[CH1624:001]
DESSEIN DE L’ENTRÉE DU BALLET
PRESENTÉ À LA REINE DE BOHEME.
A LA HAYE, L’ XIE. DE IANVR. MDCXXIV
Cupidon A La Reine.
Les Monstres que tu vois sont autant de Fureurs.
S’il te souvient encor de mes douces rigueurs,
Perle des Royautez, la gloire de mes gloires,
S’il te souvient encor de mes douces victoires,
(5) Quand l’Ocean t’a veu mespriser ses hazards
Pour immortalizer la pointe de mes dards,
Preste moy la faveur de tes saincts arbitrages
Contre les Infracteurs du Droict de mes homages;
En me faisant la mouë, ils te la font à toy:
(10) Qui me dis sans parler, Je revere ta loy.
Venge le tort commun. Si, pour leur faire grace,
Le coup de ton arrest me faict ceder la place,
J’estimeray tousiours le malheur bien humain,
Qui me donne le fouët d’une si belle main.
Hag. 6°. Ian.
La Guerre à Cupidon.
(15) Je suis le bras du Ciel, l’esclat de sa vengeance,
Sa foudre en quint’essence.
A bas, follet Amour, plie moy ces genoux.
Si tu valois les coups
D’une guerriere main, tu porterois des breches
(20) De l’honneur de mes fleches;
Mais j ’attends que tantost ou la honte ou l’effroy
Te fonde devant moy.
Le Vin.
Je suis le don des Dieux, le Nectar de la Terre,
La sauce de la Guerre.
(25) Arriere, petit Dieu: Ridicule pouvoir
Souffres tu de me veoir?
Tes subjects te diront, ou ton cocu de Pere,
Ou ta putain de Mere,
Que si à tes efforts ma chaleur ne se joint
(30) Ton feu ne brusle point.
La Chasse.
Je suis le fleau des boiz, la nourrice des Armes,
L’image des alarmes.
Petite Deïté, qui t’envoye à la Cour?
On s’y mocque d’amour.
(35) Le respect seulement de m’en veoir approcher
T’en debvoit empecher.
Sçais tu pas que Diane apprend en mes esbats
A ne te craindre pas ?
Le Jeu.
Je suis la mort d’Amour, l’escole des hazards,
(40) La honte des couärds.
Idole des poltrons, Dieu de la faineance
Oste moy ta presence;
Vole, pour te sauver, sur l’aile de tes dards.
Qu’au premier tour de chance
(45) La rage ne m’emporte à te torcher le nez
De quatre coups de dez.
L’ Espagnol avec la Guerre.
J’escroule l’Univers, le Pole qui se cache
Tremble de mon haleine, et l’autre quand je crache,
Les Indes creveroient à force de souppez
(50) Sur lez oz seulement des braz que j’ay couppez.
Vive le vif acier des trempes de Castille;
Au prix de son esclair le Ciel n’a rien qui brille;
Le Monde est sa moisson; il reste bien les Cieux,
Mais d’affronter l’Amour c’est triompher des Dieux.
Le Suisse avec le Vin.
(55) Si l’amour est un feu qui nous brusle le foye
D’une soif qui le cuit jusqu’à tant qu’on le noye,
Je suis des Amoureux qui le sont pour tousiours,
Et le Ciel ne void rien d’esgal à mes Amours.
Si c’est toy, Myrmidon, petit mercier de flames,
(60) Qui perces les pourpoints, pour petarder les ames,
Va vivre dans le sein des Beautez que tu vois,
Ce ventre n’est qu’un Lac, et tu t’y noyerois.
Le Tartare avec la Chasse.
Je jure et ton Carquois, et le bout de ta lance,
Grand fille de Iupin, je meurs d’impatience
(65) De tant veoir de valeur abbatu soubs les mains
D’un Enfant qui deburoit ne battre que des Nains.
Dieux, qu’il est à loisir qui en craint les alarmes!
Si l’envie m’en prend il ira tout en larmes;
Cavalliers, quittez moy les presses de la Cour,
(70) Nous trouverons des Boiz ou l’on chasse l’Amour,
Le François avec le Jeu.
Encor si cet Amour se plaisoit à la chance,
Mon ardeur se pourroit donner la patience
D’en tirer des Escuz: et ce museau bandé
Chatouïlleroit mes mains à le piper au dé.
(75) Mais de languir soubs luy d’un mal imaginaire,
C’est perdre sans jouër; je ne sçaurois m’y plaire:
Tant est il esloigné de l’air de mes humeurs,
Que j’en perdroy le nom, ne fust le Roy des Coeurs.
Cupidon; tirant quatre coups.
Ces fleches respondront, canaille, à voz injures,
(80) Devenez à la fois amoureux et parjures.
A toy, le grand Guerrier, à toy, nez boutonné,
A toy, Chasseur d’Amour, à toy, pipeur de dé.
Où vas tu Bras du Ciel? le Nectar de la Terre,
Qui te verse hors d’ici? Nourrice de la Guerre,
(85) Ou vas tu ? Ou vas tu, l’Escole des hazards?
En fin voycy l’Amour la honte des couärds?
A la Reine. Cupidon.
Grand’ Reine, si encor les heures de ce soir
Te donnent le loisir d’un tour de pourmenoir,
Passe dans mon jardin, pour y veoir le parterre
(90) De la Chasse du Jeu, du Vin et de la Guerre.
Les 4. Nations.
Deïté de ça bas, Image du grand Roy
Capable seul à tous de nous donner l’effroy,
Reine, qui, pour t’avoir, aux peuples du village
Ou ton malheur te tient fais cherir ton naufrage;
(95) Ce n’est pas que puniz de noz temeritez
Il nous fache d’avoir perdu noz libertez;
Ce servage nous rit, ces coups nous sont caresses,
Ces fers ne doibvent rien aux baisers des Deesses;
Tant le mal nous chatouïlle, et tant nous plaist le faix.
(100) En despit seulement de qui nous a defaits
Permets nous le raquit d’une juste reproche,
Qu’en se voyant l’esclat de tes rayons si proche,
De peur que son acier qui faict merueille aux Cieux,
Esmoussé dessus nous n’en fist rire les Dieux,
(115) La trempe des esclairs que forgent tes paupieres
L’a si bien desgousté de ses fleches premieres,
Que perçant, comme Dieu, sans percer, tes regards,
Il y a prins du feu, et s’en est faict des dards.
Chastieras tu pas le petit Promethée ?
(110) Ce seroit nous venger, de te dire volée; .
Si reschappé de pendre
Il retourne au Larcin,
Le Monde, qui doibt fendre
De flames sur sa fin,
(115) Va prevenir en cendre
La braise du Destin.
[CH1624:002]
OP DE HOOGE VLOEDEN VAN ’T JAER 1624
Water-Goden, vochte spoocken,
Die ter diepten uytgebroken
Komt bewandelen de kleij.
Vande binnen-boter-weij;
(5) ’T konde Holland niet mishagen
Off ghij all bij korte vlagen
Hier en daer wat korens att,
Maer uw’ voeten sijn te natt.
16°. Jan.
[CH1624:003]
TRADOTTA DAL ITALIANO DELL’ ECC.MO MORESINI, AMBASC.
VENETO, ALLA RICHIESTA DI SUA ECC.ZA
Arriere, Amour trompeur,
Arriere de mon Coeur!
Jadis ta place.
Voy, comme ton acier
(5) Va brusler au brasier
De ma disgrace.
De ton bandeau je me torche les larmes
Que je versay jadis en tes alarmes.
Cett’ ame ne peut pas
(10) Brusler dans les appas
D’une infidelle,
Un Coeur si genereux
Scait desdaigner les feux
D’un oeil rebelle.
(15) Va t’en, le Ciel, où mon Ame s’ appuye,
Des tenebres de Mort l’a mise en vie.
Que peut il esperer
Qu’un Ange a peu tromper?
Doibt il attendre
(20) De la fidelité.
Qui du Ciel irrité
N’en a peu prendre
Puis que ces yeulx, Amour, sont pleins de ruse,
Il ne faut plus que le Ciel s’en excuse.
(25) O comme elle entend l’art
D’adoucir le regard
Cette inconstante!
Comme elle sçait mentir
Et feindre un vray desir
(30) De vraye amante!
Mais aussi bien j’ay veu des estincelles
Sortir du sein des pierres non si belles.
Or me rompant sa foy,
Je m’oste de l’esmoy,
(35) Et m’en escarte.
Mais las! le coeur lié,
Se peut il qu’arresté
Je m’en departe?
En vain, Amour, en vain j ’en ay l’envie:
(40) La tiens-je pas au coeur s’elle est ma vie?
25°. Jan. Hagae.
[CH1624:004]
IN GRATIA D’ISTESSO SIG.r AMB.r ALLA MEDESIMA
Hor metti fin’ a’ crudeletti incanti,
Bella cagion di glorioso ardore;
Fa vergognar Aciale e Diamanti
Con l’occhio sì, ma non già più col core.
(5) Se Neve sei (et è pur neve il petto)
Se Latte sei (pur latte lo circonda)
Come quel Latte ardor di tanto affetto
Non scaldi, almen quella Neve non fonda?
Se Marmo sei (e pur marmo paresti)
(10) S’Aspide sei (e pur paresti sorda)
Come à tanto stillar gelata resti,
O tal cantar l’orecchia non ti morda?
Bastaci homai l’haverti vista dura:
Ostinarsi per mai Donna non deve,
(15) Già che porti il sembiante per natura
Di Marmo ò d’Aspide, di Latte ò Neve.
Godasi il Sol di serenate ciglia
Alma tutta per te fuoco e faville:
Con due luci farai più meraviglia
(20) Che ne saria il Ciel con altri mille;
Occhi, stelle d’un Ciel che pur di fronte
Titolo vil indegnamente porta,
Quante al vostro dolcir su l’Orizonte
Haverete vaghezze e risi in scorta!
(25) Ridete; riderà ’l vostro Fedele,
Ridendo lui rideremo anco noi,
Che chi dolendosi tanto hà di mele,
Quanto n’ havrà ridendosi con voi!
Ma se tanto li sdegni havete à caro
(30) Che sdegnato vi fugga e’ vostri scorni,
Temprate sì le nuvole col chiaro
Che parta spesso sì che spesso torni.
Anzi scuotilo, Amor, quanto vorrai,
Rida al ritorno, pianga à la partita,
(35) Poco ci cal’, pur che non taccia mai,
Stia su’l morir ò su’l tornar in vita.
[CH1624:005]
AD IACOBUM GEVARTIUM,
In effigiem Cylindri glacialis, qualem paullo ante Antverpiani quidam
vario post illum Carmine ad miraculum elatum ad me miserant. Meae
autem picturae inscriptio sic habebat.
MIRA DE LENTE. HORRIBILE PORTENTUM HAGAE COM. V.° KAL.
FEBR. PROCUL OMNI INDUSTRIA EDITVM TOTA HUGENIORUM DOMUS
ADSPEXIT, TOTA DESPEXIT. MDCXXIV.
Tale super tali surrexit marmore marmor,
Talis ab Hollando substitit unda gelu,
Hic ubi candidulos inter, sua moenia, colles
Prospicit Arctoüm nobilis Haga solum.
(5) En iterum Atuatici rapite in miracula stillas
Prodigii nobis non habitura locum.
Nil Admirari prope res est una Batavos
Quae docuit temere nil timuisse viros.
Si tamen admotas elusit stiria prunas,
(10) Si calidis algens ignibus arsit apex,
Qualis in Aetnaeo (capitis portenta, Brabanti?)
Mista nives didicit ferre favilla jugo,
Prosit aruspicium, constent sua fata cylindro;
Ilicet, et stupidi quod stupeamus erit.
(15) Caetera nec pueri suspeximus. Ohe, Gevarti,
Te quoque tantillo diriguisse gelu!
Hag. 30°. Ian.
[CH1624:006]
SUR LE REFRAIN D’UN ECCHO QUE JE FIS EN DORMANT
Philandre, sur le point de payer ses regrets,
De ioye s’adressant à l’ombre des Forests,
Secretaires, dit il, des peines de Philandre,
Qui l’avez veu en feu, qui le voyez en cendre,
(5) Est il rien de si beau qu’ Amaranthe et son nom?
Non, dirent les Rochers, et les boiz dirent, Non.
In somnio, nocte proximâ post 21 Febr.
[CH1624:007]
(AD D. R. THORIUM,) POST ABITUM OPTIMI PARENTIS
LONDINUM REVERSUS
Thori candide, chare, clare Thori,
O non ultima tertium Britannos
Visendi mihi caussa, pene quartum
Prima, post Patriae imperata Patrum;
(5) Si prisci subeunt senem furores,
Si prisci memor usquedum Duelli
Illos candidulosque blandulosque
Et se propter amabiles ocellos
Condis nube feroculus coactâ,
(10) Heu, heu! parce minis, et imbecillo,
Imbelli, neque qualis olim amico:
Non sum quem Batavi fuisse dicent,
Quem dicent Britones fuisse non sum;
Languet pristinus ille, languet ardor,
(15) Defecit juvenem juventa, dicas
Imberbi Puero gravem senectam:
Talem perpetui per ora rivi,
Talem insomnia pallidaeque noctes,
Nocturnique dies, et una semper
(20) Curarum series et unus horror
Perculsae faciem dedere menti,
Ex quo me mihi fata chariores
Somno perpete condidere luces,
Illam illam ancipitis Pharon Iuventae,
(25) Quâ me sospite sospitem supremam
Dixi non male non timere sortem;
Quâ raptâ mihi sorte nunc supremâ
Supremam libeat subire sortem.
Quid censes animi, miserte Thori
(30) Rerum olim quoque non satis mearum
Voto de meliore, quid relictum?
Si pugnans placui, placere nolo,
Ni nolim nequeam; placere solâ
Quâ nunc parte datur placere fas sit,
(35) Hinc planctu hinc lachrymis, utrimque questu.
Fac suspiria quae loquetur in se
Contortus dolor introïre pronam
Circumfusa tibi sinantur aurem;
Forsan qui valeat liquare cautes
(40) Et ferro lachrimam imperare moeror
Non ferro tibi lachrimam imperabit,
Et solabere quem pudebit armis
Imbellem petiisse, inermem amicum.
Sin faxis; ehodum, valeto longum
(45) Vano nomine vana Numinum vis
Vano culta mihi, valete Divae,
Divae Thespiades valete longum.
Stat sententia. non placet Dearum,
Non ultra libet asseclam uideri,
(50) Quae mores oculosque spiritumque
Tam cultae tibi tam sinant ferocem,
Thori candide, chare, clare Thori.
[CH1624:008]
AD EOSDEM HENDECASYLLABOS
Pontigenae partus, faciles, mea verba, Phalaeci,
En stetit optatis fixa carina vadis;
Ite leves ubi docta pius medicamina miscens
Suscitat ingentem Thorius Hippocratem:
(5) Salve, prima, Vale multum, vox ultima sunto;
Caetera non doceo, ne docuisse neger.
Gravesendae.
[CH1624:009]
Grand’ Ame qui te pais
Dans les sainctes campagnes,
Sejour de tes compagnes,
De l’eternelle Paix;
(5) Ame qui dans l’esclair du grand jour que tu vois
En face te cognois;
Esprit qui t’enlevas
A ta prison mortelle,
Pour t’affranchir en celle
(10) Que tu cogneus cà bas,
La longue Liberté
Qu’il vaut pis ignorer que n’avoir point esté.
[CH1624:010]
(AD D.R. THORIUM)
Ille ego qui quondam Thorio dilectior hostis
Sublatâ nequii displicuisse manu,
Quin bonus alternis mallet colludere pugnis
Quam quales tulerat non retulisse vices,
(5) Displiceo lachrimans, et, qui bona verbera nuper
Non potuit, bona nunc verba negavit amor.
Anne Lupos dubitem Thorium vidisse priores?
Si per te liceat Terra Britanna rear.
[CH1624:011]
Sic te diva potens Pelagi, per caerula stratum,
Nectat, in amplexus obvia tota tuos,
Salse Sali domitor, substerne benignius aequor,
Da speciem fluxi Marmoris unda ferat,
(5) Sit via nota Maris, sit se pacatior unda
Alcyones longum sacra puerperio,
Ride perpetuum, placido tamen ilia nisu
Concute, et invitae virginis instar habe.
Rarus adi supero dominantem cardine Fratrem,
(10) Sortitum Terrae viscera rarus adi.
[CH1624:012]
VALCKENBURG
Zoo verr vier voeten gaen, vier voeten in ’tbeslagh,
Vier voeten inden dwang Van Ruyterlick gesagh,
Zoo verr men ringt en springt, onthaeltmen de geruchten
Van mijn’ September-feest en woelende genuchten.
(5) Die mijne Peteren mijn aenstaen hadd’ vertelt,
Sij hadden mijnen naem in Paerdenburgh verspelt.
Gelijck het koren gaet op, door, en uyt den Moelen,
Soo treck, soo send ick uyt het meer en minder Voelen.
Wat dunckt u, Vreemdelingh van ’twederzijds verstand?
(10) Heel Nederland vult mij, en ick heel Nederland.
Hag. 12°. Aug.ti
[CH1624:013]
LOOSDUYNEN
Geen looser Duyn dan ’t mijn, geen graselooser stoff,
Oock op mijn krachtichste geen dorrer Monick-hoff:
Noch lev’ ick inden mond van gierigh’ ondervinders,
Die geen verwondering en stellen voor mijn’ kinders;
(5) Danck hebb’ Griet Floris kind, en ’tvinnigh bedel-wijff
Die heel den Almanack dé krielen uyt haer lijff,
En ’t halve jaer na Jan, en ’thalf na Lijs sagh noemen.
Men magh groot Amsteldam om ’t jegenwoordigh roemen,
Mij viertmen om dat was, zoo doetmen Roomen oock,
(10) Dat was een schooner Vier, maer wat verschilt de roock?
Hag. 13e. Aug.ti
[CH1624:014]
SCHEVERING
Al waer ’t oock Schepering, de naem betaemde mij,
Soo pass ick op het nett en ’tsiltige getij;
Ghij weet het, leckren Haeg die zess gevoerde Vissen
Voor drij gedragene vermuylen kont en missen.
(5) Noch is mijn Wagen ruym mijn’ Pincken dubbel waerd;
Mijn’ Pachters prijsen oock sijn zeilen bijder aerd
Voor d’oude waterkonst die ’tgoud soo verr gaet halen:
’Tis waer noch vinn, noch veer en kan hem onderhalen,
Noch Aeols hollen aêm, noch Titans helle tredt,
(10) Hij loopt het all verbij, maer hunluy alltijd met.
Hag. 14. Aug.ti
[CH1624:015]
RYSWYCK
Mijn Rijs en wijckt voor geen, soo lang Castilien wijckt
Voor Nassaus hooger hand, die ’t dagelix verrijckt.
Men mocht mij op de rij van mijns gelijcken tellen,
Maer Mauritz is te verr voor sijns gelijck te stellen,
(5) Die luyster hangt mij aen. Men noeme mij dan stoff,
Ick noeme mij sijn Hoff, ten minsten sijnen Hoff.
’Tviervoetighe gebroed, sijn liefste Hovelingen
Sijn aen mijn’ borst gespeent; waer Spagnen is te dwingen,
Daer worden sij met Hem ten voorsten uyt gesett,
(10) Verdien ick niet wat loffs in ’s Vaderlands ontsett?
Hag. 16°. Aug.ti
[CH1624:016]
’S GRAVESANDE
Al swoer ick wat ick was ick vonde nauw gelooff;
Wie t’ ’S Gravesande voer die gingh wel eer te hooff.
Mijn’ Sandvloed’ hebb ick sints mijn’ Sondvloed moeten noemen
En ’s Graven Marmeren in Duynen sien verdoemen.
(5) Nu zijnder dat ick was. Maer daer de kloot op gaet
Is een bedencklick punt, Soo is de tijd die staet,
En Nu is nu verbij, en Zijn en is maer vlieten,
Herdenkens achter-om het stadigste genieten;
Stelt Was en Is bij een, wat schilt den Haeg en ick?
(10) Een tegenwoordicheit, geen thiende van een snick.
Hag. 16°. Aug.ti
[CH1624:017]
’S GRAVENHAGE
Het heele Land in’t klein, de Wage vanden Staet,
De Schave vande Ieugt, de Schole van de Daed,
Het Dorp der Dorpen geen daer yeder Steeg een pad is,
Maer Dorp der Steden een daer ijeder Straet een Stadt is,
(5) De rondom groene Buert, het rondom steenen Hout,
De Boers verwondering, al komt hij uyt het woud,
De Stémans steedsch vermaeck, al komt hij uyt de mueren,
Der Vijanden ontsagh, De Vrijster vande Buren,
De Werelds leckernij, des Hemels welgevall;
(10) Is ’t daer met all gesegt, soo ben ick meer dan all.
27°. Aug.ti
[CH1624:018]
DORDRECHT
In mijns gelijcken Schaer besitt ick ’t eerste woord;
All waer ’t mijn’ waerde niet, dat geeft mij mijn’ geboort,
En ’t planten vande kroon op onser Vooghden hoeden.
Doe sat ick inde kleij, die ook mijn’ buren voedden:
(5) Sints heeft mij eene nacht Venetien gemaeckt,
En all’ mijn’ Wandeling in Handelingh gestaeckt.
Maer off de Spaensche keel na mijne Stapel-mosten,
Na mijn’ Munt dorsten dorst, het soud’ haer ’tswemmen kosten;
Dat’s menigh’ natten voet, en water in haer’ Wijn:
(10) Is ’t niet de Land-scha waerd soo veil begracht te zijn?
Hag. 30°. Aug.ti
[CH1624:019]
HAERLEM
Al hebb’ ick t’mijner tijd der Vorsten Hoff gevoedt,
’Tis mijn geringste roem, mijn hoogste staet in ’tbloed,
Der Goddeloosen bloed; van doen mijn’ Stale kielen
Haer IJsren Haven-touw aenvaerdden te vernielen.
(5) ’Thuys hebb’ ick oock voor God, voor goed’ en Vrijicheit
Mijn’ Borgeren gewaeght, en Spagnen noyt gevleijdt.
Zijn ’t koele wonderen, en hoorens’ andre meer toe,
Van ’tallerwonderste komt mij alleen de eer toe;
Geen ongesiener naem, geen aengenamer stuck,
(10) ’Khebb’ konst en konstenaers geholpen inden druck.
Hag. 4°. 7b. (Sept.)
[CH1624:020]
DELFT
’Kben twee mael dat ick ben, sints dat ick ’t eenmael was,
En eens mijn’ muren hebb’ sien wentelen in d’ass:
Maer danck hebb’ ’t Vage-vier, ick bender door geresen,
Mijn selven dubbel waerd: Het overkoolde wesen
(5) En komt mij niet van daer, Soo moet de kuype sien
Die vriend en vreemdelingh moet laven en beziên.
’Khebb grooten Wilm gehuyst, soo lang ’t de Moorder doogde,
Die mij en mijn’ gebuert verraderlick ontvoogde;
Maer, Spagnen, ’tbaett’ v niet, ick hebb de scha geboett,
(10) En voor een’ sulcken Vaer een’ sulcken Zoôn gevoedt.
Hag. 5°. 7b. (Sept.)
[CH1624:021]
LEIDEN
’Ten ware ’tnijdigh Duyn, off ’tRhijnsch verdwaelde sogh,
Ick waer’, spijt andere, de grootste Rhijnstadt noch;
Om nevens Katwijck uyt mijn’ wrake te gaen halen
Van ’t Arragonsch gewelt. Hoe souden sij ’t betalen
(5) Die, op mijn aller weeckst, voor ’tstuyvende gerucht
Van een’ verrotten muer verstoven inde vlucht!
Nu doen ick ’s meer van verr, nu doen ick oock te Roomen
Mijn’ ware Wetenschapp, mijn’ Wijse Waerheit schroomen;
Krabt, swarte Phariseên, krabt, snoodste dien ick ken,
(10) ’Tzijn scherpe nagelen die ’t meer zijn dan mijn’ Penn.
Hag. 6°. 7b. (Sept.)
[CH1624:022]
AMSTELDAM
Ghemeen’ verwondering betaemt mijn’ wond’ren niet,
De Vreemdeling behoort te swijmen die mij siet.
Swijmt, Vreemdeling, en segt, Hoe komen all’ de machten
Van all dat machtigh is besloten in uw’ grachten?
(5) Hoe komt ghij, gulde Veen, aen ’s hemels overdaedt?
Packhuys van Oost en West, heel Water en heel Straet,
Tweemael-Venetien, waer’s ’tende van uw’ wallen?
Segt meer, segt, Vreemdeling. Segt liever niet met allen:
Roemt Roomen, prijst Parijs, kraeyt Cairos heerlickheit;
(10) Die schricklixt van mij swijgt heeft aller best geseyt.
Hag. 7°. 7b. (Sept.)
[CH1624:023]
GOUDE
Mijn’ Gouwe voert meer Gouds, mijn’ IJssel meer gewins,
Dan Tagus gulde grond ter borse van sijn’ Prins.
’Khebb meer van hun te bat’: Doe mijn’ gebuer-Stadt brandden,
En baedden in haer bloed haer’ moordenaren handen,
(5) Ontswomm ick hun gewelt, en duyckten in mijn’ Gouw,
En kroôp mijn’ Ysseldiept’ ten hals toe inde mouw.
Spijt Spagnen dan ick sta: Oock sonder d’ oude muren
Van ’t Kasteleins gebied. Wie zijt ghij mijner Buren
Die door den neus noch spreeckt, en mij ’t gebreck verwijtt?
(10) Ick segge t’mijnen roem’, ’k ben Brill en brillen quijt.
Hag. 9°. 7b. (Sept.
[CH1624:024]
ENCHUYSEN
Van enckel’-Huysen is groot Roomen opgegroeyt,
En ick van enckele. Groot Roomen heeft gegloeyt,
En ick ben platt gebrandt: groot Roomen is herboren,
En ick van niews herbouwt, bey beter dan te voren:
(5) Groot Roomen heeft sijn jock den Spagnart opgedruckt,
En ick mijn’ vrijen hals het Spaensche jock ontruckt.
Noordholland, hebt uw deel in d’eere van uw’ vrijheit,
Maer weet dat d’eerste steen van ’tgroote werck in mij leit,
En, quam de heele buert te deinsen tot den vall
(10) Weet dat ick daer toe noyt den laesten leggen sal.
Hag. 11°. Sept.
[CH1624:025]
HOORN
Ben ick de MoederStad van soo veel moedigh bloed,
Dat soo veel wondren dé, en soo veel wondren doet;
Van Mannen die vermant voor Mannen noyt en weken,
Van Zeilers die verzeilt voor Zeilers noyt en streken;
(5) Heb ick van allen eerst ’tgroot Haring-nett gebreydt,
Van allen eerst gespreidt, van allen eerst verbreydt;
Ben ick de Zuyvel-mouw van voor en achter Stavren;
Ben ick soo verr ick sie de Vrouwe vande Klavren;
En vraegtmen hoe ick Hoorn van ouds herr heeten moet?
(10) En heet ick anders recht als Hoorn van Overvloed?
Hag. 12°. 7b. (Sept.)
[CH1624:026]
ALCKMAER
’T was All Meer daer ick sta, en nu is ’t vrij all meer;
Soo haest Verone viel be-erfden ick haer’ eer,
En groeyden uyt haer Ass, tot dat ick oock eens ass werd,
En wederom verreês, en dubbel wel te pass werd.
(5) Sints segt de Vreemdeling die op mijn’ waerde lett,
Waer isser eene meer soo suyver en soo vett?
Dat sagh de Spaensche Wolf, die na mijn’ adren dorste,
Doe noch het Haerlemsch bloed sijn’ aderen uyt borste;
Maer, eere zij den God die ’thooge boos verworpt,
(10) Hij weêck, en hadd’ es meer gespogen dan geslorpt.
Hag. 12°. 7b. (Sept.)
[CH1624:027]
PURMERENDE
Hoe oud en ben ick niet die ’t selver niet en weet?
Hoe weet ick’t, die soo jong soo menigh meester sleet?
Sints Eggerts dicke Beurs den jongen Vorst verbonde,
Die mij te danckbaerheit het hooge Huys vergonde.
(5) Maer dobbel was de gonst, all was sij ’t bij gevall,
Van die mijn’ wooningen besloten in een’ Wall;
Met werd ick Stad genoemt, met heb ick stad gegrepen
In ’s Vaderlands bewint; daer segh ick onbegrepen
Off, Ja, wanneer ’tmij lust; off, als ik weigher, Neen:
(10) Wat schaedt mijn’ kleinicheit? de grootste en zijn maer een.
Hag. 13°. 7b. (Sept.)
[CH1624:028]
EDAM
De Dam die ’tZuyderdiep het binnen IJ onthiel
Gaf mij d’Ydammer naem; dien ick niet langer hiel
Dan tot het vett gerucht van mijn’ gewilde Kasen
De Wereld had gevult, en naer mijn aes doen rasen:
(5) Sints noemen sij ’t Eet-dam daer soo veel etens groeyt.
Maer datmen mijner melt soo verr het ebt en vloeyt,
Is elders op gevest: Hoort, Hollander, de wielen
Van uw’ Victorij-koets zijn uw’ bezeilde kielen;
Dat zijn de mijne meest: behoort niet meest de danck
(10) Den Raden-maker toe van ’swagens gladden ganck?
15L. 7b. (Sept.) Hag.
[CH1624:029]
MONICKENDAM
’T Zuyd-Ooste Purmer-end besett ick met den Dam
Die van een Monick-Meer wel eer sijn doopsel nam.
Meer eertyds, nu niet meer, hoe sien ick uwe baren
Van baren ingeslockt? als minder Visschen varen
(5) Van die haer meerder zijn. En, vraegh ick ’t oock de faem,
’Ken leere geen bescheyt van d’ouder baren naem.
Al vult ghij dan mijn ’ Schilt, staet buyten halve-Papen;
Om blijven dat ick ben behoev’ ick meer als ’tgapen:
Mijn’ Borgers moeten bey Godsdienstich zijn en koen;
(10) Hun wel-zijn hangt gelijck aen ’tBidden en aen ’tdoen.
Hag. 16L. 7b. (Sept.)
[CH1624:030]
SCHOONHOVEN
De beurt en wederbeurt van ’t nemmer-staende rad
Daer ’s Werelts werr op draeyt heb ick op ’truymst gehadt:
Noch is mijn overschot van d’eertyds schoone Hoven,
De Peters van mijn’ naem, voor andere te loven.
(5) Wat schaedt mij ’t op en neer? ’khebb mannelick geleên,
En meest all winnende, minst wijkende gestreên,
Maer evenwel gestreên. Land-Voogden, die de stangen
Van dit gebiedt berecht, ’kweet meer als Salm te vangen:
Off ’t weer op ’tprangen quam, denckt hoe ick voormaels dé,
(10) En stelt in ’tWapen-boeck, Schoonhoven staet voor twee.
17°. 7b. (Sept.) Hag.
[CH1624:031]
GORICHOM
Die mij benijdelick ’s hooghs Arckel-huys besitt
Ter aerden effende was verre van sijn witt:
Wat gell ick zedert min, wat kan ick minder gelden
Soo lang mijn’ muren staen, en ’tklaver in mijn’ velden
(5) Voor klaver niet en wijckt? zoo lang mijn’ volle Merw,
Mijn’ Welgewrongen melck, mijn’ altyd-bollen terw
Te winste van mij haelt; soo lang mijn, aerde Punten
Het oogh verbijsteren dat op mij derve munten?
Segt dan, seght selver, Nijd, segt met den bitsten beck,
(10) Maer segt waerschijnelick, Wat ’s Gorichoms gebreck.
Hag. 18°. 7b. (Sept.)
[CH1624:032]
MEDENBLICK
West Vriesen, weest getuygh, ’khebb Koningen gevoedt,
West Vriesche Koningen, de Voogden van uw goed.
Maer dat ick mé den blick van Waerheits helle stralen
Mijn’ gulde Toovenaers’ ter Hellen sagh doen dalen,
(5) Was meer verheugens waerd, en ’tdienen onder God
Veel vrijer vrijicheit dan ’tConincklick gebod
Daer Godes niet en was. Noch staen ick verr van ’tslaven,
Maer vrijelick ten dienst die mij de Vrijheit gaven;
All heb ick over lang de gunsticheit beloont,
(10) En Holland eerst het pad naer ’tGulde Vlies gethoont.
Hag. 18°. 7b. (Sept.)
[CH1624:033]
ROTTERDAM
’Tzij Wael, off Rhijn, off Maes, off alle drij te saem,
’Tzij Yssel, Merw, off Leck, off drij in eenen naem,
Off zess in eenen buyck; sij moeten t’mijnent buren,
En willen niet in Zee off kussen eerst mijn’ muren;
(5) Mijn’ muren soo gereckt, mijn’ soo gerijckten grond,
Dat die mij nu besiet kan vragen waer ick stond.
O muren, en ô grond, ô welgevoegde Stroomen,
Wijckt voorde Wilderniss der averechte Boomen,
Maer wijckt voor haer geluck: En, Vreemdeling, segt ghij,
(10) Hoe verr en wint het niet mijn’ Mase van haer IJ?
18°. 7b. (Sept.)
[CH1624:034]
SCHIEDAM
Twee Stroomen scheiden mij van ’t achterleggend’ Land,
De derde sluyt den ring en geeftse bey de hand:
In ’t midden staet mijn stoel op welgesteunde stijlen;
Daer oeffen ick mijn’ jeugt op ’t noodigh kennep-quijlen,
(5) En ’truggelingh gespinn, die reckt haar spinsel uyt
Tot dat het licht en dicht den Haring-buyt besluyt,
En ’t mijnent binnen sleept, van daer hij met mijn’ Brieven
Noch eens ter Zee geraeckt de Werelt gaet gerieven.
Die mij klein Rotterdam en groot Delfshaven noemt
(10) Heeft niet te laegh gelaeckt en niet te hoogh geroemt.
20°. 7b. (Sept.)
[CH1624:035]
BRIEL
’K en ken geen Heele meer, en Breehiel is mij vremt:
Nu houd’ ick ’t met den naem die op den neuse klemt:
Dat werde Phlips gewaer, die door mijn’ Brill-gelasen
All vroegh sijn’ avont-uer, en hoe ’t ’er noch sou rasen
(5) Om Hollands Vrijheidt, las. Wat leght mij aenden loff
Van uyt de diept’ gedyckt, van kley geworden stoff,
Van stercke Zee-gebuert? ’khebb door het spits gebeten,
Dat heeft vrij Nederland mijn’ tanden danck te weten:
Daer gaet’er veel ten strijd’, en ’twinnen wordt gemeen,
(10) En volgers winnen oock, maer voor en wint maer een.
21°. 7b. (Sept.) Hag.
[CH1624:036]
DEN STEMMENDEN STEDEN VAN HOLLAND ENDE
WESTVRIESLAND GELUCK
Soo scheid’ V Nijd noch Tyd, zoo werd’ hij noyt geboren
Die naer uw’ schande tracht’ die van uw’ scha will’ hooren,
Getrouwe Zusteren, hoort ijeder van ’tgeluyd
Van uw’ bekende Stem den weerslagh op mijn’ Luyt,
(5) Mijn’ onbekende Luyt, maer best genegen Snaren
Ten roem van uwen naem en hoorens waerde maren.
’Ten is niet off ick ’tSout, off ’tWater t’zeewaert droegh;
Men vindt en siet en kent sich selven noyt genoegh.
Soo verr de nutticheit. En vraegt ghij naer ’t vermaken,
(10) Hoe veiler kont ghij daer, hoe naerder aen geraken,
Die onder ’truym verdeck van ’t allgemeen gewelff
Gheen waerdiger gesicht kont vinden dan u selff?
Hag. 21°. 7b. (Sept.)
[CH1624:037]
AEN IOFF.w DOROTHEA VAN DORP
De Dorpen, aller Dorpen Dorp,
Die ick den Nijd te voren worp
Gehooren yeder aen een’ Heer
Behoeder van hun Recht en Eer;
(5) Den meesten schortt het aen een’ Vrouw:
Gedooght dat ick ’er U aen trouw’,
Die, warens’ all of elck een Stadt,
Aen noch soo veel’ te weinigh hadt.
Hag. 4e. 8b. (Oct.)
[CH1624:038]
DEUN
’Tlusten een’ belusten Geest
(Utrecht is sijn t’huys geweest)
Malle menschen te vermaken
En met schande wijs te maken:
(5) Daer toe veinsden hij ’tbedrijff
Vande Maeghden vijff en vijff
Die’r de vijff mallooten waren,
In verthooning te verklaren,
Naer hij ’t in de letter vond
(10) Van ’t genadigher Verbond.
Stijlen ded’ hij weinigh’ stellen,
En daer berderen op vellen
Toegespijckert, toe gehaeckt,
En ’tstellagie was gemaeckt.
(15) Maer de ruijmte vrij benepen,
Vrij ondienstelick begrepen,
Daer sich niemand aen en stiet
Oft sijn hooft om achter liet.
Vensters, luyven, daken, deuren
(20) Dreighden onder ’tpack te scheuren
Van het opgedronghen volck;
Onder dreef het als een’ wolck,
Die de witte winter-buijen
Uyt den Noorden jaeght in ’tZuijen:
(25) Die daer niet te sien en was
Hietmen dood of min te pas.
Maeghden boven alle vrouwen
Warender niet uyt te houwen,
Maeghden sagh men waermen stond,
(30) Off bedriegh ick mijnen mond
Meiskens saghmen waer men heen sagh,
Moglick offmer een’ van tween sagh,
Moglick offer thien gevraeght
Hadd’ gesworen, Wij zijn Maeghd.
(35) Vanden Middagh tot den Duyster
(Kleine dinghen krijgen luyster
Van der keerssen kleine vlamm)
Satmen eermen ijet vernam.
Somtyds roerde’r ijet van binnen,
(40) En men riep’er, sij beghinnen,
Zeij den eenen door een’ spleet,
Wacht, de thiende wordt gekleedt,
Andre swoeren door de klampen
’Tsall hem gelden, ’ksie de lampen;
(45) Dien het wachten viel te bangh
Vond vermaken in ’t verlangh.
Na verlangen en verwachten,
Na veel’ onverdulde klachten,
Komt de Baes voor uyt getreên
(50) Met de Roll van dese reên;
Vrienden minst, en meest vriendinnen,
Die ons garen saeght beghinnen
Dat oyt niemand en begost
Daer zijn volck niet staen en kost,
(55) Wilt ghij zien thien Maegden handlen
Daer gheen vijff en konnen wandlen?
Lieve siet eens rondom mij,
Hier en is geen plaets voor drij!
’Ksie u ’t onverstand bekennen
(60) En beschuldigen uw rennen
Opden roep van niewicheid
Sonder schaduw’ van bescheid:
Maer een’ ander’ hoor ick klagen
En tot aller onschuld vragen,
(65) Waerom hebt ghij, die ons laeckt,
Niet een ruijmer plaets gemaeckt?
’Tis niet qualick opgenomen
All en ist niet over-pluys,
Want de mis-slagh uytgenomen
(70) Van het onbequaem raduys,
All’ de dwase zijn gekomen,
En de wijse blijven thuijs.
Ludibundus. Hag. 8e. 8b. (Oct.)
[CH1624:039]
BIDDAGHS-BEDE, DEN 9.EN OCTOBER 1624
Sluyt dijne Wolcken niet, die boven dijne Wolcken
Ter hoede dijner Volcken,
Ter straffe sittest, Heer,
Der Volcken die in ons vervolgen dijne eer.
(5) De pijlen van ons hert, de schichtigste Gebeden
Die wij van dus beneden
Doen stijgen tegen ’t steil
Van dijn’ onsienlickheits onaffgepeilde peil,
Die Kalvren onser lipp en konnen niet geraken
(10) Dijn’ Oore te genaken,
Ten zij dijn’ Oore dael’
En onsen laffen aêm van mond ten Hemel hael’.
Hael op den droeven galm van dijn’ verslagen’ kindren,
Die meerderende mindren,
(15) En groeyende vergaen,
En voor dijn viericheit, als Sneewe, niet en staen.
Wat smoockter in ’tbesluyt van dijn’ Voorsichticheden?
Zijn ’t gisteren, zijn ’t heden,
Zijn ’t morghen, zijn ’t altijd
(20) Niew’ roeden binnens huys, en buyten niew verwijt?
Hoe onlangs hebben wij de schadelicke slagen
Van dijne vochte plagen
Ten halse toe gevoelt?
Hoe onlangs hebben ons de vruchtbaerheit ontspoelt
(25) De Stroomen die dijn’ hand tot Grachten onser Vesten,
Tot doornen onser Nesten
Van eewicheit gestelt,
Nu tegen ons geroert, geruckt heeft en gevelt!
All hadden wij in ’t hooft de Vloeden die ons quollen,
(30) De Wateren, die swollen
Tot over kant en kae,
Voldeden ons gebreck van tranen nergens nae.
Doe waren ’t Wateren. Nu hebst du ’t Vijer ontboden;
Nu sien wij niet als Boden
(35) Van Broeder en Verwant,
Van hier een groeyend’ Vijer; van daer een’ vollen brand:
Maer Brand, maer ander Vijer; Vijer wateren te krachtigh,
En Mannen-macht te machtigh;
Vijer vijeriger dan Vijer,
(40) Vijer dat genadigh brandt daer ’t drij vernielt van vier.
Waer’ Aerd’ en Locht dan vrij! Maer Locht en Aerde moeten
Dijn’ wrake helpen boeten,
Bey’ grouwelick, bey vuyl,
D’ een’ rondom smettelick, en d’ ander’ niet als kuyl.
(45) Soo sien wij onse Jeught, den bloessem onser krachten,
Al bloeyende versmachten;
Soo sien wij ’tgrijse hooft,
Den steun der kinderen, den kinderen ontrooft.
Waer heen, gestoorde God, waer wilst du ’t ende palen
(50) Der ongeënde qualen?
Waer is den eersten dagh
Die ons doen hooren zal, daer is de laetste slagh?
Wij pleiten om geen recht, wij kennen meest de zeeren,
De lemten en de zweeren
(55) Daer van de stanck alleen
Dijn’ hulp en onsen nood gescheiden heeft van een:
Wij weten, zoo du wilst dijn’ Rekeningh sien sluyten
En, all’ ontfarmen buyten,
Dijn’ Rechten sien voldaen,
(60) Soo hebst du, hoe vollendt? noch niet begost te slaen.
Maer slae dijn slincker Oogh op ’t ooghe vande Volcken
Die onse ad’ren molcken
Doe dijn’ gerechte straff
Hunn’ ongerechticheit wel eer den teugel gaff.
(65) Nu staen sij thien om een, nu worden wij verdondert
Met dusenden om hondert;
En wilst du noch ’tgetall
Besnijden van de Mans dat hun vermannen sal?
O! spaer de handen t’huys die buyten moeten wercken
(70) Ten bouwe dijner kercken:
O! kort de handen t’huys
Die’r overwinning is ’tverwoesten van dijn Huys.
Haer’ overtredingen gewogen tegen d’onse,
Het overwicht verslonse
(75) Du bist gerechtigh, Heer,
Maer van twee Sondaren waerom is ’t d’eene meer?
Meer zijn sij ’t die den schatt van dijn’ bevolen Wetten
Den hoeftigen ontsetten;
Meer zijn sij ’t die bestaen
(80) De meesterlicke hand aen dijn Gebod te slaen;
Meer, die de vollverdienst van dijnen Eengeboren
Ter meester helft versmooren,
En roemen off de schuld
Door haer’ betalingen oock t’over wierd vervult.
(85) Meer, die het eenigh pad van Waerheit, Wegh en Leven
Affgoddelick begeven,
En soecken in den nood
Aen machteloos gebeent het leven in de dood;
Die voor een’ stommen tack ten grouwel uytgehouwen
(90) De knie, dijn maexel, vouwen,
En d’innerlicke plicht
Verplichten aen ’t begripp van ’t uyterlick gesicht
Meer die dijn hemel-recht van geven en vergeven
Hun veinsen toegeschreven,
(95) En geven huns gelijck
Dat du den geveren sulst weigren in dijn Rijck;
Meer die het sondigh Vijer van ingeboren lusten,
Die Leêcheit noyt en blusten,
Ontsteken in den dwang
(100) Van booser eenicheit dan ’s Werelts boost gedrang;
Meer zijn sij ’t, meer, en meest, die dij, hun’ grooten Voedder,
Doen sterven in hun voeder,
Doen leven, naer den nood,
En maken die ’t haer geeft haer dagelixe Brood
(105) Min zijn sij ’t, (zooder min van misdaet voor dijn Oogh is,
Dien ’tlaegste min te hoogh is)
Dien, buyten Menschen giss,
Dijn’ ongewrongen Wett der Zielen Reghel is;
Die d’een medoogentlick den anderen die Schatten
(110) Ter herten helpen vatten,
Uyt die gemeener macht,
De dwaesheit louteren die ’t Werelt-wijs veracht;
Die gaerne, naer ’t gepoogh van wel doen en wel weten,
Onnutte knechten heeten,
(115) En seggen, Een voor all,
Off alle sonder Een versmachten in den vall;
Die, sonder ander’ hulp dan die de hulp alleen is,
En met het Hert te vreên is,
Om ’t tweede leven gaen
(120) Bij die door d’eerste dood de tweede heeft voldaen;
Die met gevouwen’ hand maer meer gevouwen’ zielen,
Van binnen voor dij knielen,
En soecken Hout noch Gout
Om dij te naerderen, die d’Ooren hebst gebouwt;
(125) Min zijn ’t, die schuldenaers den affslagh harer schulden
Van dijn genadigh dulden
Verwachten, en ’t verlij
Verachten voor de hand die schuldigh is als sij;
Min die zoo langh sy zijn zijn willen dat sij moeten,
(130) En d’eerste Sonde boeten
Jn ijeder een sijn werck,
En maken elck sijn hert sijn Klooster en sijn Kerck;
Min, (dorstmen ’t dencken, minst) die meest de Joden laken
En schricken te genaken,
(135) En spouwen op den mond
Die daglix roemen derft van ’tspouwen in dyn’ wond:
Min emmers die sich meest op dijne Minn betrouwen,
En offren, van berouwen,
Een hongerige maegh
(140) Daer dij de nuchtren aêm in ’tsmeecken uyt behaegh?
Behaeghde ’t dij dan oyt in ’t midden onder ’t quijnen
En ’tsmeecken te verschijnen
Van drij in dijnen naem,
Hier zijn wij duzenden en noch zoo veel te saem:
(145) Strij voor de duzenden die voor dijn’ eere strijden,
Help Israël ontlijden,
En Babijlon vergaen;
Slae op de duzenden die op dijn’ strijders slaen;
Maer slae hun oock in ’t hert den Blixem dijner Waerheit,
(150) Verlichtse met de klaerheit
Die onse Baken is;
Maeck van haer steghe steen een vleessiger Gewiss;
Schepp Paulen onder haer, die Saulen willen heeten,
En, vele, niet en weten
(155) Hoe lakeloosen recht,
Hoe du verdedight wordst door David dijnen knecht.
Oft, staen sij eewelick in dijnen doem voorschreven
Om nemmermeer te leven,
Ruym elders het getal
(160) Dat dijn genadigh, komt, ten laesten hooren zal:
Geley den Leideren die Dijne Waerheit leiden
Daer menschen menschen weiden,
Daer menschen, in den schijn
Van menschen, min als mensch, en meer als Beesten zijn.
(165) O! geeff het groeyen daer den welgeraeckten planten
Die dijne Paulen planten,
En dijn’ Apollos voort
Besproeyen uyt de bronn van dijn herbarend’ woord;
Kapp steenen uyt die Rots die op den Hoecksteen sluyten,
(170) Snij Christnen uyt die kluyten,
En gunn ons ’tboden-brood
Van ’s Levens tijdingen gedragen in de dood:
Off Zion mogelick den voorspoet harer muren
Ten loere van haer’ Buren
(175) Zoo sien besteden moght.
Dat Israël van niews aen Iuda werd’ verknocht,
En beid’ aen eenen Disch haer’ zielen wilden spijsen.
Oh! sal de Sonn noch rijsen
Van zoo gewenschten dagh
(180) Dat Juda dit belev’ en Israël belach’?
Geluckigh, zoo sij rijst, die tuygen sullen wesen
Van ’tlieffelicke wesen,
En sien den Wolff het Schaep
Noch dreighen met den tand, noch stooren in den slaep;
(185) Geluckigh dien ’tgeluck geluckich zal beklijven,
Om erffelick te blijven
Jnborghers van dijn’ Stad.
Heer, maeck hem aller een die dus voor allen bad.
Hag. 13e. Octob.
[CH1624:040]
VOORSPRAECK VAN DE PRINTEN; AEN MIJN’ BROEDER,
SECRETARIS VAN STATE
’Ksall’ hem ernstich heeten liegen
Die sich selven will bedriegen,
En beschuldigen mijn’ Penn
Daer ick schuldeloos af ben:
(5) ’Ksall geen’ Vijanden verdraghen
Over segge-sucht te klagen,
Die mijn’ herssenen, geroert,
Door mijn’ tanden hebb’ gevoert:
’Kwill geen’ vrienden laten dencken
(10) Dat ick d’eer hebb, willen krencken
Die den eenen van Geboort,
Andren van verdiensten hoort.
Goede, die ick hebb verheven,
Quade, die ick hebb gedreven
(15) Voor de geessel van mijn’ mond,
’Ksegg hier, dat ick noyt en vond
Dien all ’tgoede kon’ betamen,
Dien all ’tquade kon beschamen
Dat ick vande Goede segg,
(20) Dat ick op de Quade legg.
Deughden hebb ick willen paren,
Ondeughd hebb ick willen ga’eren
En verhechten in een’ klomp,
Naer mij hier de Deughd toe glomp,
(25) Naer mij daer de Ondeughd terghde,
En haer’ open schande verghde;
Om den Goeden tot het Beeld
Daer een yeder ’tsijn in deelt,
’Tbeeld van Deughden, ’tbeeld van Eeren,
(30) Soo sijn’ liefde te vermeeren
Dat hij ’t, verder van verschill,
Heel end all gelijcken will’;
Om den Quaden haer affgrijsen
Soo affgrijselick te prijsen,
Dat de quaedste van den hoop
Voor sijn’ eighen schaduw loop?
Eerst-geboren van mijn’ Vader,
Die, ’tbedaren soo veel naeder
Als ’t van mijne jaren staet,
(40) Medgenood ter Tafel gaet,
Daer het statighe beraden
’Svaderlands gevreesde schaden,
’Svaderlands gewenschten spoed
Tegenstaet en spoeden doet;
(45) Broeder, deel van dese Ziele,
Die mij niet te deel en viele
Om Gebroeders naem en eer
Door den etter van een zeer
Daer sij noyt de puyst af kenden
(50) In de lastering te wenden,
En bekruysen oock het witt
Dat hun in de ooghen sitt:
Weest mijn Tuyghe bij den Goeden,
Die het niet en will vermoeden;
(55) Treedt de Boosen op den teen,
Die ’t mij garen overstreên.
Doetse van de Lessen hooren
Die uw’ kinderlicke ooren,
Die de mijn’ van teerer Ieught
(60) Gapen leerden na de Deught;
Doe de Vaderlicke hoede
Van sijn’ vriendelicke roede,
Die nu, van het eerst verlost,
’T ander leven heeft begost,
(65) Waeckten over ’tgroen bewegen
Dat wij in den boesem kregen,
Met een rechter tegen-bocht
Waer ’t hem slinx geneghen docht:
En sij sullen leeren weten
(70) Dat ick niet en hebb gegeten
D’eerste Boter na de Memm,
Sonder stadigh sijner stemm
Kinder-tuchtelick vermaken
Boven ’t voetsel uyt te smaken,
(75) En genieten onbedocht
Daer mijn’ Ziel op teeren mocht:
Tuchting van vergulder waerden,
Die sijn’ sorgen op vergaerden,
Die sijn’ vreese, die sijn’ Minn
(80) Stortten in mijn’ hollen sinn;
Tuchting op de vorm gegoten
Die de Grootste aller grooten
Met sijn’ vinger inde Wolck
Groefde voor sijn eighen volck.
(85) Willen sij daerop gedencken
Dat het allereerst beschencken
’T emmer onbeschoncken vat
Soo doorweickt in ’t eerste natt,
Dat het sweeten noch bevriesen
(90) D’ eerste’ geur kan doen verliesen,
Die, tot dat het sterven gaet,
Door en door de scherven slaet:
Mog’lick sullen sij besluyten,
Allen weder-waen te buyten,
(95) Daer soo vroegh, soo trouw’en hand
Soo voorsichtigh heeft geplantt
Hooren schadeloose vruchten
Van profijtige genuchten
Aen de tacken, om de bla’en,
(100) In de greppelen te staen.
Sulcke, Broeder, sulcke derv’ ick
(Daer op lev’ en daer op sterv’ ick)
Voor de boose, voor de go’en
Dese vruchten noemen doen.
(105) Wiltse ghij soo helpen noemen,
En den loghenaer verdoemen,
Die mij garen schieten sagh
Daer ick noyt op aen en lagh,
’Ksall een heughelick verdragen
(110) Vinden in de valsche slagen,
En de veijlste rust van all
In uw eenigh welgevall.
Hag. 10e. 9b. (Nov.)
I. VANDER BURGH RECHTSGEL: AEN MIJ
Pronck der wenschelijcker menschen,
Soo op menschelijcke wenschen
Inden Hemel wert geacht,
Meerder heijl en meerder seghen
(5) Als oyt mensch hier heeft gekregen
Bid ick datie van my wacht.
Vast-hart, soo het moght gebeuren
Dat mijn rijm u quam te steuren,
Soo versoeck ick wat gedult:
(10) Wie en souw geen rijmer wesen
Als men ’t uw eens heeft gelesen?
Denckt, het is mijn eygen schult.
Wasser niet meer in uw dichten
Als dat nu de dichters stichten,
(15) ’K had dit rijmen niet bestaen,
’K had mijn tuijch wel t’huijs gehouwen.
’T moet nu voort al sou ’t my rouwen.
Rijmpies loopt, ick laetie gaen.
Gaet dien Haechschen dichter vinden
(20) Die dat rack van dichte linden
Voor het dorren heeft bevrijt,
En door kracht van sijn gedichten
Weet de strengheijt te doen stichten
Van de straffe winter-tijt.
(25) Gaet ick moet hier noch wat beijen
In het letter-rijcke Leijen,
Corts noch leijdster van mijn ieucht:
Laes! daer nu niet valt te kijcken,
Als de straet besaeyt met lijcken
(30) En de luijden sonder vreucht.
Maer wat sal de tijdt weer scheelen
Als ick weer sal moghen deelen
Van het goddelijck geluijt,
Dat met smeeckelijcke toonen,
(35) Dieder in sijn vingers woonen,
My den hemel schier ontsluijt.
Als dat zielvervoerend trecken
Onse blydschap op sal wecken,
En die dommelende spraeck,
(40) Opgepronckt met gulde woorden,
’T leven geeft aen doode coorden,
Dat het rotsen schier vermaeck’.
Dan sal alles sijn vergeten.
Wie sou dan van droefheijt weten?
(45) Alle sorgen zijn ten endt:
Even alsmen siet verdwijnen
Nevel voor het sonneschijnen
En de winter voor de lent.
Maer indienie wel moogt lijen
(50) Vast-hart, datw’ ons eer verblijen,
Soo versiet ons maer te leen
Met dat wonder g.eurich roosien
Dat Lycoor’ gaf sulcken bloosien
Datse selfs een roosien scheen.
(55) Ey vergunt ons dit vermaecken.
Kan mijn wensch den hemel raecken.
Wert u weer van my gegunt,
Oock van Brosterhuijsens wegen,
Meerder heijl en meerder segen
(60) Als ghij selver wenschen kunt.
J. Vander Burgh.
[CH1624:041]
MIJNE ANTWOORD
Dobblen danck, beleefde Menschen,
Voor uw’ dobbel soete wenschen,
Menschen die ick dobbel acht
Om het dobbel deel van seghen
(5) Dat ghij van Hem hebt gekreghen
Daer men ’tall van hoôpt en wacht.
Moght mij dagelix gebeuren
D’eere van soo soeten steuren,
’Kdroegh uw afzijn met geduld.
(10) Maer, ô kort-geluckigh wesen,
’Khebb uw’ schielickheit gelesen
In ’tbetalen van mijn’ schuld.
Konnen dan mijn’ doove Dichten
Sulcken klinckaerts helpen stichten
(15) ’Kwill het menighmael bestaen,
Half gehackelt, half gehouwen,
Uyt den ruygen, uyt den rouwen
Sullen sij van ’taenbeeld gaen.
Mocht ick maer de ooghjens vinden,
(20) Ronde Rapenburgher Linden,
Die uw Burigh Borgher vrijdt,
Oh! wat souden mijn’ Gedichten
All de Dichterij doen swichten
Van mijn’ laesten winter-tijd!
(25) Nu benijd’ ick u sijn beyen,
Minne-moer, pampierigh Leijen,
Nu misgunn’ ick u sijn’ jeughd,
Die hem weet’t te houden kijcken
Door het laken van uw’ Lijcken
(30) Naer de Leid-sterr van sijn’ vreughd.
Kijcker, spaert uw’ ooghen-scheelen,
Om den vrienden met te deelen
Die haer wekelick geluijt
En nu onvergaerde toonen
(35) Vanden anderen sien woonen
Tot ghij d’uwe weer ontsluyt.
Konnen u de tamme trecken
Van mijn’ darmen-nijpers wecken
Doorgedommelt door mijn’ spraeck;
(40) Houdt, hier zijn de Roose-woorden
Die ick op mijn voose koorden
Hebb gewijdt tot uw vermaeck.
Als ghij dese wilt vergeten,
Komter hier weer niewe weten,
(45) Mijnen tramp en neemt geen end.
Komt dan haest, ghij moght verdwijnen
Door het all te stadigh schijnen
Van die Sonne van uw Lent.
’K magh ’t medoogentlick wel lijen
(50) Dat mijn’ vrienden sich verblijen
Dan ick geefse maer te leen; .
En, met oorlof, Leydsche Roosjen,
Uw’ Licorelijcke bloosjen
Springt te langh voor onse scheen.
(55) En ghij, droncken in ’t vermaken,
Die soo taeij van daer kont raken,
Schad’ en wordt u niet gegunt,
Hoort van veler vrienden weghen,
Komt ontfangt der vrienden seghen,
(60) Maer komt dobbel soo ghij kunt.
Hag. 12°. 9b. (Nov.)
[CH1624:042]
EEN WIJS HOVELING
Hij is een stille Lamp in Ydelheden wind,
Die op sijn’ stadicheit geen slingeren en vindt;
Een dienstigh Ydel-man; een volger die kon leiden
En konnen sal als ’t hoort, en dan noch een van beiden;
(5) Een vriendelicke Leew; een Schaep dat bijten kan;
Een’ Ioffer daer hij will, en daer hij moet een Mann;
Voll levens onder ’t Stael, van Marmer in de kleeren,
Voll ongevoelickheits van kostelicke veêren;
Een Ooster Steen in ’tgoud bij Aernemmers gesett,
(10) Maer Aernemmers ontkent, en die der los op lett,
Een vierde Broer van drij die ’t inden Oven herdden,
En, verr van half gesengt, heel Salamanders werdden.
Soo dringt hij drooge-voets door ’t modder vanden Hoff
Daer Bloemen onkruyt zijn, en meest de vruchten stoff;
(15) Soo leght hij in de School daer van beleeftheit liegen,
Niet doen van tijdverdrijff, van gauwicheit bedrieghen,
De Meester-lessen zijn: maer Deughd staet aen sijn Oor
En stuijt die leeringen met betere daer voor.
Het liegen is hem vreemd, behalven daer het prijsen
(20) Van vrienden sijne waerd ter ware waerd’ will rijsen,
Daer lieght hij deughdelick, en slaet sich selven af,
En, hebb ick dat ghij prijst, prijst, seght hij, die ’t mij gaff.
’T bedriegen oeffent hij met beter zijn dan schijnen,
Met lagen listicheit in roock te doen verdwijnen,
(25) Door ’t listighe Recht-uyt, dat Christelick versett,
Daer die het niet en kan van konst niet op en lett.
Soo tast de Schermer mis, die meent sijn Mann sal wijcken
De slagen die hij dreight en niet en meent te strijcken,
En vallen in sijn’ punt: de Mann light still en recht,
(30) En doet hem, konsteloos, verwerren in ’tgevecht.
’Tverdrijven van den tijd is verre van sijn pooghen,
Hij volgt den Oogenblick soo verr hij het kan ooghen,
En wilde Flus waer’ Nu, en Nu noch eens soo taey,
En Wesen van een Ael verandert in een’ Maey.
(35) Nu Nu soo vluchtigh is, en Flus soo flux te voren,
En Wesen schier gelijck geboren en verloren,
Soo leeft hij twee mael eens, en besight oock den tijd
Die in des Vorsten dienst nauw besicheit en lijdt:
Der Grooten aensien staet in ’tleeg staen veler knechten;
(40) Dat is haer stede-werck die buijten voor hun vechten
Een’ Sael, een’ Galerij te cieren met gedrang:
Hij staet ’er oock sijn’ uer, en moglick uren lang,
Maer uren rijck besteedt, maer rijp gekosen uren,
Onschuldigh aen de vleck van vrienden en Geburen:
(45) Vruchtbaer van wetenschapp, onvruchtbaer van gerucht,
In vredigheit voll vreughd, in vrolickheit voll vrucht;
Maer uren die ’t berouw van ’s Avonds niet en baren,
En in ’t gedencken zijn dats’ in ’t gebruycken waren,
’T onnoosele vermaeck van diese wel beleeft
(50) En wel bedenckende noch eens te leven heeft.
Sulck’ uren leeft hij daeghs soo veel’ hij ’r daegs moet leegh staen,
En vatt all waer hij kan sijn wijser op sijn leeghst aen,
En suijght hem uyt den mond off oeffening van Deughd,
Of wat hij niet en kan, off wat hem niet en heught;
(55) Duyckt altijd nederigh met sijn’, oock meerder’, gaven,
Op hoôp van meerdere: hoe zedigher begraven
Hoe hooger spruyt de Deughd, noyt wordt sij soo gesmoort
Sij ’n wordt noch blindeling geroken of gehoort;
Soo kijckt hij menigh-mael door ’tdunne van sijn’ vragen;
(60) Met mist hij vragens beurt, en moet het seggen wagen;
Dat doet hij sparigher dan ’tnood is van gebreck,
Maer verr van gierigh, als ontsteken en niet leck;
Daer worden sij gewaer dien d’ooren niet van steen zijn,
Waer heen sijn’ eenigheit, waer all de uren heen zijn
(65) Die ’t Hoff sijn aensicht derft: dat tastelick bewijs
Van Roomens dolingen, dat Christelicke wijs
In Waerheits onderscheit, dat wisselick beschrijven
Hoe ’s Hemels Soldering d’een d’andere doet drijven;
Hoe, waerom, en wanneer de Sonn het Masker draeght;
(70) Waer ’t altijd ongelijck, waer ’t alltyd effen daeght;
Hoe ’t elders Somer komt als onse stroomen backen;
Hoe ijemand tegen ons kan treden sonder sacken;
Hoe d’Aerde hangen kan, hoe haer geweldigh rond
Onsichtbaer werden souw die bij de Sterren stond;
(75) Hoe ’trond te meten is; hoe bierighe Matroosen
De Zee vermeesteren door stomme Staele Roosen;
Hoe ’t ooghe door een’ spleet van verr versekren kan
Zoo dickmael houdt dat steil de lengde van een’ man:
Hoe ’tpuntigh aerden-werck der slechter eewen Torens
(80) En Muren overtreft; wat Manen, en wat Horens
De trouwste borgen zijn, wat ganghen onder d’aerd;
Wat buyten best bespringt, wat binnen best bewaert:
Dat bondige verhael doet voelen datter grond is,
En ruym sijn’ Herssenen wat voller dan sijn mond is:
(85) Maer, wordt hij voorts geverght, en voert hem ’t ondersoeck
Van graghe vragheren door ’swerelts wonderboeck,
Van d’eerste luren aff tot daer sij leerde swemmen
Van daer tot op den dagh van ’t Hemelsch overstemmen
Der straffe letteren en onvoldane wett,
(90) Tot datter Die se gaff den hals voor hadd gesett,
Van daer, door ’t waggelen, door ’t struyckelen, door ’t rijsen
Van Godes stichtingen, tot op het vuyl affgrijsen
Der dagen die wij sien: de slechtste staen verstomt
De wijste twijffelen hoe ’t weten in hem komt;
(95) De kinder-tuchteren, die geen gelijck en lijden
Eerbieden sijn onthout, en derven ’t hem benijden,
Die mogelick, als sij, naer ’tsitten niet en hinckt,
Naer ’tbucken niet en buygt, naer ’tlezen niet en stinckt:
Want, schortt’er oeffening van mannelicke leden,
(100) Hij schijnt’er toe gevormt; oock tot de Simme-schreden,
Dien vluggen Aexter-gang, dat konstelicke Mall,
Dat rijsen als een Veer, dat stuyten als een Ball;
Hij doet het, en gelooft, als emmers’, boven ’t singen,
Volmaeckte vrolickheit het Herte will doen springen
(105) En ’t hert den heelen Man, best springt hij die ’tgelaet
Van springen dwingen laet in reden, rijm en maet;
Maer doet het ernsteloos, en verre van verwachten
Dat d’eere daer uyt volgh’ die’r kindren in betrachten;
Soo acht hij ’t vingerspel, soo ’tklatren van een’ Fluyt,
(110) Soo ’tsnuyven van een Veel, soo ’tkraken van een’ Luyt;
En gond’ hem God een’ keel die Snaren kan versellen,
Hij leertse danckelick sijn’ wonderen vertellen,
En mogelick daer bij dat sijns gelijcke Ieught
Soo jeughdelick behaeght als deughdelick verheught.
(115) Maer siet hem naer in ’t groen, eer ’t Sonne-paerd van honck scheidt,
Hoe hij het sijne daer ten affgerichten spronck leidt:
Gij vindt de logen waer die ’t Paerd versieren dorst
Dat menschen-maexel was van boven tot de Borst;
Zoo kleeft hij aende Beest; soo is ’t maer een beroeren
(125) Der dijen die hij sluyt, der schencken die hem voeren;
Zoo doet sijn’ stiller hand dan of sij niet en dé
Dat Paerd en Ruyter doen, en geen en schijnt van twee.
Met sulcken radden tuygh betrouwt hij sich ’tverschijnen
Ter oogen van sijn’ Vorst, die somtyds op de Swijnen
(125) Off op een feller Leew, of op een’ sneller’ Haes
De schaduw schildren will van ’t Krijchelick geraes,
Daer gaet hij voor een’ Mann; en will het Wilt noch ramen,
Noch struycklen voor sijn’ schoôt, hij wringt sijn’ sterckte
t’samen
En onderhaelt sijn’ vlucht, en thoont hem met een speer
(130) Dat kracht ten strijde baet maer oeffening noch meer.
De Prince siet hem na met half verslagen’ oogen,
En volght hem in ’tgevaer met prijsen en medoogen,
Maer volght besluytende, Die ’t op de Beesten kan,
Sal ’t, van gewoonte schier, niet weigren op den mann.
(135) Daer mede gaept de Door van ’s Heeren welgevallen,
Die, deunder onderrecht door eene Deughd van allen,
Sijn oor gewonnen geeft, sijn gunsticheit, sijn’ Minn
Den eighenaer te loon. Dat Ridderlick gewinn,
All is ’t het eerste witt van sijn gestadigh loopen,
(140) Besitt hij even koel als waer’ het noch te hopen
Off wanckelick gevest, off twijffelick begonst;
En wie ’t hem overstrijdt bedanckt hij voor de gonst,
Gemoedight, soo het schijnt, om waer te willen maken
Dat hun waer-achtigh dunckt. Maer even met het blaken
(145) Van voorspoeds volle vlamm onsteeckt de Nijd de sijn’;
Geluckigh en gerust is ’t allom niet te zijn,
Te Hoof van allom minst; daer moet hij voelen smoocken
De wroeters die sijn doen of trachten te beroocken,
Off doen, soo ’t doenlick is, en saeyen in sijn pad
(150) De stricken daer weleer sijn voor-genand in trad:
Hij treedt ter zijden aff met wel-geveinsde treden,
Als roôck hij lont noch kruyd: dat gisteren, dat heden,
Dat staet hij morgen uyt; tot dat hij, als te veld,
Besett, bestreden wordt met onbeschaemt geweld,
(155) En maskerloosen haet; soo wordt hem spijt en logen
En onverdient verwijt gevreven onder d’oogen.
Soo moet hij wat hij doet sien malen met de koôl,
Soo ten beschimpe staen van boven tot de zoôl.
Hij swijght, en reickt voor all sijn’ schuldeloose vuysten
(160) Voor Gods gerechte vuyst; die opent sulcke puijsten,
En perst ’er soo den wind en soo den etter uyt
Dat elck sijn’ Meester loont en in ’tgesichte spuyt.
Noch is sijn’ bede verr van quaet om quaet te vergen;
Heer, seght hij, stootse wel die mij ter onschuld tergen,
(165) Maer stootse ruggeling ter rechter reden in,
En daer hun boosheit endt dijn’ goedicheit beghinn.
Hoe lieffelicken wraeck geniet hij op de quaden
Dies’ op sijn’ tegen-bé van ’t quade siet ontslagen,
In ’tgoede soo verlicht, dat haer berouwt Gewiss
(170) Haer hardste geesseling en saligst pijnen is!
De naeste toeverlaet is sijn gerechtigh hooren
Daer onder hij die ’t lijdt en die ’t hem aen doen hooren;
(Dat ’s oock tot God gegaen, die ’t soo, en soo begheert,
En wordt door middelen en sonder die geëert)
(175) Daer daeght hij voor ’t gerecht dien ’t onrust lust te saeyen
Daer vrede groeijen kost, en in haer’ schande maeyen,
En dorschen in haer’ scha, daer grasigher gewass,
Danck, eer, en eenicheit voor niet te beuren was.
Syn’ sake pleyt haer selfs, en waer ’t voor Vijands ooren
(180) De reden most’er in, soo kan de waerheit booren;
Nu is sijn Rechter bey sijn Rechter en sijn Vriend:
Noch raeckt hij maer aen recht, die’r gunst hij heeft verdient;
Maer scherp genomen recht is ruyme gunst te noemen
Daer scherp gegeven gunst ruym onrecht kan verdoemen,
(185) Ruym onrecht doen die ’t doen door ongunst van gemoet,
Ruym’ gunst doet hij ’er voor die’r maer recht over doet.
Dat’s ’truggeling gewinn van nijdige Gesellen,
Die door hun wiggelen, verr vanden boom te vellen,
Die in hun spijtigh oogh te wel gewortelt stond,
(190) Noch diep en dieper klemm doen winnen inden grond.
Maer ’t katten-spel komt laest, men gaet hem met de pert aen,
Die d’aller Hoofschte heet, men tast hem in het hert aen,
En seght hij heeft’es geen, of ’tis gelijck een Noôt,
Of ’t hadd sijn eighenaer gedragen door den nood:
(195) Het klagen is te kindsch, het kijven is te hoerigh,
’Tverdragen is te hondsch, en ’t pleiten is te boerigh;
De wraeck is mannelick, en Adels eighen Recht;
Soo dat te soecken is, men vindt het in ’t gevecht;
Een schrappen oogenblick betaelt’er soo veel’ slechter;
(200) Wat leght hem aen ’t geding die dus sijn’ eighen Rechter
Heeft hangen aende zijd; maer moglick of die kling
Uyt die gevanckeniss haer handgift oyt ontfing.
De werre-wateren, geboren tot het woelen,
Die van haer self soo witt, soo swart van hem gevoelen,
(205) En steken daer de spell van haren moetwill niet; .
Maer jagen naer ’t verwijt van dadelick bediet;
En wringen uyt sijn tong een onverhoeds ontkennen,
Dat, Liegen, wordt gedoopt; Met siet hij sich berennen,
En knijpen inden dwangh van onderlinge wraeck;
(210) Soo komt hem ’s anderdaeghs op ’t scheiden van den vaeck
De Wissel-brieff te huijs van lijff om lijff te ruylen:
"Ghij, staet’er, ongewoon tot anders ijet dan schuylen,
"Ghij nochtans onbeschaemt om bet’ren dan ghij zijt
"Te drucken daer ’t hun deert, te seggen dat haer spijt,
(215) "Gedenckt aen gisteren, en, zijt ghij Man geboren,
"Staet merghen voor een man die door uw’ borst will booren,
"En ruckender dat Hert, dien Vrouwenhuysraed, uyt,
"Oft wachten dat het hem geschiede van een guyt.
Dien hitsigen onbijt en kan hij niet verswelgen
(220) Door sulcken koelen keel, oft ’thart en wilt sich belgen;
Sijn’ geesten zijn sijn’ gist, en jagen ’t vierigh op,
En senden hem den brock te rugge door sijn kropp.
Weerbaer en schuldeloos verwijt en schuld te hooren,
Hoe lijd’ ick ’t, (mommelt hij) hoe stopp ick hier mijn’ ooren,
(225) Hoe klemm ick hier mijn’ tong, hoe bind ick hier mijn’ hand?
Neen, ’twaer te veel geleên; der boosen onverstand,
Den hooghmoed zij gestraft; ’kwill andre met mij wreken,
En diergelijcken slagh op diergelijcke breken;
Het bloedighe geluck van een doornagelt hemm
(230) Magh andre voor altijd doen schroomen voor mijn’ lemm.
Maer lemm bewaert uw’ schee, (soo komt de koele Reden
Ten strijde tegen ’t Hert sijn’ vierigheit getreden)
Waer heen ontsteken bloed? wat soeckt ghij in de moord
Van ’t maexel dat alleen sijn’ Maker toe behoort?
(235) Uw, terger heeft de schuld, wilt ghij s’ hier op u halen,
En met gevaer voldoen, en na noch eens betalen?
Komt u de straffe toe der ongerechticheit
Daer die se niet en lijdt, Mijn’ is de wrake, seit?
Die hand en sal de hand der boosen niet ontloopen,
(240) Wat leght u aen de haest? die ’t quade moet bekoopen
Bekoope ’t door het quaed van quadere dan hij;
Wat scheelt u ’tonderscheit of ’t flus of t’Avond zij?
’Tsall wesen als Hij ’t doet die niet en kan als recht doen;
Dat kan Hij door uw’ hulp en welbeleidt gevecht doen,
(245) Maer wacht ghij door sijn hulp uw’ Mann te sien vermant
Die Hem sijn Hemel-recht wilt wringhen nyt de hand?
Die syn gedulden terght, om dat het uw’ geterght wordt,
Die hem wilt onrecht doen, om dat het u geverght wordt?
Als hadd uw knecht gelijck, die van sijn medeknecht
(250) Verongelijckt, voor hem, u selver eerst bevecht?
Wat is de smalle stipp, ’t onsichtbaer Punt van eeren
Daer op ghij schemer-ooght? een lijff van lichte veêren,
Een schaduw van een schimm, een bastaert van de Deughd,
Een twistball uyt de Hell, een stall-licht voor de jeughd:
(255) Off Eer en is geen Eer of ’tis de loon van ’tgoede;
Uyt opgemesten grond met broederlicken bloede
En sproôt die spruyte noyt; en d’eerste vanden Stamm
Daer u het beter zijn dan andere van quam
Gewanse verr van soo: Ia mannelicke slagen
(260) Verheften sijnen roem; maer deughdelick geslagen,
Maer nootelick besteedt, daer Gods gerechte straff
Sijn’ Waerheits vijanden die sweepen over gaff.
O rechten Adel-boom van adelijcke bladen,
Dijn’ tacken schoten eerst uyt ongemeene daden,
(265) Maer daden voor ’t Gemeen; Stoutheit van ongeduld,
En Moet voor eighen baet zijn selden sonder schuld.
Wat soeckt ghij dan? Mijn’ Eer. Waer is die Eer te vinden?
Op diese mij ontstall. Wie kon ’t sich onderwinden?
Mijn schelder steeltse mij, en sal het meer en meer,
(270) Soo lang ick weerloos sitt. O soecker naer uw’ Eer,
Misrekent Cijferaer! die welgewonnen schatten
Zijn verre buytens reicks van sulcker vingren vatten,
Hij spouwt wel na de Maen maer raeckt noch geen gewelf:
Wie Eer heeft kanse maer verliesen door sijn self.
(275) Noch neem ick hem voor dief; hij hebb’ u konnen rooven
Van ’tgeen hij niet en kan; Is ’t waerdich om gelooven
Dat die u bij der straet ontmantelt off ontgeldt
Sijn straffe tegen u sal halen in het veld,
En boven ’t eerste quaed een argher mogen hopen,
(280) En doen u eighen goed met eighen bloed bekoopen?
Waer is de Wett gemaeckt die mij mijn’ schuldenaer
Heet manen in mijn hemd, en gijslen met gevaer?
Daer staet de Rechtbanck voor; daer staet hij voor te daghen
Die voor gewisse schuld gewisse scha sal dragen,
(285) Verr van onwetene getuygen van ’tgevecht
Sijn’ overhand te sien beduyden op sijn recht.
Maer mannelick geschill moet mannelick geboett zijn;
Hoe waer ’t mij eers genough die eerlick will onttnoett zijn
En mann voor mann gestraft, oft straffen, zoo hij kan,
(290) Te roepen daer een kind bestaen kan voor een Mann?
Hij is geen eere waerd die’r in sijn herte geen berght,
Hij berghter gheen’ in ’thert dies’ andere te leen verght,
En, argher, stelen will, en, argher, andre tracht
In sijn’ onachtbaerheit te maken ongeacht.
(295) Noch werdt hem overmaet van Eere toegemeten
Die voor den eerlicken sijn’ oneer niet verweten
Maer statigh werdt getoetst, en rechtigh overtuyght;
Een’ eerlick’ Oneer draeght die voor sijn’ Rechter buyght.
Vollherdt ghij even milt in Eer te willen schencken
(300) Daers’ eerlick zij besteedt leert aen Sijn’ Eer gedencken
Die vré’ voor lastering, die vriendschapp voor verwijt
En d’ander wang gebiedt aen die op d’eene smijtt;
Gunt Hem Sijn’ eighen Eer, gelijck Sijn’ trouwste Knechten,
De Knechten na Sijn Hert; die tijd’lick konden vechten
(305) En swichten tijdelick, voor Sijn’ gestolen Eer,
Voor hun bekladden naem, gestolen rust, en meer.
Sij wisten dat den Sott in ’tsotte te bejegnen
Waer’ worden dat hij is: leert ghij se van Hem segnen
Die uw’ vervloeckers zijn, en bidden om haer’ soen
(310) Die soo goetdunckende niet weten wat sij doen.
All staet Verlies en Winst van eewicheit voorschreven,
Sij wanck’len in ons oogh; die hopen moet, kan beven:
Maer wordt uw selven baes, verwint uw eighen bloed,
Die winst is waerd en wiss, en Honigh sonder roet,
(315) Gedachten gaen als wind, soo wind gaet als gedachten,
Maer wind en volghtse niet: de Bode schijnt te wachten
Die ’t moorder-briefken braght, maer ’tdunckt den Bode niet,
Soo spoedigh komt hem voor dit mondeling bediedt:
"Seght, Page, segt uw’ Heer, jck leerde nemmer wijcken
(320) "Als voor de Redenskracht; die zal mijn recht doen blijcken
"Daer ’t Eer en Reden zij. Maer Meester van de leên
"Die hij en ick besitt is Die se maeckt, alleen.
"’Kben Christen, en Soldaet, en Edelman geboren,
"En trachte met de twee het eerst altyd te hooren.
(325) "’Tbeschermen is mijn’ konst, het Schermen zij de sijn’;
"Die sal ick besighen daer ’t moet, en moghe zijn:
"Quaet doen van tijdverdrijff ben ick van jongs ontwassen:
"Bespringht hij mij te moet, ’ksall op mijn’ hoede passen,
"Maer bidd’ hem om geduld tot daer wij Vijand sien;
(330) "Daer sal de beste mann de leste zijn in ’t vliên.
Soo spreeckt hij door uw’ mond, groot Doender, en groot Spreker,
Gods krijghsmann in het veld, te huys sijn’ waerheits wreker,
Sijn Deghen en sijn’ Penn, bey mannelick gevelt
Op ’t Seven-berghs versier, en Arragonsch geweld:
(335) Soo stamert hij naer u stout-Christen Arm-van-ijser,
Die soo veel min verzaeght daer ’twezen most, als wijser
Daer d’Eer oneerlick scheen, dorst aengaen daer hij vlood
Dien ghij geweighert hadd’t het weerslaen sonder nood.
Die stappen stappt hij na, wanneer de dwang van saken
(340) Sijn’ Meester buytens Walls ten tegen-weer doet waken;
Off booren door de korst van ’t aerdighe geback
Daer een geborghen Stadt pasteys-gewijs in stack;
Off ’tstormigh welgevall van oogheloose nachten
Besteden daers’ hem oock bij daghe niet en wachten;
(345) Off proeven op een Hey’ waer ’t Noodlot henen will,
En maken eenen dagh jongh Schepen van ’tgeschill.
Daer doet hij wat hij kan; maer, in sijn eighen wanen,
Daer doet hij noyt genough; naer andere vermanen,
Daer doet hij wat hij hoort; naer and’re, wat hij moet;
(350) Naer and’re, veel te lauw, naer and’re, koel van bloedt:
Hij doet het evenwel; en die hem ’t Hert betast hadd
Sou ’t soo koel en soo lauw bevinden dat het vast sat;
Maer died’er ’tlood in sonck, sou’ voelen dat sijn vijer
Sijn selven, soo beklemt, moett vrijen van getier.
(355) De pitt-ziel van dat Vijer is eene van de voncken
Die ziel en herssenen naer ’teewigh vijer doen loncken
Daers’ uyt gereghent zijn; de heiligh’ ijver-brand
Die ’s Levens vodde-vreughd, en schroomens onverstand
Voor d’uer die komen moet, all komtse soo veel laeter,
(360) Om God verachten doet, en midden in ’tgeklater
Van stael en blixem-lood doet schreijen van vermaeck
In ’t wel verdedighen van Sijn’ gerechte saeck.
Soo voert hem ’trechte stout, de welgeruste vroomheit,
Dien op haer hittighste de Reden bij den toom leidt,
(365) Daer daghers om een woord, en waghers om den deun
Staen schrickende van verr, Wat doet de Mann soo deun?
Maer deun en is maer deun dien levende gedachten
’Tontleven staende voets van voren doen verwachten,
En ’t is hem selven vreemd hoe dat hem ’tbeven staet
(370) Die t’samen op den tipp van Dood en Leven staet.
Ontkomt hij levendigh, hij wasscht niet eer sijn’ handen
Het bloed aff dan sijn’ tong, die datelick in banden
Moet swijgen wat hij ded’, en lijden datmen ’t segg’,
All droegh ’er oock de Nijd ’tbenijdelixt aff wegh.
(375) ’Thuys in de Winter-rust is ’t verre van sijn derven
Te blasen, daer, en daer, en daer genaeckt’ ick ’tsterven,
Ick voren uyt, ick hier, ick ginder, allom ick;
Om Iofferen te slaen met wonderen van schrick:
Dat malscher Menschen deel, die minnelicke Dieven
(380) Van Mannen dieren tijd, verstaet hij te believen
Met soeter onderhoud dan redenen van stael,
En kluchten die het Haer doen steigh’ren in ’tverhael;
Geraeckt hij in die schaer, (hij wilder somtyds raken,
En allen ernst somtijds verdrinken in vermaken)
(385) Hij schuddt ’er soo den Mann, den Krijghsman emmers, uyt
Als waer’ een Trommel-tonn verschapen in een Luyt.
Spel iss’er meest sijn Witt, sijn’ meeste Wijsheit, jocken;
Maer lijdelick gejock ter oor’ van alle Rocken;
Ten oorboor menighmael; want datmen oock de Deughd
(390) En bitt’re leeringen vergulden kan met vreughd
Besluyt hij uyt den Lent’ van ’s Werelds Griecksche jaren,
Doe d’eerste Wijsheit sprack door ’tstreelen van de Snaren,
En Menschen hard als klipp vermorwden door ’tgeluijd
Dat Menschen-tuchteren bedreven op haer’ Luyt:
(395) Geluckt hem ’tgoet doen niet (soo valt het beste Koren
Off vruchtigh in de kley, off in de key verloren)
Quaet mijden is de trapp die naest ten Hemel leydt;
Dat doet hij met sijn’ Tong, die noyt van tand en scheydt
Om ’t Goddeloos misbruyck van Goddelicke saken
(400) Het noodeloose slot van Ia en Neen te maken;
(Lands Heeren acht’t ghij oock op sulck’ een Dienaers Eed
Die ’t derde woord bevloeckt en selver niet en weet?)
Noyt willens-onverhoeds na woorden die de teenen
Van Maegden sterven doen om ’taensicht bloed te leenen
(405) Sijn adem stincken doet, en lichten ’t eerste Wijff,
En lichten d’eerste Mann het Vijgenblad van ’tlijff.
Hij wordt’er noyt beticht van stameren, van lispen,
Van sijn’ berisperen ten loone te berispen
Toppswaer van Druyven-damp; al waer de misdaet min,
(410) De beestlickheit van ’tquaet vervreemdt het van sijn’ sinn.
Hij wordt ’er noyt beklapt van langhe winter-nachten
Te hebben schrapp gestaen, daer hem de Kans hiel wachten,
En mogelick nu mild, en mogelick dan scherp
Sijn’ Hemel en sijn’ God verlooch’nen om een’ werp.
(415) Hij wordt ’er soo gesien, hij komt, hij blijft, hij gaet ’er,
Hij doet, hij zeyt’er soo, dat menigh ijdel prater
Moet lijden dat sijn’ winst van taeye Ioffer-gonst
Een ander mede vall’ die soo veel ná begonst.
Noch vindt de Wangunst self in sijn geregelt Laten,
(420) In sijn besneden Doen niet waerdigh om te haten,
Dan dat sij ’r niet en vindt: Dat Laten en dat Doen
Schijnt met hem opgegroeyt sint ’s Moeders eersten soen:
Hij doet niet dat hij doet off ’tpast hem als sijn eten,
Hij laet niet wat hij laet off schijnt niet bet te weten:
(425) In wat hij niet en laet, in wat hij niet en doet
Verneemtmen ’t eighen E’êl van welgeboren bloed.
Berekent hij dat Bloed van heden op de jaren
Doe d’eerste van sijn’ Stam het sterven most ontvaren,
Het hoogste welgevall dat hij d’er in geniet
(430) Is dat hem niemand scheel voor Bastaerd aen en siet.
Bereijckt sijn’ Rekening den tweeden, derden mann niet,
Ia is hij self de mann die d’eerste na sijn Van hiet,
De Peter van ’tgeslacht die ’t Velsens E’el begonn
Was thien mael Gerrit waerd die ’t smoorden in sijn’ Tonn:
(435) En sullens’ Edel zijn die uyt hem sullen teelen,
Hoe lichtt sijn’ kaers min licht dan dien sij ’t Licht sal deelen?
Off Princen zijn misdeelt in Edelheit van Stamm,
Off Edel was het hooft daers’ all en eerst uyt quam.
Gevalt hem dan die gonst van een’ der Minder-menschen
(440) Die sijne gonst gevall’, en dunckts’ hem waerd om wenschen,
(Dat toetst hij aen de Ziel, en minstendeel aen ’tlijff;
Het velle schoon en maeckt niet half het schoone wijff;
Maer geeft een schoone ziel in tamelicke leden,
Sij sall haer heiligh schoon doen glimmen door de zeden,
(445) En stellen haer Lantaern soo doorschijn voor ’t gesicht
Dat oock de dicker Hoorn sall monsteren voor licht.)
Hij neemt haer’ gonst te baet, en derfts’ haer selven vergen,
En segt, Mijn hert en is met weigring niet te tergen,
Noch hoeft het niet te zijn; ’t en waer’ ick seggen mocht,
(450) Ghij thoont u half vernoeght, ick mij heel wel bedocht,
Ick schaemde mij ’tversoeck: maer, op het stomm bekennen
Van wedersyds gevall, op ’t vriendelick verwennen
Van menigh’ eerbaer’ uer, verstout ick desen mond
Op ’t binnenst ondersoeck van uwen herte-grond:
(455) Spreeckt kortte vonnissen; en gunnt ghij mij het hopen,
Misgunnt mij t’eener tyd het noodeloose loopen;
Misgunnt ghij mij de hoôp van soo gewenschten Ia,
Vergunt een spoedigh Neen voor spaeder ongena:
Dan vreest geen’ Worsteling, all lust u niet te singen
(460) Soo ick te voren fluyt’; de Minn verstaet geen dwingen;
Dit vrijen stond mij vrij in ’t vrijste van ’tgemoed;
Doet vrijlick wat u dunckt, segt vrijlick wat ghij doet.
All hadd hij niet geseght, de kennis van sijn’ waerde
Sprack sterren uyt haer’ Lucht en Boomen uyt haer’ Aerde;
(465) Sij antwoord stommeling; tot dat sij ’tflauw gerucht
Van ’t maechdelicke Ia ter diepster long uyt sucht.
Maer ’t Ia wordt soo bedoeckt met weigerlijcke veinsing,
Met deinsend’ stille staen, met stillestaende deinsing,
Dat wie min Maeghden hadd behandelt en betreen
(470) Nam ’t voor een Neenigh Ia, of voor een Iaïgh Neen.
Het stoff daer uyt gesift, de wimpeling ontbonden,
Hij wordt ’er met te vre’ên den Oud’ren toegesonden;
[Den Oud’ren twee en twee op sulcken voet verknocht,
Dien ’t nu bejeghent wat haer eertijds oorboor docht,]
(475) Die garen aen de spruyt van haer vergaerde stroncken
Een Int verhechten sien die Inten kan verproncken,
En seght hun vruchten toe daer haer’ verstorven kracht
Weer vrucht, weer ander’ vreuchd verlangende van wacht.
Die vreuchd, die ander vrucht beërven sij bij tijden,
(480) Soo ’s Hemels suer verdriet de booser eew will lijden
Haer stadige misvall, en bastard wangebroet
Te sien vertemperen door soo veel tegen-goed.
Sijn groeyend’ vaderschapp verheft sijn danckbaer Heere,
Die sijne Ieughd genoôt, met trapp op trapp van eere,
(485) Met Stedelick gebied, met Statelick bewint,
Met all wat spreken kan hoe verr’ hij hem besint.
Sijn’ kind’ren d’ernstigste van sijn’ bedaerder sorghen,
Verrijckt hij meestendeel met wat sij konnen borghen
Daer ’tbrooser goed verbrandt, en ’t voosere versinckt;
(490) Gevalt hun ijet te deel dat door de Borse klinckt,
Hij laet en leert het hun soo achteloos genieten
Als hij ’t versamelt heeft; noyt walgelick vergieten;
All staet het ijeder een van allom toe te vlo’en,
Die ’t eewigh soecken will, en schoeyen op sijn’ schoen.
(495) Soo door het rouwst geraes van ’s Werelts booste baren
Meest sonder stuyt gerollt, en sonder stoot gevaren,
Tot daer ’tgesoncken Lood den Haven-dorpel raeck’,
Tot daer het Ancker segg’, Te Lande, Mann, ick haeck,
Verlaet hij ’tlecke Schipp daer ’t stranden moet en splint’ren,
(500) Om eewigh op het hoogh van Zion te verwint’ren,
De Hooge-Bootsmans rust; van daer hij desen Ball
Leer’ keuren voor een blaes, een punt, een Niemendall.
Edel stamm-gesinn van sijn’s gelijcke Erven,
Stelt vrijelick op ’t scheel van sijn’ verrotte scherven
(505) Dit weinigh en dit veel: Hier light voor Mier en Maeij,
Die geen gelijck en hadd, ’ten waer’ een’ witte Kraey.
Hag. 16e. 9b. (Nov.)
[CH1624:043]
DD. IACOBO CATSIO, SYNDICO DORDRACENO; PETRO C.
HOOFDIO,
SATRAPAE MUYDENSI; DANIELI HEINSIO, EQUITI, ETCAET.
VIRIS, ET AMICIS INCOMPARABILIBUS OTIA D. D.
Summa Trias Vatum, cui me placuisse measque
Prima fuit Pueri gloria quisquilias;
Proxima sit placuisse Viri; provectior aetas
Quod bene de vobis tertia speret erit.
(5) Otia nunc rerumque inopes fero Carmina nugas;
Otia, si tanti est perdite vestra meis:
Sive meis, Catsi, praeiturus voce Batavis,
Hic ubi de Batavûm prima salute tua est,
Mattiacas tua tam faciles in vota Camoenas
(10) Haganae comites non sinis esse viae;
Sive tuos, Hoofdi, tanto Custode superbos
Ferre negas muros otia, ferre viros,
Atque aliquid summâ dictas galeatus ab Arce
Armatâ deceat quod perarasse manu;
(15) Sive tuas, Heinsi, versas in mascula Musas
Numina ais Veneres non nisi nosse mares;
Caetera cum primi putruisse Cupidinis arcu,
Nec pia tam nihili seria ferre jocos.
Parcius obtundo; veteres agnoscite chartas,
(20) Atque eadem toties taedia vestra nuces:
Tollite personam, mutato nomine qualem
Hanc ago, de veteri est fabula facta recens.
Quae spectatores bene speratura Nepotes
Quî bene non vestrâ non caruisset ope?
(25) Plaudite, ne careat: quas nunc censebitis, olim
Censurae de me Posteritatis erunt.
Quanquam ego nec metuo quos dant hodierna Catones
Saecula, nec quos est sera datura dies:
Glorior in mediâ non delirasse qwertIuventâ,
(30) Et calidos tepido sanius isse dies:
Unde nec amentes redolentem pagina flammas
Arguet, autoris noxia labe sui;
Nec puer, haec mea sunt, haec Divae vulnera Matris,
Dixerit in quaevis compita versus Amor:
(35) Algeo, nec pudor est: quem charior occupat aestus
Discat ab invidiâ nil timuisse meâ.
Denique nec pudor est quod nos impune Puella,
Nos Puer illaesâ virginitate leget.
Si tamen iste vel illa legent; Quae vestra futura est,
(40) Gratia, sit, rogo, sit gratia vestra, viri
Sin piget immeritae punctum tribuisse Thaliae,
Et videor Theta dignior esse nigro,
Parcite, coelestes animae; clementia divûm est,
Nec titulum justo detrahit illa Iovi:
(45) Ergo ubi tecta volet vestro ludibria nutu
Quae ruet in plagas livida turba meas,
Sola crepet, vestrique adeo, quâ turgeat unâ
Vindice, suffragij destituatur ope:
En caream plausu; jam nuda silentia sat sunt;
(50) Fecerit ad laudes, vos tacuisse, meas.
Hag. 22. 9b. (Nov.)
[CH1624:044]
AEN I. VAN BROSTERHUYSEN
Is mijn Liedjen uytgesongen,
Off den singheren ontsprongen
Door te veel onsinglickheits;
Dese regeltjens bescheids,
(5) Voor de moeyt van langer Brieven,
Bidden uw beleefd believen
Dat het mij gewerden magh
Desen of den naesten dagh,
Die het gaerne wilde dwingen
(10) Over ’t Noorder natt te springen:
Heeft het sprongen in sijn’ staert,
Daer is elck een daelder waerd.
Ludibundus. Hag. 26e. 9b. (Nov.)
[ANTWOORD]
Hier ’s u liedtjen, ongesongen
Is ’t den singeren ontsprongen:
T’is hier vol onsinglickheidts;
Doch te minder danck-bescheidts
(5) Wil ick u niet overbrieven.
’K bid ’t sij u beleeft believen
Dat het nu noch nimmer magh
Missen onsen Leidtschen dagh;
Soud’t ghij ’t om een daelder dwinghen
(10) Over ’t Noorder nat te springen?
Heeft het sprongen in sijn staert,
Hier is elck een croon wel waerdt.
Joh. Brosterhuisen
(27. Nov.)