Joannes Antonides van der Goes: Marsyas Satyr. Amsterdam 1676.
Uitgegeven door dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
KBH 448 K 120
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

Continue
[fol. π1r]

MARSYAS,

SATYR.

DOOR

J. ANTONIDES
VANDER GOES.

            Provocat & Phoebum: Phoebo superante pependit.
                Caesa recesserunt èa cute membra suâ.
                                                                Ovid. Fastor. Lib. VI.
[Vignet: fleuron]

t’AMSTERDAM,
By PIETER ARENTSZ. in de Beursstraet. 1676.


[fol. π1v: blanco]
[fol. A1r]

MARSYAS,

SATYR.

aen

JOAN PLUIMER.

    PLuimer, die van yver blaekt,
        Om den zangberg op te streven,
        En reets, loflijk voortgedreven,
            Zijt tot zulk een top geraekt,
            (5) Dat gy, als een adelaer,
        Op uw pennen voort gaet stryken,
            En, ontziende geen gevaer,
        Andre voglen nae laet kyken.
            ’K durf my vleyen dat mijn dicht
        (10) U niet zal geheel mishagen,
        Schoon ’t niet kon den toets verdragen
            Van uw oordeel en gezicht.
            Al wat aen de konst ontbreekt
        Zal de vriendschap licht volmaken,
            (15) Die altijt ten beste spreekt,
        Schuw van lasteren en laeken,
            ’T was mijn tijtverdrijf op ’t lant.
            ’K stel het nu in uwe hant.

[fol. A1v]
Minerf, van hooger geest en yver aengedreven,
Had nu* de fluit, die zy eerst had geluit doen geven,
En uitgevonden, weggeworpen in den vliet.
Want alsze by geval haer wangen zwellen ziet
(5) In ’t zuiver spiegelglas van ’t water, met verbazen,
En haren schoonen mont vol plooien, onder ’t blazen,
Weg zegtze, weg van hier gy fluit, mijn eigen vond,
En lust voorheen, zoo lang ’t misbruik my niet misstont.
Maer ’k schatte u zoo veel niet dat ik om u mijn wezen,
(10) Dat maer een Troische wulp heeft, tot zijn val, misprezen,
Mismaeken zouw; en werpt die toornigh in den stroom.
    De Sater Marsyas, hier achter eenen boom
In ’t bloeiend waterlisch en biezen weggescholen,
Komt voort op haer vertrek gekropen uit zijn hoolen.
(15) Hy ziet rontom, verbaest op ’t ruisschen van een blat,
Uit vreeze of zy misschien dien kostelijken schat
Weer haelen moghte, en hem van dat kleinoot berooven.
Nu durft hy zich verwaent een grooten naem beloven.
Nu zal hy zijn gezang, dat onbeschaeft geluit,
(20) Vermengen met den klank van haer verworpen fluit.
Nu zal hyze alle, die niet voor zijn zangen zwegen,
Met zijne waerdigheit en konst verre overwegen,
Of overschreeuwen met zijn onbeschaemden toon,
En zetten op zijn hooft Apolloos lauwerkroon.
(25) Van dees verwaentheit dus tot barstens opgeblazen,
En zwellende als een padde, of kikvorsch, die aen ’t razen,
Nu in haer schor gekrijt den hoogsten wellust vind,
En steekt twee blazen op vol damp en ydlen wint,
Laet hy zich overal op velt en driesprong hooren,
(30) En leid met blijdschap bei zijn onbesneden ooren
Ten dans en reie op dat erbarmelijk muzijk.
Waer vintmen, zeght hy by zich zelven, mijns gelijk?
[fol. A2r]
Wie zal by Marsyas niet wenschen te verkeeren?
Om uit mijn eigen mont zoo groot een konst te leeren,
(35) Die niemant zich verstaet, als ik, als ik alleen.
En schoon ik maek die nu aen anderen gemeen;
Noch zal het my tot een doorluchte glorie strekken,
Dat ik de meester ben in dat geheim t’ontdekken,
En d’overste, die heb den Zangrei aengevoert.
(40) My dunkt ik zie alree nu elk den mont gesnoert,
Die oit vermetel my zouw durven tegenspreeken,
En hun gestraft die naer mijn zangkroon durven steken.
Ten minsten zal ik, by mijn Saters hooggeacht,
En mijne Nymfen hier van allerlei geslacht,
(45) Al wie me in ’t licht durft staen, haest weten klein te maeken,
Met bitter en vol nijt by elk hun konst te laken.
Zoo blijft de glorie als in eigendom verpant
Aen my, en hun, die my navolgende op dien trant,
Zich onder mijn bannier in ’t velt van eer begeven;
(50) En weten, datmen maer moet willen, om te streven
Ten steilte van een konst, daer zoo veel lof aen kleeft.
    Nae dat hy by zich zelfs dit vast besloten heeft,
En zwoegt en rookt alreê van onbesuisden yver,
Treet hy vol moets in ’t velt, en spant zijn kaeken stijver
(55) Dan oit, en blaest en zingt, dat al het lant in ’t ront
Daer van gewaegt, en galmt hem nae. men ziet terstont
De Saters hem, met opgesteken ooren, naeken,
Zich zelfs verwondren, hem navolgen, teffens blaken
Van liefde, om me van hem te leeren zulk een konst,
(60) En overal zijn drift involgen, om zijn gonst.
De Faunen, die zich in het Frygisch bosch onthouwen,
En d’ossedrijvers daer rondom in die landsdouwen,
Staen stom en gaepen op zijn onbekent geschal.
De Nymfjes hooren ’t by den steilen waterval,
[fol. A2v]
(65) Die door het kreupelbosch en ruighte heen komt stroomen.
Maer meest van allen zijn de Saters ingenomen,
Zijn broeders, hem gelijk in drift en onverstant,
Maer niet in konst, waervan hy ver de kroon noch spant.
    Men speelde nu om strijt, of ’t wierd zo uitgemeten:
(70) Elk scheen op ’t heerlijkst van den Zanggeest hier bezeten,
Als was zy hem (noch in het speelen even blint)*
Of aengeërft, of toegeblazen van den wint,
Men vont ’er, die de konst zich waenden aengebooren,
En andren die uit lust alleen hun quamen hooren,
(75) Of uit gewoonte, en van hun eerzucht niet vervoert.
    Maer nu een hooger toon in mijn gedicht geroert.
Nu Febus zangtriomf gezongen, en de pijnen
Des trotsen Saters, die alleen wouw meester schijnen.
    De Boxvoet, by zijn dom gevolg in grooten naem,
(80) Verbeelt zich, tot de konst is hy alleen bequaem.
Hy daegt elk even stout om tegen hem te speelen.
En komt’er een, zijn Konstgenootschap spart hun keelen
Al tevens open, schreeut hem voor verwinnaer uit,
En dat hy best verstaet de wetten van de fluit.
(85) Dies waegt hy ’t eindlijk om Apol zelfs uit te dagen.
Die kan niet langer dees vermetelheit verdragen,
En neemt den speelstrijt aen. de Faem verbreit het voort.
Des komt het al by een wat garen zingen hoort.
De tijt is vast gestelt. het speelperk uitgekoren
(90) In ’t ronde, om best het spel en zang te konnen hooren.
Men stelt de voorwaerde in van ’t ongelijk geding;
Dat die de zege wint, den overwonneling
Mach straffen nae begeerte. elk wacht nu met verlangen
Wie d’eerkrans zal in dit vermaert geschil ontfangen
(95) Zy kiezen wederzijds de rechters van den strijt;
Apol, uit zijn gevolg, die, zonder zucht of nijt,
[fol. A3r]
Onzijdigh, hem die ’t wint den lauwer zullen geven,
Alsamen konstenaers in die muzijk bedreven.
De Boxvoet had gelijk getal van zijn gebroet.
(100) Dus quamenze aengetrêen. den Sater scheen de moet
T’ontzinken. want men zach hem om het hooft verbleeken
Tot aen zijn hoorens toe. nu zouw hy ’t laten steeken
Indien hy kon. maer ’t is beslooten, en moet voort.
Men vlijt zich neder op zijn plaetze, elk zwijght en hoort.
(105) In ’t midden hanght de krans om ’s winnaers hooft te kroonen,
Als Marsyas met schorre en ongelijke toonen,
Begon te blazen en te bulken, dat het kreet,
De gruwende ooren quetste, en door het harte sneed.
Men ziet hem op de fluit zomtijts de vingers roeren;
(110) Terwijl hy zingt de straf der Lyciaensche boeren,
En hoeze door Latone in vorsschen zijn verkeert:
Omdatze de godin, hoe ernstich zy ’t begeert,
Een hantvol water, noch met schelden zelfs, ontzeggen.
Maer hy weet noch zijn stem noch klanken te beleggen,
(115) Hy hapert reis op reis, en breekt met veel geschals
En wiltzang zonder konst, zijn vorsschezang den hals.
    Hier op begint Apol, tot yders vergenoegen,
Zijn lieffelijke stem by zijne konst te voegen;
Hy lokt de zielen, als verlieft, ten ooren uit,
(120) Terwijl zy danssen op zijn goddelik geluit.
Hy zingt hoe Niobe gestraft wert door zijn schichten,
Toen zy vermetel voor geen godheit wilde zwichten,
En al haer huis tot aen den gront toe uitgeroeit,
En door zijn eedle wraek haer hovaerdy besnoeit.
    (125) Rampzaelge Marsyas begint nu reets te beven,
Te poplen: want Apol de Zangkroon wort gegeven.
Hy buigt nu vruchteloos zijn horens neer in ’t stof,
Kermt om genade, en geeft hem zijn verdienden lof,
[fol. A3v]
Apollo grijpt hem aen, die krijsschende en verlegen
(130) Uit dodelijken anxt, om hulp ziet t’aller wegen.
Hy grijnst vergeefsch, en spalkt twee blikken op vol gloet
En vier, en schreit, en zweet uit dootschrik, stremmend bloet
En etter. altemael de Saters aen het huilen,
Gaen zich uit schaemte, en vrees voor d’eige straf verschuilen.
    (135) Hy wort met touwen vast gevleugelt aen een boom,
En levendigh gevilt: terwijl hy in dien schroom
Asgrijslijk schreeut. helaes wie kan dees pijn verdragen!
Vervloekte hoogmoet gy bescheert my deze plaegen.
Ik moet mijn lastering en schelden, zonder maet,
(140) Uitwisschen met mijn bloet. hoe scheurtge in dezen staet
My van my zelven af! ’t beroutme. och staek dit snijden!
De fluit is my niet waerd zoo veel om haer te lijden.
Maer Febus luistert niet: en vilt van ondren op,
En haelt de ruige huit hem over zijnen kop
(145) En ooren heenen, dat gewricht en ribben kraken.
De spieren volgen nae. hy schijnt met root scharlaken
Van top tot teen geverft. het bloet guist van zijn leen.
Men ziet de zenuwen en aders doorgesneên,
En ’t zwoegende ingewant zich krimpen en bewegen.
(150) Hy balkt luitskeels. tot hy van flaeuwte neêrgezegen,
De kracht verliest, en sterft een pijnelijke doot;
Die andren toe leert zien, om niemant meer zoo snoot
Te schenden, en alleen de vlag te willen voeren,
En aerde en hemel tot zijn dwaesheit te beroeren.
    (155) De Saters schreiden om zijn gruwzaem ongeval,
En vulden bosschen en gebergt met rouwgeschal.
Voornamelijk Liceet, die vreesde mee gebonden
Te worden, want hy had een vorstenbruit geschonden
Voorheen, hoe zeer zy kermde, en deerelijk verkracht.
(160) En Forbas, die van hem altijt was groot geacht,
[fol. A4r ]
En best naer hem geleek. het bloet, in ’t zant gedropen,
Was in een’ boezem weer beneên byeen gelopen,
En daer met andere vergadert en vergroot,
Quam eindlijk bruisschen uit des aerdrijks diepen schoot,
(165) En vloeit door Frygien, als een der klaerste beeken,
Mee Marsya genoemt, en laeft die vruchtbre streeken,
En laet een zegen nae waer datze heenen stroomt:
Want die gestrenge straf zijn lastren heeft betoomt.
Maer noch zijn veel te klein, hoe groot en ruim, zijn plassen,
(170) Om zijne smetten van verwaentheit af te wasschen.


    In magnâ civitate hoc quoque genus invenitur, qui meliores obrectare malint, quam imitari: & quorum similitudinem desperent, eorundem affectent simultatem: scilicet uti qui suo nomine obscuri sunt, meo innotescant. L. Apul. Florid. lib. I.

[fol. A4v: blanco]
Continue

Tekstkritiek:

vs. 2 nu er staat: in
vs. 71 blint) er staat: blint.)