NEDERLANDSE HELDINNENBRIEVEN |
 |
Heldinnenbrieven vormen een klein maar bijzonder literair genre dat onlangs is herontdekt. In het Nederlandse taalgebied blijken er vanaf de vijftiende eeuw in navolging van Ovidius honderden in versvorm te zijn uitgebracht. Het gaat om zogenaamd vertrouwelijke brieven van beroemde figuren uit de geschiedenis: van Cleopatra tot Maria Magdalena, van Michiel de Ruyter tot Amalia van Solms. Zij proberen op dramatische momenten in hun leven een verre geliefde of intimus te overtuigen. In werkelijkheid komen die ontboezemingen echter niet van de afzenders. De heldinnenbiref is de travestie ten top. Achter veelal vrouwelijke personages gaan meestal mannelijke dichters schuil. Ze dragen bij aan een literair spel door telkens op Ovidius en op elkaar te variëren. Zo ontstaan er complete fictieve correspondenties. Maar het verzinsel zit nu eenmaal ingebakken in het genre, waaraan ook Vondel, Hooft en Bilderdijk zich hebben gewaagd. Wat de briefschrijvers met veel stilistische bravoure proberen te bereiken, is bij voorbaat vergeefs — de droevige afloop van hun leven als koningin, prinses of staatsman is bekend. | |
| Over dit rijke genre schreef Olga van Marion een dissertatie die zij op 6 oktober 2005 in Leiden heeft verdedigd: Heldinnenbrieven: Ovidius’ Heroides in Nederland. De handelseditie van dit boek is verschenen bij Uitgeverij Vantilt te Nijmegen. Het is te lezen bij de DBNL en als pdf bij openaccess.leidenuniv.nl | ||
| De zoogenaamde Heldinnen-brieven, bij de Romeinen en Franschen, naar hunne verschillende uitspraak, Heroîden genaamd, behooren tot eene der bevalligste en aangenaamste dichtsoorten, welke vooral geschikt zijn, om op het hart en gevoel te werken. | ||
| Aldus prijst Hendrik Collot d’Escury in 1830 een merkwaardig genre van brieven-in-dichtvorm aan. Hij spreekt in zijn Holland’s roem in kunsten en wetenschappen over heldinnenbrieven: literaire teksten in de vorm van vertrouwelijke liefdesbrieven van beroemde vrouwen, keizerinnen of koninginnen, prinsessen of staatsvrouwen. De lezer maakt mee hoe zo’n vrouw daarin haar partner smeekt om bij haar te komen. Hij moet terugkeren van zijn verre reis, of zijn nieuwe minnares in de steek laten. Zo’n heldinnenbrief heeft een mooie, rhetorische opbouw. De vrouw vraagt: ‘‘Hadden we dan geen heerlijk liefdesleven? Mis jij de kinderen niet? Als jij niet snel terugkeert, zal ik sterven.’’ In werkelijkheid zijn de brieven geschreven door voornamelijk mannelijke dichters die zich in vrouwelijke karakters inleefden. In Nederland is dit in de loop der eeuwen enkele honderden keren gebeurd, in het Nederlands en in het Latijn. Het werd een echte mode om op die heldinnenbrieven ook weer een antwoord te schrijven vanuit het gezichtspunt van de man. Bekende dichters zijn P.C. Hooft, Joost van den Vondel (die zijn brieven in de pen legde van christelijke martelaressen), Feith en Bilderdijk. Ze lieten zich inspireren door de klassieke dichter Ovidius, die een hele bundel heldinnenbrieven heeft gemaakt, bijvoorbeeld van Penelope aan Odysseus. Ik zou graag alle heldinnenbrieven uit de gehele Nederlandse letterkunde leren kennen en ik doe daarom een oproep aan u om mij te helpen. De verzameling die ik tot nu toe heb aangelegd, omvat 880 teksten: - Nederlandse vertalingen van de Heroides van Ovidius - Nederlandstalige en Latijnse antwoorden op deze Heroides - Nederlandstalige en Latijnse imitaties van deze Heroides, de zgn. heldinnenbrieven. Voor eventuele ‘nieuwe’ heldinnenbrieven houd ik mij zeer aanbevolen! Olga van Marion, Opleiding Nederlands, Universiteit Leiden, Postbus 9515 2300 RA Leiden o.van.marion@hum.leidenuniv.nl Men kan hierna vier lijsten zien: zij bevatten de 880 heldinnenbrieven die wij kennen, gesorteerd op jaar, auteur, adressanten en adressaten: | ||
| 560 van deze brieven zijn uitgegeven door A.J.E. Harmsen en O. van Marion, Universiteit Leiden, met bijdragen van Leanne Aalberse, Daniëlle Alberts, Nienke Averink, Maaike Bakker, Kristi Ballering, Guido van Beek, Sophie Beerlage, Juliette van den Berg, Naomi Boekwijt, Robert Boele, Suzanne den Boer, Natalie Boers, Nina Bouwmeester, Cisly Burcksen, Floor Coert, Laurie van Dam, Noa Diamant, Bram van Dijk, Mike Dobbe, Arjen Dondorp, Annemarie van Dooren, Jaleesa van Druten, Marieke Duin, Berend Eijkhout, Evelien Engele, Inge van Es, Oskar Fernandez, Joanne Fokkema, Marri Geuskens, Matthijs de Graaf, Laura de Grave, Emmiko Groenemeijer, Michelle Groeneweg, Nelleke Groot, Kim van Haperen, Maartje Heiblom, Mariska Heijmen, Roesja van der Hoek, Yura Hollander, Sueandra Hollemans, Lizan van der Holst, Hanneke Hoogendam, Nadine Hoogvelt, Ilona van der Horst, Marijke van der Horst, Jos Houtsma, Dirk Hulst, Ida Huussen, Carina Jansen, Corrie de Jong, Renske de Jonge, Ludo Jongen, Jorrit Kafoe, Suzanne Kennis, Marieke Kettlitz, Paula Koning, Babiche de Koning, Elizabeth Kooman, Caspar Koopman, Jaap Korving, Jodokus Kroezen, Lars de Kruijf, Anna Kruip, Linda Langemaire, Maarten van Leeuwen, Merel Leeuwenburgh, Marieke Leijder Havenstroom, Maaike Lemmens, Lars van Lenteren, Saskia Lubrun, Cora Mallegrom, Daphne Martin, Miou Meer, Els Meeuse, Linda Meijvis, Chrisje Meima, Sibylle Moning, Marit Nijssen, Sanne Okrouhlik, Pim van Oostrum, Daan Overduin, Laura Pearson, Myrna Plasman, Eveline Plenter, Yoni Posthuma, Hans Punt, Bianca Ras, Marieke de Ridder, Klaas la Roi, Julia Roos, Marieke Roozeboom, Marieke van Rijen, Christine van Rijs, Anneke Sanderman, Jennifer Sandig, Haike Schepers, Inge Schipper, Renée Schmidt, Jolanda Simonis, Jeroen Smits, Hanneke Snoep, Thomas Stokman, Annelies Storms, Bianca Strömeijer, Samantha Stroombergen, Uly Suykerbuyk, Jasper Tazalaar, Juliette van Telgen, Cathelijne Timmermann, Myrthe Timmers, Mika Tkauz, Jordi van der Torre, Gerrit van Uitert, Katie Unoki, Debbie Valstar, Marjan Varekamp, Daniëlle van Veen, Suus Venings, Kim Verheij, Marieke Verstraten, Maarten Versteegh, Esther Verweij, Daniëlle Visser, Lisanne Voogt, Deborah Vos, Jonne Voshol, Bibiane Vroegindeweij, Dunja Wackers, Laura van der Werf, Matthijs Werring, Joeri Wiemann, Iris de Wit, Thomas Zijlma en Martine van Zijp. |
 |