Joost van den Vondel: Zungchin of ondergang der Sineesche Heerschappye. Amsterdam, 1667.
Ceneton094760 — Facsimile bij Ursicula
Uitgegeven op 29 april 2004 door dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk; zie de tekstkritiek onderaan het document.
Vondels argumentum, dat de inhoud van het spel slechts ten dele weergeeft,
is ontleend aan de Nederlandse vertaling van Martini’s De bello Tartarico. Vondel ontleende verder informatie aan Het gezantschap der Neêrlandtsche Oost-Indische Compagnie, aan den grooten Tartarischen Cham, den tegenwoordigen keizer van China (1665) door Joan Nieuhof; China illustrata (1667) door Athanasius Kircher, (als het Toonneel van China in 1668 door Jan Hendrik Glazemaker) en de Historica narratio van Adam Schall S.J.
Vertaling van Zungchin in het Engels door Christopher Joby, Dick van der Mark, Manjusha Kuruppath en Ton Harmsen.
Continue
Continue
[fol. A1r]

J. v. VONDELS

ZUNGCHIN

OF

ONDERGANG

DER

Sineesche Heerschappye.

TREURSPEL.

Venit summa dies, & ineluctabile tempus.

[Vignet: Putje met emmer rechts van het touw]

t’AMSTERDAM,
_____________________

Voor de weduwe van Abraham de Wees, op den Middeldam,
in ’t Nieuwe Testament. 1667.


[fol. A1v: blanco]
[fol. A2r]

DEN WELEDELEN
HEERE
CORNELIS NOBELAER,
Heere van
KABAU, GRYSOORT &c.

DE staetwijzen, alle de krachten des vernufts opspannende, om eene bestendige heerschappy te beschieten, konden noit hun gewenscht ooghmerk treffen. De Romainen, in staetkennisse en oorloghshandel, boven alle andere volken, bedreven en uitgeleert, lieten zich voorstaen dat die kroon in Cezar en Augustus voltrokken was, toen deze stem, gelijk een hemelsche trompet, de wijde weerelt in d’ooren klonk,

        IMPERIUM SINE FINE DEDI:

Maer d’uitkomste leerde sedert hoe het rijk, na verloop van dry en vier eeuwen, geschokt en bouvalligh, allengs tot eene woestheit quam te spatten; en zulx, dat van dien grooten naem, nu al overlang, niet dan d’ontleende nagalm en dootsche schaduwe overschiet. Eeuwigheit, geduurzaemheit, bestendigheit blijven de Godtheit eigen, die de weereltsche maghten onverwrikbaere paelen zet, en, gelijk profeet Daniel zeght, [fol. A2v] tijden en jaeren verandert; rijken overvoert en bevestight; ons leerende geene zekerheit, buiten Godt, in veranderbaere dingen te stellen. Op deze veranderingen van staeten en doorluchtige personaedjen draven de treurspeelen doorgaens ten tooneele, die, naer datze van te grooter nadruk zijn, te heerlijker boven de minderen uytsteeken. Onder zoodaenigen magh dit voorbeelt van den Sineeschen Keizer Zungchin, onlangs voorgevallen, onder de naemhaftighste met recht gerekent worden: want hy, de leste telgh uit den befaemden stamme en geslachtboom der Taimingen, ontrent dryhondert jaeren in volle eere, sleepte door zijnen val met zich dien bloedigen inbreuk van den grooten Cham, keizer der Tartaren, en gaf heldendichteren rijke stof om eene Ilias hier mede te stoffeeren. De goddelijke poeet zeght van koning Priamus:

        Haec finis Priami fatorum. hic exitus illum
        Sorte tulit, Troiam incensam & prolapsa videntem
        Pergama, tot quondam Populis, terrisque superbum
        Regnatorem Asiae. jacet ingens littore truncus,
        Avulsumque humeris caput, & sine nomine corpus;

    Het welk beter op keizer Zungchin past, wiens lijk, op het velt voor d’oogen van zijnen triomfeerende vyant, aen riemen en dunne snipperlingen gesneden lagh: want Priamus, hier beheerscher van Asia genoemt, beheerschte alleen Frygie en Mygdonie, niet te gelijken by het wijtstrekkende keizerdom van Sina, het ooster- [fol. A3r] sche Europe genoemt. Maer hier mede endight mijne rede noch niet: hier valt iet meer by te voegen.
    Het Apostolische licht der waerheit hadde in zijnen opgang niet alleen de Oostindien, maer ook Tartarye, naer de ghetuighenis van hunnen eigen keizer, bescheenen, doch was sedert telkemaele, door den haet en de nijdigheit der waerzeggeren afgodiste Bonsien en guighelaeren benevelt en verduistert; gelijk ten lange leste ook in Japonie, van den heiligen Franciscus Xaverius zoo gelukkigh bestraelt, als door eenen vuilen rook en smook, uit den afgront opwellende, onder tyran Taikozaeme verdonkert; toen Karel Spinola, neef van zijnen grootdaedigen grootvader, graef Augustijn Spinola, met zijne medegenooten, vier jaeren lang, onder den blaeuwen hemel, van koude bevrozen, van hitte gebraden, stantvastigh den gloeienden rooster van den heiligen Laurens, dien grooten martelaer, verdoofde. De kruisboom voorheene van de eerste ontsluiteren der Sineesche weerelt weder met onvermoeiden arbeit, in Sina geplant, begon, onder de heerschappy van keizer Zungchin, adem te herscheppen, te bloeien en te groeien, en ongelijk veiliger onder d’opgaende regeeringe van den jongen Tarter; ook zulx dat koninginnen, vorsten, de grooten van het hof, besneênen, mandarijnen, amptenaeren, en ontelbaere duizenden, de Wet van den eenigen verlosser der menschen omhelzende, zich in het zuivere waschbadt der wedergeboorte lieten baden: maer he- [fol. A3v] laes de jonge keizer, die de waerheit in ’t openbaer begenadighde, en zelf, als een herboren Konstantijn, overbodigh was zich het juk des gekruisten t’onderwerpen, ten waere het verbodt van de veelheit der vrouwen hem t’onverdraeghzaem scheen; komt, door gehengenis der goddelijke voorzienigheit, welker voetstappen onnaspoorbaer zijn, ontijdigh t’overlijden. De wispelturige nazaet, gelijk een ander Herodes, te licht geloovende dat d’opgang van den Europeeschen godtsdienst den ondergang zijner kroone voorspelde; verandert nu alle genade in onverzetbaeren haet en vyantschap. Zoo worden de katholijke kruisgezanten plotseling overvallen en verdrukt, waerom de getrouwe arbeiders in den ooghst der zielen, ter naeuwer noot, den wreeden klaeuwen der Tartarische tygeren ontschuilen.

    Tantae molis erat ROMANAM condere GENTEM.

    De heer van Kabau is niet ongewoon, uit den mont van godtvruchtige letterhelden, de nieuwe maeren, uit d’andere weerelt herwaert overwaeiende, te hooren, en aendachtigh t’overweegen hoe d’eeuwen door de beurten der heerschappyen, gelukkige en rampzalige tijden, geduurigh ommewentelen, waer by de voortplanters der katholijke waerheit, onder het Heidensche afgodendom, vruchten winnen, of de hagelbuien der vervolgingen den bloesem van hunne hoope zien treffen, wanneer vroomen beproeft en gelou- [fol. A4r] tert, quaden gestraft worden: hierom docht ik my zelven d’eer te geven den heere Nobelaer, op te draegen dit treurspel van keizer Zungchin, of den ondergang der Sineesche heerschappye, of het misschien, in schaduwe van de plantagie te Hofvliet, zijne gedachten met eenige aengenaeme bespiegelinge moght voeden en onderhouden. Ontfang dan, weledele heer, dit tooneelwerk, hetwelk zich gelukkigh schat uwen naem en titel in het voorhooft te voeren, terwijl ik wensche altijt te mogen blijven,

                              Uwe weled. ootmoedige dienaer

                                                                  J. V. VONDEL.

[fol. A4v]

INHOUDT.

ZUngchin, keizer van Sina, de leste uit den stamme van Taiminga, bezeten van onverzaetzaeme gierigheit, en hierom teffens van oversten en onderdaenen gehaet, wort te Peking, de hooftstadt* en de stoel des rijx, onvoorziens besprongen van Lykungzus, hooft der wederspannelingen, en opgeworpen keizer. Dees hadde heimelijk verstant met den mont des krijghsraets, en eenige belhamelen, alreede stil in stadt vooruit afgevaerdight, om tegens zijne aankomste onraet en misverstant te brouwen. De stadt was met eene geweldige bezettinge, den muur in ’t vierkant met kortouwen gewapent: doch daer de wederspannelingen storm liepen, stont het grof geschut slechts zwanger van los bussekruit, en de wederstant hier en elders was alleen een schijnstrijt en bloot spiegelvechten, tot dat endelijk de poort van binnen schichtigh geopent, de vyanden, voor den opgang der zonne (want eenige getrouwe voorvechters hielden niet lang stant) ter stede inberstende, het hof, onaengezien den wederstant van eenige vroome rijxamptenaeren en hofbesneênen, overweldighden. Lykungzus hadde nu den eersten hofmuur, eer de keizer het merkte, alreede verovert: want trouwelooze hofbesneênen, by wien het meeste gezagh bestont, stelden het waerschuwen zoo lang aen d’eene zijde, uit vreeze dat de keizer den slagh ontwijken zoude: maer hy buiten hoop van ontvlughten gestelt, raeden vroomen hem, ook onvroomen, onder schijn van trouwe, het palais en de stadt te verlaeten: waer op Zungchin (hoorende dat de wegh alom gesloten, alle hoop van ontvlughten benomen was) eenen brief met zijn eigen bloet schreef, waer in hy d’oversten van het te spade ontdekte verraet beschuldighde, d’onderdaenen ontschuldighde, en begeerde dat Lykungzus, dewijl de hemel hem het rijk beschoren hadde, wraek zoude eischen van trouwelooze oversten en vadermoordenaeren. Terstont hier na doorstak hy zijne eenige huwbaere dochter, om haer niet ten guighelspeele des triomfeerenden vyants te stellen, en verhing zich zelven aen eenen pruimeboom, met zijnen koussebant, gelijk ook de keizerin, Kolaus, de stadthouder, eenige getrouwe hofbesneênen, mandarynen, en menighten van burgeren hem in de doot navolgen. Lykungzus komt hier op ten hove, hoort en ziet den uitgang van Zungchin, zet zich op den [fol. B1r] keizerlijken stoel, laet den bloetbrief lezen, gebiet Us, den aertskanzelier, Uzangueius, zijnen zoon, wachtmeester van den rijxmuur, ten hove te verdaghvaerden, om met allen krijghsoversten den nieuwen eedt van getrouheit te staven. Hy belooft de Christensche kruisgenooten by de hantvest van hunne vryheit te hanthaven, aen wien de Geest van den heiligen Franciscus Xaverius, verschijnt, en hun voorspelt het omkomen van ’s keizers dry zoonen, Lykungzus ondergang, en den opgang van den grooten Cham, Keizer der Tartaren, onder wiens regeeringe de Christensche godtsdienst zich door geheel Sina eerst wijder zal uitbreiden, doch eerlang door den nazaet onderdrukt worden.
    Het tooneel is te Peking, op het voorhof. Het treurspel begint na den ondergang, en endight met den opgang der zonne.


[fol. B1v]

De tooneelisten van dit treurspel.

ADAM SCHAL. Agripyner, overste der priesteren van de Societeit.
REY van PRIESTEREN.
US. Aertskantzelier.
KOLAUS. Stedehouder.
ZUNGCHIN. De keizer.
JASMYN. De keizerin.
PAO. De erfprinces.
FUNGIANG. De erfprins.
XAIANGA. Vorstin en staetjoffer.
LYKUNGZUS. De tyran.
De GEEST van FRANCISCUS XAVERIUS.

Continue

[fol. B2r, p. 3]

J. v. VONDELS

ZUNGCHIN

of Ondergang der

Sineesche Heerschappye.

HET EERSTE BEDRYF.

Adam. Rey van Priesteren. Us.

Hier staenwe op ’t voorhof van het keizerlijk Peking,
    De hooftstadt van heel Sine, en zien aen ’s hemels ring
    De zon alree gedaelt, den Noortbeer opwaert stappen,
    En steigeren in top, langs tweewerf twintigh trappen.
    (5) Zungchin de keizer daeghde ons uit de stadt ten hoof,
    Nu van Lykungzus heir beronnen, en ten roof
    Arghlistigh aengezocht, en jammerlijk beneepen,
    Gelijk een blaetend lam, van ’s wolfs gebit gegreepen.
    Wat raet? hoe draegen wy ons best in dit geval?
    (10) De krijghskans twijfelt aen wat kant zy hellen zal.
    Wy staen in ’t midden van de vyanden en vrienden.
    Bezwijkt de rijxkolom, die* ’s keizers standert dienden
    Met raet of daeden, werk of woorden gaen te gront:
    Doch sterven van een’ pijl, of speer, of sabel stont
    (15) Ons licht, naerdienwe, ontbloot van goet en bloet en erven,
    Dus verre in ’t oosten uit Europe, als pelgrims, zwerven,
    Om ongeloovigen, uit blinde afgodery
    Verlossende, het juk van ’s afgronts slaverny
    Te schuiven van den hals, gelijk Sint Thomas leering
    (20) Den grontsteen leide van der Heidenen bekeering:
[p. 4]
    Maer stervenwe, zoo staet de kruisoogst in gevaer,
    En zulk een arbeit van dry vijfentwintigh jaer,
    Om zaet te winnen, zou verdwijnen met ons leven.
    De hooghste wil ons raet, zijn’ naem ter eere, geven,
    (25) Op dat het kruisgewas van ’t wijt Sineesch gebiet,
    Dat schoon en heerlijk staet, eens in zijne aêren schiet’,
    En zulk een zegen van dit rijk en ’s rijx gebuuren
    Gemaeit, behouden raeke in ’s hemels ruime schuuren.
Rey. Eerwaerde vader Schal, die ’t Roomsche priesterdom
    (30) Zorghvuldigh gadeslaet, wy staen bereit alom
    Te volgen uwen last, en geen gevaer te mijden,
    In deze oproerige en staetwisselbaere tijden,
    Noch ongestadiger dan ’t ongestadigh licht
    Der maene ons toeschijnt met geen eenerley gezicht,
    (35) Naer datze van de zon belonkt wort en bescheenen.
    Wat spoet of rampspoet Godt zijn’ knechten wil verleenen,
    Wy staen gelaeten: het besla tot ’s hemels lof.
    Een dankbaer harte ontbrak ten geenen tijde stof
    Den allerhooghste een schael vol reukwerk op te draegen.
    (40) Hy leeft gerust, die zich Godts schikking laet behaegen.
Adam. De grijze kantzler Us treet, leunende op den staf,
    Ter hofpoorte uit, en stijght de marmre trappen af,
    Bekommert met den staet, en zwanger van gedachten.
    Het zou wel voegen in dees galery te wachten.
    (45) Begeeft u achter ons in orden op een ry.
    Hy wandelt herwaert aen. het is geraên dat wy
    Met alle eerbiedigheit den amptenaer ontmoeten.
    Verzuimt niet drywerf hem al neigende te groeten.
Us Eerwaerde vader, Schal.    Adam. Doorluchtste aertskantzelier,
Us. (50) Uw komste is aengenaem.    Adam. Dat ooghmerk drijft ons hier.
Us. Gy komt ter goeder tijt met uwe altaergenooten
    Door ’s keizers last ten hove, om dat hy heeft besloten,
    In ’t nijpen van den noot, zich noch van uw gebeên
    Te dienen: want gy stemt godtvruchtigh overeen
[p. 5]
    (55) Met onze wijzen, die het keizerdom bestieren.
    Uw starrewijsheit en getrouheit en manieren
    Behaegen hem ten hooghste, en zonder wederga.
    Bedaert dees oorloghsstorm, betrou u zijn gena.
Adam. Wy staen in ’s keizers dienst ten hooghste al lang gehouden.
    (60) Onze onmaght blijve slechts verschoont en quijtgeschouden.
    De mont der kruiswet van Godts zoone en Godt het Woort
    Gebiet den Christen wat den keizer toebehoort
    Zijn tol en schatting hem ootmoedigh toe te wijden.
    Wy waeken nacht en dagh in deze wilde tijden
    (65) Voor ’t keizerlijke hof, en ’t gansche keizerdom,
    En offeren gebeên in kerke en koor alom.
    De Godt der goden wende ons zwaericheên ten goede.
    De burgerlijke twist is eene scherpe roede.
    Wat raet, wat middel om te lesschen zulk een’ brant?
Us. (70) Men voert de waterspuit te spade by der hant,
    Wanneer de vlam in ’t hof ten hemel komt gestegen,
    d’Orkaen daer onder blaest en stookt, en aller wegen
    De wijken zet in vier, en weit de straeten af.
Adam. Ik wenschte dikwijl dat my iemant reden gaf
    (75) Hoe deze inheemsche vonk eerst smeulde en raekte aen ’t smooken.
    Hier wort wel stukwijs, noit volkomen, van gesproken.
Us. De brant heeft al gesmeult van over menigh jaer.
    Het eischt een langk verhael, en langkheit valt te zwaer,
    Indien men van den stam Taiminga wil beginnen.
    (80) Het was Hunguüs, die, geboren tot verwinnen,
    Den Cham naer Tartarye uit Sinaes palen dreef,
    En slagh op slagh in ’t velt zeeghaftigh meester bleef,
    Dies hem de sluierkroon des rijx wiert opgedraegen.
    Na hem rust Sina niet Niuche fel te plaegen,
    (85) Verbiet des konings bloem te trouwen een’ Tartaer,
    En brengt haer’ vader om: dat valt den zoone zwaer,
    Die berst ten rijxmuure in, en wint Tuxin grootdaedigh.
    Noch zoekt hy pais: maer wert van Vanliëus smaedigh
[p. 6]
    En trots bejegent, dies de wraeklust hem beving
    (90) Dat hy de sabel zwaeide in ’t aenzicht van Peking.
Adam. Hoe treurde ons kruisgeloof, zoo heerelijk aen ’t bloeien,
    Toen Xinkio, van nijt, noch bloeien kon noch groeien,
    En Vanliëus riedt het kruis, der vroomen wijk,
    Met onze broederschap te bannen uit het rijk.
Us. (95) Dat heeft Taimingaes stam een’ grooten krak gegeven:
Adam. Makao ’s keizers zaek in zulk een’ noot gesteven,
    Met busseschietren en kortouwen van metael.
    Zoo raekte ’t flaeuwe hof aen aêmtoght en verhael.
Us. De tijt gehengt niet in ’t byzonder nu te spreeken
    (100) Hoe ’t wankele avontuur noch regel houdt noch streeken,
    Maer tuimelt om en om, gelijk een draeiend radt.
    Wie hier aen hangt, en houdt het geen hy eenmael vat,
    Zit midden in, of raekt dan boven op, dan onder.
    ’t Gestarnte, aen ’s hemels kloot gehangen, draeit niet ronder,
    (105) Dan ’s weerelts staeten, noit in stilstant en in rust.
    De roovers winnen velt, en boeten hunnen lust,
    Tot dat Lykungzus, ’t hooft der rooveren, met rooven
    Alle andren dempt, en zich heel Sina durf beloven,
    Zoo dra, hy meester van het noortsch geweste in ’t kort,
    (110) De keizerlijke naem hem opgedraegen wort,
    Om vratige amptenaers, die d’onderdaenen pletten,
    Een’ muilprang op den muil, het volk ten zoen, te zetten.
    Hy toonde een schoon gelaet, en scheen een ieders vrient.
    Het volk, met streelen en zacht handelen gedient,
    (115) Schept adem, valt hem toe. Tienkius komt te sterven.
    Zungchin geraekt aen ’t rijk, en, om geen gunst te derven,
    Besnoeit besneênen, en Guieius, al te hoogh
    In maght gesteigert, en den oversten in ’t oogh.
    Dees, onder schijn van eer, gezonden naer de graven
    (120) Der oude keizeren, ontfangt in ’t heenedraven
    Een goude doos, waer in een zijde koorde leit;
    Dies worght hy zich, door last der hooghste majesteit.
[p. 7]
    Noch wint Lykungzus velt. Zungchin, om dezen roover
    Te stuiten, werft een heir, dat loopt* weêrspannigh over.
    (125) Zoo komt d’aertsvyant, die ons maghten ziet gezwakt,
    En oversten gedeelt, tot hier toe afgezakt.
    Zoo tweedraght en verraet inwendigh ons niet deeren,
    De krijghsmaght en ’t geschut is maghtigh hem te keeren.
Adam. Zoo ’t eeuwigh wakende oogh te nacht op schiltwacht staet,
    (130) Ontzie de stadt en ’t hof noch tweedraght noch verraet.
    Wy willen met gebeên, het rijk ten beste, waeken.
Us. Begunstight naer uw maght de keizerlijke zaeken.

REY VAN PRIESTEREN.

I. ZANG.

    BEscherremheer, wiens wakkere oogen
        Noit sluimeren op ’s hemels wacht,
    (135) Bescherm door ’t eeuwigh alvermogen
        Den grooten keizer in zijn kracht,
    En d’afkomste uit Taiming gesproten,
        Die, schier dry eeuwen achter een,
    Den wreeden Cham keerde onverdroten,
        (140) Hoe vreeslijk hy in ’t velt verscheen.
    De vyant magh vry bosschen planten
        Van veltstandaerden, en den wal
    Met stormslotdraegende elefanten
        Omcingelen, en luit geschal
    (145) Van dolle en brieschende oorloogspaerden,
        En krijghsklaroenen, heesch van keel:
    Wy zwichten voor geen veltstandaerden,
        Noch elefanten, noch kameel,
    Noch geen ontelbaer heir van buiten,
    (150) Indien uw maght gewelt wil stuiten.

[p. 8]

I. TEGENZANG.

    Dat is voorheene klaer gebleeken.
        Sennacherib van Ninive
    Bedekte met zijn heir de streeken
        Van Samarye en Sion me.
    (155) De koning Ezechias treurde:
        Doch Ezaias trooste hem,
    Toen hy, vol drux, zijn purper scheurde,
        Belegert in Jeruzalem.
    Rabsaces stofte voor de veste,
        (160) En lasterde den waeren Godt,
    Die hoorde ’s volx geschrey ten leste,
        Schoon d’Assyrier hier mede spot.
    Een engel komt het heir aenrannen,
        En velt ter aerde met een’ slagh
    (165) Omtrent twee hondertduizent mannen,
        Getelt in ’t opgaen van den dagh.
    Als d’opperste wil ooreloogen,
    Dan baeten panssers, zwaert, noch boogen.

II. ZANG.

    Och kon men ’t Aziaensche Euroope
        (170) Herbaeren door het hemelsch zaet,
    Tot eene levendige hoope
        Op Godt, der vadren toeverlaet,
    En zijnen zoon, die zonder smetten
        Van d’aerde steegh in ’t hemelsch rijk,
    (175) En eerde Cezar Christus wetten,
        Den grooten Constantyn gelijk;
    Men zagh de vyanden gevloden,
        Gelijk het kaf verstuift voor wint,
    En ’t kruis geplant in hun pagoden,
        (180) Te lang in ’s afgronts nacht verblint:
[p. 9]
    ’k Zagh guighelaers en wichelaeren,
        En Epikuurs verdwaelt gebroet,
    Voor Christus onbebloede altaeren,
        Gezoent met Godt door waere boet.
    (185) Regeerde dan de vorst van vrede
    Het zwaert zou rusten in de scheede.

II. TEGENZANG.

    Besloot het hof een straf te zetten
        Op d’ongetoomtheit, die Godt terght
    Door nimmer noembre gruwelsmetten,
        (190) ’k Zagh Sine, in strandens* noot, geberght.
    Wat baet het dat Sineesche wijzen
        De godtheit kennen, en haer niet
    Naer eisch van zulk een kennis prijzen,
        Zich buigende onder Godts gebiet?
    (195) Nu geeft hyze aen hun lusten over
        En lasterstukken, zonder maet.
    Zy staen* ten doele van den roover,
        Die naer de kroon van ’t oosten staet.
    Een springvloet van gevloekte plaegen
        (200) Verheft zich. heer, beschut het rijk.
    Laet onze voorbede u behaegen.
        Gena beslechte alle ongelijk.
    Gy kunt verraet en tweedraght teugelen.
    Beschut ons, heer, met uwe vleugelen.

Continue

HET TWEEDE BEDRYF.

Kolaus. Zungchin.

(205) DE keizer wandelt door de hofzael heene en weêr,
    Dan ras, dan langkzaem, zwaeit met eenen korter keer,
    Of daer de goude wandt hem stuit in zijn gedachten.
    By wylen staet hy stil, en mompelt, dat de wachten
[p. 10]
    Het hooren aen ’t poortael, en twijfelen ontstelt
    (210) Of ’t ernst is. niemandt durf, eer binnen wort geschelt,
    Ter kamer intreên en hem vraegen ongeroepen.
    By wijlen treet hy uit, daer met gedeelde troepen
    De Mandarijns en hofbesneênen staen bereit,
    En wachten op den wenk der hooghste majesteit.
    (215) De keizer ziet hen aen, mistrout gestroide maeren,
    En wenscht getrouwen en vermomde weifelaeren
    Te schiften: maer natuur, in ’t vormen van den mensch,
    Schiep geene venster in den boezem, om naer wensch
    Het hart, den schuilhoek van geveinstheit en ontrouwe,
    (220) Te kennen, en bespiên wat ongeval men brouwe.
    Al draeght de majesteit den naem van ’s hemels zoon;
    De hartekennis blijft een parel aen de kroon
    Des alleroppersten, ontdekker der gepeinzen.
    By hem gelt mommery, noch valscheit, noch ontveinzen.
    (225) De hemel dreight ons met een’ ooreloghsorkaen
    Te storten op de stadt. het moet’er nu op staen.
    Hier zal den ganschen nacht geen oogh geloken worden.
    Al ’t hof, aen ’t woelen, schijnt te spatten uit zijne orden.
    Daer treet de keizer aen, in ’t geele prachtgewaet,
    (230) Geheilight tot zijn draght. hoe treft mijn tong de maet
    In ’t spreeken, dat de klank hem lieflijk klinke in d’ooren!
Zun. Hoe staet het in de stadt, en op den muur geschoren?
    Kolaüs, mijn getrouwe en vaste toeverlaet,
    Aertsstedehouder van mijn krijghsgewelt en staet,
    (235) Wy slaepen op uw wacht en vaderlijke zorgen,
    En achten ’t keizerrijk behouden en geborgen,
    Zoo lang oprechte trou, te roer gezeten, waekt.
Ko. O zoon des hemels, wie u afvalt en verzaekt,
    Wy troosten ons by u het leven op te zetten,
    (240) Hoe scherp de vyanden de sne der sabel wetten.
Zun. Hebt gy de maetschappy der kruisbaniere ontboôn?
Ko. Zy quamen daetelijk, ten stut van uwen troon,
[p. 11]
    En offeren gebeên aen ’t Christensch outer binnen
    Voor Gode en ’t kruis, waer in hun keizers overwinnen,
    (245) De wederspannigen zien storten in den stroom.
    Dan rukkenze, vol moedts, met vollen ren en toom,
    De poort der hooftstadt van Europe in met hun paerden,
    Tot datze zegenrijk de stang der kruisstandaerden
    In d’aerde planten, op den afgestormden wal.
    (250) Zy streven voor uw kroone, in allerley geval,
    Dat vijftien landen lof van hunnen yver spreeken.
Zun. Hunne ongekrenkte trou is openbaer gebleeken
    Aen onzen voorzaet, door de hulp van Portugael,
    Gezonden uit Makou. zy blonk, gelijk een strael,
    (255) In Zunignatius, den fenixhelt, die garen
    Zijn ziel in bloet vergoot, en roovers noch Tartaren
    Wou dienen, ook een kroon versmaeden kon, om niet
    Te weiflen, tot bederf van Sinaes hooftgebiet.
    Wy wenschten met een rijk ’s helts leven noch te koopen:
    (260) Want sedert zijne doot is d’oorloghskans verloopen.
    Maer nu, hoe staenwe met de muuren en de poort?
Ko. Gelijk een winterwolf, bykans in sneeu gesmoort,
    Van magren honger voor de schaepskoy huilt, beladen
    Om met onnooslen roof zich zelven te verzaeden;
    (265) Zoo spookt Lykungzus vast, na d’ondergaende zon,
    Of hy met list of kracht ter poorte inbersten kon,
    Doch wort, waer ’t leger stormt, geschut van ’s rijx bezetting.
    Mijn ronden schouwen haer gansch zuiver van besmetting,
    En hondertduizent sterk. kortouwen op hun raên
    (270) En kopre afuiten, en met kogelen gelaên,
    Van buskruit zwanger, en gewelt van donderklooten,
    Ontzien geen’ stormram, noch zijn horens, stomp gestooten.
    Het vierkant van den muur staet overal in vier.
    De blixems slingren, dat de blikken van dien stier
    (275) Verdraeien in het hooft, en hy, aen ’t suizebollen,
    Van donderslagh op slagh, in ’t velt komt nederrollen,
[p. 12]
    Op zijnen ysren rugh, de voeten steekt van een,
    En lilt, als d’offerstier voor ons pagoden heen,
    Wanneer de bijl hem trof. hier spreekt het hooft der steden
    (280) Uit zijn’ metaelen mont, de leste en sterkste reden.
    Dan schreit de vyant, waer ’t geschut de beenders kraekt.
    Dan trekt de roover af, die eerst zoo trots genaekt.
Zun. Noch rust hy echter niet den krijghsman moedt te geven,
    Om langs de stormleer en de stormkat op te streven.
    (285) Laoiang, wel voorzien van bussen, hiel een wijl
    Den Tarter tegen, slechts gesterkt met boogh en pijl,
    En planken voor de borst: noch wert de stadt gewonnen,
    Aen vier gewesten, en van ruitren overronnen.
Ko. Die stadt, in ’t laden van haer donderbus te traegh,
    (290) Gedeegh dees traegheit tot een droeve nederlaegh:
    Wy vechten, afgerecht op bussen en musketten.
Zun. De roover quam, vol moedts, den slijkstroom overzetten,
    Die Xensi met gedruisch van ’t vruchtbre Xansi scheit.
    Hy sleept Kiancheu me, dat op den oever leit.
    (295) Thaiven ontstont hem niet. Kolaüs quam te spade,
    Uw onvertsaeght genan, en, bang voor ongenade,
    Verhing zich in het woudt: en hadde ik toen Peking
    Verlaeten, en Nanking gekoren, om den spring
    Des ooreloghs t’ontgaen, men zat hier niet belegen.
    (300) Men hieltme, tusschen raet en onraet, maghtigh tegen.
Ko. Getrouwen hebben u misraeden noch misleit.
    Dees stadt is dubbel sterk door tegenwoordigheit
    Des keizers, wiens gezagh, tot heil der onderzaeten,
    Noch meer vermagh dan een bezetting van soldaeten.
Zun. (305) Men trooste ons met de hulp der landen, die getrou
    Van alle kanten naer dees hofstadt streven zou:
    Dat miste: en och indien de strijdbaere Amazone,
    Die fier Cingtu ontzette, in dienst van onze kroone
    Verscheenen waer, nu zich geen onderkoning rept,
    (310) Peking hadde adem uit haer dapperheên geschept:
[p. 13]
    Want zy de stroopers, die de wraek des keizers tergen,
    Als stomme kudden, dreef naer wildernis en bergen,
    Van waerze sedert dus in krachten en getal
    Aengroeiden, datze ons hier braveeren voor de wal.
Ko. (315) ’k Vertrou zy zullen u niet lang voor ’t hof braveeren.
    Daer komt d’aertskantzelier met eenen stoet van heeren.

Us. Zungchin. Kolaus.

GEnadighste, wy staen onzeker met de wacht,
    Geduurende den storm, in ’t vallen van den nacht.
    De strooper, toen de zon in ’t gras begon te vallen,
    (320) Quam stil, gelijk een dief, aensluipen voor de wallen,
    Maer voerde ’t volk ten storm, na ’et ondergaen van ’t licht.
    Dat ’s tegens krijghsgebruik: want met den avont zwicht
    De stormer tot den dagh: en dit gewelt blijft duuren.
    Men plagh, om niet ontdekt te worden, ’s nachts de muuren
    (325) Aen eenen oort, die niet bewaekt wort en voorzien,
    Op ’t loos verwittigen en voortreên van de spiên,
    Al stil te naderen, en, zonder iet te mompelen,
    Na ’et oversteigeren, langs ladders t’overrompelen:
    Doch openbaer een’ muur, van oorloghsvolk gepropt,
    (330) Van donderbussen en kortouwen overkropt,
    Te tergen voor de vuist, geeft allerley bedenken
    Of hier verraet me speelt, en, op ’s verraeders wenken,
    Dit, tegens oorloghsstijl, by eene heldre maen,
    Wort aengegrepen: want een reukeloos bestaen
    (335) Leght doorgaens achter, of beslaet ten minste zelden:
    Dies legh het over, in den raet der oorloghshelden.
Zun. Gy spreekt niet ongegront: uw voorstel rust op reên,
    En stemt volkomen met onze inzicht overeen.
    Wat dunkt Kolaüs? zoo verraet de stadt ontwapen,
    (340) Dan is het jammerlijk met ons en ’t rijk geschapen.
Ko. Behouden ’s kantzlers eer, dit riekt naer onbescheit,
    Van d’openbaere daet beschaemt en wederleit.
[p. 14]
    Verraet steef ’s roovers maght, en broght veel steden onder.
    Dat bleek voorheen te klaer: doch hier getuight de donder
    (345) En blixem van geschut en bussen welk een kracht
    Van tegenstant men biet, een ieder op zijn wacht.
    De stadts bezetting waekt met hondertduizent oogen,
    Waer tegens weinige verraeders niet vermogen
    Ter sluik te werken, of het wort terstont ontdekt.
    (350) Verradery bestaet by veelen, en dit lekt
    Te lichter uit. een hooft alleen kan niet bedrijven:
    Het hoeft hanthavers, die dit werk op maght van schijven
    Voortrollen, of het steekt in ’t midden van zijn vaert.
    De storm drijft over, en d’ontstelde lucht bedaert.
    (355) Kortouwen zwijgen stil. men stormde alleen by vlaegen,
    Wel drywerf achtereen gestuit en afgeslagen.
    Verrees de zon, men vloogh door zes paer poorten uit,
    En overrende ’t heir, en deelde een’ rijken buit.
Us. Dees storm, by vlaegen, sterkt mijne achterdocht en vreezen.
Ko. (360) Wie kan u helpen, en uwe achterdocht genezen?
    Zy kent geen paelen, als een onbemuurde stadt.
    Het achterdenken schrikt voor ’t ritslen van een bladt.
Us. Wanneer de stormram rust de poort en muur te beuken,
    Dan krijght de list gehoor, om stil de trou te kreuken,
    (365) Te krenken door gesprek.    Ko. Dat hoort de gansche stadt.
Us. Men spreekt de schiltwacht door de holte van een spat.
    Wie kan verneemen wat men haer in d’ooren luistert,
    Omtrent een’ toren, daer de schaduw ’t oogh verduistert,
    Het schijnsel van de maen den fluisteraer niet melt?
    (370) Dan weet de vyant hoe ’t van binnen is gestelt,
    Waer ’t sterk of zwak is, om de stormleêr aen te voeren,
    Gewenkt van weifelaers, die hunne ziel verzwoeren,
    Bekoort door hoop van staet en ampten, zoo ’t geluk,
    Dat ongerechtigheit het wettigh recht verdruk.
Ko. (375) Gy voedt uwe achterdocht met ydele gedachten.
Us. Wat beuren kan staet den voorzichtigen te wachten.
[p. 15]
Ko. Wie kan bedenken wat gebeuren magh of niet?
Us. Hy is niet dwaes, die wat gebeuren kan voorziet.
Ko. Dat eischt een godheit: wy zijn menschen, geene goden.
Us. (380) Zie tijdigh toe, en sterk met nadruk uw geboden.
Ko. De hofstandaerden staen strijtvaerdigh op mijn woort
    Elk op zijn’ hoefslagh, op de wal, en aen de poort.
    De ronden rusten niet elkanderen t’ontmoeten.
    Men staet bereit de scha, waer inbreuk valt, te boeten
    (385) Met versche noothulp, die noch sluimert nochte slaept,
    In wederstant te biên, te stoppen waer het gaept.
    De zon in ’t opgaen zal de torenwacht ontdekken
    Met welk een nederlaegh de stormer af most trekken.
Us. Het schijnt gy schat de maght der vyanden te kleen.
Ko. (390) Ik weeghze in eene schael van krijghservaere reên.
Us. Hoe vint men dan zoo veel flaeuhartige kornellen?
Ko. Een bloodaert kan zich om een klein gerucht ontstellen.
Us. Men had bloohartigen dan nutter uitgezift.
Ko. Z’ontveinzen hunne vrees met schijn van oorloghsdrift.
Us. (395) Men magh bloohartigheit, maer geen verraet verschoonen.
Ko. Gestreng in ’t straffen, milt en rustigh in ’t beloonen
    Van ontrou en van trou zet staeten in hun kracht.
Zun. Stadthouder, hof en stadt verlaet zich op uw wacht.
    Ontbreekt het aen gezagh, gy hoeft ons niet te sparen.
    (400) Verschoon geen grooten, noch besneên, noch amptenaeren.
    Elk vliege van uw hant. de noot lijt geen verdragh.
    Hoe stil is ’t overal. wy hooren geen gewagh.
    Het schutgevaerte zwijght. men blaest trompet noch horen.
    Geen wachters slaen geluit uit tinne of hoogen toren.
    (405) Wy durven hoopen dat het hart des vyants zonk,
    Toen hem ’t salpeterlicht te sterk in d’oogen blonk.
Ko. De krijghsfaem zal hier haest aensnorren op haer veder.
    Zoo dit den vyant smaekt, hy keer’ vry echter weder.


[p. 16]

REY VAN PRIESTEREN.

I. ZANG.

            O lichten, Rykaert en Trigau,
        (410) Die d’eersten met uw maetschappye
        Ontsloot het slot van ’t ongastvrye
            Rijk Sine, en, als een morgendau,
        De dorre ziel, die schier verstickte,
            En, diep in blinde afgodery
            (415) Gesmoort, ten lange leste bly
        Door troost der kruisgena verquikte;
            Gy voerde uw kruisvaen, als voorheen
        Sint Thomas en Sint Bartels vaenen,
        d’Afgodery der Indiaenen
            (420) Met wapenen des lichts bestreên.
        Wy volghden u door vijftien landen,
            En bouden kerken op den gront,
            Daer ’t eerst vol gruwelbeelden stont,
        Waer voor de zwarte lampen branden:
            (425) Daer afgodisten wijn en* rijs
        En haenen wijdden aen d’altaeren,
        Voor afgodt Fe, van gansche schaeren
            Bewierookt, Belzebub ten prijs,
        Die nu zijn offereer moet missen.
        (430) Het licht verdreef de duisternissen.

I. TEGENZANG.

            De paradijsslang schort het noch
        Aen logentael, noch nabootzeeren
        Van waerheit: want zy kan stoffeeren
            Met glimp, en lokken met bedrogh.
        (435) Dat tuigen offers en gebeden,
            Gebedentellers, kerkgebaer,
[p. 17]
            De priesters, het geschoren haer,
        De kloosternonnen, zuivre zeden,
            Gestrengheit, vasten, feest op feest,
        (440) De bedevaert, de pelgrimsstappen,
        Inwydingen, en broederschappen.
            Zoo geestigh momt de logengeest:
        Doch waer de heilzon quam te schijnen
            Verloor het bygeloof zijn kracht.
            (445) Besneênen scheiden uit dien nacht,
        Zelfs koningen en Mandarijnen.
            Zy stormden afgoôn uit pagoôn;
        Geplet tot puin, gestampt aen mortel,
        Verdelghden ’t onkruit met den wortel,
            (450) En eerden Christus kruisgeboôn.
        Het zielverhuizen wert verwezen,
        Een zielpest, lastigh in ’t genezen.

II. ZANG.

            De zalige Xaveer had, voor
        Helt Rykaert en Trigau, Japanners,
        (455) Ten schimp van alle wederspanners,
            Te recht gebrocht op Christus spoor.
        Zoo brande d’yver van Elias,
            Gelijk een torts, in Achabs tijdt,
            Van Baäls priesterdom benijt,
        (460) Een ry van eeuwen voor Messias.
            Een zegen volghde waer hy tradt,
        Noit flaeu van kracht en wonderwerken,
        Bezaeiende alle steên met kerken,
            Ja veertigh in een zelve stadt.
        (465) Hy lant te Sanciane op ’t eilant,
            Ziet Sine en haer verblinde kust,
            En wenscht van harte daer met lust
        t’Ontsteeken ’t kruislicht van den heilant:
[p. 18]
            Doch anders lagh het in Godts raet.
        (470) Hy sterft. Japon, uit nijt verandert
        Van zin, beoorloght Jesus standert,
            Die naer geene aerdtsche rijken staet.
        Veel duizent martlaers triomfeeren.
        Zoo kan de hofstijl ommekeeren.

II. TEGENZANG.

            (475) Zoo kan hier ook de heerschappy
        Op eenen andren voet geraeken.
        De noot gebiet ons streng te waeken.
            De hemel sta den keizer by:
        Want komt het hooft der roovren boven,
            (480) En schupt den keizer uit zijn’ staet,
            Door ontrou, twist en eigebaet,
        Wat vryheit durvenwe ons beloven.
            Verandering van heeren baert
        Verandering van stijl en wetten.
        (485) Wie kan een’ springvloet paelen zetten
            Dan eene maght, die ’t al bewaert.
        Kaifang voor ’s rijx Saffraenstroom open,
            Na’et sloopen van den steenen dijk,
            Zagh out en jong en arm en rijk
        (490) In eene bare zee verzopen,
            Verdronken in een bruizend meer,
        Eer dit Lykungzus kon bevroeden,
        Die zaghze, tegens zijn vermoeden,
            Vergaen: hier holp geen tegenweer.
        (495) Nu vlamt hy op de kroon der steden.
        Laet ons hem spits biên met gebeden.

TOEZANG.

            Alziende schiltwacht, op den trans
            Des hoogen hemels, rijk van glans,
[p. 19]
        Bewaek het hof: bewaek de muuren.
        (500) Beveel alle oogenblik en uuren
            De ronden aen uw geestendom,
            Zoo snel als vlugge winden, om,
        Tot ’s morgens vroegh van ’s avonts spade,
        Met uwe gunste en heilgenade
            (505) Te dekken teffens goên en quaên,
        De goên, op datze uw’ naem vereeren,
        De quaên op datze zich bekeeren.
            Geen rijk kan zonder u bestaen.

    De keizerin verschijnt met Pao, luttel blijde,
    (510) Die schoone rijxprinces. vertrekkenwe aen een zijde,
    En laet ons luisteren wat haeren geest bezwaert.
    De midnacht daelt allengs van ’t hooftpunt nederwaert.

Continue

HET DERDE BEDRYF.

Jasmijn. Pao. Adam.

VOrstin Xaianga, waer magh Adam nu vertoeven?
    Wy toetsten ’s vaders trou, die blonk op alle proeven,
    (515) Als gout van Ganges op den toetsteen blinkt ten toon.
    Zy blonk gelijk een perle aen onze wereltkroon.
    Indienwe recht zien, zijn genooten afgescheiden
    Staen ginder. zegh hun dat wy ’s vaders komst verbeiden.
Pa. Zy haelen hem.    Jas. my lust te hooren uit zijn’ mont
    (520) Of mijn bekommering op reden is gegront.
Adam. Gezalfde dochter van den hemel.    Jas. wijze vader,
Ad. Wat eischt de majesteit?    Jas. nu schroom niet: tre vry nader.
Adam. Op ’t hoogh behaegen van de grootste keizerin,
    Verknocht aen ’s hemels zoon door goddelijke min.
    (525) Ontschuldigh uit genade, indienwe een luttel draelden.
    Toen d’uuren van den nacht in top het hooftpunt haelden,
    Begon ik flux den dienst, naer d’ingestelde wijs,
    En offerde op ’t altaer, den waeren Godt ten prijs,
[p. 20]
    Ten zoen der misdaên, en gedacht in mijn gebeden
    (530) Dat Godt Taimingaes telgh, van ’s roovers heir bestreden,
    Behoedende, alle ramp van uwen rijxstoel keer’.
    Gebruikme, ben ik ’t waert, ten wasdom van uwe eer.
Jas. De geest, met eene wolk van staetbekommeringen
    Betrokken, zweeft te laegh, en kan niet hooger dringen.
    (535) Gedachten pijnigen de zinnen om al ’t geen
    Ons sedert eene wijl een droevigh voorspook scheen.
    Uit veele tekenen, die wy te zaemen stellen
    Als letters, kan men niet dan ongevallen spellen.
        Voorleden zomer queekte een oievaer op ’t nest
    (540) Van ’t gulden hofdak zijn gebroetzel. uit het west
    Verscheen een ros gedroght, gevoert op vleermuispennen.
    Het braekte vier en vlam, viel gruwzaem aen het schennen,
    En rukte d’ouden fel de taeie slaghpen uit.
    Zy stortten van het nest ter aerde dat het stuit.
    (545) De jongen wouden vliên, maer werden flux verbeeten.
    De roover hielt het nest, hoovaerdigh en vermeeten.
Adam. Hoe lang?    Jas. tot dat een draek van ’t noorden streven quam,
    Het ros gedroght verbaest de vlught ten zuiden nam,
    En, vliegende afgemat, in eenen poel verstikte.
    (550) Een dreigend voorspel, dat ons menighmael verschrikte.
Adam. En wat bezwaert u meer?    Jas. de schranderste in het lant,
    Om uit de linien der palme van de hant
    Geluk of ongeluk met kennis t’overleggen,
    Ontziet, uit vrees voor straf, al watze ziet te zeggen,
    (555) Dewijl de dwarsse lijn de langste knipt en snijt.
    Bediet den lange lijn den draet van ’s levens tijt,
    Zoo wil ons leven kort en snel ten ende loopen.
    Wat lust of weelde staet Jasmijne dan te hoopen?
Ad. Ik hoore al wat u schijnt een post van ongeval,
    (560) Naer uw verbeelding.    Jas. neen, gy hoorde het niet al.
    Een wijs Araber zagh hoe ons geboortesterre
    Geraetzaem vont den pijl t’ontwijken, die, van verre
[p. 21]
    Afsnorrende uit de lucht, gelijk een staertstar, blonk,
    En hooftçieraet en kroon van ’t hooft ter aerde klonk.
    (565) Indien Toangus leefde, in starrekunde ervaeren,
    En starrewichlery, hy zou het openbaeren
    Door welk een middel men dien pijl ontwijken kon,
    Eer d’onverwachte slagh het heiligh kroonrecht schon.
Adam. Zoo wort uw majesteit bestreên van hier en ginder.
Jas. (570) Wy zagen menighmael den grijzen offervinder
    Verschrikken voor ’t altaer, wanneer hy met verstant
    Doorsnuffelde en bezagh het offeringewant
    Van zwijn en bok en haen, bekommert en verslegen.
    De honden huilen ’s nachts. het spookt langs achterwegen.
    (575) De raven krassen naer. de gront der aerde beeft.
    Een damp bezwalkt de zon. wat adem schept en leeft,
    Gezielt en ongezielt, gedroghten aen de stranden
    Bestemmen dat’er staetverandring is voorhanden.
    Hunguüs dootsche geest verscheen ons ’s nachts, zoo ’t scheen.
    (580) Wy greepen naer de schim, die droop door d’armen heen,
    In ’t midden van den droom. laet hooren hoe gylieden
    Die tekens opneemt: watze u melden en bedieden.
Adam. Doorluchtste keizerin, Europe, klaer verlicht
    Van boven, bout geen hoop van voorspoet op gezicht
    (585) Van geesten, wichlery uit vogelvlughten, droomen,
    En hantbekyken, naer geruisch van bosch en stroomen,
    Gehuil, en hontsgebas, en starrewichlery,
    Noch acht geen nachtgespook, ook geene razerny
    Van offervinder, noch gezwets van guighelaeren.
    (590) Zoo schroomenze ook geen ramp, noch laeten zich vervaeren
    Om beuzelmerkten, daer bedrogh zijn logens vent:
    En uw Konfutius, gansch Sina door bekent,
    Beloegh deze ydelheên. hy plante goude zeden,
    Voor twintigh eeuwen op het lant, en in de steden.
    (595) d’Onfaelbre waerheit van ons heiligh wetboek vloekt
    De ziel, die troost en raet by vogelwichlaers zoekt,
[p. 22]
    Waerzeggers en gespook van geesten, streng veroordeelt.
Jas. Kunt gy dit sterken met een klaer bewijs en voorbeelt?
Adam. Een koning Saul, van dootvyanden bestreên,
    (600) Toogh buiten ’t leger ’s nachts naer ’s lants waerzeghster heen,
    Op datze een’ geest verwekte, om uit zijn’ mont te hooren
    Wat lot hem ’s andren daeghs van boven was beschoren.
    Zy wekte Samuël, een’ ouden godtsprofeet,
    Die uit der aerde rees, en in het lange kleet,
    (605) Hem spelde hoe hy op de lijken van dry zoonen
    Zou storten in het zwaert, versteeken van zijn kroonen.
    Toen wanhoop velt won, quam het naberou te spa.
    Die raet zocht buiten Godt, verviel uit Godts gena.
    Dees misdaet wert hem voor een dootschult aengerekent.
    (610) Vrees Godt alleen, die weet wat spoet of ramp betekent.
Jas. Daer komt de keizer, met den erfvorst Fungiang,
    Verbaest en schichtigh aen. wy mogen onzen gang
    Ter zijde neemen, om geen overlegh te stooren.
    Wy kunnen hun gesprek aen dezen pyler hooren.

Zungchin. Fungiang.

(615) HIer broeit een nachtverraet.    Fun. de hemel breng ’t in ’t licht.
Zun. Dit lijdt geen uitstel, neen.    Fun. heer vader, lees het dicht.
Zun. Zie toe, het rijxhof staet op wankelbaere beenen.
    Zie toe, en wacht u voor vermomde hofbesneênen.
Fun. Waer vondt heer vader dit.    Zun. geslingert in ’t poortael.
    (620) De hant is onbekent.    Fun. verdaegh hen altemael,
    En monsterze op een ry, zoo kan zich geen beklaegen
    Dat hy uit achterdocht vervalt in ’t hoogh mishaegen
    Onnozel, zonder schult. een vroome blijft wel vroom.
    De schrik houdt weifelaers door onderzoek in toom.
    (625) De proef beschaemt geen trou, maer geeftze een’ klaerder luister.
Zun. Wie slimme gangen gaet blijft schuilen in het duister.
Fun. Men merkt in ’t monstren wie beteutert staet of niet,
    Wie stamelt in de spraek, wie zijne verf verschiet.
[p. 23]
    Men zieze hooft voor hooft vrypostigh onder oogen.
Zun. (630) Het hol van ’s menschen hart is ’t broeinest van de logen.
Fun. Het aengezicht, gelijk een spiegel van ’t gemoedt,
    Ontdekt door tekens wat in ’t harte wort gebroet.
    Uit veelen kan zich pas een eenigh schalk verbergen.
Zun. De kanker in den staet ten hove lijdt geen tergen.
Fun. (635) Een kanker in den staet dient tijdigh uitgesneên.
Zun. Men snijde ’t quaet uit, maer ontzie gezonde leên
    Aen ’t lijf te knotten, en neeme eerst volkome kennis.
Fun. Men sammelt veel te lang, wanneer de bitse schennis,
    Die worm, het hart bekruipt in ’t lichaem van den staet.
Zun. (640) Dat wort u toegestaen, maer eischt een rijp beraet.
Fun. Valt op Kolaüs, uw’ stadthouder, geen bedenken?
Zun. Wy schroomen zijne trou door achterdocht te krenken.
    Hy is de slaghpen, daer het gansche hof op drijft.
Fun. Men acht getrou die tot het endt stantvastigh blijft.
Zun. (645) Wat geeft u reden van bedenken of mistrouwen?
Fun. Men bezight amptenaers, doch magh ’er niet op bouwen.
Zun. Wat twijfel valt hier? hy bezweek in geenen noot.
Fun. Voorheene, maer nu staet gy voor den vyant bloot.
Zun. Zoo bloot niet of men kan een’ harden storm verduuren,
    (650) Indien de krijghsliên niet bezwijken op de muuren.
Fun. Een muur, tien schreden dik, die tusschen beide leit,
    Valt licht te sloopen. zulk een kleene ruimte scheit
    De vyanden en u. hy koome uw’ troon niet nader:
    De pylers wankelen. een eenigh hofverrader,
    (655) Van u gemaghtight om te heerschen en gebiên,
    En wienze, als eenen godt, naer mont en oogen zien,
    Behoeftze van ter zijde alleen een’ wenk te geven;
    De vyant zal terstont, daer ’t hapert, innestreven,
    En overloopenze al, gelijk een hooge vloet.
Zun. (660) Eer die stantvastige Kolaüs ons den voet
    Zou lichten, zal de dagh in duistren nacht verkeeren,
    De zon in duisternis, de draek venijn ontbeeren,
[p. 24]
    Kiang, de zoon der zee, opstreven tegens stroom.
    Wie los uit achterdocht met eenen lossen toom
    (665) Durf hollen over hooge en laegere amptenaeren,
    Beschaftze wettigh stof uit hunnen plicht te vaeren,
    En heul te zoeken aen een’ opgeworpen heer.
    Wat onbescheit is dit! zwijgh stil: geen woorden meer.
Fun. Heer vader, belgh u niet; ay luister. uit wiens koker
    (670) Quam zulk een lasterpijl, dan uit dien oproerstooker?
    Hier mompelde een gerucht door ’t hof, vol onbescheit,
    Hoe onder ’t hofgebrek alleen de gierigheit
    De gout- en geltzucht van den keizer, onberaeden
    En met geen schattingen te stoppen noch verzaeden,
    (675) Een eenige oirzaek was, al klonk dees naklank valsch,
    Dat Sina zulk een storm van jamren op den hals
    Quam storten, duizenden van d’oude trou veraerden,
    En overliepen by geheele veltstandaerden,
    Behalve weinigen, besneên en Mandarijn,
    (680) Die noch volharden, naer den uiterlijken schijn,
    En heimlijk letten of ’t verraet begint te rijpen,
    De hulk van ’t hof geraekt aen ’t overslaen en gijpen,
    Om dan den oversprong te waegen buiten last.
    Begon heer vader nu ’t momaenzicht van dien gast
    (685) Te lichten, strax zoude u de tronie openbaeren
    Wie ’t opperhooft is der vermomde weifelaeren.
Zun. Geen reden houdt de tong der reukelooze jeught
    In toom. het lasteren van ongekrenkte deught
    Beneemt de deught den moedt een’ rijxstorm uit te harden,
    (690) Die al wat tegenstaet aen slenters scheurt en flarden.
    Waer loon ontbreekt, daer wort het weifelen verschoont.
    Kolaüs is te rijk voor zijnen dienst beloont,
    En durf zich zelven, by verandering van heeren,
    Al quamenze over ons door hem te triomfeeren,
    (695) Geen zegenrijker loon beloven. laet dan af
    Te schenden zulk een’ helt, die noit ons reden gaf
[p. 25]
    Te twijflen aen zijn trou: of smolten alle vroomen,
    Zoo staenwe op lossen gront, en ’t is hier omgekomen.
Fun. Heer vader, spreek met Us, den grooten kantzelier.
    (700) Ik hael dien ouden, en vertrek terwijl van hier.
    Daer nadert hy van pas. de vader kan hem hooren.
    Ik ga eens luisteren ten transse uit van den toren.
    De cedel waerschuwt u voor aenstaende ongemak.
    De weiflaers schuilen in de schaduw van dit dak.

Zungchin. Us.

(705) AErtskantzelier, nu lees dees cedel, strax gesmeeten
    In ’t hofpoortael.    Us. wat ’s dit? de schrijver heeft vergeeten
    Zijn’ naem te tekenen.    Zun. dat was hem ook geraên.
Us. De dichter waerschuwt u.    Zun. Hy tast de grooten aen.
Us. Wat middel vint men best om deze hant te kennen?
Zun. (710) De schrijfkunst zweeft te wuft op allerhande pennen.
    De hant valt zomwijl in het schrijven ongelijk.
    Elk kent zijn eige hant.    Us. een al te donkre blijk
    Om uit de letteren des schrijvers naem te spellen.
    Men kan een anders hant naerbootsen, of misstellen
    (715) Met eene quaede pen: zoo slaen de raeders mis.
    In zulk een halszaek durf geen rechter by de gis
    Een’ man betighten door een reukloos onderwinden.
    Wy staen voor dit geschrift verstomt, als ziende blinden.
    Wat oordeel gaf de prins van dit gestroide vaers?
Zun. (720) Hy starooghde eerst een poos, en stampte met de laers
    Wel drywerf op den vloer, en schudde hooft en lokken,
    Gelijk een jonge leeu allengs begint te wrokken,
    Van spijt geterght. hy sloegh zijn blikken heene en weêr
    En stapte, ontsteeken van een’ gloet, vast op en neêr.
Us. (725) Dat ’s edelmoedigheit, een aert van zijn’ heer vader.
    De zoon is hem geheel gelijk, en niemant nader.
    Wat sloot d’eêlmoedige te werken op dees stof?
Zun. Te monstren, hooft voor hooft, de grooten van het hof,
[p. 26]
    En met een snedigh oogh te zoeken eenigh teken,
    (730) Een blijk, ontdekkende dit nest der hofgebreken.
Us. Dat inzicht was niet vreemt, noch ongeraên voor ’t rijk.
Zun. En schoon ’t geraeden waer, het is te zorgelijk.
Us. Wat docht hem endelijk in ’t scheiden best geraeden?
Zun. Hy hadde het op den stadthouder fel geladen.
Us. (735) Kolaüs? neen hy is des keizers trouste vrient,
    En heeft noit achterdocht gegeven noch verdient.
    Het moght hem faelen aen zijn oordeel, in ’t bestieren,
    Den oorloghstoom te kort aenhaelen, ofte vieren
    Te lang en al te ruim: maer willens wetens zou
    (740) Het nimmer haperen aen ’s mans beproefde trou.
    Hier eens aen twijfelen, dat waer den dootsteek geven
    Dien dapperen, getroost al stervende te streven
    Ter eere van uw staet, en keizerlijke kroon.
    De vader overzie dien misslagh in den zoon.
Zun. (745) Wy mogen door dit vaers ons dan gewaerschuwt achten:
Us. En scherper passen op ’t veranderen der wachten,
    Alle uuren, langer niet, verandren van het woort,
    De ronden gaslaen, langs den muur, en aen de poort.
Zun. Het is de vierde nacht, dat wy met raet en orden,
    (750) Om van krijghsoversten niet loos misleit te worden,
    Voorzichtigh zelfs den muur bezichtighden in ’t ront;
    Hoe ’t met kortouwen, en de wacht geschapen stont;
    Hoe elk zijn’ hoefslagh, hem gezet, alom bewaerde.
    Wy telden hooft voor hooft te voet, en ook te paerde,
    (755) Belasten d’ampten zich te quijten vroegh en spa,
    Om niet te vallen in des keizers ongena:
    Doch nergens vont men daer het minste op viel te spreeken.
Us. Waer ’t oogh des keizers waekt wort geene kans verkeeken.
    Zelf voortreên, leert den knaep navolgen ’s meesters spoor.
    (760) Ik viel noch daetelijk op d’aerde met mijn oor,
    En luisterde heel scherp, om eene lucht te scheppen,
    Aen vier gewesten, wat zich roeren moght of reppen,
[p. 27]
    Maer hoorde geen gewagh. de wagen van den nacht
    Rolt steiler neêr, voorby de derde starrewacht.
    (765) Uw majesteit magh vry op mijne toezicht rusten.
Zun. Hoe past het slaepen, en wat slaepen zou hem lusten,
    Die zulk een’ vyant voor de poorten ziet in ’t velt?
    Een openbaere zee van roofzucht en gewelt
    Komt bruizen naer Peking, om vraetigh in te slikken
    (770) Een schatkist, daer de balgh des afgronts aen zou stikken,
    Een schatkist, jaeren lang inzwelgende onverzaet
    Wat zulk een hofprael eischt, ten steun van onzen staet,
    Geheele stroomen gouts, en onwaerdeerbre tollen.
    De roover, om het heir, dus vreesselijk aen ’t hollen,
    (775) Noch aen te prikkelen, zwoer by zijn’ tullebant
    En heirbijl hun Peking en dit wijdtstrekkend lant
    Ten roof te schenken, zoo zy ’s keizers poort oprammen.
    Gedenk gedenk eens hoeze op zulk een’ vrybuit vlammen.
    Peking, met zonnegout en diamant gekranst,
    (780) Is deze schoone bruit, daer ’t al om juicht en danst.
Us. Z’is voor dien schender en schoffeerder niet geschapen.
    Hy zalze dezen nacht niet reppen noch beslaepen.
    En of men tijdigh hem misleide door verdragh,
    Behoudens d’eer van uw grootmaghtighste gezagh?
Zun. (785) Wat middel dunkt u waer de raetzaemste en de beste?
Us. Lykungzus voere ’t heir een daghreis van dees veste,
    Om tusschen beide op ’t velt de tenten op te slaen,
    En blank in ’t harrenas, van weêrzijde af en aen,
    Voorwaerden van verdragh eendraghtigh in te stellen.
    (790) Gy most den hollen buik der hoofden en kornellen
    Uit uwe schatkist milt opvullen tot de keel.
Zun. Zy slikten heel Peking, tot slissing van ’t krakkeel,
    Al wat men schraepen kon met graven en met delven
    Uit dertigh rijken, zoo veel kelders en gewelven,
    (795) Van zilver gout en zijde en diamant verkropt.
    De balgh des gierigaerts wort met geen gout gestopt.
[p. 28]
    Veel jaeren schattingen, met rijk gelade jonken
    Door Yo naer dit hof gevoert, of ons geschonken
    Van onderkoningen, vrywilligh af te staen;
    (800) Dat koelt geen roofkoorts, neen, maer steekt de roofkoorts aen.
    Den gouden sleutel van ons schatkist hem te geven!
    Wy scheiden liever, blank in ’t harnas, van ons leven.
    Het hart des keizers leght begraven in het gout.
Us. Gy kunt het derven.    Zun. neen, zoo weinigh als het zout.
    (805) De schatkist moet den krijgh, gelijk een zenuw, stijven:
    En stont menze af, wie zou een roovers waerborgh blijven,
    Dat hy, na d’overgift, het heir afdanken zou?
Us. Eisch duizent gyzelaers, ten onderpant van trou.
Zun. Geen vaster gyzelaers dan klinkende metaelen.
Us. (810) Wie komt hier schichtigh van den hoftrans nederdaelen?
    Wat maere of Fungiang den vader brengen wil?

Fungiang. Zungchin. Us.

WY hooren geen gewagh. de nanacht zwijght zoo stil,
    Dat al de wachters, op den porceleinen toren,
    Geen mompelen in stadt, geen bladers ruischen hooren
    (815) Rondom den boomgaert. is ’t geen teken dat de haet
    Behendigh toeleght op een gruwelijk verraet?
    Men zoude uit deze kalmte een’ rijxorkaen vermoeden,
    Het geeft bedenken datze een onweêr uit wil broeden.
    Heer vader, laetme toe, aen dien of dezen oort
    (820) Te gaen naerspooren, op de merkt, of aen de poort,
    Hoe ’t sta geschapen, eer het onweêr op moght komen.
Zun. Wy hebben kennis van geschut en volk genomen,
    En stadts gelegenheit, een dagh of dry geleên.
Fun. Wat kunnen schelmen in dry dagen tijts niet smeên!
    (825) De vyant staet niet stil. een oorloghskans verandert,
    In eenen oogenblik, van aengezicht en standert.
Zun. Wanneer twee heiren schrap, en tegens een gekant,
    Zich mengen onderling, en kampen hant aen hant,
[p. 29]
    Dan moet de zwakste in ’t velt den allersterksten wijken:
    (830) Dan gaet de sterkste met dien roof en zege strijken:
    Nu duikenwe gerust en schootvry zonder noot,
    In een bemuurde stadt: dat onderscheit is groot.
Fun. Heer vader, ik geloof zy leggen toe uit laegen
    U op te koomen, eer het licht begint te daegen.
    (835) Vergunme buiten ’t hof eens kennis van den staet
    Te neemen.    Us. zou de prins rinkinken by de straet
    Een oir en erfgenaem van duizent vorstendommen
    Zich waegen by de maen en maeneschijn te mommen,
    Daer hem een onverlaet bejegent in der yl,
    (840) Of ergens by geval een kaisteen of een pijl,
    In ’t wilt gevlogen, ’t is gebeurzaem, quaem te grieven?
    De vader volge vry zijn inzicht en believen;
    Wat my belangt, my gruwt. ik sta het geensins toe.
Fun. Men houde uwe ydle vrees den ouderdom te goe.
Zun. (845) Dat is geen suffers raet. veel nutter hier gebleven.
Fun. Heer vader, gunme toch ter hofpoorte uit te streven.
    Mijn geest getuight niet goets van deze stille vlaegh.
Zun. Vertoef, mijn zoon: gedult, tot dat de morgen daegh.
Fun. Mijn onrust lijdt niet hier een oogenblik te toeven:
Zun. (850) Gy wilt uw vaders hart ontstellen en bedroeven.
Fun. Ik wil het veiligen voor onraet en gevaer.
Us. Men stuure een’ andren heen. doorluchtste prins, bedaer.
    De hofpost zal terstont gewisse tijding brengen.
Fun. Indien zich weifelaers in dezen handel mengen,
    (855) Mooght gy den hofpost niet betrouwen by zijn woort.
Us. Men opent in den nacht den vyanden geen poort.
Fun. Daer trou op schiltwacht staet, van geene gunst te krenken.
    Nu waerschuwde ons dit vaers het erghste na te denken.
Zun. Verkies dan uit het hof den trousten amptenaer.
Fun. (860) Ik ben de trouste, en wil, gelijk een hofpylaer,
    Den rijxtroon stutten. men betrou geen ronde of wachter.
    Broet hier verraet, ik wil ter sluik en stil van achter
[p. 30]
    De schelmen naertreên, en betrappen op de daet.
Us. Zoo een verraeder zich verweert, u steekt of slaet,
    (865) Bekent of onbekent, hoe zal men d’opspraek paeien?
    Hoe wil uw doot door twee-endertigh rijken kraeien?
    Hoe zou men dit vergrijp verdaedigen? geen wet
    Gedooght dat ik den prins in ’s levens waeghschael zett’.
    De rijxwet stelde my en andren tot uw hoeders.
Fun. (870) Al sneefde Fungiang, noch leven bey zijn broeders,
    Om vaders stoel te kleên, en d’oude heerschappy.
Us. Het wettigh voorrecht eischt den outsten van de dry
    Ten troon te klimmen, tot verdaediging der wetten.
Fun. Het eischt dan datwe d’eerste op ’s rijx beschutting letten:
Us. (875) Met reden, doch geensins door reukeloos bewint.
    Het sta aen vader, zoo hy dit geraeden vint.
Fun. Gy pijnight vader met zwaermoedige gepeinzen.
Us. Ik openbaer mijn hart vrymoedigh, zonder veinzen.
Fun. Uw zorgen zien te verre, en suffen zonder last.
Us. (880) Zy zien te verre, indien dees voorzorgh ons niet past.
Fun. Heer vader, geef verlof: men magh niet langer beiden.
Zun. Zoo most een sterke drom van riddren u geleiden.
Fun. My dient geen stadtgerucht, maer met een stille trom
    Te vliegen naer de poort op kuntschap, en voor mom.
    (885) Zoo moet men rijxverraet opkomen, en ontdekken.
Us. Waer ’t ongeraên een’ storm van onraet op te wekken,
    Met keteltrommelen, klaeroen en hoftrompet,
    Geklep van klokken, als in ’t wilt en zonder wet,
    Getoet van hoornen, uit vier hoeken van de poorte,
    (890) Om deze misdraght van verraet in haer geboorte
    Te smooren, ’t zy hier hof of stadt van zwanger gaet?
Zun. Een’ loozen wapenklank opwekken eischt beraet.
    Het heeft zijn zwaericheit niet kleen van wederzyen,
    En kon tot heil der stede of ’s rijx bederf gedyen,
    (895) Naer d’ongelijkheit van een ieder opgevat,
    Of recht of averecht; en misverstant in stadt
[p. 31]
    By trouweloozen en getrouwen teffens baeren.
Fun. Heer vader, geef verlof, om tijdigh voort te vaeren,
    En zegenme, zoo rukke ik stewaert in van ’t hof.
Zun. (900) Trek heen, en keer terstont: wy geven u verlof.

REY VAN PRIESTEREN.

I. ZANG.

        Gelukkigh Asie, betreden
        Van Godt, den hovenier in Eden,
            En engelen, en Godt den zoon,
        Gy zijt het grootste van dry deelen
        (905) Der aerde, en onder lantjuweelen
            Spant gy met reden d’eerste kroon:
        Doch aen den ring der landeryen
        Van twee-endertigh heerschappyen
            Is Sina d’eedle diamant,
        (910) Die goddelijk in d’oogen flonkert,
        En alle uitsteekentheên verdonkert,
            Gelijk een onwaerdeerbaer pant.
        Al wat den eersten mensch bejegent,
        In ’t paradijs, zoo rijk gezegent,
            (915) Dat vloeit u toe uit ’s hemels schoot.
        Gy zijt het hart, dat ziel en leven
        Aen alle uw medeleên kunt geven,
            Ten schimp en uitstel van de doot.
        Elk lantschap draeght zijn vrucht en naemen:
        (920) Gy vatze in eenen bondel t’zamen.

I. TEGENZANG.

        Natuur, om uw geluk te waeren,
        Omheinde, ô Sina, u met baeren,
            Steenrotsen, plaeten, drooghte en bank,
        Of met geberghten, bosch, en wouden,
[p. 32]
        (925) Of gulle zantzeen voor mistrouden,
            En wildernissen, breet en langk:
        Doch toen natuur, vol wonderwerken,
        Verzuimde in ’t noorden u te sterken,
            Voltrok de kunst wat haer ontbrak,
        (930) En boude, om u in noot te troosten,
        Den muur van ’t westen tot in ’t oosten,
            Een borstweer tegens ongemak.
        Tienhondertduizent mans bevrijden,
        Ten trots van al die ’t rijk benijden,
            (935) Dien muur, vijfhondert mijlen lang:
        Waerna zomwijl Sineesche steden
        Door ’s Tarters inbreuk schade leden,
            Geschonden van uitheemschen dwang,
        Tot dat Taiminga wiert verheven.
        (940) Men wensch’ zijne afkomst lang te leven.

II. ZANG.

        Maer schoon, van ’s Tarters juk ontslagen,
        En vry van buitenlantsche plaegen,
            De rijxmuur dicht gesloten blijft,
        Wat baet het, nu d’inheemsche wrokken
        (945) ’s Rijx vruchtbren bodem overtrokken,
            En roofzucht haeren moedtwil drijft.
        De steden treuren al t’elendigh,
        En quijnen aen een koorts inwendigh.
            Het bloet, in d’aderen verrot,
        (950) Verwekt een’ brant van hofgebreken,
        Die ’t rijk naer ’t hart te vinnigh steeken.
            Aen krachten is geen overschot.
        Wat uitkomst kunnenwe ons beloven,
        Ten zy een hooger hant van boven
            (955) Den staetarts helpe alle oogenblik,
        Nu d’artsenyen niet vermogen
[p. 33]
        De slagh der hartaêr opgetogen
            Ons waerschuwt met den jongsten snik.
        Het hooft lijdt van verrotte leden.
        (960) Men hadze nutter afgesneden.

II. TEGENZANG.

        Aertsherder, troost verstroide lammeren,
        Beschut de zielen, die nu jammeren,
            d’Onnooslen voor het wolfsgebit,
        En wolven, die in ’t schaepskleet duiken.
        (965) Het is geen tijt het oogh te luiken.
            Gy hoort hoe u de kudde bidt.
        Bescherm Taimingaes eedele loten,
        Die ’t hof van Sina, toegesloten
            Voor alle uitheemschen en het kruis,
        (970) Eerst openden voor uw standaerden,
        Uwe eer hanthaefden en bewaerden,
            Ten schimp van afgodistgedruisch.
        Bescherm uw planten, teêr in ’t bloeien,
        Op datze in kracht en sterkheit groeien,
            (975) En vruchten draegen op haer tijdt.
        Een hagelbuy, met recht te schromen,
        Dreight uit de lucht ons op te komen,
            Die hof en hoop ter aerde smijt.
        Bescherm den bloesem van uw hoven,
        (980) Op datwe u met gezangen loven.

Continue

HET VIERDE BEDRYF.

Pao. Iasmijn. Adam.

HOe dus, vrou moeder? hoe? gy schreit uwe oogen uit,
    Ziet root bekreeten. och verwek geen hofgeluit
    Met handenwringen. staek dit ongeduldigh kermen.
Ias. Och dochter, och wat raet? wie zal dit rijk beschermen,
[p. 34]
    (985) En ons en u? hael Schal, mijn’ allertrousten raet.
Pao. Daer komt de vader aen.    Jas. in welk een’ droeven staet
    Vermaent de hooge noot noch troost by u te zoeken?
    Getrouwe vader, och hoe dreigen duizent vloeken
    Het hof te treffen! och waer blijft de prins, de zoon,
    (990) Hanthaver en pylaer van zijn heer vaders troon?
Adam. Genadighste mevrou, brogt iemant quaede maeren?
Jas. Geen maeren.    Adam. waerom wiltge ontijdigh u bezwaeren?
    Verwacht den blijden bode, en quel u niet te vroegh.
Jas. Geen tijding hooren geeft ons zekerheit genoegh
    (995) Hoe ’t staet geschoren. och, het is hier omgekomen.
    Van droefheit sluit mijn hart. wie kan zich zelve toomen!
Adam. Geef reden plaets. waertoe deze ongelaetenheit?
    De dageraet breekt aen in ’t oostgeweste, en scheit
    De duisternis en ’t licht. ay laet u niet verlangen:
    (1000) De moeder zal den zoon eerlang ten hove ontfangen,
    Behouden en gezont. betroume by mijn woort.
    Hy stelt vast orden aen de veste en aen de poort.
Jas. Dat voeghde een’ minderen, den wachter van de benden.
    De vader zijnen zoon alleen by nacht te zenden
    (1005) Van ’t hof ter stede in, met een merkelijk gevaer
    Van ’t leven: och wat valt ons dees verbeelding zwaer!
    De vader zal te spa die dwaesheit zich beklaegen.
    Noch onlangs droomde ik hoe hy op een baer gedraegen
    Zijne oudren t’huis quam, ’t hart met eenen pijl gewont.
    (1010) Wy vielen beide op ’t lijk, en kusten ’s jonglings mont,
    Die bleek geene antwoort gaf op nokken traenen klaghten;
    Een voorspook van den rouwe en steek, dien wy verwachten.
Adam. Mevrou, ik leerde u hoe de wijzen in Euroop
    Geen droefheit scheppen uit een nachtgezicht, noch hoop
    (1015) Op droomen bouwen, schuw van zulke valsche snaeren,
    Die d’ooren streelen, om ’t genot der wichelaeren.
    O waerdste dochter van den hemel, leer uw lot
    Verwachten uit den schoot van dien alzienden Godt,
[p. 35]
    En Godts voorzienigheit, beleitster van de zaeken
    (1020) Der weerelt, allermeest die heerschappyen raeken.
Jas. Natuur houdt ouders aen hun kinders vast verplicht
    Met eenen taeien bant. het hart der moeder zwicht
    Uit teêre liefde voor den aenstoot, in haer vruchten
    Te lijden. kanze dit uitharden zonder zuchten?
Adam. (1025) Dat is natuurlijk, en een moeders aert gelijk.
    Doch alle uw wijzen zelfs bekennen dat geen rijk,
    Met alle omstandigheên aen ’t rijxbewint gehangen,
    By wilt geval, maer uit den hemel wort ontfangen,
    Gelijk een wettigh leen: en op dien vasten voet
    (1030) Is ’t billijk dat gy me den leenheer kennen moet,
    En danken voor ’t genot van uwe weereltkroonen,
    Uw schoone dochter, en dry keizerlijke zoonen.
    De leenheer, dieze u schonk, is maghtigh hen te hoên.
    Laet af dan t’ontijde uw zwaermoedigheit te voên
    (1035) Met bystre droomen, en onstuimige gedachten.
    Het past groothartigen geene uitkomst hier te wachten
    Dan van de hoogste hant des hemels, hoeze ook zy.
    De keizer wandelt in de lange galery,
    Beslommert met den staet en edele gepeinzen.
    (1040) Het is geraeden uwe inbeeldingen t’ontveinzen
    Met een gerust gelaet, en ingetoomt ontzagh.
    ’k Wil hoopen dat uw zoon, voor ’t opgaen van den dagh,
    En lentezonneschijn, u vrolijk zal gemoeten,
    En offren zijnen dienst eerbiedigh aen uw voeten.
    (1045) Een oogenblik gedult, mevrou: ’k vertrekke alleen
    Met uw verlof, en wil met vierige gebeên
    Den hertret van den prins, uw’ zoon, naer ’t hof geleiden.
Jas. Wy mogen d’uitkomst dan van ’s hemels hant verbeiden.
Adam. Daer hoort men Fungiang, die komt den vader t’huis
    (1050) Behouden, en gevolght van eenigh hofgedruisch.
    Hy leeft, ter goeder uure, en wil den vader spreeken.
    ’t Is noodigh eene poos aen eene zy geweeken,
[p. 36]
    Te hooren wat hy brengt, wat lot hem herwaert jaeght.
    Wat roep magh ’t wezen, daer al ’t voorhof van gewaeght?
    (1055) Het hof raekt overent, de kleenen en de grooten.
    Al wat’er is komt hier verbaest naer toe geschoten.

Zungchin. Fungiang.

TEr goeder uure, zoon. wat tijding van beneên?
Fun. Het ziet ’er deerlijk uit. dit laghme al op de leên.
    Wy zijn verraên, verkocht. het is hier omgekomen.
    (1060) De vyant heeft zijn’ slagh erghlistigh wis genomen.
    Het schort aen ’t leveren. hier is geen redden aen.
Zun. Laet hooren: melt ons kort hoe alle zaeken staen.
Fun. Ik vloogh ter stede in, hoorde omtrent het merktvelt mompelen
    Hoe ’s vyants opzet was de westpoort t’overrompelen,
    (1065) En ondervraeghde eens, om te polssen dezen gront,
    Waer zulk een mompeling en fluistring uit ontstont.
    Een burger zey: hier is een groot verraet besteeken,
    En naulix staet het vry zijn hart recht uit te spreeken.
    Likungzus, eer hy quam aensluipen met zijn maght
    (1070) Naer deze stadt, besloot de loosheit en de kracht
    Te paeren om zijn wit te treffen door die beide.
    Gemakkelijker raekt men door een voorbereide
    Dan onbereide mijne aen een’ gewenschten schat.
    Hy zendt dan heimelijk soldaeten naer dees stadt,
    (1075) Verkleet en stil voorheen, voorzien van gelt tot teering,
    Om daer in kelderen en kroegen zich ter neering
    Te stellen, tegens dat zijn heirkracht derwaert quaem
    Aenrukken, sneller dan de tijdingzieke Faem
    Gewisse tijding van zijn komste in ’t hof kon brengen.
    (1080) Dan zoudenze onbekent zich in het oproer mengen,
    By hen te stooken, ter bestemde tijt en uur.
Zun. De krijghsbezetting heeft nochtans met kracht den muur
    Verdaedight tegens al die roofgezinde knechten.
Fun. Heer vader, dat gevecht was slechts een spiegelvechten.
[p. 37]
    (1085) De roover won den mont des krijghsraets op zijn hant:
    Die vleit het avontuur, door ’t voên van misverstant.
    Ter plaetse, daer ’t geschut vervaerlijk op afuiten
    Geladen stont, om vier op al ’t gewelt van buiten
    Te geven, schoot op schoot, wert allerminst gestreên.
Zun. (1090) Wy hoorden evenwel by vlaegen achtereen
    Het dondren balderen en buldren der kortouwen.
Fun. Alleen een valsche loze, om rijxverraet te brouwen:
    Want onder eenen schijn van weêrstant, aen die poort
    Ten weste, voer het hooft des krijghsraets immer voort.
    (1095) De bussen, zwanger van los kruit, op hunne raeden,
    Met donderklooten tang noch ketenen geladen,
    Gelieten zich gewelt te baeren recht en scheef,
    Daer niemant midlerwijl getroffen leggen bleef.
Zun. Het hooft des krijghsraets is zoo niet berooft van zinnen.
    (1100) Wat voordeel kan men by zijn vyants zege winnen?
Fun. Hy zagh van langer hant uw’ voorspoet onder gaen,
    Den valschen keizer met dien titel boven staen,
    Dies was het raetzaemst, eer de noot begon te knijpen,
    Het avontuur van voor gezwint by ’t haer te grijpen,
    (1105) Met ’s keizers ongeluk te trouwen zijn geluk.
Zun. Wy geven naeu geloof aen dit verwaten stuk.
    Met krijghsliên, licht van aert, een wijl vooruitgezonden,
    Dien handel aen te gaen; een volk, dat ongebonden
    En toomeloos van tong niet zwijgen kan, en eer
    (1110) ’t Gewis voor ’t onwis kiest: hoe zou een wettigh heer
    Die schelmen straffen kan, aenbrengers rijk vergelden;
    Dit niet verneemen, d’een den andren schelm niet melden?
    En slaenwe dit voorby, hoe zou des krijghsraets mont,
    Aen wien het wachtbewint van muur en poorten stont,
    (1115) Van spraek verbasterende, een’ rijxverraeder achten,
    By wien hy nimmermeer besolding kan verwachten,
    Die zwaerder weeght dan dees, hem reede toegeleit,
    Behalve dat zijn ampt verbetering verbeit?
[p. 38]
    Maer spoe uw rede, hoe gy hier ten hove keerde,
    (1120) En melt wat tuimelgeest de menighte regeerde.
Fun. ’k Verstont dit breeder, toen ik aen de westpoort quam,
    Door alle straeten heen. daer zagh men en vernam
    Hoe trouwe burgers en soldaeten mosten zwichten
    Voor trouweloozen, die behendigh oproer stichten,
    (1125) En mompelden al stil, gestroit van troep in troep.
    Men dreighdeze wie zich verstoutten met geroep
    De rust en stilte by den maeneschijn te steuren.
    De buurten luisterden met toegeslote deuren
    En vensteren. ik sloop in schaduwe onbekent,
    (1130) Ontzaghme t’uiteren door wenk of dreigement.
    ’K heb zeven wijken op mijn’ hals ter sluik doorwandelt.
    Kan vader rieken, daer wort heimelijk gehandelt
    Om ons te leveren. bera bedenk u kort,
    Eer ’t nachtverraet voor dagh ter westpoorte innestort.
    (1135) De zon genaekt de kimme, en steigert op ten oosten.
    Ik ga vrou moeder met mijn weêrkomst binnen troosten.

Us. Zungchin. Kolaus.

WIe durf vermoeden dat het dus geschapen staet?
Zun. Hier gelt geen veinzen meer dit eischt een kort beraet.
Ko. Laet elk zijn inzicht op dees tijding vry ontdekken.
Zun. (1140) Het allerraetzaemste is dat wy terstont vertrekken
    Met onze gemaelinne en erfgenaemen. voort
    Kolaüs: baen den wegh ten oosten naer de poort.
Us. De keizer is te vast verplicht aen d’onderzaeten.
    De kinders kunnen zoo den vader niet verlaeten.
Ko. (1145) De tegenwoordigheit des keizers gelt hier meer
    Dan hondertduizenden, gestelt tot tegenweer.
Zun. Wy vinden ongeraên te duiken in dees hoven.
    Waer ’t hooft geborgen wort, staen alle leden boven.
Us. Gy kunt niet vlughten dan door ’t uiterste gevaer.
Ko. (1150) De dubble muur van ’t hof verweldigen valt zwaer
[p. 39]
    Voor dit inheemsch gewelt. al waer de stadt gewonnen,
    Zoo ’t hof volhardt is ’t werk gerokkent, niet gesponnen.
Us. Indien omstemmen gelt, men reekne het getal.
    Gy vint in duizenden niet een’ die stemmen zal
    (1155) Tot uw vertrek. och, zijt u zelven eerst genadigh.
Zun. Dit hof, vol huichelaers, is wuft en ongestadigh.
Ko. Waer vlughtge zeker, in zoo groot een dwarreling?
Zun. Het zekerste is Peking te ruimen om Nanking,
    Den outsten stoel, waer op een ry van keisren zaten;
    (1160) Een’ vryburgh, op wiens trou de keizers zich verlaeten.
    Daer stroomt Kiang voorby. in dien rijxboezem zal
    Een onverwinbre maght van vlooten, zonder tal,
    Verzaemen, om ’t gewelt des roovers ’t hooft te bieden.
Ko. Indien dees roofgriffoen den vlughtling, onder ’t vlieden,
    (1165) Inhaelende met kracht, een’ klaeu van achter gaf,
    Nanking verstrekte u dan geen vryburgh, maer een graf.
Us. Met ’s keizers ondergangk lagh ’t gansche rijk begraeven,
    En uw verlaeten volk aen ’s roovers knien, als slaven,
    Geketent om den hals, ter aerde in bloedigh stof.
Zun. (1170) Wie van u allen schrijft ons wetten voor in ’t hof?
Us. Het voeght den dienaer voor zijn meesters heil te zorgen.
Ko. Men rekent hof en stadt in u alleen geborgen.
Zun. Om ons te bergen schijnt het wijken eerst geraên.
Us. De krijghskans, trektge heen, zal daetelijk ommeslaen.
Zun. (1175) Gy kunt ten minste een maent de stadt en ’t hof beschutten.
Us. De stadt, bezwijktge ons, steunt op al te kranke stutten.
    Al wat noch weifelt koos terstont de sterkste zy.
Ko. Dan stortenwe overhoop: dan lagenwe alle in ly.
Zun. Gy zijt met ’s keizers val niet veiligh noch gehulpen.
Us. (1180) Neen zeker: storte ’t hof ’t zou duizenden bestulpen,
    Begraven onder puin van gevel muur en dak,
    Het gansche Sine alom gevoelen zulk een’ smak,
    En davren dreunen met zijn praeltriomfgewelven.
    Gy kunt veel duizenden verschoonen in u zelven.
[p. 40]
Zun. (1185) Wat wederstaetge ons dan in ’t wijken van dit erf?
Ko. Gy kunt niet wijken dan met algemeen bederf.
Zun. Het schijnt heel Sina brant beneden onze zoolen.
Ko. De hemel heeft u ’t heil des onderdaens bevolen.
Zun. Wy wouden op dien voet verlaeten dezen gront.
Ko. (1190) Waer woudtge vliên? gy vlooght dien vyant in den mont.
Us. Hoe stillen wy de stadt, en hof en hovelingen?
    Zy hingen aen den tak der hemelsche Taimingen,
    Gelijk een dichte zwarm van byen vast en hecht,
    Dryhondert jaeren lang gehanthaeft, en berecht
    (1195) Van hunnen koning, daerze om hengelen en zwarmen.
    Zy kunnen zonder hem zich redden noch beschermen:
    Want missenze het hooft, zoo dwaelenze van een.
    Een lichaem zonder hooft, wat’s ’t lichaem dan? alleen
    Een hoofdelooze romp, berooft van brein en zinnen.
    (1200) Volhardt dan in het hof, en stel een wijs hier binnen.
    Wy zetten ’t leven by u op. wat eischtge meer?
Zun. Staffiers, naer binnen toe. brengt wapens brengt geweer,
    En paerden: het is tijt, hoogh tijt te paert te stijgen.
    Hier staen een deel verstomt. de hofbesneênen zwijgen,
    (1205) Of momplen binnen ’s monts, uit een geveinst gemoedt.
    Hoe aengegaen met dit veraert dit snoot gebroet?
    Het is geen suffens tijt, ’t is noodigh zich te reppen.
    Men steeke een bloetvaen uit. men moet de hofklok kleppen.
    Te wapen, mannen: voort te wapen: mannen voort.
    (1210) Ontgrendel flux het hof, en volghtme door de poort
    Ter stede in, eer het zeil van ’t rijk begin’ te gijpen.
    ’t Is tijt te sabelen, en by den hals te grijpen.
    Al lang genoegh gemart. men ruk ’t momaenzicht af:
    Men sable hooft voor hooft, een welverdiende straf.

Jasmijn. Fungiang. Zungchin.

(1215) GEtrouwe bedtgenoot, gy mooght ons niet begeven
    In dees gelegenheit. verschoon verschoon uw leven.
[p. 41]
    Bewaer het hof: of wilt gy enkel heene in stê,
    Zoo neem uw keizerin en lieve dochter me,
    En zoons. och vader, zie uw dootsche dochter schreien.
Fun. (1220) Heer vader, geef gehoor.    Zun. de tijt verbiet te beien.
    Wat baet dit jammeren? de noot eischt spoet, en kracht.
    Waer blijven lijfstaffiers, hofschutten, binnewacht?
    Waer blijven oversten, de ridders, en de knaepen?
    Men moet zich uiteren: het is geen tijt te slaepen.
Fun. (1225) Heer vader, geef gehoor.    Zun. waertoe dit ongeluit?
    Men recht met jammeren en kermen hier niet uit.
    Wy moeten door den drang, door vrient en vyant streven,
    Een eerelijke doot voor een oneerlijk leven
    Verkiezen. laet ons los. wie houdt onze armen vast?
Jas. (1230) Getrouwe bedtgenoot, wiltge ongeharrenast
    U mengen in gevaer van sabelen, en bijlen,
    Heirhamer, en musket, en kogelen, en pijlen,
    Zoo neem ons t’zamen mede, en gunme aen uwe zy
    Te sterven? ik bezweere u by de kroon, en by
    (1235) Den gouden rijxstaf, en dees geele rijxgewaeden,
    Bewaer den stoel, het rijk ten beste. laet u raeden.
    Alle oogen zien op u.    Zun. laet los: wy moeten voort.
    Wy troosten ons dien storm te schutten in de poort,
    In ’t midden van ’t gedruisch en brieschen van de paerden,
    (1240) Of vroom te sterven, daer getrouwen en veraerden
    Zich kanten tegens een, en strijden hant aen hant.
Jas. Och allerliefste, hou ten minste een luttel stant,
    Tot dat uw bedtgenoote, uwe eenige getrouwe,
    U haer gemoedt voor ’t leste, in ’t uiterste, eerst ontvouwe,
    (1245) Dan ruk vry heene, dat de hemel u geley.
Zun. Welaen dan: maek het kort. waertoe dit hofgeschrey?
    Het is verweerens tijt: de vyanden genaeken.
    Wat eischtge?    Jas. stel een wijs en orde op uwe zaeken.
Zun. Vertrekt, gy heeren: flux vertrekt: laet ons alleen.
Jas. (1250) Vermagh ik iet op u met traenen en gebeên,
[p. 42]
    Zoo bergh, eer gy vertrekt, de hoop van onze kroonen,
    De panden van ons trou, dit drytal, uwe zoonen.
    Zoo lang van deze dry een rijxoir overschiet,
    Berooft geen vyant my, uw weduw, vol verdriet,
    (1255) Dien nagelaeten troost, indienge komt te sneven.
Zun. Waer met uw dochter en haer moeder dan gebleven,
    Indien de nachtstorm ons in deze barrening
    Bestulpende, de hulk van ’t oude rijk verging,
    En eeuwigh schipbreuk leedt? wat winst vergoet die schade?
    (1260) Dan stont gy beide bloot, de wraeke ter genade.
Ias. Dat ga zoo ’t wil, zoo ’t kan, ’t gedy tot schande of lof:
    Wy scheiden nimmermeer vrywilligh van dit hof.
Zun. Hoort toe, mijn zoonen. past u daetelijk te bergen.
    Den oudren weerstaen, heet in ’t rijk den hemel tergen.
    (1265) Konfutius heeft elk dees hooftles ingescherpt.
    Godt zelf verwerpt hem, die zijn ouders raet verwerpt.
    Wy kunnen, Fungiang, van uwen aert getuigen,
    Grootmoedigh als een leeu, te breeken noch te buigen.
    Nu buigh u onder ons gehoorzaemheit al stil.
Fun. (1270) Heer vader, spreeke een woort: wy volgen vaders wil.
Zun. Gy zult ter stroompoorte uit met eene gondel ylen
    Naer vader Changus, den Konfutiaen, vijf mijlen
    Van stadt, in ’t eensaem bosch: daer duikt dees woestijnier.
    Versteek u daer verkleet en stil een dagh of vier,
    (1275) En zie den uitgang van Peking aen by dien heiligh.
    Gy kunt, mislukt het hier, dan vlugten snel en veiligh
    Te water naer Nanking, het outste keizershof,
    Met deze uw broedren. voort.    Fun. wy neemen dan verlof.
    Heer vader, zegen ons.    Zun. de hemel zy uw hoeder.
Fun. (1280) Het ga u beter dan wy dachten. och vrou moeder,
    Och lieve zuster, och, wy kussen u voor ’t lest.
    Misschien kan ’t beter gaen.    Zun. voort voort, de nootweer prest.
    Wy willen zelf tot aen den hofstroom u geleiden.
    Wie ’t huis wil bergen moet de zoons en vader scheiden.
[p. 43]
Jas. (1285) Och bitter scheiden! och wy zienze nu niet meer,
    Of hachelijk. wat neemt het weereltsdom een’ keer!
    Met hoe veel juichens, met hoe groote zegeningen
    Onthaelde ons ’t hof! geluk, ô voester der Taimingen!
    Toen d’oude sluierkroon, naer d’ingewijde wet,
    (1290) Ons in de hofkerk, vol triomf, wiert opgezet,
    Waerna wy door den drang der vorsten gingen brommen
    Met vier erfkinderen, vier vaste rijxkolommen
    Om op te steunen. och hoe wankelt nu de staet!
    Tre binnen, dochter: ’k hoor een stadtgerucht op straet.

Kolaus. Us. Zungchin.

(1295) WAt raet? wy staen ten doel der opperste ongenade.
    Wy waerschuwen, helaes, de majesteit te spade
    t’Ontvlughten; aengezien het onheil met den dagh
    Haer plotsling overvalt, en waerschuwt met den slagh.
Us. Hoe staet het dan? men moet niet zonder reden schroomen.
Ko. (1300) Hy borst ter westpoorte in. het krijgsheir bruischt, als stroomen,
    Ter stede in naer het hof.    Us. wie openden de poort?
Ko. De krijghsraet, schelmen, rijxverraders. dat de moort
    Hen sla, de donder schende. ô heilooze onverlaeten!
    De trou heeft teffens uit by burgers en soldaeten,
    (1305) En oversten. wy zijn gelevert en verraên.
    Wat raet? wat raet? geen raet. daar stapt de keizer aen.
Zun. Onze afkomste is geberght, behouden buiten zorgen.
Ko. Genadighste, wat raet? och waertge zelf geborgen;
Zun. Wat’s dat te zeggen? drijft het hof op avontuur?
Ko. (1310) Lykungzus is in stadt. hy heeft den dubblen muur
    Van ’t hof verweldight.    Zun. hoe?    Ko. alle elefanten dronken,
    In hunnen slaep gesmoort, in ste van waeken, ronken
    Op hunnen breeden rugh. dat heet op schiltwacht staen.
    Noit keizer wert zoo schalk van hof en stadt verraên.
Zun. (1315) Het is dan vlughtens tijt met alle onze eedtgenooten.
Ko. Te spa, helaes, te spa: de toegang is gesloten,
[p. 44]
    Aen alle kanten. och, de jongste dagh verscheen.
Zun. Meineedigen, is dat voor ’s keizers recht gestreên?
    Heeft u de keizer, in den top der heerschappye,
    (1320) Vergeefs miltdaedigh, met verheffing van soldye
    En eere en ampten, aen de glori van zijn kroon
    Verbonden, om hem dus te bonzen uit den troon?
    Lykungzus niet, maer gy zijt schuldigh, zijt hantdaedigh
    Aen dit verwaeten stuk. wie valt ons nu genadigh?
    (1325) Kolaüs, toon uw trou aen uwen trousten vorst.
    Tre herwaert. stoot dien dolk in onze oprechte borst.
    Tre herwaert. deistge nu, en is uw trou te zoeken?
    Lijfschutten, hofstaffiers, gy hofbesneênen, vloeken
    En pesten van het rijk, genaekt op ’t ongezienst.
    (1330) Treet rustigh toe: stoot toe, en boet met dezen dienst
    Uw’ vadermoort. ’t is tijt dit edel bloet vergooten.
    Nu redt ons door den doot: gy hebt ons doodt beslooten.
    Valt teffens aen: stoot toe: wij staen u schoon en bloot.
    Daer leght uw keizers hart: dat zoektge. snijt, of stoot,
    (1335) Dat geen Lykungzus ons aen duizent stukken scherve.
    Ontfangt den lesten snik, terwijl ik tijdigh sterve.
    Dan och zy weigren ons dien jongsten dienst. welaen,
    Men moet zich redden. ’k zal een poos naer binnen gaen.
Us. Waer streeft de keizer? och hoe barnen die gedachten!
Ko. (1340) Daer steekt een hofgalm op van rouwe en jammerklaghten.
    De hofklok klept vast brant, en moort, en slaet geluit.
    De torenwachter blaest verraet ten toren uit,
    Van zeven transsen. welk een blixem! welk een donder!
    De hooftstadt en ’t palais, al ’t bovenste raekt onder.
    (1345) Het gansche Sina smilt in eenen mengelklomp.
    Peking verlaeten, schijnt een hoofdelooze romp,
    Een lichaem zonder hooft. maer treênwe spoedigh binnen.
    Hier valt met jammeren en klaegen niet te winnen.
Us. Ik volge u flux. helaes, men heeft dit lang gespelt.
    (1350) Het laghme al op de leên. geen reden, och ik smelt!
[p. 45]
    Kon dien inheemschen brant van snoode hofgebreken,
    Allengs aen ’t smeulen, en gelijk een pest ontsteeken,
    Uitblusschen. hemel, help uwe ondermajesteit.
    Hier koomen keizerin en dochter, root beschreit.

Pao. Zungchin. Us.

(1355) VRou moeder, ’t is gedaen. wy scheiden uit dit leven.
    Wie traenen stort kan noch dien rou te kennen geven
    Door traenen, tekens van verzetbren rou en druk:
    Maer geene traenzee kan ons uiterste ongeluk
    Uitbeelden, neen, och neen, noch zulk een bloetvlak wassen
    (1360) Uit vaders stamboek. och wat ramp komt ons verrassen!
Zun. Aertskantsler Us, hoor toe. aenvaert dit leste pant,
    Dien brief, geschreven met ons eigen bloet en hant,
    En zweerme by uw hooft, na’et korten van ons leven,
    Lykungzus dezen brief met uwe hant te geven.
Us. (1365) Ik zweere by mijn hooft: de hemel hoor’ het aen.
Zun. Volhardt, mijn dochter: blijf heer vader onderdaen.
    Lykungzus nadert vast om u en ons t’onterven.
    Gy moet van vyants of van vaders handen sterven.
    Die schender zal u, na uw vaders rype doot,
    (1370) Den scherreprechter eerst toedoemen, die u bloot
    En naekt voor ’t hofgezin durf schenden en schoffeeren,
    Dan u de blanke borst met gloênde tang en scheeren
    Afrukken, scheuren, en, in ’t barnen van ’t geraes,
    Zijn dolle hondejaght, gelijk een lekker aes,
    (1375) Toesmakken op den vloer, van vaders bloet noch dronken,
    En laeu en rookende, om met zulk een daet te pronken.
    Wy gunnen u den keur van beide: kies en deel,
    Ons rol heeft uitgedient op ’t bloedigh hoftooneel.
Pao. Heer vader, ’k geef aen u mijn lichaem zuiver over.
    (1380) Beschutme voor gewelt van dien verwaten roover.
    Ik kusse u voor het leste. ô vader, ’k neem verlof.
Zun. Nu dochter, volghme naer uw kamer in het hof.
[p. 46]
Us. O heerlijke aengename en hemelsche uitgekoren!
    O eenige erfprinces, wat ende is u beschoren!
    (1385) Gy schoonste fenixbloem in ’t heiligh kroonendal,
    Helaes, my schrikt alree, voor ’t opgaen van ’t geschal,
    Dat uit de tralien van uw bebloede kamer,
    Door hof en hofgewelf, noch luider dan de hamer
    Der hofklok klinkt, als zy de daken overbromt.
    (1390) Ik zie hoe stroom en stadt en heel Peking verstomt,
    Verbaest van schrik en angst, en zelf uit mededoogen
    De wraek der vyanden verzet staen en bewogen.
    O bloem van veertien jaer! ô vreught van moeders trou!
    Wat was ’er een gejuich, toen d’eerste morgendou,
    (1395) Uw’ levens dageraet besproeiende, op zagh luiken!
    Al ’t joffrentimmer riep: wie zal dees maybloem pluiken!
    Wat koning waerdigh zijn den ring, den diamant,
    Het puik van Indien, aen haer gewijde hant
    Te steeken! och zy stort. daer leght, daer leghtze neder.
    (1400) Hoe schudden hof en stadt: gelijk wanneer een ceder
    Ten berge af rolt. ay hoor dat schriklijk hofgedruisch,
    Dat huilen, dat geschrey, gebalk door ’t keizershuis.
    Het schijnt de hemel giet, afgrijsselijk verbolgen,
    Zijn’ viergloet teffens uit. nu wil het zwaerste volgen.
    (1405) De zwaerste droefheit is op ’t uiterste gespaert.
    Hoe dreunt dees hofkolom! de stroom schiet achterwaert,
    Die met zijn watervat den boomgaert quam besproeien.
    De dolle donder wil dien stamboom, onder ’t bloeien,
    Na drywerf hondert jaer, neêrploffen slagh op slagh.
    (1410) Hoor toe. hy ploft. hij stort. ô wee, ô wee, ô wach!
    Al wat ’er vast hangt aen den diep geschoten wortel
    Valt met hem, en verplet het al aen gruis en mortel.
    Nu valt dit ruime hof mijn’ ouderdom te naeu,
    Gy dienaers, stutme. ik ga: ik zwijm: mijn hart wort flaeu.


[p. 47]

REY VAN PRIESTEREN.

I. ZANG.

            (1415) Helaes, waer schuilen wy voortaen?
        ’t Is met den keizer omgekomen,
            De majesteit met hem vergaen.
        O lustpriëel! o pruimeboomen!
            Getuigen van zijnen weeligen stant.
                    (1420) O koussebant!
            Hy drijft’er by de keizerin,
        Met hem gestikt in eenen aessem.
            De trouwe min en wedermin
        Verdweenen, als een rook en waessem.
            (1425) Zoo zinkt de zonneschijn onder de kim.
                    Dan rijst de schim.

I. TEGENZANG.

            Nu dreight een helsche en blinde nacht
        Van dwaelinge en afgoderyen
            Het licht van ’t kruisaltaer met kracht,
        (1430) Door ’t ommeslaen der heerschappyen,
            Te blusschen, den heidendommen ten spot.
                    O bitter lot!
            Nu staen de kruisgezanten bloot,
        Ten doele der godtslasteraeren.
            (1435) De kerkgewelven lijden noot,
        En onbebloede Christaltaeren.
            Het zielverhuizen gaet sneller zijn’ gang.
                    Wie smoort dees slang!

II. ZANG.

            Men vreesde lang, van tijt tot tijt,
        (1440) Den inbreuk uit des Tarters landen:
            Maer Uzangueius, die zich quijt,
        Bewaekt den rijxmuur, breekt de tanden
            Der gruwzaeme tygren, en houdtze in tucht.
                    Wy scheppen lucht.
            (1445) Ontsloot hy ’t rijk voor ’s Tarters stam,
        Wie zou dan eerst de bloetvlagh strijken,
            Lykungzus, of de groote Cham?
        Wie zou een’ voet den andren wijken?
            Wy zaten hier tusschen beide beknelt.
                    (1450) Hoe waer ’t gestelt!

II. TEGENZANG.

            Zoo lang d’aertskantzler Us den zoon
        Gebiet, en blijft in staet en eere,
            Strekt hy een waerborgh voor dees kroon,
        En nieuwen aengenomen heere.
            (1455) De liefde van vader en zoon verwint.
                    De bloetbant bint.
            Laet ons in ’t hof ten outer treên,
        In zulk een’ ommezwaey van staeten,
            Den hemel offren met gebeên,
        (1460) Den wil des oppersten gelaeten.
            ’t Is Godt die den rijken hun paelen zet.
                    Dit ’s d’opperwet.

Continue

HET VYFDE BEDRYF.

Us. Lykungzus. Xaianga. Rey.

NU rept u in der yl, staffiers en hoftrouwanten,
    En past op ’t voorhof hier den gouden troon te planten.
    (1465) De nieuwe keizer stapt door juichend hofgewoel,
    Op trommel en trompet, naer ’s voorzaets hoogen stoel.
    O zegenrijkste vorst en veltheer, aengebeden
    Van koningkrijken, en een ry verwonne steden,
    Genaek ter goeder uure, en schut der volken scha.
    (1470) Ontferm u over ’t volk, en open uw gena
[p. 48]
    Voor allen, die in ’t stof, aen ’t outer van uw voeten,
    Zich werpende, u verheught inhaelen en begroeten.
Ly. Rijs op, aertskantzelier. gy waert den voorzaet trou.
    Dat een van allen nu den nazaet klaer ontvou’
    (1475) Hoe deze treurrol van Zungchin is afgeloopen.
Us. Trouwanten, zet de poort van hof en boomgaert open.
    Genadighste, daer zien uwe oogen in ’t verschiet
    Den droeven uitgang van Taimingaes out gebiet.
    Zy drijven beide stil op hunne koussebanden.
    (1480) Flus dreef heel Sina noch en vijftien groote landen
    Alleen op ’t erfgezagh van hunne majesteit.
    Daer komt de rijxvorstin Xaiange, om u bescheit
    Te brengen, en het lot t’ontvouwen van dees beide:
    Want, als staetjoffer, zy onze erfprinces geleide
    (1485) In haer slaepkamer, en de dootsche keizerin
    Naer ’s keizers lusthof, op het bloetspoor van Zungchin.
    Zy heeft de dootverf al gezet, van rou bezweeken.
Ly. Schep moedt, mevrou. bedaer: verhaest u niet in ’t spreeken.
Xai. Genadighste, och wat heb ik heden niet beleeft!
    (1490) De geest der dochter en haer moeder waert en zweeft,
    Gelijk ook ’s keizers geest, voor mijne scheemrende oogen:
    En naulijx kan ik nu d’opgaende zon gedoogen,
    Die levenden verquikt, en mijn gemoedt bedroeft.
    De droefheit houdt mijn hart beknelt en toegeschroeft.
        (1495) De dochter nam zoo dra geen oorlof van den vader
    Op ’t voorhof met een’ kus, of zy en hy te gader
    Met een’ de moeder treên, gevolght van hofgezin
    En my, verbaest en bleek en dootsch ter kamer in.
    De dochter zet zich, met geen tranen op de wangen
    (1500) Van dootschrik, nu getroost den hartesteek t’ontfangen,
    Voor haer’ heer vader schrap, die stijf staet en bedrukt:
    Als zy den boezem met haer handen openrukt.
    Wat was ’er een geschrey! wat hoortmen al getrappels?
    Hy zagh geen borsten, neen, maer een paer hangende appels,
[p. 49]
    (1505) Van koningshanden waert, uit gloet en bruiloftslust,
    Eerbiedighlijk gestreelt, gekust en dan herkust.
    Hy kent zijn eigen kroost aen aengezicht en oogen,
    De spiegels van haer ziel, met ’s vaders rou bewogen.
    Hy ziet de versche roos van weêrzijde op de wang
    (1510) Bestorven, ook den mont. wat staet de vader bang
    Met eenen blooten dolk! hy smijt den ponjaert neder,
    En stampte langs den vloer wel drywerf heene en weder.
    Toen toegetreden keert het aenzicht van haer af,
    Ontveinzende den steek, dien hy de dochter gaf,
    (1515) Als door zijn eigen hart. de bloetbron, niet te schatten
    Op ’t fijnste kroonegout, aen ’t springen stroomen spatten,
    Besprengt het keizerlijk het vaderlijk gewaet.
    Zoo zijghtze neêr. de doot misverft dat schoon gelaet.
    De moeder staet stokstijf. de vader raest verbolgen,
    (1520) En vatze by de hant, die naulijx hem kan volgen.
    Ik ondervangze, en breng heur naer het lustprieel,
    In ’s pruimbooms schaduwe, een elendigh treurtooneel.
    De keizer kustze, en spoet te scheiden uit dit leven.
    Verhangt zich aen den boom, van wanhoop aengedreven,
    (1525) Met zijnen koussebant. zy volght den keizer na,
    Gejaeght van ’t hofgeschal: vertoef niet: rep u, dra.
    Lykungzus komt, gesterkt van duizent hofbesneênen.
    Uw jongste dag is om: uw zon heeft uitgescheenen.
Ly. Ons jammert hunne elende, en ’t hooren van dien toon.
Us. (1530) Genadighste, beklee dien ingeruimden troon.
    Geen vroom Sinees kan u deze erfnazaetschap weigeren.
Ly. Hoe dus? bezwijken nu de beenen, onder ’t steigeren
    Ten ingeruimden troon, tot drywerf achtereen.
    Wat spelt dit voorspook heil of onheil? neen ô neen:
    (1535) Wy willen onversuft ons in dien zetel zetten,
    En ’t rijk hanthaven by zijn recht en oude wetten.
Us. Geluk, heer keizer: heil, lang leven, rust en spoet.
    Ontfang dien gulden brief. Zungchin heeft met zijn bloet,
[p. 50]
    Als zijnen jongsten wil, dit bladt aen u geschreven,
    (1540) En op den eedt belast den nazaet dien te geven.
Ly. Heer kantzler, lees den brief voor allen overluit.
Us. Geluk, heer nazaet: ons regeering heeft nu uit.
    Geene onderdaenen ons van deze kroon beroofden,
    Maer hofbesneênen, krijghskornels, en opperhoofden.
    (1545) Zy meldden godtloos ons het hofverraet te spa.
    De hemel schenkt u ’t rijk. acht schelmen uw gena
    Onwaerdigh. strafze streng, ten spiegel van de boozen.
    Neem wraek, in onzen naem, van schelmen en godtloozen.
Ly. Waer blijft Kolaüs?    Us. hy verhing zich aen een’ boom.
    (1550) De wanhoop, los van bant, gaf eenen vryen toom
    Aen hofbesneênen, trou by eer en eedt gebleven,
    Om, op hun meesters spoor, te scheiden uit het leven.
Ly. Aertskantzelier, volhardt. uw trou blijve ongewraekt.
    Schrijf Uzangueius, die den grooten muur bewaekt,
    (1555) Tienhondertduizenden gebieden kan met wenken,
    Dat hy ten hoof verschijn’. wy willen hem beschenken,
    En hooger heffen op een’ koningklijken troon.
    Uit kracht van ’t recht, dat gy hebt over uwen zoon,
    Beveel hem op den hals, dat hy zich in koom’ stellen,
    (1560) Met alle hoofden en manhafte krijghskornellen.
    Men zalze altzamen van den ouden eedt ontslaen,
    Om door den nieuwen eedt, getrou en onderdaen,
    Lykungzus op den troon, hem toegekeurt, t’ontfangen.
Rey. Wy kruisgenooten uit Europe om strijt verlangen,
    (1565) Doorluchtste majesteit, te hooren uit uw’ mont,
    Of wy Peking en ’t hof, dat voor ons open stont,
    Verlaeten moeten, en terstont te lande uit trekken.
Ly. Volhardt: wy willen in ons schaduwe u bedekken
    Voor oproer en gewelt. Lykungzus blijft uw vrient.
    (1570) Gy hebt dees kroon getrou gehanthaeft en gedient.
    Bewaert de hantvest van uw vryheit onbezweken.

[p. 51]

Rey. De geest van Xaverius.

GElooft zy Godt. nu laet ons hem eendraghtigh smeeken
    Dat hy een teken van genade ons openbaer’.
    Hier daelt een heldre wolk. men ziet eene engleschaer
    (1575) Aenheffen eenen dans, op hemelsche gezangen.
    Men kniele om zulk een’ groete, uit ’s hemels schoot ontfangen,
    Geluk en zegen, ons van boven toegeleit.
    De wolk gaet open. welk een glans en heerlijkheit
    Verschijnt hier in ’t verschiet, uit ’s hemels goude boogen!
    (1580) Een heiligh, rijk van glans, verquikt de schreiende oogen,
    En opent zijnen mont tot ’s allerhoogstens eer.
    Men luistre aendachtigh toe, en valle op ’t aenzicht neêr.
Xa. Altaergenooten, mijn gebroeders, wilt niet vreezen
    In dezen overgangk van ’t rijxhof der Sinezen:
    (1585) Lykungzus hangt te los aen ’t wankele avontuur:
    Want Uzangueius zelf, de wachter, wil den muur
    Ontsluiten voor het heir des Tarters. dees, aen ’t bruizen,
    Zal, als een waterval door opgezette sluizen
    Inberstende, al het lant zet in een bare zee,
    (1590) Velt winnen; de tyran Lykungzus deze ste
    Verbaest verlaeten, vliên met zijn geroofde schatten,
    Omkomen, en Peking het nieu gezagh zien spatten,
    Twee zoonen van Zungchin onthoofden voor de stadt,
    Den derden in een’ poel, van wanhoop afgemat,
    (1595) Gesprongen, over hals en hooft gedompelt, smooren,
    En al ’t Sineesche rijk, na slagh op slagh, verloren.
    Dan wil de groote Cham, in dezen ommezway
    Van staeten, Tartarye, en Sina, en Kathay,
    In eene heerschappy gesmolten, trots regeeren.
    (1600) Hy zal uw vryheit niet besnoeien maer vermeeren,
    Terwijlge ’t Heidendom herbaert door Christus wet,
    Tot dat zich d’afgront, dol van nijt, hier tegens zett’,
[p. 52]
    De nazaet opgeroit, en zonder reên verbolgen,
    Besta den godsdienst straf te dreigen en vervolgen,
    (1605) Den Bonsien ter gunste, en hun vervloekt altaer.
    Zoo ging het in Japon, getreden vijftigh jaer.
    Het wettigh strijden gaet voor ’t heerlijk triomfeeren.
    Wie kan Godts oordeel en voorzienigheit grondeeren!
    Want krachtigh treftze ’t wit en oogmerk daerze op mikt,
    (1610) Terwijlze lieflijk ’t voorgeziene in orde schikt.
Rey. Al zienwe boven ’t hooft veel donkre wolken hangen;
    Wy geven ons aen Godts voorzienigheit gevangen,
    Met onvermoeit gedult, uit ootmoedt en ontzagh.
    Het licht komt, na den nacht, veel schooner voor den dagh.

EYNDE.


Continue

Tekstkritiek:

fol. A3v hooftstadt er staat: hoooftstadt
vs. 124: loopt er staat: loope
vs. 12: die er staat: dis
vs. 49: aertskantzelier. er staat: aertskantzelier,
vs. 168: ten onrechte ingesprongen
vs. 190: strandens er staat: stranders
vs. 197: staen er staat: staen,
vs. 425: wijn en er staat: wijnen
vs. 1270: spreek er staat: spreeke
vs. 1280: duchten er staat: dachten


Vertaling van Zungchin in het Engels
Artikel door Pater Herman Jozef Allard S.J. in het
Jaarboekje van Alberdingk Thijm over Cornelis Nobelaer (1896)
Joannes Antonides van der Goes: Trazil (1670)
Ceneton
Voorkeurenpagina Opleiding Nederlands