Serm. Ick wou wel dat ick u sach
Cruypen inden nest, Balga te Diabolo, ick sou
(265) Den fiel vermooren, jo te rompera su cabes
    Roel. Den vent die spreeckt op ’t mes
    Serm. Men sou in’t clappen en sijn tateren licht dolen
    Roel. Gy en begrypt my niet, hoe licht dat ick’t verholen
Van mijne wetenschap in’t clappen doen verstaen
(270) En daer med’ om can gaen... Serm. Calla boca picaro.
    Roel. ’T is soo gelijck ick segh, die doolt verliest*den wegh.
Seven manieren van verliesen sijn te vinden...
Te weten die verliest door’t sterven sijne vrinden
Verliesen sijn goet, verliesen sijn eer, verliesen sijn bloet,
(275) Verliesen sijn vel, verliesen ’t verstant, verliesen
Sijn spel, verliesen sijn lant, verliesen den schat
Verliesen den bal, verliesen sijn gat, verliesen ’t al,
Eyndelijck verliesen sijn wijf tot meerder vreught
Van hunne mans wanneer sy niet en deught.
    Serm. (280) Ick ben hier gebrilt met eenen sotten geck,
Het schynt den Duyvel sit van binnen inden beck,
Gy sult u backhuys stil en sonder spreken houwen,
Oft ick doen u terstont soo naer den toren stouwen,
Gy Duyvel als gy bent. Roel. Mijn Heer die spreckt seer wel
(285) De Duyvel is in de Hel en comt ons oock tenteren
Met alderhande quaet, want het sijn sijn afferen,
Nochtans en hoor ick vande Duyvel niet geren.
’K en sal hem niet besweren, al was hy hier ontrent
Dat hy blyft inde hel, daer is hy best bekent.
    Serm. (290) Este Demonio no vale nada, ick segh u swyght
Oft ick sal u met mijnen spada als een hondt doorsteken
    Roel. Die eenen mond’ heeft magh voor hoogh en leegh wel spreken.
[p. 18]
    Serm. Het schynt hy is beseten met den Nicker inde tongh
    Roel. Mijn Heer belieft te weten dat Nickers sijn
(295) Het gene is geseyt de Duyvels uyt de Hel,
    Serm. Picaro dat weet ick wel, swyght, oft ick steeck
U door het vleesch. Roel. Daer voor ick niet en vrees:
Het vleesch en is geenen visch, den visch is flegmatieck
En gy sijt colorieck. Serm. Jae om u t’ affronteren
(300) Wat valt hier van den vis oft vlees te disputeren.
    Roel. Om dat het sijn afferen van eenen grooten bras.
    Serm. Het comt gelijck een tangh op’t vercken hier te pas
Dus en wilt my niet meer met u getater quellen.
    Roel. Men kent gemeynelijck de Sotten aen de bellen...
(305) Ick die verstandigh ben en wijs gelijck gy weet
Sal. Serm. Sal sal, ick wou den uyl u backes vol scheet
Dan waer u tongh gecort: swyght, en hoort naer mijn reden
’K heb eene vrou soo wel als gy van d’ader wel gesneden
Die u met haere tongh al veer te boven gaet
(310) Jae sou een Advocaet in’t clappen licht beschamen
Dus wensch ick u en haer maer eens te sien te samen
Wie dat sou meester sijn... ick bid’ comt daer eens by
Ick houd’ u voor genoot om teten, gaet met my
Want ick waer al te bly, cost gy haer overpouffen
(315) In’t spreken ’t waer my lief. Roe. ’ken moet daer op niet stouffen
’K sal doen al dat ick can, laet my daer med’ begaen,
Woont mijn Heer veer van hier. Serm. Hier by naest den mooriaen
Daer de twee staken staen voor alle de clappeyen
Die iet hebben misdaen, comt ick sal u geleyen:
(320) Seght dat gy mijnen neef en naeste maeghschap sijt
    Roel. Daer ben ick toe bereet, ick en schel haer niet quyt
Al overwon sy my in ’t clappen naer u seggen
Ick sal mijn reden haer soo weten uyt te leggen,
Dat sy wel swygen sal. Serm. Ick gaf u een duccaet
(325) Soo ’t was gelijck gy seght, soo g’ haer te boven gaet:
[p. 19]
Want uyt al haer geclap en is niet te geraken
Sy is gemeestereert in’t clappen, en haer saecken
Staen niemand’ daerom aen, want ten comt niet te pas
Daer sy mijn hooft med’ breckt, ten sijn niet
(330) Als woorden sonder sin. Roel. las plumas y pallabras
que el viento lieve son nadas: dat is te seggen vrindt,
Woorden en pluymen die den wind’ doet ruymen
En sijn maer schuymen, soo swyght maer stil
Om u vrou eens te sien dat staet in uwen wil
(335) Den wil die gaet voor ’t werck, ick sal dan mede stappen
    Serm. ’Ksal goeden wyn doen tappen en u beschencken vrint
Maer noemt my altijt neef: Roel. dat is het geen my dient.
    Serm. Roelando gaen wy dan: ick sal u altyt prysen
Om dat ick u aensien voor een der seven wysen
Roel. (340) Of sotten spreckt recht uyt: Serm. siet dat gy
Toch de kuur in ’t clappen niet verbruyt
    Roel. En weest in geene pyn Serm. ick ben in groot verlangen
Wat datse seggen sal, en hoe s’u sal ontfangen:
Want ’t is een beleken: een rechte ydel tuyt...
(345) Wy mogen haer niet stooren: Roel. Ick sal my laten hooren
                    soo soet als een priem van een luyt
    Serm. Die hoör ick al te geren. Roel. Gy spreckt seer wel
Want ’t is d’eerste snaer van te quiteren
Daermen op singen can de aldersoetste woorden
Ha que lîndo juego gestelt in syn vyf oorden,
(350) De biddende oorden sijn vier, vyf voor vier is te veel,
Eenen Boer en is niet eel, met vyf plachten te vechten
Don Sanchos en don Diegos knechten,
Don diego had eenen herten cop.
    Serm. ’T is wel en swyght daer van: ick bidde houd’ toch op
(355) Wy sijn hier aen myn huys en wilt u niet ontstellen
Het is genoech geclapt, ick sal nu eens gaen bellen
En als wy binnen sijn, doet dan dat gy begeert
Maer ’k bidde swyght soo lanck. Roel. Die swyght die [p. 20] consenteert,
En voor den arrebyd nopt* sijnen loon te crygen,
    Serm. (360) Dat sal geschieden neef wilt daer van noch wat swygen
    Hy belt.                             Agneet de dienstmyt uyt.
Welcom mijn Heer. Serm. seght my eens Angeneet
Is Iouffrou tuys en oock daer by de spijs gereet...
    Ag: Al over lanck mijn Heer ick bid’ u tred maer binnen
    Serm. Waer is Mevrou, Agneet Agn: vast besich met spinnen
    Serm: (365) Soo can sy noch wat winnen. Hoe is sy nu soo fijn
En neerstigh aen het werck, seght dat ick mijn cosijn
heb med’ gebrocht om saam het noen mael hier te eten
Agn, Mijn Heer ’t is wel ick sal ’t terstont haer laten weten
Ick heb noch wat te doen...
    Serm. (370) Wel wat is dat geseyt gy onbeleeft fatsoen
Hoe spreeckt gy hier soo stout, geeft my soo aenstons reden
Van ’t gen’ gy hebt te doen eer ick u stoutigheden
Verleer met dit rapier...
                                            Beatrix* sijn vrou uyt.
                                    Ick heet u willecom Myn Heer.
Toch seght...... wat reden en waerom
(375) Dient dit gekakel hier, wat valter soo te rasen
Gaet inde keuken: om u vier wat op te blasen
In plaets van hier te prasen: ick heb u seven mael geroepen vuyl laudaet,
Ick sal u leeren soo gy terstont niet en gaet.
    Agn. Wel als gy kyven wilt roept noch twee hondert keeren
(380) Ick moest eerst dese heeren in laten eer ick u
Gerieven cost Mevrou, u clappen loopt te veer
    Beat. Siet desen vuylen derm ick smyt u voor de steer
Met eenen bessem steel... wie sach oyt in syn leven
sulck eene stoute dant, ick segh den dienst u op
    Agn. (385) Als gy mijn gelt sult geven
Ick haest vertrecken sal, Beat. dat is gereet gy swijn
Gy hebt al veel gehadt, als ’t sal gerekent sijn
[p. 21]
U niet veel comen sal, ick wil u leeren seggen
Twee hondert keeren roept, als men dat uyt wil leggen
(390) Wort van twee hondert wel twee duysent oock verstaen
Alsmen by’t Cyfer twee voeght noch dry okens aen
Dat is de rechte cunst gy sotte griet der grieten.
    Agn. Mevrou u clappen sou op’t lesten my verdrieten
Ick wil verhuysen om al d’okens die gy maeckt
(395) Daer noch van d’een oft d’ander tuyn noch staeck en raeckt
Beat. Ick segh noch eens gy griet, de okens en doen
In’t cyfer niet, want ’t Cyfer comt,
    Agn. Het cyfer, het cyfer comt: ick wensch dat gy
Cost swyghen, want soo ick merck begint sy
(400) Haer stuypen weer te crygen, ’t is koeck-koeck eenen sanck
En nimmermeer gedaen.
Ick heb u Cyfer en u okens wel verstaen.
    Beat. Wat seght gy labbekack begint gy weer te pratten
Dat sal u rouwen, ras haelt uyt ’t Salet de matten
(405) Om schoon te maken eer ick d’ ooren eens verwerm.
Met eene vuyst oft twee gy vlugh en vuylen derm.
    Agn. ’Tis wederom alerm, en nimmermeer eens vrede
Gelijck het wel betaemt, ick neem mijn dingen mede
En gaen wegh sonder gelt dat ick wel crygen sal
(410) Als gy gedaeght wort voor den loon Joffrou moy al
’Ken wil al u gekal niet langer meer verdragen
    Beat. Die sulcken stouten meyt den cost geeft, wacht veel plagen.
                                                            Sermiento aen Roeland’
Wat dunckt u van dat stael, heb ick’t niet wel geseyt
Dat sy wel clappen can. Roel. Wie is dat. Serm. Onse meyt,
(415) Genoemt Agneet Rabina.
    Roel. Een meyt die heetmen te Valentien fadrina,
En in Italien Moscarra wort genoemt, in Vranckrijck
Servant daer weer is op geroemt om hunnen cloecken aert
Die al veel frayder sijn, als Spaense in hun wesen
(420) Diemen Servienta noemt luy vaddigh noot gepresen
[p. 22]
Gaspirra Portogies filomoquia Hooghduyts
En onder de fielen wort geheeten deyffa,
Ancilla in’t latijn, moscorra biscains, en in
Het Neerduyts Maert oft meyt want ick heb hier
(425) En gins toch al te veel gesien om alles af te meten.
    Serm. Ten can niet minder sijn: hoe sout gy ’t anders weten
En gaen wy noch niet eten, waer naer wy wachten dan
    Beat. De tafel staet gedeckt, sie daer, bent gy den man
Thoont u authoriteyt wat valter veel te praten:
(430) Sit aen, wy weten wat wy moeten doen oft laten
Ten sijn geen potentaten daer men naer wachten moet,
De spys is by de hant, soo moet gy maer beginnen
En proeven oft u smaeckt, den smaeck, vande vyf sinnen
Het alderbeste is daer men by leven moet.
Roelando etende.
(435) Mevrou die spreeckt seer wel, den cost is wonder goet,
Seght al het gen’ gy wilt, ick geef aen u Audiensi
    Beat. Mijn heer gelieft met ons te hebben wat patiensi en daer by geeft silensi
In ’t hooren wat ick segh, en die de selve geeft
En daer by met een vrint sijne patiensi heeft
(440) Can alles overtreffen en stellen daer med’ effen
Veel hatelyck verdriet want Iob die de hooveerdicheyt verstiet,
Hem licht geseggen liet
En sijn patientie heeft daerom veel vercregen
Al was sijn vrou heel boos, en tot veel quaet genegen
(445) Gelyck als wort geseyt maer sy belogen wort
Ick en gelooft oock niet: Serm. Vrou maeckt u reden cort
U prosa comt hier niet te pas moght gy wel weten
Tapt eens een pientjen wyn dat smaken sal op ’t eten,
Veel clappen staet niet wel, dus laet dat clappen staen
(450) Myn Neef is haestich om terstont naer ’t hof te gaen
    Beat. Naer ’t hof daer hy van den Eeldom sijn gepresen
[p. 23]
Maer hy en mach daer niet beschaemt oft te stout wesen,
want schaemte ist geslacht van groote simpelheyt
En eene simpelen is vol van bottigheyt...
(455) De botheyt soo men sijt, wert van carel den stouten
Verstooten en misacht: Serm. Laet ons wat anders kouten
Ten comt hier niet te pas van’t gene gy al seght
Datter wat anders op de tafel wert gerecht
’T sou beter smaken als ’t geclap van tater woorden
    Beat. (460) Gelyck u neef die in sijn seggen sonder oorden
Geen reden overleyt, de reden nochtans is
Daermen op steunen moet om de gesteltenis
Der saecken daermen van wilt spreken, vast te stellen
Om te proberen ’t geen men imand’ wil vertellen
(465) En doen gelooven, met een goet en vast verstant
En die dat niet en heeft tot eenen onderstant
Van syn vyf sinnen, die en moet sijn reden niet
Beginnen, en daer by al meer seggen als hy daer
Naer goet can doen soo valt sijn seggen vals
(470) Als hy geen reden geeft, waer uyt dat is te mercken
Hoe dat ’t verstant is het begin van alle wercken,
En ’t werck gelegen is in cloecke neerstigheyt
Die ’t werck vervoorderen can, maer door geen luyigheyt
Die vyand’ is van sorgen
    Roel. (475) Mevrou ick bid u swyght gy sout u licht verworgen
Want gy daer van noch spreeckt, en daerom dient
By tyt mijn seggen oock ontdeckt
Het is gelegen inde dispositie van de natuer alleen,
En de Natuer is door de lichamelycke cracht gemeen,
(480) want sy disponeert en onderhout de sinnen
Goy sinnen connen veel by ider een verwinnen
Die gram sijn en gestoort: naer ’t uytlegh vande spreuck
Te weten, hooren, sien, gevoelen, tasten, reuck
Die geven aen den mensch verscheyde wetenschappen,
(485) Want soo daer een ontbreckt connen sy ons ontsnappen
[p. 24]
De wetenschap alleen consisteert inden val en die in
Sonden valt, staet op altijt en daerom verleent ons
Godt een saligh Hooghetyt, vier hooghtyden comender
Op een Jaer, te weten Alderheyligen, Kerssemis
(490) Paessen, en Sinxen daer naer, Sinxen is een wonderlijck woort.
    Beat. Gy comt hier met wonder woorden voort,
Geeft my eens vande wonderheyt de reden,
Want gy noch niet en weet van wonderheden*
’T is voor n slecht verstant dan al te scherpen saeck,
(495) De hooghste is de rust, de leeghste is de wraeck,
De declinatie, daer van, oft de vernederinghen
Daer worden door verstaen veel wonder vremde dingen
Die nochtans over al genoeghsaem sijn*verbreyt.
    Roel. Gy hebt terstont daer van de declinatie geseyt
(500) ’T is waer datmen moet alle namen declineren
Gelijck de meesters aen ons inde scholen leeren...
De dichten worden geconjugeert, te veel geabrevieert
Te vet niet geladeert, te plomp gegouverneert
Te sot en te dul gebrideert, en fin dat is te seggen
(505) Ick heb verstant genoch om alles uyt te leggen,
Gelijck ’t spaens dicho seyt apressura demanda
Especiosa respuesta, dat is het rechte slot.
    Beat. Och man wat is dat toch voor eenen dommen sot
Die gy met u hier brenght hy sou my simpel maken
    Roel. (510) Dat is om dat ick hier tracteer van hooge saken
Van crachten der Natuur, van’t Hemelrijck gestel
Oft den Empireum en onderaertse Hel
Van den Sodiacus, piramidaelse schaeyen:
Vande divisien, die niemant wel can grayen...
    Beat. (515) Wel brenght gy desen vent hier med’ tot mijnder spyt
    Serm. Neen, om dat gy als hy seer wys en ervaren sijt
In’t discoureren van hoogh en leege saeeken
Die ick niet en verstaen. Beat. ick oock niet
Men sou braken van soo een sotte geck.
[p. 25]
(520) Wat datmen seggen wilt de spreeck-cunst hanght daer aen:
    Serm. Presto me vera libera de una mala mucher,
Ick heb dit wel verstaen en beter noch
Gepast om mijn debvoir te quyten, ick sien
Dat desen sal mijn wyvens tongh verslyten
(525) En daerom sal ick hem hier houden een heel Jaer.
    Beat. Wat seght gy een heel Jaer, een Jaer, ô neen voorwaer
Ick liet my liever soo op een geleye bannen
Als te verkeeren met sulcken clappers van mannen
Die erger sijn als sot en meer als dobbel geck.
    Serm. (530) Het hert thoont sich geveyst in eenen vleyers beck:
’T breckt enckel wijs, ende gecken hem gelooven,
    Agn. Soo eenen dwasen geck sou iemants sinnen rooven
Iae sotter maken als hy selver is in schyn
Van wys, gelyck gemeynelijck de sotten sijn,
    Beat. (535) Want hy hier langer blyft, ick sterf van ongenuchten...
    Agn. Mevrou wat gaet u aen, ick denck ten sijn maer cluchten
Oft corts wyl soo men seijt Beat. uyt eenen quaden gront
Seer selden comt wat goets gelijck uijt sijnen mont
Door ’t vals geclap oock comt, hy en sal hier niet blijven
(540) Al sou ick bersten om hem met mijn clappen, kijven
En tieren te doen gaen, daer hy van comen is
Want ick sou sterven van pure ontsteltenis
Soo’t langer duerde, gelyck hier tot mijn groot leet
Geduert heeft en noch duert, wat dunckt u Ageneet
(545) En heb ick geen gelijck. Agn. dat canmen te licht weten
En oock proberen, dat die clappen haest vergeten
Wat datter is geseijt om hun verdraeyt verstant
En al te lichten aert beat. Hy houd’ my inden bant
Van ’t swijgen dat ick niet een woort by naer can spreken
(550) Het is Sermientos schult die heeft ons uyt gestreken
En houd’ met my den Aep: Roel. Men verstaet imants sin
[p. 26]
Met wel te spreken, en als ’t spreken een begin
Van goede reden heeft dan canmen licht begrypen
wat datter wordt geseyt. beat. dat ick hem af cost nypen
(555) Sijn tongh ick sou het doen, want ’t is onredelyck
Dat gy my soo vergramt, in ’t heele spaense ryck
Geen grooter habladors als hy worden gevonden
Gelyck ick wel geloof. Roel. die quaet peyst valt in sonden
Om dat niet erger als de quay opini is
    Beat. (560) Soo dit noch langer duert ick mijn verstant dan mis
Want ’t is onlydelyck. Serm. wel wat mach u gebreken
    Beat. Niet anders als alleen dat ick niet en mach spreken.
    Roel. Met spreken lieve nicht verstaet men imants sin,
Die spreken wilt moet eerst met een seer rijp begin
(565) Wel peysen wat hy seyt, om niet te sijn bedrogen
In ’t gene dat hy spreckt, als m’achterhaelt de logen
Die van het spreken comt, de tongh de spraeck regeert
Die dient wel overdacht ’t gen’ men concipieert
Dat goet en quaet can doen in ’t selve te misbruycken
    beat. (570) Ick sou my wel soo dick van spyt hier overbuycken
Dat ick licht bersten sou, Iae vrees te bersten noch
Om dat hy ons hier niet en payt als met bedroch
Dat ick niet en begryp noch en can overwegen.
    Serm. Mi Alma Corason hier in is ’t luck gelegen
(575) Dat ick daer door verwacht, want als gy swijgen cunt
En dat ick meester blijf dan slaen ick goede munt
Van eendracht sonder, twist, want u gedurich kyven
En staet my gants niet aen beat. Gy sult noyt meester
            blijven al draeght gy noch de broeck
Maer sitten inden hoeck. Serm. En sijn dat geene plagen
(580) Dat wyf altijt de broeck sal tegen reden dragen.
Neen dat en can niet sijn, terwyl ick meester ben.
    beat. Gy meester, neen voorwaer, ick u veel minder ken
Als eene schotel vod, wanneer gy sulcken schelmen
Gelooft, als desen is. Roel. Ick bid u wilt behelmen
[p. 27]
(585) Met reden u vernuft, want die geen reden geeft
Is dom en sot, jae suft... gy sijt wel onbeleeft
Soo gy dit niet verstaet, al dat ick heb gesproken
De lauter waerheyt is. beat. en waert gy maer gebroken
Den hals waer ick gerust. Dan waert gy doot, en ’t sou
(590) Wat beter gaen Seignoor. Roel. ’k geloof dat wel mevrouw...
Leet, spyt en swaer verdriet sijn dryderhande plaegen
Die hebben menich mensch vroegh naer hun graf doen dragen.
                                                                    Agneet uyt.
Is dien geck hier noch, ’t waer beter dat hy was
In Catalonien, want hy hier comt te pas
(595) Als ’t vyfde wagen rat, om imant t’afronteren.
    beat. D’afronten sijn licht door goy tongen te cureren
Waer uyt d’injurien den oorspronck nemen, en
Processen oock daer naer. Roel. Mevrou ick dat beken
’T herroepen staet daer by en d’eer weerom te geven
(600) By die heeft ongelijck, dan is geen quaet bedreven.
    beat. Ick reprobere dat, alsmen het negatief
Inspant ’t contrarie daer tegen is niet nief
Men staet op desen tyt vast op de nief gesintheyt
En hoe het gaat oft niet, ten is maer domme blintheyt.
(605) Daer sy naer leven, nu des’ woorden hebben cracht.
    Roel. Mevrou ick bidde in het dispuet niet en versmacht
Want ick het niet en acht en schynt oock niet te rusten
Op eenich fondement. Beat. Het sou my moeten lusten
Dat ick ’t niet beter wist als gy my seggen wilt
(610) Al u getater en geclap voorseker schilt
Van mijn als dagh en nacht. Roel. Dat wil ick geren lyen
Om dat gy sijt een vrou die wel met de getyen
Der zee comt over een, die op en af dan gaen.
Naer de gelegentheyt van d’ou en nieuwe maen:
(615) Soo ist met u verstant, dat qualijck weeght dry Asen
En ’t mijn meer als een pont, wat wilde toch al prasen
    Serm. Ick lagh my doot met sulck een vremt discours
    beat. Het mijn is wijs en eel, en’t sijn is op sijn boers
[p. 28]
Daer ider een med’ spot. ’k sal missen noch mijn sinnen.
    Roe. (620) Seght niet meer als g’er hebt laet u niet overwinnen
Van sulcken frenesi. Beat. De frenesi die wort   
Uyt d’hersens eerst gebaert die het verstant vercort
En licht verliesen doet om simpel dan te blyven.
    Roel. De sinnen van de sotte dom waenwyse wyven
(625) (Willende wyser sijn als de mans) altijt staen
Als den eclipsis staet tussen de son en maen.
    Beat. Wat wilt gy hier toch van den Eclipsis leeren,
De tussen stellingh van de aert can die causeren.
    Serm. My dunckt ick leer hier noch de heel philosophi
    Beat. (630) Dat is noch veer van myne vrou theologi
Die daer aen veel verschilt en niet en is te gelijcken
By den eclipsis soo ick u wel wil doen blycken
Als sy in haer piramidaelse schaey geraeckt.
    Roel. Nicht gy u reden al vry wat te duyster maeckt
(635) En sonder schyn oft licht van claerblinckende stralen
Waer uyt men moet den sin van sijne kennis halen
Soo claer gelijck de son die hondertsestich-mael en noch
            meer grooter is
Als heel de werelt in haer ruym gesteltenis,
Het gene gy noch noyt en hebt oprecht geweten,
(640) Daerom syt gy met de laetdunckentheyt beseten
Die minder is als wint, hoort met aendachtigheyt
Hoe dat Copernicus den Ticho reprobeerden
Om dat sijn studie twee centers affirmeerden
’T gen’ hem niet aen en stont, maer heeft met groot gewelt
(645) De Son en aerde in elck anders plaets gestelt,
Pitagoras heeft oock gemeynt als dat den Hemel
Een ware siele had die hem gaf het gewemel...
Ick bidde luystert toe en hoort dan nae de rest
    Beat. Man desen is gebroyt uyt eenen narren nest
(650) Ick bidde jaeght des’ pest toch wegh: oft ick sal sterven
Oft uyt sijn sot geclap een groote plage erven
[p. 29]
Die my de Doot sal doen, eer ick hem bastonneer
Omdat ick sulcken geck in huys niet en begeer
    Serm. ’K ben bly dat ick de eer heb om u te sien wycken
(655) Voor desen meester by Cicero te gelijcken
Om sijn subtile tongh dat is niet dan te claer
    Beat. Wel hoe gelijckt gy my by eenen tooveraer...
    Serm. Dat waer my leet, mijn lief ick vond’ my maer gedwongen
Om eens te weten wie de beste van u tongen
(660) In’t clappen soude sijn, maer gy verwonnen sijt
    Beat. Ick segh noch eens maeckt my toch desen raesbol*quyt
Oft ick sal mijnen haet op’t lest noch aen u vreken,
    Serm. wel hoe mijn lief waerom. Beat. Om dat ick niet mach
            spreken om sijne rappigheyt.
    Serm. ’T is waar*sy heeft gelyck. Heb ick’t niet wel geseyt.
                Binnen.                                     Agneet uyt.
(665) ’T is hatelyck daer noyt tongen en sijn te snoeren
Soo hatelijck niet, daermen siet dat satte boeren
Sitten in gelach daer men sulcken getier
Oft sotternye niet siet gelijckmen hoort alhier
Van twee die nuchter sijn gemeestereert in’t clappen
(670) Makende meer geschal door al dat hatich snappen
Als Exters op den boom sittende in het wilt
’K en weet niet wie van twee malkanderen veschilt.*
Men sou in het gchoor verliesen sijn vyf sinnen...
                                        Den schout met twee Dienaers clop-
                                        pen van binnen om in huys te sijn
    Schout. En isser niemant tuys... doet open laet ons binnen
    Roe. (675) wat droes is dat geseyt, Agneet wie mach dat sijn.
    Agn. ’t is de Justitie. Serm. Och Godt ick ben in pijn.
Dat is om my gedaen, eylaes ick vrees mijn leven
    Roel. Waerom. Serm. En heb ick geenen hou doen geven
Aen mijnen vyant, ’k vrees dat het verraden is.
[p. 30]
    Roel. (680) Ist waer och Godt ist waer, ’t is seker en gewis
Datmen u vangen comt, en ick staen oock bedropen
Om dat ick oock hier ben. Schout. Ick segh noch eens doet open,
Oft ick thoon mijn gewelt, gy vlugh en pekelhoor
Doet open oft ick loop de deure inden vloer
    Agn. (685) Seght my eerst wie gy sijt, mijn meester is noch buyten
Dry mylen wel van hier. Schout wilt gy noch niet ontsluyten
Ick sal u by den cop doen vatten: oft comt veur
    Agn. Mijn heer ken vinde geenen sleutel vande deur
Hoe can ick open doen: Schout. ick sal den smit doen bringhen
(690) En blijft maer by, den schelm en sal ons niet ontspringen
Hoe dat hy ’t maeckt oft niet, en Roeland’ oock die wy
Hier hebben in sien gaen Roel. O droes ’t is oock om my
Mijn lieve Ageneet wilt my toch ivers stoppen
    Agn. dat sal ick geren doen des’ mat (om uyt te kloppen
(695) Het stof, leyt hier gereet, voeght u daer onder) dan
En vinden sy u niet, Roel. Ick sal doen dat ick can
Als ’t anders niet can sijn ick hoor de fielen comen
Want sy my vinden hier soo word’ ick wegh genomen
Och en verraed’ my niet. Agn. Gy sijt gestopt swijght stil...
(700) Nu gaen ick open doen. Roel. ’k sal volgen uwen wil
Agneetien lief toch swyght, en wilt my niet ontdecken
Voor dat gy siet dat sy daer naer van hier vertrecken.
    Serm. Sijt gy maer vry gerust hebt gy niet op het lijf
                                        Roelant steckt sijn hooft uyt de mat.
Niet als de mat, maer ick bevreest ben dat u wyf
(705) My licht beclappen sal. Serm. Hebt gy dan iet misdreven.
    Roel. Dat weet den Schout het best, myn heele leden beven
Om dat ick heb misdaen daerom heb ick wel reen
My te verborgen, eer dat hy comt ingereen.
                                        Schout met twee Dienaers uyt.
Schout. Ick neem u in arrest Sermiento, om de feyten
[p. 31]
(710) Dat gy hebt toegestaen, dat is in’t cort geseyt
Om eenen hou die gy aen imand’ hebt doen geven
Die hem by naer de doot gecost heeft, noch in’t leven
En aen my claer gethoont, en had ick den bandiet
Die’t feyt bedreven heeft, hy waer oock in’t verdriet
(715) En sou aen eene galgh daerom worden gchangen
    Serm. ’K en draegh my dat niet aen, gy cunt hem sien te vangen,
Waer gy hem vinden cunt, want ick onnoosel ben.
    Schout Dat weten wy het best, ick bid u dan beken
By tyt u schelmstuck eer men u sal bedwingen
(720) Een ander lieken door de pijnbanck te doen singen
En gaet met ons terstont. Serm. Daer en vrees ick niet voor.
    Schou. Wel by provisie soo gaet met hem dan door     Beat. uyt.
Wel wat is dat geseyt soo imand’ aen te tasten
Die geene schult en heeft. Schout. Soo spreken al de gasten
(725) Die’t vuylste sijn van school: en weest in geene pijn
Daer wy hem leyden Joffrou sal hy seker sijn
En morgen op’t stadt-huys. Dien. Wy volgen ons bevel.
Schout Hadden wy den bandiet, men sach een ander spel.
Binnen.
    Agn. Mevrou den clapper is oock wegh gy kunt nu spreken
(730) En seggen datge wilt. beat. Dat waeren de gebreken
Van mijn stilswygentheyt perfors maer nu verlost
Tot mijne groote vreught
    Agn. Mevrou ’k geloof dat wel, hy en ded’ hier geen deught
Den schoutech noch veel min, ick hop’ dat de afferen
(735) Van mijnen man wel staen al doen’s hem arresteren.
    Beat. Dat is niet dan te claer, sijn saeeken staen te schoon
Dat sy vry doen hun best, daer is niet eenen thoon.
Van’t oplegh dat hy sou hebben doen imant geven
N’en doodelyeken hou. den schoutech is daer neven
(740) ’K ben bly dat dien clapper is geretireert
Hy had my anders half doot gedisputeert.
[p. 32]*
’Ken weet niet waer hy hadt gehaelt al d’argumenten
Die hy bracht voor den dach.                 Roel. onder de mat.
In’t Concili van Trenten
Waer voor gy swygen moest. Bea. o dróes hy is daer noch
(745) En ick en sien hem niet, ’t is spoock oft vals bedroch
    Agn. Ick had vergeten dat ick hem daer onder dolfden
    Beat. Ist waer ’t waer goet dat wy hem daer eens lustigh kolfden
Met stocken op den rugh swyght stil en siet maer aen
Hoe dat dit spel met hem op ’t lesten sal vergaen
(750) Het is een stout bestaen voor sulcken vuyle clappers
    Roel. Ick heb het oock geleert uyt ’t boeckxken vande snappers
Dat gy noch niet en kent, noch die tael niet en cunt
Als ick die meester ben, want schoon ick cruys noch munt
En heb waer med’ ick onderhouden sou mijn leven
(755) Een tongh die clappen can de cost can imant geven;
    Beat. wat droes is dat geseyt, den clapper weer begint
Sijn tongh die hanght gelyck de huyke naer den wint
Dat hem den nicker hael, soo hy niet en wilt swijgen
En my silenti geeft, oft soo ick hem can crygen
(760) In mijne macht en cracht ick smijt den schellem doot
    Roel Mevrou de silenti is inde cloosters groot
Maer niet by die veel clapt als gy tot mijn mishagen
Laet my maer stil hier uijt en dat ick ben ontslagen
Voor vrees en achterducht ick u silenti geef.
    Beat. (765) den dief maeckt my soo gram dat ick schier schud en beef
Vande ontsteltenis... wie sou dat werck niet schouwen
    Roel. Ick niet maer wel de quade tongen vande vrouwen:
Het sijn serpenten als sy worden eens geruert
    Beat. Dat u den bitebou naer ’t kot der hellen vuert
    Roel. (770) Daer het vrouwen gespuys haer clapschool houd en wooningh
[p. 33]
Mits sy daer meester sijn gelijck ick tot betooningh
Der waerheyt tuygen can, dat is teynd’ en besluyt
    Beat. Agneet haelt stocken aen en clopt de matten uyt
Van’t stof dat daer in steckt, dan hoor ick niet meer klagen
(775) Van vrouwen clapperny, alsmen die can met slagen
Doen swygen geeft maer hier...         Agneet brenght stocken.
                maer grendelt eerst de deur
En treckt den sleutel af. agn. van achter en van veur
Ist huys genoegh in slot beat. slaet toe wilt hem niet mijen
Daer niet verloren gaet als datter valt ter sijen...
    Roel. (780) ey ey wat droes is dat ick sal u helpen slaen
Geeft my oock eenen stock om ’t stof doen uyt te gaen.
    beat. U tongh dat is het stof, die soecken wy te breken
Oft te doen swygen schelm Roel. ick en sal niet meer spreken
Ick bidde houd’ togh op, k’sal liever blyven stom
(785) En gaen soo stom naer huys.*agn. dat is silentiom
    Beat. Slaet toe Roel. ey ey Mevrou en brenght my aen geen schanden
Gy sijt rap in de tongh nogh rapper in u handen.
    agn. Soo moet het gaen Mevrou, slaet daer is stof genoegh
    Roel. Dat weet*ick wel gy hoer, gy vercken en vuyl soegh
(790) ’K ben inde mat verweirt, cost ick daer uyt geraken
’K en sou geen argument van nieu-crakeel meer maecken
Maer bidden om gena, houd’ op, k’en spreeck niet meer:
    Beat G’hebt dat noch eens geseyt, het is nu mijnen keer
Om spreken swyght dan vry Roel. ten is niet te verdragen
    beat (795) Soo langh gy spreken blyft, sal ick oock blyven slagen
    Roel. Wel mach ick dan niet vragen de reden van u wraeck
    Beat Neen filtsack, want ick vind’ daer in mijn tijt vermaeck
Soo moetmen uwe spraeck met soetigheyt doen stoppen
    Roel. Och is dat soetigheyt mijn hert van een te cloppen
(800) Dat u den blixem brant gy helse duyvelin,
    Agn. Het stof dat moet daer uyt, ten is maer een begin.
[p. 34]
    Roel Ey ey ick bid houd’ op. Beat jae jae als gy sult swygen
    Roel De droes mocht swygen die niet doet als slagen cryghen...
Houd’ op ick swygh terstont. agn. houd’ dat en dat ghy vlugh
    Roel. (805) Dat seyd’ bult oock en creegh n’en steen in sijnen rugh,
Ick segh noch eens houd’ op, ick sal u altijt eeren
En swijgen als gy wilt Beat men moest u soo eens leeren
En hooren disputeren oft singen op een maet die ick wel houwen can
    Roel Iae dat gevoel ick best ick heb den bras daer van
(810) De thoonen sijn te vals en al te slecht om hooren
    Beat. Hoe dat gy langer spreeckt hoe meer gy my sult stooren
    Roel. Ick swygh Mevrou ick swygh en op mijn knien val
Hoe dat gy langer slaet hoe ick meer spreken sal
Houd’ dan by tyt vry op g’hebt u genoegh gevroken
(815) Voor al de woorden die ick heb met u gesproken
Want ick ben half doot, ey ey agn. en past niet op’ geween
    Roel.* Gy schelmse beulen, daer breckt myn broeck van een
Gy sult u raserny, hoop: ick, oock eens becoopen
    beat. hy heeft genoch, houd op en laet hem loopen:
(820) Als hier met sijn bloot gat geheel beschaemt te staen
                Roelant.                             binnen.
Loopt boose pryen loopt dat u de donders slaen:
Het was alleen de tongh die my hier soo onteerde
En tot mijn droef gesucht de vreught in druck verkeerde:
De tongh is het verderf van lichaem en van siel
(825) Die menich eerlyck mensch in slavernijen hiel,
O tonge die u kent, kent oock licht uwe broosheyt.
Die weet dat dit clyn lit een werelt is vol boosheyt.
Eerschenders hoort dan aen, hoort vlyers tot u leet
Al schynt gy soet te sijn gy sijt, boos quaet, en vreet.
(830) De tongh den mens bedrieght ’t is ’t duyvels beste [p. 35] voetsel,
Meer dan ’t dry hoofdigh dier van Cerborus gebroedsel:
Een ongetoomde tongh brenght menigh in ’t verdriet,
Een ongeruste tongh haer eygen quellingh siet.
Een clappers tongh mishaeght aen Godt en aen de menschen
(835) En die lichtveerdich is, cryght lichtelyck quaey wenschen
En de nieusgirige, lanck, quaet, en*redeloos
Oproerich ongetrouw, grammoedich, hatich, boos,
Vuyl, haestich, vleyende, beroemende en spytich
Blammerende, en trots, dobbel en wonder bytich
(840) Sijn alsoo haetelyck als gift oft heete pest,
Die sijne tongh bedwinght sal varen t’alderbest.
Elck mensch een schipper is, en ’t schip dat is de siele
Die hy bestieren moet door d’alderbeste kiele
Van de wel leventheyt, de tonge is de stier
(845) Van ’t schip de zee de hel, elck klip een quaey manier
Dus stiertse wel in deught, soo wintmen ’t eeuwigh*leven
Dat is de haef daer wy worden nae toe gedreven.
Houd uwe tongh dan cort, soo vintmen eeuwigh rust
want doodt en leven staen naer haren eygen lust.
(850) Naer dat de tongh haer draeght geen hatiger manieren
Als dat men syne tongh niet en weet te bestieren
Naer reden en fatsoen, die sijne tongh bewaert
Gelyck Bernardus seyt, sijn siel niet en beswaert.
Maer houd’ die onbesmet van het fenyn der tongen
(855) Daermen van bersten moet als sy soo onbedwongen
Beliegen ider een, en brengen inden haet
Van die te licht gelooft, een boose tongh is quaet.
    Godt d’eer alleen
En anders geen.
FINIS.

[p. 36: blanco]

Continue

Tekstkritiek:

p. 3 comende er staat: comender
ibid. achterhaelt er staat: achterhaelt?
v de sober: ontbreekt hier een woord, zoals beurs?
p. 4 Advockaten, die er staat: Advocaten (die ibid. procureurs er staat: procureus
p. 6 het er staat: get
vs. 16 dwongh er staat: d’wongh
vs 98 acht er staat: aeht
vs. 99-101 is een tripelrijm
vs. 142 profijt er staat: profij
vs. 191 Philosophi er staat: Pbilosophi
vs. 100 slacht er staat: slecht
vs. 256-264 rijmen niet; in het vervolg is het rijm zeer ontregelmatig
vs. 270 verliest er staat: vetliest
vs. 290 segh er staat: sehg
vs. 359 misschien noyt of noopt of hoopt — er staat: nopt
voor vs. 373b Beatrix er staat: Beatrtrix
vs. 493 wonderheden er staat: wouderheden
vsl 498 sijn er staat: siju
vs. 661 raesbol er staat: rae bol
vs. 664 waar de eerste a is op zijn kop gedrukt
vs. 672 verschilt er staat: veschilt
paginacijfer p. 32 er staat: 23
vs. 785 huys. er staat: hnys.
vs. 789 ick er staat: ick,
voor vs. 817 persoonsaanduiding ontbreekt
vs. 836 en er staat: eu
vs. 846 eeuwigh er staat: enuwigh