Abraham de Koningh: Iephthah. Amsterdam, ca. 1630.
Uitgegeven door Lia van Gemert, Universiteit van Amsterdam, en Betsy Wormgoor.
Red. Ton Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton05102 - Ursicula
Eerste druk 1615 - Ceneton05098
De tekst is grotendeels gezet in gotische letter; voor neventekst en eigennamen is de romein gebruikt. Hier is het romeinse lettertype in een aparte kleur weergegeven.
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.
Continue
[fol. *1r]

IEPHTHAHS

Ende zijn

Eenighe Dochters

TREUR-SPEL.

[Vignet: gravure]

’t AMSTERDAM.
___________________

Voor Cornelis Willemsz. Blaeu-Laecken, Boeck-verkooper,
woonende inde S. Ians-straet, in ’t Vergulde A.B.C.


[fol. *1v: blanco]
[fol. *2r]

d’Eer-waerdighe, Kunst-lievende,
Hoofden of Regeerders, der
Brabandsche Reden-Rijck-
kamer (ghenaemt) ’t Wit Lavendel.
Midtsgaders:
Alle de Beminders der selver Bloeme,

ICk en hadde noyt gedacht Achtbare ende konst-lievende Hoofden en Beminders, dit mijn U.E. opghedraghen en toe-ghe-eygent Treur-spel, in lichten dach door den Druck yeder een ghemeen te maecken. Maer twee oorsaecken oft redenen hebben ons hier toe beweeght: d’eerste is, het begrijpt in sich verscheyden Leeringhen, (neffens een soo heel seltsame bedenckinge niet, tusschen desen Jootschen handel en den onsen begraven, onder den Reghel onses Tonneels:
    Vereenicht Landt ghedenckt: Als ’t Geluck op ’t hooghst komt vleyen, Soo mocht de Vrye-Maeghd haer Maeghdom wel beschreyen. Iudicum 11
    Iephthah vertoont het Beeldt van een kloeckmoedich Veldt-Heer, strijdt voor den waren Gods-dienst, en waeght zijn Ziele voor de vrywordinghe der Joden, vind sich uyt een opgeworpen Capiteyn der Roovers, een Hooftman en Richter der Israeliten siet, de grootste veranderinghe (of Zieldroefste geschiedenisse) van zijnen tijdt: Onwettich geboren, uyt eere verstooten, wederom aenghenomen zijnde, en op’t hooghste verheven, valt te schielick door een sotte belofte, uyt alle opgehoopte blyschap en glory, in een al te bitteren ongeluck. Somma, in hem is aen te mercken, een levendige schilderye van d’ongestadicheyt deser bedrieghelijcker Werelt. Ende gelijck Isaack (voor alle Godvruchtighe Iongmans) is een Spiegel van ware kinderlijcke gehoorsaemheyt, tot Gode en zijn Ouders. Soo ist dese Iephthahs Dochter, voor alle Maeghden; die haer Vader so vrywillich gehoorsaem was, (ja selfs [fol. *2v] ’tgene dat tegen de natuer, en ’t Goddelijc woort streed,) u leerende (O Dochters) wat ghy schuldich zijt te doen, in ’tgeen dat Gods woort en het Vaderlijck recht vereyscht. Maer of Iephtah een onbesneden geweest is, buyten de Gemeynte Israels, en oft hy zijn Dochter gheoffert heeft, oft op wat wijse, waer over selfs eenighe treffelicke geleerde twijffelen, wy laten hare achtbaerheyt in waerden een yeders vry gevoelen, en houdent daer voor, na de oversettinge by I. Liesveld gedruckt, (en met de waerheyts reden best over een komende) dat hy haer doode, als hy gheseydt hadde, en dat hy oock niet vreemt en is geweest van de Israelitische Kercke, blijckt hier uyt, dewijl den Apostel hem mede onder de gheloovigen telt, Heb. 11.32. dits de eerste Reden. De tweed is dese: Wy sien dat de Rijm-const hedensdaegs opstijght tot grooter eere, als voor heene geweest is, (of insonderheyt tot sulcke volmaecktheyt en suyverheyt) tot welcken arbeyt wy hoochlijc danck weten, de Zin-rijcste Poeeten, oft Rijmers van onsen tijt, als D. Allegonde, D.V. Koornhert, H.L. Spieghel, K. van Mander, D. Heinzius. P.C. Hooft, die de Musen hebben geoordeelt te wesen (’tgeen sijn Name medebrenght) ’tHooft der Poëten. Dese ende eenige andere, hebben met hare Spelen, Gedichten en Liederen, behaelt, ende behalen een onsterffelijcke naem tot eere en cieraet, der verdruckte, en gheen uytheems-woort-behoevende-Nederduytsche* Tale. Dese alle segh ick: Hebben my met hare Rijmeryen (Leergierich zijnde) opgeweckt, dat ick door ’t versoeck van mijne goede kennisse, my liet raden, (met Apelles) dese mijne onvolmaeckte Venus, ten toon te stellen, maer
                            Kon ick hooren, schuyl in stilt,
                            Wat de Schoeyer al bedilt.
ick mocht (oft gebeurden) op een ander tijt, mijn werc verbeteren, nae ’t spreeck-woordt: Berispt leert wel. Doch tegen de Streel oft Straet-Dichter* Momus, en kan oft en wil ick my niet beschermen. Met sulcken begeerte en lust, als ’tspel gesien en gehoort is E. V. Hoofden en Const-lievende Beminders wilt het Lesen, ’tis volkomelijck het uwe, ’t versoeck veylich te rusten onder de Vleughelen van uwe Toesicht. d’Almogende, verleene U. E. V. gheduyrige ghesontheyt, en een gelucksalich langh leven. Vale. In Amsterdam, den 20. Meert. 1615. V. E. allen dienstwillighen Dienaer.
                                                                        A. de Koningh.


[fol. *3r]

SONNET,

EUripides voor langhs dede al d’Aenschouwers weenen
    Doen Iphigenia bebloeden zijn Toonneel,
    En als een schoonen Bloem van haren groenen steel
    Gheblixemt nederviel, ghelijck een schauw verdwenen:

    (5) Doch Koning doet niet min wanneer hy’t oud voorhenen
    Droef Schouw-spel ons vernieut en ’tMaechdelijcke* bloed
    Van Iephthahs weerdste pant, uytstort als eenen vloed,
    Dan stervet al met haer, dan bersten schier de steenen.

        Soo werd een oud gheschicht vergetelheyt ontoghen,
    (10) En levend wederom gebootst voor yeders ooghen,
    Soo een uytheemsche daed met onse stof bekleed.

        Treur-speler! o ghy hadt ons jammerlijck verraden,
    (En doen de tranen van ons bleecke wanghen dwaden)
    Als ghy dien witten hals met een scherp Stael doorsneed.

                                                                I. V. V.

O Coningh die voor ’t Aertsch, het Hemels hebt
vercoren,
    U Ziele-loose-Romp heeftmen (wel eer) beweent
    U Jephthah nu er-rijst, komt Amstelse Ghemeent
    Komt siet zijn groote Geest op nieuws hier weer herboren.

                                                        EEN IN ’t HART.


[fol. *3v]

EER-DICHT.

GHelijck den dapp’ren handt des Maelders Taeffereelden
        Den Agamemnons Moordt, vermengt met Wijn en bloedt;
        Soo dat het oogh verschrack, en keef teghen ’t ghemoet,
    Oft’ twesen was of schijn van Ameloose Beelden.
    (5) O Koningh! van ghelijck soo twisten en krackeelden
        De sinnen onderlingh, vande gheheele stoet
        Een menichte des volcks in grooten overvloet
    Oft’ spel of errenst was dat hier u Iephthah speelden;
    Als met de Vaders handt de Dochter werd onthooft
    (10) Doen wierd’ de schaduw voor het eyghen stuck ghelooft
    Van ’t Vrouwelijcke hart dat buys van medelyen
        Haer tedre traentjes swalp. Doch ghy, O Koning treedt
        Den Koningh David na: dien heylighen Poêet
    Die Gheestlijck heeft ghedicht veel schoone Rijmeryen.

                                                GERBRANDT BREDERO.
                                                ’t Kan verkeeren.

KLINCK-DICHT.

G’Lijck Nijls Spreng-Ader ’t gantsch Egypten vruchtrijck voed,
    Aest ons dijn milde geest, O Reed’ners kloeck beschryven,
    En vroomt der vromen deught ter Heyl, Volstandich blyven
    Ten uyterst, ’t aertsch verwint, als vry-Heer van ’t Gemoet.
    (5) Komt spieghelt, laeft ’s gheest dorst uyt s’Koninghs suyvre vloet,
    Die d’vaste Waerheydt mindt, gheen tijdts schae laster dryven.
    Siet op ’t ghehoorsaem, laet gheen eyghen waen verstyven
    ’t Weetgier vernuft, u schult aen Gode doch voldoet.
        De Giliaditsche Maeght vrywillich treed’ ten Offer
    (10) Op deuchts toets, waere feest. En zijt int minst niet sloffer
    Na ’t Heylich Altaer, waer volmaeckte rust en eer
        Heur marber-blaeu-ghewelft, ontspant vol heerlijckheden,
    Zijnde verrijckt, wel die, hier ’t swerelts soo vertreden.
    Staende ghelaten, ons almachtich Vorst en Heer.

                                                    IAN SIEUERTSEN KOLM.
                                                    Bemint de waerheyt.


[fol. *4r]

Voor-Reden.

ALsoo de Joden van den eenighen Godt Israels afghevallen waren door hare hoererye, met de Afgoden der Philistijnen en Ammonyten, diese hart drucken, en hun noch met een teghenwoordich Heyrlegher verschricken, in dien angst en noot, soeckense wederom den Alhelpende en Almogende Godt, diese bestraft en hare sonden (soo wy wanen door een Propheet) voor ooghen stelt. Maer alsoo sy ernstich aenhouden, door Gebeden en wercken der boetveerdicheyt, verwerpende al hare afgodische Beelden. Soo beraden hun de outste der Geliaditers (speurende noch de groote liefde en barmherticheyt Godes t’hunwaerts) en al soo’t oock den hooghen noot vereyschste, sy willen de Ammonyten ’thooft bieden, (met hulpe der Bondtghenooten,) naest de Hemelsche bystant. Halen derhalven uyt den Lande Tob hunnen uytghestooten en verjaeghden Iephtah, de sone Geliadts een strijdtbaren Man zijnde (doch onwettich ghebooren.) Desen doen sy Eedt van ghetrouwicheyt, hulden hem voor ’tvolck, en setten hem tot een Hooft en Rechter over Israel te Mispa. Iephtah in den aenvangh zijnder regieringhe sendt ten eersten en ten tweedemael Boden aen den Koningh der Ammonyten, vraghende de oorsake en waerheyts Reden, die hy heeft om Israel te beoorloghen? daer hy d’eerste mael Reden van schijnt te gheven. Doch ten tweeden mael int minste (als verhart zijnde door sijn ghewaent recht) en wil de Reden noch de waerheyt hooren noch aennemen. Dies Iephtah in yver Godt soeckende (die hy de sake opdraecht) en de Geest Gods verkrijgende. Treckt door ’tgheheele Landt Geliadts, en d’omligghende Steden, versamelt een groot Heyr, en komt sijnen en Israels vyandt onder d’ooghen. Doch uyt eenen onbedachten yver en brandende begheerte om den soo ghewenste Zege, belooft hy Godt de eerste die in sijn wederkomst (na de overwinninghe) hem te ghemoet komt (uyt sijn Huysdeure) toe te heyligen, tot een Brant-offer: Hier op treckt hy voorts en hy slaet de Ammonyten van Aroer tot Minnith, eenen seer grooten slach, en verkrijcht een heerelijcke Zeghe, waer in hy twintich steden verovert. Maer laes! sijn vreuchde en blijschap over dese overwinninghe, verkeerde haest in al te groote droefheyt:* Siet, als hy sijn huys naderde: soo ontmoet hem de eerste, sijn eenighe Dochter met Reyen en Tamborijnen (na de wijse der Jootsche Maeghden.) Waerom desen verheven Krijsch-helt sijn kleederen verscheurt, zijnde in sijn ziele beroert, en roept met bedeckte woorden: Dat dit geval haer Treur-spel veroorsaeckte, beklaghende sijn eyghen dwaesheyt: Maer de Godvruchtige Dochter, betoont Gode en haer Vader ghehoorsaemheyt, ja wil dat hy de woorden sijns monts volbrenght, dewijle de belofte Gode, maer gheen Menschen gedaen en is: Versoeckt daer over twee Maenden tijdts aen haer Vader, om met hare Ghe- [fol. *4v] speel-Maeghden haer Maeghdelijckheyt te beweenen, op alle Berghen Israels, ’twelck hy haer vergunt: En na den ghesetten tijdt wederom komende, soo doet hy haer, als hy belooft hadde.
    Wat voorder hier aen ontbreeckt, sal de Graeg-lustige-aenschouwer in de Handelinghe, naer kleyn vermoghen, voldaen worden. Gunt ons maer stilte, in ’tgheen de Lavendels WT LEVENDER IONST verthoonen, en behout voor u selven een onpartijdich en bescheyden Oordeel.

Persoonagien.

                Ioden.
CHOOREN.
IEPHTHAH, Hooftman.
THOLA.
ZAREZAR.		 } Outste.
ISRAEL Rey.
IUDA. Vrou.
PROPHEET.
MIRIA Iephthahs Dochter.
SILPA.1. 2. Maeg.
Gespelen.
KNECHT.
GEVANGEN.		 } Geliaditers.
1. 2. 3. BODEN. of Gesanten.

























HERDER.
LEVYT.
TROCHAEUS.
FAME.
BODE.		 } of ’tGerucht.
of Trompetter.


            Ammoniten.

AMMON.
SINESIUS
SERACH.
ZIZIPHUS
BODE.		Koning.
Hooftman.
Raet
onder Hooftman.
Continue
[fol. A1r]

IEPHTHAHS*
Ende sijn
Eenighe Dochters
TREUR-SPEL.

Eerste Handelinghe. I. Wtkomste.

AMNON Koningh, SINESIUS Hooftman,
SERAH Raedt.

AMMON.    Ick AMMON die mijn Hooft met Ophyrs Goudt bekrans,
    Bral met mijn heerlijckheyt, en glory-rijcken glans:
    De Rijck-staf die de Goon my peirlen inde handen,
    Ghebiedt en heerst soo wijd’ tot Trocanitis lande.
    (5) Het Purper dat mijn leen soo konincklijck becleet,
    Weerstraelt de ronde Son int middach-schijnsel heet
    Den Marmer-vloer waer op dees bree Tapijten beeldich
    Ghespreyd zijn voor mijn Troon, bewijsen self hoe weeldich
    Den grooten Ammonyt sich in’t verweend’ ghebou
    (10) Wel als een Aerdschen Godt der Goden roemen sou.
    Soo wijt als Iabocx Beeck sijn kristalijnen stromen
    Te kronck’lich went en buyght: ’k heb by my voorghenomen
    Dat ick mijn Lust-hof hou noch by ’t Jordaens Ephra,
    Gh’lijck ick by wijlen doe in Phyladelphia.*
    (15) O Wijsgier leerdy ons gheen Koningh wert doorluchtich,
    Gheroemt noch aenghebeen, ten sy hy leeft Godvruchtich!
    Heeft oyt Manhaftich Prins, gheboortich eel van Bloet
    De Goden soo ghedient, ghelijck als Ammon doet?
    Ick Offer en ick roock op’t plat van mijn Altaren,
    (20) Ick doe het Heylich Vyer ter lichter Wolcken varen;
    d’Inheemsche zijn ghewoon, ziel-vreuchdich met hun stem
    Te wenschen Heyl en g’luck mijn purp’re Diadem:
    d’Wtheemsche verr’ en wijd’, eerbiedich voor mijn voeten
    Met Konincklijck gheschenck, mijn aenghesicht begroeten.
    (25) Alleen halsstarrich boos, verneem ick zijn de Joon,
    Een vreemt verschoven volck, die nu de hooghe Goon
[fol. A1v]
    En my hun rechte Prins: (o trilt vergulde Astren!)
    t’Onwaerdich en te snoo beginnen stout te last’ren.
    Ick sweer by Iovis Troon, de Joden of d’Hebreen
    (30) Die hier te Geliad zijn, of aen de Jootsche Zeen
    In Gad, by Jabocx beeck en Arnons hooghe Berghen,
    Verleer ick Prins en Goon te last’ren en te terghen.
    Galaads dubb’len top, en noch die van Sineyr
    De grensen van mijn Rijck, daer wil ick dat mijn Heyr*
    (35) Wt Iaïr opwaerts na Gerasener strande,
    En die mijn Scepter eert, by d’Arabische zande.
    ’tRijck Zoba, en ’tlant Hus, ’tlant Adrah weyghert my
    Gheen will’ghe dienstbaerheyt, en die aen d’ander zy
    Van Coele-Syrien heerst, die is tot my gheneghen.
    (40) Alleen streeft my een hoop van kryg’le Joden teghen;
    Dit hert-gheneckte rot ’tis wonder, en wat vreems!
    Een slaefs Egypts gheboeft, een volck soo wijt uytheems,
    Als uyt ’tCaldeesche Ur, verdruckt in slavernyen,
    Soeckt door hun muytery mijn hoocheyt te bestryen.
    (45) Pharao is mijn vriendt, en Helipolus Vorst,
    Hoe preuts hy is in’t Heyr, my noyt bestryen dorst:
    In ’tZuyt d’Amalechit, en Moabiters willen
    In’t minst hun Pijlen meer op d’Ammoniters spillen.
    Alleen dees Joden zijn’t, die wanen (soo ick meen)
    (50) Hun Godt is d’Heere selfs, die heerst en anders gheen,
    Hy straft hun na verdienst, (sy willen ’tgraegh belyen)
    En soecken lijf en ziel Hem wed’rom toe te wyen.
    Help Camos, Help mijn Heyl, voor wiens Beeld dat ick kniel:
    Komt stort dit hoofd’loos volck in haer onnut ghekriel!
    (55) Soo hoeft sijn Majesteyt gheen man daer om te waghen,
    Dewijl sy hebben lust (soo ’tschijnt) te zijn verslaghen.
    Ghelijck den luyen knecht, die teder licht verwijft,
    Een Joncker worden wil, en dertelheyt bedrijft;
    Alsoo heeft Israel door knechtelijcke weelde,
    (60) Een strafbaer quaet begaen, als ’tbreecken van mijn Beelde,
    Tot laster van ons Goon, en d’alderhoochst’ Iupijn!
    En van mijn groote kroon, by hun gheschiet most zijn!
    Ha Goddeloos bedrijf! Wat soeckty slaefsche Slaven
    Dan u gheschapen Roe? Wildy de braefste Braven?
    (65) Wildy den liefsten Broer, van onsen bloedt-godt Mars
    Trotseren in het Veldt? Soo toetst sijn Harrenas!
    Mulciber na sijn konst den Blixen heeft ghedreven,
    In sijn ghestaelden Schilt, die niemant is ghegheven
    Na out Natuer en recht te voeren als Ammon:
    (70) Een Sone van Iupijn, en bloet vriendt van de Son:
    In ’tWesten met u list ghy diefsche wijs ontslipten
    Den heerscher van de Nyl, en Scepter van Egypten:
    Ghy roemt dat ’tRoode Meyr sich scheyde haest van een,
[fol. A2r]
    En vluchte als verbaest voor u ghemoede treen:
    (75) En dat de blau Jordaen u solen niet dorst lecken,
    Wanneer men soo veel duyst daer midden door sach trecken:
    Het wit ghevlerckte Jacht, stond boven d’Horizont,
    By Capricorno stil, wanneer u Hertooghs mont
    Sich opent, en beriep den Wag’naer in sijn dalen:
    (80) En Luna door sijn beed’ vertradt niet van haer palen.
    Ick kent, u Godt die heeft u krachtelijck bevrijdt;
    Maer waer is u ghedenck, dat ghy hem danckbaer zijt?
    Wy sien ons offer vyer stijght na de hooghe Polen,
    Wy sien ’tondanckbaer volck verstooten inde holen,
    (85) Gheboghen en gheknielt devotich van ghelaet,
    Maer niet dat hun ghesmoock op na den Hemel gaet.
    De Goden zy dy zat, wat soudense u verhooren?
    Voor sulcken Sondaers heeft ons Iupiter gheen Ooren.
    Maer ist dat uwen Godt sich dijner noch ontfarmt;
    (90) Ick lever u den strijdt siet dat hy u bescharmt.
    Senesi, desen Rinck ontfanght tot Eeren teecken
    Van Hooftmanschap, treckt op en wilt ons smaetheyt wreecken,
    Soo wijt als BenIamin, Iuda en Ephraim
    Begrenst den Philistijn en woonen in de Schim
    (95) Eens anders Rijck-en-Land door eyghen waen vermetel,
    En sitten sacht en stil in d’Elpenbeenen Zetel.
    Benaut, bedruckt, benart hun Ziel door Ammons sweert,
    En door het hong’rich Vyer hun vaste Steen verteert:
    Gaet Leghert u rontsom, en wilt het Landt vernielen.
    (100) Maer of sy noch verhert, my niet te voet en vielen,
    Soo sal het vlugg’ gherucht (na wijs en rijpen raedt,)
    Dy Booden, wat u dan te doen of laten staet.
SINESIUS.
SINES.     Wien soud’ in’t minste niet groot Koningh dienen willen
    Dijn Majesteyt? daer self de Astren voor u trillen.
    (105) Onwaerdich is u knecht dijn goedertieren IONST,
    WT   LEVENDER Natuer, men siet Bellonae Konst,
    Wanneermen door haer Weet in vael bestoven Velden
    Den Vyand slaet en keert, met d’onverwonnen Helden.
    Wie leyt ’tvierkantich Heyr aen Mars verwoede Rey?
    (110) Dan die met dullen brand’ in ’tdonderich gheschrey
    Den Hemel kraecken doet, door Iupijns vlam te bootsen
    Op ’tkrijghel-moedich rot; Als onlanghs noch den grootsen
    En Al-verwinder quam (in’t Oosten den Syrier)
    En stree met d’Ammonijt en wilden Arabier.
    (115) Sijn Majesteyt rees op, ghelijck men Sol siet klimmen
    Wt Thetis vest, en rijt haest boven onse kimmen
    En braeft den grooten AL met ’taldergrootste licht,
[fol. A2v]
    ’t Gheen oyt den Hoochsten Godt aen d’Hemel heeft ghesticht.
    Ick segh alsoo den Nijl d’Egyptsche dorre Stranden
    (120) Besproeyt, bedeckt, verdrinckt, tot inde Mooren-lande,
    Soo sachmen d’Amonyts ontelbaer Heyr gheswind
    Versamen, eer de son ons d’halven dach afwind,
    En eer m’ Aurora sach haer roose kaecken blosen,
    Den preutschen Ammonijt het strijden hadt verkosen.
    (125) Hy quam, hy streed’, hy won, en druckte Syriers roem,
    En Arabiers door ’tsweert. Siet, g’lijck de Lentsche Bloem,
    Blyverwich soet van reuck, gepluckt men siet verslensen:
    Alsoo en is niet meer van Syriers Heyr te wenschen,
    Noch oock van d’Arabier, berooft van d’Eeren-kroon,
    (130) Dan jarelijcx Tribuyt, den gulden Ammons Troon.
SERAH.
SERAH*    Cieraet van onse Eeuw, en Iupijns liefsten Sone,
    Die wel als een Monarch, dijn heerlijckheyt kondt toone,
    De Peirel-Roe die is een speeltuygh uwer hand,
    Wanneer ghy met een woord d’Wtheemsche volcken band,
    (135) Sijn Majesteyt ghebiet: de Krijghsluy sullen vechten,
    En by Abelkaraén Ghedenck-Tropheen rechten,
    Hoe wijt den Ammonijt door sijn onsichlijck Heyr
    Doet vallen uyt de handt de Sweerden, Lans en Speyr
    De Bogen hy verbreeckt, en dwingt de wapen-lieden
    (140) Te luyst’ren na sijn Woort, sijn Wetten en ghebieden.
    O Goon! wats voor u Prins een Adem-loos ghespuys,
    Een krachteloos gheswarm, by u meer als een gruys?
    By u ist Jootsch gheslacht veel minder naer mijn wanen,
    Als dese handt vergaert des Hemels koele Tranen.
    (145) Ghelijck’t niet mog’lick is dat ick de Sonne keer,
    Of stut der Manen loop. Al even min of meer,
    Gheen Reusen-strijt vermocht den Hemel te bestormen,
    Veel minder kan d’Hebree u krachten niet ontformen.
SINES.    Nochtans ontsiende Prins, sy werden sno en vals,
    (150) En soecken ’tSlaefsche Jock te scheuren van den hals.
    ’tGhebries van Ammons ross, kan boeven waen niet schricken,   
    Ten zy den krijsch-Godt doet gheslepen sweerden blicken,
    Ten zy den Wimpel swiert met Krijghers roode vaen,
    En sal der Joden trots noch ouden roem vergaen.
    (155) Soo langh Mulciber niet smeet d’Ammonijtsche schilden,
    En sal des Konincx Godt, die voor gheen Goden trilden
    Ghewroken moghen zijn, en Israel ghestraft,
    Wiens Goddeloose tong’ soo vinnich op ons blaft.
    O al vermoghend heyl! met gulde woorden deftich,
    (160) Ghebiet, siet hier u knecht:
AMM.    De wrevel-moet die heftich
[fol. A3r]
    Den redelijcken Mensch beroert, ontstelt mijn geest;
    Ha, lust tot rechte wraeck! Soo wie my niet en vreest
    In Woorden! Sal mijn sweert en scharpe Pijlen vruchten.
    ’tIs langh ghenoech ghehoort, den Hemel bleeckt door ’tsuchten
    (165) Aen Ammons, Camos. O Saturni Vader, staeckt
    U toorne, door de sond’ die Israel nu maeckt.
    Siet s’hebben eerst gheroockt al d’Ammoniters Beelden,
    En knielden voor d’Altaer van Moloch, maer uyt weelden;
    Sy komen wederom te last’ren onse Goon,
    (170) En soecken yvrich weer hun Godt: O snoode Joon!
    Wat porden u, seght my: dijn Schepper te verlaten?
    En socht ons Goon, die ghy als hulpeloos wilt haten?
    Nu leert ons Wet het goet? Hoe wildy niet eens dan
    Verlaten ’tquaetste quaet? Seght andermael: waer an
    (175) Verbind sich uwen God? ist aen u valse trouwe,
    Die ghy maer soeckt in noodt, en in u swaer benouwe?
    Sydy de grootst van macht? Of zijn u armen g’lijck
    Een Iovis Soon? die oyt droech ’sHemels wijde Rijck.
    Of mindt u Godt alleen, om uwe bruyne Ooghen?
    (180) Of is dijn rechterhandt veel stercker int vermoghen?
    Als al den Ammorijt, Moabyt, Philistijn,
    Pherezyt, Edommyt? Soo sal de zeghe zijn,
    Ghelooft vry slim ghedrocht, en rechte schuym van Boeven,
    Dijn machteloose macht. Tsa, ’k wil ras sonder toeven:
    (185) Sinesi, dat ghy u met ’sKonincx macht vermant,
    En dat ghy al de Steen in Gilead verbandt:
    Soo wijdt als de Jordaen, men siet haer armen krommen,
    Soo Legert u, treckt heen. En keert niet wederomme,
    Ten zy ghy Israel, als in het stof vertreet.
    (190) Ontbloot u blanck gheweer, en sweert my by een Eedt:
    Dat ghy sult Camos smaet, en my uw’s Konincx wreken.
SINES.    Dees handen mogend Heyl, die voor gheen snoode weken
    Die sweren aen de Kroon van uwe Majesteyt:
    Wiens lof den Hemel self aen ’teynde des rondts verbreydt.
    (195) De Goden straffen my, en druck ick niet de Joden.
SERAH.    Lof, roem, prijs en eer, zy d’Amonijtsche Goden:
AMM.    Die straffen na verdienst, en wreecken door ons macht.
    Wel hem die Godes Eer beyvert dagh en nacht.

Eerste Handelinge. II. Wtkomste.

Oudste van Gilead,
THOLA.* ZAREZAR.

THOLA.    Ach! dat de goetheyt Gods ons eenmael noch vergaf?
    (200) Ach! dat sijn g’naed’ ons noch wou Vaderlijck ontfarmen?
[fol. A3v]
    Wy hebbent Heer verdient, de sonden maecken ’tgraf!
    Wy kennent, ’tis ons schult, wy moeten heden karmen!
    Rechtveerdich is u straf, gherechtich is u werck,
    Ong’rechtich is u Volck, niet weerd dat ghy hun Bede
    (205) Verhoort: Maer nu, o Godt! verschoonet dijne Kerck:
    Ach! Heer, om Dy selfs wil, want sweert is uyter scheede.
ZAREZ.    Den Ammonyt die raest, en dondert met sijn schrick,
    ’tSchijnt dat hy d’Hemel wil, met al sijn Heyr vertrotsen,
    ’tSchijnt dat hy stormen wil, op d’aldersteylste Rotsen,
    (210) En keeren Iuda om in een ooghenblick.
    Wie sal ons Scherm-heer zijn? dan ghy o grooten Godt!
    Wie vanght den strijdt eerst aen? dan uwe kloecke handen!
    Want soo ghy niet en helpt, wy werden heel tot spot,
    Tot smaet, tot schimp, en roem van alle ons vyanden.
THOLA.    (215) Soo waerlijck als u woordt heeft d’Hemelen ghemaeckt,
    Soo waerlijck als u hand de eerste palen leyde
    Van ’tblaeuw Asuurs ghegolf, dat ghy van d’aerde scheyde.
    Soo heeft tot onser schand u Israël versaeckt,
    Doch om u s’naems wil Heer, vergheeft ons onse sonden:
    (220) ’tIs ons van herten leedt, dat wy u sien vergramt.
    Wy zijn maer stof en Asch! hoe haest is Hoy verslonden,
    Als uwen toorn’ ontsteeckt? die om de sonde vlamt.

Verschooninghe. Eerste Handelinge.

REY DER IODEN.
PROPHEET.

REY.    Achtbare Outste! siet, wy off’ren onse Tranen,
    Aen dijne voeten, laes! en bidden met ootmoet:
    (225) Dat ghy een heyl opwerpt, die ons den wegh mocht banen
    Van onse vryheyt, d’wijl den Ammonijt verwoet
    Sich wapent, en vermeet, dat hy wil Israëls Bloedt
    Door wrevelmoedicheyd, van sijn vermoghen storten;
    En off’ren onse Steen Mulcibers roode gloet.
    (230) Ach! wie sal d’hooverdy van sijne vleughelen korten,
    Dan ghy o Harder trouw? Aen wien het noyt en schorte,
    Wiens rechterhandt voorheen, vernielden Memphis Kroon,
    In ’tgolvich Roode Meyr onsalich. maer wat port-den
    Ammonijt, dat hy sich rust op d’Harderloose Joon?
    (235) De Hoeder Israels is wech, en Geliads Soon
    Geneert sich op den Buyt, met snoode rooveryen.
    Ach! Israël wat raedt, dits sonde uwen loon!
    Soo wie sijn Godt verlaet, verlaet hy oock in lyen.
    Siet d’Hem’len zijn niet reyn, in d’Eng’len vindy dwaesheyt!
    (240) Hoe veel te meer, o Godt! zijn wy sondich in als,
[fol. A4r]
    Om ons bedreven quaed? het kleene Kind eylaes, schreyt!
    En d’Ouders suchten Heer, met een gheboghen hals:
    Nu ist, nu ist den tijdt, dat ghy de Ammoniten
    Bewijst dat uwe handt int minst niet is verkort
    (245) Om ons te helpen: g’lijck ghy al d’Amalechiten
    Voor heenen door hun sweert, hebt in hun Roem ghestort.
VROU.    Waert moghelijck dat ick mijn Sone sou vergeten?
    Soo kan’t niet mog’lijck zijn dat ghy’t ons ymmers doet:
    g’En soeckt des Sondaers doot, (soo yder mercken moet,)
    (250) Maer dat hy sich bekeer, ghelijck u woordt doet weten:
    Wy zijn voor d’Ammonijt, maer als kaf! siet, ’tvermeten
    Van sijn godd’loose tong’, is ons te roeyen uyt,
    Tot schande van u Naem, en u verkooren Bruyt:
    Ten zy dat ghy ons recht, als op den troon gheseten,
    (255) Vergheeft ons sonden Heer: wy hebben ons misdaet,
    Gherekent en ghesomt, ’tgheen verr’ te boven gaet,
    Het Strandich Zandt der Zee! ja self d’ontelbaer lichten.
    Wy hebben Baalim en Astaroth gheviert,
    Des Hemels Heyr, ja med’ het vuyl onreyn ghediert!
    (260) Vergheeft ons Heer dit quaedt, en wilt u Kind’ren Richten.

Verschooningh.e

PROPHEET.

PROP.    Soo spreeckt des Heeren Woort: Hoort my, ick hoor u mede;
    Hebben u g’holpen oock de Goden, die als heden
    d’Egyptenaer aenbid, in Memphis groot ghebouw,
    Dat ick u nu in noot alst u past helpen sou?
    (265) Siet, d’Ammoniters Jock, en d’Ammonijtsche Garden,
    Hebben die uwen last als hart niet gaen verharden?
    Den trotsen Philistijn druckt met den Sidonier,
    En met d’Amalechyt u waerde vryheyt dier,
    Den Moabyt verdult, en zydy noyt ontspronghen.
    (270) Hoe dick heeft hy u macht als machteloos ghedwonghen:
    Noch holp ick u (onwaerd) mijn goetheyt in u noot,
    ’kOnferm u om mijn selfs, mijn Liefde is te groot,
    Tot dit ondackbaer volck, (na recht verdienst te haten)
    Die boven al dit goet, my noch soo gaet verlaten.
    (275) g’Hebt and’re Goon ghedient, ’k wil u daerom niet. Soeckt
    By uwe Goden hulp; u Bede nu verkloeckt:
    U roepen dubbelt vast, aen die ghy hebt verkooren,
    Nu ghy in droefheyt zijt laet bet u stemme hooren,
    k’En hoor de klachte van d’Afgoden dienaers niet.
REY.    (280) Ach! Heer ontfarmet ons, en maket met ons siet.
    Ghelijck het dy behaecht, wy, wy hebben ghesondicht,
    En uwen Heyl’ghen Naem, en woord niet meer verkondicht
[fol. A4v]
    Alleen verlosset ons, ’t is hoogh noodt deser tijt:
VROU.    Om u Verbont, hoe wel dat Iuda gh’rechtich lijt.
THOLA.    (285) Dat yeder een ons hoort: En doe de vreemde goden
    Van hem, op straffe dat het sweert de gheen sal doden;
    Daer m’erghens by noch vint een Beeld van Gout of steen.
ZAREZ.    Israel daer is gheen Godt, dan onsen Godt alleen,
    De Godt van Abraham; de and’re zijn maer Beelden.
THOLA.    (290) Komt gaen wy t’samen in, Godt die ons slaet, die heelden
    Sijn Volck oyt wederom, Wel hem die sich bekeert.
CHOOREN.
            Israël nu moety suchten,
        Onder ’tSlaefsche Ammons Iock,
        Siet Gods tooren, in’t versmoren
    (295) Van u quaet, maer wilt niet vruchten.
        Vleyt Gods goetheyt die u trock.
            Wt het slaefs Egypti Gosen.
        Wt een wree Pharaos handt
        Wilt u keeren,, en verneeren*
    (300) Tot en voor hem, die door Mosen
        Dy vest, in’t beloofde Landt.
            Doet van u de vreemde goden,
        Als den Moloch, Astaroth:
        Baalims roocken,, laet te smoocken
    (305) Camos, Dagon Blocken snode,
        Maer komt dient Israels Godt.
            Eer dat u den Vyand quelden,
        Eer dat u den Ammonnyt
        Socht te schenden,, gingdy wenden
    (310) Uwe Ziele, die haer stelden
        Tot den dienst u Godt te spyt.
            Tot den dienst der houte Beelden
        Hebdy uwen gangh ghericht,
        Wacker veerdich,, o onweerdich
    (315) Sydy, dat u Abraham teelden!
        Die in’t duyster socht het licht.
            Die alleen op Godt betrouden,
        Niet in’t Vaderlijck Kaldeën,
        Daer hy veylich,, was onheylich,
    (320) Maer vreemd’, hop’loos hy betroude
        Op Godt, en op anders gheen.
            Wee de gheen die anders soecken
        Goedt of Heyl, ’tsy hier of daer,
        ’tIs verloren, want Godts toren
    (325) Sal u dwase ziel vervloecken,
        En zijn handt valt u te swaer.
            Godes toorne is verbolghen
        Op hun, die het Schepsel eert
[fol. B1r]
        Voor den Maker,, Iudaes Waker,
    (330) Die m’alleen moet yvrich volgen
        Als een Godt die’t al beheert.
            Wee de geen die Putten graven
        Daer gheen Water in en comt.
        En verlaten,, ja noch haten
    (335) Zielens Bron, die’t al kan laven,
        Dies hun Godt na recht verdoemt!
            O Leert ghy verdwaesde lieden:
        Die in uwe sonden sucht,
        Uwe clachten,, sal verachten
    (340) Gode, die tot hem gheschieden,
        d’Wijl ghy maer sijn straffe vrucht.
            Nochtans wil sich Godt erbarmen:
        Als de Vyandt u bestrijdt.
        Want de Pylen,, metter ylen,
    (345) Schut den schilt van Israels armen,
        Die den Hemel noch bevrijdt.

Eerste Handelinge. III. Wtkomste.

IEPHTHAH.

IEPHT.    HOe wel de wraeck my knaecht, en ick my voel gheprickelt,
    Door wetteloose Nood, tot Roof, waer in ghewickelt
    ’tVersturven leven is, tot hoop in heerschappy.
    (350) Vervreemt van’t Edel bloet mijns Vaders, soo tuyght my
    Nochtans: ’k En weet wat treck, van mijn te kroese sinnen,
    ’kSal hoogher Eeren-Stoel noch voor mijn Eynde winnen.
    En of ’tgheluck my druckt soo laegh tot onder ’twiel?
    Sy wend gheswind: En hoogh’t op ’thoochst, die gist’ren viel.
    (355) Maer of sy noch haer gunst, ongunstich my wou weygheren?
    Soo sal ick door den Roof, tot hoogher Eeren steygheren!
    Ist? neen, ’tIs geen Broeders werck te jaghen als een guyt
    Haer Vaders liefsten Soon ten huys onwaerdich uyt,
    Vertre’en in smadicheyt. Hem die door liefdes vlammen,
    (360) Naest God sijn oorspronck kreegh: Mijn Vader soud vergrammen.
    ’k Weet seecker: soo hy ’tHooft van sijnen Ysren slaep
    Mocht beuren inde Locht, En segghen: Soons, een Knaep
    Gheteelt in slaverny, self van verkochte Ouderen,
    Verschoont m’in dienst door dienst, en sijn belaste schouderen
    (365) Ontlastmen wel, wanneer hun vry keurighe keur
    Gheen seven vry-Jaer kiest, Maer hoe? men sluyt de Deur
    Niet voor een slaefsche knecht, onwaerdich ’sMeesters dacken.
    Maer voor een Eyghen-Spruyt, ghesproten uyt de tacken
    Van d’overouden Stam. Hoewel ick willich ken:
[fol. B1v]
    (370) Dat hy niet sonder sond’, of ick den Enter ben.
    Dees Reden soud’ hy Broers (onwaerdich u te noemen!)
    Verhalen: d’wijl dat ghy u Broeder gaet verdoemen,
    En jaecht ’t on-Echtich-Zaet van d’Eeren wentel-Trap,
    In droeve eensaemheyt, en snoode ballingschap,
    (375) Dies ick my door den nood’ en u onheusheyt voel
    Gedreven wetteloos tot quaed’ en mijnen stoel
    Van Heersching’, is bevest door mijne rooveryen,
    Wanneer ’kmy in de scha uw’s Borghers sie verblyen.
    Als ’tarbeydt ledich Volck, en ’t quaet ghewoon gheboeft,
    (380) Arch-listich sich versteeckt, en op u koemst vertoeft,
    Stilswijgich ruchteloos, men niemant licht hoort hoesten
    Maer siende hare Proey: s’En laten hant-gaeu roesten
    Hun gladde Dagghen niet, maer bieden ’tspitse punt,
    De vluchteloose buyt, daer ’twis is opghemunt.
    (385) Hoe wel ick hun beveel: (of ’ksou hun daghen korten,
    Soo waer mijn Ziele leeft) dat sy gheen Bloet en storten.
    De kleed’ren, geld en goedt, seght: Is voor d’Hoeren Soon!
    Het leven is voor u: Ons is u goedt te loon.
    Gaet Geliaditers, gaet, en klaeght mijns Vaders kind’ren:
    (390) Dat hunnen Bastaert-Broer, het uwe gaet vermind’ren.
    En noch en is zijn haet in’t minste niet gheblust,
    Ten sy, ’tonreed’lick volck zijn strijd’baer handen kust.
    Ten sy, sy bet bedacht en door den noodt wel-lerich
    Bekennen hare schult, en zijn in’t minst niet werich,
    (395) Dat Iephthas ’sVaders goedt en Eer sy toeghepast,
    Dewijl de vreemde spruyt med’ uyt den Stam-boom wast.
    Oft moet ick ’sVaders sond’, noch by mijn sonde draghen?
    Ach! Hemel soo vergunt: dat ick dees Ziel moet waghen
    Niet in dees Ballingschap, waer in ick ’tleven slijt
    (400) Door Roovery. Maer vry ghekent op d’Ammonijt,
    Die laes! ’khoor Israel druckt, met Stael-gevijlde Reden!
    Ick yver noch tot wraeck. Maer hoe! siet afghestreden
    Is ’tvoochdeloose Volck, van Wap’nen, Hand en raet,
    Dies yeder een verschrickt, sijn eyghen weghen gaet,
    (405) En Israel ghelijckt, de hardeloose Vliesen,
    d’Onnoosle Lam’ren, die de radde vlucht verkiesen:
    Wanneer den Wollef naed’, d’wijl haren Herder staf
    Door d’onverzaede Dood, gheblixemt is in’t graf.
    Mijn Vader,, ach! waert saeck dat dijne Ooghen saghen,
    (410) Van dit vertsaeghde volck, de Ysre staele daghen!
    De rampsalighe Eeuw, die Israel bedwellemt?
    Dijn yver wert verjeucht, en ’thevich hooft gehellemt:
    Ghy greept met Gidion ’twraeckgierich sweert in handen,
    Met my u Bastaert kint: Om moedich de vyanden,
    (415) Te jaghen op de vlucht, ghelijck de lichte wint
    Voor Godes adem swight: Oft g’lijck het speel-sieck kint
[fol. B2r]
    Zijn Bobbelen (al te slecht) gheblasen wil beloopen,
    En grijpen metter hand: Alsoo mocht Israel hopen,
    De wreeden Konings-staf, waer me hy u verbandt,
    (420) Wirt door mijn s’Vaders sweert, ghedolven in het zandt.
    Maer ach! neen Israel, ghy kond sijn dienst niet bruycken.
    De Ziel’eloose Romp beaerd’, d’ooghen ontluycken
    Niet eer, voor ’t Hemels Goed, en Zielen-Eenich-Wit,
    Op een bestemde dach, zijn Rechters-Stoel besit,
    (425) En dat

Verschooninghe.

KNECHT. IEPHTHAH. GEVANGEN.

KNEC.    Mijn Heer, siet hier voor u een Geliaditer
    Ghevanghen,* en de rest is op de vlucht. IEPHT. Gaet sieter
    Voet-Vluggich ras na om. En ghy, wat segdy? Spreeckt:
GEVAN.    Beroemde Heer Iephthah, die u manhaftich wreeckt
    Op ons. Wy kennen schult, en bidden voor u voeten:
    (430) Erbarmt dy onser stant; Of laes! wy sullen moeten
    Vergaen, ghelijck het Was, dat voor het Vyer versmelt.
    U Broeders zijn ghesint: Te kiesen tot een Helt
    Dijn hooghe Achtbaerheyt! gheoeffent inde Tochten,
    Ervaren inde krijgh. Sy komen: IEPH. Doen sy mochten
    (435) My houden in haer huys, soo dreef men Iephthah uyt
    Sijns Vaders eyghen erf: Doch ’kweet waer uyt het spruyt:
    De afgunst wracht de haet, waer om dat ick most wand’ren.
    En soeckense nu my? hoe kan den tijdt veranderen.
    Neen seker, datse gaen en bieden selver thooft,
    (440) Hun snoode smeeckery, wert van my niet ghelooft.
    Volcht. KNE. Wel Heer ick volgh. GEV. Wat sal my noch gewerden?

Eerste Handelinghe. IIII Wtkomste.

Iephthahs Dochter (die wy noemen) MIRIA.

MIRIA.    Wat vreemder ongheval, of wispeltuerich g’luck,
    Wat onghewisser staet, wat vreuchde, of wat druck,
    Verheft oft parst ons niet, int sporeloose missen,
    (445) Van deuchts of ondeughts wegh, glat slibberich in’t glissen?
    ’tSy op de effenbaen der arbeyt-sal’ghe Deucht,
    ’tSy ’tstromp’len op de pat, der sonde die ontheucht.
    Soo wie den rechten wegh g’lucksalich wil bewand’ren.
    Sal vaeck door ongheval in staet of naem verand’ren.
    (450) Den eenen stijght door macht, of rijckdom tot de Eer!
    En d’ander stoot m’uyt macht, uyt staet en rijckdom neer!
[fol. B2v]
    De een als Geli’ad; weet ’tManhaftich sweert te voeren,
    En kan ’tHuys in de Eer, sijn lusten niet besnoeren.
    De and’re met sijn Soon een Iephthah is onvry
    (455) En moet uyt Eer en Staet, door korsle Muytery,
    (Hoe seer hy sich verlust te spieg’len in de wapen.)
    Niet onder ’sVaders dack, ghelijck de knechten slapen.
    Dus maecktmen wel een deughd, van d’hart ghedronghen noot,
    Ghelijck mijn Vader doet: die door de smaet te groot
    (460) Bewijst sijn ouden haet, door d’onverdiende schande,
    En thoont sijn groots ghemoet, door ’tcrijghen met sijn handen
    Soo haest en sietmen niet, de Voorbood vanden dagh,
    En eer men boven Tobs ghenoemde kimmen sach
    De heughelijcke Son, uyt ’tOosten komen pralen,
    (465) Mijn Vader rijst en loert, om erghens buyt te halen.
    Hy wacht ghelijck een Leeuw, die op den weghe loert
    Al eer het Roof-sieck-Volck, zijn wack’re handen roert.
    En is door oeffeningh in krijgh, van Wapen-lieden
    Ghevrucht, wanneer men siet de stoute voor hem vlieden.
    (470) Nochtans, my druckt de wraeck, en toeghemeten quel
    Ontword u selven eens. De Hooghste-Wreker sel:
    O toeft noch maer een wijl, voor u dit alles wreken!
    Wilt eenmael maer het sweert weer inder scheede steken.
    En soo haest als den tijdt, volstreken en vervult
    (475) Is van u ballingschap, veroorsaeckt door een schult
    Uws Vaders, siet, soo sal u Scheute wed’rom bloeyen.
    Lecht maer u yvricheyt en graghen lust in boeyen,   
    ’t Is langh ghenoech u eer te roeckeloos besmet,
    Want wie weet wat al goets g’u Dochter niet belet.
    (480) Mijn Moeder, ach eylaes! door Mors ghekromde sickel
    Is diefsche wijs ghemaeyt! Wil ick teghen den prickel
    Mijn Vers’nen slaen? O neen, hy is my al te hardt!
    Het is een Stale Wet, ’tVerbondt ’tgheen nimmermeer wardt
    Verbroken oft ontkracht. Ghelijck d’Azure golghen,
    (485) Als onvermoeyt vernieut, de een op d’ander volghen.
    En ick een ted’re Maeghd, hoor onderwijs noch reen,
    Maer vind den langhen dach, mijn selven meest alleen.
    Hoe wreed is my ’tgheluck. Aen wien heb ick ghesondicht?

Verschooninghe.

SILPA (d’eerste Maeghd) MIRIA.

SILPA.    Me-Vrou, ’kversta wat vreemts: als heden soo vercondicht
    (490) Een Geli’aditer ons, een onghesien versoeck;
MIRIA    Wat isser voor gherucht? van waer? of uyt wat hoeck
    Komt ons de avontuer weer op een nieu bestoken?
[fol. B3r]
SILPA.    Me-Vrou sy brengt ons Eer: en ’tleet wert nu ghewroken,
    De Outste nad’ren ons, soo dees Ghevanghen melt,
MIRIA.    (495) Waerom? wat ist versoeck? SIL. te kiesen tot een Helt
    U Vader, dat hy zy een heyl der Geliaditen,
    En stry voor Israel, met ’tHeyr der Ammoniten.
    Dit’s ’tgheen dat hy verhaelt, in Geliad ist bestemt.
MIRIA.     Hoe is ’tonvast gheval te wonder en te vremt,
    (500) Hoe schickt de wijse Godt, de Maker aller dinghen,
    Het goede naer het quaet? Wat al veranderinghen,
    En sietmen niet? ’tzy druck, ’tzy blijschap, vreughd of rou?
    Silpa, treet voor in. SIL. Soo niet, u zy d’Eer Me-Vrou.

Eerste Handelinge. V. Wtkomste.

THOLA. ZAREZAR. REY. KNECHT.
IEPHTHAH.

THOL.    Ghelijck als ’tvlottich hout, ’tniet langher kan gheherden,
    (505) Ten bersten* breeckt van een, wanneert den sturen wint,
    Voor ’tMeyr, jaeght op een Rotz, Zyrt’, oft verborgen blint.
    Alsoo, O Israel! dijn Ademloose clachten,
    Vervlieghen met de Locht! Godt wil u noot niet achten!
    ’tSchijnt dat den Hoeder slaept, den Stuerder van u Schip,
    (510) ’tGheen hy door storm-wint drijft, op een verrader klip.
    De klip is d’Ammonijt! de Winden, sijn de sonden!
    Die onse droeve Ziel, doen aen de Helle gronden.
    Het Schip, dat is het Volck, ’tgheen Jacobs-God verkoos,
    Ondanckbaer voor sijn deucht, hertneckich ende boos,
    (515) Die, ach! niet weerdich zijn. ZAR. dat ghy ons heden richtet.
    Maer hoe? U goedicheyt, die ’tgroote Rond belichtet,
    Streckt sich soo verr’de Zee de koude Aerd omarmt!
    Hoe veel te meer ghy niet u eyghendom erbarmt.
    Den Pharao voor ons ghy int Roo-Meyr bedollefde!
    (520) ’tGheen al hun Wapen-tuygh aen ’tsandich strandt opgollefde.
    Duystvoudich ons ten dienst, in krijgh op d’Amalech,
    Wy hadden ’sdaeghs gheen Broot, oft ’snachts geen licht gebreck,
    Ghy gaeft ’tbegheerde Vleesch ons, by d’onslijtbaer kled’ren,
    En droeght ons uyt het Lant, g’lijck als op Arents ved’ren.
    (525) Maer voor u groote Deucht, ach! Heer wy kennen quaet!
    Soo hebben w’u versaeckt. THO. Waerom ghy ons versmaet.
    Maer Israel is dijn Kerck, die met u is verbonden;
    Dijn hand die salft soo wel, als s’om het quaet kan wonden!
    Ghy straft ons met de Roed, maer werreptse haest int vyer.

[fol. B3v]

Verschooninghe.

REY.    (530) Nu Outsten Geliads, siet goeden Raet is dier,
    En niemant onder ons als Hooft, derf ’tvoorhooft bieden:
    Te Mispa leyt het Heyr, van onervaren lieden.
    En d’Ammoniters Heyr, gheleghen in het vlack
    Galaad, beschempen ons. THOL. Weet dat ick onlangs sprack:
    (535) Soo wie vroomhertich wil, met erren kloecken moede
    Bestrijden d’Ammonijt? Die sal Israel hoeden
    Als hooft, en rechten ons soo wijt als Geliad grenst.
REY.    ’tIs waer, wy hebben’t g’hoort, en hadden’t wel ghewenst,
    Maer d’wijl daer niemant derft, THO. soo salmen Iephthah kiesen,
    (540) Een wel ervaren man, REY. dats wel, ZAR. eer wy verliesen
    Den tijdt, die’t al verslint. komt gaet met ons en siet
    Hoe dat hy wil. REY. Ach! Heer helpt Israel uyt ’tverdriet.

Eerste Handelinghe. VI. Wtkomste.

KNECHT.

KNEC.     WIe daer? THO. Geliaditers. KNE. soo staet en wilt vertoeven.
    Mijn Heer. IEP. Verwacht ick kom. THO. U hulpe wy behoeven
    (545) Heer Iephthah: d’Ammonijt in’t dulle oorloghs Heyr,
    Sich Legert teghen ons, en daer en is gheen weyr
    By d’Israeliten Heer, dies moetense vertsaghen,
    Of sullen door het sweert, met schanden zijn verslaghen!
    Erbarmt dy onser doch: Wy zijn u vleesch en bloet!
    (550) Komt zijt ons hooft en heyl, wy bidden met ootmoet:
    Treckt met ons in het velt? IEP. Treckt henen weer in vrede,
    Ick blijf in ’tLantschap TOB, blijft ghy in uwe stede.
    Of vreest het bloode hert, noch voor de kille doodt?
    Dat ghy my nu hier soeckt, in uwen angst en noot.
    (555) Mannen ’tis al te slecht, gaet wandelt uwer straten.
    Sydy de ghene niet, die door ’tafgunstich haten,
    My joeght uyt ’s Vaders huys in droeve Ballinschap?
    Maer nu, wat wildy my? ZAR. Dat ghy het Hooftmanschap
    Aenveert, en ons beschermt, voor die ons Ziele drucken.
IEP.    (560) Gaet en beschermt u selfs. THO. neen, ’tsou ons niet ghelucken,
IEP.    Ghy stiet my uyt het huys, dies yvert noch mijn ziel!
THOLA.    Hy stont noyt op mijn Heer, die nimmermeer en viel!
IEP.    U deerde niet mijn druck, my deert oock niet u klaghen.
ZAR.    Ach! Heer, wilt uwe Ziel, met onse zielen waghen,
REY.    (565) Het roud ons, datmen u ondanckbaer heeft bejeghent,
    Den Hemel die ons straft, heeft u door roof ghezegent!
IEP.     Ghy dreeft my tot het quaet. THO. wy kennen ’tis ons schult.
IEP.    Soo lijdt de straffe dan, mijn Broeders met ghedult.
[fol. B4r]
REY.    ’tBeken van ons berouw, ghetuygen onse Outsten,
IEP.    (570) Sy maken hun dan op, en zijn voor u de stoutsten,
    Sy trecken ’tHarnas aen, en grijpen hert en moet.
ZAR.    Verwillicht onse Beed? Ieph. Sal ’tonecht zaet en bloet
    (Daer noyt d’onred’lijckheyt my erven liet de lommer)
    Van Geliads huys, ô spijt! bevryen dy voor kommer?
    (575) Sal nu de arme wraeck, die nimmer haer ghenoecht,
    My dienen? neen vertreckt. THO. ’tIs godd’lijck soo ghevoegt,
    Dat die eerst verstiet, u wed’rom komt verheffen!
IEP.    Wt noot, wanneer ghy siet dat ’tongeluck wil treffen,
    U knecht? Rey. Soo niet, mijn Heer sal onsen Hooftman zijn.
IEP.    (580) Kon ickt ghelooven, k’sou. Rey. mijn Heer ja. Ieph. Soo siet mijn
    Ziele weygert niet, met Israel te sterven.
    Maer soo my Godt verleent, dat ick voor u verwerve
    Den Zeghe: Na den Slach, en slae den Ammonijt;
    Sal ick u Richter zijn? THO. Die sijn Tapijten wijt
    (585) Spreyt over d’aertsche Gloob: wiens ooghen sien int duyster,
    En leyden Israel door ’tRoode Meyr, Die luyster
    En tuygh ons beyder Reen: Doen wy niet na u woort.
IEP.    Nu Vaders ’kben te vreen: U Reden zijn ghehoort,
    Komt Hult my voor het Volck, ick sal der Leeuwen tanden
    (590) Verbreken door Gods hulp, ’kwaeg mijn ziel in mijn handen,
    Soo waer u woorden zijn, en Gode met ons tuyght.
    Mijn leven is ghetelt, of Ammon wert ghebuyght,
    Door ’twet verdovend’ Stael, op hun godd’loose harssen,
    En Iephthah sal het groen, met Ammons bloet vervarssen!
    (595) d’Onredelijcke daedt die oyt een Prins mistont,
    Wert red’lijck eerst bestraft. Maer soo hy mijnen mondt
    Niet hoort: En dat hy hert verhert, zijn Hert en Ooren,
    Soo lever ick hem strijdt. ZAR. ghelijck hier is ghesworen:
    Zijn wy en ’tgantsche Volck, ghesint, als uwen sin.
IEP.    (600) Ghy knechten gaet met my. REY. Mijn Heer komt met ons in.

Tweede Handelinghe. I Wtkomste.

SINESIUS met zijn Heyr.

SIN.    GHelooft zy onsen Mars, die groeyt in’t Stael gheblicker!
    Ghelooft zy Camos Godt, (naest d’hooghste Albeschicker.)
    Ghelooft zy ’tGoddelijck Heyr. Ick sie ’tghewenste Rijck
    In sulcken stant en staet, verstroeyt van een. Ghelijck
    (605) ’tHerkauwend’-wollich-Vee, ’tgheen dwalend sonder Herder,
    Dick graest aen Horebs top: Of g’lijck Noord-oost, al verder,
    Den Schipper vry verbaest, Neptuni woesten plas
    Doorploeghde, by ’tgheen oyt Vrou Thetis spieghel was.
    Of g’lijck de Vrees verschrickt, de bloode rancke Hinden,
[fol. B4v]
    (610) Wanneert de Jaghers hoort: Of ’truyschen van de winden,
    Int Boom-rijck duyster Bosch, bemantelt met de blaen,
    Daer zijnse nau bevrijt, oft werden licht verraen.
    Soo ist oock met de Joon; sy derren ’tvoorhooft bieden,
    Ziel-angstich half versaecht, hiel-lichtich om te vlieden.
    (615) Help Camos! zijn d’Hebreen meer als een slaefs gheboeft,
    Dat niet meer dan een Prins, oft Stalen jock behoeft?
    s’Hadden vry wils ghenoech, de weeld’ gingh hun verdrieten,
    Dies weygherden sy Chijns, de weytse Ammonyten,
    Sy weygherden Tribuyt de groote Ammons-Kroon,
    (620) Wt lust tot vryicheyt: O hertgheneckte Joon!
    Bespotters van ons Goon. Comt nadert onse stappen:
    Soo mach den Charon weer, sijn Leeren-Schuyt verlappen.
    Ick trots dy! Komt vry aen, en blixemt met u schrick:
    Hier is den Blixem! Komt, siet in een ooghenblick,
    (625) Komt wilt den Bloet-God Mars sijn outste Broeder terghen;
    Bewaeckt u Legher wel, stelt wacht op d’hooghe Berghen.
    Is Godt om u een Rinck, en eenen vier’gen Muyr,
    Soo wert de Zeghe u: Dat eenmael ’tHeylich vuyr
    Stijgh na den Hemel op. Maer werdy langs hoe sloffer,
    (630) In dijnen Gods dienst? Soo doet onsen Camos offer,
    En buyght u traghe knyen, voor Astarots Altaer.
    O Wee, ’tafvallich volck! comt Krijschluy volcht my naer:

CHOOREN.

            Israel oft u ontmoeten
        Ammoniten, o en vrucht.
        (635) Siet, wanneer den Sondaer sucht,
        Struyck’len krijghers radde voeten,
        En u boete die hun weert,
        Doetse vallen in het sweert.
            Laet hun toorne vry al grimmen
        (640) Laetse hebben vry wat bots,
        Laetse wesen even trots,
        Hoogher sullen sy niet klimmen,
        Als Godt wil, die u bevlerckt,
        Want haer weghen zijn gheperckt.
            (645) Nu ghy reynicht Ziel en handen,
        En soeckt wederom u Heyl.
        Sullen Iudaes toppen steyl,
        Schijnen ’snachts als vyer te branden,
        Tot een schrick van d’Ammonijt,
        (650) Die u Vryen-stant bestrijdt.
            Wie God soeckt van gantscher herten,
        En beschreyt sijn sonden hier:
        Sal sijn Roede sien in’t Vyer!
        En ghenesen al sijn smerten.
        (655) Kruydt noch Plaester, siet, en heeld
[fol. C1r]
        Sondes wond, aen’t sondich beelt.
        Sondich is den Mensch gebooren!
        Sondich neemt sijn leven af!
        Sondich gaet hy na het graf!
        (660) Sondich heeft hy ’tHof verlooren!
        Sondich hy hem hier gheneert,
        Tot dat hy in Asse keert!
            Noch en wil den Mensch verlaten,
        ’tSondich quaet, ’tgeen Godt verbiet,
        (665) Heylich zijn Gods wercken siet:
        Maer wee die hun Schepper haten,
        En met eenen snellen loop,       
        Goden hoopen, hoop op hoop.
            Godes toorne die wil blaken,
        (670) Als dees sond op’t hooghste bloeyt,
        En men sich na Goden spoeyt.
        Dan sal haest het eynde naken,
        Van het boos verkeert gheslacht,
        Dat hun hoochste Goedt veracht.
            (675) Maer soo haest de sondaers suchten,
        En beschreyen haer misdaet.
        Soecken ’tgoede, laten’t quaet:
        Sal God door sijn knechten spreken,
        d’Wijl dat ick u boete sie.
        (680) Wil ick dat mijn straffe vlie.

Tweede Handelinge. II Wtkomste.

AMMON. SERAH. BODE.

    WIe ist, die sich hier roemt, dat een God door sijn kracht,
    Alleen door ’teenich Woort, dit alles heeft ghewracht?
    Als dit volmaeckte Rond, en ’tgheen Natuer ons dichtet.
    En die van d’eerste Eeuw, tot dese Eeuwe richtet.
    (685) Die self was, eer yet was, ’tgheen oyt ’tvernuft begreep,
    Self eer Latonen soon, door ’tris’len met sijn sweep,
    Het snel-ghewieckte Jacht, kon loopen doen uytsinnich.
    Of eer Saturnus gram, verwoedt en al te vinnich,
    Door wisse Prophecy, ’tonnoosel kindt verslon,
    (690) En Atlas onghebeelt, den Hemel draghen kon?
    Langh voor ’tAsuur Kristal, beswaddert met de Wolcken,
    Zijn vouchte tranen hiel, gheslooten in sijn Kolcken.
    Doen d’aerd’ was woest en wilt, ontformelijck verwert,
    Hy scheurde van sijn Tent, het duyster-nacht-zeyl swert,
    (695) En schiep ’tvolmaeck alleen! Dit Roemen al de Joden;
    Die met een laster-mont, verachten al ons Goden,
    Voor heyloos, crachteloos, doof, stom, ja als een Block.
[fol. C1v]
    Hey! opgheblasen Rot, die soo braeft met het Jock
    Van uwe slaverny, in een gheboeyde Keten.
    (700) Komt biet my eens het hooft. Sydy soo stout vermeten,
    En ruckt u roestich Sweert, uyt dijn ghebroken sche,
    Met hulpe van u Godt? (die na u segghen me:)
    Saturni Vader self, regeert, beheerst ghestadich,
    Soo sie ick daed en roem. Maer neen, zijt bet beradich,
    (705) Loopt Slaven, u gheneert met Ploeghen, ’tis u best.
    Voor ’tSweert, soo kiest de staf, voor vryheyt mint u Nest.
    Dat thoog-ghekrulde-blaeu, bid maer, dijn hooft bedwelme,
    Door ’tlommerige bruyn, van Stael-gheveérde-Helmen.
    Hertneckich-Iootsch-Gheslacht. Komt Eclipseert de Son:
    (710) Bekleet dijn mag’re Leén met Purpur, g’lijck Ammon.
    En Blixemt in dijn schilt den glants van Iupijns handen,
    G’lijck ick doe als een Godt, en geessel deser landen.
    Betemmer van het volck, dat oproerich rebel,
    Sich door een yder waen, noemt ’tzaet van Israel
    (715) Te zijn alleen. Maer neen, komt telt mijn stam wat naerder:
    Ghy vind’t Abrahams Broer, te zijn ons eerste Vader.
    Sijn Nicht ons Moeder was, haer Vaders Wijf en Kint.
    Waer blijft dan uwen Roem? dat ghy u onderwint
    Te segghen: Wy alleen zijn ’tvolck van God verkoren,
    (720) ’tGheen hy ons Vaders heeft by dieren Eedt ghesworen:
    Vergheet hy t’geender tijdt te draghen sijn verbont,
    En houden ons aent woort. Ja ick denck met de mont,
    ’tHert went sich verr’ daer van. Hierom soo moety slaven
    Na u verdienst, int Dal by Mispa zijn begraven.
    (725) Ghy Wijsgier Serah, segt: Wat dunckt u van het Rot,
    ’tGheen dertelmoedich schimpt en lastert onse Godt?
SERA.    Onlangs groot-mogen’ Vorst: ’ksach dat de snood Hebreeuwen
    In een ghebroken Hut gheseten, maeckten Leeuwen
    Ghedierten vlugh, ja selfs Minervaes Voghel rou,
    (730) Met een ghescherpte kool, (by ’tvyer,) siet in de Schou,
    Daer Jachten ’tspot-rijck-aes, met ’talderschimpichst juyghen,
    Wt lust (ja boose lust!) en riepen, wilt u buyghen:
    Dit is de ruyghe schets, en ’trecht ghemaelde Beeld;
    ’tGheen dat den Ammonyt te dienen niet verveelt,
    (735) Daer hy sijn knyen voor buyght, sijn gulde doode Vissen,
    Den Schilder moet op nieu, sijn ouden Godt vernissen.
AMM.    Hey, soode lasterny op onse hooghe Goon
    Van ’tcrijghel-sinnich volck, de hert-gheneckte Joon!
    Den Hemel dy verslin, en d’aerd’ moet u verswelghen!
    (740) En ’tVyer brandt van u Struyck, de jong-gheente Telghen!
    Dat ’tschuymich-woedich Meyr, u kinderen verniel,
    Met Huys, met Landt en Vee, met lichaem en met Ziel.
    Ghy hebt u God vergramt: gady nu ons vergrammen?
    Ghy siet niet bovent hooft, dan licht ghevierde vlammen.
[fol. C2r]
SERA.    (745) Ghelooft Heer Koninck my: Dees Joden doen u trots!
    Tot nadeel van ons Eer

Verschooninghe.

BODE. AMMON.

BODE.    Lof sy de Wijsheyt Gods:
    Die ’swerelts doen en raet kan door sijn woort beteug’len,
    En spoedicht mijne reys als of Mercuri vleug’len
    Door ’tvoeteloos gheluck, my heden waer vereert.
    (750) Holla! sijn Majesteyt, wien groote Rijck vermeert,
    En d’Hemel heyl verleen, sy desen Brief ghegheven.
AM.    ’kSie dat hy van de hand Sinesi is gheschreven,
    Staet op. Wat isser nieuw? waer leyt het Legher stil?
BODE.    In Galaad mijn Heer; maer Raet, noch Macht, noch wil,
    (755) En isser by de Joon, om teghenstant te bieden.
    (In ’tLegher gaet het wel,) ’ksach veel duyst ysre lieden,
    Die vlijtich op hun wacht bewaken ’sKonincx Heyr.
    Israel sich begraeft te Mispa. AM. ’kHoor de speyr
    Is moedich opgherecht, met Ammons roode Wimp’len,
    (760) Omtrent daer de Jordaen, sijn voorhooft wacht te rimp’len.
    Vertreckt, en morghen eer de Sonne valt int gras,
    Soo krijghdy antwoort op den Brief, die ’kheden las.

Tweede Handelinghe. III. Wtkomste.

IEPHTHAH. THOLA. ZAREZAR. ISRAEL.

IEPH.    DE Godt van Abraham, die wy Hebreen vieren,
    Na d’ingheschreven Wet sijns vinghers, door sijn Woort,
    (765) ’tWoort dat de Hem’len selfs, deed’ met sijn lichten cieren,
    Wanneer ’tvolmaeckte werck der Schepping eerst quam voort.
        Dees Godt heb ick bekent, te Mispa in het Legher:
    De Reden en het gheen dat heden is gheschiet,
    Op dat hy Rechter sy, en d’alderkeurste Weger,
    (770) Van onsen Eedt, soo wie sijn woort hout ofte niet.
        Soo wie den Hemel mint die Min nu Israels Kind’ren,
    Soo wie de Waerheyt mindt, en is ghetrouw altijdt:
    Die Blijft Volstandich vroom, om d’Ammonyt te hind’ren,
    En grijp den taeyen Boogh en veerdicht hem te strijdt,
        (775) Hy gord sijn Sweert op zy, en laet sijn Hellem binden
    Op ’thooft, en past de Kreeft met vyer voor de borst,
    En metten slincker arm (vrymoedich voor de vrinden,)
    Hy draeght een Schilt, waer op men Ammons pijlen morst.
        Besichticht om en om: Ghy Outste hoe de wallen
    (780) Van ’tomghegraven Heyr, tot noch toe zijn bewaeckt,
[fol. C2v]
    En laet u ouden Moedt soo licht’lijck niet vervallen,
    D’wijl dat Israels Godt doch nimmer is vervaeckt!
        Hy sluymert noch en slaept, en sijn Al-siende Ooghen
    En werden door den vloedt van Lethes niet bedeckt.
    (785) Hy spreeckt: Dit is mijn Volck, siet ick heb u ghetoghen
    Wt slaefs Egypten-land, en heb mijn knecht verweckt:
        Een onbespraeckte Man, maer Tael-rijck door sijn broeder,
    Den Aaron die vertolckt mijn Reden Pharao,
    Die sich soo lang verhart; tot de droeve Moeder,
    (790) Haer eerstghebooren soon sach ligghen op het Stro.
        Ick baende u den wegh, door d’onghebaende weghen,
    En maeckte ’tRoode Meyr tot een gheschelpte vloer,
    En heb door mijne hant d’Egypse roem versleghen,
    Die met sijn Oorlogs-heyr u na de hielen voer.
        (795) ’kHeb u in de Woestijn ghevoed viermael thien jaren,
    En ’kgaf u ’tHemels-broot, van d’hooghen Hemel af,
    U dorst: De Steen-rots splijt, en laefde uwe Scharen,
    En lusten u het vleesch: ghy weet dat ick’t u gaf.
        Den Amalech voor eerst: wou u doorgang weygeren:
    (800) Hy quam en streed met u, ja druckte dy door ’tswaert,
    Dies Mose mijnen knecht most op den Berg steygheren.
    Door wiens ghebedt ghy saeght hoe lief dat ghy my waert.
        ’kHeb u door Iosua de sone Nuns ghegheven
    Ruymt in ’tbeloofde landt, daer Melck en Honich vloeyt;
    (805) Maer dijn ondanckbaerheyt, en dijn Afgodisch leven
    Veroorsaeckt, dat het Vyer, mijns torens om u gloeyt.
        Met Iuda stond ick op, en sloeg de Cananiters,
    En Simon die hem holp ving Adoni Beseck,
    Sy sloeghen insghelijcx oock al de Pherisiters,
    (810) En noyt haddy mijn hulp, mijn raet, noch troost ghebreck.
        Athniel Kenas soon ick u ten Heyland stelde,
    Cusan Risathaim sloegh hy door mijne hand,
    Siet! om dat de Syriers u al t’onred’lijck quelde,
    Door Ehud wierp ick oock den Eglon in het zant.
        (815) Samgar den Anaths soon, (wanneer ghy tot my schreyde)
    Versloegh den Philisteen tot ses-mael hondert man,
    Slechs met een Ossen stock waer mee hy d’Ossen weyde,
    Wat meendy dat ick oock in noot niet helpen can?
        Abinoams soone, den Barak u verloste
    (820) ’Hier na van Sissera, die Hebers Wijf verworght;
    Een Vrouwe Iael g’naemt, u Heylant wesen moste,
    Als ick g’noegh had de straf van Iabins Heyr gheborcht.
        kRiep van den dorsch-vloer selfs Gedion Ioas soone,
    Wanneer den Amalech en Medianijt u druckt;
    (825) Sebah en Salmuna* sach m’hare wreetheyt loone,
    En ’tMedianiters Heyr wird door hem wegh gheruckt.
        Thola Pua soon* stond doen op om u te helpen:
[fol. C3r]
    Na dat d’heyloosen Man Abimelech verscheen,
    Een Geliaditer quam daer na u kommer stelpen,
    (830) En was de heyl de jongst voor Israel heeft ghestreen.
        Ondanckbaer Volck! Wat al heb ick u niet bewesen,
    Voor goetheyt, sorgh en hulp? Die ghy onweerdich zijt!
    En nu siet daer een man die ick heb uytghelesen,
    Dit sprack de Heer tot my. THO. Die gheve nu ter tijdt
    (835) Dat sijnen knecht voor hem met open herten wand’le.
    En als een trouwen Voochd ’tghemeene best verhand’le,
    Soo met gherechticheyt, in’t straffen van het quaet,
    Als ’tVorstelijck beleyt, in ’tgheen de krijgh aengaet,
    Dat hy den Mose volght, en yver voor dijn wetten,
    (840) En dat hy over al d’Afgodery belette,
    En sy met ons ghesint: De Eendrachts Pylen-Tros,
    Door List, noch door Ghewelt, noch twist te maken los.
ZAR.    Gheluckich is het Lant ’tgheen d’Alderhoochste Zeghent,
    Met een Godsalich Vorst, (waer med’ hy ons bejeghent.)
    (845) Die ’tHarnas in Gods Vrees, en lust der Wet aentreckt,
    En met den Helm des Heyls, sijn hevich hooft bedeckt,
    Gheharnast tot den Krijgh, ghewapent tot het strijden.
    Doch niet door sijne hand, en sal hy ons bevrijden,
    Ten zy Godt voor ons treedt, met ’tuytghetoghen sweert,
    (850) Waer me hy ’tgodd’loos Heyr wil delven onder d’eert.
ISRAEL.    Om dat ghy ons vergheeft de sonden, wy gheneghen,, zijn,
    Te roemen op u macht: Want Heer wie kan ons teghen,, zijn:
    Wanneer ghy met ons zijt? IEP. Dit sal den vyant sien,
    Waer hy sich aen vergrijpt, waerom, en oock aen wien.
    (855) Maer eer sich Israel rust (ghy Outste, wilt my raden:)
    ’kHeb lust te weten Reen: De oorsaeck en wat schaden
    Ammon verhalen mach, waer in hy is verkort,
    Eer dat het Israels bloet ong’rechtich wert ghestort.
THOLA.    Komt senden wy de gheen die’t hem met Reen afeysen.

Tweede Handelinge. IIII. Wtkomste.

AMMON. GESANTEN van Iephthah.

AMMO.    (860) DE onvermoeyde Grijs, die met een kromme Zeysen
    Het trots ghebouw vermaeyt, (’tzy hoe verheven prat
    d’Egyptse Pyramid, oft d’alderoutste Stadt,
    Hun Tooren-spitsen hooch in ’sHemels Wolcken berghen,
    En derren met hun gront, ’tvergancklijck wesen terghen:)
    (865) Dit’s d’onweerhaelbre tijdt, die Rijcken nederstort,
    Wiens vleug’len nimmermeer Atropos scheyr verkort.
    Dees komt, door ’t vlugh gherucht my in de ooren donderen.
    Israel maeckt sich op, wie soud hem niet verwond’ren?
[fol. C3v]
    Hy kondicht dat een Man, sich waent wel soo veel mans,
    (870) Om ons ’tvoorhooft te bien, en tasten na de Lans.
    Ja grijpen ’tswaert in d’hant, om Israel te bevryen,
    En met een vroom ghemoet derr’ ’tweeld’rich Ros beschryen,
    Zijn bruyn gheharden schilt, bemaelt hy met dit schrift:
    Dees Vorst is met het sweert, van God sijn Heyl begift.
    (875) En seydt daer by: De Joon zijn Abrahams zaet gherekent,
    Dit lant hoort ons. En die’t ons wederhout, wy wrekent.
    Soo mannen soo, grijpt moet, en kruypt uyt uwen nest,
    En glorijt uwen Naem in hoop, en doet u best.
    Hier is een Roe! een Schrick! en Blixem voor u Zielen,
    (880) Die u sal metter yl, doen omsien na u hielen!
    ’tIs wonder dat d’aerd’ u raserny niet belght,
    En datse ’tcrijghel-Rot niet in haer Keel verswelght!
    Wat Vreemders sie ick hier hun voeten tot my wenden?

Verschooninghe.

GESANTEN. AMMON.

EERST.    Groot-Koning g’luck en Heyl, d’Heer Iephtha die gaet senden
    (885) Sijn Boden, voor de Troon van uwe Majesteyt,
    Wiens wijt-beruchte Naem, het vlug-gherucht verbreyt,
    Door dien g’u roemt begunst, van die ghy hout voor Goden.
AMMON.    ’kHoor dat ghy Boden zijt, ghesonden van de Joden.
TWEE.    Ja mijn Heer. AM. Segt op dan: wat’s ’tghene dat ghy wilt?
EERST.    (890) De gheen die’t al beheerst, waer voor de Globe trilt,
    En d’Hemelen beweeght, wanneer Hy ons wil nad’ren:
    De Godt die is en was: de Godt van onser Vad’ren,
    Die op de Winden vaert, en breyt de Wolcken uyt:
    Den Maker van het Noord, het Oost, het West en Zuydt,
    (895) In alles, al uyt niet. Wiens Eng’len zijn de Posten,
    De Heere Zebaoth, die Israel verloste
    Wt Pharaonis handt, die heeft een Strijdtbaer Helt
    Verweckt, en tot een heyl van Israel ghestelt:
    Om soo g’onred’lijck zijt, u red’lijckheyt te leeren
    (900) Door Reen of door het sweert: Maer eerst is sijn begeeren
    Te weten wat ghy hebt met hem of ’tvolck te doen,
    Dat ghy tot hem en ’tLand komt krijghen? AMM. Alsoo groen
    Alst u Heer Iephthah staet, wiens naem ’tgherucht my konde,
    Die uwen mond vervult met woorden, heeft ghesonden;
    (905) Soo groen, en groender (Joon) ghelooft vry staet het my:
    Versoeckt hy strijdt? Ick meer. Maer nu gaet henen vry,
    En kondicht uwen Helt, ick werd, (seght hem) te korsel
    Om reen te gheven, doch eer ick het Rot vermorsel,
    ’tGheen dertel-mondich my de Oorsaecx-Reden eyst:
[fol. C4r]
    (910) Dat Israel sich eerst ten vollen wel bepeyst,
    Oft niet de waerheyt is, of hebben wijt geloghen?
    En namense geen Land doens uyt Egypten toghen?
    Siet! van ’tLand Arnon aen tot soo verr’ Iabock grenst
    Aen dees sijd’ de Iordaen, Nu w’hadden wel gewenst
    (915) Dat dit ontloopen volck, (Niet weerd datmer om strede)
    Na rouw van sulcken daet, my hadden weer in vrede
    Gegeven, ’tgeen men ons onred’lijck noch onthout:
    En soo dit noch geschiet? gaet, seght, en my vertrout,
    ’kSal hun genadich zijn. EER. Veel danck sy d’hoochweerdige
    (920) Koning, die ons gaet met rijcke Reen afveerdighe,
    So immers t’een oor hoort, maer t’ander ongestopt,
    Verhoord de andre reen, so ons de Waerheyt klopt:
    Door ’twroegen van ’tGhewis, gelooft op onse monde:
    So kennen wy de schult. TWE. Die sweerelts wijde ronde
    (925) Behangt met zijn Tapijt, en Israels sonden deckt,
    Bewaert zijn Majesteyt. EER. Wy bidden verlof. AM. Treckt
    Wt mijn bedwelmde Zael, na d’opgeworpen Heyl,, wis,
    En segt dat Ammons Reen voor Israel al te veyl,, is.

Verschooninghe.

GHESANTEN.

EERST.    Ten is de waerheyt niet (O Koning) die ons port,
    (930) Te geven reen: Waerom ghy Israel soeckt te drucken:
    Noch ’tis geen lust tot recht, waer doort u mocht gelucken:
    Noch langh geleden smaet, waer door m’u goon verkort.
TWE.    De makers van u goon, sien laes! hun houte blocken
    Verheven en gepronckt, geschildert en vergult,
    (935) Geoffert uwen Smidt, en s’hebben noch ghedult:
    T’is brandich licht en droog seer dienstich voor de kocken.
EERST.    Den maker gaet int bosch, en neemt zijn bijl, en houdt,
    En velt een boom, daer weet hy beelden van te schaven,
    Hy beytelt, steeckt en snijdt, O wonderlijcke gaven!
    (940) Den mensch die maeckt het geen, waer in hy self betrout.
TWE.    Nu Coning dits u ernst, de Goden wildy wreken,
    Ick acht de handen van u Camos zijn vol gicht,
    Of heeft hy ’tPodagra, dat hy hem niet en licht
    Of sal hy ty genoech sich in het harnas steken?
EERST.    (945) Of ist den yver niet die g’om u goden drijft?
    Maer ist de rijcke Reen, (Meesterse vande vromen,
    En drijfter tot de deucht,) waerom g’hebt voorgenomen
    Te richten onder ons? O koning siet toe? Blijft
TWE.    Volstandich in u doen, gerechtich in u werken,
    (950) En heylich in u Eedt, waerachtich in u woort:
    Soo sal ’tnatueren recht, Tijdts-Dochter brenghen voort,
[fol. C4v]
    En d’Hemel sy u Borch, en sal u Heyr bevlercken.
EERST.    De reden is een vonck, die in ons herte ruert,
    De reden is ’tghemerck, van al die die Waerheyt minnen.
    (955) De Reden teughelt staegh de reddeloose sinnen,
    En wijst ons d’Hemel leer, soo lang het leven duert.
TWE.    ’tIs dan de Reden niet, waer door g’u Monarchien,
    Hier soeckt soo grondich diep te wort’len als de lucht:
    U Hel-gods rijck bedaeckt. En soo hooch als ’tgherucht
    (960) De snel-ghewieckte-Faem, gaet ’sHemels wegh doorsnyen.
EERST.    Wat ist: (ô Ammon!) ’tgheen dat u op ons verhit?
    Ist onghestadicheydt? Of ist bedreighlijck wanen,
    Van’t ydel, ’tgheen ghedroomt, u eyghen wegh mocht banen?
    Die nu ghelijck ghy seght dat Israel besit.
TWE.    (965) Den Wollef vind wel yet, wil hy het Schaep verslinden,
    Hy dicht een quaet en roept den neervallende stroom,
    Begruyst u ruyghe muyl. O Kauwer zijt soo vroom,
    En sond’loos als ghy wilt, ick sal u toeft wel vinden.
EERST.    Ghelijck een Appel leyt aen ’tblick’rich vuyr en blaest,
    (970) En niete min de hitt’ sijn vochte schellen bluystert:
    Soo ist met d’Ammonijt? die na gheen Reden luystert,
    Maer blaest ’tvyer sijns verderfs. TWE. O Mensch die u verdwaest!
    Dat is het blint gheluck, met voeteloose wiecken,
    Die op haer Ronden Kloot, u vriendelijck toelacht.
    (975) Ghy denckt: Israel is u onghelijck in macht,
    Sy g’lijcken met Heyr, de half ghesonden siecken.
EERST.    Bedrieght u niet, siet toe, siet toe, wie dat ghy trotst.
    By ons is voor u Zee, een Stael-ghevijlde grendel,
    Die al u Baren schut. Ontrolt vry ’tbloedich Vendel,
    (980) Wy zijn met Godes macht en ’sHemels Heyr berotst.
TWEE.    De Son onttoomt sijn Jacht, ick sie de gulde stralen
    Verand’ren in Saffraen, by Thetis graeuwe vest.
    De Vogheltjes zijn heen ghevloghen na hun nest,
EERST.    Wie keert by tijdts doet wel, weldoen bevrijt voor dwalen.

Tweede Handelinghe. V. Wtkomste

IEPHTHAH. GESANTEN.

IEPHTH.    (985) SOo haest den lieven dach wiert van den Haen ghekraeyt,
    En kon Doots-Suster my de Ooghen niet vervaken.
    Soo haest de ronde Son de aerd’ met gloor bespraeyt,
    O Israel soo siet m’een herder voor u waecken.
        Soo haest en sietmen niet de kronckelighe Wolcken,
    (990) Onswaddert van het bruyn en swart bestickte zeyl,
    Of ick ben van mijn Koets, ick d’yveraer der volcken,
    Ick u verkoren Prins, en opgheworpen heyl.
[fol. D1r]
        Als al de Werelt schijnt door Lethes stroom bestroomt,
    En d’onvernoechde wraeck mach Ammons geest onrusten,
    (995) Becommert sich u hooft, die sluymervallich droomt,
    En troetelt sich door hoop, in sijn begeerde lusten.
        De lusten daer mijn ziel so grondich graeg na yv’ren,
    Met wil en reden sou: Dats dat ick Ammon sla,
    Eer twee-maels-thien de Zon sich spieghelt in de vy’vren,
    (1000) Of dat hy my te recht, oft ick hem recht versla.
        Ghy Vaders van het volck, ghy trou verbonden staet,
    Regeert met rijcken raed de veel hoofdighe Hoofden,
    En soeckt u selfs niet, door vuyle eyghen baet,
    Die laes! niet dan te veel het rechte recht verdoofde.
        (1005) Soo g’yemant siet vercort, daer is noch hoogher pleyten,
    Daer is noch hoogher recht, daer is noch hoogher swaert,
    En Vierschaer die verdoemt, en straf der booser feyten:
    Daer yeder vrome Ziel eenvoudich sich verklaert.
        En kreuckt de Gods-dienst niet, door eyghen wijs vernuft,
    (1010) Of buyght Gods wetten niet, na u natuerlick wanen,
    De Mensch is vleesch en bloedt, ’t gheen licht in ’t Godlijck suft!
    En wil vervreemd van Godt, verkiesen nieuwe banen.
        Nu treed’ op d’ouden wegh, en vraeght hoe dat u ganghen,
    Gherechtet moghen zijn na ’t richtsnoer des gheloofs?
    (1015) Vervloeckt d’Afgodery, ontslaet die zijn ghevanghen,
    En reynicht d’handen, die (ick ducht) noch zijn vol roofs.
        Ick heb mijn sonden, siet! Voor Israels Godt ghebicht,
    Ick heb hem toeghewijd’, de rest van al mijn daghen,
    Ick heb hem Eed gedaen, soo waerlijck als hy richt!
    (1020) ’k En wijck niet van sijn woordt, waer voor ’kmijn ziel wil waghen.
        Treed aen verslaghen volck, en nadert met ghebeden:
    By een ghebroken hert, door waer berou tot Hem,
    Soo sal u licht opgaen ghelijck den Morghen heden
    Vervrolickt voor den Dagh, eer ick u nut bestem,
        (1025) Soo in’t gheen dat u raed’ en goede wille prijst,
    In’t rechten van u saeck, als ’tgheen de ysre lieden
    Noodwendich schorten mocht, en ’tgheen de Reden wijst,
    ’tSy straffen van quaed, ’tghebieden, oft’ verbieden.
        De Rechters zijn de gheen die Godes beeld vertoonen,
    (1030) En spelen op’t Toneel* des Werelts d’hooghe Rol,
    Die hun ziel bloedigh staet, soo sy het quaet verschoonen,
    En wroeten in het aertsch ghelijck de blinde Mol.

Verschooninghe.

GESANTEN. IEPHTHAH.

EERST.    Seer wel te pas, siet hier, d’Heer Iephthah ons ontmoeten,
IEPHT.    Gheseghent sy u komst: en lieflijck zijn de voeten
[fol. D1v]
    (1035) Die nad’ren Israel om kondighen de vreed.
    Wat seyt zijn Majesteyt? EER. Die ’tgroen gheschildert kleed
    Der aerden, noemt sijn Banck, en d’Hemel sijnen Zetel,
    Die gheeft mijn Heer gheluck: TWE. De Koningh is vermetel
    Gheswollen door de waen, van zijn ghedichte reen!
    (1040) Hy seydt: Als Israel trock door de Roode Zeen,
    Wt ’t slaefsch Egyptenlandt, soo hebben sy de Palen
    Ghenaeckt van Arnon eerst, tot by de vlacke dalen
    Van Iabok, en den vloet der glasigher Jordaen,
    En dit zijn landt (door ’tswaerdt) dat tasten sy doen aen,*
    (1045) En nament met ghewelt, en houden’t teghen Reden:
    Maer soo men’t wederom hem ruymt, en gheeft in vreden
    Den Eyghenaer die ’t hoort, soo hout hy hem gherust,
    Dits ’t gheen hy u ontbiedt, en niet meer. IEP. My lust
    Noch andermael, noch eens sijn dwalingh hem voor ooghen
    (1050) Te stellen: Want ick weet sijn segghen is gheloghen;
    Israel nam gheen Landt self van den Moabijt,
    Noch van den Ammonijt. Dies soeckt hy maer den strijt,
    ’T zijn redeloose Reen, sijn woorden zijn als winden,
    Wiens ruysschen datmen hoort; maer wie kan onderwinden
    (1055) Sijn Legher, plaets, en wegh, en waer hy henen blaest.
    Alsoo m’hoort Ammon oock, die door sijn wanen raest,
    En terreght my tot Krijgh! Wel aen komt met ons binnen,
    Wy sullen op dit stuck met rijpen raed versinnen.

CHOOREN.

        Wanneer de Waerheyt is door reden schijn verdoemt,
    (1060) Komt,, sent u Boden dan met waerheyt toorts in d’handen.
    Schande,, erft de Prins die by de reen ghekromt
    Somt,, sijn eyghen Macht, en slaet ’tgherecht in banden.
        Ammon so g’u verhard, en hoort gheen waerheyts reden,
    Soo sal u Koninghs Rol met d’eere zijn volspeelt,
    (1065) En denckt g’hebt met ’tgheluck u aertsche rijck ghedeelt,
    Daer u voor-ganghers oyt soo bloedelijck om streden.
        De Boden zijn op wegh, die u de tweede maele
    Verhalen, hoe dat ghy onred’lijck hun beticht,
    t’Licht,, der waerheyt self verlicht u herten zale,
    (1070) Dwalen,, laet, gaet recht, Want d’Opper Koningh Richt.
        Hy sit op sijnen troon, en wil met d’ysren staf
    Vermorselen de gheen, die hem niet willen eeren!
    O mensch! sluyt niet u hart, wert wijser, en wilt leeren
    Te luyst’ren waerheyts Re’en, en laet u wanen af.
        (1075) Isra’el wilt door Re’en, u Re’en-schijnende-glans,
    Gans,, door ’t recht verhael u onrecht teghen spreken,
    ’kReken,, ghy en soeckt niet ’t welvaert uwes lants,
    Kans,, en isser noch om u na lust te wreken.
[fol. D2r]
        Den Pharao gedenckt: Laet die u spiegel wesen,
    (1080) Hy hoorde Mosen niet, hy schimte met Aaron,
    Maer als hy in het Meyr sach dat hy niet en kon
    Ontcomen, most hy noch een hooger Koning vresen.
        Hy riep grijse Neptun, siet! wie ghy wilt verslinden,
    Winden,, wat is u dat dat ghy so woedich raest?
    (1085) Haest,, ontsiet mijn Kroon! Ick ben Aeools beminde,
    Vrinden die op ’thoochsts nu d’hel zijn aldernaest.
        Ten holp niet het Meyr, dat heeft zijn heyr verswelght,
    Hy most, hy woud of niet, het Aes zijn vande Vissen!
    O Coning! leert, gedenckt, het cond’ u mede missen,
    (1090) De Vrou van ’theylich recht sich om u reden belght.
        Ghy denckt veel licht, ick maeck mijn leger vast getrots,
    Trots, vry d’Ammonijt* hy comt zijn Zolen lichten,
    Swichten, is u best, oft uwen val die plots.
    Bots, niet aerden Vat op mijn gestaelde schichten.
        (1095) Neen Koning! siet, het sweerd besturven in de vuysten,
    Van ’thert genomen Volck, dat op hun Heylant bromt!
    O luystert op ’tgerucht! hoort! hoort Israel comt
    Met sulcken velt geschrey, als oyt de Winden ruysten.

Tweede Handelinghe. VI. Wtkomste

EERSTE. TWEEDE. DERDE Gesanten. AMMON.

EERSTE    WEl thienmael ’tmorgen-rood quam spieg’len zijn Paruyck,
    (1100) Met ’tkriecken vanden dach in Thetis Water-cruyck
    En deed’ het lichte blaeu van ’sHemels koele tranen,
    (Gestort op ’tgroene kleet, by ’tschijnsel vande Mane)
    G’lijck als gedistileert, verdwijnen in de Locht.
    Eer Israel u Boon de Koning spreken mocht,
    (1105) Eer dat sijn Majesteyt rechtvordrich socht de Reden
    Te hooren na de last. K’hoor hy comt herwaerts treden,
    Hy nadert na ons toe. O Prins! blijft niet verhardt:
    Op dat u Rechterstoel in waerheyts Reden wert
    Gehanthaeft, en bevest, Pylarich vast in gronde,
    (1110) Daer anders ’tgroot ghebouw zijght door den last der zonde.
AMMO.    Wat wildy andermael? Rebellen segt vry aen!
    K’sal u onnutte Reen genadelijck verstaen,
    Wat’s ’tgeen u Heer ontbiet EER. Niet dan de heldre Waerheyt.
    Die door u herten kolck licht met de Tourts der klaerheyt.
TWEE.    (1115) So ons mijn Heer verschoont, en neemt ons Reen in’t goe
    Wy beginnen AMM. Dat sy verr’ dat ick u anders doe.
DERDE.    So seyt Iephthah: (Heer) Israel heeft genomen
    Geen landt soo’t herwaerts quam van Nilus groen blau stroomen,
    Uyt ’tRijck ’tgeen wel besucht hun droeve ramp beschreyt
[fol. D2v]
    (1120) Dat een onsterflijck Godt sijn Volck heeft uytgheleyt,
    Na ’tRoo-gul-zadich-Meyr, door t’wonder sijner handen,
    O Wonder! wert de Zee, tot Carmozijnen wanden!
    Jae aerselt achterwaerts, op dat haer Thetis deckt,
    Soo datse nau het stof van Israels Solen leckt!
    (1125) Daer Pharao versoop met al d’Egyptse scharen,
    Die riepen: Isis helpt! Neptunus wilt bedaren!
    U soute Toomen grijpt, en kemt d’oneffen vloen,
    Op dat wy aen het strant u d’Offerhanden doen.
    Siet Koningh! als den Godt der aller Goden Gode,
    (1130) Sijn Volleck door dit werck verschrickten, door het dooden
    Van sulck ontsichlijck Heyr, ’tgheen d’afgront binnen slorpt.
    Als hy de Zee beval, die flucx de Wap’nen worpt
    Aen d’Oever, die het Meyr d’Egypters hadt gheplondert,
    Het wapenloose Volck ten dienst. O die verwondert
    (1135) Doen waren! Was het Heyr ’t gheen Godes liefd aensach,
    En trou in wederspoet, soo datmen roemen mach:
    Dit Volck is ghelijck, den Appel in Gods ooghe!
    Wie die aenraeckt, die raeckt den Heerscher, die om hooghe
    Besit sijn goude Troon, en swerelts doen betoomt.
    (1140) Sijn Boden voor ons Heyr, was gheen Mercur ghedroomt!
    Maer ’t waren daeghs en snachts Colommen, d’een als vierigh
    Die glinsterde des nachts, en ’sdaeghs wit-Wolkich cierig,
    De andere voor ons ging, van ’troode Meyr (of Schelf,
    Of Riet-Zee noch ghenoemt,) tot Kades. Waer dat self
    (1145) Israels Hertoogh sant sijn Boon, aen d’Edomiten,
    Op dat hun koningh ons verhoorde. Maer s’en lieten
    Vervreemt ’t uytheemsche volck niet trecken door hun lant,
    En andermael hun Boon by Moab ’t selfde vant.
    Alsoo bleef Israel te Kades henen swerme,
    (1150) In ’t woest Arabisch wout ’t gheen met sijn kromme ermen
    Dees wree ghebueren komt begrensen en bevanght,
    Die niet en sien wat straf hun over d’hoofden hanght.
    Dus suckelt Israel om d’Edomiters palen,
    Van daer de ronde Son, de Gloobe met sijn stralen
    (1155) Vergult, wanneer hy stijght uyt Thetis marmer-vocht,
    Als teghenvoetich volck sijn tours beooghen mocht.
    Van daer liet Pluym-ghediert, ’tsaffranich licht komt groeten,
    En d’Hemel gloreloos betaelt sijn nachtste boeten,
    Sy krommen Moab om, maer s’hadden noyt ghewenst,
    (1160) Te leg’ren ’t Arnon, d’wijl dat Arnon ’tlandt begrenst
    Tot d’Amoriten Roem, Hesbons Koningh spillen,
    Sy tijt door hare Boon, dewijl sy niet en willen
    Wan-trouwende ons heyr te trecken door hun rijck,
    En weygeren alleen gheen vriendschap, maer ghelijck
    (1165) Bespieders, slim gheboeft, (die trouwe oyt verstieten,)
    Soo maecken teghen ons ten strijd de Amoriten,
[fol. D3r]
    En grimmich op gheruyt, sy volghen Israel na,
    En legherde hun volck gheharnast tot Iahfa,
    Daer ’twrevelmoedich heyr lustgierich wilde strijde,
    (1170) Maer door ’tmost na hun val ons ’theele lant in wijde,
    Sy vielen door het swaert, dewijl Israel won
    Al d’Amoriters land, van Iabok tot Arnon,
    Van daer de Wildernis aen dees sy de Jordane,
    Beschaduwt daeghs haer vloed, en snachts de silv’re mane.
    (1175) Soo heeft nu d’Heer de Godt Israels, voor ons heen
    Verdreven d’Amorit, om dat sijn volck alleen
    Met* rust bewoonen sou, ’t gun hun den Hemel jonde.
    Nu Koning, siet! ghy dwaelt, hebdy nu onderwonden
    In te nemen ’t land, ’t gheen Godt ons eyghen gaf?
    (1180) Ghy doolt O Prins! en graeft al blindeling u graf,
    Hoort reden, luystert ons, en wilt u niet vervremen,
    Maer wildy krijghen? krijght, en wilt het landt innemen,
    ’tGheen Camos uwen Godt voor u ontledicht heeft,
    En laten Israel ’t gheen, waer in hy vredich leeft.
    (1185) Oft meendy grootschen Prins, u recht is al veel beter,
    Dan oyt was Zipors soon den Balak? Die d’Al-weter
    Vergrimde door een daedt, gheraen en slim bedacht,
    Als hy door geyle min ons tot d’Afgoden bracht,
    En socht door hoeren loon ’tverkoren volck t’ontwyen,
    (1190) En huerde Bileam om te vermaledyen,
    Jae oft hy oyt een quaed in Israel heeft ghesticht,
    En krijghden teghens hun. Wat heeft hy uytghericht?
    Nu thien-mael drie-maels thien, in twaelf maentsche jaren
    Heeft Israel ghewoont in Hesbon. Seght: hoe waren
    (1195) Dijn knijen soo verslapt, en d’handen soo vertraeght,
    Dat ghy niet dadelijck dit volck hebt verjaeght?
    Of spruyt u goedicheyt (door ’tdralen van u toeven,)
    Wt een Orakel van u Camos? Wilt ontschroeven,
    (Soo’t u ghelieft Monarch) u knechten ’tg’heym hier van
    (1200) Missegghen w’in een woort, ons bood’schap die is an
    Een Vorst, die waerdich is dat m’hem de waerheyt condicht,
    En Israel (ghelooft) heeft aen u niet ghesondicht.
    Sijn Majesteyt vergrijpt sich nimmer aen het quaet,
    Dat hy met d’ysre lien Israel teghen gaet,
    (1205) Ja krijgh en strijd op ons de vrye Isra’liten,
    Godt oordeelt tusschen ons, en tusschen d’Ammonijten.
AMM.    Help Iupijn! wat ick hoor, van dese trotse Joon,
    En wat heylooser reen, op onse hooghe Goon.
    k’Sweer by ons Camos heyl! en by zijn groote Godheyt,
    (1210) Soo waerlijck als ick leef, ’kvergheef u dese sotheyt!
    Maer soo ghy andermael voor my bevonden wort,
    Denckt dat Atropos u den draed des levens kort.
    Neemt, brenght u heyl dees gift: ’kberoep hem op sijn handen
[fol. D3v]
    Laet sien oft hem gheluckt, ghelijcket hem in Schande
    (1215) Gheluckte, als hy sich beholp met roovery.
TWEE.    Groot-Koning na u woort, siet! soo aenveerden wy
    Dees gift. AM. soo doet en spoeyt u flux mijn Zael te ruymen
    U woorden zijn als Wint! veel lichter als de Pluymen!
    U uytgheputte borst is door u reen gheleeght,
    (1220) Dus gaet, ’kheb u verhoort, danckt God dat ghy verkreegt
    Genade, (door mijn gunst,) u lanck Relaes te hooren,
    Ick ben u Reen soo wars, ja soo dat ick’t te vooren
    Gheweten had, g’en soud dees Hantschoen d’Hoeren soon
    Niet brenghen, opgheraept by d’Ammoniters Troon.

Verschooninghe.

        (1225) O Redeloosen Vorst! O Prince! wilt versinnen,
    Ghy kondt u selven niet. EER. Wat soudy dan verwinnen?
    Een opgheworpen Volck, die u het Voorhooft bien?
    Soo haest sy ’tstof en ’tHeyr van Ammons kinderen sien.

Tweede Handelinge. VII. Wtkomste.

SINESIUS. SISIPHUS.

SIN.    NEptun die ’tblau ghegolf doet swalpen over Strant,
    (1230) En spoelt ’tGheduynte wegh: Als sijn bestierde hant
    De soute Toomen grijpt, en met sijn Dry-tandt spitsich
    Verschrickt den Oceaen! en maeckt sijn Zee-jacht hitsich,
    ’tGeen bruysende door ’tMeyr de koets ten Hemel went,
    En schielijck weer den gront van Plutoos lucht berent.
    (1235) Soo m’onghestadich siet, de voeteloose Vrouwe,
    Haer opgheblasen Zeyl oprollen en weerhouwe,
    Wanneer den lichten wint door een Boream raest,
    En soetlijck over ’tlant weer met sijn adem blaest.
    Soo ist met Israel oock, de haest verschrickte Joden,
    (1240) Hun suffen in de angst, en beven inde nooden,
    Int Jock zijnse ghedweeg, en uytgheteert van macht,
    Als ’tghelucks ghevouwen zeyl de Zee en wint versacht.
    Doch wanneer maer de Son zijn gulde stralen schittert,
    En lacht hun vriendlijck toe, soo zijnse weer verbittert,
    (1245) En grimmich in het stael. Sy derren nad’ren Die-n,
    Als ’thooft des Heyrs sich roemt, en van de wapen-lien,
    De lien die d’Oorloghs Godt half maegschap konnen rek’nen,
    En die in’t Zuyd en Noord oprechten door Merck-tek’nen
    Hun Zuylen, tot bewijs hoe wijt haer heersing’ romt,
    (1250) En als haer Scepter reyckt, en als haer Kroone bromt.
    De Joden willen vaeck den grijsen Neptun formen,
    Ja breken uyt haer wal, en op de Krijghers stormen.
[fol. D4r]
    En g’lijck de God des Wints de eycken boomen velt,
    Soo schijnt dat Israel comt door’t onbesteurt gewelt,
    (1255) Op geen swack buygend riet hun stale boogh te spannen,
    Maer op den Ammonijt, de Mans der brave mannen,
    Wiens schichten yder vrucht en nieu gheslepen stael.
    Help Milcom soo ick wijck, meer als een stijven Pael,
    Die selfs ’tversoeck ontseyt voor Iupiter te deysen,
    (1260) Dewijl hy mijlt den wegh des wandelaers in het reysen.
    Oft so ’khun hooft ontsie nu opgheworpen vars,
    Die sich te onvertsaeght toe-rust in ’tHarrenas,
    (Een Roover die onlangs noch vrient en vyand quelde.)
    So moet mijn ziel voor u als in een slingher gelde,
    (1265) En mijnen naem die moet so langh ’t Lavender bloeyt,
    Door Lethes zijn bedeckt, en eeuwigh uytgheroeyt.
ZIZIP.    Heer Hooftman so’t u b’haeght, en dat dijn rijpe vroetheyt
    Versint ’tgheen ick betreck door ruw gheslepen sin:
    Soo bid ick dat ghy stilt de onbesnoeyde woetheyt.
    (1270) Van ’tonghereddert Heyr. SIN. My dunckt dat ick bevin
    Verbijstert, soo mijn geest onordentlijck verwildert:
    Dat ick my selven sie te radeloos gheschildert,
    Ghedoot-verft op ’tPaneel, van ’tgroen ghelovert velt,
    Door dien ’kmijn onlust sie! ZISI. Dat voor u immers gelt,
    (1275) Mijn onvolbrachte raet: SIN. Wat? ZIZ. Datmen de Basuynen
    Blaest, en wekkent Heyr van ’tOosteynd tot het West,
    Op dat het Ruyter-volck beschry de gladde Ruynen,
    En ’tradde Voet-volck sla de handen aen’t ghevest,
    Die ’twrevlich Wapen-volck omringhen op het lest,
    (1280) Met ’tblickkerich gheweyr dat yder vreest te vluchten;
    Soo wert den Israelijt ghelockt, die dunckt my best,
    Eer hy sijn adem haelt. SIN. ’tVerhaesten doet versuchten,
SISIP.    ’tVerhaesten wracht veel goets, en ’tdralen wel veel quaets,
SINE.    ’tBeroude menich Prins te luyst’ren na veel raets,
    (1285) Abimelech verhaest sich al te haest in’t nad’ren
    Aen Thebets toren. SIS. Den roem der Jooden Vad’ren
    Sloech metter yl in vlucht den Kedor Laomor
    Met sijn dry koninghs-heyr. SIN. Nochtans de Soon Zipor
    Den Balac die won tijdt op Israel met dralen.
SISIP.    (1290) Wat holpet, hy most noch met schand voor Israel dalen,
SINE.    Wat waendy dat dit volck sijn Adem maer verschept?
SISIP.    ’kWeet dat een yder man sijn gauwe handen rept,
    Men set de wachten uyt dry dobbel op de wallen,
SINE.    Onveylich ist voor ons, te meer hun t’overvallen,
SISIP.    (1295) En hoe men langher wacht te meer men hun versterckt,
SIN.    Ick wacht na ’sConincx raet, SIS. ’kweet dat hy ’t niet bemerckt,
    ’tGroot voordeel datter is, ’tOnord’lijck Heyr te scheuren,
SIN.    Noyt vollegden der heyl uyt raed die van te veuren
    Niet wel was overleyt, ghewoghen en bedacht,
[fol. D4v]
SISIP.    (1300) De Raet bestaet int g’luck, ’tVoornemen in de cracht,
    Na schickkingh vande Goon waer door dat wy vermoghen,
SIN.    Den waen ons wel bedriegt. ZIZI. Ick sach ons heyl voor oogen
    Streedmen, en ons hooft met Zeges crans ghecroont,
SIN.    Noyt misdeed’ die gheen die sich ghehoorsaem toont,
    (1305) Den Prins die luystert naeuw, en straft vermeten willen,
SISIP.    Mijn raet en is gheen dwang

Verschooninghe.

BODE. SISIPHUS. SINESIUS.

BODE.    Wel die hun daghen spillen
    Begunsticht vande Goon, en liefghetal de Prins,
    Ontfangt dees stomme Bood’. Den Hemel die na winst
    Sijn Majesteyt beheylt, wenscht dat u cloecke handen,
    (1310) Op ’theylighe ghesteent doe smoken d’Offerhanden
    Aen Mars, op dat u g’luckt den zeghe naer den slach.
SIN.    Hoe vaert sijn Majesteyt? BO. seer wel. SIS. komt aengenamen dach
    Komt nadert en vervarst, groot krijger in den Hemel
    De krachten van u volck, op dat het Stael ghewemel
    (1315) Der Jooden, die ons licht verduyst’ren, sy vernielt
    Die hun vergad’ren g’lijck den Hemel is omwielt,
    Ontelbaer (inde Nacht,) van tintelende Sterren.
SIN.    Sisiphe, siet! ’kheb last om sonder lang te merren,
    (Naer dat ons d’Hemel gunt sijn gunst te zijn bereet)
    (1320) Dat d’aerde met ons bloet, oft ’tJootsche sy bekleet,
    Eer drymael Phoebus rijst en Vrouw Auroor verrast,
    Soo werdt de zeghe ons, oft Israel toeghepast.

Tweede Handelinge. VIII. Wtkomste.

IEPHTHAH. THOLA. ZAREZAR. ISRAEL.

IEPTH.    ’TSchijnt Pharo is weerom uyt ’tRoode Meyr ghedobbert,
    En heeft ’tbezande Stael aen d’Oever afghelobbert,
    (1325) Hy weyghert wederom de afgheeyste reen
    Waerom hy Israel hout in dienstbaerheyt vertreen,
    Waerom hy noch veel meer sijn sonde wil vergrooten,
    En derr’ ’tghecroonde hooft weer op den prickel stooten.
    Hy terreght my tot crijgh, en lockt my tot den strijdt,
    (1330) Hy sent my d’Handtschoen. Maer o Prins! o Prins! belijt,
    Sydy de oorsaeck niet dat soo veel duysent zielen,
    V soecken door het Swaert ghewapent te vernielen?
    Als d’Heerscher vanden Nijl, de Amrans soonen beyd,
    De swaer verdruckt Hebree sijn vrywordingh ontseyd,
    (1335) En crijghden teghen hun met sijn godloose reden,
    Ja dobbelt ’tdagwerck meer om ’tbouwen van sijn steden
[fol. F1r]
    Siet! Heeft d’Heer Zobaoth ’tverharde hart verhart,
    Als hy den Hemel g’noegh tot strijden had getart?
    Heeft Og den Basanyt de schrickelijcke Reuse,
    (1340) Voor hem ’tSprinc-hanich heyr int’ minste konnen kneusen?
    Al was ’tgestalt soo groot, dat scheen hy d’aerde dwang!
    En ’tBedd’ was acht voet breet, en negen ellen lang!
    Van Yser, daer hy ’snachs de rouwe romp op ruste:
    Noch viel hy voor d’Hebree, op dat hy d’aerde kuste.
    (1345) So d’Am’lechiten oock hun hoocht, of grove leen,
    Of macht geholpen had, als sy op Israel streen,
    Gewis onnoodich wast, dat Moses zijn gebede
    Storte, en m’hun holp na’t duyster rijck beneden
    Door’t moedeloose volck vervarst door ’sHemels gunst.
    (1350) O Ammoniters! denckt, ’tis meerder als een cunst,
    ’Tgeen Balak wel vernam, ’tgeheylichde t’ontwijen,
    Met zijn heyloose gift om te vermaledijen.
    Siet! Beliam doet zijn mont om zeg’nen voor ons op,
    En condicht Israels heyl, van d’hooghst des berreghs top,
    (1355) Hy wenste dat zijn ziel sich mocht voor God onweerdighe
    (Met ons) en dat hy storf de doot van de rechtveerdige.
    Ist sake dat de Man die Godes Bood weerstond,
    De waerheyt tuygh’nis geeft, en luystert Godes mond.
    Hoe veel te meer ist quaet, o Ammoniten Kind’ren,
    (1360) Dat ghy weerspannich zijt, ong’hoorsaem, om te hind’ren
    Dat Waerheyts Fakkel licht, door ’tredelijck verhael,
    In duysternis spelonck, uws herten boosen Zael,
    De Zael daer onverstant u red’lijckheyt doet pijnen,
    Behangen om en om met ongeloofs gardijnen,
    (1365) Wel aen so’t u behaecht, en lust u na ’tgevecht,
THola    So oordeelt God ons beyd, die eewich heerst en recht.
        Heer Jephthah grijpt een moet, en wakkert uwe handen,
    En rust u in’t geweyr, en reddert ons. De schande
    Die met de sonde lach, voor ’sherten eycken Deur,
    (1370) Die staet en gaet van ons, en d’eere die comt veur,
    Met boete van berou, en quijtschelding der sonden,
    En treed met Israel aen: ZAR. Gods gramschap is gebonden
    Gelijck een jonghe Leeuw geketent en getemt,
    Oock is de dienstbaerheyt in Godes raet bestemt.
    (1375) Voorseyde Gode niet: Abrahams zaet te swerven,
    Een-mael vier-hondert jaer? Eer datse soude erven
    Canaan, ’tvruchtbaer lant daer melck en Honich vloeyt!
    En daer de blaeu Jordaen uyt soo veel beecxkens groeyt,
    Al eer s’in ’twijde Meyr krom-slangigh komt te loosen,
    (1380) Gelijck den Nijl in zee doet, by het slaefsche Gosen.
    Hun veertich daeghse reys, in veertich jaer verkeert,
    Eer Israel de Woestijn van Sinaï passeert!
[fol. F1v]
    De sonde stutten hun, de sonde die doet sneuv’len,
    En maken inden wech veel opgeworpen heuv’len,
ISRAEL    (1385) Maer als de vlugge tijt by Gode is beperckt;
    Vergeeft hy onse sond’ en toont sijn groote sterckt.
    De vyand die voor heen ons als in’t stof bedwell’mde,
    Die ruckt hy uyt het rijck! ja die zijn hooft eerst hell’mde,
    En paste zijn pansier, en hing ’tbekleede scherp
    (1390) Op d’Heup, en greep de Lans, en met een wis gewerp,
    Hy slingert d’herde Key, by duyst geveyrde schichten,
    Op Israel, die moet voor Godes straffe swichten.
IEPHT.    k’Besluyt dan, o Hebreen! So wie God heeft vergramt;
    Maer boete doet gegront, en op’t Geloof gekramt,
    (1395) Ziel-yverich door de Liefd, by sterck onfeylbaer hopen,
    Die heeft alree de mijn zijn vyands onderkropen,
    Hy heeft zijn schem’rich ooch gevest in’t licht geblick,
    Zijns vyands gladde stael, ’tzy hy de Wolcken dick
    Wil scheuren, door ’tgekrijsch en kleuren van zijn wimp’len
    (1400) En wil met Pharao ’tmeyr met golgen weer berimp’len,
    Om volgen op het spoor de vliende Hebre,
    Die in Gods gunste trock, en had den Hemel me.
    Nu Ammoniten ’kg’loof dijn straf u is verborgen.
    En God die met ons treckt sal u door ’tswaert verworgen.

Tweede Handelinghe. IX. Uytkomste.

SINESIUS. SISIPHUS.

SINES.    (1405) Treed’ aen kloeckmoedich volc, treed aen onsichlijc heyr,
    Den Hemel reyckt u toe het harnas ent ’tgeweyr.
    ’Tgeweyr ’tgeen u beschermt, naest d’hulpe vande Gooden,
    Op ’tongehoorsaem rott de onverschrickte Jooden.
    Komt Krijger Bloet-God Mars die lust hebt in’t verniel,
    (1410) Ick offer u mijn bloet, mijn lichaem ende ziel,
    So ’teenmael dy gelust dat ick int hevig strijen
    Ontschep, en moet dit rif zijn Majesteyt toewijen.
    Die ’kheb belooft met eedt soo ’kniet de Joon verdruck,
    So roep Lachesis vry, o Suster! ick en ruck
    (1415) Zijns levens draet niet meer, Atropos komt wilt knippen
    Ick sie ’tdood verwich kleur op sijn besturven lippen.
    Siet! mannen roems des eeuws: Ick tree u moedich veur
    Schroomt niet oft Cerbrus wil ontgrendelen de deur,
    En oft aen Ach’rons veyr den Schuytevoerder kuyert,
    (1420) En wacht na Zielen vracht waer op hy nimmer luyert,
    Wy moeten eenwael ’tlant van Pluto Rijckdoms Godt
    Bewoonen, t’wijl dit aertsch in d’aerd tot stof verrot,
[fol. F2r]
    En twispelturich g’luck kan niet hooger heffen,
    Ten zy de anghe Doot vernielende komt treffen
    (1425) De geen die door het stael vroom hertich int gevecht
    Sterven, en hun Prins de Lauwer ’thooft omvlecht.
    Ja ’teelste dat Natuer voor kleynoot heeft ghekoffert.
    Dats d’eer beruchten doodt diemen zijn Koning offert.
    Ons leven is ghelijck een sneeuwen beeld verdwijnt!
    (1430) Wanneer aen’t crullich blau de vierge Sonne schijnt.
    Oft g’lijck een purp’re roos die door de gure winden!
    Verwelcket: oft schau verstuyft, oft als de snelle hinden
    Wanneer de Jacht vrouw naerd, hun maken op de vlucht,
    So vlien ons daghen heen! na dat wy d’hemel lucht,
    (1435) Besuchten alder eerst, en met ons weenen groeten
    Siet Ammonieten! siet! dits reden en wy moeten
    Ghetrouw altydt den Eedt betrachten die men swoer
    Ons Koning, of ons ziel met Caron over voer.
    En oft na goden wil by onse rol volspeelde,*
    (1440) O Crysluy sullen wy geglorijt inde weelde
    In’t onvergancklijck huys van d’oude Mnemosijn*
    Gegrift int stael gedenck van alle helden zijn,
    Dits t’quaetste, maer daer rest voor ons een hemels hoopen
    ’T onslippen vande doot dat staet hier by noch open
    (1445) De brave moet die’koyt in u lien herten sach
    Die ritselt door mijn leen dat heden desen dach
    Den Ammonijt ghetrotst op zijn ghesmede wapen
    En door zijn starcken arm de Jooden doe ontslapen,
    Ontslapen in het stoff ontzielt, ontgeest, ontleeft
    (1450) Door swaert, Door Lans of pijl, ’tgeen u Bellona geeft
    Het wederspannig Heyr, ’tgeen ons derf ’tvoorhooft bieden,
    So mijne Ziel getuygt, suldy voor u doen vlieden:
    Gelijc het kielich hout voor AEools adem schuyft,
    Door ’tblau-groen-schuymich-vocht: oft g’lijck een pijl die snuyft
    (1455) Snel door de dunne locht, en laet geen wech bespeuren,
    So moet het door u cracht de Joden oock gebeuren.
    Sy struyck’len voor ons neer en vallen in het swaert,
    En Ops open haer mont en sloctse ’thellen waert.
    Tsa krijgers grijpt een moet, de woorden niet en gelden
    (1460) Sy nad’ren na ons toe. SISI. bedeckt de groene velden
    Met doon, op dat u kracht in’t minste niet verslapt,
    En schrickt niet oft de doot met schreden na ons stapt,
    De eer versnelt haer gang, en draeft ons vrolijck teghe
    So wie’t de goden gunt verleenen zy de Zeghe.


[fol. F2v]

Tweede Handelinge. X. Wtkomste.

IEPHTHAHS Belofte.

IEPHT.    (1465) Heer wildy door mijn handt, dewijl ick henen gae,
    Dat ick den Ammonijt door uwe hulp verslae?
    Soo sal de eerst U zijn die m’uyt mijn huys komt teghen!
    En na mijn weder-reys, (in vrede door den zege,)
    Geheylicht en gewijt werd die ten offerhand,
    (1470) Door my opt’Altaers plat ghedoodet en verbrand!
    Hier op verhoort my God, ick neem u tot getuyge,
    Mijn mondt belooft u dit! Wildy mijn vyand buygen.

Verschoninghe.

ISRAEL. IEPTHAH.

ISRAEL.    Die ’tHart des Koninckx buyght, gelyck de Water-Beecken,
    Die ’tgrondeloose Meyr begrendelt met ’tGeduynt,
    (1475) En al de Bergen schiep, en al de Toppen cruynt,
    Die sal sijn Is en Was: Wil ons aen Ammon wreken,
        Ghy grooten Zebaoth die door ’tlaest wonder-teecken,
    Verschrickte den Monarch, die g’lyck een harde Rots,
    Den Hemel wederstre, en al de straffe Godts.
    (1480) Ach! wilt voor ons, de macht van d’Ammonijt verbreken!
        Gedenct aen u verbondt met Abraham gemaeckt,
    O Herder Israels! die voor u Kind’ren waeckt,
    Ghy kont door Tharahs soon het Kedors Heyr vernielen.
        Wy kennen geen Bellon, Ghy sijt den Krijger Heer!
    (1485) Ghy zijt den rechten Mars, Ghy vlechtet Hooft met eer,
    Komt geeft myn Heer geluck, met so veel duysent Zielen.
IEPHT.     Nu schuyft den Morgenstont van haere gulde Koets,
    ’tBestickte bruyne zeyl, en doet het silvrich schitt’ren,
    Ghediept door ’tHemels blaeu, en g’hoocht op ’taldersoets
    (1490) O Joden! Broeders, ’kacht de wrevle krijghsluy sitt’ren,
        De Roemers op haer macht, de snorckers op haer sterckt
    Ach Heer komt en verslaet, dewijl sy ongemerkt,
    Door een godlose leer u crachten niet erkennen,
    En goden liefdich noch hun tot de logen wennen
        (1495) Treet voor ons in het heyr: O grooten Sylo helt.
    Beschaduwt Israel met u kleedts purp’re lommer,
    En werpt de stoute neer int vael bestoven veldt,
    En helpet ons uyt schand, uyt druck en slaefsche commer.
        Wy comen toegerust doch voor u eyghen wet
    (1500) Wy comen g’wapent maer met Gedions trompet.
[fol. F3r]
    Zijn w’uytgetogen, d’wijl wy weten t’vleesch is swacker
    Als t’halm-dragent-stroo, op d’omgeworpen acker.
        Ons sterreckte helaes d’Egyptse riet staf g’lijckt.
    Wie daer op steunen wil begeeft hy in de handen
    (1505) Wie sich op t’vleesch verlaet die sietmen dat beswijckt,
    Geen ros, noch wagen hellept, noch stael in d’reusenhanden.
        Maer Joden niet te min oft Gode ons beheylt
    Strijt vroom voor t’vaderlant dat niemandt niet en feylt.
    Soo’t immers is bestemt, eer wy den hoochmoet korten.
    (1510) (Ons vyandts,) om het bloet als ridderen te storten
    Voor u een zielsche helft (die ghy naest gode mint.)
    Voor t’erfdeel waer in ghy woont en voor u heyl’ge wetten
    Voor die u t’herten buyght, u kinderen oft u kint,
    Die, o schrick! d’Ammonijt wil aen de Rots verpletten.
        (1515) O Treed vrymoedich aen, u Prins die gaet u veur,
    U heylant Iephthah, wil vroomhertich om de keur
    Van d’onversturven kracht te sien, den strijdt beginnen,
    Door Gode zijn wy vroom, so konnen wy verwinnen.

CHOOREN.
                    Den Geest des Heeren is gedaelt
                (1520) Op Jepthah, die na Israel taelt,
                En moedich trock door Giliad henen,
                Om met zijn onversturven macht,
                Daer m’hem te Mispa leyt en wacht*
                Het woeste Heyr weer te vereenen.
                    (1525) De Trommel en Basuyns geluydt,
                Die dryven ’snachts zyn ruste uyt,
                Als hy soeckt sluymers soete lusten,
                Schielyck dunckt hem in drooms gebeelt
                Dat m’hem zijn Wapenen ontsteelt,
                (1530) Oft dat hy sich in ’tStael moet rusten.
                    O Krysch-Helt die u rust verliest,
                En voor u selfs ’tgemeyn verkiest,
                Met vlyt Ziel-yvrich te besorgen:
                Treckt heen, treckt heen, stryt, en verwint,
                (1535) Op dat ghy u in vreuchde vint,
                Eer dat den nacht wyckt voor den morgen.
                    Eer dat de Son zyn Peerden drenckt,
                En eer den avont ons toewenckt,
                Moet Israël u vyand vallen
                (1540) Door sweert. En g’lyck de rouwe Zee,
                Breect dick het palich-Bosch ontwee,
                Geheyt voor d’opgeworpen wallen,
                    De Wallen daer den Ammoniet,
                Sich onverwicklyck op verliet:
                (1545) Dat zyn de opgeworpen crachten.
[fol. F3v]
                Maer siet, ’tis Zant, en ’tblyft getelt
                Voor Godes Oogen, als’t gewelt
                Der Zee, wil stout te weeren trachten.
                    Israels Godt die scheurt u Heyr.
                (1550) En hy rucket ’twreet geweyr
                Uyt d’handen, en u bloedich Vendel
                Werrept hy voor zyn voeten neer,
                Want een Kryger is de Heer,
                Die verbreken kan den grendel.
                    (1555) Den grendel die de Zee besloot,
                Als hy in d’eerste Eeuwe goot
                Den Regen, uyt den Hemel neder,
                Die schoof hy uyt de krammen wyt,
                Voor hondert vyftich daeghse tyt,
                (1560) En gaf doen d’Aerdt haer droochte weder.
                    Hy is de Heere, die al vermach,
                Die Israel verleent den dach,
                Dat sy met vreucht zyn wond’ren singen!
                Hy ist, waer me den Kryger kan
                (1565) Vernielen, Wapen, Ros en man,
                En over dhooghe Wallen springen.

Derde Handelinghe. I. Uytcomste.

De FAEM, of ’tGerucht.

FAEM    SO wijt den Hemel spant sijn heldre blaeu gardijn
    So Wijt de ronde Gloob van donvermoeyde golghen
    Bearmt wert om en om, so wijt sal condich sijn
    (1570) t’Gerucht van die my haest sal op de hielen volgen.
    O joden zijt verheucht! O Geliaditers roemt!
    Juyght vrolijck, want u heyl bestaet door Iephthahs handen
    Naest Gode, die u lieft. Want hy die u verdoemt
    Die is doort coude Stael gevelt, met smaet en schande,
    (1575) Den Ammonijt die sach ’tgeruste heyr ten strijdt,
    Hy loeg in tgoddeloos hert, en schimpte met de Joden,
    Hy sprack wie comdy toe? (o snoode Isra’lijt!)
    Wie soeckty? Siet! hier zijn begunste van de goden.
    So haest dit Israels GOD had in zijn troon gehoort,
    (1580) Hy stont op, en hy sprack: wie lastert mijne kind’ren?)
    Wie druct ’tboetveerdich-volc? wie twijfelt aen mijn woort?
    En wil door wrevlen moet ’tgezegent heyr vermind’ren?
    IK ben de geen die ’tront des Werelts heb omwielt,
    Met ’tdagh en ’tnachtse licht, de aerd heb ick gedrongen
[fol. F4r]
    (1585) Op’t Centrum. En ick heb den aertschen Mensch gezielt
    Na d’Hemel, eer de Zee mijn stercke grendelen dwongen.
    De Visschen in het Meyr, ’tAzuur-gemarmert nat,
    Die ’tWaterblasich hooft in Calms stilt’ vertoogen,
    Die schreijen selfs tot my, door honger moe en mat.
    (1590) De Raef siet me na d’Hoogst, en duyst ontelbaer oogen,
    Hoe veel te meer en sal het schepsel niet voortaen*
    Sich vreesen, ’tgeen ick heb verheerlijckt met de kennis,
    En tot een Beeld gemaeckt, wiens ziel niet sal vergaen:
    Maer blijft onsterffelijc. Gaet Israel wreeckt dees schennis:
    (1595) So haest en was dit woort gedondert door de Locht,
    d’Hebre die was gemoet, en sloech de Ammonyten,
    En druckte door het swaert ’tgeen sich verweren mocht.
    Van daer men Aroer siet tot Minnith, eer sy lieten
    De Steden viermael vijf verovert aen het pleyn
    (1600) Daer d’Ammonyt sich buyght, by d’ongeparste Wijnen,
    En riep: O Milcom helpt! Hoe Mars; verseker ’kmeyn
    Ghy slaept, ontwaect en comt wilt met u kracht verschijnen.
    En is u d’Ammonyt niet waerder? Camos hellept!
    Waer steeckt u rechte hand? die wonder kan bedrijven!
    (1605) Is daer geen Raet, (O Heyl) die onse wonden stellept?
    Soo laster ick u cracht: Wy moeten t’onder blijven.
    Te hulp niet het heyr, bleef met hun Goon beschaemt,
    Sy hebben al gelijck van Lethes dranck,, gedroncken.
    Dit heb ick al gesien, ’tgeen so wijt wert befaemt
    (1610) Als dese mijn Basuyn heeft oyt met klanck,, gekloncken,

Derde Handelinge. II. Uytkomste.

MIRIA Met haer Maechden. BODE.

MIRIA.    Strijght opwaerts suyver licht, komt boven d’Horizon,
    Begloort ’tontluystert blaeu, O Schoone Hemel-Son,
    Daer sweeft voor uwe komst een Roose Douw soet-geurig
    En’t aengename Licht is door u dralen treurig.
    (1615) Ick selfs door droom beswaert, verheug my in u gloor,
    En t’bedde dunct m’een last maer waerom maegt waer voor?
    Is uwe schrand’re Jeught ong’noechelijck int rusten?
    Is u een moeyelijckheyt t’geen andre mach verlusten?
    Oft sorcht ’tlief-dragend’-hert becommert voor den strijt?
    (1620) Helaes! daer ist geraen: O vader wierdy quijt
    U leven door de hand der Ammoniten kinderen,
    So gae ick af, en moet gelijck de Maen verminderen.
    Ja treuren tot dat God die m’eerst het leven gaf,
    My eyndelijc door de doot wil maeyen in het graf.
    (1625) Wie soud mijn Voocht doch zijn, mijn Toesicht en versorger,
    Mijn moeder laes helaes! Most onder dien verworger
[fol. F4v]
    Betaelen ’tgeen sy niet (self schuldich) had gerooft.
    En ick en heb geen vrint, geen Broeder, man, noch hooft.
    Neen Hemel ’kweet ghy sult u over my ontfarmen,
    (1630) En Israel (naest God) door vaders handt bescharmen.
    Ja alle mijn gebeen voltrocken na u woort
    O grooten Sebaoth, die zijn by u verhoort.
EERST.   Ick suckel.
Maeghd Wat hoor ick? hy nadert, t’is een bode.

Verschooninghe.

BODE.

BODE.    Me-Vrou Princes geluck, siet met der haest al-so-de
    (1635) Vorst u Vader beval, ’ksou met geswinde reys
    Verkondigen een vreucht, die k’heden in u eys
    By ons en d’outste raet, waer na dat ick mijn voeten
    Vorder’, om hun en u met vrolijckheyt te groeten:
    Soo zy me-Vrou bekent: mijn Heer die heeft den slach
    (1640) Gewonnen: Doch hy heeft gerust niet, of hy sach
    Den Ammonyt gedempt, gedweegh voor ons te tergen.
    Van Aroer tot Minnith, en aen de pleyn der Bergen,
    Die Ammon Baccho heeft geheylicht en gewijt.
    En onderwijlen noch verovert in die tijt
    (1645) (Me-Vrou) wel twintich Steen, een heerlijcke Zege,
    Dees tijding (ick tree voorts) hebdy de eerst verkregen.
MIRIA.    Ach! TWE. M. Suchty? daer u God in sulcken vreucht verheft
MIRIA.    Wat weet ick of dit oock een ongeval betreft,
    Int Goddelijck besluyt is druck na vreucht verborgen.
EERST.    (1650) Dats al te verr’ gesien, wat wildy soo hooch sorgen-
    De Hemel gunt ons Heyl, en opgehoopte vreucht,
    Wat speelter in u sin, dat g’u bedroeven meught?
MIRIA.    ’tIs waer, maer ’tgroot geluc is strommelijch van beenen,
    Na ’tgroot gejuyg comt stilt, na ’tlacchen volgt het weenen,
    (1655) En nergens is de val licht struyckelende veyl,
    Meer als op’t hoogh gebercht, en op de klippen steyl.
    Maer hoe! wat fantazy ontroeren mijn gedachten?
    Ick love u Israels God: alleen door uwe crachten
    Is tGoddeloos Heyr vernielt, verslagen en verstroyt.
    (1660) Verleent ons mildelijck, dat dese vreucht voltoyt
    Soo werde, dat wy sien dat uwe aensichts claerheyt
    Lichtet over een volck, dat hier Bemint de waerheyt.
    En die Getrou altydt, ziel-yvrich voor u Wet
    En woort geharnast zijn, die door ’tgeloofs gebet
    (1665) U Offren vierichlijc, de waere danckbaerheden.
EERST.*    Me-Vrou, komt laet ons gaen, die vlugge tijdt besteden,
[fol. G1r]
TWEE.    En metter haest een lied van Reyen zy gedicht,
MIRIA.    Ick sie met vreuchden eerst mijn’s Vaders aengesicht.

Derde Handelinghe. III. Uytkomste.

JEPHTHAH. THOLA. ZAREZAR. JSRAEL.

IEPHT.    Lof Heere Zebaoth, met u heb ick gestreden,
    (1670) Met u wierp ick ter neer de Ammonyten trots!
    U Name Heer die zy Dry-eenich aenghebeden:
    Verheucht u Israel, ghy siet de liefde Godts.
THola    Geliaditers Roem-Verbreker van de banden,
    Vader des Vaderlants, wy kussen uwe handen!
ZAREZ.    (1675) Heer Jephthah Vroom-hertich, Strydt-barich en Moedich,
    Spoedich,, Rabba* beklaeght d’Ammoniters seer,
    Weer,, henen heyloose Offeren gaet bloedich,
    Verwoedich,, ’tWagen-Roof den Kryger wil meer.
ISRAEL    O grooten Capiteyn! O Scherm-Heer! die uyt yver
    (1680) U* leven voor ons waeght, en stelt u Ed’le Ziel
    Voor Isra’el int gevaer, int hittichste verniel
    Daer d’Ammonyt verhart stont, als een pael of stijver.
    Soo lang de ronde Son sich spiegelt inde Vijver,
    Soo lang den grooten AL zijn glory niet en mist,
    (1685) Sy nimmer Prins! ’tGedenc uws vroomheyts uytgewist,
    Waer van dat dese handt sal zijn een trouwe schrijver.
    Treckt aen verheerlijct Volck: verheerlijct door een Vorst,
    Die met den Stalen-Kreeft der g’rechticheyt, sijn borst
    Versach, al eer hyt swaert voor Israel heeft genomen.
    (1690) Onnoosel was sijn kleet, geloovich was zijn hert,
    Voorsichtich was zijn gang. Dies Ammon vluchtich werd.
    En GOD die met hem stre, liet hem met lief weer komen.
IEPHT.    Ach Heer! ik ken t, ick kent, ghy hebt mijn beed voldaen,
    Nu schortet maer aen my, wie sal my tegen gaen?

Verschooninge.

MIRIA met haer Maeghden, singende dit Rey-lied.

    (1695) TRuysende Beeckje datter daelt,
    Silverig met sijn stroomen,, neffens de Wilge boomen.
    ’tWindeken datter gurich schraelt,
    Die reycken nu haer toomen,, Den Heylant vanden vromen,
        In weeldige vreucht,, Dewijle dat verheught,
    (1700) De groene jonge Jeught,, Door Goddelijcke deucht,
    Vrolijck in geneucht,, Hemel ghy vermeucht
    Verkeeren ’tschromen.
      2.   tSwalpende Golven van het meyr
    En d’opgesteegen Baren,, Condy wel haest bedaren.
[fol. G1v]
    (1705) En ’twrevel-moedich Ammons heyr,
    Als sy vergadert waren,, Met haer verwoede Scharen,
        Wraeckgierich ontstelt,, Die zijn nu al gevelt,
    Hoe groot dat hun gewelt,, In zielen was getelt,
    Heylant Zilo helt,, U lof zy vermelt,
    (1710) By d’heyl’ge Altaren.
      3.   tVrolijcke Reijen MirJams was
    Van so veel Maeghden tongen,, U vrolijck Heer gesongen.
    Als Pharao int harrenas,
    Door Godes macht bedwongen,, sonc als de Baren sprongen.
        (1715) Tot aen het gestard,, Hoe seer dat hy verhard,
    Den Hemel noch al tard,, Met schande hy noch ward,
    Uyt ’tzandighe swart,, Aen dOever so vart,
    Voor ons ghedrongen.
      4.   tVloeyende Water van den Nijl,
    (1720) Egipty dorre Stranden,, En al de Mooren Landen,
    Besproeijen tdroogh maer voor een wijl.
    Maer wie met Godes handen,, Verscheurt der boosen banden
        Sal g’laeft in het licht, Voor Godes aengesicht,
    Daer het alles voor swicht,, wanneer dat hy richt,
    (1725) Zijn nimmer beticht,, maer eeuwich gesticht,
    Sond vry, voor schanden,
      5.   tSondeloose Schaepjen datter graest,
    En scheert de groene Bladren,, Komt u als Offer nadren.
    De hooghen vreucht maeckt ons verbaest,
    (1730) Heer isser oock wel quaderen,, weg, als onse Vad’ren
        Nu hebben gegaen,, En voor u oock misdaen,
    Die ghy niet wilt versmaen,, Maer ghy neemtse noch aen,
    Ja wilt hun verslaen, die hun tegen staen,
    En haer vergad’ren.

Verschooninghe.

JEPHTHAH. THOLA. ZAREZAR.
JSRAEL. MIRIA.

IEPHT.    (1735) Ach Heer! wat? ick sie mijn Dochter comt my tegen,
    O druck! nu zijght mijn Son. Fy rampsalige Zege.
THola    Wat wonder is u Heer? IEP. O bittre vreucht! ZAR. Seght ons de waerom vry:
ISRAEL    Wats u geschiet? IEP. Mijn Dochter! MIR. Mijn Vader! IEP. Hoe buyghdy my!
    Hoe bedroefdy my! MIR. Hoe soo? IEP. Ic heb een woordt ghesproken,
    (1740) ’kHeb Gode yets belooft, en tkan niet zijn gebroken,
    Mijn Dochter tis u doot, dat ghy my deerste uyt
[fol. G2r]
    Mijn huys ontmoetet, ach! MI. Mijn vader. IE. groene spruyt
    ’kWil, ’ken kan, MIR. Mijn Vader hebdy u mont ontloken
    En geopent tegens God? dwijl dHeer u heeft gewroken,
    (1745) En gaf den Ammonyt verwonnen in u hant:
    So doet met my u Maeghd na u belofte, want
    Ist d’Heere selfs belooft, hoe soument niet volbrengen?
    Sulckx wil den Hemel niet in eeuwicheyt gehengen.
    Dat g’u becomm’ren soud, met my u eenich kint,
    (1750) O neen Vader! dwaelt niet, tliefst dat u Dochter mint:
    Is door gehoorsaemheyt u tleven toe te wijen;
    Volbrenght, hier is de geen die heylichlijck wil lijen,
    Vergunt my maer een Beed? Mijn Vader, antwoort ja?
IEPHT.    Mijn dochter, wat’s versoeck. MIR. Dat ik twee maenden ga
    (1755) Als nu hier van u af met mijne Maechden heenen,
    Om op het stil geberght mijn Maeghdom te beweenen,
    En na gesetten tijdt volstreecken en vervult?
    So com ick wederom. IEP. Gaet dochter tis mijn schult,
    ’kEn kan u ongeval niet met tgeval verblommen,
    (1760) Comt in, mijn droeve ramp dit doet mijn druck verstommen.

Derde Handelinge. IIII. Uytcomste.

MIRIA Met haer Gespelen, EERSTE.
TWEEDE Maeghd.

MIRIA.    Waer henen droeve Maeght? waer henen strekt u reys?
    Geteeckent en geperckt: Ay Hemel! ick en eysch
    Maer tweemael ’tsilver licht der cromme Maen te vollen
    Te sien, of dat sy siet mijn lauwe traentjens rollen
    (1765) Uyt ruyme Oevers-Beeck, gebortelt uyt ’tbeluyck
    Van dit gespiegelt licht, en g’lijck Zees-water-kruyck,
    Hoe dick die ’tglasich nat verliest door klare ad’ren,
    Sy mindert niet, maer kan noch even veel vergad’ren.
    Soo isset oock met my, hoe menichmael ick stort
    (1770) Mijn water-tranen uyt, so kom ick niet te kort.
    ’tGedenck, alleen ’tgedenc tgeen door myn sinnen sobbelt,
    Jaecht opwaerts therten vocht, tgeen uyt de oogen bobbelt.
    Gelijck de groote Zee, die minder Zeen voet,
    En sonder rusten meert haer slibberige vloet.
    (1775) So meert en voed tgedenck alleen de volle beecken,
    Oog-tuygen van mijn druck. Die ’kschort om u te spreken,
    Dewijl ick van u schey, o Maechden in den staet
    Van d’ongevalste Eer, het maeghdelijck cieraet,
    De maeght die suyver leeft, is als een schat gecoffert,
    (1780) Of g’lijck een Lentsche Bloem, of als een Lam geoffert
    Witwollich sonder feyl, op ’theylige gesteent.
[fol. G2v]
    So isset oock met ons, soo isset en ick meent,
    Is d’onbevleckte jeught der maeghdelijcke kroone,
    Die in’t ontsienlijck huys met Gode sullen woonen,
    (1785) En volghen in het wit gekleet ’tonsondich Heyl,
    ’tGeen alles al beheylt op Zions bergen steyl.
    Dies schroomt niet of de Min met al zijn Mommerijen
    Schoon aensicht geblanket, u wilde komen vrijen.
    Sijn pylen die zijn broos, gelijck ’tlicht-brekigh-glas,
    (1790) Sijn vleugel-binsel is, gehechtet met het was,
    tGeen lichtelijck versmelt, door heylige gedachten,
    Geoeffent inde deucht en liefds gevlamde krachten.
    Den Blixem die te neer het dertel lusten plet,
    Is d’oeffening des gemoets in Gods beschreven wet,
    (1795) Al waer g’eenvoudichlijck, met wel geslepen sinnen,
    De snoo begeert verdrenckt, en cond u selfs verwinnen.
    Siet Speelnoots, siet, dits ’tgeen dat een bedroefde Maeght,
    Die Waerheyts liefde mint, en die na reden vraeght,
    Door ’tleerelijck verhael u wil voor ooghen schilderen,
    (1800) Op dat ghy niet en soud door minnes lust verwilderen.
    Ick gae, en mijnen tijt gelijck een schau verstuyft,
    Ach! my dunckt, my dunckt den droeven Hemel schuyft.
    Een Nevel op mijn hert, van opgevulde suchten.
    Ach, Speelnoots! ’kmoet, ick moet, voor wien moet ick doch vluchten?
    (1805) Ist voor een wree tyran of d’wingelant? hoe? neen.
    ’tIs voor mijn, o! o droef en bitterlijck geween!
    Mijn Vader! o Vader, oorspronck van mijn leven,
    (Naest Gode) wel hoe? hoe sal ick my selver geven
    In uwe handen niet naer een twee maendsche tijt?
    (1810) Op dat ick na u Eedt werd Gode toegewijt.
    Door ’tal-verterend vyer (Ay Vader) moet ick sterven,
    Onnosel na u woort. so laet my doch verwerven
    Een Tombe of een graf, gebeytelt met geschrift,
    ’tGeen dese reg’len zijn: Een Jephthah was begift
    (1815) ,,Van GOD, om met het swaert Israel te bescharmen
    ,,Maer door een yvrich woort, moest hy (sonder erbarmen)
    ,,Zyn eenich liefste kint (’tgeen hem eerst tegen quam,
    ,,Met vrolyck Rey-Gespel) opoff’ren inde vlam.
    ,,De Assche liggen hier, van haer verteerde Beenen,
    (1820) ,,O Leser die dit leest, wilt dese daet beweenen.
EERST.    Me-Vrou och dat ’tgeval op my zijn wreede ramp
Maeghd    Betoonde, siet! ick wou dit leven als een damp
    Verwisselen voor ’tbest, en my voor u verliesen,
    Waer Gode maer voldaen. MIR. Neen maeghden, geen verkiesen
    (1825) Of willich bieden helpt, ick ben de geen, de geen
    Die Gode ben belooft, ick bent! ick bent alleen
    Die d’Hemel heb versteurt, ick moet de straffe dragen.
    Ist reden? hoe? waer heen? wil ick de reden vragen?
[fol. G3r]
    Leestmen in Mose niet: Die sijnen mont op doet,
    (1830) En Gode yets belooft, dat hy het houden moet?
    Mijn Vader* heeft belooft, en sich aen God verbonden.
    Ach, isser wel een man ong’luckich meer gevonden?
    Voor eerst als jalourzy hem uyt den huys verjaeght,
    En als hy door den noot zijn vlient leven waeght,
    (1835) Mijn liefste Moeder quam de kille doot ontrukken,
    Zijn groene Zy: helaes! o Moeder! mocht ick drukken
    Dit bleeck-verbloost-Corael, eens aen u lieven mont,
    En kussen dy voor tlest. O neen! o neen! ghy cond
    U Asch-geworden-Hooft niet uyt de Aerd opheffen!
    (1840) Ghy slaept een ys’ren slaep, u kan geen ramp meer treffen.
    Nu, oft na desen staet in droeve ballingschap,
    Mijn Vader wiert verhooght, en tot het hooftmanschap
    Verheven, en in Eer geroepen en besworen,
    Hoe haest heeft hy ’tgeluc, de eer en winst verloren.
    (1845) Hy comt en heeft gestreen, en nadert na zijn huys,
    O bitter ongeval! O Ziel-verdruckent kruys:
    Zijn Dochter die voor eerst, hem vrolijck quam te groeten,
    Die sal hy na zijn Eedt, aen God opoff’ren moeten!
    Beschuldicht my niet meer, dat ick u herte buygh,
    (1850) Ick gae, maer ick kom weer. En waerelijck ick tuygh,
    Dat desen Eedt uwes monts om my niet werd gebroken,
    ’kStae onder uwe hand, doet g’lijck ghy hebt gesproken.

Derde Handelinghe. V. Uytcomste.

IEPTHAH. ISRAEL.

IEPHT.    Wie ister die mijn g’luck, en heerlijckheyt benijt?
    Wie isser die my haet? Om dat ick in mijn tijt
    (1855) Israel heb verlost, van d’hand der Ammoniten.
    Oft waerder een, hy most my gunnen de verdrieten,
    Dat ick onheylich kint, in on-echt ben geteelt,
    En heb tot noch mijn rol in ongeluck volspeelt.
    Mijn Broeders joegen mi’ uyt, in armoe en in schande,
    (1860) In druck en Ballingschap, tot Roover achter lande.
    Maer door den noot geparst, gedrongen en geknelt,
    Soo werd ick wederom in Eer en Staet gestelt.
    Ick greep de wap’nen* aen, en brocht de Isra’eliten*
    Te weyr, met hulpe van de trouwe Geliaditen,
    (1865) Hoe menichmael boog ick voor u (gelooft) mijn knien,
    En smeeckte mijnen God: o haddy maer gesien
    Hoe mijn besorgde geest met suchten was beslommert,
    En hoe’k om uwent wil mijn ziele heb bekommert.
    Ach! guntmen my dit noch, als om mijn’s vaders schult?
[fol. G3v]
    (1870) (Die ’kdragen moet helaes! Ick hebbet al vervult,)
    En gunt my immers niet, een quaet so vreemd en bitter,
    Als m’ oyt vernemen con. Den Hemel schijnt wort witter,
    Hy set zijn doot-coleur, gelijck of hy verschoot
    Van mijn heyloose ramp, en wreede Dochters doot.
    (1875) Ach Iephthah waerdy noyt uyt ’tsterffelijck zaet geronnen:
    En haddy noyt gesien het groote licht der Sonne.
    Maer waer uw’s Moeders Buyc u graf u Tomb geweest,
    So haddy noyt ’tgeval of vast Destin gevreest.
    Of waerdy door het sweert van d’Ammonyt gevallen,
    (1880) So cond de stomme galm u klachten niet weerschallen
    Oft had mijn eygen volck misgunnende my d’Eer,
    Mij door het coude stael gevelt ter aerden neer.
    Neen Geliaditers, neen hoe soudy my so g’luckich
    Ontmenschen? Neen, o neen! ’kmost eenmael noch te drukkich,
    (1885) De aengename vreucht, en bloeysel uyt mijn stam,
    Een ted’re schoone maeght opoff’ren inde vlam.
    Sal ick mijn losse Tong, of yver onbeteugelt
    Met vloecken schelden. Neen, heb ick mijn hoop gevleugelt
    So veerdich en so wis, so datse onverwrickt
    (1890) My dreef int groot gevaer, stoutmoedich onverschrickt.
    ’kEn heb mijn hevich breyn int minst oock niet te last’ren.
    Of grijzer, qua Planeet, den Hemel, of de Astren.
    Het Goddelijck besluyt, (tgeen oyt dit quaed voorsach,)
    En dreeffer my niet toe: ontschuldich ist al ach!
    (1895) Onschuldich ist Destin, oft Goddelijck besluyten,
    Onschuldich is mijn kint, mijn Dochter, d’Olijf* spruyten
    En hebben noyt mijn disch in soete vreucht bekroont.
    Maer ghy, o jonge spruyt, hoe eenich, so verschoont
    U noch dijn Vader niet. Laes! om een woord gesproken?
    (1900) Ach! Heer vergeeft het my? ghy siet het vlas noch roocken,
    En blust het kleyn geloof niet uyt o Heer, o niet
    Verbreekt in my (u knecht) het swack verbroken riet!
    ’kHeb dwaesselijc gedaen, en ’tyvrich onbedachtich,
    Doort’ onherkauwend woord verbonden my soo krachtich,
    (1905) Geheygront op den Eet die’k Gode schuldich ben,
    En dubbelfout verplicht, my selfs verbonden ken.
    Nu of de daed my schrict: ’khebt eenmael Heer gesworen,
    En deed ick ’tniet, o wee! Wie bleef voor uwen tooren,
ISRAEL.    Ontsichgelijcke Prins, en Roem van onse tijd,
    (1910) Dijn ongemeten druck so seer ons hert doorsnijt;
    Dat ’tgansche Israel vertreckt sich als gestolen,
    En gaen gelijck een hoop verstroeyde Lam’ren dolen.
    Ach! dat mijn Heer vergunt wiert met den Abraham,
    Te offren voor zijn Kint, een krom-ghehorende Ram.
    (1915) Wiens bloet voor Miria mocht des Altaers plat besprengen,
    Wat sou de goede God ons niet al Heyls toebrengen?
[fol. G4r]
    Hoe vrolijck wierden wy in opgestegen vreucht?
IEPH.    Ach neen!

Verschoninghe.

KNECHT. IEPHTHAH.

KNECH    Geluck mijn Heer. So ’tu gelieft ghy meught
    De Boden in u huys sien van de Ephramïten,
IEPTH.    (1920) Is red’lijck haer versoek? KNE. De outste Heer die hieten*
    My nad’ren na u toe: En ’tscheen aen hun gelaet
    Sy waren vry ontstelt. IEP. Ist wederom dan quaet?
    Ist droef verslagen volck niet g’noech met my geprickelt?
    En ist ’tbenaude hert niet g’noech in ramp gewikkelt?
    (1925) En part ick tegen druck niet vry meer als de helft?
    Of isser meer onheyls? dat m’over ’thooft bewelft.
    ,,Ja ’tschijnt wie slapen gaet, bedroeft den vroegen morgen,
    ,,En ’teen oft ’tander quaet kan ’tsavonts ons verworgen.

Derde Handelinge. VI. Uytkomste.

MIRIA, met haer Gespelen, EERSTE
TWEEDE Maeghd.

MIRIA.    Komt Hemel stort u kruyck met lauwe tranen neer,
    (1930) En lacht so vriend’lic niet, in Lentes lieve weer,
    Besproeyt de Eglentier, en wit Lavendels k’leurich
    En laeft dit l’ovrich-groen, gelijck dees Maget treurich
    ’t Gedoot-verruwt Roosen-root, met warme tranen deckt.
    So dick dat d’Echo self (schijnt) met haer miltheyt geckt.
    (1935) Neen Echo ofte galm, die schuyl-wijs inde klippen,
    Mijn droeve klacht bespot, eer ick u ga ontslippen.
    Ick ween heylaes! ick schrey! o ramp, het is mijn deel!
    Ick worstel als de geen die’t sterven so geheel
    Verschrickt, verbaest, beroert, te meer de stonden gaende,
    (1940) Gerekent zijn in’t Jaer: Ick laet staen in twee Maenden
    Waer van de eene Maent by na al is vervult,
    Of ick sterf niet om mijn, maer om een anders schult,
    Sterven O God! O God met u alsiende ooghen,
    Suldy dees Dochter dood ach Heer! aenschouwen mogen:
    (1945) Neen, sluyt dijn oogen toe, verbijedt dijn ronde Son
    Dat hy niet aen en sie mijn doot: Ha! dat ick kon
    Met dees mijn tedre hant, ’tgevleugelt Jacht beteug’len,
    ’k Begaf my inde hooght, en ’kmaeckte my twee vleug’len,
    En ’kvloogh gelijck een Duyf, voor ’s Vaders aengesicht
    (1950) So verr’ als oyt den Moor zijn zolen heeft gelicht.
[fol. G4v]
    Wat raes ick wederom? Waer zijn mijn yd’le sinnen?
    Hoe Maeght? sit neer, bedaert, denkt ghy en kont niet winnen
    God eyscht gehoorsaemheyt, en kinderlijcke vrees
    Ick kent o Heer ick kent, ontferremt, en geeft dees
    (1955) My uwe arme Maeghd volstandigheyt ten lesten.
    De Ziel is dy gewijt! en Vader ’tlijf ten besten.
    Gheeft dat dit broosche Rif door u soo wert verrijckt:
    Dat mijn Verwesen Ziel int leste niet beswijckt.   
    Int lest o Heer int lest, wanneer mijn beenen trillen,
    (1960) En eer ’kmijn roode bloet moet op den Altaer spillen.
    Onnosel vry van ’tquaet: Wat quaet? tis heylich goet,
    O goet! o bitter goet, dat selfs den Hemel moet
    De Maeght na dese Maeght, in eeuwicheden weyg’ren,
    Al sou geen Vorst hier na tot hooger eeren steyg’ren.
    (1965) Wat is nu d’hoogen Roem, die Geliadts soon verkreeg?
    Dewijl zijn gouden Son so haest door ong’luc zeeg.
    Wat baet den Lauwer crans, die m’om zijn hooft ging vlechten
    Hy moet een wreede daet met d’eygen hant uytrechten.
    Ick seg met d’eygen hand, waer me hy d’Ammonyt
    (1970) Verwon en sloech ter neer. Ay Hemel u tapijt
    Bestickt voortaen niet meer, met so veel duyst geblicker
    Van Sterren* inde nacht, dien nacht als d’Alverslikker
    Mijns levens heug’nis wil gedencken by den dach:
    Doen m’een verloofde Maeghd op d’Altaer off’ren sach.
    (1975) Vierd Jarich desen tijt, o Isra’eltsche Maechden,
    En leert gehoorsaemheyt, die Gode oyt behaechden.
    Die is op ’t aertsch Tonneel voltrocken en volspeelt,
    ’tSchijnt ’kheb gelijcke doot met Isaack hier gedeelt.
    Maer hier in ongelijck het heylige gesteente,
    (1980) Bedeckte nimmer ’tplat met d’Asch van zijn gebeente.
    Sijn Vader die ’tgheloof in God soo had gevest,
    Streed tegen vleesch en bloet, maer won den strijt op’t lest,
    Liefd en gehoorsaemheyt die wilde en s’en wilde,
    Maer God die het versach, hun beyde haestich stilde.
    (1985) Maer laes hier is geen hoop, geen hoop, noch raet noch troost
    Ic moet, helaes! ik moet. EER. M. Mevrou, u wat verpoost
    Sit neder, rust u wat, u ameloose clachten
    Viert: En staeckt u Reen, wy sullen hier vernachten
    In’t naest gelegen Dorp. Dewijl de Sonne daeld,
    (1990) En ’tHemels krullich blaeu met bleeck Saffraen bestraelt.
    Het avond-mael genut, dat sal u wat verstercken,
    En ’tBed verlusten ’khoop. MIR. Ach Hemel wilt aenmerken
    Een Maeght die sterven moet door vaderlijcke schult,
    Maer die door g’hoorsaemheyt der maegden Choor vervult,
    (1995) Sy sterft gelijck de vrucht die ontijdich verschenen,
    Te vroech de moeder breekt, en vaert weer haestich henen.
    Sy wert gelijck een bloem die door de wint verslenst,
    Oft die een rijp vernielt, hoe lief datmese wenst.
[fol. H1r]
    Gepluckt met vreugt te sien, in ’sminnaers handen sterven
    (2000) Helaes! So moet dees bloem door doodes rijp bederven,
    Haer frisse groene Jeught die g’lijck den morgen bloost,
    Is met de kinsche lent van teer verstant bekroost,
    Hoe wel de blinde min met zijn bedriegerijen,
    My noeyt bedriegen kon, door t’wispelturich vrijen,
    (2005) K’Heb d’ingedruckte leer van kuysheyt meer bemint,
    Dan al de ydelheyt die m’in de werelt vint.
    K’heb staeg mijn ziel gequelt, ick wil het graeg belijen,
    Wanneer mijn Vader sich beholp met rooverijen,
    En als ick vrolijck sach verheven hem tot staet,
    (2010) En heb ick d’Arme noyt uyt hoverdy versmaet,
    K’was door ootmoedigheyt gescherrept so van sinnen
    Dat ick door g’hoorsaemheyt geoeffent kon verwinnen,
    d’Heyr-tochten van mijn lust, die wilden drang op drang,
    D’ontveyle wijde wech bewand’len also langh.
    (2015) Dit sterffelijcke licht, kon swerelts gloor bespeuren.
    Maer neen, k’heb ’t witte kleet so niet willen besmeuren,
    K’had laes gehoopt! helaes! dat eenmael in mijn tijt
    Ick in den echten staet: mijn Bruydegom toegewijt
    Sou hebben, t’heylichst tgeen natuer op ’thooghst bevolen
    (2020) My had: maer neen, o neen! EER. M. Me-vrou wy souden dolen
    Dit is den rechten wech, wy moeten nae ’tgeboomt
    Ter slincker handt nae’t dorp. MIR. Gaen wy, TWe. M. De nacht die coomt.

Derde Handelinge. VII. Uytkomste.

HARDER, MIRIA, EERSTE TWEEDE
Maeghd.

HERD.    Begloort ’tbetrokken blaeu stijght uyt de water grachten,
    O Heugelijcke Son! ick sal u komst verwachten
    (2025) By ’twit-gevlockte-Vee, ’tgeen om ’tgeberghte graest,
    En met ’tbedouwde Gras zijn gragen honger aest.
    De kudden troppen vast soet-bletich na den and’ren,
    En nad’ren na de Wey, terwijlen ick int wand’ren
    Verlustich mijnen geest, op ’tschoon geschildert kleet,
    (2030) Tgeen d’Hemel marmer-locht so schittrich heeft bespreet
    ,,’tSchijnt dat de Werelt is als op een nieu geschapen,
    ,,’tSchijnt dat de Vrou-natuur tot noch toe heeft geslapen,
    ,,’tSchijnt dat de Winter eerst de asch-bestoven Grijs
    Sich spiegelt onder ’tNoord, int hart azurich Ys,
    (2035) En Dat de groene tijdt so Bloem-rijck inde Lenten,
    Wil d’ingestorte cracht door wercken heerlijck prenten,
    (Nae’t Goddelijck vernuft) in onse Moeder d’aerd,
[fol. H1v]
    Die voor drie maenden ons geen Vruchten heeft gebaerdt,
    Nu lachtse wederom, en voelt de warme stralen
    (2040) Des Sons in macht versterckt, zijn crachten weer verhalen
    De Ram die vat de hit, in d’ongeschoren ruygt,
    (Na (Taurus) tweelings Beeld, nu om zijn comste juyght!
    De Beecken silvrich klaer beschamen de Kristallen,
    En komen met gedruys van dhoochte nedervallen,
    (2045) En geven d’Echo Werck, om met een heesch geluyt
    Te roepen d’Hemel eer, en Godes wondren uyt.
    Hoe wonder net en schoon, hoe aerdich, suyver, kleurich,
    Schakkeer dy het gebloemt, so s’in verheugend geurich
    O Grooten Constenaer! diet alles door u woort,
    (2050) En door den geest uws monts dit iet uyt niet bracht voort,
    Ick wonder my verstomt! bedenckende u vroetheyt!
    Versinnende u cracht! en siende op u goetheyt
    Sie ick mijn Vliesen aen, ick leer ootmoedich zijn
    Ick leer gehoorsaemheyt, herkau ick selver mijn
    (2055) Bezoedelt leven, laes hoe ick tot quaet gewenne.
    Ick leer mijn eygen selfs, eerst selfs ten rechten kennen.
    Sie ick de Aerde aen, stracx werd mijn geest verkloeckt
    ’Kgedencks is door de sond van God om ons vervloeckt
    Ster-oogh ick na de Locht, ’ksie vreemde Beeldtnis krollen
    (2060) Van Wolcken, die de tent des Hemels wit berollen
    Noch seyd de geest tot my dit alles is niet reyn
    Door vliegh ick d’Hemel self, soo dat ick seker meyn
    Onsondich zijn de Boon die Godes wil vertolken,
    d’Omringers, en de wacht der Israeelijtsche volcken,
    (2065) Men vinter dwaesheyd in, getuyght de geest mijn ziel.
    Siet om een harten woort een Schaer der Eng’len viel.
    Wat Rey van Joff’ren comt gedachtens-reden stooren?
    Best schuyl ik achter tgroen. Sy schijnt bedroeft, ’kmoot hooren.

Verschooninghe.

MIRIA, EERSTE TWEEDE Maeghd.
HARDER.

MIRIA.    Waer henen Lucifer? waer henen Morgen-star.
    (2070) Waer henen? ’ksie u niet. Of saeghdy my van varr’?
    Dat ghy u tint’len laet, wildy vant Oost naet Zuyen?
    Ist om my? laes! (Ick acht) nochtans ’ken mach verluyen
    Mijn tijt op’t bedde niet, hoe sacht het is gepluymt.
    Daer wert by my gheen tijt vergeten noch versuymt,
    (2075) Een-werf, o silv’re Maen: suldy maer d’hoorne cromme.
    Oft, o Hemel! ontfermt mijn tijdt die is alomme,
    Ick tel de tijt so nau die ’kVader schuldich ben,
[fol. H2r]
    Als Maend, Dagh, en Uyr, eer ick my derwaerts wen.
    ’t Schijnt dat dit steyl gebergt versacht door ’sHemels dauwe
    (2080) Mijn droeve ramp beweent, en dik wil wederhouwe
    My ’tlommerich geboomt, ’tgeen kronk’lich d’armen cromt,
    En vangt de vrye Maeght, die vry gevangen comt:
    Gevangen door een woort, waer door sy is gebonden,
    In Dodes bitt’re strick. Maer vry, dewijl de monden
    (2085) (Waer med’ d’onkuysche min, zijn geyle brant gewaeght)
    Ick noeyt gekust en heb, als een vry suyv’re Maeght.
    Ick tuygh alleen, ick tuygh! hoe wel ick sterf geduldich,
    ’kEn was, ken ben, noch sal int minst geen man zijn schuldich
    Hoe wel ick willich ken, gelijck als Moses seght:
    (2090) Gezegent voor de sond, is d’over oude Echt.
    De Echt die is een staet so waerdich en so heylich
    Dat sy is voor de lust, en snoode minne veylich.
    De Liefd der Echte-Lien sich brandende vermeert,
    Als ’tsoet bevallich kint zijn eerste woortjens leert,
    (2095) O woortjens! o woort! o Vader waert ghy stom
    Geboren,, ick en waer niet tot een eygendom
    Belooft,, gewyt, en moet voor Gode zijn een offer,
    Vernietigt door de vlam. Hoe? ’kwerd hoe langs hoe sloffer,
    Ick schort mijn tranen op, ’tschijnt dat mijn Boesem leegt.
    (2100) Daer breeckt de Sonne deur: O Son: waer’t dat ghy zeegt
    En dat ghy (naer den waen) u Paerden wilde wat’ren,
    So mocht den Echo weer mijn droeve clacht na schat’ren.
    Dan wiesch ick tbleec Corael weer met de lauwe Bron.
    Mijn’s weenens en d’Eclips beswallecte mijn Son,
    (2105) Mijn Son, Die laes, ach Heer! is na een wijl verschenen,
    O rampsalige tijd! TWE. M. Me-vrouwe staeckt u weenen
    Soo middelmatich, dat u lichaem niet verswackt.
MIRIA.    Wee Dochter! EER. M. Vrou hoe ist? MIR. my dunckt de Aerde sackt.
    Den Hemel overtreckt, de wolcken werden duyster,
    (2110) De Son die berght zijn hooft. Gespele siet wat ruyster?
    ’tIs schijnt een Rot-gesel vant Herderlijcke gilt.

Verschooninge.

HERDER.

HERD.    Me-Vrou ’kwensch u veel Heyls. MIR. Ach! Herder swijgt en wilt
    Een so bedruckte Maeghd, hel diep in ramp gedompelt,
    Meer wenschen eenigh Heyl, Wats tgene dat hy mompelt?
EER. M.     (2115) Hy vraeght na uwen staet, u Vaders naem en stadt,
MIRIA.    Ja had ick noyt de Eer-geboort, of naem gehadt
    So waer ick duysent fout gerekent meer g’lucsalich.
[fol. H2v]
HARD.    Beleefde wijse Maeght, u soete mont schoontalich
    Vervult met rijcke reen, en Goddelijck gevloey,
    (2120) Die drucken so mijn hart, dat ick voorwis vermoey,
    Veel eer sy slevens draet na ’tvoorschrick afgesleten,
    Eer ick u druckich eyndt, oft on’gluck sal vergeten:
    K’heb laes! verstaen Me-vrou sellfs aengehoort
    Vol al t’heyloose ramp veroorsaeckt door een woort:
    (2125) Maer antwoort g’heylicht beeld (so’t u gelieft) ick Herder
    Te slecht en recht van sin dees vrage, want ick werder
    Weetgierich toegeparst. MIR. Wats tgene u bekeurt?
HARD.    Ist Goddelijck geheym geloofdy oock versteurt
    ’Dzy om u eygen schult: oft d’onbedochte eede
    (2130) Uws Vaders? wat tuygt u geest? MIR. ’tis hooger als de reden,
    Ick twijffel niete min, al knort het swacke vleesch,
    T’is heylichlijck voorsien, en ick verwesen Wees
    K’beschuldich d’Hemel niet, maer eer mijn vaders sotheyt!
    Wijt ickt mijn selven? neen, veel minder dan de Godheyt:
    (2135) Ons heyl dat is uyt hem, en t’onheyl is uyt ons.
HARD.    Ghy antwoord wel Me-vrou: wy voelen d’hit des Sons,
    En ick verlies den tijdt mijn schapen mochten dwalen,
    Vergeeft mijn stoute reen en al te vry verhalen.
    Vaert wel bedruckte Maeght u ongemeten smart,
    (2140) Die blyft so lang ick leef ghesegelt op mijn hart.

Derde Handelinge. VIII. Uytcomste.

MIRIA. met haer Gespelen, EERSTE
TWEEDE Maeghd.

MIRIA.    Gespeeltjens* siet, ick gae, volbracht is nu mijn wand’ren,
    Helaes, mijn soete Rey, gedenckt het kan verand’ren.
    Ick was mijns Moeders vreucht, een Vorst een Rechters kint,
    Van yder een gelieft, van yder een bemint.
    (2145) Des Werelts-waen-heyls-gloor, of sins-pops-maelderijen
    Vermochten mijne ziel haer kuysheyt niet t’ontvrijen,
    (Onroemich) spreeck ick dit: Ick was ’tgeen ick beken,
    Een yder tot vermaeck, ’tgeen ick helaes! noch ben.
    Hoe langh, Speelnoots hoe langh, hoe langh mijn deughts vriendinne.
    (2150) Ick nader nae ons huys: O strick verwarde sinnen!
    Waer wildy wederom? wildy van daer ghy zijt?
    Dat d’Ollem, Bueck, of Eyck, oft Linden u bevrijt?
[fol. H3r]
    Wildy den populier, oft Dennen-boom, oft d’Elsen,
    d’Abeel, den Myrthen-boom, oft Ceder weer omhelsen?
    (2155) Wildy den Lauwerier (die voor geen blixem schrickt,)
    Oft Pallem-maeghden-Boom, wiens Lommer elc verquickt,
    Sijn Bruyn-groen mantel-schaeu noch voor een uurtje stelen?
    Of lust u d’Herder noch int velt te hooren spelen?
    Als hy d’hooft-slapen vlecht, en met Eyck-blad’ren ciert,
    (2160) Die op zijn gaetsche Pijp een deuntje tiereliert.
    Graeght u versturven lust te sien de Schaepjens scheyren,
    Bloem, kruyd, of Klaver-gras? Of lust u by de meyren
    De spertel-vochte-Vis, in Vyvers Beeck te sien?
    Om so voor noch een wijl u droeve ramp tontvlien.
    (2165) Saeghdy noch gaeren eens de Hurselende Bijen,
    In’t Honich-rijcke-velt, hun Zuyker-lekkernijen,
    Uyt Lentens schoon geblomt graegh stelen door ’tgezuyk?
    Lust u het Vissen weer, met Angel, Net, of Fuyck?
    In Iabocx klaren vloed, soet-spelich te sien plegen?
    (2170) Neen alles ist verby, kben nergens toe genegen,
    ’kHeb in mijn droeve reys genoech gesien; ick gae,
    Mijn tijdt die is verby, ick sukkel: ksit, ick stae.
    Ick treur, ick klaegh, ick schrey, ’kdoe d Echo antwoort gheven,
    En onderwijl verloopt ’tglas van mijn jonge leven.
    (2175) Ha, Speelnoots twert nu tijdt dat ick wert uytgeroeyt,
    My dunck ick sie mijn dood! ’ksie dat de vlamme gloeyt!
    Door zins-gemerck te wis, ’kmoet in de ingewanden
    Van ’tal-verteerend vyer, God zijn ten offerhanden.
    Mijn vader, siet, ick kom, ick kom, ’kversnel mijn gang,
    (2180) Mijn tijt die is vervult, mijn leven duert te lang.
    Wat seg ick? neen ten doet, wel hoe! is d’uyr verdwenen?
    Moet ick? moet ick? Ach ja! Ay Speelnoots ’kgae nu henen,
    ’kSal dees Bloem-rijcke Wegh, noch ’tLoof niet meer betreen.
    Ick ga, ghy blijft, maer dit sy u voort lest gebeen:
    (2185) Als jaerlijckx desen dach vervalt of is verschenen,
    Alsdan gaet uyt en wilt mijn droeve doot beweenen,
    Belooft my dit? EER. M. Ach, vrou! MIR. Wel hoe, wat is dit?
    Weygertmen een Maeghd, die in belofte sit?
    Die niet een sterflijck beeld int heylich Echt sal trouwen.
    (2190) Maer die noyt Oogh en sach, Die sal mijn ziel behouwen.
    Noch heylich offer-vuyr, noch swaert kan my niet scheen,
    Van dien ick eygen ben, die my int wit sal kleen.
    Die my een Maegden-kroon sal om het voorhooft drukken
    Daer my Ziels-eenich heyl en blyschap sal gelukken.
[fol. H3v]
    (2195) Vierd heughlijck mijn gedenck, ik gae en kom niet weer:
    Den Hemel zeghen dy, en geeft u vreucht en Eer.
TWE. M.    Me-Vrou al tgeen ghy wilt, dat sullen wy volbrengen,
MIRIA.    Wel gaen wy dan den dach sal om ons reen niet* lengen.
EER. M.    Wel zaligh was de Soon van d’ouden Abraham,
    (2200) De Dochter insgelycx die ons van Jephthah quam.

Derde Handelinghe. IX. Uytkomste.

LEVYT. IEPTHAH.

LEVYT.    Hoe ist voorsien-geval na Godes wijse schickking,
    Geregelt na zijn woort: Den eenen tot verquikking,
    Wanneer* hy door de Zee van droefheyt heeft gereen.
    En d’ander die de Lucht wil na’dren door Tropheen,
    (2205) In volle rijcke vreucht verworven door de zege,
    Die loopt het avontuer voor stroom en wint wel tegen.
    Helaes Heer Iephthah, laes dijn Vorstelijcke staf,
    Brengt dy by ons meer ramps, dan oyt ’tgeluck dy gaf.
    Voor henen in ons Tob, als ghy d’uytheemsche plondert,
    (2210) En op d’onveyle baen noch vrient noch vyandt sondert,
    De achteloose staet bevest door roovery,
    Helaes: was u meer waert als dhooge heerschappy.
    En had u Israel noyt tot een heyl verkoren,
    So haddy noyt u erf, of liefste vreught verlooren.
    (2215) U Dochter die natuur int voorhooft heeft gemaelt,
    De schaemt en eerbaerheyt: wiens suyvre deucht bestraelt
    ’tOntelbaer maegden heyr, door stichtelijcke spreucken,
    Gevloeyt uyt wijsheyts-beek, die nimmer waerheyt kreuken
    Wat wildy doen, o Vorst? Wildy u eenich kint
    (2220) d’Heer offren door het vyer? o Prins o Prins versint.
    Men leest in’t Priester-Boeck: Capittel twintigh seven,
    Ghy kond een Lijf-rantsoen, of schatting daer voor geven,
    ’tStrijdt teghens liefd en recht, die ghy verbreken sult
    En beter is de Wet, dan uwe eedt vervult
    (2225) Nu wildijt God voldoen, ghy stoot teghen den prikkel
    U Verssenen: komt: en geeft eens tweemaels vijf den sikkel,
    (Na ’theylichdoms gewight,) in silver voor den Heer,
    Oft anders ist u quaet en sondight sonder Eer.
    Verwerpt dit bloedigh stuck, tstrijt tegen d’heylge wetten.
IEPHT.    (2230) Wat recht isser of wet? dat ick het magh beletten?
LEVYT.    ’tRecht van de Schattin Heer, voor sonderlinge Eet.
IEPHT.    Ick vraeg u oft my kan bevryden? LEV. God diet weet,
    En kent u g’loovich hert onsteken door liefds vlammen,
    Sy vierighlijck gebeen, hy wil sich niet vergrammen.
IEPHT.    (2235) Wat rady my tot tgeen, den Hemel nimmer moet
[fol. H4r]
    Gedogen? neen, o neen: die zijnen mont op doet
    En d’Heere yet belooft, dat salmen niet vertrekken*
    Leest* men in tverhael des wets God wil mijn zonde dekken
    k’Heb sottelick belooft nochtans mijn ziel verstrickt,
    (2240) Vrywillich ist geschiet: Mijn dunckt de Son die blickt
    En wil mijn heerlijcheyt beswalcken door mijn,, dwaesheyt:
    Kan ik’t weerroepen? neen: mijn Dochter vry helaes,, schreyt
    Vry maeghden schreyt met haer, dewijl ick heb verschult
    Een quaet, daer sy om sterft, LEV. neen heer so niet, g’en sult
IEPHT.    (2245) Wat sal ick niet voldoen? LEV. God sal het u vergeven,
IEPHT.    Mijn naem wert uytgeroyt, LEV. neen hy wert geschreven
    By hun die door’t geloof God hebben oyt behaeght.
IEPHT.    Miria mijn Blom, mijn vrucht, waert mogelijk dag gy saeght
    In’t vaderlijck gemoet so duysterley begeren,
    (2250) Hoe ick u gaerne sou versoenen voor den Heere,
    So waerdy dobbel wis, hoe nood ick u ontsiel.
    Ach riep den Engel doch dat hy den slach weerhiel?
    Maer neen, o neen, mijn kint u vader sal LEV. siet Gode,
    Verbiet in zijne wet, en spreekt: Ghy sult niet dooden.
    (2255) Recht tot zijn eygen wraeck, ons s’naesten goet of bloet,
IEPHT.    Ick offer d’Heer na twoort helaes! Moet ick? ja ’kmoet!
    O wee rampsalich Vorst. LEV. So werdijt door den offer.
IEPHT.    k’Bevry ’tbelast gemoet, ick ben int minst niet sloffer
    Als Tharahs soon en was, d’Outvader Abraham.
LEVYT.    (2260) Die had bevel van God, IEP. En ick die voor my nam
    Voor Godes groote gunst danckbarich hem te roken
    Heb nu t’bevel des wets, gelijck ick heb gesproken
    ’tSou my een sonde zijn, die God my eysschen wil.
LEVYT.    Wie vonnist onse reen? wie oordeelt ons verschil?
IEPHT.    (2265) Volbreng ickt niet, waer heen wil ick mijn selven keere?
    Sal ick mijn Heyland self, die my verheft in eere,
    Beloven ’tgeen ick niet volbrengen wil, of soeck?
LEVYT.    O vreemde daed! IEP. Wat ist, of ick de Zege vloeck?
    Belofte, uyr of dach? rampsalich my verschenen.
    (2270) Mijn bloeysel is verdort! mijn glory is verdwenen!
    En ick gae over straet met neergeslagen hooft.
LEVYT.    Heer lost u Dochters Ziel? ’tis dwaesselijck belooft.
IEPHT.    O neen! klas gisteren noch: wie derf met d’hooghste spotten
    Hy heeft geen wel geval of lust aen d’reen der sotten.
    (2275) Hoe wel ick qualijck doe, nochtans noch meerder quaet
    Beging ick, so ick liet tgeen my te doen nu staet.


[fol. H4v]

Derde Handelinghe. X. Uytcomste.

IEPHTHAH. MIRIA.

IEPHT.    Nu is de tijd o tijd! verschenen en verstreken,
    Dat ick het Godlijck Beeld moet met mijn handen breken.
    Nu trilt tbeweeghlijck Hert, nu flauwen d’adren eerst,
    (2280) En ’tVaderlijcke bloet verkruypt by na om tseerst,
    De prickling des gemoets, bestrijen ’tHerts bewegen,
    En ick onsalich vorst, heb nederlaeg verkregen.
    Wat nederlaegh, of val ist, die ick nu beween?
    Is yemand mijn party? of starreker? O neen:
    (2285) Ick sellefs hebt verschult dees daed en my versproken,
    En laes twert niet aen my, maer op een Maeghd gewroken.
    Mijn Dochter! Dochter! Bruyt! Nu kledy u int wit,
    Daer ghy in’t Rey-gedrang van so veel Maechden sit.
    Daer ghy een Roosen-krans van heyl’ge lessen peerelt,
    (2290) Daer ghy met tranen neemt u afscheyt van de werelt,
    Daer Reden-rijck u Tong veel gulden veersen dicht
    Daer u Gespeeltjens med, zijn eeuwiglijck gesticht.
    O Lich-star, klare Lamp en Tourts, wiens Lemmets sperken
    ’kVerdomp door mijne Reen, ’kverniel door mijne werken,
    (2295) U vriendlijckheyt en liefd, u troost, u g’loof en trou
    Verdienet niet, mijn Kind! dat ick u dooden sou!
    Hoe tranen komdy weer ten oogen uytgebobbelt?
    Wat ben ick als een Kind? ’tIs lang genoch getobbelt,
    En met het vleesch en bloet door tsukkelen gestreen.
    (2300) Ist Heer u niet belooft? Jaet seker anders geen,
    U Wetten die ghy ons door Mose liet beschrijven,
    Die willen het voldoen: tWoort moet gesproken blijven.
    Hier naerdert, die my ’thert doch voor een wijle buyght.

Verschooninghe.

MIRIA Met haer Gespelen, l
TWEEDE Maeghd.

MIRIA.    Tuyght, Gespeeltiens tuyght, tuyght Vader, Hemel tuycht
    (2305) Tuyght Maeghden: hoe dat ick gewillich geerne sterve,
    En buygh my onder ’tswaert, gedenckt so menich werve:
    Als m’in den Tempel leerdt Isaacx gehoorsaemheyd,
    Hoe willich en getroost hy was ter dood geleyd,
    Dat eenmael doch u geest van slaep-sucht sy ontwikkelt,
    (2310) En dat ghy door’t gesucht om Miria zijt geprikkelt.
    (Hoe wel ick’t niet en hoor) so laet u tonge smeen,
    En mompl’en binnens monts, dees Rijm-gestelde Reen.
[fol. I1r]
    ,,Helaes! Hoe schickt de Soon van Abram met de Dochter
    ,,Van Jephthah? d’Een die was bereyt, en d’ander sochter
    (2315) ,,Geen weyg’ring in, vol G’loofs en Liefd door sVaders hant
    ,,Verlost, (doch sonder weet) tot asschen zyn verbrant.
    Dat dit u voorbeelt zy, van g’hoorsaemheyt, o Maeghden,
    Ghy Jongmans die oyt laest, en die het wel behaeghden,
    Hoe Isaack onverschrickt sich booch op het gesteent.
    (2320) Ten minsten doch een traen om my zijn Suster weent!
    Sijn Suster, d’wijl ick ben hem g’lijck in wil van sinne,
    Gebooren inde Echt, van bloet oock een Jodinne,
    Maer siet hy wirt verschoont, en quam noch in het graf.
    Geliefdent God daer riep een stem van d’Hemel af.
    (2325) Hoe nu! wat sal de vrees my wederom beschamen?
    Ghespeeltjens vaert wel, gaet, vertreckt, en laet d’eensame
    Een lieflijck Offer zijn. Daer komt mijn Vader uyt.

Verschooninge.

IEPHTHAH. MIRIA. TROCHAEUS.

IEPHT.    Mijn liefste eenich Kind, en Gods beloofde Bruyt,
    Ongaerne, ach! (God weet) moet ick u licht uytblusschen!
MIRIA.    (2330) En ick wil om u Eedt u gaerne vriendelijck kussen,
    En seggen voor het lest: Mijn Vader, siet! ick ken
    Dat ick naest God (u kint) verbonden eygen ben.
    En hebdy my verlooft, door t’wijffelmoedigh hopen?
    Ghy hebt u niet misgaen, oft oock te verr’ verloopen,
    (2335) Ben ick u eygen niet? Ja Vader zijt te vreen!
    ’kWil willich om u woort na d’heyligen altaer treen,
    Volbrengt het Priester-ampt: Siet hier de Offerhande!
    Trochaeus, komdy noch? helaes! mijn goede Heer,
    Ick bid u singht het Lied, een arme Maeght ter eer,
    (2340) ’tGeen d’overstolpte geest in droefheyt heeft gedichtet.
    ’kNeem oorlof aen u vrient. Mijn Vader eer ghy richtet.
    En vraeght my niet een woort, ’kwert als een Lam te stom,
    ’tGeen voor sijn scheyrder swijght. IEP. Dochter! MIR. Vader ick kom.

IEPHTHAH. Offerhande.

IEPHT.    Ach! Heer vergeeft het my ick kent ’kheb my versproken,
    (2345) ’kHeb al te vierichlijck geyvert voor ’tgemeen,
    ’kHeb al te onbedacht gestort een dwase reen,
    Waer door ick ’theylich beeld by d’Altaer heb gebroken.
    Doch dwijle dat ghy my aen Ammon hebt gewroken,
    En ick het schuldich ben, dy Zebaoth alleen,
[fol. I1v]
    (2350) Soo werd den Offer U met ware danckbaerheen
    Voldaen: Die ’kheb belooft. Ay Heere laet dit roocken
    Voor u door g’hoorsaemheyt, waer in ghy my beproeft,
    Wat gelden: siet! ick ben als tot der doot bedroeft,
    ’kHeb heden u gewijt, helaes! die my vertrooste,
    (2355) Mijn Dochter, al mijn vreucht, een ted’re jonge spruyt.
    Die my* opt herte lach, een u verloofde Bruyt,
    Wiens Deughd, tGerucht vercond, vant Westen tot het Oosten.

TROCHEUS.

                        De Spiegel van de Maeghden,
                   De Licht-Star van de Deughd,
                    (2360) Die g’hoorsaemheyt behaeghden,
                    Wiens ziele leeft in vreughd,
                    Wiens gulde lessen dringen
                    By d’Hooghste daer sy is,
                   Sal ick ter eeren singen,
                    (2365) Dit tot gedachtenis.

’tMaeghden-Liedt.

Op de Wijse:
Ick placher te rusten al in den Schoot, &c.

    Een Dochter die uwe vriendinne was,
    O Maeghden, een offer daermen oyt van las,
                So rampsalich bevonden,
    T’gebeente is verteert tot asch,
    (2370) Bedouwt met tranen t’klavrich gras,
                Sy is door ’tvyer verslonden.
    2    Sy die noyt haers Vaders wille weerstre,
    En die noyt haer Ouders ongehoorsaem misde,
            En d’eere haer Gesuster.
    (2375) Hier noemde, is (gelijck de Zee,
    Die dick breeckt t’palich Bosch ontwee)
                Vernielt, dus zijt geruster.
    3    Mijn vader, siet uwe beloofte volbrocht,
    De vlamme te hongerich stijght na de locht,
                (2380) Nu ghy comt d’Altaer naken,
    Haddy geweest wat meer bedocht
    Ach Vader uwe Dochter mocht
                Blyven onder u daken.
    4    Nu Maeghden, u sellefs so red’lijck verwint,
    (2385) Op dat ghy de kuysheyt Ziel-yvrich bemint,
                Door Heylighe Ghedachten.
    Het alderwaerdighst datmen vint
    Is g’hoorsaemheyt, waer door het Kint
[fol. I2r]
                Sal sVaders recht groot achten.
    5    (2390) En volleght niet u hooft, oft krijg’len zin,
    Begheeft u selven niet tot de geyle Min,
                s’Is al te valsch fenynich.
    O soeckt de deughd, zy leyd u in
    Het heylich Echt, wiens oudt beghin
                (2395) Is alderklaerste schijnich.
    6    Gespeltjens zijt gheensins door schoonheyt bekoort,
    Siet op geen staeten, noch Rijckdomme. Een woort
                In yvricheyd gesprooken:
    Doet my sterven, en ick moet voort,
    (2400) Mijn bloedt besprenght des Altaers boort,
            Met my moetmen d’Heer roocken.
    7    De Prins en den Heer die’t alles vermach,
    Die gun u het volgen: Van een diemen sach
                Haer Vader eerst ontmoeten.
    (2405) Sy die voor heen te leven plach,
    En siet geen nacht, maer ’sHemels dach,
                O wendt darwaerts u voeten.

CHOOREN,

                    ’tGeen geschiet is lang voor heenen,
                Is hier wederom verschenen
                (2410) Rouw van sinnen afgebeeld.
                Doch siet watter onder speelt:
                Maer versiet u snooden grijser,
                Mome, want g’en wort niet wijser
                Oft ghy schoon mijn dichten scheurt’
                (2415) En u om mijn sin versteurt.
                    Israel die boots kleynmoedich
                Voor, de vrije volcken vroedich
                Een verdruckten slaefschen staet.
                Daer tgemeyn door onder gaet,
                (2420) Ammons doen was onverstandel,
                Gelijck als den Spaenschen handel,
                Die, hoe wel men Reen gebruyckt,
                Voor het licht zijn ooghen luyckt.
               tBedroch, gewelt, kom uyt der aerden,
                (2425) Overlast die smeet de swaerden,
                ’tVolck wert tot den Crygh geterght,
                En het quaet wert meer ge-erght.
                d’Outste Geliadts, Staetsche lieden,
                Kiesen om het hooft te bieden
                (2430) Jephthah. Die gelyck Nassouw
                Syn ziele voor hun wagen wou.
                    Hy treckt op den Vyand tegen,
                Hy stryt, en verkryght den Sege,
[fol. I2v]
                En hy slaet een grooten Slach:
                (2435) Even g’lyck men seggen mach:
                Onsen helt, Roem van Orangien.
                Slaet ter neer hun die van Spangien,
                (Met zyn hulp) naest Godes macht
               Waer door hy groote wercken wracht.*
                    (2440) Dunckt u ’tzyn voor ons maer Fabule?*
                Verr’ gesochte nieu parabole?
                Lieve ist maer fantazy?
                Slaet ons Rymen dan verby,
                Let hier op wie met de Joden
                (2445) God verlaet en andere Goden
                Maeckt, dient en na hoereert
                ’tBeelt, dat hy als Gode eert
                    Of de Hemel waer de vrye
                Leere door de Ketterye
                (2450) Wil verdrucken wreet en straf,
                Die sal vallen in het graf,
                ’tGraf der Sonden daer d’Hebreuwen
                In versmoorden voor veel eeuwen.
                tGeen u is in rym gebrocht,
                (2455) En uyt d’outheyt opgesocht.
                    Laet dees Handel of Tragedi
                Laet* dit spel, of dees Comedi
                (Maechden) wesen dy een Leer.
                Biedt de valsche min geen eer:
                (2460) Jephthahs Dochter zy u Spiegel.
                Richters zyt niet al te kriegel
                Om te doen tgeen God gebiet
                Sulcken offer wil hy niet.
                    Wildy dat de Heer u grendels
                (2465) Sal verstercken de Lavendels
                Speelwys toonen u vertoogh
                Leven beeldigh voor u oogh.
                Batavia u gevlerckte kielen,
                Steden die vol menschen krielen
                (2470) Helpen niet, maer die uyt gonst
                Dy beschermt UYT ’sLEVEN IONST.

                                                Blijft Volstandigh.
       

Continue

Tekstkritiek.

fol. *2v uytheems-woort-behoevende-Nederduytsche er staat: uytheems-woort-behoevende. Neduytsche
fol. *2v Straet-Dichter er staat: Staet-Dichter
fol. *3r #146;tMaechdelijcke er staat: #146;tNaechdelijcke
fol. *4r droefheyt: er staat: droefheyyt:
voor vs. 1 IEPHTHAHS er staat: IEPHTHANS
vs. 14 Phylapelphia er staat: Phydapelphia
vs. 34 Heyr er staat: het Heyr
vs. 131 SERAH er staat: SEEAH
vs. 299 verneeren er staat: vermeeren
vs. 426 Ghevanghen, er staat: ghevanghen,
vs. 505 bersten er staat: berst en
vs. 526 THO. er staat: TRO.
vs. 641 trots er staat: tros
vs. 825 Salmuna er staat: Ralmuna
vs. 827 soon er staat: soo
vs. 1030 Toneel er staat: oneel
vs. 1044 doen aen, er staat: doen,
vs. 1092 d’Ammonijt er staat: ’dAmmonijt
vs. 1175 Met er staat: Nu
vs. 1439 volspeelde er staat: volpeelde
vs. 1441 Mnemosijn er staat: Mnemosiju
vs. 1523 wacht er staat: waecht
vs. 1591 voortaen er staat: voortaen.
vs. 1666: de sprekersaanduiding EERST. staat voor vs. 1665
vs. 1676 Rabba er staat: Kabba
vs. 1680 U er staat: u
vs. 1831 Vader er staat: Vadet
vs. 1863 wap’nen er staat: wap’pen
vs. 1863 Isra’eliten er staat: Isra’eliten.
vs. 1896 d’Olijf er staat: dO’lijf
vs. 1920 hieten er staat: hiet
vs. 1972 Sterren er staat: Serren
vs. 2141 Gespeeltjens er staat: Gespeetjens
vs. 2198 niet er staat: liet
vs. 2203 Wanneer er staat: Wannneer
vs. 2237 vertrekken er staat: vertrekkeu
vs. 2238 Leest er staat: Leese
vs. 2337 is een weesrijm
vs. 2356 wy er staat: my
vs. 2439 wracht, er staat: wraecht,
vs. 2440 Fabule? er staat: Eabule?
vs. 2457 Laet er staat: Taet