Joannes Antonides van der Goes (1647-1684): Gedichten. Herdruk, Amsterdam 1705.
Het voorwerk, de Ystroom, Trazil en de Mengeldichten.
Uitgegeven door dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Met bijdragen van Paula Koning en René Yzendoorn.
Facsimile bij Ursicula
Zie ook het Leven van Antonides van der Goes door David van Hoogstraten (1714, met portret van de dichter)
De verzamelde gedichten van Antonides zijn gedrukt in 1685, 1699, 1705, 1708, 1714, 1730, 1735 en 1748

[fol. π1r]

GEDICHTEN,

VAN

J. ANTONIDES,

vander GOES.

Tweeden Druk.

[Vignet: Ingenio et industria]

t’AMSTERDAM.
                                       
By NICOLAAS TEN HOORN,
Boekverkooper, over ’t Oude zeids Heeren Logement, 1705.

Continue
[fol. π1v: blanco]
[fol. π2r]

Aen den

LEEZER.

Dit werk, aldus by een verzamelt, wert aen u, gunstige Leezer, in zoodanigen ordre vertoont als wy, na de waerde en grootheit der gedichten, hebben gedacht te behooren: Want indien wy na de jaren, waer in ze gebooren zijn, die hadden geschikt; zoo had het TREURSPEL, dat nu het laatste gestelt is, en zommige andere gedichten, in de korte beschryving van ’t leeven des Dichters aengeweezen, de voorrang moeten hebben; daer wy nu de YSTROOM, als het voornaemste en volslagenste werk, hebben voor aen gezet. De volgende gedichten, voor het meerder deel, onder haere hoofttytels gebragt, zyn, zonder opzicht van tyd, na dat ze aen meerder oft minder Perzoonen van aenzien toegeëigent, of grooter van uitbreiding waren, achter elkander gevoegt, alleen met het Jaergetal onderscheiden. Wy hebben die omzichtigheit gebruikt, dat wy de gedichten zyner eerste jeugd verscheidemaal hebben overzien, om ons oordeel met dat van andere beminners der Poëzy, zich des verstaende, overeen te brengen, onderzoekende of ze, om by zyn werken gevoegt te werden, proef konden houden: want wy meynen dat de naem van ANTONIDES, of het luttel getal zyner jaren waer in het gedicht was, het gebrek niet zou konnen goed maken. Wy hebben dan zo veel in ons is, alleen gezien op de gedichten die zich zelven konden verdeedigen, zo om den invloed van fraeye gedachten, rykdom van tael, als de waerdey der vaerzen zelve. Wy zouden noch veel gedichten hebben kunnen bybrengen, onder [fol. π2v] een andere naem op verscheide tyden uytgegeeven; doch om reeden, als zynde in alle haar deelen niet zuiver en ongeschent gebleeven, naergelaten. Dierhalven achten wy dat niemand, onder hoedanigen voorgeeven het mogte zyn, eenige gedichten, buyten deeze, voor die van ANTONIDES zoude kunnen aanwysen, als die met de geenen, alhier te zamen gebragt, geene overeenkominge hebben, en dus met recht van de zyne bijven afgezondert. Meer had ik t’uwer onderrechting niet te zeggen.         Vaert wel.

___________________________


Byvoegsel

Tot onderrigt, voor dezen tweden druk.


IN dezen Druk, is geen andere verandering gemaakt, als dat alles in een deel agtermalkander geschikt is. De Y-stroom, als het voornaamste werk is voor aan geplaast, welke gevolgd werd, van ’t Treurspel Trazil, en dit weder, van ’t vervolg zyner vaersen op verscheide voorvallen, als de Lof, Lyk, Graf en Mengeldichten. Het Leven des digters, mitsgaders eenige vaersen t’ zyner lof, blyven voor aan; vermeerdering is ’er niet by als alleenlyk desselfs afbeeldsel. Op spel of leesfouten, heeftmen zo veel agt gegeven als mooglyk was; is ’er hier of daar een ingeslopen we verzoeken den Lezer dat hy die gelieft over ’t hoofd te zien.


[fol. †1r]

HET

LEVEN

van

JOANNES ANTONIDES vander GOES,

HOewel het van weinig belang is te weeten, de geboorteplaets en opvoeding van een Schrijver, die door zijne gaven zich een naem heeft verkreegen; zoo schijnt de nieusgeerige niet voldaen te zijn voor dat hy hier van eenig bericht ontfange. Ik zal dan zeggen, om deeze te vergenoegen, dat JOANNES ANTONIDES in het Zestienhondert zeevenenveertigste Jaer, den darden van Bloeimaent, ter GOES in Zeelant is gebooren, en ontrent vier Jaren daer na, met zijne Ouders, Antoni Jansen en Magdaleena Steenaerts in Amsterdam quam woonen; daer hy na verloop van eenige Jaren, in de Latijnsche school, onder de opper-toezicht van den vermaerden Adrianus Junius wierd bestelt. Deeze beginzelen, ondersteunt, door eene byzondere onderrechting in de Latijnsche en Grieksche tael, van den geleerden Jakobus Coccëus, voor deezen Konrektor in de Latijnsche schoole te Haerlem wierden, om het jonge verstant tot alle weetenschappen bequamer te maken, noch meer versterkt met de vijf eerste Boeken van Euklides te leeren verstaen, daer d’ uitneemende Wiskunstenaer Abraham de Graef, hem in onderwees.
    Hiertusschen schikten en kneeden deeze oeffeningen*zijnen geest, die uit eigen aert gewillig en vaerdig was, tot verscheide heblijkheeden, waeronder zijn geneegentheit tot de Poëzie, boven andere uitstak: want zijne leerbeurt niet verzuimende, gaf hy aen zijne Latijnsche gedichten alreede eenigen luister.
[fol. †1v]
    De schoolen dus hebbende doorgegaen, hield hy zich in zijne oeffeningen, die het leeren der taelen hem aen de hand gaven, beezig. doch de lust tot de Latijnsche Poëzie veranderde, door het leezen der werken van de heeren Hooft en Vondel, in eene geneegentheit en yver tot de Nederlandsche dichtkunst, om, na den trant van den uitsteekenden Joost vanden Vondel den Zangberg op te klimmen. Onder de eerste proeven daer van zijn te tellen eenige vertalingen uit Horatius, en zommige andere gedichten dat eigen vindingen waren. hierop volgde het voltojen van zijn Treurspel, TRAZIL, of Overrompelt Sina, dat zommigen, die het geleezen hadden, oorzaek gaf den Heer Vondel te beweegen dat hy de eerstelingen zijner dichtkunst opname, om hem, ontrent achtien Jaren oud, moed in te spreeken. Ook quam hy hem daernae, om zijnen yver te voeden, zeggen, dat hy, uit zijn Treurspel eene spreekwyze ontleent, en in zijn Zunchin, dat ook een Sineesch Treurspel is, had overgebragt, ’t welk breeder in het Leeven van den Heere Vondel, in het tweede deel zijner Poëzie, wert verhaelt.
    De lust, geduurig opwakkerende, gaf hy verscheide gedichten, niet veel verschillende in tijt, aen het licht: gelijk aen George Hoyer op het verbond der Deensche Majesteit en hare Hoogmoogende, De Neederlaeg der Turken, het tweede Burgermeesterschap van den Heere Lambert Reinst, en andre; daer na De Teems in Brant: welk gevolgt wiert van het gedicht in ’t Jaer Zestienhondertzeevenenzestig op de vreede met Engelant, genaemt Belloone aen band. dit was eene aenzienelijke schets van des jongelings bequaemheit in dit dichtkunst; ’t geen’ ook van den Heer Vondel wierd gepreezen, met te zeggen aen de Vader, die hem een van die gedichten had gezonden, dat hy van verwonderinge, als voor het hooft geslagen, openhartig beleed noit beeter te hebben uitgegeeven, en dat hy het met zijnen name wilde onderteikenen: hem verscheide malen noemende zijnen zoon in de kunst.
[fol. †2r]
    Dus voortvarende, en overweegende zijne krachten, begon hy op te stellen zijnen Ystroom, in vier boeken begrepen zich spoeiende, om het werk volslagen en uitgevoert te zien, eer het Jaer van eenenzeeventig ten einde was; om datmen bystere donkere wolken zag opkoomen voor welker nederstortinge, alzoo die over de vereenigde Nederlanden scheenen te hangen, men met reeden beducht was, en die aen zijn werk een geheel ander aenzien zou kunnen geven, gelijk de uitkomst dat naderhant heeft geleert. In dees tijt quamen verscheiden tooneelspeelen in druk, zamen gestelt door zeeker kunstgenootschap, daer ANTONIDES toen mede een lit van was, en aen zommige van de zelve eenige deelen had gedicht, als in Agrippa, Koning van Alba, Oroondates en Statira, de gelijke Tweelinge uit Plautus en het spokend Weeutje; maer om eenige reeden daer van afgescheiden, maekte hy dat de Ystroom, volgens zijn voorneemen op de behoorlijke tijt uitquam.
    Geduurende den oorlog met Vrankrijk nam hy voor zich meer te oeffenen in de kennisse der Medesijne; terwijl hy daeglijks, van veele naemruchtige beminnaers der dichtkunst, door het werk van den Ystroom opgewekt, bezocht wierd; onder welke geensints de minste was den weleedelen Heere Diederijk Buizero, gelijk ook hunne byzondere genegenheit lieten blijken de achtbare Heer ]oan Six, de Professor Francius, Mr. Laurens Bake van Wulvenhorst, Joan van Broekhuizen, Joan Pluimer en meer andre, beneevens den ouden Heer Vondel, die naulijx eenen dagh liet voorby gaen, zonder ANTONIDES de eer van zijn bezoek te geeven; inzonderheit als hy ziek was, ’t welk hem, om zijn teedere gestalte, bywijlen ten deele viel, doende vlijt om hem zijnen moed frisch en wakker te houden: gelijk hy hem, in zulk een stand vindende, door eenige genuchelijke vertellingen, wat minder aen zijn ongemak deed gedenken.
    Toen Uitrecht van de Fransche troepen bevrijd was, begaf hy zich aldaer in de hooge school, om zijne kennisse in de geneeskunde wijder voort te zetten; tot hy met den tijtel van [fol. †2v] Dokter inde Medecijne wierd vereert. op welke bevorderinge, de meergemelde Heer Joost vanden Vondel, hem dit volgende gedicht toezond:

Op de

Draeyinge van het hooft,

Verweert

Door den geleerden JONGELING

JOAN ANTONI GOEZENAER:

Toen hy ter Artsenye wiert ingewijt in de doorluchtige
hooge schoole t’ UYTRECHT.

        DE schrandre GOEZENAER komt hier op stoel verweeren
            De draeying van het hooft, die brein en zinnen plaegt.
        Hy toont hoe ydele verbeeldingen ons deeren,
            Wanneer d’ontstelde maegh de dampen opwaert jaegt;
        (5) En d’oogen schrikken voor de spooken en grimmassen,
            Als ryzende uit den poel des afgronts dootsch en naer:
        Maer nu een wijser eeuw dees dwaling is ontwassen,
            Loopt elk, die leeren wil by vroeden; geen gevaer.
        Laet ’s Bisschops hanen vry uit alle toorens kraeien,
            (10) En wekken ’t gantsche Sticht, zoo wijt het is bekent.
        Waerom? al d’aertkloot schijnt rondom de zon te draeien.
            De geest van Kartes leeft nu in zijn element:
        Want schoon neuswijzen dit bekommerlijk geloofden,
            En lang weêrstreefden dat by elk onmooglijk scheen:
        (15) Nu blijkt het openbaer aen ’t draeien van de hoofden.
            De wijsten staen verbaest, en als verkeert in steen.
        Het rechte middelpunt der werrelt is gevonden.
            Voor zulk een’ nieuwen vont verstommen ’s werrelts ronden.
J. v. VONDEL.
    Hy keerde, dit verricht hebbende wederom na Amsterdam; na dat hy kennisse had gemaekt en namaels gemeenzaem onderhouden, met den voortreffelijken Joannis Georgius Grevius, en Doktor Henrik van Zolingen, gelijk aen twee gedichten, daer hy in het eene, den Lof der geleertheit, en in het andere die van de eenzaemheit ophaelt, te zien is. het is waer dat hy zich al eenigen tijt van te vooren had bereit tot een [fol. †3r] werk van langen adem, waeraen hy scheen al zijn overige tijt te willen besteeden, betreffende het leeven van den heiligen Paulus, dien grooten Leeraer der heidenen, ’t geen hy in twaelf boeken wilde verdeelen, om te proeven hoedanigen Poeëtischen toon men die heilige stof konde toepassen; maer door veele tusschenkomende verhinderingen, wierd eerst het beginzel gestuit; en, eindelijk, wachtende op ryper Jaren en vaster gedachten, om ontrent geene der vereischte noodzaekelijkheeden, in zulk een werk, te missen, verder uitgestelt. Dat hy eevenwel zijne dichtaeder, zuiver en nergens in bezweeken, heeft behouden, en dat geen onvermoogen d’ oorzaak van deeze opschortinge zy geweest, daervan kan het Lijkgedicht, op de dood van wijlen den Heer Vondel, daer zijnen eedlen geest niet min schoon en leevendig in voorkomt, als in eenige der voorgaende werken, tot een zeeker bewijs verstrekken. Ook is ’t den kunstbeminners overvloedig gebleeken welk een rijkdom van gaven in de Poëzie hem was meedegedeelt, en hoe ver zijn magt hem had kunnen brengen, indien zijne beletzelen minder hadden geweest.
    Den Ed: Heere Diederijk Buizero, van Vlissingen, daer hy Sekretaris en Raet was, in de Admiraliteit op de Maze tot Rotterdam geroepen; diende zich van de eerste geleegentheit om ANTONIDES aldaer met een ampt te begunstigen, om, onder eene eerlijke inkomste zijnen dichtyver een spoor te geeven. Gelijk hy hem vorderde voor eerst, met Dokter, en daer na eerste Klerk te zijn ter Sekretarie aen dat Hof, met toezegging van hem, in tijt en wijle, meer voordeelen toe te voegen. In deeze waerneeming onleedig, begaf hy zich in houwelijk met Suzanna Bormans, Zuster van den Predekant Petrus Bormans; latende bywijlen eenige vruchten van zijnen geest te voorschijn komen, gelijk in zijne werken is na te speuren: altyt vergezelschapt met dat voornemen, zoo hy de handen mogt ruimer krijgen, het leeven van den Heiligen Paulus, onder den name van PAULINADE, uit te brengen. Den ouden Heer Vondel zeide eens, zoeteljk schert- [fol. †3v] zende, na de wijs van spreeken by de Roomsgezinden gebruiklijk, Antonides, gy moet met uwen Paulus voortvaren, gy zult ’er veel by verdienen: want hy is een’ grooten Heilig. Doch zijn leeven, vol geest en vier, beslooten in een zwak lichaem, gaf blijken na allen schijn, van geen hoogen ouderdom te zullen bereiken. Hy wierde meermalen vermaent zijn werken in ordre te schikken, en zelf, onder zijn opzicht, uit te geeven; maer hy weigerde zulx altijt, zoo uit andere inzichten, [* Zie p. 285.] als om dat hy dezelve met eenig nieuw werk, van geen minder waerde als de Ystroom, voornam te vergrooten.
    Eindelijk is hy, na een zwaer overval van bloeden, door sterk hoesten, zoo het scheen, veroorzaekt, in eene ziekte gevallen die hem met een doodelijke pyn, zijn keel zeer fel ontsteekende, aengreep; maer na weinige dagen lijdens verminderende, beloofde men zich wederom eenige hoop van herstelling. Hy betuigde aen zijne Vrienden, echter, die hem quamen bezoeken, dat hy zich allang tot zijne verhuizinge, na een beeter, had gereet gemaekt. waerop een koorts, die hier korts op volgde, en zeedert nimmer af ging, van zijne weederopkomste deê wanhoopen: gelijk hy, ten laetsten geduurig afneemende, met vol verstant, op den achtienden van Herfstmaent, in het jaer Zestienhondertvierentachtig, quam te overlijden.
    Hy was van aert en natuur vroolijk; In reedeneering klaer en lieflijk, een ygelijk geerne verplichtende.
    Hy wierd, eenige uuren na zijne verscheidinge door B. Vaillant, anderzints niet ongelukkig in wel te doen gelijken, uitgeteikent; doch naderhand door den vermaerden R. de Hooge die hem zeer nau had gekent, misschien uit eenige overeenkomste die de Poëzie heeft met de rijke gedachten zijner teikenkunde, gebracht in die stant gelijk men die afgedrukt ziet.
    Verscheide Liefhebbers en begunstigers zijner Poëzie hebben hem met Lijk-en-Grafdichten* willen vereeren, gelijk dezelve den Leezer, hieraen volgende, werden meegedeelt.


[fol. †4r]

LOF, LYK, en GRAF-
DICHTEN

OP

JOANNES ANTONIDES
VANDER GOES.


[fol. †4v: blanco]
[fol. ††1r]

Op de

GEDICHTEN

Van de HEER

DR. J. ANTONIDES
vander GOES;

Na zyn overlyden by een verzaameld,

Door zyn Vader

ANTONY JANSZ.

DE Goesche Zwaan, alom te kennen
    Aan zyn verheeve en vlugge vaard,
Beweegd voor ’t laatste borst en pennen,
    En vliegt al zingend’ hemelwaard.
(5) Het aardryk kon niet meêr omvangen
    Zyn groote geest, dat was te kleen
Voor zyn doorluchtige gezangen,
    En luister vol bekoorlykheên.
Hy, waard in klaarder licht te praalen,
    (10) Blinkt aan ’t gestarnte uit onze dag.
Maar, och! de Zangberg mist zyn straalen,
    Zy schud en beefd van zulk een slag:
En wie zou niet voor eeuwig klaagen?
    De Maas, en ’t Y hiel ’t rouwkleed aan,
[fol. ††1v]
(15) Het koor der dichteren verslaagen,
    Zach niemand bly ten reije gaan,
Men sloeg de maat met schreijende oogen,
    Zo met Apolloos dubb’le zoon,
Dien duitsche Maro! was vervloogen
    (20) ’t Geluit van zyn vergoode toon.
Wy misten die gewyde gaven
    Van zyn vernuft, met geen gezigt,
Noch geen gedachten na te draaven,
    Och! ja, vergeetelheid had licht
(25) Die ryke schat, wel waard te looven,
    Gelyk Prometheus ’t heilig vuur,
Al te onbedachtzaam durven rooven,
    Wat stond die schaâ gantsch Neêrland duur!
In honderd eeuwen niet te boeten,
    (30) En ’t zou in honderd jaar misschien
Dat groot geluk niet weêr ontmoeten
    Van zulk een Licht der kunst te zien,
Indien zyn Vader uit ontfarmen,
    Het deftig dicht, zo waard geacht,
(35) Niet had getrokken uit haare armen,
    En ’t leet van zyn verlies verzacht.
Die groote Zoon, ten top verheven,
    Krygt nu door ’t vaderlyk beleid,
Ten tweedemaal het lieve leeven,
    (40) Geheiligd aan de onsterff’lykheid.
Dien Phenixdichter is herbooren,
    Hy leefd en is niet dood, ô neen!
[fol. ††2r]
Hy streeld noch yder ’t hart door de ooren,
    Als Prins der maatzang aangebeên,
(45) Daar hy op vleugels van zyn dichten
    De lucht doorzweefd, en met zyn taal,
En trant doed alle toonen zwichten,
    Ja, als een schelle nachtegaal,
Aan velden, vlieten, bosschen, boomen
    (50) De beurtzang leerd, en keur van stof
Uit zyn vermaarde luit laat stroomen
    Waar de Echo wedergalmt zyn lof.
Of steld hy zyn gewyde snaaren,
    Als een Arion, op de zee,
(55) Straks stillen winden, lucht en baaren,
    ’t Word alles op zyn toon gedwee,
De zeegoôn en godessen danssen,
    Bekoord van ’t hemelsche muzyk,
Op ’t vlak der zilv’re waterglanssen.
    (60) Wie ziet, wie hoord ooit zyns gelyk,
Als hy de krygstrompet laat klinken,
    Der helden lof, in stryd op stryd,
Doed eeuwig aan de starren blinken,
    Als een Homeer van onze tyd?
(65) Hoe schaatt’ren al Neptunus zaalen,
    In ’t midden van het krygsgeschreeuw,
Wanneer hy zingt het zegepraalen
    Van Hollandsch fiere waterleeuw!
Steekt hy by ’t licht der vredevonkken
    (70) Zyn zanglust aan, men ziet terstond
[fol. ††2v]
Bellone aan band volmaakt geklonkken,
    Hy sluit dat bloedig spook de mond,
En brengt gevoelen in de steenen,
    Gelyk Amphion, daar zyn Lier
(75) Helpt ’s grooten Vondels Lyk beweenen:
    Met welk een kracht van heilig vier
Kan hy dien Rynzwaen eevenaaren,
    Wanneer hy aan Palermos strand
Laat Michaël ten hemel vaaren,
    (80) Op ’t dreunen van zyn oorlogstrant,
De geest van Sofokles, verreezen
    In zyn Trazil, voerd aan den dag
Wat zyn verstand, alom gepreezen,
    In treurtooneelgedicht vermag.
(85) Indien ’t hem lust weêr zacht te kweelen,
    Hoe vroolyk, aangenaam en zoet
Weet hy ’t verliefd gehoor te streelen,
    Te schilderen de minnegloed,
Op Nazoos dichtspoor, met behaagen
    (90) De bruid en bruigom hand aan hand,
Op wieken van de min gedraagen,
    Te zingen naar het ledekant.
Elk is verpligt aan zyne klanken;
    Maar wie zyn onwaardeerb’re geest
(95) Grootmoedig eeren moet en dankken,
    ’t Past u, ô Ystroom, allermeest,
U, die zo lang uw baaren bruisschen,
    Om uw geduchte Waereldstad,
[fol. ††3r]
En uw vermaarde wapenkruissen
    (100) Zich spieg’len in ’t doorluchtig nat,
Uit uwe kruik in zee gedreeven,
    Uw kroon de zon in ’t aanschyn blinkt,
Ziet uwe roem en magt beschreeven,
    Door hem, met onuitwisbaare inkt,
(105) U kroonende als monarch der vlieten;
    Wilt dan deze Orpheus van ons land,
Uit louter goud naar ’t leeven gieten,
    En laat zyn Beeldtenis uw strand
Verëeuwigen, gelyk zyn dichten,
    (110) Van waar hy, als een baak in zee,
Uw koopvaardyvloot noch zal lichten,
    Door wind en stroom, van ree tot ree;
Terwyl zyn lof zal eeuwig leeven
    In deze blaân, en met zyn Naam
(115) Langs zee, langs lucht en landen zweeven,
    Door duizend monden van de Faam,
En duizenden geleerde tongen,
Van zyn gedicht nooit moê gezongen.
KATRYNE LESCAILJE.


[fol. ††3v]

Op de Afbeeldinge van

JOANNES ANTONIDES.

ZIet hier ANTONIDES nae ’t leven afgebeelt,
    In wien de rechte zwier van Neerlands dichtkunst speelt,
Een Phenix uit wiens asch geen andre licht zal rijzen:
    ’t Zy hy trompette in ’t velt of neurie in het groen;
(5) En zet een schoonen toon op allerhande wijzen;
Maar zoo vermaert een geest na zijn waerdy te prijzen,
                Is alles wat Apol kan doen.
D. BUIZERO.


Op de

GEDICHTEN

Van den

Hoogdravenden en Geestrijken Poët

JOANNES ANTONIDES vander GOES,

Na zijn dood, door zijn Vader by een vergaderd.

ZO is die Geest, zo braef, zo eêl, zo groot,
    ANTONIDES, de prins der dicht’ren doot!
Dat helder licht van Neerland, uitgeschenen;
En, als een rook, uit ons gezicht verdwenen!

    (5) O neen, ik mis. hy rijst ter grafzerke uit,
    En leeft op nieuws, gelijk een groene spruit,
Of Fenix, uit zijn eigen asch geboren,
En laat zich weer, gelijk voor heenen, horen.

[fol. ††4r]
    Daar zie ik hem: daar komt, daar komt*hy aan,
    (10) Gelijk een schoone en witgepluimde zwaan
Door menigte van dorpen en van steden,
Den Rijnstroom af, komt zakken na beneden.

    Daar drijft hy op zijn wieken door de lucht;
    Daar vaart hy voort, en neemt een hooger vlucht,
(15) En, zonder lang te dralen of te marren,
Vliegt hemelwaarts, en zet het na de starren.

    Daar keert hy weer te rug, daar strijkt hy weer,
    En zet zich op de boord des Amstels neer,
En tart met* zang en liefelijke tonen
(20) De zwanen, die Maeanders boord bewonen.

    Verlekkert op het goddelijk geluit,
    Steekt de Amstelnimf het hooft ter biezen uit,
En blijft met onverzadelijk verlangen
Aan ’s Dichters mond en gulde lippen hangen:

    (25) Het zy hy zingt van Venus en haar zoon,
    En kroont de bruid met eene mirtekroon;
Het zy hy treurt met treurigen en droeven,
En troost de geen die hulp en troost behoeven:

    Het zy hy voert op ’t koninglijk toneel
    (30) Trazil, de bron van Sinaas lantkrakeel,
Met al de magt der hollende Tartaren
Den vorst Zunchin in zijne kroon gevaren:

    Het zy hy blust d’ontstokene oorlogsbrand,
    En legt Belloon, dat ongedierte, aan band,
(35) En lokt de Vreê, daar ’t oorlog voor moet zwichten,
Ten hemel uit, door zijne toverdichten:

[fol. ††4v]
    Het zy hy draaft en steigert na de Zon,
    Op ’t vliegend paard van prins Bellerophon,
En reist in ’t kort door alle ’s werelds oorden,
(40) Na Oost en West, na Zuiden en na Noorden:

    Of zich begeeft in ’t diepst van ’t Zeegevegt,
    Daar vloot aan vloot en boord aan boord gehegt
Den anderen doen zinken, branden, roken,
Dat d’aarde beeft en al de golven koken.

    (45) My dunkt ik hoor van ver het naar geluit,
    En vang de klank die op de duinen stuit:
My dunkt ik zie in’t midden van de baren,
Die in de grond, en die ten hemel varen.

    Bedrieg ik my, of zie en hoor ik wel?
    (50) Ik hoor en zie het bloedig oorlogspel,
Het droef geschrei van mannen en van vrouwen,
De blixem en de donder der kartouwen.

    Daar ginder zie ik ’t onweer komen aan,
    Daar hoor ik een afgrijselijke Orkaan,
(55) En alle vier de winden los gebroken
De Zee op ’t felst bespringen en bestoken.

    Als ’t hem gelieft, is al de zee ontroert,
    En hemelhoog tot aan ’t gesternt gevoert:
Als ’t hem gelieft, is ’t onweer aan ’t bedaren,
(60) De Noordewind ten kerker ingevaren.

    Dat is na eisch* de dingen afgemaalt,
    Dat is het hart ten boezem uitgehaalt,
Dat is Natuur geschildert na het leven,
Dat is de konst ten hoogsten top geheven:

[fol. †††1r]
    (65) Dat heet, door zang de stenen, grof en zwaar,
    Te leiden en te stap’len op elkaar;
Dat heet, het vee en wilde beesten temmen;
Dat heet, de Zee en woeste golven kemmen.

    Zo zong weleer, met ongehoorde zwier,
    (70) Arion op zijn goddelijke lier,
En streelde ’t oor, en kittelde de zinnen
Der lang op hem verliefde Meereminnen:

    Zo zong weleer, op ’s vaders gulde toon,
    Calliopes en Phoebus groote zoon,
(75) In ’t midden van de dieren en de boomen,
Op Strymons rand en Hebrus groene zoomen:

    Zo zong weleer de stichter van de stad,
    Die Kadmus naam, Amphions muuren, had,
En deed het volk, ja steenen zelf, vergaren
(80) Op de eerste klank der koninglijke snaaren:

    Zo zong by ons, op geene mind’re trant,
    De Goesche zwaan, berugt door Nederland,
Die ieder met zijn zangen kon bekoren,
En gaf de zee, het bosch, de steenen ooren.

    (85) Wat is het Land, aan ’t heerelijk gedicht
    Des braven mans, wat is het Y verpligt,
Dat voor geen Teems, geen Seine, of Taag te strijken
Geen wateren in glory hoeft te wijken?

    Zijn zoete zang had Amstels burgery
    (90) Maar eens gehoort; zijn naam, gelijk als hy,
Was doot, en in vergetelheid gekomen,
Had ’s Vaders zorg dit Werk niet ondernomen.

[fol. †††1v]
    Hy die hem eerst het lieve leven gaf,
    Doet na zijn dood hem rijzen uit het graf,
(95) En geeft op nieuws, het geen hy had gegeven,
Ten tweedemaal zijn Zoon het lieve leven.

    Hy zamelt en vergadert, hier en daar,
    De kostelijke scherven by malkaar;
Hy schift en scheid de stukken en papieren,
(100) En vlegt zijn Zoon nooit dorrende laurieren.

    Dus zag men eer zijn zoons verstroide leên,
    Van klepperen en raderen vertreên,
Op ’t eenzaam strand, by ’t barnen van de baaren,
De vader van Hippolytus vergaren:

    (105) Dus rukte Apol zijn Zoon uit ’s moeders schoot,
    En trok hem uit de klaeuwen van de dood:
Hy schonk hem ’t licht, en deed hem roem behalen,
Van daar hy rijst, tot daar hy weer gaat dalen.

    Gy leeft dan ook, door ’s Vaders nyv’re hand,
    (110) O Goezenaar, o roem van Nederland,
En krijgt van hem, voor ’t geen gy hebt verloren,
Een beter gift dan hy u gaf te voren.

    Het leven dat u nu te leven staat,
    Van eed’ler aart, van heerelijker draad,
(115) Dat Phoebus zoons zich na hun dood beloven,
Kan niemand u, noch tijd, noch dood, ontroven.

    Zoo ver het Y den volk’ren is bekent,
    En door het zout zijn steven keert en wend,
Zal uwe faam, met Amstels schatten, groeien,
(120) En meer en*meer, in alle landen, bloeien.

[fol. †††2r]
    Uw groote geest, wien ’t lichaem viel te kleen,
    In ruimer lucht, in beter lucht, getreen,
Zweeft nu op geen vergankelijke schachten,
En rent door ’t blauw op enkele gedachten.

    (125) Leef lang, leef lang, tot Y en Amstels eer,
    Men zette u by den grooten Vondel neer,
En late u beide, in ’t midden onzer vlieten,
Een beeld, gelijk het Rotterdamsze, gieten.

    Of is u dit niet eers genoeg gedaan,
    (130) Men doe de Goesche en Agrippijnsze Zwaan,
In geenen deel, by die’er staat, te lijken,
Benevens hem, aan onzen hemel prijken.

    Zoo kan de Lier, die aan uw zy zal staan,
    Somwijle noch met u ten reie gaan;
(135) Het bly gestarnte, aan ’s hemels hooge transen,
Op ’t zoet muzijk van uwe snaaren dansen:

    Zoo zie u aan de reiziger op zee,
    En zegge: Wat is ’t wonder dat die twee
Aan ’t blauw gewelf, als starren, staan en pronken,
(140) Die hier op aard, gelijk twee zonnen, blonken.

PETRUS FRANCIUS.


[fol. †††2v]

Op de hooghdravende

GEDICHTEN

Van wylen
JOANNES ANTONIDES vander GOES,

Door zyn’ vader verzaamelt en uitgegeven.

ANTONIDES, ons jammerlyk onttogen,
    Van Y en Maas zoo bitterlyk betreurt,
Daar d’ Yparnas om schreit uit duizend oogen,
    Dien ’t sterflot in de lente viel te beurt,
(5) Door herfstramp, die hem trof, te vroeg begraven;
    ANTONIDES, wiens hooge heldentoon
Het laag verliet, om boven ’t zwerk te draven,
    Zoo jong verciert met Febus lauwerkroon;
Die puikpoët, dat wonder onzer dagen,
    (10) Dat Zeeusche licht, dat edel kunstjuweel,
Keert niet te rugh door zuchten, kermen klagen
    Der nasmert: doch hy storf hier niet geheel.
Het beste deel, de geest, bleef noch in ’t leven.
    De geest, die zich verspreit in meenig dicht,
(15) Ter goeder uur weêr aan den dagh gegeven,
    Brengt door den druk ANTONIDES in ’t licht.
Zyn Ystroom laat zich aan al d’eeuwen hooren,
    Zoo ver ’s Lands vloot de vrye zee beschiet.
Zyn lofdicht noopt het heldenhart met spooren,
    (20) Terwyl het staal, noch loot, noch doodt ontziet.
De Ruiter, Tromp, van Gent, en andre Helden,
    Staan hier in ’t spits, ten dienst van ’t vaderlandt.
Hy leert hun deught met lof en dank vergelden.
    Zyn vreêdicht leit den kryg en moord aan band.
[fol. †††3r]
(25) Zyn luit vermaakt de taaffels en de sponden.
    Daar hy een’ toon op ’t huwlyksleven zet,
En zinght de vreught en vrught der trouverbonden,
    Verlangt de Bruidt naar ’t kuische bruiloftbedt.
Zyn lierzang heeft Latyn noch Griek te wyken.
    (30) Op ’t jaargety der vrienden wekt hy vreught.
Zyn lykdicht treurt en troost: het leit de lyken
    Ten grave, en meldt d’onsterflykheit der deught.
Zyn mengeldicht geeft keur van kunsttafreelen.
    Zyn byschrift brengt meer leven in de print,
(35) Dan al die verf der krachtighste penseelen,
    Daar ’t oog alleen den schyn van ’t weezen vindt,
Zyn treurtooneel toont Sinaas ongelukken,
    De boosheit van de dolle dwinglandy,
D’ellende die de groosten kon verdrukken,
    (40) De broosheit van de booste heerschappy.
Dus leeft en zweeft zyn geest in al dees blaâren,
    Naukeurig door zyn vaders handt vergaârt.
Dees dichtkunst tart het roesten van de jaaren,
    Nu zulk een zorg die voor bederf bewaart.
G. BRANDT.



Aan zyn’ vader.

Geen sterven kan, o vader, u verhinderen
    Dat gy uw zoon noch naa zyn doodt verplicht.
    Gy brenght al wat zyn geest ooit teelde in ’t licht.
Men noem u dan den grootvaâr zyner kinderen.
G. B.


[fol. †††3v]

Ter gedachtenisse van de Heer
JOANNES ANTONIDES vander GOES.

Wie houd myn oogen af van schreyen,
Wie bind myn tong om al de lucht
t’ Ontsteeken met geklag en zucht,
Terwyl ik u na ’t graf zie leyen?
(5) ANTONIDES, ô groote geest,
Gy zyt, helaes, gy zyt geweest:
En op de middag van uw jaaren
Gaat met verhaaste schielykheid
Uw levens-zon ter aarde vaaren,
(10) Te vroeg, t’ ontydig ons ontzeid.
Melpomene, met bittere greepen
Ryt, van gedachte en zin beroofd,
De blonde lokken uit haar hoofd,
Ter dood om ’t bange hert beneepen.
(15) Ach, roept zy, ach, myn eer en kroon,
ANTONIDES, myn waardste zoon,
Myn Orpheus, moet ik u zo derven!
En is ’t niet in der Goden magt
Van rou en ongeneugt te sterven,
(20) Als wanhoop hunne ziel verkragt!
O Amstelnimf, zoo rood bekreeten,
Zoo troosteloos, zoo ongedaan,
Wat gaat, ach arm, wat gaat u aan!
Hoe zult gy dezen slag vergeeten!
(25) O vader Y, wiens brakke vloed
[fol. †††4r]
Beschreit den wond van uw gemoed,
Wie zou uw traanen kunnen toomen?
Ja, schrei, beschrei die gulde mond,
Wiens heldere trompet uw stroomen
(30) Noch verder dan uw schepen zond.
Wie zal met eeuwige laurieren,
By ’t gieren van het doodlyk loot,
En donders van uw oorlogsvloot,
Uw trotse zeetriomfen sieren?
(35) Wie zal uw wapenschild en staat
Op wieken van zyn heldemaat
De wereld omme en omme voeren?
Wie zal met lieffelyker zin
Het hart van uwe jeugd zoo roeren
(40) Dat alles brande en blaak’ van min?
O pen van hemels vuur gedreeven,
O boezem vol van hemels vuur,
O eelste proefstuk dat Natuur
Heeft sedert duizend jaar doen leven!
(45) ’K verlies my in het ruime veld
Van uw verdiensten ongeteld,
En moet voldoen met zedig zwygen.
Waar zou ook uw vergoode lof
Den mond van eenig dichter krygen,
(50) Bequaam tot zulk een zwaare stof?
De Zanggodinnen; om te toonen
Hoe waard dat uw gedachtenis
Aen hen en vader Phoebus is,
[fol. †††4v]
Als alderliefste van hun zoonen,
(55) De Zanggodinnen bouwen zelf
Een ryk een pragtig kerkgewelf,
Waar in uw beeltenis zal pryken.
Hier zultge, in louter goud gestelt,
Apol geheel en al gelyken,
(60) Van Vondel en van Hooft verzelt.
De Faam en Eeuwigheid daar boven,
Bekranssen u met laurenblaan:
De groote Mantuaanse zwaan
Voelt in uw min zyn boezem stooven.
(65) Hy spreit zyn vleugels luchtig uit,
Verheugt in ’t mannelyk geluid
Van uw volmaakte heldenzangen.
Ter zyde staan Bevallykheên,
Die, met hun voesterling bevangen,
(70) Van twee paar harten maaken een.
De Nyd, vertreede van uw voeten,
Verliest haar uiterste geduld:
Haar pruik, die vol van slangen krult,
Moet nu den lust der tanden boeten.
(75) Zoo leeft, ANTONIDES, zoo leeft
De naam dien u de dichtkunst geeft:
Zoo blyft gy eeuwig in gedachten:
Terwyl wy nimmer na uw dood
Een diergelyke geest verwachten,
(80) Die voor de wereld zy te groot.
JOAN van BROEKHUIZEN.


[fol. ††††1r]

Op de

GEDICHTEN

Van wylen

Den uitsteekenden Dichter

Dr. JOANNES ANTONIDES vander GOES.

Door zyn vader verzamelt.

ANTONIDES, is ’t waar? is ’t waar? zyt gy geweest?
En moet myn droeve galm nu klaagen aan uw’ geest?
Uw’ geest, uw’ groote geest, van Godlyk vuur gedreeven,
Die, schoonze ’t lyf verlaat, in eeuwigheid zal leeven;
(5) Moet ik die met Cipresse en letteren van druk
Ontmoeten? dat ’s voor ons een deerlyk ongeluk!
Ach, al te deerelyk! te deerelyk! voor vrinden
Die by uw leeven u zo teêr, zo trouw beminden.
    O Groote Ziel! die nu, in ’t ongenaakbaar licht,
(10) Bespiegelt van na by, met uw volmaakt gezigt,
De starrren, Zon, en Maan, en de andere planeeten,
Daar gy by Febus op Parnassus zyt gezeten;
’k Misgun die vreugde u niet, Apolloos dubb’le Zoon,
Pronk eeuwig! eeuwig! met zyn onverwelkb’re* kroon;
(15) Wat heeft hy u een schat van kunst en geest gegeeven!
Gy gaaft de zieken, door zyn kruiden, weer nieuw leeven.
O Arts van lichchaams geest! o Arts van lichchaams kwaal!
O Arts der Poëzy! van Roomsche en Duitsche taal!
Leef gy om hoog, terwyl wy hier om laag uw’ dichten
(20) Gebruiken, om ’t verstand van blindheid te verlichten:
Een werk, zo zacht, zo glad, zo groots, waar meê de Faam
De Nyt gemuilband houd, tot glory van uw’ naam.
Indien ik ben belust myn geesten te vermaaken,
Te aanschouwen hoe een Vorst in ’t Keizerlyk scharlaken
[fol. ††††1v]
(25) Ten Troon treed, ik kan straks myn heete lust verzaân.
’t Zy ik de Zeemonarch de strand wil zien beslaan
Met duizend kielen, die, uit duizende Kartouwen,
In donder, vlam en vuur de dood gezelschap houwen,
Wanneer gy door uw’ pen de Helden voert in ’t vier,
(30) Die eeuwig leeven op het veld van uw papier;
Of dat ik schep vermaak in teed’re minnezangen,
Die zo veel zielen, als ’er hooren kunnen, vangen;
Het zy ook wat voor stof, die deftig is, my smaakt,
Ik vind die in uw boek geheel en al volmaakt.
(35) Zweeg ik, ANTONIDES, de golven zouden spreeken,
En de Ygod zou van vreugd ’t hoofd uit zyn kerker steeken,
Om dat gy zyn gezach en aanzien zette in ’t licht,
En maakte zyne naam onsterflyk door uw dicht.
Wat gaaft gy menigmaal, door uw’ vergoode snaaren,
(40) ’t Geleide aan zyne Vloot door ’t barnen van de baaren;
Van daar het Zonnelicht aan de Oosterkimmen blinkt,
Tot daar ’t in ’t Weste weêr met flaauwer straalen zinkt.
Zoo ver zal ook uw’ lof al de Aardkloot om braveeren,
Als gy zyn kielen door het Pekel deed laveeren.
(45) Men spille tyd, noch zorg, noch geef zich in gevaer
Om Landen te bezien; men leeze uwe Ystroom maar.
Wat zynwe aan u verplicht! wat hebt ge ons nagelaaten
Een ryke stof, vol pit, vol merg, vol honigraaten!
Wat draagt uw’ vader ’t werk een vaderlyke gunst!
(50) Wat is het wel geplaatst, geschikt na orde en kunst!
Zo zorgde Varius voor Maroos heldenblaaren,
Die vry zyn voor de roest, en kanker van de Jaaren;
Gelyk als de uwe zyn. Zo leeft gy naar uw’ dood.
Zo wordt van tyd tot tyd uwe eer en lof vergroot.
(55) Indien ik naar waardy u zou een Grafsteê bouwen,
Zo most my voor een tyd uw’ geest wat onderhouwen;
Dan zoud gy ’t schitt’ren zien van Marmer, Jaspis, Goud;
Zo schoon als gy ’t wel eer voor Vondel hebt gebouwt.
J. PLUIMER.



[fol. ††††2r]

Op de

GEDICHTEN

Van

Dr. JOANNES ANTONIDES

vander GOES

HElaas! wat hoor ik! ach de lucht,
Loost klacht op klacht en zucht op zucht;
De wolken schreijen met de winden,
Apollo treurd; de Zangberg beeft;
(5) De dichtkunst twyfeld of ze leeft;
Het laat zich al in droefheit vinden.

Waar berg ik my in deeze nood?
Myn vriend ANTONIDES is dood;
Die Heldendichter, ’s waerelts wonder:
(10) De ziel, de zuyl, die held’re zon,
Der Nederduitsche Helikon,
Gaat op de klaare middag onder.

[fol. ††††2v]
Bedaar, schep moet verslaage geest,
ANTONIDES is niet geweest,
(15) Hy leeft door ’t Y op alle stroomen;
Hy leyd met zyn vergode hand,
Als in triomf, Bellone aan band;
En heeft de onsterf’lykheit bekoomen.

Hy leeft, met helden die voor heen,
(20) Op ’t bed van eer, zyn overleên,
Noch in hun lof, door hem gezongen;
Dies hy met dubb’le lauren praald,
Van daar de zonne ryst en daald,
En leeft, op goôn en menschen tongen.

(25) ’t Is noodeloos dan meer beweend,
Zyn heilige assche en koud gebeent;
Zyn Vader, geeft hem ons herbooren,
In deeze blaân, daar al wat leeft,
En lust tot de Eedele dichtkunst heeft,
(30) ANTONIDES kan zien en hooren.
PIETER de la CROIX.


[fol. ††††3r]

Op de

WERKEN

Van de HEER

J. ANTONIDES vander GOES.

                            A quo, ceu fonte perenni,
                Vatum piëriis ora rigantur aquis;
ANTONIDES ten starren ingevaaren,
Op ’t zoet geluit, en klinken van zyn snaaren,
Liet achter zig een schat, een erffenis,
Die ruim genoeg onze aandacht waardig is.
(5) En kan het ons, en mag het ons gebeuren,
Dat pronkjuweel met ongesloote deuren,
t’Aanschouwen? nu met vlyt by een vergaart,
En voor bederf van tyd en nyt bewaart?
Myn Zangheldin door deeze uitneementheeden,
(10) Zoo schoon geschikt in order, en geleeden,
Verbystert, kent nog ziet haer zelve niet;
Maar tracht alleen op ’t zwakke harders riet
ANTONIDES te volgen, zagt te queelen,
Daar zyn trompet weet krachtig voor te speelen:
(15) ’T zy die de lof van de Ystroom maakt bekent,
En draagt van ’t eene aan ’s werelts ander end;
Of ’t bloedig zwaart van Mars rukt uit de scheede;
Of vleid zyn toon op d’aangenaame vreede,
En sluit Bellone, en haar gewelt aan band;
(20) Of leid de Bruid met vreugd naa ’t Ledekant,
[fol. ††††3v]
En dekt haar zacht met Leliën, en Roozen,
Ter rechter tyd geplukt, en uitgekoozen;
Of voert het Hof van Sine op ons toneel,
Daar Vorst Trazil, in ’t barnen van krakeel,
(25) Beroert met kracht den Schouburg en zyn deelen.
Wy zwygen hier van zoo veel andre speelen,
En zangen, die hy zelf voor bastert kent;
Om dat een hand, het speeltuig ongewent
Dat schoon Muzyk ontsiert, en dooft zyn luister.
(30) Voor ’t Zonnelicht is al ’t gestarrent duister;
Maar ’t voegt niet dat een kaers op ’t middaglicht,
Zyn straalen schiete, en flikker voor ’t gezicht.
ANTONIDES moet maar alleenig zingen.
Zyn stem heeft magt om helder door te dringen.
(35) Wie met hem zingt, hy schreewe uit al zyn kracht,
Wort slechts gelyk een Marsyas geacht,
Die meer zig zelf als andre kan vermaaken,
Die speelt en blaast met opgezwolle kaaken,
En daegt, verwaant, Apol ten Speelstryt uit,
(40) Al heeft hy maar een weggewurpe fluit:
Doch zoo zyn kunst nog iemand kan bekooren,
Dien Midas dient gekroont met eezels ooren.
ANTONIDES verdient de laurekroon:
Hy zingt een onnavolgelijke toon.
(45) Maar wie behoeft hem eer, of lof te geeven?
Hy heeft die zelf met eige hand geschreeven,
En groeit, en groent zo lang de koopvaardy,
En oorlogsvloot zig baakere op het Y.
BARTOLOMEUS van GENT.


[fol. ††††4r]

Op het GRAF

VAN

J. ANTONIDES VANDER GOES.

DIe op ANTONIDES gebeent hier onder treed,
En oyt ontijdigh Lijck met oogh en hert bekreet;
Ghy hebt hem noyt gekent, of ghy moet met my seggen,
Och! edel’ Hand en Hoofd, zijt ghy zoo vroeg gaen leggen?
CONSTANTER.



GRAFSCHRIFT.

HIer rust ANTONIDES, t’ ontijdig weg gerukt,
De liefste van Apolloos zoonen;
    Die al de Lauwren van Parnas heeft afgeplukt,
Op dat men naderhand zijn graf daer meê zou kroonen.
D. BUIZERO.



LYKZANG

Over den HEER

JOANNES ANTONIDES VANDER GOES,

Dokter der Geneeskunst* en doorluchtig Poëet.

Tumulum facite, & tumulo superaddite carmen.

ANTONIDES verscheien?
O Dichters, valt aan ’t schreien.
[fol. ††††4v]
    Parnassus heeft geen maar,
Met al zijn feestgewyden,
(5) Na Heins en Vondels tijden
    Beroert met zulk misbaar.

Dees, d’eigen zoon van Vondel,
Wiens dichtpapier een’ bondel
    Van Vondels kunst, (zijn’ schat
(10) En erfgoet, minst geschonden)
Een tweden Vondels vonden
    Behelst van bladt tot bladt;

Holp Neêrlants pen versnyen,
En lamme rymeryen
    (15) Bestraffen met een’ toon,
Waarom van outs Poeëten
De zorg des hemels heten
    En ’t heilig bloet der* Goôn.

Hem luste met zijn vlerken
(20) In grote heldenwerken
    Onze Agrippijnsche zwaan
Als zy aan zy te zweven,
En altyt hoog te streven,
    Als Febus op zijn baan.

(25) Het onverbidzaam sterflot,
Och! aller menschen erflot,
    Verrascht hem in zijn vlucht.
Apollo dreigt in ’t treuren
Zijn feestkleedt zelf te scheuren
    (30) Zijn pruik op dit gerucht.

De zangberg stort, geschonnen,
Geen hoef- maar tranebronnen.
[fol. †††††1r]
    En meer dan ene stroom,
Weleer och! met verlangen
(35) Verrukt door ’s mans gezangen,
    Viert klagte en rou den toom.

De Maasvliet schreit in ’t schuuren
Der Rotterdamsche muuren;
    De Lek, die hier van zwol;
(40) Ook Merwe- en Ysselvlieten,
Daarze in den Maasstroom gieten
    Hun stroomvat, ruim zo vol.

En d’ Ystroom kermt, niet langer
Zoo moedig op zyn’ zanger,
    (45) Wiens lofbazuin hem zet
Voor Donau, Po en Iber;
Gelijk Virgyl den Tiber
    En Xanthus lof trompet.

De dootschicht, niet te keren
(50) Van Maroos, noch Homeren,
    Rooft Febus kunst veel glans,
Dreigt Febus lauwertelgen
En afkomst te verdelgen;
    Maar schent geen Febus krans.

Dat Y en Maas, vol rouwe,
In marmer ’t grafschrift houwe!
    Spaart hier uw klagten vry.
Geen grafzerk smoort in ’t duister
ANTONIDES, den luister
    Van Neêrlants poëzy.
J. VOLLENHOVE.


[fol. †††††1v]

LYKZANG

Over den HELDENDIGTER

JOANNES ANTONIDES vander GOES.

O Herfstmaandt, die zoo guur, zoo barsch, zoo straf,
Zoo meenigmaal de lijken bragt naar ’t graf,
Gy die weleer doorluchtige verstanden,
Van eeuw tot eeuw, wegrukte uit alle Landen,
(5) Als ’t sterflot op een van uw dagen viel;
Gy waart het die den Mantuaan Virgiel,
Terwijl hy op Parnas voor Vorst verstrekte,
Naar ’t lijkvier voerde en d’asch met aarde dekte a.
Gy waart het die ook Dantes hielpt van kant b.
(10) Die Florentijn, die buiten’t vaderlandt
Zijn dichten schreef; en balling ’s lands most zwerven,
Most ook op een van uwe dagen sterven.
Politiaan, vermaardt door taal en zang
In schoon Latijn, ging ook den zelven gang c.
(15) Sekundus, die, in zijne lentejaaren,
’T aaloude Room’ leerde omzien naar zijn snaaren,
Raakte in uw Herfst d ontijdig uit der tijdt:
En Buchanaan, die ’t aerdtrijk had verblijdt
Met hemelzang van psalmen, rijk van maaten,
(20) Most in uw eind e het licht en ’t leven laaten.
Gy wierpt daarna f den grooten Bruggenaar,
Lernutius dien dichter, op de baar.

    a Den 22 September in ’t 19 jaar voor Christus geboorte.
    b Den 13 September 1321.
    c Den 24 September 1494.
    d Den 24 September 1536.
    e Den 28 September 1582.
    f Den 29 September 1619.

[fol. †††††2r]
Maar deeze rou werd door de tijd gesleeten,
En door ’t verloop der jaaren als vergeeten.
    (25) Nu baart gy weêr op nieu een droef geklag.
Uw tweemaal vijfde en achtste Herrefstdagh
Staat Hollandt dier, en sluit twee geestrijke oogen.
ANTONIDES, ons door de doodt onttoogen,
Gaf dan den geest: die Dichter, groot van naam,
(30) Wiens wieg, der Goes, haar roem trekt uit zijn faam;
Dien Vondel met den naam van zoon vereerde;
Wiens draavend dicht het Y zijn glory leerde.
ANTONIDES, die door zijn heldentoon
Met d’Oudtheit streê om d’ eer der lauwerkroon,
(35) En Hollandts taal ten top voerde in zijn dichten,
Zal nu het Y en Maas niet meer verlichten.
Al wat zijn dicht kon hooren of verstaan
Ziet met zijn lijk zijn vlugge pen vergaan:
Zijn dichtpen, die Bellona ley aan banden,
(40) En ’t nut der vreê, tot heil der vrye Landen
Ontvoude, en (als de krijgstorm weêr ontstak)
’S lands Zeeheldt volgde, en rustig moedt insprak,
In ’t midden van het onweer dat de baaren
Ten hemel joeg, in d’uiterste gevaaren
(45) Van ’t vaderlandt, toen ’t bloedige papier
Van ’t heldendicht in vlam stondt en in vier.
Nu zal die pen de Ruiters heldendaaden,
Noch lijk, met zijn lauriercypres beladen,
Vereeren, noch geleiden naar het Y.
(50) De Maas verliest haer heldenpoëzy,
Haar Maro, in de Zeeusche lucht geboren.
De doodt kon op een’ dagh dat Licht versmooren.
Die groote geest, dat eedele verstandt,
Dat Paulus, den getrouwen Kruisgezant,
(55) Den Leeraer, door Gods wondergeest gedreven,
En hemelhoog in ’t Paradijs verheven,
[fol. †††††2v]
Weleer verkoor tot stof van zijn gedicht,
En toeley om zijn Leven, in het licht
Van zijn bedrijf, ten dienst der kerk te melden,
(60) In ’t martelperk van Jesus en zijn Helden,
Wordt in den loop van zijn bestaan belet.
De droeve Maas, door dit verlies verzet,
Verzaamel nu zijn dichten in een bondel,
En breng op nieu in ’t licht den tweeden Vondel.
G. BRANDT.



Op de DOOD

VAN

JOANNES ANTONIDES VANDER GOES,

Der Medicijnen Docter.

ANTONIDES
OMNEIS INTER CAPUT EXTULIT UNUS,
QUANTUM LENTA SOLENT
INTER VIBURNA CUPRESSI.

DAar stort de veege Zwaan in ’t midden van zijn vlucht,
Waar met Hy roeide en steeg tot boven in de lucht:
Wat draywind, met een drift van wolken t’saam te pakken,
Drukt dus zijn krachten neer, en doet zijn vlerken zakken?
(5) ANTONIDES, dien ’t lukte om met verheve borst,
Te stijgen opwaarts aan, eer ’t iemand denken dorst,
Brak dus de wolken door; maar plots, en niet by drachten
Gevordert, stond hem weer een zelve lot te wachten,
Dewijl het eigen is aan ’t geen in korten wijl
(10) Al steygerende rijst, te vallen in der yl:
Gelijk ’t hem niet gebeurt by drachten neer te dalen,
Die ’t hoofd gelijk de Zon moet schielijk onderhalen,
[fol. †††††3r]
Wanneer een donk’re wolk, gerezen onverwacht,
Zoo schoonen dag herschept in ’t voorspel van de nacht:
    (15) O eed’le Jongeling, uw’ eerst ontloke jaren,
Die ’t manlijk Meesterwerk der Ouden machtig waren,
In geen volkomenheyd der manlijk ouderdom,
Verlaten van het vuur dat in uw’ aad’ren glom,
Zien ’t al te vroeg, helaas! in d’assche toegerekent:
(20) De Gaven uwer Ziel, zoo heerlijk, en uytstekend’,
En in verwachting van een alvolmaakt Geheel,
Ontrukten niet genoeg haar wezentlijke deel
’t Belemmerende pak der slaafsche bezigheden,
Om ’t aan den dierb’ren schat der Wijsheit te besteden;
(25) Waar door den meester schijnt als onder zijne hand
Het werk t’ontvallen; ’t leem is ’t werkelijk Verstand,
Geschikt om zoo volmaakt een pronkstuk uit te vormen;
Maar voelt zich dat te zeer van overlast bestormen,
’t Bezwijkt, en kan zich niet van ’t rijk behulp voorzien,
(30) Die ’t nieuwen onderstand, en voedsel, aan moet bien:
O eed’le Jongeling (’k zal ’t andermaal herhalen)
De vlugheid van uw’ Geest vond breydel, maat, noch palen;
Maar diende een bezigheid van lydelijken aart
Te hebben, tot behulp, ’t geen, alsse hemelwaart
(35) Zich ophief, haar verquikte, en ondersteunde in ’t ryzen,
Indien z’haar stand’bre kracht, na waerde zal bewijzen:
    Bellona, ’t vrees’lijk spook der afgronds, aen den band,
Gaf d’ onverwachte proef van ’t zegenrijk verstand;
Konstkenners staan verzet, en als voor ’t hoofd geslagen,
(40) Om d’ ongemeene kracht der Wond’ren, die zy zagen;
Zoo hier, als in het Werk der Ystroom; als geheel
Gehandelt na den aart van zulk een stout pinceel:
Maar hier me t’ende streeks, ten zy in mind’re zwieren,
Blijft onvolmaakt de glans der eeuwige papieren;
(45) Of die U d’eeuwigheyd beloofden: daar uw Naam,
Niet slechs om her gevoert op vlerken van de faam,
[fol. †††††3v]
Maar op de rijzigheyd van heyliger gedachten,
Onsterff’lijk eerenprijs, en welstand, van kon wachten:
Waar schort het? ’t zwaar gewicht van ’t overlastend pak
(50) Veroorzaakt aan den Geest te grooten ongemak;
En ’t wijl haar niet gebeurt by poozen uit te rusten
Geniet se ’t voedsel niet ’t geen best haar zouw gelusten.
    Een jongen Adelaar, die ’t hooge nest verlaat,
Betoont op d’ eerste proef dat hy de konst verstaat,
(55) In zijn verhevenheyd gevoert op lucht, en winden,
Wanneer hy nederzakt, om zijn bejag te vinden;
Maar vallend op een veld daar hy zich neederzet,
Blijft in zijn zwak gestel belemmert, en verlet,
Nadien hem kracht gebreekt om opwaarts aan te roeyen,
(60) Zoo ras ’t gewicht en ’t zwerk der wolken hem vermoeyen.
    ANTONIDES, nog eens, begaafde Jongeling,
Men eyscht U af het pand, tot elks verwondering
Zoo rijk’lijk u vertrouwd, en dierbaer opgedragen;
Waar blijft de Zegekroon, grootmoedig op geslagen,
(65) Voor uwen Kruys Gezant? waar blijft de Veldbanier,
De standerd van het Kruys, die, met een and’re zwier,
Dan d’ Aardsche machten, welk hun legerstanders planten,
Hy dapp’ren Yveraar, en groot’ste der Gezanten,
In ’t hert van ’t Heydendom, en in hun herten, plant?
(70) Die ’t zaad van ’t Godd’lijk woord verspreyt van land tot land:
Uw Paulus hebt gy lang belooft, en opgegeven:
Waar blijft hy? eyscht gy borg of tijd van langer leeven?
Wie kon dit waarpand u verzeek’ren? onderwijl
Verwacht men ’t Godd’lijk Werk, van uw verheve stijl;
(75) Waar van we reeds een proef van ’t heerlijk Voorwerp zagen,
Dat al wat kunst bemint oneynd’lijk zouw behagen,
In Twalef Boeken, als een kost’lijk pronk-tapijt
Van onverwelkb’re verf, dien Kruysheld toegewijd,
Die met zijn lout’re Deugd, en Arbeyd, te vertoonen,
(80) Dus konden Hem, en U, en ’t heerlijk Werk, bekroonen;
[fol. †††††4r]
Daar ’t Goud, van zijn Geloof, dat geen gelijk en heeft,
Zich onder ’t Hemelsblauw van ’t reyn geweten weeft.
Waar tusschen ’t Purper gloeyt; dat, uyt zijn bloed geronnen,
Een dierbaar loofwerk maakt van kranssen en festonnen:
(85) ’t Zy dat men zie, wat ernst en welke omzichtigheyd
Hy op zijn pas gebruykt, daar elk hem lagen leyt:
    ’t Zy dat men let, wat kracht te Lystren word bewezen,
Daar z’ op een enkel woord den kreup’len zien genezen,
Waar uyt den storm ontstond van ’t plechtig offerwerk
(90) Met stieren, en ’t cieraad van kranssen, voor de kerk
Van Jupiter, om dat de goden, zoo ze meenen,
In menschelijken schijn dus onder hen verschenen;
Daar Paulus onder springt, die zijne kleed’ren scheurt,
En stut hen nauw’lijks dat het off’ren niet gebeurt;
(95) Tot dat, na dat gety, gekomen tot bedaren,
En ’t beeld van Jupiter geblixemt van d’ altaren,
Door ’t Goddelijk geweld der Evangely-kracht,
Hem word een hagelbuy van stenen toegebracht:
    Of ’t zy men zie wat kracht van wysheyd hy t’ Athenen
(100) Inboezemt, die zijn woord een lijdzaam oor verleenen,
Die d’ onbekenden God hen predikt by de straat,
Waar op hy veylig door hun heyligdommen gaat:
    Of hoe hy d’ Eng’len en de menschen, tot Efezen,
Een schouwspel strekken moet, als tot de dood verwezen,
(105) Terwijl hy ’t oproer stilt, of met de beesten strijd:
Of wat voor beeldwerk dient in ’t opgezet Tapijt.
    Maar had het U gelukt dit Konstweb af te weven,
Voorzeker zouw men zich verbêelden te beleven
’t Geluk, het geen de wensch van Heylig Augustijn,
(110) Dat ’s Paulus prekende te hooren, placht te zijn:
Dan vloeyd’er eene stroom van honig uyt zijn lippen,
Daar hy de Felixen, en Festen, en Agrippen,
Beroert, en overtuygt; de Sergiën bekeert,
En onder ’t dwaaze in schijn, volmaakte wysheyd leert:
[fol. †††††4v]
(115) Nu mist ons dit: waerom? Gy zelf, in moed bezweken,
Zijt die het Werk vertraagde, en stuksgewijs liet steken:
Terwyle snijd de dood u ’t web des levens af,
Dies werpt men ’t heerlijk Werk aan stollen op uw’ graf;
Doch laet het stukwerk zijn, en ongenees’lijk wesen,
(120) Noch lust ons, stuk voor stuk, die stollen op te lezen,
Om uw’ geheuchenis t’ erkennen, in al ’t geen
Dat, waardig om de stof, uw Name waardig scheen;
Want al het and’re gaat, als van geringer waarde,
Gansch ongeacht voorby, en met de romp ter aerde.
J. OUDAAN.


LYKKLAGT

Over de DOOD van den HEER

JOHANNES ANTONIDES vander GOES.

BEween, beklaeg, met droeve toonen,
Den eersteling van uwe zoonen,
    En dichtren, Y en Amstelstroom!
    En gy, O Maeslands vruchtbre zoom?
(5) Gy groen fluweele klaverweien!
Val aan het zuchten, kermen, schreien,
    En legt al uw sieraaden af;
    Naardien ge uw zangheld ziet in ’t graf,
ln’t alverslindend graf gezonken;
(10) En uitgedoofd die heldre vonken,
    Dat licht van Neerlands Poëzy,
    Noch nooit volpreezen naar waardy.
O Zangberg! laat geheele beeken
Van traanen langs uw toppen leeken;
    (15) Dat Kastalis, ô Helikon
    Verander in een zoute bron:
[fol. ††††††1r]
Uw brave Voesterzoon is heenen;
Dat licht in Schieland uitgescheenen,
    Bestraelt niet meer ons Amstelboord,
    (20) En Ystroom, door zijn dicht bekoord,
Twelk hoog op Maroos trant verheeven,
In onversterflijke eer zal leeven
    Zoo lang de zon aen ’s hemels zael,
    In hare kreitze ryze, en dael.
(25) Och! most de dood uw draad afsnyden?
Ons dat kleinood zoo vroeg benyden?
    ANTONIDES, mijn waerdste vriend!
    Uw deugd had wel meer tijds verdiend,
Om met uw vriend in vreugd te leeven;
(30) Maar ’t noodlot, noit te wederstreeven,
    Ontziet geen hoogheid, sterkte, jeugd,
    Geen schoonheid, wetenschap noch deugd.
Wat heeft verganklijk vlees te roemen!
Dat afgemaaid, gelijk de bloemen,
    (35) Verdort, vergaet in aard en asch,
    In aard, als het te voren was.
Wat stort ik dan vergeefsche klagten!
Die mijn verlies noch druk verzachten.
    Mijn Halsvriend, och! ANTONIDES,
    (40) Moet ik gehate lijksipres
Met uw geheiligde Laurieren
Door strenglen en uw uitvaert vieren?
    Ik vier die treurig met mijn dicht,
    En heete traanen, naar mijn pligt.
LAURENS BAKE van WULVENHORST.


[fol. ††††††1v]

GRAFSCHRIFT.

DE Grafzerk dekt het lijk; maar hout geen deugd in duister;
Zoo strekt ANTONIDES, zich zelf zijn licht en luister;
En leeft vermaard, geëerd aan Merwe, Maas en ’t Y,
Onsterflijk,* na zijn dood, door Neerlands Poëzy.
L. BAKE, V. W.


GRAFSCHRIFT.

        HIer leit ANTONIDES, een Zoon
            Uit Vondels geestrijk brein geboren,
        Die ’t Y deê luisteren naar zijn toon,
            De Maas zijn heldenzang liet hooren.
            (5) Helpt, Dichters, ’t jonge lijk vercieren,
        En kroont dees grafsteê met laurieren.
Overleden den 18. van September.
MDCLXXXIV.		    KASPER BRANDT.


Ter gedachtenisse van den HEERE

JOANNES ANTONIDES VANDER GOES,

Arts en Fenix der Neederduitsche Digtkonst.

Dignum laude virum Musa vetat mori.

NU is de Hoefbron uitgedroogt,
En al de zanggodinnen schreyen
Op het beklaechelijk verscheyen
    Des Digters in zijn’ lof verhoogt.
(5) En zal ik zelf van rou bezweken,
    En siddrende op dien zwaren slag,
    Op dezen jammerlijken dag
Een tael der zanggodinnen spreken?
[fol. ††††††2r]
    Maer zijne vriendschap, en zijn gonst
(10) En liefde mild aan my geschonken
Komt op dees tijd mijn hart ontvonken,
    Om zijne gadelooze konst
Voor ’t laetst eens in het ligt te zetten,
    Terwijl zijn geeft zoo rijk, zoo schoon,
    (15) Verdient een onverwelkbre kroon,
En glorie, eeuwig te trompetten.
    Dat weet het magtig Amsterdam,
Vereeuwigt door zijn stroomgedigten,
Die al de konstbeminnaers stigten,
    (20) En zetten hen in vier en vlam
Om zulk een glory na te streven.
    Die zoo volmaekt, zoo onbevlekt,
    De harten der geleerden trekt,
Om hem eene eeuwige eer te geven.
    (25) Dat toont zijne andre Poëzy
Zoo rijk in haer verscheidenheden,
Gesterkt door uitgeleze reden,
    Voortvloeiende zoo los en vry,
Dat hy Virgijl kan evenaren
    (30) In zijnen goddelijken toon,
    En, als een regte Apolloos zoon,
Niet stroit dan gout op zijne blaren;
    En tart de Venuzijnsche zwaen
In ’t quelen van zijn minnezangen,
(35) En boet der lezeren verlangen
    In zulk een rijken letterbaen.
TRAZIL van vrees om ’t hart benepen,
    Besprongen door Lykungzus hand,
    Verhangt zig met zijn kousseband;
(40) Het hof ziet zig in rampen slepen
    De vrede op haren rijken troon
Verschuift de donkere oorlogswolken
[fol. ††††††2v]
En sterkt het hart der veege volken,
    Gemartelt met veel smaet en hoon.
(45) Maer d’ oorelogen voeren helden
    Op wieken van zijn maetgedigt
    Ten hemel in het eeuwig ligt,
Daer nog de nazaet van zal melden.
    De zeebarbaren, wilt van aert,
(50) En d’ onbesuisde waterhonden,
Die d’ ongekreukte vryheid schonden,
    Vernielt hy door het bloedig zwaerd,
Daer † Michaël word heengedragen
        † Michaël de Ruiter.
    Op ’t brieschend waterpaerd in zee,
    (55) En koopt met dierbaer bloed den vree,
Tot dat hy in het end geslagen
    Ontfangen word in ’t Vaderland,
Dat door zijn deugden opgetogen
Zijn lijk beschreit met bloedige oogen,
    (60) En schrijft in eewig diamant
Den grooten roem der Batavieren,
    Die, midden in het zeegevaer,
    Gestorven op het krijgsaltaer
Verdienen eeuwige laurieren.
    (65) Maer ach! hoe word mijn hart ontroert
In ’t lezen van zijn liergezangen,
Die yder een by d’ ooren vangen:
    Als hy door yver aengevoert
De schoonheid opzingt van de dingen,
    (70) En al de wondren van Gods hand:
    Of kroont den lieven huwlijxband
Met eenen oogst van zegeningen,
    En voert het mingeheiligt paer
Langs ’t pad van lelien en rozen
(75) Daer alle vreugde is uitgekozen,
[fol. ††††††3r]
    Naer Hymens heilig zoenaltaer.
Quam nu eens † d’ eer der kruisgezanten
        † PAULUS.
    Vertoont in zulk een hemels digt,
    Dat al het kristendom verpligt,
(80) De kruisbanier met staetsie planten;
    Wat waer ’t een vreugd voor Nederland,
Dat lang gedreven door verlangen
Eens hoopte van zijn hand t’ontfangen
    Dat allerkostelijkste pand.
(85) Nu heeft de wreede dood haer schigten
    Gewet op zulk een jongen bloem,
    Die reeds een onvergangbren roem
Verkregen had door zijn gedigten,
    Die zelf de Duitsche Hoofdpoëet,
(90) Beschouwende daer in zijn wezen,
Met lust en yver plagt te lezen,
    En agtte d’ uuren wel besteed,
Die hy met hem plagt door te brengen:
    Toen hy het jeugdige gemoed
    (95) Zag overwonnen door een gloet
Die al zijn ingewand quam zengen.
    Quaemt gy, ô VONDEL, eens in ’t ligt,
Gy sloegt vol druk met my aen ’t schreien,
Nu hy van d’aerde is afgescheien.
    (100) Gy zongt vol rou een lijkgedigt,
Dat alle harten zou bewegen.
    O Rotte! ô Maesstroom! duik, ai duik,
    En schend bedroeft uw zilvre pruik,
Nu gy berooft zijt van dien zegen.
    (105) ANTONIDES kon uwen naem
Tot aen de hooge starren heffen,
Daer geene nijd dien oit zou treffen,
    Die ’t hart zou knagen op uw faem.
Maet gy, ô eer der Aertspoëten,
[fol. ††††††3v]
    (110) Indien gy de gemeenzaemheid,
    Die gy voor my steeds had bereid
Nog in uw graf niet hebt vergeten;
    Indien ik brandende van vier,
Door uw vermaning aangedreven
(115) Na Helikon dorst henenstreven;
    Indien gy oit of stijl of zwier
Gevonden hebt in mijn’ gezangen;
    Verschoon my, dat ik in dees smart
    Den wil van mijn genegen hart
(120) Niet volgen kan, en hier blijf hangen,
    Belet door eenen tranenvloed,
    Een teken van mijn droef gemoed.
D. VAN HOOGSTRATEN.


Ter gedachtenisse van den grooten DICHTER

den HEER

Dr. JOAN ANTONIDES vander GOES.

                          Hic flumine largo
Plenus Pierio diffundit pectore verba.

TEwijl al ’t dichterdom, behangen
    Met rouwkleên, op zoo zwaar een val,
    Die d’ ed’le kunst treft boven al,
Verschijnt met tranen op de wangen;
    (5) Schijnt my ook ’t leed aan ’t hart te gaan,
    Om ’t zelve dichtspoor in te slaan.
ANTONIDES! zijn dan de gaven,
    En panden van uw’ groote ziel,
    Waar op het vuur der godheid viel,
(10) Dus teffens met het lijk begraven?
[fol. ††††††4r]
    O ramp, en troostelooze nood!
    Wech is de dichtkunst met uw’ dood.
Die kunst, by anderen met leden
    Allenx ten hoogsten top gegroeit,
    (15) Of als een zachte stroom gevloeit
Ten eind der voorgestelde schreden,
    Vond in uw’ brein noch paal, noch perk,
    En stelde aan u haar rechte merk.
Des vloog uw’ doorgeleerde veder
    (20) Gelijk een moedige Adelaar,
    Wien ’t vliegen nimmer valt te zwaar,
En houd de mind’ren altijd neder:
    Of streefde al ’t dichterdom voorheen
    Op ’t spoor dat niemand na durf treên.
(25) ’t Zy dat men ’t flikk’ren van de jonkheid
    In drift van dichtery beschouwt,
    Waar vind m’ een proefstuk, dat zoo stout
En heerelijk in glans te pronk leit,
    Als ’t onvergankelijk papier,
    (30) Dat eeuwig gloeit van Hemelsvier?
De kracht der Nederduitsche tongen
    Scheen in ANTONIDES vergaert,
    En aan zijn trotsen zang gepaart;
Waar meê ze teffens los gesprongen
    (35) Vervulde al ’t aardrijk met een toon,
    Die boven alles spant de kroon.
Belloon, gebonden door zijn dichten,
    Gaf teekenen van zulk een kracht,
    Als nimmer Neêrland had verwacht:
(40) En schoon zijn pen haer moed deed zwichten,
    Zy rekent zig dien band tot praal
    En buigt gewillig voor zijn taal.
’s Lands Heldendom, door hem verheven,
    Vliegt teffens wakker op de been,
[fol. ††††††4v]
    (45) Uit lust tot d’ eer der krijgstrofeen,
En door zijn heldenzang gesteven
    Rukt ’s vyands ketenen aan twee,
    En dwingt hem door het staal tot vrêe.
Daar rijst dan weer de blijde hope
    (50) Voor ’t vaderland, dat afgestreên
    Haar adem schept, gelijk voorheen.
Dan kan een dichter gansch Europe
    Afschilderen in nieuwe vreugd.
    Waar in de Hemel zig verheugd.
(55) Of zoekt men keur van trotse vaarzen;
    ANTONIDES schaft ons den bron
    Der Neederduitsche Helikon.
Hy stapt met Sofokleesche laarzen
    Ten Treurtooneel. hy schreit, en weent,
    (60) En kneed een hart; hoe hard versteent.
Hy volgt de lijkbaar met zijn zangen,
    En schrijft de ziel ten hemel in,
    Ten troost van vriend of huisgezin,
Dat aan zijn Fenixtrant blijft hangen:
    (65) Of leid een wyzen Letterheld
    Om hoog, in ’t zalig zielenveld.
Dan is ’t weêr tijd van zoetigheden,
    Waar in de Bruiloftsveder praalt,
    En ’t echte paar, met wensch bestraalt,
(70) Dwingt na de troukoets toe te treden,
    Om daar vernoegt, en wel te vreen
    Te smelten ziel en ziel in een.
Dat ’s niet genoeg voor zijn gedachten.
    Hy vat in ’t brein een heeter vlam,
    (75) En weid tot lof van Amsterdam,
Daar d’Ystroom bruist met volle krachten;
    Om aan dien rijken waterkant
    Te toonen ’t merg van zijn verstand.
[fol. †††††††1r]
Hier staat de kunst ten top gevyzelt,
    (80) Waar voor de grijze aaloudheid zwicht.
    Zy voelt zig voor dien trant te ligt,
En al haar dichtsieraad verbrijzelt
    Door ’t werk, dat d’ Ystrooms majesteit
    Bekleed heeft met d’ onsterff’lijkheid.
(85) Dat bromt aan alle vier de winden,
    En vliegt op wieken van de faam,
    Tot eeuwige eer van ’s dichters naam.
Hier is een ruime zee te vinden
    Vol hemelval, en dichterstof,
    (90) Daar niets ontbreekt tot d’ Ystrooms lof.
De groote Vondel staat verslagen
    Voor zulk een wonderstuk van kunst.
    Hy kust hem voor zijn zoon met gunst,
Die als een zon scheen op te dagen,
    (95) Toen d’ Agrippijners licht bezweek,
    En voor dien zoon de vlagge streek.
Maar nu vervliegt die groote zegen,
    En Neêrlands Hoofdpoëet verdwijnt;
    T’wijl d’ed’le dichtkunst teert, en quijnt.
(100) De grootste blijdschap valt haar tegen,
    ANTONIDES, haar eer en roem
    Te vroeg gesmoort in ’t levens bloem.
Doorluchte ziel, om hoog gevaren,
    Wat waar ’t een vreugd voor Nederland,
    (105) Indien men ’t lang verwachte pand
Van Paulus in uw gulde blaeren
    Voltooit zag, dat, vergeefs gewacht,
    Nu in ’t vergeten word gebracht!
Dat missen we, en met u, ’t verlangen
    (110) Der brave dichtkunst, die voortaan
    ANTONIDES, en Vondels blaen
Alleen waardeert voor duitse zangen,
[fol. †††††††1v]
    Die waardig zijn door haren toon
    Den toets van vader, en van zoon.
(115) Dat troost ons in zoo groote schaden:
    En schoon men wachte meer en meer,
    Deez’ dichter had reeds eeuwige eer,
Waar in hy kon zijn geest verzaden.
    Al wat hy schreef is louter goud,
    (120) Op diamanten grond gebouwt.
Kon Sannazaar in weinig blaeren,
    Zijn werk, de Baring van de Maagd,
    Dat elk, wie Rooms kent, zoo behaagt,
Een onvergank’lijke eer vergaeren:
    (125) ANTONIDES, schaft ruimer stof,
    Om uit te weiden in zijn lof.
Men acht’ zijn nagelaten’ dichten
    Als dierb’re paarlen. yder vaars
    Als Godspraak, die na hem zeer schaars*
(130) Te vinden zy by mind’re lichten:
    Elk woord een zinspreuk, en zijn taal
    Vol Zenuwreden, nimmer schraal.
Men houd’ den grijzen Vader Vondel
    Om zijne stapels dichtery,
    (135) Waar in de duitse Poëzy
Is opgepropt als in een bondel,
    Met groote ANTONIDES alleen
    In Neerland waardig aangebeen.
P. RABUS
.

[fol. †††††††2r]

Op ’t Afsterven

Van den Duitschen NAZO,

JOHANNES ANTONIDES vander GOES,

MUSA VETAT MORI.

GY meê ANTONIDES geslagen,
Stont u ook ’t weereltlot te dragen,
En afgesolt door pijnlijkheen,
Nae ’t droeve ledekant te treen!
(5) Terwijl uw geest, die nimmer palen
Erkende, in enge huisportalen
In ’t ziekbed zich gekerkert ziet,
En als begraven in verdriet
Reeds by uw leven schijnt gestorven!
(10) Uw schelle toon eilaes bedorven,
Uw snaren in den brant geraekt,
Door ’t vier der koorts die ’t lichaem blaekt!
Uw vlugge veder neergedreven,
De Dichtkonst in gevaer van ’t leven,
(15) En haer beschermer in de noot,
In ’t worst’len met de wreede doot,
Wie ziet ô wee die ramp ten ende!
    Dus overdacht ik ’t Mans ellende,
En ’t onheil dat te volgen stont
(20) Op ’t sluiten van die goude mont;
Wanneer een nare stem, geboren
Uit ’s Dichters sterven, dus mijn ooren
Vervult, en billikt mijne vrees,
(Dewijl my ’t haer te bergen rees,
(25) En zy gelijk met natte wangen,
En troostloos aen ’t gehoor blijft hangen)
[fol. †††††††2v]
’t Is uit (dus klaegtze) en ’t is gedaen,
Ik heb de zon zien ondergaen
Die Hollands Rijmkonst hield in ’t leven.
(30) Hy scheen dat lot te wederstreven,
En leed niet dat in ’t middelpunt
Der glans hem ’t schijnen wiert misgunt,
Dan luste ’t hem op dondervlagen
Of regenluim een kans te wagen,
(35) De donkre wolken voor hem heen
Te jagen, en in ’t licht te treên,
Tot dat in ’t ende d’ onweêrbuyen
Zijn uitvaert door gewelt beluyen,
En al het zaet der Poëzy,
(40) Dat onlanx heuchlijk ry aen ry
Op welige akkers scheen te bloeyen,
De hoop ontweldigen van groeyen.
    ANTONIDES (dus zuchtze voort)
ANTONIDES (is ’t ander woort)
(45) Is heen en uit ons oog gevaren,
In ’t opgaen van zijn frisse jaren,
En Neerlant zijnen Nazo quyt,
In ’t bloeyen van zijn lentetijt!
Zie daer het koffer van dien grooten,
(50) Zie daer de waerde mont gesloten,
Waer uit, wanneer ze zich ontsloot,
Een milde daeuw van vaerzen vloot,
Die eens ten vloeybren stof gedegen
Den grooten Vondel kon bewegen,
(55) (Dit was de vaderlijke kroon
Wel eer geschonken aen den zoon)
t’Erkennen, Zoon hou op van roeyen,
Wy drijven daer uw Vaerzen vloeyen.
Wat was die Vader onvernoegt,
(60) Zag hy ’s Mans sterflot dus vervroegt,
[fol. †††††††3r]
Hoe zou hy ’t zich te laet beklagen,
Zijn geest te hebben opgedragen
Ten erfdeel aen zoo grooten geest,
Die, even of zoo ruimen leest
(65) Hem noch te naeuw viel en gewrongen,
Zoo jong haer banden is ontsprongen!
    Weg is nu ’t hooftgelt met zijn rent,
En ’s Vaders geest, u toegekent
O Zoon om noch by later neven
(70) In u haer weêrglans te zien leven.
Of had gy haar te veel vergroot,
Dat zy dien ’t eertijts nauw verdroot
Een eeuw te zijn in ’s lichaems boeyen,
Zoo haest dien kerker kon ontgroeyen,
(75) En hondert jaren scheurt aen driên,
Om zich in vrye lucht te zien?
Wat kost die vryheit slavernyen
Voor hen die zich ter Dichtkonst vlyen!
Wat maekt nu d’ Ystroom een misbaer,
(80) Op zoo beklaechelijken maer.
Zy schijnt, van tranen opgezwollen,
Langs dam en dijken aen het hollen,
En d’ Ygod weigert, als weleer,
Zijn waterrossen op en neêr
(85) Met vrolijkheit te wed te drijven,
En Hollands zeevaerdy te styven.
Hy zinkt, verslagen in het lot
Des Aertspoëets, na ’t waterslot
Korts door ’s Mans konst aeneengeklonken,
(90) Nu zijnen luister ver ontzonken.
    De bruit en blijde bruigom schreyt,
Die hy ter bruiloft had geleyd
Op ’t zoet getrambel zijner snaren.
De droeve wees schroomt voor ’t verjaren,
[fol. †††††††3v]
(95) Nu in die harp zijn bedestem,
En smeekgeluit verloor de klem.
Heeft hy oit heldenlof gezongen,
De vaerzen zijn de maet ontsprongen.
De blystof kleet zich in den rouw.
(100) De treurstof, die ’t zich belgen zouw
Haer vyandin te moeten wijken,
Wil gaerne zonder opschrift prijken.
Zy brengt wat droevig is en naer,
Op ’s vaders grafzerk by elkaer.
(105) Bellone met haer bloetharpyen,
Kon hun d’ alouden hoon ontglyen,
En zagen ze door ’s Dichters hant,
Zich niet geklonken in een bant,
Die onverbreeklijk eeuwen tarte,
(110) Ging zelf zoo grooten smert ter harte.
Zy zag den Zanger nauw gevelt,
Of scheen met ysselijk gewelt
Haer boey aen tween te willen rukken.
Men twijfelt, zag zy ’t zich gelukken,
(115) Of zy op ’t lijk zich wreken wou,
Of hem betreuren in den rouw,
Wiens onvergankelijke zangen
Haer deed d’ onsterflijkheyt erlangen.
De Maes, indien hy schreyen kon,
(120) Wiert op die ramp een tranenbron
En treurde staeg om ’s Mans ontbeeren,
Schoon hy door hem zijn naem ziet eeren.
De Vader klaegt. De Weduwvrouw
Zucht om verlies van konst en trouw.
(125) Hun leet erlangt een dubbel pandschap,
Elk mist en bloet- en konstverwantschap.
Daer hun voortaen in man of zoon,
Geen maet ontmoet of heldentoon,
[fol. †††††††4r]
Die, op dien trant hem nageslagen,
(130) Hun naem ten starren in zouw dragen.
Zy slaen, (daer anders hunne plicht
Zich uitgoot in een lijkgedicht,)
Als buiten ’t spoor der konst getogen,
Die maet alleen met schreyende oogen,
(135) En jamm’ren, elk.... maer ach de tijt,
Dat elk de laetste rouwplicht quyt’,
En ’t groote lijk nae ’t gaf help’ leyen,
Nu reeds geboren moet ons scheyen!
Dus spreektze, en rukt van voor my heen,
(140) Daer ik, die ’t zelve spoor wil treen,
En naespeur of ik wiert bedroogen,
De baer strax nader met mijn oogen.
Ik volge, en leg mijn plicht op ’t graf
Dus met mijn pen eerbiedig af:
(145) Hier legt ANTONIDES begraven.
Natuur is voester zijner gaven,
En moeder van des Dichters geest,
Maar stiefmoêr van het lijf geweest.
Dat deed zy in den bloeysem sneven;
(150) De geest zal eeuwich vruchten geven.

Overleden den 18 van
Herfstmaend 1684.		                    F. de HAES.


[fol. †††††††4v]

TER GEDACHTENISSE

des beroemden DICHTERS

JOAN ANTONIDES vander GOES.

HOe haalt de zon zijn blinkend hooft
Zoo moedeloos en treurig onder,
Nu allen dicht’ren licht, en wonder
Zo onverwagt is uitgedooft!
(5) Die zangheld, wiens* doorluchte gaaven
En blijken van zijn ed’le geest,
De roem van Neerland zijn geweest,
Ligt onder ’t zwarte zand begraaven:
    Helaas, ANTONIDES is dood!
(10) O zilvre Maas, gy zaagt hem sneeven,
Maar voelt alleen uw hart niet beeven;
Onze Ygods rouw is ruim zo groot.
    Scamander, door Homeers gezangen
Vermaart, noch ’s trotzen Tybers vliet,
(15) Genooten zoo veel luister niet,
Als d’ Ystroom heeft van hem ontfangen.
Dies heft hy ’t hooft ten golven uit,
Niet, als wel eer, met vrolijke oogen,
Maar met een traanenwolk omtoogen,
(20) En geeft slechs klaaggelijk geluit.
    Ach! zucht hy, is die Man gestorven,
In ’t beste van zijn leevens tijd?
Die man, waardoor, ter buuren spijt,
Ik heb een eeuw’ge roem verworven!
    (25) Zijn mond verstijft: meer spreekt hy niet,
Maar laat het hoofd ter schoud’ren daalen,
Wijl ’t snikkend hart naauw aam kan haalen:
Dus zinkt hy neder, van verdriet.
[fol. ††††††††1r]
    Maar, welk een droom heeft my bedroogen?
(30) Wat glans! ô welk een heerlijk licht,
Vertoont zich thans aan myn gezigt!
Wat’s dit, verleiden my myn oogen?
    Ik zie, ô weelde! ô welk een vreugd!
Die mist van treurigheid verdweenen,
(35) En door die naare nevels heenen,
ANTONIDES, geheel verheugd,
    Verzeldt van God Apolloos reijen,
Door Vader Vondel, als zyn zoon,
Na ’s blyden Dichtgods goude troon,
(40) Al juichend, by de hand geleijen:
    Daer treen de dichters hem te moet.
Ik zie en Grieken en Latynen
Rondom hem in gedrang verschynen,
Terwyl myn waerde PELS hem groet.
    (45) Hun zalig lot maakt hen tot vrinden,
Elk reikt, vol vreugd, omstryd de hand;
Hen scheid voortaan geen misverstand,
Geen nyd kan meer hun oog verblinden,
    Daar kroont hem Febus, zelf vol vier,
(50) Ter bede van de zanggodinnen,
Die hem als haaren helt beminnen,
Met onvergankelijk Laurier.
    Laat ons voortaan dan niet meer treuren,
O zoonen van dien ed’len geest,
(55) Wiens dicht noch tijd, noch afgunst vreest
Maar ’t lachend oog ten zangberg beuren:
    Daar strekke zijne lauwerkrans,
Aan uwe geest een vuurig baaken;
En doe uw dichtlust eeuwig blaaken,
(60) Na zulk een lot, en zulk een glans.
T. ARENDS.


[fol. ††††††††1v]

Op de DOOD

Van

Den grootsten DICHTER

JOANNES ANTONIDES VANDER GOES,

Illum aget pennâ metuente solvi
Fama superstes.

        DE lieffelijkste tong,
        Die zielen streelde en dwong;
        En zelfs Apolloos oor
Deê luistren na haar zang, in zijn doorluchtig koor,
        (5) Slaat langer geen geluit.
        Helaas: ’t is met ons uit,
        Nadien de dood dien Held
Der Heldendichtren, dus ontijdig nederveld.
        ô Groote Dichterzon!
        (10) Wat lijd uw Helikon,
        Door dit verlies, verdriet!
Al uw gesternt verflaauwt nu deze ster verschiet.
        Uw klare Hippokreen,
        Gezwollen door ’t geween,
        (15) Geeft, voor een zoet geruisch
Door ’t nederstorten, niet dan vreeschelijk gedruisch.
        ô Dichtheld Sofokles,
        Versterk my door een les,
        Dat ik met droeve toon,
(20) De vroege dood beschrey van Febus grootste zoon.
        Ach! ach! waar, en wanneer
        Komt zulk een Dichter weêr?
        Die zoo volmaakt en net,
Al wat hy rijmt, op zulke onwrikbre voeten zet;
[fol. ††††††††2r]
        (25) Wiens zang zoo lieflijk vloeit,
        Dat zy noit oor vermoeit;
        Doordringend klaar en kort,
Van onverkrachte stijl, die nergens stoot, of hort;
        Zoo spier- en zenuwrijk,
        (30) En Hemelsch te gelijk,
        Dat z’yders geest doordrong,
Als hy die rustig met verheve toonen zong.
        Maar hy houd op: ach! ach!
        Doch waar toe, met geklag,
        (35) De doove lucht gevuld,
Al ’t geen men lijden moet verlicht men door gedult.
        Gy dichterhelden komt,
        Terwijl zijn luister bromt,
        Geleyt dat groote licht
(40) In zegepraal ter rust; vangt aan, voldoet uw plicht.
        Den grooten Konstantijn,
        Hoe hoog zijn jaren zijn,
        De Branden, en Oudaan,
Hoogstraatens, en de Haas zijn reets u voorgegaan.
        (45) Dus wie van ’t Hengstenat
        Oit heeft zijn deel gehad,
        Heff zijne vleuglen op,
En voer ANTONIDES op d’allerhoogste top.
        Terwijl ik ’t scheeprijk Y
        (50) De schoonste schildery,
        De zeeheld Michaël,
En zijn Belloon op ’t graf tot eerenbeelden stel:
        Met wensch dat, die weleer
        Die landplaag ging te keer,
        (55) De vreé, het schoonste in ’t oogh,
Hier naaulijks vindbaar, steeds genieten mag om hoogh.
        En gy betuig uw leed,
        ô ’s Weerelds koopstad, kleed
[fol. ††††††††2v]
        U in den grooten rouw;
(60) Behang de zalen van uw keizerlijk gebouw,
        Uw koopslot en uw muur:
        Want haar volstrekte duur
        Geniet gy door de pen
Van onze ANTONIDES, die ’k voor uw stichter ken:
        (65) Wat ge ook van Gijsbrecht zegt,
        Diens wallen zijn geslecht,
        En door den brand vergaan;
Maar zijne zullen tot den allerlaatsten staan.
        ô Groote dichtergeest!
        (70) Wat waar ’t een vreugd geweest,
        Dat gy met Gods gezant,
Die in uw heldendicht des Heilands stander plant,
        Op aarde een ruimer tijd
        Gestreden had zijn strijd;
        (75) Als ze ons uw pen verbeeld,
En zoo uw levensrol ten einde had gespeelt:
        Dat by uw eerenkroon,
        De naam van Vondels Zoon,
        In goud ook deze blonk,.
(80) Die aan Timotheus wel eertijts Paulus schonk.
        Doch ’t geen gy hier in ’t perk
        Te kort schiet, met uw werk,
        Vervult die ’t al vermag,
Door zijn genade aan u, in zijnen grooten dag.
J. van GEEL.


[fol. ††††††††3r]

OP HET GRAF.

RUst hier ANTONIDES, der dichtren praal, die ’t Y
Deê stilstaan op de galm van zijne Poëzy,
Daar de Amstel, door ’t geluit van zijne snaar bevangen,
Verbaast, aan vonden, taal, en geestigheên bleef hangen?
(5) Neen, Wandelaar, hier rust hy niet; het doode lijf
Des grooten mans heeft slechs dees grafsteé tot verblijf;
Hy leeft aan de Ystroom, daar hy zweevende op de baren,
Onsterffelijk in roem, den aardkloot om zal varen.
JAN BREDENBURG.


De Obitu

JOANNIS ANTONIDAE vander GOES,

Poëtae Illustrissimi

Ad virum doctissimum

DAVIDEM van HOOGSTRATEN.

ELEGIA.

LUgubres gemitus munus lacrymabile, fletus,
    Et data supremo debita dona rogo,
Percussum parili, pectus coeleste, dolore
    Accipe, & instabiles currere cerne dies
(5) Atra dies, Stygiis lux non indigna tenebris,
    Qua data sunt fati nuncia tanta feri,
Siccine grande decus vatum mors dira trucidas
    Heu poteras capiti consuluisse pio!
Ille quidem nostros non auditurus amores
    (10) Excessit terris assiduisque malis.
Sed pater, & certo vates sunt foedere juncti,
[fol. ††††††††3v]
    Inter quos primo dignus adesse loco
HOOGSTRATANUS erit, nostros cui dedimus aestus,
    Defunctoque datum munus inane Viro.
(15) Instant infernae, teterrima turba, sorores,
    Omnibus, & finis stat sua cuique brevis.
Queis tamen ingenium placuit coluisse perenne,
    Effugiunt avidos post sua fata rogos.
Sed domui superesse diu cum conjuge laete,
    (20) Molliter ad longos consenuisse dies,
Et multo patrios fructu decorare penates,
    Et dare divinos, carmina multa, sonos,
Est magnum trepidamque ultro expectare senectam,
    Ipsasque in fati pene volare manus.
(25) Saepius obscuris hoc cum concedis iniqua,
    Cur rumpis claris sors sua fila viris?
An quia, cum coeca es, nullum temeraria cernis,
    Et mittis dubia gaudia quaeque manu?
An quia nulla tenes in nostrae stamina vitae
    (30) Jura, sed incertis curris adacta rotis?
Ergo nulla patet tantae pia causa ruinae,
    Et tamen interea, magne poeta, jaces.
Sic cum fulmineo visus perstringitur ictu
    Et fragor, & tonitru testa domosque quatit,
(35) Causa latet coeli, superisque inclusa tenebris,
    Et tamen interea culmina fracta jacent.
Illa tamen Batavos Asparsa est jactura per omnes,
    Et debet justo queisque dolore queri.
Praecipue sanctas tangit pia flamma sorores,
    (40) Tangit & ad moestas provocat exequias.
Ite pii vates, vatem lugete frequentes,
        Conspergat cineres flebilis unda pios.
Nostra sepulcrali nimium mens vulnere pressa,
        Atque est officii lenta ministra sui.
(45) Dum memori sensu vatis monumenta revolvo,
[fol. ††††††††4r]
    Deficio, & lacrymis obruor & gemitu.
Et modo fatiferas, fera numina culpo sorores.*
    Et nimis excelsis invida fata viris.
Quid juvat in sacris Phoebi vigilasse? quid altum
    (50) Aetherii montis sic tetigisse jugum?
Consumptae nimio noctesque, diesque labore
    Quid prosunt summi cum vocat hora rogi?
Si tamen haud fingunt veterum commenta, perennis
    Pascitur umbra piûm, perfruiturque bonis.
(55) Tu quoque, docte pias inter misceberis umbras,
    Securè nullis contemerande malis
Et licet apreptus longè fis corporo nobis,
    Hic meliore tamen parte superstes eris.
Vivis & instantis derides stamina fati,
    (60) Et quodcunque tuo lumini obesse potest.
Dum vagus imperio terras superabit & undas
    Amstela, dum lymphis efferet Ya caput,
Vives, aeternumqumque tuos mirabimur ignes,
    Mixtaque divino carmina melle fluent.
JOACHIMUS TARGIER.


GRAFSCHRIFT

Voor

JOANNES ANTONIDES vander GOES,
Hoofddigter van Holland.

Quando ullum invenient parem?

Hier legt ANTONIDES, helaes! die na de dood
Van Vondel noch alleen in Holland scheen gebleven,
    Om d’edle Digtkunde, op haer einde en stervens nood,
Een jaer of vier met kracht te koesteren in ’t leven.
    (5) Dat Rotte en Ystroom treure op ’t lijk van zulk een Held,
    Dat alle dichters van de werrelt stof bestelt.
BARTH. VAN GENT.


[fol. ††††††††4v]

LYKOFFER

Van den HEERE

JOANNES ANTONIDES vander GOES,
Arts, en doorluchtig Poëet.

    O Pindus schaer, Apolloos zaet,
    Bestroomt met tranen uwe wangen.
Volgt nu dit lijk met treurgezangen!
    O Ystroom! steek in dezen staet
(5) Uw lijktrompet met kromme bochten,
    Zoo ver gy uwe horens kromt:
    Want zoo uw lof langs ’t aertrijk bromt,
Hy heeft uw glorikrans gevlochten.
    Klaeg, dat de galm op Pampus stuit,
(10) Dat Stroomgodinnen en Najaden
En Zuiderzee met druk beladen
    Weergalmen op uw treurgeluit.
De bleeke doot, wiens dorre handen
    De slaef of Vorst niet kan ontvlien,
    (15) Heeft woedende zich niet ontzien
Uw’ Fenixdichter aen te randen.
    Die schelle en weergaloose keel
Waer door uw lof zal eeuwig leven,
Op heilig parkement geschreven,
    (20) Valt aen den grafworm nu ten deel.
Ze zal, ô Ystroom, niet meer zingen
    Uwe outheit en uw edel bloet,
    Wat koopkasteelen van uw vloet
De wijde werreltkringh omringen.
    (25) Nog speelt zijn * Vrebazuin in ’t oor
        * Antonides Bellone aen band
[fol. †††††††††1r]
Van veel doorstralende verstanden,
Als Mars de moortdolk uyt zijn handen,
    Laet vallen voor het vredekoor.
Bellone rammelt aen de boeyen
    (30) Ze quetst haer eyge lêen en hooft,
    Haer bloedtoorts is nu uytgedooft.
Sy stoort geen slaep met stale roeyen.
    ANTONIDES, ô VONDELS zoon!
Hoe wel gelijkt gy uwen Vader
(35) In geest, als uyt een zelvige ader!
    Naest hem komt u de lauwerkroon.
Uw vaerzen geven wisse blijken,
    En volgen Vondels vasten tret,
    Die nimmermeer van Pallas wet
(40) Uyt onvermogentheyt bezwijken.
    Gy giet uw drift als vrou natuur
Veranderlijk in alle vormen,
En zingt van dondrende oorlogstormen,
    Van onweerbuy, orkaen en vuur,
(45) Verschrikkelijk voor yders ooren:
    Gelijk Virgijl zijn snaren dringt
    Wanneer hy van Eneas zingt
Vervolgt door Junoos wraek en toren:
    Of geeft den hemel lenteweer,
(50) Soo vloeyt uw zang, gelijk de droppen
Van honigdau langs rozeknoppen
    Afrollen op de kruyden neer.
Gy zongt met onbezweke kragten.
    Gy wiert noyt van een vrient gestoort,
    (55) Maer queelde in sijn gefelschap voort
Met schrand’re en hemelsche gedagten:
    Als Naso met een vluggen swier
En klaerder geest, als fakkelligten,
Voor onrijm vloeyende gedichten,
[fol. †††††††††1v]
    (60) Uytstortte op glat gewijt papier.
Hoe treffen ons de noodlotslagen!
    De Neerlandsche Orfeus stort in ’t graf.
    Der digtren tempel dreunt’er af.
Wie zal Apolloos koor nu schragen?
    (65) Help, Vollenhoven! help, ô Brand!
’T zal op Oudaen en Bake, leunen.
Hoog straten zal het ondersteunen,
    Zoo blijft dat pronktoneel in stand.
ANTONIDES! gy zijt in ’t bloeyen
    (70) In ’t graf gestort, maar niet geheel.
    Uw schrandre geest en beste deel
Zal alle nijt te boven groeyen.
K. VAN BRACHT.


GRAFSCHRIFT

OP

Dr. JOHANNES ANTONIDES vander GOES.

HIer rust ANTONIDES, de digter van het Y,
Ontijdig neergeveld in ’t bloeiëns ’t van zijn dagen,
Van Vondel waard geägt den naam van zoon te dragen,
Als jonge Fenix van de Duitsche Poëzy.
(5) ’t Aaloude Egypte mag op hare naalden brommen,
Dit graf gewelf bevat meer als haar heiligdommen.
BENIGNE.


[fol. †††††††††2r]

EPITAPHIUM

In

J. ANTONIDEM vander GOES,

Poeseos Phaenicem.

TOta sub exiguo tumulatur marmore suada,
    Bellerophontaeae verna perennis aquae.
ANTONIDES* ne jacet surreptus flore juventae,
    Cujus apollinea pectora voce madent?
(5) Pierides miseris singultibus astra lacessunt
    Ob tam praeclari funera maesta viri.
Amstelides plangunt Nymphae.* gemit Ya celebris,
    Ac mosa conspersus rore tepente genas.
At tu, qui* transis, dic; Molliter ossa quiescant,
    (10) Terraque sit cineri non onerosa tuo.
CORNELIUS van ARCKEL.



Op de DOOD

van den HEER

JOANNES ANTONIDES vander GOES.

            Perque omnia secula famâ,
Si quid habent veri vatum praesagia, vivet.

HEt zanggodinnendom met schrik voor ’t hooft geslagen,
Toen groote Vondel wiert ten starren ingedragen,
Vond troost genoeg in zulk een deerelijken stant:
Nadien ANTONIDES met een gelijken trant
(5) De digtkunst, al gewoon op ’t heerelijkst te groejen,
[fol. †††††††††2v]
Handhaafde op dat ze niet gestuyt wiert in haer bloejen.
Nu legt hy mee ter neergeslagen van het lot.
En Nederlandt verliest in taal het zoet genot
Uyt zijne Poëzy zoo menigmaal verkregen.
(10) Dat voelt vergeefs dien slag, en ’t missen van haar zegen.
Wie sla voortaan de hant aan Nederduyts gedigt;
Daar al de wetenschap en ’t aangename ligt
Gewoon den leerlingen, nog ruw en onervaren,
Te leyden na den toon van zijn vergode snaren
(15) Met hem versturven is, ten waar zijn letterkas
Als die van Vondel na zijn doot te vinden was?
Hier zou de jeugt na zijn verlies zig nog verblyen
Wanneer zy zig verzade in zijne digteryen.
’t Zy dat zijn zangheldin in ’t bloedig oorlogsvelt
(20) Een deel triomfen van de werreltdwingerts meld:
’t Zy groote Ruiter van het waterpaart geslagen
Word na de lugt gevoert op zijnen heldenwagen.
Of dat hy na de vree gemaekt met Brittenland
Den dollen oorlogsgod vol yver legt aan band:
(25) Dan weer wat lugtiger zijn geesten heen laat weyen
Alwaar hy d’ Amsteljeugt op ’t Y laat spelemeyen.
Hier schaft hy puik van digt in zijnen zilvren stroom;
Daar zoo veel goden, en godinnen, als in droom
Verschijnen, die gestaag op zijn geluyt verstommen,
(30) Wanneer zijn zeetrompet komt langs haar vloeden brommen.
Hier volgt hy Vondel, als men hem de trom hoort slaan
Tot lof van d’ Y god, en van Vader Oceaan.
Al wat de werrelt in haar ommevang kan houwen
Kont ge in de groote van vier boeken hier beschouwen.
(35) Hy zeilt het aartrijk om van daar de zonne straalt,
Tot daar ze moe gereên in Thetis armen daalt.
Maar wat beweegt my dus zijn werk in top te heffen?
’t Is meer verheven als mijn yver kan bezeffen
En trotst het godlijk werk, door zijn verandering,
[fol. †††††††††3r]
(40) Van Naso, daar hy praalt in vormverwisseling.
’t Roemrugtig Amsterdam, zoo lang de kunst blijft leven,
En Y en Amstel door zijn dicht zoo hoog verheven,
Verblijven, daar het Y de kroon der vloeden strijkt
Gedagtig aan zijn naam, die geene digters wijkt.
(45) Want schoon men hier en daar zijn werk zoekt te ondermijnen
En zegt; ’t zijn fablen, die als droomen weer verdwijnen,
Hy volgt Homeer in al zijn fateringen naer.
’t Is ydel. zijne faam zal met Apol, van daar
Hy rijzende uyt het oost komt moedig aangeronnen,
(50) En in het westen daalt opklimmen onverwonnen.
J. VAN HOOGSTRATEN.


Op de DOOD

Van den Uitmuntenden DICHTER

JOANNES ANTONIDES vander GOES,

ZO gaan vast een voor een de heldre lichten onder,
    Gevolgt van eene nacht der droefheid en geween:
Ons heugd het sterfuur van dat grote werreldswonder
    Dat aan den Rijn verrees, en aan het Y verdween;
(5) Van dien tijd sloeg den geest der dichteren aan ’t quynen
    En is op zulk een slag verbaast te rug gedeist,
Men zag de dichtkunst voorts of niet, of schraal verschijnen;
    Geen wonder was’et, want: den Vader was verreist.
O! lustelosen eeuw, zo klagen d’ Amsteldammers,
    (10) Wy zijn helaes: wy zijn ons lessengever quijt,
Maar zacht! wat naar geluid des droefheids en des jammers
    Verheft zich aan de Maaze? ô klaaglijk rougekrijt,
Hoe! koomtge ons weer op nieuw het herte en d’ ingewanden
    Beroeren? wat ’s ’er gaans? spreek uit, gy snel gerucht,
(15) Of is ANTONIDES! de pronk der Nederlanden,
    Getroffen door de dood? ô ’t is gewis! zy zucht,
[fol. †††††††††3v]
Terwijl ’t kristallevocht langs heur besturve wangen
    Neerbiggelende toont, hoe dit verlies heur drukt.
Is dit, ô Jongeling, het end van ons verlangen!
    (20) Moestge in uw zomertijd dus worden weggerukt!
Ach, ’t is beklaaglijk! als door bulderende vlagen,
    Den uitgelaten wind vol vreeselijk geweld,
De vrugtbre boomen treft, met zijne geeselslagen,
    Waar door het rijpste, en best, ter neder word geveld.
(25) ANTONIDES! weleer by d’ Agrippijnschen Grijzen
    Zo hertelijk bemind, om zijn doorluchte geest;
Wy zagen uwen glans al vroeg ten kimme uytrijzen,
    Wijl ge uwe vaerzen schoeide op een Virgielsche leest:
Dit tuigt den Ystroom, door uw wakkre pen beschreven,
    (30) Wiens hoogverheven stijl, op ’t kunstigst toebereid,
Ons groote Gysbrechtsstad verheerlijkt heeft doen leven:
    Want ge hebt heur hoofd gekroont met eene onsterflijkheid.
Dus quam uw Lentetijd, een rijken oogst beloven
    Aan ’t heir der dichtren, dat in scha’uw der bladren leeft.
(35) Maar ach! wy zien dit vuur te vroeg in d’assche doven,
    Nochtans: dit troost ons datge in uwe vaerzen zweeft:
Dewijl ge onsterflijk blijft, door uwe Heldendichten,
    En Echtsgezangen, met een Roze-en Lelygeur
Doorwaassemt; des uw naam voor niemand hoeft te zwichten:
    (40) Want uwe loftoon klinkt de gantsche werreld deur.
Gy vruchtbaar Zeeland met uw rijke waterstromen,
    Laat dit, uw Lijkrouw doen verwisselen in vreugd.
Gy zaagt hem in der Goes wel eer te voorschijn komen,
    Dogh d’YStad was de School van zijn leergierge jeugd:
(45) En nu is Rotterdam het rustgraf zijner leeden;
    Maar zijn verheven geest vereischte een ruimer plaats;
Rust dan, ô eedle ziele in ’t rijk der Eeuwigheden.
    Wie deze Rust geniet, is vry van alles quaads.
K. VERLOVE.

UIT.

Continue
[fol. *1r]

DE

YSTROOM.

Begreepen in vier Boeken.

DOOR

J. ANTONIDES van der GOES.

[fol. *1v: blanco]
[fol. *2r: frontispice]
[fol. *2v: blanco]
[fol. *3r]

STROOMFESTOEN

Aen den hoogeedelen welgebooren grootachtbaeren Heer

Heer KORNELIS de VLAMING
van OUDSHOOREN,

Ridder, Heer van Oudshooren en Gnephoek &c.

Burgermeester, &c. en Raed ter Admiraliteit tot Amsterdam.

MYn zanggodinne wyd eerbiedig haer gedicht
OUDSHOOREN toe, en treed vrymoediger in ’t licht
Op zulk een’ grooten naem, al komtze min verheeven
Van trant, en telkens van haer onmagt neêrgedreven,
(5) Alsze op haar pennen scheen te stygen van den grond;
Die luyster legt haer weêr de woorden in de mond,
En zetze leven by. wie kan haer vier bedwingen!
Nu ’t haer gelukt den lof der oude stam te zingen,
Die schier voor eene trits van eeuwen, opgevoert
(10) Ten Bisschoplijken stoel, het maghtig Sticht, beroert
Als in een’ Oceaen van bittre staetkrakkelen,
En vreesselijk geschokt, gescheurt aen alle deelen,
Bestraelde met den glans van haere myterkroon;
Die op ’t eerwaerdig hooft van Willem eens zoo schoon
(15) Te gloeien scheen: na wienze eerbiedig, op ’t behaegen
Der kristewerrelt, wierd aan Jakob opgedraegen;
[fol. *3v]
Twee Ridders telgen uyt OUDSHOORENS gryzen stam.
En schoon ’t Aertsbisdom aen een heimelijke vlam
En teering quynde door den nyd der vloekverwanten,
(20) Die tegen ’t wettig recht der Bisschoppen zich kantten,
Noch zwichtte ’t voor geen’ storm van oorlog of gewelt:
Maer reikte van den kant des Yssels, tot het Scheld
Met zyn geweide staf. het is de haet ontschoten,
Dien ouden Stamboom streng te snoeien van zyn looten.
(25) Zy slooft zich zelf vergeefs te barste, en spilt haer kracht.
Gelijk de noordzee, als een zeehoek onverwacht
Van een scheurt, en naer strand gejaegt van onweêrbuien,
De zonne blind, en schent het noorden tegen ’t zuien,
Het hooft van Vlissingen en ’t zwaere paelwerk beukt,
(30) En stoot op stoot rammeit: maer dat staet ongekreukt
Op zynen wortel, en verduurt de felle vloeden,
Tot zy van zelf hun drift verliezen onder ’t woeden.
    Het adelijck geslacht, in zulk een lange ry
Van eeuwen noit gescheurt, nu uit de heerschappy
(35) Geschopt, dan weer in top gedraegen, na het keeren
Der staeten, en de zucht des magtige overheeren
En Graven, stak het hooft weêr boven ’t Amsterdam,
En zegende de Stad met d’eere van haer’ stam,
Ruim voor twee eeuwen in het staetbewind geheven
(40) Op ’s Burgermeesters stoel, en glory, die den neven
En looten voortgereikt, nu noch d’OUDSHOORENS kroont
En dankbaer hunne deugd erkent, maer niet beloont.
    Gebeurt ons d’eere, dat wy ’s Burgervaders ooren
Met onze stroomwijze en den lof van ’t Y bekooren;
[fol. **1r]
(45) En hy den strengen boog der staetzorg, jaer op jaer
Ten dienst des lands gerekt in oorlog en gevaer,
Ontspanne, en eenmael zich gewaerdige te keuren,
Waer zich mijn Stroomfestoen met voeghelijke kleuren
Schakeert, of schiet te kort in bloemen en sieraat:
(50) Mijn Stroomnimf wil met vlijt zich reeglen na die maet,
En zelf haer eigen stem en klanken overzingen.
Nu kruiptse langs den kant, en volgt de stroomelingen
Van achtren in hun zogh op Thetys feestbanket.
Of treet den Ygod nae en zijn doorluchtig wed,
(55) Het zy hy vreedzaem streeft, of vreesselijk aen ’t loeien,
Komt langs verdronken veld en akker heenevloeien.
    Maer minder achterhaelt mijn zangheldin den lof
Der zeevaert, en bezwijkt in zulk een keur van stof:
Daerze in zoo eng een perk gedwongen en beslooten,
(60) Als maer in schaduw groet de Nederlandsche vlooten,
Die daeglyx dryven op den Ystroom af en aen,
Een milden oogst van schat inscheepen en ontlaên,
En hier gemaert, geen vloot vertoonen op de plassen,
Maer een geweldig bosch, ten golven uitgewassen,
(65) Geduurig weêr gesloopt en weder aengegroeit,
Een schrik der zee, zoo ver Neptuin om ’t aertryk vloeit:
Het zyze alleen om winst het schuimend pekel klooven,
Of brullende van haet, en ’t Yperk uitgestoven,
De rovers temmen en brantschatters van de zee,
(70) En koopen met het bloed der vyanden de vree.
Of blixemen in ’t oog der Afrikaensche mooren,
De waterhonden, tot oneedlen roof gebooren.
[fol. **1v]
    Maer schoon de stem my in zo zwaer een werk begeeft,
Die klinken moest, zo ver de kiel op ’t water zweeft,
(75) De zon de vlooten volgt, en voorgaet met haer straelen,
Of steil uit haren trans die hem op ’t hooft laet daelen;
Dat schroomt OUDSHOOREN niet te nadren, die een lit
Der hooge Zeeraed, wringt den winden het gebit
Kort in den mond, en laet zomwyl, om lucht te scheppen
(80) Op ’t zeilryk Y, matroos zich in een roeijacht reppen,
En kleene sloepen; schoon zoo menig zeegevaert
Gereet staet op zijn’ wenk. dat is der goden aert,
Dat is hun trant, elk aen te zien met gunstige oogen,
Elk te waerdeeren nae zijn yver en vermoogen.
(85) De zelve koelte die de krygsvloot voert uyt zee,
Brengt ook den boeier en galjooten op de ree.
De zon, die met haer’ glans verquikt Olyf en Ceder,
Lonkt tijdeloozen toe in’t eerste lenteweder,
En queekt de veltblom aen. de zee ontzegt geen’ vloed
(90) t’Ontfangen, schoon hy kruipt en sleept met traegen voet,
Zoo wel als die van trots en hovaerdy gezwollen,
Met vliegende karros komt in haer boezem rollen.
Maer loopt mijn stroomgodin met al te flaeu een toom:
Wie stamert niet in d’eer van ’s werrelts rijksten stroom.


[fol. **2r]

VOORREDEN.

VEelen zal het misschien vreemt voorkomen, dat wy dus breet in den lof van eenen stroom uitweiden, wiens paelen en grootte met weinig woorden waeren aen te wijzen: want schoon men niets zoo gemeen vint by de Poeëten, als de beschrijvingen der vloeden, die zy zoo sierlijk in hunne werken schakeeren, als die met hun zilvre wielingen door den aerdkloot heenevloeien: nochtans is het een ongewoonte, een geheel werk van die stoffe te weeven, en een onvruchtbaeren arbeit, ’t en zy men de zelve verrijke met sieraden en loofwerk, en die eenen glans by zette door een vermenginge van gevoeglijke verwen: ’t welk minder is te bepaelen, en naer eenerhanden regel te schikken; om dat veelen rustigh den dichter eene vryheit inwilligen, die hem anderen, van naeuwer gewisse in de dichtkonst, voor een vlak van ongebondenheit en onbesnoeiden stijl zullen aenwrijven. Quintiliaen berispt in Ovidius de weelige overvloeientheit van geest, en rijkdom van verstant; daer anderen, om de zelve, hem als eenen Finixdichter in top verheffen. wy hebben ons niet ontzien den ruimen toom te neemen, onder de glorie des Ystrooms, ook de macht van Amsterdam te trompetten, en de zeevaerd, de zenuw der Nederlandsche mogentheit, op te haelen. ’t geheele werk hebben wy in vier boeken afgedeelt. indien men die naer den juisten draet moest schikken, zoude het eerste en laetste elkanderen in ordre volgen: want even als het eene boek den zoom van het Y beschrijft, gelijk die halvemaenswijze zich kromt langs de stadt; zo verhandelt het andere, het overige deel van den Ykant, de Waterlandsche dorpen, de beschryving van den Ystroom, en de geschiedenissen daer voorgevallen. het tweede boek, nae die verdeeling het derde, telt de vaerten naer andere gewesten op, en de schatten, die, door de zelve; in den schoot van het Y worden uitgestort. het derde, ’t welk andersins het leste zou wezen, begrijpt de verzieringe van een krakkeel der vloedgoden, op de gulde bruiloft van Thetys en Peleus, met zulk eene vrypostigheit opgezongen, gelijk d’aeloude en he- [fol. **2v] dendaegsche dichters hunne stoffen en historien onder de schaduw van fabelen en verdichtselen bewimpelden. want schoon wy niet onkundig zijn, dat eenigen zich aen de naemen van goden en godinnen stooten, om datze naer der heidenen gewoonte zweemen; en anderen alle onnatuurlijkheit en onwaerschijnlijkheden strengelijk uit de poëzye verbannen; meenen wy echter te konnen volstaen, met de eerste te gemoet te voeren, dat de zon der kristelijke waerheit al lang zoo helder door de dampen en den nacht des afgodendoms is doorgebroken, en rijkelijk alom haere straelen verspreid heeft, dat niemant voortaen onbewust is, hoe diergelijke naemen, als een tael der dichteren, in gebruik zijn; die, om hunne werken met meer luister op te tooien, gewoon zijn d’ elementen en levenlooze stoffen, als persoonaedjen in te voeren. Dus verstaen wy by de watergoden, eenvoudig genomen, niet anders dan het water. wien het echter lust de naemen der vloedgoden, op andere historien of gevallen te passen, sonder wanschiklijkheit, dat wort aen zijn keur en overlegging vrygegeven. ondertusschen geloove ik niet, datmen iemant zoo quaetwillig of redeloos zal vinden, die ons de naemen der goden &c. als een merk van ’t heidensch ongeloof zal willen optijgen, en voor een ongerijmtheit toeschrijven: schoon de Fenix der geleertheid, Huig de Groot, dit zelf schijnt gevreest te hebben; gelijk blijkt in eenen brief, aen zijnen broeder Wilhelm de Groot geschreven, en voor zijne latijnsche gedichten uitgegeven. waer van de zin hier op uitkomt; dat hy ducht, of men hem ten argsten nae mocht duiden, dat hy somtijts goden invoert. Hy bekent dat zulk schryven een streep van reukeloosheyt had verdient, ten tijde, dat het heidendom als koningin heerschte; ’t welk nu zonder eenig gevaer was: dewijl elk weet dat met die naemen zomwijl de gestarnten, elementen, of geesten, en zomwijl de mogentheyt van den eenigen waeren God verstaen worden. Het orakel der hedendaegsche Latijnsche Poeeten, Nicolaes Heinsius, verdaedigt zich selven bykans op de zelve wijze, voor den kostelijken beemd van zijne gedichten: want nae dat hy gezegt had, byzonderlijk tot navolging der ouden, de benaemingen der goden gebruykt te hebben, en zich heel vreemt van hun ongeloof te houden: beroept hy zich, op de oud [fol. **3r] vaders, en voorvechters der eerste kristenen, die self in hun schriften tegen de heidens en afgodisten, Jupiter voor den hemel, Apol en de Muzen voor de geestigheit der dichtkunst, en Venus voor de minne noemen, en van de naemen van Pluto, Styx, Fortuin en diergelijke overvloeien. De historieschilders stoffeeren hun tafereelen rijkelijk met beelden van goden, die op hun verziering passen. hier schuilen de minnegoden in festoenen van myrten, en bloemen, uit Adonis bloet gewassen; daer zietmen Mars den jongen oorlogsman het vier in ’t hooft jaegen, en een hart onder den riem steeken: elders verschynen de hartstochten, en neigingen van tooren, nyt en andere, of de jeugt en ouderdom in de gedaente van werkende persoonen. de beeldhouwer verziert vrymoedig alle soorten van watergoden, met hun kruiken en kranssen naer zijne vindinge uitgebeelt; hy vertoont alles met macht van beelden en goden. wie telt al de Jupiters en Dianen die daeglijx uit steen worden gehouwen, en in alle hofsteden ten toon gestelt! en zal iemand van een gesond oordeel gelooven, dat hun oogmerk zy d’afgodery te handhaeven en stijven? niemant die het Amsterdamsche kapitool, het achste wonderwerk der werrelt, en onze nieuwe paleizen langs de heere en keizersgraften, met zoo prachtig een beeldwerk van goden ziet opgeheemelt, zal gelooven, dat dit geschiet, om het verstorven Heidendom en zijne ongoden, uit den afgrond, en asschen weder op te wekken. met geen reden kan iemant de vryheit des dichters besnoeien, die in de schilderkonst en beeldhouwery wort geleden: behalven dat de dingen die men ziet, een grooter voetstap en indruk na zich laeten, als die alleen gelezen, en met minder krachtige verbeelding door het verstant begreepen worden.
    De onwaerschijnelijkheit evenwel die door de benaemingen van goden en fabelen der aelouden, op hunnen trant ingevoert, schijnt veld te winnen, zal mogelijk eenigen van zoo groot een gewicht toeschijnen, dat zy daerom, alles wat ’er nae gelijkt, als strenge Katoos, zullen willen uitroeien. doch die met my verstaen, dat de sierlijkheit van vindingen een waere hooftdeugd der Poëzye is, zullen lichtelijk toestaen, dat het den dichter niet alleenlijk vry staet, maer dat hy zich moet bevlytigen, om met die [fol. **3v] schatten zijne stoffen (’t en waer zy het niet lyden konden) te verheerlijken van welcke vindingen ik de geestichste oordeele, die op den leest der oude en befaemde dichters schoeien, als die, van hand tot hand overgereikt en gezuivert, een spraek der dichtkonstenaeren zijn geworden: zoo wel als de rechtsgeleerden, artzen, en inzonderheit de filozofen en redenaers, met eige wijzen van spreeken, van andere taelen afgescheiden, beknopt hun gedachten uitdrukken. wy sullen ons hier wederom met een spreuk van den welgemelden Heer N. Heinsius behelpen, en die om de sierlijkheit der taele ten deele byvoegen. Fabulis etiam quam par erat, frequentioribus, iisque ex ultima depromtis antiquitate, versus subinde meos aspergi, non defore, qui reprehensuri sint, jam dudum praevideo. een weinig daer nae volgt. Praestantium sane ingeniorum quorum opera felici ac cura poësis per pulchre de novo post renatas litteras polita sit & exculta, cum tam nostro hoc quam superiori saeculo uberrimus proventus fuerit ac annona perquam foecunda, in eo tamen peccasse illorum plerique sunt dicendi, quod neglectu fabularum, ab antiquitatis aemulatione longius recesserunt.* Nos Plutarcho maximo gravissimoque auctori adsentimur, poësin ἄμυθον plane ἄψυχον esse: fabulasque vitam atque animam Musarum nuncupare non dubitarim. dat is: Ik heb al lang wel voorzien dat het my aen geen berispers zal ontbreken, om dat ik hier en daer in mijne gedichten meer fabelen, en die uit de geheimste schatkamer der outheit opgezocht, vermenge, als juist van noden was &c. schoon het ontrent onzen tijt aen geenen rijken oogst van zeer voortreffelijke verstanden heeft ontbroken, door wier gelukkige hulpe en zorg de poëzy op nieus (nae dat de geleertheid weêr heerlijk haer hooft heeft opgesteeken) gebout en gepolijst is geworden: zoo maghmen nochtans veele van hen beschuldigen, datze, door kleinachting van het gebruik der verdichtselen, te verre van den voorgang en voetstappen der ouden zijn afgeweeken. wy houden ’t met den grooten Plutarchus, dat de dichtkonst zonder verziering, zonder versiering en zielloos is, en ik noem vrymoedig de verziering, de geest en ’t leven der poëzye. ontallijke fabelen, en die geen waerschijnlijkheit hebben als uit den zwier des dichters, komen ons alsins te vooren. Homeer vloeit daer van over. Virgijl brengt Aristeus, den byefokker, [fol. **4r] onder ’t water, by de vlietgodin Klymeene, zyne moeder, in den rei der stroomvorstinnen, daer hy de bronnen der voornaemste aertsvloeden ziet: hy wort in ’t puimsteene* hof der vlietgodin ten bankette genoodigt, en onderwezen, hoe hy op ’t Ematisch strand, den zeewichelaer Proteus moet verstrikken, en uit zynen monden met dwangh den aert der byen leeren. De zelve, laet den Tybergod, met een kroon van riet gehuld, den slapenden Eneas aenspreeken, en hem het geval van Askaen voorspellen*. Nazo geleit Theseus met zyne spitsbroeders in ’t paleis van den vloedgod Achelöus, die hen nodight, in de stilte van zyn hof, den vervaerlijken oploop der baeren t’ontduiken, hen vrolijk onthaelt, en met vertellingen den tijt en ’t verlangen van zyne gasten bedriegt. In het goddelyke werk, de baerende maegt, van Sannazaer, spelt Proteus, in een rey van Nimfen en vlietgodinnen aen den Jordaenstroomgod de aenstaende mogentheit van den Heiland des werrelts. In het derde boek van de Lusthoven, door den geleerden Jezuit Renatus Rapyn gezongen, verlieft, de bronnimf Isis, by den brongod Askaen ter maeltijt, tusschen andere vlietgodessen, gezeten, op den schoonen Hylaes, den metgezel van Herkules, en ontfangt hem in het water. De Heer Vondel laet in zyn geboortedicht van Prins Willem van Nassau, de haegsche Vyvernimf met al haer gespeelen en waterstoet, uit den grond opborlen, zy zitten in den vyver dwars en schrylings op dolfijnen, en vermaeken zich met waterspeelen. de zelve voert in zyn treurspel van Palamedes, Neptuin spreekende in: gelijk ook de Drost Hooft den Vechtstroomgod, in zyn Gerard van Velzen. en wat is onder de tonneeldichters gemeener als Deus e Machina, eenen god ten tooneele te voeren, die den knoop der geheele treurstoffe ontbinde. de konstenaers echter konnen allerminst onwaerschijnlijkheden in tooneelwerken toestaen, als die een waerachtige vertooning van een ware geschiedenis behelzen, en den toeziender daedelijk hinderen, als zy van de natuurlijkheit afwijken. de heilige schryvers zelf zijn niet vreemt geweest, van levenloze stoffen, als levende en verstandige perzoonen aen te spreeken. Koning en Profeet David gebiet zonne maen, alle lichtende sterren, en de wateren die boven de hemelen zijn, den Heere te loven, gelijk ook de af- [fol. **4v] gronden, vier en hagel, sneeu en damp en den stormwint. de zelve vraegt in het hondert en veertiende harpgezang de zee, waerom dat ze vloot? en den Jordaenstroom, dat hy te rugge keerde? de bergen, datze opsprongen als rammen, en de heuvels, als lammers? zoo geeft hy elders de zee oogen, als hy zegt, datze Israëls vlucht uit Egypten aenzagh, en de rivieren handen als hy in het achtennegentigste gezang hen aenmaent met handen te klappen. welcke wijzen van spreeken t’eenemael na den trant der dichteren en hun verzieringen geschikt zijn, en de majesteit der heilige harpgezangen zonder twijffel vermeerderen. maer waer toe meer voorbeelden opgehaelt, daer toch alle Poeeten hier van overvloeien? wy hebben ons niet geschaemt in de schaduw van zoo groote lichten te schuilen: ’t zywe zomtijts de verzieringen op hunnen trant hebben naegebootst, of die van hen ontleent, in ons werk, nae onze stoffe geschikt, ingevlijt. zy scheenen my hier noodzaekelijk. maer gelijk overal in de dichtkonst, is byzonderlijk hier eene scherpe naeukeurigheit van noden, op dat menze zoo niet op elkanderen proppe, datze door hun meenigte, als een deel razende Bachanten, met woelen en schermen den lezer verbysteren: of zoo stijf en stram inplakke, datze, als stomme stokbeelden, met krytende werktuigen wanschikkelijk bewoogen, meerder deernis of verfoeying, als vermaek verwekken. ik heb ook de schraelheit der stoffe te gemoet gekomen, met nu en dan uit te weiden met afwijkingen, (die by de Latijnen Digressien worden genaemt) welke ik, ’t en zyze als by ’t haer in ’t gedicht worden getrokken, oordeele eene byzondere rijklijkheit het werk by te zetten, hier in op den voorgang der doorluchtigste Poeeten steunende, die zich selven schijnen gevleit te hebben, als zy die, gelijk een’ kostelijken inslag, wisten in hun stoffe in te werken, en al de Grieksche dichters, maer byzonderlijk Nikander, in zijn landgedichten, springen gelukkelijk van hun stoffe, in byverdichtselen over, om den lezer te vermaeken. Makrobius tekent aen; dat Virgyl, de schrale en lastige beschrijvinge van den landbouw telkens met een uitweidinge tempert, en dus den lezer te gemoet komt: want in het eerste boek van zyne landgedichten heeft hy de voorteekenen van onweer en stor- [fol. ***1r] men: het tweede is met den lof van het landleven opgepronkt, het derde eindigt met een sterfte van ’t vee; gelyk het vierde en laetste met de historie van Orfeus en Aristeus. dus hebben wy meede met verscheidenheit van invallen den lust van den lezer wakker gehouden, en zijne verzaedtheit willen beletten. by al dit komen noch tot een ongemeen sieraet de konstige printen van den geestrijken Romein de Hooge; waer aen wy niet twijffelen, of de kenners zullen stoffe tot vergenoeging vinden.
    Maer gelijk wy in dezen Ystroom byzonderlijk op de verdichtselen hebben toegeleit, zullen wy ons misschien nae dezen verder in een werkstuk van langer adem inlaeten; ’t welk onder de hand alreets begint te groeien, en waer in de stof geen heidensche fabelen, of andere van diergelijken aert, toelaet.
    Eindelijk, indien het my geoorloft was de woorden van Cyrus, den Monarch van Persien, zonder opspraek op my te passen, ik zoude zeggen, dat ik meede zomwijlen eenige mijner vrienden, om hun oordeel te hooren, gelijk hy den Lacedemonischen Lyzander in zijnen lusthof, op mijn stroomgereght onthaelt hadde, en u, mijn lezer, nu meede op het zelve noodigen; en gelijk de Koning van zijne plantagie zeide: deeze mantelingen en dreeven zijn van mijn vindinge, die bedden, bloemperken en prieelen zijn alleen door my dus geleit: zoo zoude ik u mede laten vertrekken, met te zeggen, dat ik het dus met voordacht en keure hadde uitgewerkt, en goetgevonden.


[fol. ***1v]

INHOUD

Van de Titelprint.

HIer toont zich Amsterdam als een versierde maegd.
De Keizerskroon bedekt haer opgestrikte haeren.
    De mantel is bezaeit met kruis op kruis. zy draegt
Een scepter met een hand en oog. de zilvre baren
    (5) Van ’t Y besproeien haer’ gevlamden keurs, en voet.
In haeren schild is ’t merk van Raed en Borgerye.
    Zy zit als aen de zoom van een’ befaemden vloed,
En streelt den Ystroomgod, die, leunend op haer dye,
    De druppels van zijn’ baert, als paerlen, langs haer kleet
(10) Laet rollen. zijne kroon munt uit in kostlijkheden.
    Hy heeft een watervat in d’eene hand, en treet
In ’t water met een’ voet, hier dieper uitgegleden,
    Daer d’andre Pampus, door zijn droogte, aen ’t oog verbeelt.
Hy draegt een breeden riem, die Zuider zeenajaeden
    (15) Optooien met feston en kranssen, net verdeelt
Met zeegewassen, en afsteekende sieraeden.
    Alcyone, in een meeuw verandert, en op ’t nest
Noch broeiende, word hier den Ygod aengeboden,
    Om zyne heerschappye in ’t gansche zeegewest.
(20) De troon, voor ’t Y gesticht door last der watergoden,
    Wort door vier Deelen van den aerdkloot onderschoort.
De hooge waterstoel pronkt met het nieuwe wapen
    Van Amsterdam, en ’t oud, verandert op het woort
Des Ymonarchs. men ziet de Tritons zich vergaepen
    (25) Aen zoo veel pracht, en met den drietant staen ten toon.
    De Scheepvaerd en Merkuur versieren ’s Ygods kroon.


[fol. ***2r]

AEN

JOANNES ANTONIDES,

Op zijnen

YSTROOM.

MYn herssens zijn nu ongebonden vry.
Mijn eige geest mag die met lust doorwaren,
En van mijn aengebooren poëzy
Ontsluitze op nieuws de halfgeslootene âren:
(5) En komtge die door vriendschap, ongehoopt,
Zo heuschelijk noch spooren daerze loopt?

Ik voel de spoor van uw verzoek zoo wel,
Dat ik, hoe thans van vryheid opgeblazen,
Noch eens zoo rijzend van gedagten zwel;
(10) Om mijn genegentheid, door heilig razen
Van vloeiend rijm, te geven vryen toom,
Tot lof van u, en uw’ doorluchten stroom.

Aen d’een zy roert de groote mogentheid
Des fieren Leeuws van zeven vrye Landen
(15) Mijn dichttrompet, ten oorloge aengevleit;
De hoogste lof van edele verstanden:
Maer grooter gonst streeft deze drift voorby
Tot lof van u, en uw doorluchtig Y.

Aen d’andere zy verrukt de minzaemheid
(20) Der lieve vrê mijn luit, om op te spelen,
Hoe zeeker, hoe gelukkig zy ’er weid
In ’t eeuwig schoon van Neêrlands lustprieelen.
Noch zingt mijn Zangheldin met grooter moet,
Tot lof van u, en uw’ doorluchten vloed.

[fol. ***2v]
(25) Maer denk niet, dat ik op den ouden trant
Van Helikon, dat groot tonneel der gekken,
Uw gadeloze geest en vlug verstand
Zal roemend zoeken hoog in top te trekken:
De Hemel, dien gy des te danken hebt,
(30) Heeft in dit deel mijn roemen onderschept.

De lof en faem wort in der daet verkleent,
Wanneermen die loftuitend wil vergrooten.
Hy zegt het al, die zegt het geen hy meent.
Ik heb u hier mijn Poëzy ontsloten,
(35) En nevens die het binnenst van mijn borst,
Bey van blanket noch zotten lof bemorst.
D. BUISERO.

Op den

YSTROOM,

Van

JOANNES ANTONIDES.

HEt lustprieel van wys vermaek
En heilzaem, zonder bittre smaek,
Zoekt oost noch west; hier magmen ’t naederen:
De weerelt schuilt in deze blaederen.
JOAN SIX.

[fol. ***3r]

Op den lof van

DEN YSTROOM,

Gezongen door

JOANNES ANTONIDES.

FLUVIUS REGNATOR AQUARUM.

DOorluchtige YSTROOM, laet u hooren,
    Indien gy uw geluk beseft:
De dichter is in’t ent gebooren,
    Die zynen toon op u verheft.
(5) En alle Nederduitsche tongen
    Verwekt op zyne schoone wys,
Van lust en yver aengedrongen,
    Dus weits te weiden, u ten prijs,
Zoo wijt de fixe zeilkompassen,
(10) De zon zien ondergaen en wassen.

De stroom valt smal voor zulk een’ zanger,
    Benaeut door dijken van weêrzy,
Vyf mijlen lang, of weinigh langer.
    In zuiderzee verdrinkt het Y:
(15) Maer uw trompetter acht geene engde,
    En laet zich leeren wyt en zyt.
Hy rekt en spant uw korte lengde,
    Zoo ver de kiel op anker rijdt:
Zoo ver Homeer en Maro beide
(20) Den lof van Xantus oever spreide.

Twee hooftsteên aen uw rechte zyde
    Bestellen overrijke stof
Aen hem, die zyn gedachten wijdde
    Om eene waterkroon van lof
(25) Te vlechten om uw bieze haeren,
[fol. ***3v]
    Zoo wyt de Faem zich hooren laet,
De waterreien op de baren
    Ziet trippelen op Tritons maet,
En levendige zonneglanssen
(30) Van gout op ’t zilvre water danssen.

Geen nevel zal uwe eer verduisteren,
    Zoo lang twee rijke nabuursteên
Naer ’t ruisschen van uw water luisteren,
    En gy van elk wort aengebeên,
(35) Daer meereminnen, uitgekooren
    In uwen dienst, gereet ten disch
Opschaffen eenen vollen horen
    Van ooft, en wiltbraet, vleesch en visch,
En nektar, op de Muiderbergen
(40) Gewassen om Parijs te tergen.

Voorwaer dit is ’t banket der Goden,
    Daer niets ontbreekt. hier groeit het al.
Men magh hier koningen op nooden.
    Nu braekt de nijt haer hart en gal.
(45) Hier riekt de kruitgeur der Molukken,
    En wat de werrelt teelt in ’t ront.
Hier is het lekkerlant te plukken.
    En d’appels groeien in de mont.
ANTONIDES, hou op van roeien:
(50) Wy dryven waer uw vaerzen vloeien.
J. v. VONDEL.


[In de editie-1671 volgt hier nog een gedicht van Vondel:]
[fol. ***3r]

Op zijne Afbeelding.

SUBSTITIT UNDA.

Zoo beelt ANTONIDES zich zelven levende uit,
Niet voor ’t gezicht, maer met een goddelijk geluit
Des Ystrooms, aengenaem in alle opmerkende ooren:
Als hy een’ nieuwen toon op Hollands Hooftstroom zet,
(5) Staet gryze Triton stom met d’oude zeetrompet.
Hier haelt zijn zanglust stof uit Aemstels vollen hooren.
J. v. VONDEL.


[fol. ***4r]

Op den Y-STROOM van wylen

JOANNES ANTONIDES.

SY hadden tijds genoeg, en t’over, dien voor dezen
Haer Penne tot den topp van eere was gerezen.
Maer (wie kan ’t sonder schrik, wie melden sonder zucht?)
Een jong ANTONIDES gelagh van dese vrucht.
(5) Dood, waert gy doot geweest doen hy begost te leven,
Wat hadd die Lente een Herfst van wonderen gegeven!
CONSTANTER.


OP DEN

YSTROOM

VAN DEN OVERTREFFELYKEN POEET
JOANNES ANTONIDES vander GOES.

Coelo gratissimus amnis.

HEt Y spant wonderlijk, van name en vloet zo kleen,
In rijkdom, magt en pragt, de kroon van alle stromen.
Maar zo is ook allengs de Tiber opgekomen,
Die grootvorst, ruim zo fors, van landen en van zeen.

    (5) Vernuft braveert gewelt, als d’Ystadt andre steên.
Dies juich; ô koopstroom, nu van vreugt langs beide uwe zomen:
Naar dien ANTONIDES met kunst en zoete dromen
Gaat weiden in uw’ lof, zijn ware Hippokreen.

    Hy streeft de zwaan na, die Eneas helden werken
(10) Naar ’s Tibers stromen voert van Xanthus op haar vlerken.
En streeft hy in zijn vlucht uw zeilen niet voorby?

    De werelt in een stadt, de zee in ’t Y te malen
Met verf, die nooit verschiet, zo lang de zon blijft stralen,
Dat kan de zeevaart min dan d’eedle poëzy.
J. VOLLENHOVE.


[fol. ***4v]

Op den YSTROOM van

J. ANTONIDES.

It mare proruptum, & pelago premit arva sonanti.

Lijd dan het Y by ’t Pampus dat verlet,
    Dat, als hy zich, door ’t gretig nederstroomen,
Voorbarig heeft geworpen uyt zyn wed,
    Zyn stroomkaros geen water kan bekomen?
(5) En heeft de Zee, die ’t Zuyderdiep bevloeyt,
    Geen nats genoeg, om hem weer vloet te maken,
Ten zy de grond, waar langs hy schuift en roeyt,
    Zich voelt geplet, met klotsen en met kraken?
En moet hy dus zyn groote zeegeprael,
    (10) En zee-geprael der hooge koopkasteelen,
Op zulk een zoom gesteuit zien menigmaal,
    Om ’t zwaar* beslag* aan mind’ren te verdeelen?
En moet hy dus dien onwaardeerb’ren buit
    Vertrouwen aan onweerb’re kaag en boeyer,
(15) Of op een platgeboomde steygerschuyt
    Domschotig zien verhoet’len van een knoeyer?
Neen, neen, men heeft die kladde in ’t minste niet,
    In zyne *trappe- en palmkleed, aan te vryven
[* Trabea, & Vestis palmata.]
Die hoogberoemde, en hooggeërde Vliet;
    (20) Nu lust hem eens in platten schulp te dryven,
Als waar ’t te Rome in ’t Renbaanspelgespan:
    Dan wil hy liefst doen praelen zyne monden,
(De Tyber zelf gaf hier het voorbeeld van)
    Met vloet by vloet van over zee gezonden:
(25) Doch dien ’t aan nat noch water oyt gebreekt,
    ’t Zy dat hy poogt en schensmet uyt te wassen,
Of dat hy met verbolgde toonen spreekt,
    En schip en vracht kan domp’len in zyn plassen.
En heeft althans de dapp’re ANTONIDES
    (30) Zich tot zyn lof zoo heerlijk opgeheven,
En zoo dien vloed doen bruyzen uyt zyn fles,
    Dat zulk een schets kan strijden met het leven:
[fol. ****1r]
Dies elk verheugt, verwondert, en verstelt,
    Niet vatten kan die rykdom van gedachten,
(35) Dees zuyv’re taal, dat klemmende geweld
    In eygenschap van woorden, vonden, krachten,
En wetenschappen, staatkund, staatbelang,
    Bedrevenheyd in and’re werelds deelen,
En wat den eysch der scherpste wet bevang,
    (40) Om een volmaakt konstproefstuk voort te telen:
O, roept hier elk, zy zijn elkand’re waard,
    Die groote Vloed zoo heerelijken Schryver,
Die Schrijver zulk een voorwerp zoo vermaard;
    Hoe quijt zich hier aan beide dezen yver!
(45) En wouw men dan dat iemands pen ontstak
    Een flikkering, en schemerlicht van vaarzen,
By zulk een Zon, als of’er iets ontbrak;
    Een platte slof by hooggehielde laarzen!
Geen water dan (wy zeggen niet, in zee
    (50) Te dragen; want wien zouw dat niet verdrieten?)
Geen water dan slechs met een drop of twee
    Te sprenk’len, daer een zee zich uyt komt gieten:
De Ystroom eyscht geen water, ten behoef;
    ANTONIDES geen lofspraak flau van klanken;
(55) Een goude lijst wierd doof op zulk een proef,
    Of had zyn glans dat konstpaneel te danken;
Onbillijk dan, dat valsch vernis begruijz’
    Dat heerlijk werk, en praalstuk van vermoogen:
Wie woorden geeft, ik houw de myne t’huys,
    (60) Voor ’s snel vernufts doordringende arendsoogen.
Of mis ik? zoektm’ een bruyne drift misschien,
    En eene grond van modderverf bestreken,
Op datse alhier voor donk’re schadu dien’,
    Waar op het licht te sterker af kan steeken?
(65) Men neemze dan, en drijfze aan eenen hoek:
Ik zoek geen glans, die maar verschooning zoek.

J. OUDAAN.


[fol. ****1v]

AD

JOANNEM ANTONIADEN,

YAE LAUDES

Belgico carmine egregie celebrantem.

Ecloga.

MYCON.

Nox erat, obductoque dies nondum ibat ëoo,
Et maria, & nulli turbarant flumina venti;
Pacata cum in puppe Mycon, ut saepe solebat,
Consedit, medioque locum sibi legit in Ya,
(5) Unde urbem immensam adspectans, fluviumque potentem,
Par magno carmen fluvio ludebat, & urbi.
    Namque canebat, uti coelo acceptissimus amnis
Amstelias praetervectus turresque domosque
Liberiore fluat campo, & se mergat in aequor.
(10) Tum laevum latus, & qua ferro ignique Pyracmon
Navibus insudat longis, ac brachia versat,
Materiamque regit docilem, fingitque regendo.
Hinc alias aciem in partes deflectit, & urbis
Lunatam faciem stupet, innumerasque carinas.
(15) Hae ludunt, illae stant pulvinaribus altis.
Et jam divitias clari, viresque, decusque
Fluminis, Amsteliaeque canit commercia gentis:
Utque Caledonios amnes, Rutupinaque saxa,
Vicinumque petat Tamesin, tumidumque potenti
(20) Sequanam aqua, Ligerimque* novalia laeta secantem,
Praecipitem & cursu Rhodanum, ingentemque Garumnam,
Atque Tagum, atque sitas extremo in vespere Gades,
Tyrrhenumque aestum, & Siculi salis otia Zanclen,
Quique undâ Venetas interfluit Hadria moles.
(25) Addit & Aegaeum pelagus, Smyrnaeque recessus,
Addit Alexandri muros, septenaque Nili
Ostia, desertasque soli sitientis arenas:
Praecipue Rubri sensum maris, Indaque regna,
Nardumque, casiamque, & olentes cinnama silvas.
(30) Cantat & ut Mauros sulcarit navita fluctus,
Atque Magellani intrepidus ferventia mundi
Transierit vada, Pacificumque recluserit aequor,
[fol. ****2r]
Et venas, Peruana, tuas: ut robore multo
Iverit in Borean, atque indignantibus undis
(35) Luctantem* Oceanum, ac mediam perfregerit Arcton,
Insanamque nivem, & glaciei immania claustra:
Et qua Trinacriis jactat crateribus ignes
Hecla pares, glomeratque undantem ad sidera noctem.
    Talia dum memorat, lux est simul orta, simulque
(40) Legit lina Mycon, duxitque ad moenia pisces.
At pater Yâ sonum fundo cognovit ab imo,
Omnesque exiliere cavo Oceanitides antro,
Ducentes choream in numerum, plausumque cientes:
Cymothoë, Drymoque, Thaliaque, Dynameneque,
(45) Nisaeeque, Rhanisque, & caerula Limnoria,
Atque Hyale, atque Rhoë, & flava comas Galatea.
Quas inter forma ante alias praestante sorores
Flava comas* Galatea virenti fronde Myconem
Implicat, aeternoque comas obnubit honore.

P. FRANCIUS.


Op den YSTROOM van

J. ANTONIDES.

Een nieuwe zwaen verheft zyn toonen
    En* stem, aen Aemstels rijken boort
    In maatgezang, die ’t oor bekoort,
En komt met lof den Ystroom kroonen.
    (5) De stroom, die ’s werelts scheepskroon spant,
En schijnt den aerdkloot om te vloeien
Waer zich zyn stoute kielen spoeien,
    Verheft zyn vloên, op ’s Dichters trant,
Verrukt door die verheven klanken,
    (10) Gespeelt, zyn mogentheit ten prys,
    Op Maroos hooge heldewys,
Om zynen zanger te bedanken;
    En spreekt, ô zwaen! uit Schenger kreek
Naer deez gewesten heen gevlogen,
(15) In d’eedle zangkunst opgetoogen,
    Op ’t ruischen van zoo menig beek,
Daer ge u verlustigt in myn stroomen.
[fol. ****2v]
    ’K begroet u, die mij koost tot stof
    Van uw gezang, en in myn lof
(20) Gaet weiden; zijt hier welgekomen.
    Een koning schonk, myn dienst tot loon,
Om zoo veel eeuwen door te duuren,
Een wapen, pronk van poort en muuren,
    Verheerlijkt met een Keizers kroon.
(25) Gy schenktme, om eeuwig me te pralen,
    Tot lof een onverwelkbre krans
    En kroon, van schitterenden glans,
Waer by geen Keizers kroon mag halen.
    Begeeft ons d’Agrippijnsche zwaen,
(30) Die met zyn zang den Geest wil geeven,
Gy, van een zelven God gedreeven,
    Zit op den zangberg boven aen.
Dus laet de nyt vry woorden ziften;
    Nu gy myn lof voert, daer de maen
    (35) En ’t zonnelicht ten reye gaen,
Uw lof leeft eeuwig in uw schriften.
LAURENS BAKE   
van Wulvenhorst.



Op den YSTROOM van

JOANNES ANTONIDES.

’t AAloude Rome stond verzet,
En opgetoogen onder ’t hooren,
    Toen Maroos schelle krijgstrompet
Zoo deftig klonk in ieders ooren.
    (5) De Tibergod stak, op ’t geluid
Van die betooverende zangen,
    ’t Eerwaardig hoofd ten golven uit,
En bleef in ’t uiterste verlangen,
    Tot dat Virgijl zijn’ Trooischen held
    (10) Had in Itaaljen neergestelt.

    Nu wordenwe aan den Amstelvloed,
Daer Maro schijnt op nieuws herreezen,
    Met zulk een lekkerny gevoed,
En kunnen naauwlijks onder ’t leezen
    (15) Gelooven, dat een menschetong,
Zoo verre boven d’aard verheven,
    Die weergalooze vaerzen zong
Noch in den voortijd van haar leeven:
    Het werk schynt al te groot en zwaar
    (20) Voor een* van tweemael twalef jaar.

[fol. ****3r]
    De konst weid hier met ruimer toom,
En weet de waereld af te maalen
    In d’eer van Hollands rijksten stroom:
Zy bind zich aan geen enge paalen;
    (25) En leert (gelijk een honingby
Uit allerhande veldgewassen
    Zuigt voedsel voor zijn lekkerny)
Zich wat haar voorkomt toe te passen:
    Zy trekt vrymoediglijk tot lof
    (30) Van ’t Y uit al de waereld stof.

    O Ystroom uw geluk is groot,
Gy ziet uw gunsten wel betaalen,
    Voor dat gy koesterde in uw schoot,
Een, die uw glory op kan haalen.
    (35) Bekreun u niet of schoon de nyd
Al ’t vloedendom zoekt aen te schennen,
    Op u uit onverzoenbre spyt,
Het moet u voor zyn hoofd erkennen.
    Maar schut zyn woede, zoo gy kunt;
    (40) Als ’t op uw’ Dichter is gemunt.
M. DOP.


IN

YAM FLUVIUM

CARMINE HEROÏCO

Celebratum à

JOANNE ANTONIDE VERGOESIO,

Poëtâ Ingeniosissimo

TU, quae Teutonicum gradiens Regina per orbem
    Despicis* hostiles, Amsteli nympha, minas.
Cujus ad illustres assurgit Roma triumphos
    Herôum domitô nobilis orbe domus.
(5) Ergóne Caesareas olim retulisse tyaras
    Et decus à ducibus commeruisse parum est?
Jam major tibi surgit honos, dum cingeris undis,
    Et tuus in mediis Ya triumphat aquis.
Percutit indignis Tiberinus pectora palmis,
    (10) Et vetus extincto damnat honore decus.
Barbara quid jactas Nili miracula, Memphi?
    Nomina fluminibus deperiêre suis.
En sylvas hic, Belga, tuas; distentaque ventis
    Carbasa, & Amstelias, quas habet, Ya rates.
(15) Fallor? an ex imis emergunt Najades antris,
    Quaeque suos Nymphae deseruere thoros?
[fol. ****3v]
Vidimus in doctis natitantia numina chartis,
    Et quibus antiqui non habuere fidem.
Magnificum veneramur opus: dum Musa stupescit,
    (20) Votaque* vix vati concipit aequa suo.
Ne doleas afflicte Helicon, dum deficit alter
    Cygnus, Agrippinae quem peperere sinus.
Alter adest, sectansque patrem jam passibus aequis
    Ipse Maroneam provocat arte chelyn.
(25) Viderat hoc alto latitans in flumine Triton,
    Objicis ingenium quis mihi vatis, ait?
Bellerephontaeas Yam qui vertere in undas
    Sic potuit, Phaebus, si velit; esse potest.
C. BRANDT.
Ger. Fil.    


Op den lof van den

YSTROOM

DOOR

JOANNES ANTONIDES.

REchtschapen minnaers, van uitmuntend Heldendicht,
Terwyl gy t’voorhooft fronst, de winkbrau het gezicht
Benevelt, onverzaet in ’t leezen van dees blaeden,
Een konstig stroomfeston van rijke dichtsieraeden:
(5) En gy verwondert slaet de handen van elkaêr,
En zweert dat god Apol ’t gewoel van Pindus schaer
Verlaet, en hier in ’t Noord een voorbeelt stelt in ’t dichten,
Terwijl uit yder vaers zyn godheits straelen lichten:
Bedaert u, blyft niet door verwondering verrukt;
(10) Het is geen wonder, schoon het hem zoo wel gelukt.
De Dichtkonst daelt om laeg van ’s hemels goude boogen,
En streeft natuur voorby door goddelijk vermoogen.
Jupijn, die ’t al regeert, gaf hem de staetkunde in.
De schoone Citheree haer lessen van de min.
(15) De Muzen kroonden hem, van ’t steil Parnas getreden,
En lieten uit haer’ stoet hem haer bevalligheden.
De golven dansten op zyn klanken in het Y;
De Zeegod Protheus hem ontwond zyn profecy.
[fol. ****4r]
Apol de Dichtvorst braght zyn lier met eigen handen,
(20) En sprak; het strekt myn harp noch dichttrompet tot schanden,
Nu dus een sterflijk mensch dees goude snaeren drukt.
Hy leerde hem ’t geheim der kruiden, die men plukt.
Merkuur wees hem den kloot der aerde en haer landsdouwen;
En wenschte dat hy die met d’oogen aen moght schouwen,
(25) Hy had de wieken van zyn hielen naeulijks los,
Wanneer mevrouw Minerf, met haer gevleugelt ros,
Hem onderschept, en ’t dier, dat eerst door haere handen
Het goude mondstuk heeft beknabbelt met zyn tanden,
Dus toegraut: op Pegaes; nu sneller dan de wind:
(30) Dees tweede Perseus, van het godendom bemind,
En goddelijk begaeft, moet nu uw rug beschryden,
Hy zal met u de nyt, dat monsterdier, bestryden,
Die met meer slangen dan Meduze staet vermast,
En vormen ’t al in steen, dat aen zyne grootsheit bast.
(35) Is ’t wonder? dat hy, die, door godhêen aengedreven,
In overvloed van geest, zyn vindingen doet streeven,
Gelijk de snellen Ryn, die, als het bergsneeu smelt,
Met golven aenwascht, en in bruischenden gewelt
Stort in den Oceaen, den vader aller vloeden.
(40) Is ’t wonder? dat hy, ’t geen men naeulijks durf vermoeden,
Een schoonheit schept, die uit den Ystroom zich verheft,*
Wanneer men d’omtrek van dit werkstuk reght beseft.
Geen schooner Venus rees te Cipris aen de stranden,
Als hier deeze Ygodinne: ik voel myn yver branden:
(45) ’k Verschoon Pygmalion; hy zagh ’t yvoor gesnêen
En eevenreedenheit in al de schoone lêen;
Maer doen het gloeyend blos op mond en frissche kaeken,
In ’s levens morgenstond, hem toelaghte, onder ’t blaeken,
’k Verschoon hem dat hy haer verlieft in d’armen nam.
(50) Die schoonheit had hem ’t hart gezengt in haere vlam;
En wort in grooter schoonte ons hier die lust verbooden;
Hier is Pandora zelf, hier is een gaef der goden.
P. VERHOEK.


[fol. ****4v]

INHOUD

Van de print voor het eerste boek.

    DE Vestingboukunst, en de Muur van Amsterdam
Omvatten ’t Y, vermoeit van slym en veen te braeken;
    Waer uit het week moeras op Pampus oorsprong nam.
De Zeevaert suft van vrees. de Wakkerheit, in ’t waeken
    (5) Tot nut der Stad noeit moê, vertroost haer in dien last,
En toont het huys ter Hart, met dubble watersluizen
    Voorzien, om door het Y, van klevend slym vermast,
Met eene zee van nat te schuuren, en te bruizen,
    Die vlakken uit zyn kleed te wasschen uit den vloed.
(10) De Zuiderzee, met twee zeehonden aengetogen,
    Dekt deze watersmet bedeest met keurs en voet:
Maer d’onvermoeide konst, in zulk een ramp bewoogen,
    Toont, hoe geen werktuig haer, dat schuuring maekt, ontbreekt.
De moddermolen dekt haer hooft, drie borsten zwellen
    (15) Van eeuwig vloeiend zogh, dat konstenaeren queekt.
De god des Aemstels ziet men*verder zich ontstellen,
    En weigeren ’t Beursgewelf te dragen op zyn hart,
Dat van Neptuin met kracht gedrukt word op zyn lenden.
    Al d’ Aemstelingen staen verslagen om zyn smart
(20) Hy zelf kromt zich vergeefs met steigeren en wenden.
    Het nat schijnt uit zyn kruik te kruipen langs het strand.
Vrouw Thetys drijft met gelt uit haeren rijken hooren
    De Nimfen op de vlucht. Merkuur geeft met zyn hand
Den Hulk, weleer van ’t Y ten wapen uitverkooren,
    (25) Aen Ganimedes, om hem voort op Pallas vond,
    Te plaetsen in ’t gestarnt, daer eertijds Argo stont.

Continue
[fol. π1r: frontispice boek 1>]

[fol. π1v: blanco]

[p. 1]

DE

YSTROOM.

HET EERSTE BOEK.

        Inleidinge en voornemen des dichters.

MY lust een tafereel tot lof van ’t Y te malen,
Den grooten Koopstroom en zyn’ rijkdom op te halen,
Te zetten in den dag, die op den voorgront brant
In volle kracht, en spreit van daar aan allen kant
(5) Zyn straelen flaeuwer op verschieten, en gezichten;
Een houding, die zijn beelt te schooner uit doet lichten.
Gelijk de Morgenstar, daer ’t ander hooftgestarnt
Vast struikelt van de kim, met grooter luister barnt,
De kroon der starren spant, en schynt alleen te pryken
(10) Als Grootvorstin, die ’t al ziet voor haer’ glans bezwyken.
        Stoffe van dit werk.
Dus hangt myn stroomtapijt aen een van loofsieraet,
En beeldwerk, schoon het Y geduurig boven staet,
En heeft zyn waerde en lof geschakelt, als een keten,
Aen Amsterdam, zoo breet op zynen vloet gezeeten,
(15) De grootste Zeevorstin, die alle watren bout,
En kroont haer vlaggen met het Keizerlijke gout,
Beschaduwende een trits van zilvre winpelkruissen.
Wy willen nu een oegst van vlooten aen zien bruissen,
En uit den watertrans der trotse halve maen
(20) Een drift van zielende bosschaedjen af en aen
Gedreven, als een vlught van zwaenen, die in ’t krieken
Des dageraets, voor uit gespoeit op snelle wieken,
Zich wenden in slagorde, en dwarlen ondereen.
        Aenroeping.
    Gy, groote Stroomgod, laet uw bron myn Hippokreen,
(25) De hooge Muiderberg een Helikon verstrekken:
Met ruissen van uw’ vloet zal my de geesten wekken,
[p. 2]
Vermaekelijker als de Hoefbeek op Parnas.
Hier zwem ik, en verdrink in uwe ruime plas.
Het Beverwykse Tempe ontzegt my niet t’onthaelen
(30) Met orglen, en muzyk van duizent nachtegaelen,
Die vrolijker hun toon verheffen in ’t geboomt’,
Om dat uw water op hun klanken zachter stroomt:
Dat luistre naer myn stem, terwylwe, uit lust gedreven,
Op uw geleide en gunst, ons stout in zee begeven,
(35) En heffen, door uw hulp gesterkt, een stroomdicht aen.
        De Ykant wort eerst beschreven.
    Maer laet ons eerst den kant des Ystrooms ommegaen,
Zoo ver wy hem voor stad verbolgen heen zien jagen
Langs masten, op het hert des afgronts ingeslagen,
En zwaere balken, die, wanneer hy woed en zwelt,
(40) Op hun gebeukten rugge afkeeren ’t stroomgewelt.
        ’t Blaeu hooft.
    Het blaeuwe Bolwerk zultge in ’t Noorden uit zien munten,
Gelijk een steenen berg, met breede en sterke punten,
En walkortouwen, op d’afuiten wel geschaert,
Meer om de rijklijkheit als zorg, nu ’t bloedig zwaert
(45) Mach rusten in de schede, en rijkgelade schepen,
Onaengerant, een oogst van schatten binnen sleepen.
        De Zanthoek.
    De Zanthoek zet de kiel met ballast in ’t gewicht,
En leertze recht door zee voortstreven, in ’t gezicht
Van ’t onweêr, dat vergeefs, van boven neêrgeschooten,
(50) De hooge mast bestormt, en ’t schip dreigt om te stooten:
Het hout zich moedig op zyn zwaerte vast in ’t nat,
Als een Abeel, die, van geen winden afgemat,
Op zynen wortel rust, van vallen weet noch daelen.
        ’t Reaelen Eilant.
Zoo treên wy ’t Eiland om der rustige Reaelen,
(55) Daer ’t moediger meê praelt, als Krete met Jupyn
En zyn beruchte wiege, als Delos met den schyn
Van Febus wichlerye, en zyne orakelkooren.
Die naem klinkt gansch Europe als een trompet in d’ooren,
Bekent by geelen, en by zwarten Indiaen.
(60) Maer welk een rookwolk komt daer achter op te gaen!
[p. 3]
De zwarte Zoutkeetbuurte, om ’t yverichste aen ’t stooken,
Bedwelmt de lucht, en dryft my verder door haer smooken
        Bikkers Eiland.
Op ’t heerlijk Eiland, dat, gewoekert uit den mont
Der golven, en den stroom verduurende op zyn’ gront,
(65) Den naem der Bikkren voert; een’ naem die dan zal sterven,
Wanneer ’t in zee verzinkt met zyn scheepstimmerwerven.
        Aenspraek aen ’t Y.
    Maer gy, die dus uw’ loop ziet krimpen, rijke vloet,
Als gy uw golven noopt, en sneller zeewaert spoet,
En met uw’ drietant schud de waterlandsche dijken,
(70) Om velt te winnen, en ten bressen in te strijken,
Betoom uw razerny, ’t geen gy verliest aen nat,
Wort u vergolden met een weêrgalooze Stad.
Indien gy eens zoo ruim langs onbekende weien
Met eenen duistren naem naer zee mocht spelemeien,
(75) Daer zeemeerminnen, in een heldren zonneschyn,
Alleen zich toiden in uw levend kristallyn,
Dan zag ik uwen roem verdweenen met uw baeren:
Maer oorlogstormen, noch verloop van lange jaeren,
Al smolt de heerlijkheit van Amsterdam in stof,
(80) Zal triomfeeren in ’t vernielen van uw’ lof.
De Helden, van uw’ rug den aerdkloot omgedraegen,
Door barreningen en onstuime wintervlagen,
Als Watergoden, die met hun gevreesde hant
De stormen klinken in hun tuchtspelonk aen bant,
(85) Zyn eeuwig van uw’ moed en dapperheit getuigen,
Voor wiens zeemogentheit de zeedwang spat in duigen.
    Zoo sprak ik tot den stroom, hy hoorde ’t zelf naer ’t scheen,
En rolde met meer vreugd zyn golven ondereen.
        Beschryving van de Houttuin.
    Nu staet een lange streek, in ’t midden ingeboogen,
(90) Gelijk de halve maen zich op doet voor onze oogen,
Ten Oosten op te slaen, de lange Houtuin in;
Die hout in gout verkeert, een kostelijk gewin!
d’Olimp mach met zyn kruin voortaen ’t gestarnte tergen:
Wy steigren naer de lucht met vuure en greene bergen,
[p. 4]
(95) Als of men ’t Noortsche wout, berooft van telg en blad,
Tot eene houtmyt hier by een gestapelt had.
Maer leer niet al te trots op uwe grootheit pronken,
Een gloet kan al ’t gevaerte in eene zee van vonken
Afweien, dat het stuive in d’oogen van de zon.
(100) De hoogmoet wrocht den val van stouten Faëton,
Daer hy, geklonken uit den steilen zonnewagen,
Storte in den Eridaen, van blixemvier geslagen.
        De nieuwe Vischmarkt.
    Nu volgt de Vischmarkt, die zich spiegelt in het Y,
En schaft ons overvloet van waterlekkerny.
(105) De blanke Baerzen, in ’t gezicht der Stad gevangen,
De bruine en swaere Bot, des vremdelings verlangen,
Met Geltekarpers, en den Braessem, geel van kuit,
De kostelijke Griet, de fiere waterbruit,
Om wie Domitiaen, in wulpscheit uitgelaeten,
(110) De breede vierschaer spande, en daegde uit alle Staeten
Den Raed by een, om van dat dertele banket
Te vonnissen, zoo breet, als was ’t voor rijk en wet;
De Snoek, een Vyverwolf, de Zeelten, Barm, en Vooren,
Van menig, als het puik der Visschen, uitgekooren.
(115) Hier zwemt van allen kant een stroom van visschen aen,
Die in het groeizaem veen van ’t Y te weide gaen,
Die d’Yssel stiert, en die de Waterlandsche vlieten
Uit ruime Kaeren hier op onze banken gieten:
Maer treên wy herwaerts aen, daer deelt de milde zee,
(120) In hun saizoen een schat van vischgerechten mee;
De Heilbot, blank van visch, de Rochen, Plaet, en Tongen,
En vette Zalm, die, in het bruischend nat besprongen,
Daer zich de stroomkruik van de Maes in zee ontlaet,
Noch bloedende op de snee, hier duizenden verzaet.
(125) Maer wie onthout zich in de May van watertanden?
Wanneer de Schelvisch, in het oog der Wijkerstranden,
En al de Duinstreek langs van Zantvoort, tot de kust
Van Egmont, of in ’t diep verrast, hier naer uw lust
[p. 5]
Wort springende aengevoert, en, krimpende onder ’t snyden,
(130) U nodigt vroeg een eind te maken van zyn lyden.
Maer als de Winter met zyn’ zeissen loof en kruit
Heeft afgemaeit, en steekt het hooft al brullende uit
Zyn sneeuspelonken op, en tergt de Noordsche Beeren,
Tot zy Apollo zelf verbaest te rug zien keeren,
(135) Op ’t dreigen van hun klaeu, en ’t zonnepaert gevlugt
Uit verder kim alleen begroeten onze lucht,
Dan zal de Kabeljau, een watervorst gebooren,
Met lieflijk voedzel weêr uw oog en mont bekooren,
En leeren, als hy wort in mooten afgedeelt,
(140) En d’afgesnede moot in putten krimt en speelt,
Dat elke holte u tot een’ beker moet verstrekken,
Om onder zoo veel wyn zyn lichaem te bedekken,
Als hem weleer een plas van zeenat heeft bevloeit.
Noch wort dit Vischpriëel zyn inkomst kort besnoeit
(145) Van ’t Vischperk aen den Dam, dat, verder afgelegen,
Niet op myn digtsnaer past, al heeft het rijker zegen.
        De Haringpakkers tooren.
    De Tooren, die van ouds verstrekte een wachtrondeel
Voor ’t wrokkend Kermerlant, en Haerlem, dat, te veel
Verlatende op zyn macht, nu meermael dorst de wallen
(150) Vast groeiende langs ’t Y, al woedende overvallen
Met hare nachtbannier, en zettenze in den brand,
Volgt d’ordre van myn dicht, gelijk den Ystroomkant.
Hem heugt, toen Amsterdam, getuchtigt aen een keten,
Noch ’t Spaensche juk niet van de schouders had gesmeeten;
(155) Hoe d’Inquisicy, dat afgryslijk moortgedrocht,
Hier in zyn’ kerker spookte, en bloet voor gelt verkocht.
d’Onnoosle burger, ’t leet getroost in zyn gewisse,
Werd in den vloet gesmoort by stilte en duisternisse,
        Pleeg de Kruistooren te heeten.
En ’t zwaere stroomkasteel, met recht naer ’t Kruis genoemt,
(160) ’t Geen zoo veel zielen had verslonden en verdoemt.
Maar sins die Bloetharpy gesweept is uit de paelen
Van Neêrlant, en de zon der welvaert haere straelen,
[p. 6]
Van boven gloeiende uit het hooftpunt, meer en meer
Verspreide op Gysbrechts erf, verhief dit wachtslot weêr
(165) De kruin om hoog, en, trots voorzien van nieuwe transsen
En ronden, tergde met zyn gout de zonneglanssen;
En opgewassen tot een tooren uit den stroom,
Herdenkt die ’t oude leet noch menigmaal met schroom;
En ziet de Lootsen hier ten dienst van ’t Gild * vergaêren,
        * Hier is nu der Lootsen Gildekamer.
(170) Een volk, in ’t peilen van den gront en droogte ervaren,
En die de Vloot uit zee geleiden tot op ’t Y.
        De Haringpakkery.
    Zoo treên wy verder in de Haringpakkery,
En ’t lust ons om te gaen de stapelen en tonnen,
In ’s werelds andren nacht, en onder andre zonnen
(175) Noch eens te sleepen, op een hongeriger reê,
Zoo drae ’t voorspoedig weêr goêreis belooft in zee.
Ja, vaert gelukkig heen, spijst afgevaste koppen,
Doorwintert en doorwaeit, met schraele haringsoppen,
De honger maektze zoet, en wy zien ’t vrolijk aen,
(180) Zoo lang op onze wal zoo hooge stapels staen.
Maer als wy ’t moederlicht in Hooimaent voelen blaeken,
De Haringbuissen, rijk gelaên, de wal genaeken
Met vissen, noch niet bruin gebeeten op de graet,
Belachenwe in ons’ vuist Lukullus overdaet,
(185) En Kleopatre, die, om Rome te beschempen,
Een Koningsschat kon in een teug azyn verslempen.
        De Nieuwe Brug, het gewoel; en Nieuwigheden op dezelve.
    Het hart is weêr gesterkt; nu rasscher voortgegaen,
Om aen de Nieuwebrug geruster stil te staen.
Hier woelt het ondereen, gelijk by zomerdaegen
(190) Een biezwarm op de hei wort heen en weêr gedragen.
Al ’t honigleger zweeft in eenen drom van huis,
En mort en dommelt met een mommelend gedruis,
Als quam een stem alleen, door andre niet te breeken,
In zoo veel mengeling van stemmen uit te steeken,
[p. 7]
(195) Of dat verwart geluit te smelten tot een toon.
Men zet de Zeevaert hier op haer’ verheven troon.
Elk heeft een nieuwer maer, die andren doet verbaezen,
Als had hem Triton met den hooren toegeblaezen.
Hier weet ’er een, en voert alom het hoogste woort,
(200) Hoe ver’ ’s Lands Oorlogsvloot gekruist heeft om de Noort.
Wat kielen op de Zont, en ’t Baltisch Meir laveeren.
Wat schuimers in Algiers en Tunis saemen zweeren,
Om weêr hun ooren op te steeken, als voorheen,
Toen Barbarosse * op Zee gelijk een roe verscheen,
        * Haradijn Barbarossa, een gevreest Zeerover, namaels
            Koning van Algiers.
(205) Die ’t Italiaensche strant zou geesselen en zweepen,
De Kruisverwanten in de vlucht by ’t haer gegreepen,
(Gelijk de Havik een onnoosle Duif verslint,
En stroit, noch root van bloet, de pluimen in den wint)
Opofferen ten zoen aen Mechaes vloekaltaren.
(210) Hy weet, of ’t onweêr nu de Middellandsche baren,
En onze Koopvloot met haer stormen dreigt, die stout
’t Natolisch Smirne zoekt door ’t grondelooze zout,
Om onze inheemsche kunst met winsten te vertieren
Aen kruideryen der kruitoogstende Arabieren,
(215) En ’t êelste dat Egipte, als d’opgezwollen vloet
Het vruchtbaer korenvelt met slibbe en klaigrond voed,
En met zyn waterval, neêrbruisschende op de stranden,
De drooge keel verkoelt der dorstige akkerlanden,
Den vrekken Lantman teelt uit haeren milden schoot,
(220) Die onverzaedelijk winst durft eisschen van de doot,
En wroet in ’t ingewant en zwarten buik der aerde,
Om grafgeraemten, die d’aeloutheit hier bewaerde
In ’t rijk geweven kleet, ter eeuwigheit gewyt,
In hun bestorven slaep te steuren voor den tyt;
(225) En grafspelonken, in gerooste woestenyen,
Te plonderen van hun gebalsemde Mumyen.
[p. 8]
Een ander hangt het hooft, en, vlammende op gewin,
Vervloekt de baren, en blaest elk qua tyding in,
Een zeestorm op d’Oostzee, neêrstortende met vlaegen,
(230) Hadde in een dwarrelwint de Graenvloot omgeslagen.
De lucht, van ’t onweer zwart gezwollen in ’t gezicht,
Benam d’elendige schipbreukelingen ’t licht:
Een, nauwlijx op een plank het stormgevaer ontkomen,
Verspreide dit gerucht, en vloekte zee en stroomen.
(235) Maer mist hem deze streek, en kan hy op die wijs
Zyn traege koopmanschap niet rijzen doen in prijs,
Hy zal, zoo dra de vloot kan wezen afgesteeken,
Van slechte handeling en schaersche lading spreeken.
En wenden ’t hooft, gelijk een weerhaen, met den wind,
(240) Op alle boegen na hy schade of voordeel vind.
Gins is ’er een, dien, niet verzien met andrer smarte,
’s Lands zeevaerdy alleen en welvaert gaet ter harte.
Hy onderzoekt, waer op de spil der Zeevaert draeit.
Waer Hollants Amirael den waterblixem zwaeit,
(245) Die, vreeslijk donderende op alle waterstreeken,
Tierannen heeft verleert naer ’t hart der vryheit steeken,
En, Zeevrybuitenaers verdelgende in hun vlucht,
Heeft ons de zee zoo vry gelaten als de lucht.
Een derde houd de hant vol brieven, en, verwondert,
(250) Leest elk, hoe Panama, gebrantschat en geplondert,
En Guatimalo, meê verlegen voor gewelt,
Nu lichtlijk d’Indigo zal steigren doen in geld,
En werpen in den gront de hoop en macht van Spanje.
Maer toen men Nederlant en ’t havenrijk Brittanje
(255) De bloedvlag even trots opsteken zag in zee,
Wist elk hier ’t staetgeheim, en sloot, en brak de vreê.
Zoo zagmenze onlangs dicht in troepen samen dringen
Om eenen, in een’ vloet van Nieuwebruggelingen
Met open mond gehoort, gelijk Vrouw Didoos hof
(260) Alom gewaegde van Eneas oorlogslof,
[p. 9]
Zyn heldetochten hoorde, en Trojes ongevallen,
Gesneuvelt op het lijk van haar gesloopte wallen.
        Verhael van Kandië.
    Elk luistert toe, en zwygt. Dus barst hy eindlijk uit:
’k Zie Kandië verkracht, en ’t Kristenheir ten buit
(265) Aen Turken, en hun zeeschoffeerende bannieren,
Den Arent strijken voor roofvogelen en gieren,
Den Zeeleeuw van Sint Mark het bekkeneel verplet,
Indien Europe niet met sterken arm zich redd’,
En hare paelen veeg’ van zoo veel oorlogspesten,
(270) Hun watersteigers breeke, en plonder’ hun stêvesten,
In ’t kostelijk tieras van Kristenbloet geleit,
Ter eeuwiger schandael van haer slaphartigheit.
’K heb zelve, in Kandië gesleept van woeste golven,
Den scherpen klaeu gevoelt der Byzantijnsche wolven,
(275) Die, uit hun moorthol opgestooven in der nacht,
Die groote Koningin belaegden met hun macht:
Als of haer maegdom, die weleer wierd aengebeden,
In d’ongeschonden ry van hondert groote steden,
Van roofgedrochten was t’ontweyden zonder straf,
(280) Die op hun hielen treet, en ruktze in ’t open graf
Van buskruitmynen, die, in ’t bulderen en kraeken,
Met eene dikke wolk van stof aen ’s hemels daeken
Opstuiven, en, gevolgt van een’ verwoeden brant,
De schenders slokken in hun gloeient ingewant.
(285) Maer och! ’t is vruchteloos die Hydra in te toomen,
Zy barst verwaten voort, gelijk gezwolle stroomen,
Van eenen waterbeer gestuit in hun gewelt,
Met volle monden opbraveeren over ’t velt,
En met hun schouders fors aenzetten op de dijken.
(290) Dat tuig’ de wapenschilt van hun geroofde Rijken.
Maer dien ontaerden vloek stont met een’ slag de kruin
Te blixemen, Byzants te treên in ’t bloedig puin,
Het hof van Ottoman te pletteren tot mortel,
En al dien stamboom af te snoeien met den wortel,
[p. 10]
(295) Indien het Kristendom, getreên in een verbont,
De heirtocht waegde, en voer den Bosfor in den mont,
Die zoo veel eeuwen, van hun felle roe geslaegen,
De Kruisvloot met meer vreugt op zynen rug zou draegen.
    Dus sprak hy, en ’k was naeu ter halver weg gebragt,
(300) Wierd myn gedicht zoo lang gerekt als zyne klagt.
        Hoe vremt een der oude Visschers opzien,
    Quam nu een Visscher, die voor viermael hondert jaeren
Heeft met zyn kleine boot het eenzaem Y bevaeren,
Terwyl ’t noch ongetemt langs grazige oevers schoot,
En op geen breidel beet van paelen, ’t nat uit noot
(305) Gewrongen in den mont, toen Amsterdam, aen ’t groeien,
Dien onbepaelden loop en hoogmoet moest besnoeien,
Uit d’yzre slaep ontwaeckt, opborlen uit de kolk
Aen onze brug, en hoorde, in zulk een dichten wolk,
De Kooplieên ’t zeeverlies van schepen lichter zetten,
(310) Als hy voorheen de schae van zyn gescheurde netten,
Toen d’arme Visscherbuurte uit haer moerassen kreet,
Den dooven hemel en de baeren scholt om ’t leet,
Dat al den poel doorkraeide, als Meeuwes, onder ’t maelen
Des strooms verwart, zijn schuit in splinters stiet op paelen
(315) En blinde steenen, daer de golf op barnde aen strant.
Wat zou hy denken? als dat al ’t ontallijk zant
In menschen was verkeert, gelijk als Pirrhes steenen.
Zyn laege hutten, wyt gestrooit in woeste veenen,
Tot trotze hoven uitgedeegen ry aan ry.
        en wat hy oordeelen zoude van zulk een menigte van schepen.
(320) Maer zoo veel kielen, die geduurig op het Y
Spanseeren, zwevende op haer uitgestrekte vlogels,
Nu loefwaert, dan in ly, als snelle watervogels,
Die hun gesloten troep uitbreiden op de zee,
Van welk een oort zou hy die brengen hier te ree?
(325) Ten zy een zeldzaem slach van teelen zyne booten
Geleert had, zich aldus te meerdren en vergrooten
Tot Zeekasteelen, en Zeereuzen, die, ontaert,
De starren dreigen met hun steil en trots gevaert.
[p. 11]
Of dat het op die plas, door ’s hemels hand gezegent,
(330) Een dichte hagelbui van kielen had geregent,
Zoo konstig geschakeert, van allerlei geslacht.
    Virgyl, trompet nu vry, hoe Trojes watermacht
En vlotten, in den brand geraekt, en, niet te lessen,
Aen ’t Laurentynsche strant verandren in Godessen.
(335) Wy keeren ’t om, en, schoon d’aeloutheit met u zweert,
Zien, dat uw Nimfen hier in scheepen zyn verkeert.
        De Faem woont op de Nieuwebrug.
    Een ander stell’ de Faem op spitse torenkruinen,
Om scherp te luisteren, of hemelhooge duinen,
En Atlas steilen nek, waer op ’t gestarnte leunt,
(340) En draeit om d’assen dat des hemels welfzel dreunt;
Of geefze een lusthuis van naebaeuwende metaelen,
Ons lust het niet zoo ver haer wooning op te haelen:
Want schoonze zomtyts hangt in ’t midden van de lucht,
Zy woont op onze brug, in zoo veel straetgerucht,
(345) Dat zelden naeder grenst aen waerheit als aen logen,
Op ’t spoor der Faem, die zelf bedriegt, of wort bedrogen.
    Nu zette vry de Nyt haer tanden in myn’ naem,
Noch zal myn stroomgodin niet blyven zonder Faem.
    Zoo slaen wy verder op, en sleepen eindlijk heenen
(350) Voorby een lang gehuchte, en berg van molensteenen,
Den Teertuin in, tot aen ’t uitsteekent Kamperhooft;
        Geschil tussen den Y en Amstelgod.
Dat trots rondeel, waer uit d’Ykoning wort gelooft
Zyn watergodendom, om hunne wraek te wetten,
Te hebben opgedriescht met klinkende trompetten,
(355) En zeekinkhoorens, dat het kreet op al het strant,
De wedergalm verbaest nadreunde uit Waterlant:
Toen d’Amstelgod, verwaent op zyne zoete baeren,
Daer alle vlieten in het zeepaleis vergaeren,
Zyn’ brakken vloet beschimpte op Thetys zeebanket.
(360) d’Ontzachlijke Ygod schud het hooft van gramschap, zet
Al ’t zeehof overende, en daegt hem om te stryen
In ’t open perk, en niet met bitse schamperyen.
[p. 12]
Zy stuiven bei met hun karrossen door het velt
Der Zee, als stieren, die opstygen met gewelt,
(365) Het bosch verlaeten, en stampelende vol toorens,
Op hun bekenden gront toestooten met de hoorens.
        Hun oorlog en Krygsrusting.
De God des Aemstels sleept den Vechtstroom aen zyn zy.
Zy monsteren de Vlietgodinnen op een ry,
Een oorlogstroep, gereet, met afgebroke snuiten
(370) En lange riemen van verongelukte schuiten,
Den norssen Gryzaert op te komen in zyn ryk:
Die drijft zyn stroomgezin ten bedde uit algelijk,
En, voortgetrokken om dien slagh van eer te winnen,
Wort in zyn zogh gevolgt van Zuiderzeemeerminnen,
(375) Voorzien met paelen en staketsels, piek en dolk,
In voorraet opgevischt uit d’ongestuime kolk.
En nu was d’eene bende of d’andre licht verslaegen;
        Wert door Neptuin gestuit.
Ten waer de Zeemonarch, van zijnen glazen waegen,
Het opgewelde slym, geborrelt uit den gront,
(380) Den trotsen Yvloet had geworpen in den mont:
Die, onvoorziens van zoo gevreesden plaeg besprongen,
Op Pampus deerlijk quynde aen zyn vervuilde longen;
Daer hy, van ongedult geparst, op Proteus raet,
Al ’t ingezwolge zant uitbraekte op eene plaet.
(385) Hy smyt den Aemstel, om zyn hevigheit te toomen,
Een’ steenen berg op ’t hart, en slaet de Noordsche boomen
Door ’t blinkent kristalyn in ’t diepste van zyn kil.
Hy krimpt zyn hoorens in uit vreeze, en hout zich stil.
Daer hy voorhenen ’t Y dorst naer de scheepskroon steeken,
(390) En in dien boezem breet uitweiden met zyn beeken,
Voelt hy zyn’ loop gestuit, en sleept zyn’ traegen rug
Met arbeit door de keel van eene donkre brug,
Waer op men ’t Koopslot van Merkuur, de Beurs, ziet praelen,
Noch eens ten hemel in myn dichten op te haelen.
    (395) Beziet nu eens met my dees lange waterlyn
En boog, die prachtig, als een zeerondeelgordyn,
[p. 13]
Van ’t eene borstweer wort gespannen tot aen ’t ander;
        De Schreiershoek en tooren.
Den Schreierstooren, als een’ opgerechten stander,
Een out en zwaer gebou waer aen onze Ystroom spoelt,
(400) Bespieden uit zyn’ trans al wat op ’t water woelt,
En zegt, waer wil die Stad belanden noch ten lesten!
Die voor een eeu hier ’t eind zag van haer watervesten,
En nu zoo heerlijk opgegroeit is uit het nat,
Dat deze nieuwe kreits niet wijkt voor d’oude Stad.
        Waer vandaen die naem zyn oorsprong heeft.
    (405) Men zagh ’er menigten vergaedren aen dees’ tooren,
Om ’t schreien en misbaer der vrouwen aen te hooren,
Die man en bloetverwant geleiden, met een sleep
Vriendinnen, daerze, moê rinkinkens, zich vast scheep
Begeeven, en, gesiert met purper en oranje,
(410) Het alderlaetst vaert wel afroepen van ’t kampanje,
En wenden welgemoet den steven van den kant,
Om ’t nieu Batavie, op het rijk Javaensche strant,
In ’s werrelts andren dag te zoeken, en te plukken
De kruideryen der Oostindische Molukken,
(415) En Bantams Peperoogst. Men zegt, dat hier een vrouw
In een onroerlijk beelt verkeerde, uit bittren rouw,
Toen zy met d’eerste kiel haer man voor uit zag vaeren.
Waerom haer beeltenis, voor ’t slijten van de jaeren,
Eerst praelde in wit arduin, ô naeuwe Huwlixbant!
(420) Die niet kon trekken van het eene in ’t andre land.
Men schrijv’ niet meer, de Trouw is opgevoert naer boven
Uit ’s werrelts ballingschap, op over zee gestoven
Na zaliger landsdouw, neen! zy bleef hier ter stee
Voor eeuwig, want zy kon niet volgen over zee.
    (425) Zou evenwel, die dus op alle staettooneelen,
D’ontrouwigheit zoo trots de meesterrol ziet speelen,
En ’t zaet der trouw verstikt in zyn’ geboortestont,
By Amsterdammers zelf, alom vermaert voor ront,
En ongeveinst, met recht zyn ooren niet wantrouwen?
(430) En zweeren, dat wy maer de naekte schets behouwen,
[p. 14]
Dat zy onzienelijk naevolgde ’t dryvent hout,
Totze eindelijk wiert gesmoort in ’t ongetrouwe zout?
    Mijn lezer prestme voort, ’k zou anders helpen schreien.
        Het Nieuw Eiland, zoo schielijk volbout, als Theben
            door het speelen van Amfion.
Nu is die luim verzet. Wy willen ruimer weien,
(435) En treden nu niet meer langs huizen, maer een rist
Paleizen, uit den gront gewassen, eermen ’t wist.
Als of Amfion wêer met zijn Thebaensche speelen,
D’arduingebergten en boscheiken wist te streelen,
En leidenze by ’t oor, om naer zyn toon te gaan:
(440) Daer d’eik het hooft verschuilt voor ’t gloeiend sakerdaen,
De vuure balk zich kleet met blinkende ebbenzoomen,
De Ceder, op ’t geluit van Liban afgekomen,
In beeldwerk zich herschiep en galeryfeston,
De marmorsteen, zoo lang verborgen voor de zon,
(445) In ’s aerdrijx ader, nu geraekt aan ’t suizebollen,
Van over zee en zant, d’Yboorden langs quam rollen,
En klimmen op en af, naer ’t klinken van zyn luit.
Al ’t Eiland prijkt, gelyk een vorstelijke bruit,
In een’ doorluchten sleep van prachtige erfvorstinnen;
(450) Maer kapiteelsieraet en flikkerende tinnen,
Wiens weêrglans, als de zon ten zuiden steiler klimt,
In ’t spiegelglas van ’t Y met witte straelen glimt,
Zijn ’t minste van haer’ lof, die zal in ’t eind vervallen,
Begraven in het doots geraemte van haer wallen:
(455) Maer zoo ver’ Michaël, [die hier zijn woonsteê vest,]
Vier winden toomt op zee, het Lenteblaezend West,
Het kielverdelgend Noort en zijn verwoede buien,
Het kruitverzengend Oost, en waterzuchtig Zuien,
Zie ik, ô koningin der eilanden aen ’t Y,
(460) Uw’ naem vermaert, zoo lang geen waterheerschapy
Braveer, geen Zeetieran het zeeperk hou gesloten,
Door eenen Ruiter nu ten zadel uitgestooten.
        Eerbiedigheit van ’t water voor den Amirael de Ruiter.
    Bedrieg ik my, of klimt het water aan die streek
Ten boorden hooger op, en bruist terwyl ik spreek
[p. 15]
(465) Met open keel vooruit, en lekt de hooge randen
Met zijne zachte tong. Zoo juichten alle stranden.
De grijze Tiberijn stak ’t hooft te liezen uit
Met vreugde, toen August, rijk van Egiptschen buit,
Zijn’ vloet quam opgezeilt met zegenrijke vlooten;
(470) De Krokodil des Nijls, in ketenen gesloten,
En dolle Anubis, heesch van blaffen en gehuil,
Naesleepte op ’t Kapitool by zijn’ beschuimden muil,
En touwt den ruigen rug des Nijlstrooms met zyn zweepen,
Tot hy zijn’ mont bedekt, van schaamte aan ’t hert beknepen,
(475) Om eeuwig in het zant te schuilen met zyn hooft.
De naam van Ruiter, die Augustus zeeroem dooft,
En scheller zal op zee als Tritons hooren brommen,
Slaet met eerbiedigheid de watergodendommen;
Die buigen driemael ’t hooft, en drijven ’t zeenat aan,
(480) En wenschen, dat hem noit de zeekrans moet ontstaen.
    Klim vry noch hoger op met uw verheve kroonen,
ô Eilant! nu gy Mars in uwen schoot ziet woonen,
Die trekt vrou Venus meê en Ciprus heiligdom:
Zy lachteme toe van ver. Al was mijn zangnimf stom,
(485) Ik zachze op zulk een lonk veranderen in tongen.
Nu woelt een andre vlam in mijn ontsteeke longen,
Maar ’t is geen minnevlam, geloove ik, die my blaekt,
Och ja. Ik voelme van Idalisch vier geraakt.
Nu klopt op uwen mont, gy Heeregrachtgodinnen;
(490) De ruime waterkant is veiligst om te minnen.
De donkre venster dekt geen vryer hier, die loert
Uit minnerazerny, wie zijnen roof vervoert.
De blinde tralie noch de stoep heeft hier geen ooren.
En ofz’er had; eer zy de vryery kan hooren,
(495) Is die op vleugels van den westewint voor uit
Gedraegen; en in lucht gesmolten al ’t geluit,
Uw vryen wert gestuit op deuren, die ’t bewaeren,
En linden, die ’t verbaest afschudden van hun blaêren.
[p. 16]
Hier heeft het ruime lucht, die kent de vlammen meê,
(500) En zwygt het mingeheim. Hier zal de stille zee
U helpen uit zyn kil, en met zyn adem koelen,
Hy koelt my ook. De vlam, die in myn borst quam woelen,
Verbergt zich dieper in ’t gebeente, om naderhant
Myn dight te zetten in een’ lichten minnebrant.
        ’t Westindisch huis.
    (505) ’t Westindiaensche huis, hier rustende op de stroomen,
Dreigt eens den Portugees vervaerlijk op te komen,
De Suikerlandery en Goutkust, root van bloet,
’t Amerikaensche strant, van menschevleesch gevoed,
En ’t wilde Afryke met haer oeverbatteryen,
(510) Te rukken uit den klaeu der wreede roofharpyen;
Indien de Maetschappy noch eens haer scherpe bijl
Den nek liet treffen van het wrevele Brazijl,
Daer wreede Wilden, en verslindende Barbaeren,
En Angolezers, om krygsmannen te vervaeren
(515) Met hun grimmassen en afgrijsselijk gezigt,
Als of men Lucifer zag grijnzen tegen ’t ligt,
Vergeefs haer dreigden met hun mikkende javlynen
En flitsen, dronken van Guineesche moortvenynen.
Ten waerge in vreê den Taeg gulhartig had vertrout,
(520) ’k Zag onze Vlooten noch het Brazyljaensche hout,
En gout van Gambie, en de Pernambuksche schatten,
En wat twee werrelden in haeren schoot bevatten,
Aensleepen uit het West, en ’t zonnevier beneên
Zyn straelen spieglen in den glans van ’t elpenbeen:
(525) Dat nu, na ’t breeken en schoffeeren der verbonden,
Van ’t gierig Portugael wort schaerser toegezonden.
        Heeft een eeuwigen naem verdient.
    ’t Is waer; uw heerlijkheit schynt naeuwer nu bepaelt,
ô Rijke schuur van ’t West! uw Zonne, moê gestraelt,
En verre uit onzen dagh ten Westen weggezonken,
(530) Schynt met een’ nieuwen gloet het Oosten weêr t’ontvonken.
Zoo treft de Noorder storm een’ eik in winterweêr.
Hy schud zyn hooge kroon, en buigt, maer valt niet neêr.
[p. 17]
En schoon gy nedervielt; [’t moet alles eens bezwijken.
De byl van ’t noodlot kapt in zynen oegst de rijken
(535) En vorstendommen zelf de diepe wortels af.
Wy vliên ’t, en och! wy zyn geduurig op ons graf.
Wat opgeklommen is, zultge eindelijk zien daelen.
De wijde werrelt heeft in ’t groeien meê zyn paelen,
En wacht den laetsten val.] noch staet uw krygsgeluk,
(540) Dat van den hals der Staet afscheurde ’t yzer juk
Van ’t bloedige Granade, en Flips, verhart in ’t wrokken,
De grootste slippen van zyn macht heeft afgetrokken,
Daer ’t al vervalt en slyt, blank in het parkement
Van ’s lands geheuchenis, tot aen des werrelts end.
(545) Slyt meê myn stroomgodin in ’t slyten van de jaeren,
Gy zult haer als een zout voor ondergang bewaeren.
’k Zie noch den aerdkloot op zyn uiterste, en in brant,
Blyft myn gedicht zoo lang als uwe roem in stant.
Maer d’onverganklijkheit gaet boven ons verwachten:
(550) Die blyft alleen verpant aen Vondels heldeschachten.
        De Nieuwe gracht.
    Nu voltge, ô Nieuwe gracht, met myn gezang gegroeit:
Uw scheepswerf wiert wel korts met breeder plas bevloeit,
Wanneer het water zwalpte, op ’t klotsen van de kielen,
Die van de rollen steil in ’t Y voorover vielen,
(555) En zwierde op uwen gront, dien ’t nu maer kust, beschroomt;
Maer toen lagtge onbewoont en eenzaem: nu betoomt
Zich myn verwondring niet, ik kanze niet weêrhouwen,
Alsze u schier laeter ziet beginnen, als volbouwen.
        Het Werkhuis, gemeenlijk het willige Rasphuis genaemt.
    ’k Rep hier van ’t Werkhuis niet aen onzen waterkant,
(560) Dat onverlaeten en doodeeters houd in band,
En strekt een * Anticyr en eedele artsenye,
        * Een Eiland, bekend door den overvloed van Nieswortel,
            die daer groeit.
Voor veinzende arremoê, en vuige beedlerye.
Neen! niest die dampen uit, niest, dat het klinke en spatt’,
De Stroomgoôn lachen u den zegen toe in ’t nat.
[p. 18]
        Kattenburg.
    (565) Nu noodme Kattenburg ’t gezicht te laeten speelen
Door eene reex en keur van rijke strantkasteelen;
Daer ’t zelve een Eiland, en in Eilanden verdeelt,
Als in een kleine schets Venetiën verbeelt;
En schynt dit mooglijk al ’t onmaetig vergeleeken,
(570) Gantsch Amsterdam is in Eilanden afgesteeken:
Dat boete met zyn groote en heerlijkheit geheel,
Gelijk een uitgewerkt volkomen tafereel,
’t Geen d’eilandschetse ontbreekt. Zoo is de Leeuw te kennen,
Al toont hy maer zyn’ klaeu, zoo kentmen aen de pennen
(575) En bek, der voglen vorst, den strytbren Adelaer.
Nu sla het oog rondom, al ’t geen zoo vast en zwaer
Hier staet om strijd gebout, volgroeide in weinig jaeren.
Gelijk dees’ gansche streek, noch onlangs in de baeren
Begraeven, nu den stroom weer parst in naeuwer rijk.
        Wort (gelijk men voorgeeft) genaemt naer de Katten.
    (580) Een oud gerucht getuigt, al steunt het op kronijk
Noch handvest, dat dees’ kreits genaemt wert naer de Katten,
Die onder Burgerhart uit hun moerassen spatten,
(Want toen verhief dees’ wijk het hooft noch uit den vloet.)
Daer hy de Roomsche macht vertrat met trotsen voet,
(585) En, nypende in den poel die brant- en waterschatters,
In hun geleden vloog met zyn Konynevatters,
Het hooft gehellemt met karpoezen, ros van bont,
Met ongeschooren haer en knevels, in den mont
Afhangende, op het laetst met staetsie af te snyen,
(590) En op het woudaltaer den Duitschen Mars te wyen,
Zoo dra een moedige Baetauwer, met zyn hant,
In ’t oog van ’t leger, tien Romeinen velde in ’t zant.
En felle nachtstorm schreeut hier naer den lantstroom wakker,
En dryft het schuimend nat ver over weide en akker,
(595) En moeren, tot het weêr, geronnen naer zyn wed,
Dit Eiland en de streek rondom in water zet;
En, onder ’t barnen en het storten voortgetrokken,
’t Aeloude Kattenburg te gulzig in durft slokken:
[p. 19]
Zoo als het nu, weêr opgebaggert uit het zout,
(600) Het wapen en den naem der Katten noch behout.
        Het Magazijn.
    Daer staet het Magazyn, dat met zyn zwaere muuren
Geschapen schynt, om ’t eind der werrelt te verduuren,
En beurt, gesiert als een aenzienelijke bruid,
Twee hoofden evenschoon ten diepe golven uit.
(605) Gy, heerlijk zeepaleis, aen Mavors toegeheiligt,
Houd met uw slinker oog den schoot van ’t Y geveiligt,
En ziet ter rechterzy, waer gy uwe oogen went,
De werrelt in een Stad, die geene weêrga kent.
’k Geloof niet, alsge uw’ hals om hoog steekt, en de straelen
(610) Van ’t marmre Raedhuis op uw hooge kruin ziet daelen,
Met eene streek van gout, die uit de kroonen trekt,
Waer meê dat eeuwige gebouw zyn schouders dekt,
En paviljoenen draegt van Adelaerewieken,
En tart het bouwsieraet van ’t weits Egipte en Grieken;
(615) ’k Geloof niet, dat de Nyt dan uwen boezem knaegt.
Gy weet ’et, in wiens dienst gy uwe wapens draegt.
Men ziet geen moedig Ros den Olifant benyden,
Al wort die meer ontzien, en hy in ’t spits moet stryden.
Maer laetze, die zoo trots belaegen onzen staet,
(620) Van gramschap zwellen, en dan barsten aen hun haet.
    Het stae my vry, Vorstin, zoo ryzig op de leeden,
Uw bruiloftkamers en saletten in te treeden,
Uw bruitschat te bezien en Trouwring, die, alom
Vermaert, de Zee verbont tot uwen Bruidegom.
(625) Laet Siam, Pegu, en de macht der morgenlanden,
Die eerst de nuchtre zon zien ryzen aen de stranden,
En die in ’t Zuiden haer, van grooter vier bevrucht,
Al zwoegend, recht op ’t hooft zien blaekren uit de lucht,
En wat van koude krimpt aen bei des werrelts assen,
(630) Eens hooren in wat top uw rijkdom is gewassen,
En wat uw huisraet strekt, dat, in belang van staet,
De grootste Vorsten met ontzag voor ’t voorhooft slaet.
[p. 20]
Men ziet uw kamers niet van Rijnschen Nektar zwellen,
Noch lieflijk bloet, geperst uit Spaensche Muskadellen,
(635) En frisse Vernenwyn, Sileens bemindste vocht:
Geweer, dat Liber best zou passen op zyn’ tocht,
Indien ’t hem luste, omringt van dronke Nachtbachanten,
De Wyngertstanders weêr aen Gangesstroom te planten.
Neen! gy hebt harder kost tot voorraet opgedaen;
(640) Schuiftangen, zwaer van wicht, graenaeten, fel in ’t slaen,
Met allerlei geslacht van kogels, yzre staeven,
En morgenstarren, en de bouten, snel in ’t draeven,
Wanneer het buskruit, van de rooden haen gewont,
Hun geesselt, om de vlam door opgespalkten mont,
(645) Van ’t zwangere metael in ope lucht t’ontlaeden,
Geborsten van den slag. ’k zal nu uw’ zaelsieraeden,
Waer aen Penthezilee, die moedige Amazoon,
Zich zou vergaepen, en opofferen haer kroon,
Niet zwygen. een gebergt van kabels en van touwen,
(650) Dat in zyne armen den Olimp zou tegen houwen,
Zooze uit de naven draeide, en neêrplofte uit den top,
Stygt hier ter zolderinge en hooge binten op.
De balken schuilen ’t hooft in witte zeildoekvleugelen.
Met ziet ’er boeien, om den booswicht kort te teugelen,
(655) En dommekrachten, en hantspaeken, om de hant
Te lichten, mokers hart van kop, en loopend want,
Kruitstampers, akerkloots, mammierings en kardeelen,
Kardoezen, moskuils, en kruitkokers, wyt van keelen.
Men pronkt aen d’andre zy met sabels, fijn van stael,
(660) Die een grootmoedigheit verbeelden in hun tael,
En leeren voor Altaer en Vaderlant te stryen,
En op den hals t’ontgaen gewetenslavernyen,
Met enterbylen, in den gordel vast gehecht,
En halve pieken, nut in ’t hevigst van ’t gevecht,
(665) Met handpistoolen, met musketten, muskettonnen,
En donderbussen: och! tot ons verderf verzonnen.
[p. 21]
        Zo veel geweer verhaest de doot.
De weg tot sterven en ten grave, was voorheen
Eenvoudig, ’t lyf bezweek, vermoeit en afgestreên.
Nu heeftze meê haar kunst. De dood quam veel te spade,
(670) Men zetze wieken by, en wet haer ongenade.
        Maer beschermt ook de Zeevaert.
    Maer op dien voet beschermt de zeevaerdy haer eer.
Zeeschendenaers ontzien in ’t blinkende geweer
Te vliegen, en den roof vermeten aen te randen,
Waer aenze vreezen klaeu en vingeren te branden:
(675) Aldus volgt Amsterdam de stappen van August,
En rust zich moediger ten oorloge uit in rust.
        Het dak is bedekt met water, om in noot van brant
            dat te laeten afschieten.
    Nu klom ik reets op ’t dak ver boven alle huizen,
En hoor een felle zee aen myne voeten bruizen:
Die schoot, gelijk een stroom, met zestien kraenen af;
(680) Indien de nydige Vulkaen, te wreet en straf,
’t Bepekte touwerk in zyn kluiven greep van ondren,
Om ’t prachtig zeegebouw ten gevels toe te plondren.
Hy teert van afgunst uit, nu Etnaes winkel min
Voorzien is, als ’t paleis der Oceaenvorstin.
    (685) ’k Zal hier niet zingen, hoe gy kunsten weet te queeken,
En op ’t kompaspanneel afschildren al de streeken
En grotten, daer Eool de winden in een zwarm
Uitgeesselt, en hun dryft met zyn’ gestrengen arm:
Hier zomerluchten schept, daer stormen wekt en nevels.
        In de gevels zyn Watergoden gehouwen.
(690) Noch hoe vrouw Zeevaert uit het marmre velt des gevels
In eene zeeschulp treet, en voert een stevenkroon:
Daer Nimf Cymodoce met andre Watergoôn
Voor buigen, met meer glans op haer gewyde haeren,
Als trotse Agrip, de schrik der Actiaensche baeren,
(695) Op vorst Eneas schilt zoo kunstig gegraveert.
Noch hoege op uwe kruin, vier winden toegekeert,
Blyft torssen onvermoeit vier kopre hemelklooten,
Met hun verguld gestarnte, elk in zyn perk besloten.
Gy zyt zoo groot, dat, hoe ’k meer vordere in dees stof,
(700) Geduurig ruimer velt zich opdoet u ten lof.
[p. 22]
        Het nieu Magazyn.
    Hoe groot gy zyt nochtans (wat vreemdling zal ’t gelooven?
Dit gaet de pracht van Rome en Memfis ver te boven)
Noch is u zulk een ruim gevaerte veel te kleen.
’t Was nodig dan, dat weêr een nieuw kasteel verscheen,
(705) Uw kamenier verstrekte, om, op Mevrouws begeeren,
Met d’overige prael haer kamers te stoffeeren.
Ik zie die groote wytte alreê zoo vol gepropt
Van ’t kostlijk overschot, de holen zoo gestopt,
Dat muuren uit gelit en hoefslag zullen knellen,
(710) Of al dit zwaer beslag uit dak en wanden zwellen,
En springen verder uit. ô machtig wapenhof,
Wat wordme een ruime beemd ontslooten tot uw’ lof!
Want hoege uw’ rijkdom meer verdeelen ziet en wassen,
Hoe minder gy behoeft op ’s vyands macht te passen,
(715) En hoe geruster ’t Land zich op uw hulp verlaet,
Schoon ’t andre regels volgt in ’t stieren van den staet.
Die heerschappy heeft min te vreezen voor tierannen,
Die, naeu in een verknocht, haer grenzen kan bespannen,
En houden overal den soudenier in tucht:
(720) Als die gesplitst, gedeelt in allerleie lucht,
Zoo drae een vreemde vuist haer uit de rust komt kloppen,
Het gaepend rijk met geen krygstroepen weet te stoppen.
’t Verloste Funen tuig, wat kracht een leeger stuit,
Dat op zyn posten, dicht in zyn geleeden sluit.
        De Scheepstimmerwerf.
    (725) ’s Lands hooftscheepstimmerwerf maekt hondert minder werven
Voor haeren luister doof. niet anders zyn de verven
Door ’t goddelijk’ penseel van Rafel geschakeert.
Wat voortkomt in het licht, blinkt uit en triomfeert.
De beelden, in ’t verschiet met schaduwen betoogen,
(730) Verdwynen meer en meer, en glippen uit onze oogen.
Wat Godheit geeft my stems genoeg in myn gedicht!
Om u, aen wien de staet haer welvaert is verplicht,
Die d’eer van Amsterdam zoo hoog hebt opgeheven,
Dat elk nu wanhoopt meer tot zulk een top te streeven,
[p. 23]
(735) O zenuw van het land, te roemen naer waerdy!
Myn boekstaef zwol zoo ver dan buiten ’t perk van ’t Y,
Als of de Zuiderzee op ’t velt van myn papieren,
Gelijk een ruime kil, met lossen toom zou zwieren.
Zoo drae de blonde Auroor, van Titon opgestaen,
(740) De nacht verjaegt, en verft de kimmen met Saffraen,
En gloeiend vermiljoen, komt hier van alle plekken
Een leger arbeidsvolk ter hooge Poorte intrekken!
Als mieren, die in ’t prilst der zomer, even kloek
Krioelen, even drok verzorgen elk zyn hoek,
(745) En branden om in vlyt en arbeid zich te quyten.
Zoo woeltmen hier, en doet de zwarte schaduw splyten
En scheuren door ’t gedreun, daerze, al te dicht op een
Geronnen, niet voor ’t licht des dageraets verdween,
Die naeulix ’t hooft verheft, en arbeit door te breeken.
(750) Daer galmt het teffens op, met kloppen, houwen, steeken
En bonzen, dat het knarst op yzer en metael.
De doove Droomgod hoort dat raezen in zyn zael,
En slaet zyn vaekrig oog eens open heene en weder:
Meent dat hy droomt, en zygt van lieverleede neder.
    (755) Men leert de wijsheit van Natuur hier over ’t hooft.
Het aerdrijk wort van bosch en wildernis berooft,
De boom ontwortelt en ontheistert van zyn looten,
Om die in ’t water, en onvruchtbaer strant te pooten.
Wy leeren de Meermin hier zonder voeten gaen,
(760) En glijen op den rug door wilden Oceaen.
Het zeepaert binden wy den breidel aen van achter:
De wint verstrekt de zweep, die ’t sneller jaegt of zachter.
Wie twyffelt dat Dedael, het Kreetsche strant ontvlucht,
Op wasse pennen vont een heirbaen door de lucht?
(765) De Kreten, zeker, zyn ’t niet al gewent te liegen,
Nu Noordsche boomen zelf door ’t water henevliegen.
        Het bouwen van scheepen.
    Hier staet een nieuwe kiel aen ’t groeien, en bykans
Tot aen des hemels tin gebouwt met trans op trans,
[p. 24]
Daer houte ribben, uit den kiel geteelt, van buiten,
(770) En binnen wel verzorgt, een’ hollen buik besluiten.
Zoo vint d’ontleder, die, op ’t snyspoor van Vezael
En Vesling, leeft in doô geraemten, altemael
De ribben rechts en slinks, gewulft als halve ronden,
Aen eene ruggraet en haer wervels vast gebonden
(775) En ingelijft, met spier en peezen hecht verknocht,
En eerst na twintig jaer te recht in stant gebrocht.
De Boukunst klimt almeê by trappen op in ’t bouwen.
Zy kerft, en klutst, en kromt, woelt met bepekte touwen,
Splist ankerkabels, hecht met yzre bouten vast,
(780) En ziet verbaest hoe traeg het bougevaerte wast,
Dat in een’ oogenblik het krygsgevaer zou breeken,
Quam weêr de dolle Mars de bloetklaroen te steeken,
Te hitsen strant op strant, en vloot op vlooten aen.
De donder kan een berg de steile kruin inslaen
(785) Met eenen bons, die pas na eindelooze jaeren,
En tragen aenwas, is de wolken ingevaeren:
Een Palm, die wortels tot op ’s afgronts navel schiet,
Alle andre boomen voor zyn hoogheit buigen ziet,
En Nestors eeuwen mocht met dartel loof staen pronken,
(790) Wort van een nachtorkaen ten gronde neêrgeklonken.
Polidamas roem nu uw sterkte, daer de val
De neêrgestorte rots uw grof gebeente zal
Vermorzlen, en een zwink geen overschot bespaeren
Van zulk een rypen oegst, en kracht van zoo veel jaeren,
(795) Als een geplettert lijk. Wie zoekt voortaen ontzint
Bestendigheit op aerde? een schat, die niemant vint,
Ten zy een eeuwig ty van staetverwisselingen,
Een eindeloos verloop mocht naer die glory dingen.
    Verandering heeft zelf in myn gedichten steê.
(800) De boupracht sleept my weg. Dan voertme d’yver meê.
Hier wort het altemael een zwaeren val beschoren.
Daar heb ik ’t grooter pracht en eeuwigheit gezworen.
[p. 25]
    Wat rook besluit myn stem? waer staenwe, en op wat gront?
Wy zien een gloeiende Etne, een’ vierpoel in den mont.
(805) Het ambeelt klinkt en dreunt. ik zie het yzer kneuzen.
Woont hier Vulkaen, en zyn Trinakriaensche reuzen,
Of is het Nimrots smits? jae, ’t woelt hier alzoo sterk,
Als of dit werkhuis slechts gedoemt was tot het werk,
En ’t ledig Amsterdam, voor allen noot geborgen,
(810) Vast sluimerde op een oor, en liet vioolen zorgen.
Heel Zweden schiet te kort aen yzer. d’aerde mort,
Ontzegt te leevren al dat hier bearbeit wort.
Wat gloeien in dit hol al ovens, die, in ’t blaeken,
Uit hun verbrande keel een’ vloet van vlammen braeken,
(815) Daerze opgesteegen in den rook, en onbekent
Voor ’t oog, vermengen met hun eigen element.
Hier schroomt myn Zanggodin het aengezicht te smetten.
Vulkaen alleen mach zich met schoorsteenroet blanketten.
        De Scheepstuin, en ’t gewoel in dezelve.
    Komt, treet den Scheepstuin eens met my ten enden uit.
(820) Hoe ver wy gaen, ons volgt dat werkelijk geluit,
En ’t is er even drok met bouwen en kalfaetren,
Kielhaelen, sjouwen, om met zuivren voet de watren
Te treeden, en bequaem ten dienste van ’s landsvlag,
Met ongekreukten moet te pleiten voor ’t gezag
(825) Der vrye Staeten, en gemant, met zeemeermannen,
De waterschenders, tuk op roof, uit zee te bannen.
Zoo groot een werk wort met geen woorden afgeleit.
Wy hebben hier byeen de rechters van het pleit,
Die, als den tongriem in het vonnis wort ontbonden,
(830) Het halsrecht donderen uit hun metaele monden.
Elk schynt gewassen uit den zadel van ’t roôpaert,
Elk voert zyn wapen, en een’ eernaem naer zyn aert,
Van steenstuk, slangen, zeekanonnen, zeekortouwen,
En draeken, die ’t gezag der Zeevaert staende houwen.
(835) Zoo lang geen schynrecht hun beguichelt noch gewelt,
Hout hun Hoogmogentheit op zee alleen het velt.
[p. 26]
    Gy, Vorsten, die den staet begrimt met nydige oogen,
Verstomt, wanneer gy eens zult hooren haer vermoogen.
Al sliep de waterleeuw, noit is zyn slaep zoo vast,
(840) Dat niet de rechterklaeuw op schielijke onraet past.
    Ik wil met voordacht veel van uwen lof vergeeten.
De faem van Londen heeft die krachtigst uitgekreeten.
Vaer wel dan, Zeejuweel, groei zoo geduurig aen,
Tot alle havens voor uw zeemacht open staen.
    (845) ’t Was eertijds Vorsten werk een Kapitool te stichten,
Of trots Eskuriael, dat alle pracht zag zwichten.
Semiramis put aen den gront ’s rijksschatkist uit,
Wanneerze Babel met een’ steenen muur besluit.
Een grafzerk voor Mauzool, van marmer uitgehouwen,
(850) Noemt d’arme aeloutheit een’ van ’s werrelts hooftgebouwen.
        Het Magazyn van de Oostindische Maetschappy.
Nu slaen de koopliên hand aen ’t vesten van een hof,
Dat alle hoven ’t zeil ziet strijken voor zyn’ lof.
’t Scheen wonder dat een Stad, uit week moerasch geklommen,
Door haere aenzienlijkheit de werrelt deed’ verstommen,
(855) En Amsterdam alleen tot zulk een boupracht steeg,
Dat alle heerlijkheit voor haeren luister neeg.
Maer wie zou geen geloove aen myn gedigten weigeren,
Die hier een Maetschappy die grootheit na zag steigeren,
Ten zy het Bouwslot zelf, zoo koninklijk volwracht,
(860) En d’oosterwerreltkloot geboogen voor haer macht,
Met onverwinbre tong de Nyt in d’ooren klonken.
        Overwint het Oostershuis tot Antwerpen, dat zyne
            vensters met de daegen van het jaer bepaelt.
Nu mach de Scheldgodin vry met haer koopslot pronken,
En zoo veel vensters zien in muur gebout en trans,
Al ’t ronde jaer een ry van zonnen leit ten dans.
(865) Wy gunnen haer dien roem, en laeten ’t oog hier doolen
Door meer dan duizent en driehondert vensterhoolen,
Ten golven uitgegroeit. zwyg Rome, zwyg voortaen
Waer uw Kolommen en Amfiteaters staen;
Pronknaemen, die met hun geluit maer ’t oor vervaeren.
(870) Hier staet het zeeslot vol Oost-Indiaensche waeren,
[p. 27]
Dat in zwaerlyvigheit drie Eilanden beslaet,
En overwint zich zelf in grootsheit en sieraet.
        Dat ook de Indiaensche stroomgoden verwondert.
    De Straet van Sunda vraeg niet meer, als ze aen haer boorden,
De rijkdom van Malakke afsleepen ziet naer ’t Noorden,
(875) En hondert kielen propt met d’allerêelste vrucht
Van Tidor en Ternate, en wat gewenschter lucht
In ’t zwangere oosten teelt, wat keel dien oegst van schatten
Verslint? wat pakhuis die kan in zyn armen vatten?
        En de baren van het Y,
Zoo dra zy hoort in haer geambert bed, hoe ’t Y
(880) Zyn traege baren dryft ’t Oost-Indischhuis voorby,
Die aen de bouwpracht zich vergaepen, en vergeeten
De Zuiderzee bytyds den stroomtol toe te meeten.
        Die van den Zuiden zeegod begraeut worden over hun traegheit.
    De Zuiderzeegod graeut hun onder ’t marren toe:
Spoeit voort, trekt sneller aen, wy zyn dit wachten moê.
(885) Gy moogt op uw gemak schoorvoeten of spanseeren!
Wy zullen, ongeacht, de waterrente ontbeeren?
En vruchtloos omzien naer vervarssing? maer ik weet,
Onredelijk gespuit, waer in gy u vergeet.
Of zie ik ’t niet? mits gy voor Amsterdam komt streeven,
(890) Van ’t groene Beverwyk, hoe voort de voeten kleeven
In ’t water? hoe gy luipt, en ’t ooge speelevaert
Door ’t kostelijk mastbosch, op zyn ankers hier gemaert?
Al wat’er praelt kan uw nieusgierigheit weêrhouwen,
De torens, ’t scheepsgewoel, de pracht der zeegebouwen,
(895) Als of gyze op mijn’ gront niet zien konde onbelet.
Niet anders, ’t heugtme noch, stont Glaukus meê verzet;
(Hy grenikt op dat woort, om dat hy nu de baren
Met een’ verhaesten tret zach in zyn kruik gevaeren.)
Die Glaukus, die op strant een heilig zeekruit eet,
(900) En zeldzaem in een’ God hervormt is, eer hy ’t weet.
Hy zach het zeehof, trots gewulft met hondert boogen,
Maer twijfelde of hy ’t zach, en vraegde ’t aen zyne oogen.
    Zie daer, die andre vloet, die naevolgt, blijft weêr staen.
Zoo Ygod, noop hun vry, en leerze rasscher gaen.
[p. 28]
(905) Wy zweeren strenger hun die traegheit te besnoeien.
Hier zweeg hy. en ik zagze al bevend sneller spoeien.
        Macht en rijkdom van Amsterdam hier uit af te meeten.
    O koninklijk Paleis! want Java legt zyn staf
En ’t koninklijke gout voor uwen luister af,
Een andre werrelt buigt het hooft voor uwe voeten.
(910) Met welk een naem zal ik uw Majesteit begroeten?
’k Verlieve op uw sieraet, en wensch, met rijker trant
Noch eens de grootheit van ’t verbonden Nederlant
Te zingen, dat het lang den naeneef klinke in d’ooren.
Dan zou men uwen naem in vollen luister hooren:
(915) Dan had ik stems genoeg, om fier, op Maroos tret,
Geen lier te streelen, maer op klinkende trompet.
’k Zou zingen [daer d’aeloude een voorbeelt van ontbeeren.]
Hoe ’t lichaem van den staet zich niet alleen verweeren,
En in de heirspits kan voor al de leden staen;
(920) (Wat Koningdom doet meer?) wanneer een krygsorkaen
Al zuchtende van ’t strant de vinnen op komt steeken,
En brult dat voor zyn stem gebergte en rotzen breeken;
Maer zelve Leden voed, die ’t lichaem overal
Getrouw en onderdaen, in spoet en ongeval,
(925) Als Hooftbewintheer, op zich zelf nochtans berusten.
Dat tuigen d’Afrikaensche en Aziaensche kusten.
Dat tuig’ dit Magazyn der Indiaensche Raed,
Niet voor een’ Maetschappy voorzien, maer heel den staet.
        De Lijnbaenen.
    Nu stont myn Ykant vol, en wy, van land gevaeren,
(930) Laveerden ’t aertrijk om door eindelooze baren;
En zagen waer by nacht het Kruis in ’t water zinkt,
En waar Arkturus in Boötes tabbert blinkt,
Ten waer’ ik my vergaepte aen onze Lynbaenslooten;
Die spier en zenuwen aen ’t lichaem van de vlooten
(935) Verschaffen, en eer ik haer grootheit overleg,
Noch duizent treden my afwoekren uit myn weg;
Om een geslacht te zien, dat voor verkeerde gangen
(Hoe menig lijt ’er om?) gewoon is gelt t’ontfangen.
[p. 29]
        de lijndraeiers gelijk de huichelaers.
Dat ons gezicht verblint, en veinzende achteruit
(940) Te treeden, af te zien van aerdsche winst en buit,
Vast op zyn voordeel loert, en weet zyn eind te rekken.
Noch veinst het openbaer: en om ’t voor ons te dekken,
Behoeft het breeden vilt noch blinkent koorkleet aen,
Noch met gebogen hals op d’eene zy te gaen.
        die worden hier beschreven.
(945) U wort op hooger merkt dit veinzen toegeschreven,
Gy, die een’ schyn vertoont van ingetogen leven,
Die elk tot armoê preekt, en rechts en slinx niet zoekt
Dan rijkdom, hoe geveinst gy gelt en schat vervloekt,
Maer dek vry, looze Sfinx, de klaeuwen met uw veêren,
(950) De Farizeeusche gryns kan ons gezicht niet keeren.
Hoe gy de trony trekt, en ’t logenachtig oog
Uit heilige aendacht schynt te strekken naer om hoog;
Noch komt de gierigheit, vermomt met valsche treken,
Uw zelf verraden, en geduurig uit te breeken.
(955) De werrelt kent uw deugt, gy trekt de zelve lyn,
En moogt de zotten noch bedriegen met den schyn.
Bemint gy d’armen, en het lijden en verzaeken,
Hoe schouwt gy zoo bezorgt de nederige daeken,
En leid uw dartel oor ten dans op luit en veel,
(960) ’t Wellustige oog in zyde en gout? de tong en keel,
Geleert op huichlery, mach zich gerust verdrinken
In Rynschen daeu, zoo lang die niet door ’t vel komt blinken:
Als maer hier onder, om de sleur, een enkel woort
Tot lof en dankbaerheit des Scheppers wort gehoort.
(965) Wat ootmoet, schoon ik ’t zocht, kan ik op u vertrouwen,
Uit wien men niet verneemt als naemen van Mevrouwen,
En grootsten van het land. quam Kristus weêr beneên,
Van daer hy wort in ’t heir der Englen aengebeên,
Zoo deerlijk en versmaet, en met bebloede leden
(970) Den kruisberg Golgotha al hygende opgetreden;
Gy zoud (nu belg u niet, dat ik my uwer schaem.)
U schaemen in den mont te neemen ’s Heilants naem.
[p. 30]
Dat gelt u meê, die smaelt op slempende Lukullen,
Die slechte spys gebruikt om uwe maeg te vullen;
(975) Maer hoe de soberheit u toestraelt met haer licht,
Toont die gemeste buik, en puilend aengezicht.
    Wat zanggeest bytme in ’t oor? laet hier dat schempen steeken.
Gy schryft een stroomgedicht, geen geessel van gebreeken.
        De muur van Amsterdam.
    ’t Gaet wel. de trotze muur, die Amsterdam besluit,
(980) En steekt aen deze streek den hals ten Yvloet uit,
Besluit myn landreis meê. nu lust het ons te reppen,
In open zee een koelte en frissche lucht te scheppen.
Een ander zing’ hoe ver de muur haar armen rekt;
Hoe veilig zy de stad met muurgordynen dekt,
(985) Hoe driemael negen steene, en scherpgespitste punten
En flanken, uit de borst der breede muurkring munten
En puilen, onderwulft van boogen, zwaer van steen,
Die op een mastenwout gestut zyn van beneên;
Of hoe een waterbeer, gelijk een trots van onder,
(990) Drie hoofden van arduin om hoog heft tot een wonder,
En stut op zynen rug, geharnast met een bult,
Het schuimend Y, wanneer ’t by onweêr zied en brult.
De muur van Sina ziet nu vry haer aenzien breeken,
De weêrgalooze muur, die ’t daglicht ziet ontsteeken:
(995) Als d’oosterzon verrijst met roozen in ’t gezicht,
En dooven in het west het uitgediende licht;
Die stant hout evenkloek in ’t woeden van de jaeren,
En steekt haer voorhooft by Koréa uit de baren,
Daer Galoos snelle vliet door ’t uitgedroogde zant,
(1000) Met ongestuimigheit in Iratuzi strant;
Van daer wort opgehaelt op hemelhooge duinen
En bergen woest en wilt, met ongenaekbre kruinen,
Daer Xenzis Tygerlant het west in d’oogen heeft:
Tot datze in ’t steil gebergt de Hoang doortocht geeft,
(1005) En stut dat trots gevaerte op onverwrikbre stylen,
In eene schaekeling van driemaelhondert mylen.
[p. 31]
    Peking draegt op zyn’ muur vergeefs zoo grooten moet,
Wanneer het bloedig heir des Tarters, als een vloet,
Die afschiet met gedruisch, en schuurt door steile rotsen,
(1010) Ter muurbresse ingestormt, ’t Sineesch gezag komt trotsen,
En schokt het stamhuis van Taiminga in den gront,
Dat hondert eeuwen pal op Sinaes troonen stont.
        De Stad magh zich op haeren muur beter verlaeten,
            als Sina op haeren ringmuur.
    Uw ringmuur geeft tot uw bescherming grooter hoope,
Doorluchte Koopvorstin, en koopmerkt van Europe.
(1015) Zoo d’Arragonner weêr (God keer’ dat ongeval.)
Van bloetdorst opgehitst, quam rukken voor uw wal,
En opgedondert met ontwonden krygsbannieren,
Uw daken dreigde met verslindende oorlogsvieren.
Geen Goische Sinon stak, door Egmonts schelms verraet,
(1020) Nu Gysbregts erf in brant, ten zoen van Velzen haet,
En Waterlant, ten val des Aemstels opgezwooren.
Sleet vruchtloos op dees muur den afgeramden hooren.
’k Zag d’onverwonne jeugt, elk op zyn hoefslag trots
In ’t harnas, staen gelijk een onverwrikbre rots.
(1025) Roôpaerden overal gezadelt met kanonnen.
De punten in een’ storm flankeeren. Muskettonnen
En stormroers, met een bui van kogels, battery
En muurrammeiers, in een hevig oorlogsty,
Neêrbonzen, duizenden, baldadig storm geloopen,
(1030) Gescherft aen mooten, of in eigen bloet verzoopen;
Den Ygod, overal verheerlijkt en gewilt,
Ten hemel heffen zyn driezilverkruisten schilt.
EINDE VAN HET EERSTE BOEK.
Continue

[fol. *2r: frontispice boek 2]
[fol. *2v: blanco]
[p. 32]

INHOUD

Van de Print voor het tweede Boek.

DE machtige Ystroomgod zit in triomf ten toon
Op zyne schulpkarros, en laet zyn bronkruik stroomen.
    Vrouw Zeevaerd siert hem ’t hooft met eene goude kroon,
Daer zy hem zyn paruik van wier heeft afgenomen.
    (5) De Vreede en Oorlog staen op schildwacht aen haer zy,
Die praelt in zyn rondas met eene trits van kruissen.
    Terwyl de stroomgod word omsingelt met een ry
Van Vloet en Lantgoôn, die zyn scheepen aen zien bruissen.
    ’t Getulbande Azïen deelt aen de Scheepvaerd uit
(10) Gesteente, zijde en gout, uit haeren vollen hooren.
    De Zont, gedotst met een gehorende ossenhuit,
Begroet de Noortkaep, die de sneeujacht stuift om d’ooren,
    Met steil gebergt bekroont, en Heklaes fellen brant.
De Poolsche Ceres duikt door hun geslooten handen.
    (15) De Samojeed verschynt aen ’t Groenlandschwalvischstrant,
En mikt met zyn’ harpoen, ten dienst der Nederlanden.
    Men ziet ’er de Moorin der Gibraltarsche straet
Verschynen, ’t hooft gehuld met Hercules pilaeren;
    Waer by de Spaensche Vrouw in ’t blanke harnas staet,
(20) Wiens Schildleeuw ’t heilig kruis grootmoedig blyft bewaeren.
    De maegt van Sina stort haer koffer in den schoot
Des Ystrooms. De Zwartin verbeelt ons d’Indiaenen.
    De zwaere steen braveert met d’Amsterdamsche vloot,
En Amsterdam. Merkuur komt ons de Scheepvaert baenen
    (25) Om hoog, en schuift, door hulp der Maetschappy verlicht,
    De nieuwe werrelt de gordyn van ’t aengezicht.


[p. 33]

DE

YSTROOM.

HET TWEEDE BOEK

        De dichter begeeft zich op het Y.
DE steven nu van land. Vaert wel gy watersloten,
Gy strantpaleizen, die in schaduw van uw vlooten,
Als achter eenen schilt, geruster slaept, dan of
Vulkaen u een rondas van Hemelsche erts en stof
(5) Gesmeet had, en daer al uw zeemacht ingedreeven,
Noch schooner dan de schilt aen Thetis zoon gegeeven.
’t Orakel, van Apol ten dryvoet uitgebromt,
Maekt al de werrelt voor die waerheit nu verstomt,
Nu gy, ô Amsterdam, met houte watermuuren,
(10) Wie aen uw’ zeestaf blaft groothartig kont verduuren.
Vaer wel. ’k heb elders nu myn tochten heen gezet.
Wy hebben op zyn’ tyd uw glory getrompet.
Houd op gy winden, die myn groete durft verstooren:
’k Weet zelf, door ’t gieren van uw pennnen, niet te hooren
(15) De woorden die ik spreek. Maer hoe! wy zyn verrast;
Wy worden weg gesleept: of stae ik pal en vast,
Maer deist het land te rugge? ondankbaer land, stap heenen.
Stap voort. zoo druk voortaen een zwaerder berg van steenen
Uw hart; zoo ver myn oog kan reiken langs de kust,
(20) Daer gins de lucht zyn hooft gemakkelijker rust
In ’s aerdrijks schoot, en blyft van bloode schaemt bevangen,
Of root van minnegloet, op haere kaeken hangen.
Zoo dring’ noch Amsterdam zyn ruime vest van een!
Van yder uit ontzag, geviert en aengebeên.
        Aenspraek aan de koning der winden.
    (25) Eool, gy Grootvorst van de worstelende winden,
Vergeet die muiters in hun kerker niet te binden:
[p. 34]
De Westewint alleen blaes myne zielen op.
Voort jongen, wend het roer, en hael het zeil in top.
Ik voel een zoeter wint my speelen in de haeren.
(30) ’k Vertrouw my anders niet op weifelende baren.
Leander, schoon hy wiert beschut van Citeree,
En Heroos blaekende oog hem toelichtte over zee,
Daer ’t pekel steiler schuurt, en neêrstort van weerzyden,
En ’t Grieksche Sestus scheit van ’t Aziaensche Abyden
(35) (Door Helles dood beroemt, die aen haer broeders zy
Wiert ingezwolgen van der golven razerny.)
Liet zelf, daer Venus schreide, in ’t woeste zout het leeven;
Vergeefs op riemen van zyne armen voortgedreeven.
De moedige Ajax tart vergeefs in arren moet
(40) De stormen, daer hy zelf, gedompelt in den vloet,
Zyn hooft te barsten stoot, en duizent naeu ontslippen
Het akelig geklots der Kafareesche klippen.
        Droefheid van den Ystroomgod over het verdrinken
            van den Boheemschen Erfprins in zyn’ vloet.
    En gy, verwaende stroom, die myne vreeze hoort,
Gy hebt uw handen meê niet onbevlekt van moort
(45) En bloet, gebooren om noch eens de staf t’ontwringen
Der Beemen, uit den vuist der wederspannelingen,
En d’Elf te buigen voor de koninklijke vlag,
En al ’t Hircynsche woud te dwingen met gezag:
Zoo uw krankzinnigheit, afgrysselijk aen ’t woeden,
(50) Hem niet begraeven hield in ’t kerkhof van de vloeden.
Nu roemt vry, datge in ’t laetst, maer al te laet, bedaert,
Uw lokken scheurde uit rouw, en schond uw’ zilvren baert,
En met een ydle hoop, om ’t vorstlik rif te warmen,
Het d’Yvorstinnen gaeft in haer medoogende armen.
(55) ’t Bleef dood nochtans. En gy, geparst van ongedult,
(Gelijk een oude Leeuw in wildernissen brult,
De gront van onder loeit, wanneer hy, aengeschonden
Van razernye, heeft zyn eigen wulp verslonden.
Al ’t boschgedierte ziet, verbaest op dat geschal,
(60) Na zyne hielen om, en vlucht door berg en dal.)
[p. 35]
Gy dagvaert met geschrei, te jammerlijk verslagen,
De schoorre lijktrompet der donkere onweêrvlaegen;
Wekt zelf uit wanhoop uw’ aertsvyand het Noordwest,
Daer hy gedooken lag, en sluimerde in zyn nest.
(65) Die stort u op het hooft met eenen barst. de stroomen
Toen aen het bulderen, met losgebroke toomen.
Al zou Deukalion, noch eens de dood ontvlucht,
Al ’t menschdom zien gesmoort van bange waterzucht.
Zy rukken tegen een, en steigeren en storten,
(70) Gelijk twee legers, die afgrijslijk saemenhorten
Met eenen wapenkreet, en razende en verwoet,
Het veld verdrinken in een meir van rookend bloet.
Men zietze strijden met kadijken, muuren, weien,
En met een heesche keel het vorsten lijk beschreien.
    (75) Zy schreiden noch misschien, zoo niet een sterker dam
En zwaerder waterbeer den vryen loop benam
De brakke traenen, die, in ’t snerpen van die wonden,
Ter holle dykbresse in, een’ ruimen boezem vonden.
Nu sluitenze door dwang die kraenen toe, op dat
(80) Zy zelve niet hun hooft versmooren in het nat.
        Troost voor den zeeman, en verdediging der zeevaert.
    Een ander schelde vry voor gierig en verwaten,
Die op een zwemmend hout, van alle hulp verlaeten,
In ’t gaepend pekelschuim, gedreigt van rots en plaet,
Begrimt van ’t gloeiende oog der Beeren in dien staet,
(85) In ’t aengezicht der dood, door al de werelt trekken,
Om eene hantvol zants, die noch hun hooft zal dekken:
Zoo niet een donkere kolk, eer zy de steile Kaep
Van goede hulp bezien, hun eeuwig wiege in slaap.
Wy zullen, schoon ons mêe die watervloek mocht treffen,
(90) Hun edelmoedigheit tot aan ’t gestrant’ verheffen.
Een zelve hemel hout het aerdrijk in gewicht.
Dat lacht zyn’ minnaer toe al om met een gezicht;
Maer hier met stuurscher, daer met lieffelijker vlaegen.
Een vliegend vlot magh ons het vaderlant ontdraegen,
[p. 36]
(95) Maar nergens ’s Hemels oog, dat blyft ons even na,
En slaat ons overval met duizent fakkels gae,
Die van geen aarde voelt zyn’ kouden romp bezwaeren,
Erft een doorluchter zark in ’t glaezen graf der baren,
En sluimert, overwulft met ’s Hemels blaeuwe tent.
        Oorsprong der zelve.
    (100) Wie was hy, die zich eerst ter zeevaert heeft gewent,
En, duikende onversaegt in uitgeholde boomen,
Bestont te glippen op den gladden buik der stroomen?
Op dat de stevenkroon zyn beeltenis vereer’,
Zoo lang Matroozen zich betrouwen op het Meir.
(105) De Britten, afgericht op rooven en vrybuiten,
Braveerden lang ter zee met zwakke leêre schuiten:
De Nyl stont lang verbaest, dat hy zyn’ snellen vliet
Met vlotten zag beslaen van dichtgevlochten riet:
Heel Grieken waegde, toen de zeilkunst aen het groeien,
(110) Op ’t zeespoor van Dedael, in zee stak, zonder roeien,
En op haer wieken dreef, schoon Ikarus, te stout
In ’t vliegen, plompte in zee, die noch zyn’ naam behout.
        Wiert eertijts uit behoeftscheit gebruikt.
    Maer Nereus wiert eertyds alleen geploegt van scheepen,
Om schaers van ’s nabuurs kust den nootdruft aen te sleepen:
(115) Nu snytmen Thetis rug, zoo ver zy onbepaelt
Het Noorden niet ontduikt op’t waelen van de Naelt,
Met watertorens en gevleugelde kasteelen:
Braekt vuur en donder uit metaele en yzre keelen,
En tart de stormen met gevaerten, uit het zout
(120) Zich heffende, als een berg van yzerwerk en hout.
        Nu uit weelde, en om schatten te vergaderen.
    Nu zeiltme om rijker oegst van kostlijkheên te vinden,
Van ’s werrelts navel af naar alle vier de winden,
En streeft de zon voorby, die al te lang gedraalt
Haar halve ronde sluyt, eer zy hen achterhaalt.
        Reyze na Nova zembla van Heemskerk.
(125) Daer Heemskerk, onder ’t ys in eyndelooze nachten
Begraeven, even fier de golven durft verachten:
Verlaet met nieuwen moet zyn’ vaderlijken gront,
En vaart ten tweedemael den Ysbeer in den mont,
[p. 37]
Om achter Tartarye en Samojeedsche stranden,
(130) Door grondelooze zee in Indiën te landen
Met korter vaert, ten trots van ’t Arragons gewelt,
Dat met zyn duimen hielt de keel der zee beknelt.
Maer hoe vol viers hy streeft, ten roem der vrye Staeten,
d’Ysrotzen zyn te groot, die voor geen hitte ontlaeten.
(135) Het uitgediende licht rolt steil ten kimmen af,
En blaest zyn lampen uit. de nacht lokt uit het graf,
Met een benaeude zucht, als zelfs van vrees bevochten,
Sneeubeeren, dol op roof, en moordende ysgedrochten,
Lang in den afgront weggescholen voor het oog
(140) Des Hemels, die, nu trots opborrelende om hoog,
Van honger woeden, niet ontzien hen aen te randen,
En maelen bekkeneel en schenkels met hun tanden.
Al ’t marmer dreunt en juilt van spooken zonder tal.
Noch zaegtge, ô Ystroom, hen belanden aan uw wal,
(145) Na zulk een Ilias van doorgestreede plaegen!
Die zich geen Herkules vermeeten zou te draegen,
* Schoon hy gebergten scheurde, en bonsde met den vuist,
        * Men zegt, dat Herkules de twee hoofden, of pilaarbergen
            van de Straet van Gibraltar van een scheurde, en door
            het invloeien van de zee Europe en Afryke scheide.
Daer Amfitryt nu door den open boezen bruist,
Het hemelhoog Abyle en Kalpe van elkander;
(150) En scheide Europe, neêrgeboogen voor zyn’ stander,
Van ’t woeste Barbarye, en daer de Kreeft om hoog
Den Afrikaner zengt met vlammen van zyn oog.
        ’t Gekrioel en leven op het Y.
    Maer ziet, terwijl ik spreek is ’t land my verre ontweeken:
’k Zie duizent kielen, vast gereet in zee te steeken,
(155) En duizent ryën op haer ankers ondereen.
De zoele wint boort flaeu door zoo veel zeilen heen,
En blaest my over ’t hooft. hoor, welk een bly geschater
En vrolijk juichen ryst, gelijk een wolk, op ’t water!
Ik hoor de zeetrompet en trommel, en gekrys,
(160) En ’t gieren en gedruis, op een vermengde wys’.
[p. 38]
Help Hemel! slaet my daer de blixem in myn oogen,
En volgt de donder na? ô neen! ik ben bedroogen.
’t Zyn duizent blixems, die my treffen in’t gezicht,
En duizent donders, die aenrollen op dat licht.
(165) Hoe Zeeliên, is zoo dra Salmoneus straf vergeeten,
En Elis kopre sluis? waer op de schelm vermeeten
Den donder nabootzeerde, en blixem van Jupyn.
Het geen gy waerlijk doet, deed hy alleen in schyn.
Zy slaen het in den wint, en streeven door de baeren,
(170) En schuuren langs den buik des Ystrooms onder ’t vaeren,
Dat hy zyn hoorens krimpt, en dubble pyn gevoelt,
Als hy het taeie slym vergeefs van Pampus spoelt.
Gaet Helden, en kan nu Jupyn die hoon verdraegen,
Zoo dreune uw donder, van daer ’t Oosten op komt daegen,
(175) Tot daer het gloeiend licht de Westerkimmen blaekt
Met eenen zoom van vier, wanneer ’t zyn dagreis staekt.
        Vaert naar ’t Oosten en Sina.
    Een deel zal nu uit zee zeshondert zonneklooten
Zien klimmen, eer het keert met rykgelaede vlooten,
En staen verwondert, als het middaglicht, met pracht
(180) Gesteegen op den troon der wolken, in zyn kracht,
De schaduw barnt en smelt, terwyl de brant aen ’t groeien
De blaeuwe gordels zengt, den middelriem doet gloeien;
Daer Doris flau van hitte in ’t nat van dorst versmacht;
Maer al hun tegenspoet verzoet de ryke vracht.
(185) Geen wateronheil zal hun moet te wieken korten,
Nu Sina haeren schoot niet weigert uit te storten,
En Atlas gouden ooft met onbekrompen hand
Te schenken, schoon het zucht in een’ benauder band,
En ’t ryxhof te Peking, van ’s Tarters byl getroffen,
(190) Noch tuigt met wel een smak de grooten nederploffen
Uit hun’ verheeven top, daar ’t ryk in diepen schroom,
Den grootsten Keizer zagh gehangen aan een boom,
En ’t stervende aengezicht, met lootverf overgooten,
Des ryxsaffraenstroom en Kiang den mont geslooten,
[p. 39]
(195) Die, vrijer nu het hooft verheffende in de zon,
Hun oegst ontlaeden in de vesten van Kanton,
En met een koninkrijk van schatten ons vereeren,
Terwijl matroozen t’huis in ’t zyden kleet braveeren.
        Vaert naer America, en de Goutkust.
    Een ander deel spat wyt ter werelt uit, en trekt
(200) En boort door d’enge straet van Magellaen ontdekt.
Ontziet niet buiten huis en vaderland te woonen
By Perüaenen, en verwoede Patagonen,
Bergreuzen, tegens ’t heir des Hemels noch gekant,
En al wat brult en moort aen ’t Mexikaensche strant.
(205) Zy treên de schedels in van vreesselijke draeken,
Die eeuwig op de wacht hier ’t gulde vlies bewaeken,
Dat Kolchis vacht verwint. hier is de goude vrucht
Die Atalante stuite in ’t midden van haer vlugt.
Hier groeit de goude tak, voor wiens vergulde vlammen
(210) De poort des afgronts uit haer grendels springt en krammen.
Het gout regeert het al. wanneer Jupyn in goud
Verschynt, daer Danaë gekerkert zich onthout,
En d’overspeeler komt ter slaepzaele ingestreeken,
Zyn alle wachters stom, en d’oogen uitgesteeken.
(215) Hoe menig draegt, gelokt door een vervloekte hoop
Van eerelooze winst, haer eerbaerheit te koop!
Maer d’eer mag boven ’t gelt zoo ver in waerde praelen,
Als ’t gout verdooft den glans der mindere metaelen.
Noch keert het menigmael by zyn’ bezitter weêr,
(220) En troost hem na ’t verlies. Noit keert verloren eer.
        Vergeefs van de Natuur met zo wijd een zee afgescheiden van Europe.
    Vergeefs heeft vrou Natuur, voorziende d’ongelukken,
Bestaen het goudland van den aerdkloot af te rukken
Met eindelooze zeen, nu ’t nae zoo lang een nacht
Van ’t stoute Spanje is uit zyn’ kerker voortgebracht;
(225) En ’t gout, veel nutter in den Oceaen verzonken,
Uit ’s aerdryks aderen en naere bergspelonken
Is voor den dag gesleept: maer met vergifter lught
Als Cerberus weleer, te laet de knots ontvlught
[p. 40]
Van Herkules, die hem in ’t oog van ’s Hemels daken,
(230) By zyn drie keelen sleept, die vier en vlammen braeken,
    O goude stranden, zegt, hoe was u ’t hart te moe?
Toen ’t woedende Kastilje u met zyn yzre roê
De lenden morzelde; daer ’t bloet uit uwe stramen
En raeuwe wonden vast afzypelende, en, zamen
(235) Geronnen tot een beek, uw eigen keel benout,
En brantmerkt met zyn root het aengezicht van’t gout,
Dat daeluw was van vreeze, en bleek om ’t hooft bestorven
Voorheen. een pest, die eerst de werrelt heeft bedorven,
En bracht de gierigheit, die kanker van ’t gemoet,
(240) En die, de wreetheit voor, verhit op menschenbloet.
Verwaten moeders van de Helsche razernyen,
Die met verjaerden wrok het menschendom bestryen.
        De Geest van den Maxikaenschen Keizer Atabaliba waert daer noch,
    Men zegt dat Schippers hier by naeren nacht den geest
Van Atabaliba, angstvallig en bevreest,
(245) Op ’t onbewoonde strant rinkinken zien en spooken
Met een bebloede toorts, de zwarte haeren rooken
Van ’t bloedig zweet, dat van de doodsche wangen stroomt.
Hy bromt, maer smoort sijn vloek in ’t harte, als nog beschroomt
Na zyn rampzalig eind, voor trouwloosheit en laegen,
(250) Men hoorde hem in ’t eind vervoert van gramschap klaegen,
Met zulk een hol gedruisch, dat al den oever vult:
Gelijk een boschleeuwin in wildernissen brult,
Wanneerze dol van wraek den roover na wil jaegen,
Die haer verraederlijk de jongen heeft ontdraegen
(255) En ’t weerloos nest geschaekt. ô sprak hy, die met my
De slaegen hebt gevoelt der Spaensche tieranny,
’t Verveel u niet myn ramp en ongeval te hooren.
        spreekt onze matroozen aen.
    Zoo drae de nieuwe Vloot quam door onze engten booren
En lande in Panama, [och was zy noit geland!
(260) Of had ikze in het eerst gezet in lichten brant.]
Liep strax een hofgerucht: op dryvende paleizen,
Quam een gebaert geslacht uit d’andre werrelt reizen,
[p. 41]
Niet zwart, maar ’t aengezicht zoo wit als kryt geverft.
Een koude schrik ryt door myn leden. ’t hooft besterft
(265) Een deerlijk voorspook! ’k voel myn’ zetel driemael kraeken.
Een bange en diepe zucht rolt driemaal door de daeken
Van ’t hof, en hadme toen myn nootloot niet verraên,
’T paleis van Magokappe en Kusko zou noch staan.
’K had hen op strand geslaght, vermant de zwakke vlooten,
(270) En ’t goddelooze bloet al juichende vergooten.
Noch treênze toe, en zien met arendsoogen om
Naer gout, hun hoogste goet en eenig Heiligdom.
Zy slokken ’t vraetig in als hongerige raeven,
En hangen op het aes. men zietze alom aen ’t draegen
(275) En grijpen. ’t eene schip volgt nu ’t op ander voort.
Toen kreet het gansche ryk geduurig brant en moort.
Wie zouze tegenstaen? zy blixemen en donderen,
Als of ons d’afgront zelf bestroomen quam van onderen:
En aerde en hemel, van hun dwinglandy vermant,
(280) Mee had gezworen in hun trouloos vloekverbant.
Wat dolheit voerde u aen, zegt, bloedige tierannen,
Zoo verre uit onze lucht en werrelt weggebannen,
Te vallen in ons erf, en ’t ryk, daerge u geen’ voet
Moogt eigenen met recht, te mesten met ons bloet.
(285) Daer ’t Esmeraltebosch de vrouwen ’t haer zach wringen
Tot stroppen, of het hart te barste op rotsen springen.
Terwyl Tunië noch het albespieglend oog
Der zonnegodheit smeekt, dat zy haar wangen droog.
’T gaet wel. de wraek is gaande, en wankt haer taeie roede.
(290) Ik zie’er duizenden, noch dronken van den bloede,
Een bloetvlak meeten, en den afgeweiden grond,
In ’t vallen, byten met een half bestorven mond:
Den broeder van zyn bloet in ’t harnas aengevochten,
De lyken tot een prooi van honden en gedrochten,
(295) En met uw eigen zwaert, ô wreede, die verwoet
Uw felle klaeuwen verwde in myn doorluchtig bloet,
[p. 42]
Myn droeve schim gepaeit, die eindelyk rust van waeren.
        En wort getroost door de nederlaeg der Spaenschen.
    De schippers zien allengs zyn hevigheit bedaeren,
En ’t ongeruste spook schynt vrolijker van tret,
(300) Nu ’t hoort, hoe moedig Spanje in Neêrlant is verplet,
En eindelijk, vervolgt, verjaegt op alle stranden,
De vlag der hoogmoet strykt, en groet de vrye landen.
Daer al de mynen van het kostlijk Potozy,
De zilverkuilen van Ciarke, in zulk een ry
(305) Van jaeren nooit geschaekt, de schatten van Afryke,
En al het gout van ’t uitgeplondert Ameryke,
Niet stopten aen die bron en springvloet van verderf,
Dat drie Filippen heeft gestooten uit hun erf.
    O stroomgod, belg u niet, zoo ik myn borst voel blaeken,
(310) Om op een ruimer plas de geesten te vermaeken:
Zoo ik ’t gevleugelt paert door Febus gunst beschry,
Uw’ ryken stroom verlaete, en vlieg den wint voorby,
En achterhaele uw vloot, die, half ’t gevaer ontvaeren,
Vier maenen onvermomt zag klimmen uit de baeren,
        Beschrijving van een Orkaen.
(315) En, d’Afrykaensche zee verlatende, vol moet,
De wydberoemde Kaep voorby zwiert met den vloet:
Die, als een breede tong, weêrzyts in zee gelegen,
Om aemtocht hygt, en roept Neptuin om storm en regen;
Die meenigmael, vermoeit van ’t bidden en gekryt,
(320) Met bei zyn handen ’t nat der zee ten hemel smyt;
Dat voert een wint, matroos uit d’oogen, op zyn veder:
’t Stort door zyn zwaerte in’t eind gelijk een donder neder,
Knarst rotsen en gebergte in flarden, torst de kiel
Aen ’t blint gestarnte, en druktze ofze in den afgront viel.
(325) Der wolken spongie schynt met een’ greep uitgewrongen.
Op d’eene stortvlaeg komt voort d’andere aengedrongen.
De zwarte nacht voert storm op storm aen op haer vlerk.
Nu scheurt de stroom den gront, nu rijst hy als een kerk.
’T vervaerlijk onweêr loeit met weêrlicht, blixem, donder
(330) En donkerkloot, en roert, al buldrend, ’t opperste onder.
[p. 43]
Een donkre Orkaen rammeit, en snort met slag op slag,
Als of weêr d’aerdkloot in een ruwen baiert lag.
Eool rukt brullende de stormrioolen oopen.
Al d’onweêrwinden, van vier oorden toegeloopen,
(335) Beproeven kruin op kruin al zwoegende en verhit,
Daer d’elementen, zelfs geschokt, naeu hun gelit
Bewaeren. Febus, ’t hooft verschuilende in zwart laken
En lamfer, hoort zyn as en kopren dissel kraeken
Van ’t stormgewelt. de kap des hemels dreunt en beeft.
(340) Het pekel zied en schuimt. de dolle zeestorm heeft
Het grondzant omgeroert. het grondloos hof doen beeven
Van Thetys, klippen van haer wortels afgedreven:
De hulken, in dien noot verstroit van ree tot ree,
Een hondert myl te rug gerukt in wilde zee.
    (345) Maer wy zyn dit gevaer nu boven ’t hooft gewassen,
Hier aêmt een zoeter lucht op d’Indiaensche plassen.
De zon, in haeren trans met schooner gout getoit,
Heeft ryker glanssen op het glas der zee gestroit,
En vormt een tintlend licht, die wonderlijke straelen
(350) Niet ongelyk, die, als een zoele nacht komt daelen
Op vleermuisvleugels, heel den Melkweg, overal
Van kleen gestrant bezaeit, gelijk een bloemryk dal,
En zo veel oogen, die een Hemelschildwacht strekken,
Den wakkren Palinuur door haeren glans ontdekken.
(355) Zoo strevenwe op, nu daer ’t bevroze Noorden beeft,
Nu daer het Zuiden wort gebraeden van den Kreeft,
En onderstaen tweemael, in ’t moedig heenebruissen,
Den ongemeeten riem des aerdskloots door te kruissen;
Tot dat Batavie ons verwelkomt op het slot:
(360) Dat even fier ’t geweld van ’t machtig Java knot,
En velt de benden van Makasser voor zyn voeten,
En ziet d’opgaende zon zyn mogentheit begroeten.
    Van hier, ter koopvaerdye of oorloge uitgerust,
Verdondrenwe aen weerzy al d’Indiaensche kust,
[p. 44]
(365) En houden in ’t gewicht de magt van hondert vorsten
En koningen, op dat geen krijgsman, los geborsten,
(Gelijk een Olifant herkaeut een’ ouden wrok,
Verbreekt en bryzelt, in het eind, zyn yzer hok;
Werpt boomen op zyn snuit uit de aerde met den wortel,
(370) En stampt zyn’ tuchtheer zelfs, en wat hem keert te mortel.)
Zich opwerpe, en verwant den nabuurvorst verdrukk’;
En stae Batavie in het licht met zyn geluk.
        Schatten der Oostindische Maetschappy in Indien.
    Terwijl de Maetschappy, door kracht en nutte vonden,
Hen kort het oorlogszwaert houd in de schêe gebonden,
(375) En als een staetarts, uit de teikens weet, wat zucht
De ryxpols jaeght, volgt elk gehoorzaem haere tucht.
Zoo vloeit, gelyk een stroom, ’t geen Indiaen en Mooren,
Die al de vaste kust zien naer hun wetten hooren,
En ’t geen d’Eilanders, zoo verdeelt alom, en groot
(380) Van schatten, gaeren uit hun oegst in Nêederlands schoot.
        De Kormandelsche kust geeft Suiker.
    De Kormandeller schenkt het merg van suikerrieten,
Een hemelsch Manne, niet als dankbaer te genieten,
Dat yder tong vernoegt, den lekkren honger wet,
En alle spyzen maekt een aangenaem banket.
(385) O lieflijk rietebloet, gy weet de doot te keeren,
En d’onverderflijkheit den vruchten te vereeren!
Hoe rykelyk verzoet uw schat den angst en ’t leet
Des zeemans, die zoo verre u haelt met bloet en zweet!
        En elpenbeen.
Het sierlijk elpenbeen wort mee van hem gezonden,
(390) Dat onlangs een geweer verstrekkende in de monden
Der Olifanten, nu misschien gedraeit, en schoon
Geheldert, sieren zal een’ vorstelijken troon.
        De Malabaersche,
    De Malabaer verziet de Nederlandsche vlooten
Met peper, ’t vier der aarde, in dezen kern beslooten,
(395) En in al ’t water van den Oceaen bewaert
Voor schipbreuk, ’t zy haer kleur naer ’t vel der Mooren aert,
        De zwarte,
En zwart gerost is van de heimelijke vonken;
        witte,
Het zyze gladder, en met bleek vernis beschonken
[p. 45]
Van buiten, quijnt gelijk een minnaer, die den brant
(400) Der liefde slaet om ’t hart, en blaekt zyn ingewant;
        En* lange Peper.
Of datze lang, en als een druiftak uitgedeegen,
Naer haere grootheit heeft een’ grooter gloet verkreegen.
        Cochin geeft
    In ’t vruchtbaere Kochin, daar een gewenschte Mai
Geduurig ’t velt vereert met haere bloemlievrei
(405) En looftapijten, propt matroos de zwemmende eiken,
Die met hun vleugels schier aen ’s hemels assen reiken,
        Gember
Met witte Gember en haer’ kostelijken klaeu,
In zonneglans gedroogt, of in een lieven daeu
Van suiker ingeleit, om koude en zwakke maegen
(410) Te sterken, en den smaek met eenen te behaegen.
De stoute zwemmer haelt voor hem, aen deze ree,
Den paereloester uit den gront der baere zee
En parelbanken op, zoo diep in ’t nat verborgen,
Als of Natuur, begaen met onze onnutte zorgen
(415) En Gierigheit, die al des werrelts oegst verslint,
En hoe verkropt van schat, noit haer genoegen vint;
Noch hoopte, door de diepte en afgront van de golven,
En riffen, in den nacht van ’t water weggedolven,
De watermonsters, en gedrochten, heet op bloet,
(420) En d’Oeverkrokodil, en Zwaerdvisch, die hier woet,
Haer af te schrikken, en die stoutheit in te toomen.
Vergeefs: zy tart de doot, en ’t dreigement der stroomen.
        En Paerlen.
    Nu wert een ryke schat van paerlen aengevoert,
Waer van de schoonste zyn gereegen en gesnoert,
(425) Om zich te spieglen in den boezem der Mêvrouwen,
En met het levend sneeu van ’s Joffers hand te trouwen.
De minder soort, tot meel gewreven, en verteert
In bytende azyn, en weer door kunst verkeert
In zachter stof, en meer gelouterd van zyne aerde,
(430) Versterkt het harte, en blyft door artzenye in waerde.
        Bisnager en Indostan.
    Het machtig Bisnager en Indostan, vorstin
Van hondert rijken, geeft aan Neêrlant, om gewin,
[p. 46]
        Katoenen.
En speceryen in te ruilen voor haer waeren,
Een pakhuis van katoen, en gout en zilverbaeren.
        Bengale.
    (435) Bengale, dat zo breet gezeeten langs het strant,
Gelijk een boog gekromt, ziet hoe de zeegolf brant
Op haer vermaerde kust, de laetste, die den stander
Des ryks liet vallen voor den troon van Alexander,
(Dus zegtmen) toen hy, vol en dronken van geluk,
(440) ’t Vaste Indiën den hals geparst had in zyn juk;
Bengale, ’t ryk kantoor der Morgenlandgewesten,
Geeft aan den Batavier een zee van schat ten besten,
De groote Ganges zet met vreugd den rykdom by,
Op zynen vloet betrout, ten dienst van ’t scheeprijk Y;
        Zyde.
(445) De Zyde, min van waerde, of eedeler van draeden,
Kabesse en Bariga, in baelen afgelaeden,
En zyde kleeden, vol van luister tot de pracht
Gemaekt, en ’t Moorsch gewaet, hun koninglyke dracht.
        Diamanten.
Het Diamantgesteente, in ’s afgronts nacht verzonden,
(450) En met een bruine korst zich dekkende in de gronden
Van ’t duistere gebergte, en mynen, naêr en wild,
Wort hier in ’t licht gezet; tot dat het, net geschilt
Van zyn’ onreinen bast, geheldert en gesleepen
Aen onzen Ystroom, wert in kunstig goud gegreepen,
(455) Geboogen tot een’ ring, of borst en halskarkant,
En flonkerenden boot, die door zyn’ gloet en brant
Ons ’t oog verbystert met een weêrlicht van zyn straelen,
Daerze op elkaêr om ’t zeerste afschietende, verdwaelen.
O aerdsche starren, die alle eeuwen, vier en gloet,
(460) En lucht en water tart, terwyl gy ons ’t gemoet
Vervroolijkt met uw schoonte en gloeiende koleuren,
Hoe waerdig zytge ’t hooft ten zantkuile uit te beuren!
En met uw duurzaemheit, en ’t onbesmette licht,
Dat altyd even blank ons toestraelt in’t gezicht,
(465) Van ongeveinsde trou en waere schets te toonen.
Gelijk gy ’t echtverbant noch daeglijks pleegt te kroonen.
[p. 47]
De vuurende Robijn, om zynen glans geacht,
Wort van dees handelkust den Ystroom toegebracht.
En gy, ô waterende de blaeuwende Saffieren,
(470) Zult mee de waterkroon des Ymonarchs versieren,
En streelen hem het hart met uw verborge kracht,
Als gy hem vrolijk maekt, en ’t streng gemoet verzacht.
        en ander kostelijk gesteente,
En gy Granaetgesteente, al schijnen uwe glanssen
Betoogen met een wolk, en droeviger te danssen,
(475) In ’t blikkren van het licht der middagzon gedaegt,
Gy hebt een deftigheit, die mynen stroom behaegt.
    Om zulk een weerelt van geschenken, uit alle oorden
Hier toegevloeit, weêr af te scheepen naer het Noorden,
En, veilig voor gewelt, te brengen over zee
(480) Aen ’s aerdkloots tegenkant, op d’Amsterdamsche ree,
Is wapentuig van noode, en stoffe, die de laegen
Des vyants breeke, als hy een’ oorlogskans durft waegen.
        Ook Salpeter.
Dies schenkt Bengale ons meê Salpeeter, geblanket
Om’t schoonste, die, gemengt met Zwavel, en besmet
(485) Met zwarte houtkool, fijn gevreven en gestooten,
De donderstormen wekt en felle donderklooten,
En blixemt op de zee. ’k zal hier van Pegu niet
Vermelden, noch de winst, die van ’t Sineesch gebiet,
En al het vaste land rondom wert toegezonden:
(490) Maer ’t lust my nu in zee te zoeken de eedle gronden
Der Eilandvorsten, die ons dienen met hun schat.
        Borneo geeft Kamfer.
    Nu zienwe in ’t heuvelrijk Borneo, dat zoo prat
Een ronde sluit op zee, de kuische Kamferboomen,
De Kamfer schreien, die de geilheit in kan toomen.
(495) En ’t schaduwlooze bosch, daer ’s hemels gordel brant,
        Agarikus.
De witte Agarikus uitzweeten in het zant,
Aen zyne wortels, van de steile zon gebraeden;
Zy weet het lichaem van het dikke slym te ontlaeden
En opent maeg en long, en strekt den mensche een schilt,
(500) Waer op de geelzucht, en de koorts haer krachten spilt.
[p. 48]
        Sumatre;
    Nu zienwe d’Erfprinsesse, in ’t wijtgevreest Sumatre,
Op haeren Olifant de trotse Kleopatre
Beschaemen, en de pracht van Schebaes koningin,
Wanneerze, blaekende van goddelyke min,
(505) Om d’ingewanden van Natuure nae te spooren,
De diepe orakelen van Salomon te hooren,
Den Leeuwentroon genaekte in koninglyken stant,
Omscheenen met een ryk gestarnt van diamant,
En storte in Judas schoot, met onbekrompen’ handen,
(510) Al d’eedele reuken der Arabische waeranden.
Dees’ majesteit braveert in schooner Paradys;
Heel Indien wenscht haer, naer vorstelyke wys,
De ryke bruiloftkroon, in ’t aenzien der altaeren,
Omvlochten met feston, te drukken op de haeren.
        Den Benzoïn,
(515) Zy schenkt ons Benzoïn, zoo liefelyk van reuk,
Dat onze krachten zalft, en wederhout de kreuk
Des ouderdoms, en, naeuw vergadert uit de hoven
In zyn saizoen, gaet Myrrhe en Wierookgeur te boven.
        Paradyshout,
Zy snyt tot onzen dienst het Paradyshout af.
(520) De Paradysboomvrucht geniet zy zonder straf.
Dat spreit een’ lieven geur van Ambrozyn ten lippen
En keele uit, en herstelt het harte, alreê aan ’t slippen.
        Bezoar,
    Hier is de Bezoär, dat dierbare kleinoot,
En aertzenyjuweel; die wederstaet de doot,
(525) En doodelyk venijn, verdrijft de flaeuwigheden,
En jaegt den fellen brant der Pesten uit de leden:
Schoon hy zyn’ oorspronk neemt in ’t bloedig ingewand
Van onbekent gediert, verspreit door ’t gansche land:
Maer snel en schichtigh, en niet zonder zweet te vangen,
(530) Wanneerze van den top der steile klippen hangen,
En rennen pyl en schicht voorby in sneller vlucht,
En schijnen sprong op sprong te vliegen door de lucht.
De schaersheit maekt hem dier, en hooger te wardeeren;
Om zoo veel titels daer hem d’artzen meê vereeren.
[p. 49]
        Tamarinden.
(535) Hier foktmen eenen oegst van Tamarinden aen,
Gewoon met haere bloem de zonne na te gaen,
Te sluiten als zy daelt, zoo draeze rijst te leven;
Door een natuurgeheim, tot diep ontzach gedreven,
Ter eere van dat licht, dat alle leeven wekt.
(540) Ik weet niet, welk een lust myn heete lever trekt,
Om met dien Nektar my tot druipens te ververssen
Ik proeve in eenen drank de muskadel en karssen,
        De dichter spreekt van Galiga.
    Gelooven wy ’t? en is myn zanglust nu verkoelt?
Help Febus,’t is vergeefs, hoe uwe dichter woelt,
(545) Ten zy de Galigaen de geesten weêr ontvonken,
En maeken hem op nieuw van uwe tochten dronken.
’k Voel weêr een grooter vier door al myn aders gaen.
Ik raeskal dronken, of een Godheit voert my aen.
Het lustme zelf alom de beemden door te waeren,
(550) De kruyderyen van haer telgen op te gaeren,
Te zien, hoe dertel elk in bosch en velden groeit,
En houd zyn dierbren reuk en krachten onbesnoeit,
Al rost het in de lucht, of word, zyn lucht onttoogen,
Een andre zon gesleept in ’t Noorden onder d’oogen.
        Kaneel, Kassie.
(555) Ik breek de Kassie en Kanneelboomschorsen af,
Die wekken door haer’ reuk de dooden uit het graf.
        Myrabolaenen.
Hier pluk ik op ’t gebergt Citroenmyrabolaenen,
En die de zwarte verf genoemt heeft Indiaenen,
Met drie geslachten, op een werking afgericht,
(560) Wier * naemen ik ontzie te wringen in myn dicht.
        * Bellerica, Chebula, Emblica.
Die stoppen ’t los gedarmte, en vegen maege en longen,
Te veel van klevend slym of zwarte gal besprongen.
        En Sandelhout.
Gins lacht Malakke met haer Sandelwout my toe.
Hier leve ik by den reuk, en ben noit wandlens moê.
        Oorzaek waar door het is root geworden.
    (565) D’aeloutheit zag door al d’Oostindiaensche ryken
De Sandels van geslacht en verf elkaêr gelijken,
En een Citroene kleur verdeelt in al hun hout.
Maer zedert Gierigheid zich heeft op zee betrout,
[p. 50]
En ’t stoute Portugael, ter werrelt uitgetrokken,
(570) Heel Indïen vermat in zyne keel te slokken,
En dreef zyn hengsten in een zee van bloed te wed:
Dat zelf Auroor, wanneer zy ’s morgens uit het bed
Van Thyton, haer’ gemael, verrees aen d’Oosterkimmen,
Haer vierige oogen zach met roode straelen glimmen
(575) Door eene wolk van bloet, gedroopen in der nacht
Door ’t dak van ’t slaepsalet, terwylze ’t minst verwacht.
Sins heeft ook dit geboomte, afgrysselijk verslaegen,
Van haere onmenschlijkheit de teikenen gedraegen.
Een deel bestorf van schrik, en zweemde naer de doot.
(580) Een deel klom ’t bloed om hoog van gramschap, of wierd root
Van schaemte, en heeft, uit een erbarmelijk mêdoogen,
De bloedrivieren door zyn wortels ingezoogen,
Dat nu d’Europer noch met ruime handen plengt,
Tot mortel raspt, en in zyn roode verwen mengt.
        De Saters vermommen hier meede hun aengezichten.
    (585) O! welk een lach verslapt daer schielijk myne leden,
En kittelt my de milt. ik zie de Saters treden
Aen deze ruigte, van dien driesprong afgekeert,
Alsaemen mont en wang met Sandelbloet besmeert,
(De Boschkornoelje plach hun tronïen voorhenen
(590) Te mommen.) elk zwijgt stil, en heft zich op zyn teenen,
Vreest voor ’t gedruis der groente en adem van zyn’ mond.
De beek schiet zachter neer. daer daevert al de grond!
De Nimfen vliên door ’t wout, die hunne gunst versmaeden,
En sidderen voor die belachlijke sieraden;
(595) Zy denken minst om sap van boomen, of hun bloet,
Maer dat hen ’t aenzicht bloost van geilen minnegloet;
Of dat Apol hun weêr, om zynen hoon te wreeken,
Heeft met het dartle bloet van Marsias bestreeken.
        d’Uitheemsche kruideryen krygen haer waerdy uit onze weelde.
    Ik zal uitheemsche Rha, zoo kunstig door ’t penseel
(600) Van geestige Natuur gemarmert, en geheel
Als in een’ purpren daeu gedommelt en omtoogen,
Voorby gaen, met de Senne, een pronk van alle droogen;
[p. 51]
Pypkassie en haer merg, den Turbit groot van kracht,
En blaeuwe Schammony, een godlijk sap geacht;
(605) Alleen om onze weelde en gulzigheit in waerde.
Elk was weleer vernoegt met kruiden van zyne aerde,
Onkostelyk gepluikt in ’t naeste land en wei.
Verkoelende latu en wilde cikorey,
En zuuring, nut om slym en taeie vochtigheden
(610) Te smilten, en, verkoelt, te veegen naer beneden,
De toortsen van de koorts te dooven in haer nat.
Zo lang men niet, verkropt van overzeeschen schat,
Den traegen honger noopte, en hof en vlietbanketten
Te gader rukte, om zyn’ verzaeden lust te wetten,
(615) En brak den dronken dorst den mond op met gewelt;
Maer in het eerlyk zweet zyn broot vergaerde op ’t velt.
De drooge borst verquikte, in zyn bekende streeken,
Met onbetaelden drank uit heldre waterbeeken;
Daer levenwekker speelt op ’t ruischen van een bron.
(620) En met zyn adem koelt de steekende avondzon:
Terwyl een looftapyt en zacht matras van zooden
Den onbezorgden schijnt tot stilte en rust te nooden.
        De Indiaensche handel verspreit zigh.
    Wie staet nu niet voor ’t hooft geslaegen, en verzet,
Die keurig op ’t beleit van Neêrlands handel let?
(625) En hoe de Maetschappy alom weet oog te houden
Op alles, dat haer macht en koopmanschap kan bouwen;
Wanneerze zelf den schat der Indiäenen veilt,
In Indiäensch geweste, en met haer kielen zeilt
Van d’eene op d’andre kust, en weet de vyf Molukken
(630) Van Folie, Nagels en Muschaetnoot leeg te plukken;
’t Ceilonsche Paradys, den aerdkloot door geacht
Om zyn kanneelboschaedje, alleen hier in zyn kracht,
De reuken wyt en zyt verspreiende op de stranden,
Te snoeien van kanneel en geurige waeranden:
(635) Om die, op al de kust en eilanden verspreit,
En tweemael duizent en meer mylen uitgebreit;
[p. 52]
        Van Iapan tot het Roode meer;
Van daer Japan met vreugd verwelkomt onze vlooten;
Tot daer het Roode meer in zee komt uitgeschooten,
En d’engte van Bassore op Ormus stoot en brant,
(640) Weêr te verhandlen voor de waeren van elks land.
Japansche rokken en Sappanhout, zyde Watten,
Met Koper, Porselein, en Amber, meer te schatten
Als Gout, en Muskus met doordringende Sivet.
Noch schynt niet ruim genoeg haer handel uitgezet,
(645) Al blinkt Bataviën, een breidel der Javaenen,
Als oppermonarchin der Oosterindiaenen,
En ziet een’ andren dag en zonne in’t aengezicht;
        En in Persien.
Ten zyze in * Hispahan zich meê een koophof sticht,
        * Het hof van Persien.
En weet den gouden oegst der zyde te vertieren,
(650) In Persiën vergaert, en ’t lant der Armenieren.
        De Oorlog tegen den groten Makasser.
    Maer welk een dikke rook besluit myn stem: men hoort
Gedruis van wapens, en gekrijsch van brant en moort.
Men kan bescheidelyk de troepen onderscheien
Der krijgsliên, aen hun zwarte en witte lievereien;
(655) Die winnen’t velt, daer barst al’t leger met een slag
Des vyands heirtocht in. de Nederlandsche vlag
Vermengt zich met Ternaetsche en Boegische standaerden.
De vlugtelingen staen ten doel der wreede zwaerden,
En storten als een bui ter neêr in ’t bloedig zand.
(660) De Vrees en Doot vervolgt hun even snel. al ’t land.
Rookt van ’t vergooten bloet. ’k zie d’overwinners zwieren
Met afgeslaegen buit, en ’s Vyands ryksbannieren,
Ik kenze. dits ’t beroemt Makasser daer wy staen,
Door zyn Leenvorsten, en lantzaeten steeds verraên,
(665) Die wy, door ons beleid, hun grootheit leeren bouwen,
Met dit te trappen, en geduurig kleen te houwen.
        Te rug reize naer het Y.
    Op Pagazus, berei u weder tot den toght.
’k Ben op uw vleugels nu al vergenoeg gebroght.
Hier werp ik vruchteloos myn gedichten voor de winden.
(670) My lust den Ygod weêr aen myn gezang te binden,
[p. 53]
De stroomgodin het hart te streelen, en al ’t bloet
Te roeren, als ik zing de grootheit van haer’ vloet.
        Langs verscheide kusten.
Op. ziet Gilolo aen noch reikende Molukken,
Gewoon kruidnagels met Ambon alleen te plukken.
(675) ’t Verwoed Kambodien met haer moortdaedig strand,
Siam en Arakam blyve aen myn rechterhand.
De Ganges, noch Bengale, of Kormandelsche kusten,
Noch ’t handelrijk Ceilon verlokke my tot rusten.
Spoei voort. ’k zie onder ons de kaep van Komory.
(680) Zwaei nu Madure langs, en waer de heerschappy
Des Samaryns braveert. laet uwe wieken wiegen,
’k Wil Guzaratte alleen eens zien in ’t overvliegen,
En Ormus, daer de wraek van Persië in het bloed
Des Portugees zich heeft baldadig afgewoed,
(685) En tegen ’s krijgsmans eed, door Engelant gesteven,
In koelen moede, ’t zwaert door nek en strot gedreven
Van duizenden; te valsch met ’s levens hoop gevleit.
Bellerofon, ik tart nu uw grootmoedigheit:
En, op dat geene zeen in ’t laetst myn’ naem behouden,
(690) Kruischt gy recht boven ’t hooft der Garamantsche wouden,
En heien, dat ik smoore in ’t Lybiaensche zand,
Of afgevaste Leeu my slokke in ’t ingewand,
Indien de Kreeft misschien met zyn gevlamde straelen
My uit zyn’ gordel trof, en deed ter aerde daelen.
    (695) Hoe trekt my ’t hart om weêr myn vaderlijk gewest
Na zulk een’ langen tocht te groeten op het lest?
De berggalm brult hier na op ’t brullen van de Leeuwen.
’k Hoor Olifanten uit hun naere wouden schreeuwen.
De wilde rossen, blint van dollen oorlogslust,
(700) Aenbrieschen, dat het rookt en dreunt op al de kust,
En in slagorde treên met steigerende maenen,
Genoopt door de trompet der woestenyorkaenen.
Al ’t ongedierte gaept, uit bittren hongersnoot,
Van onderen my toe, en balkt vast om myn doot.
[p. 54]
(705) De hitte plondert bosch en berg van kruit en lover.
        Beschryving van de Zandzee,
Een dorre springvloet bruischt de zandzeeheien over,
En dryft in eenen storm de golven van het zand,
Door ’t Hondsgestarnte, en zyn’ vergiften âem verbrant,
Al rookende ondereen. de zandwel stuwt de baren
(710) Op ’t hooft van kemels, en verdronken reizenaeren;
De dyning sleeptze meê, tot ebbe of vloet het lyf,
In’t zandbad uitgezweet, weer op den oever dryv’.
        En ’t gebergte van Atlas.
De bergreus Atlas schijnt met donkere winkbraeuwen,
En zyn’ besneeuden baert, van ver’ my toe te graeuwen:
(715) Terwylme d’eenzaemheit en vreeze ’t oog verblint.
Wat hoor ik? het gedruisch der losgeborste wind,
Die van zyn steile kruin met sneeujagt neêrgeslaegen,
Beneden gonst en stormt, met ongelijke vlaegen?
Of giert de hemelspil en wolken, lucht en maen,
(720) Gestarnte en zon, zoo lang op ’s gryzaerts nek gelaên,
En hecht met gordels om den hemelkloot gespannen,
Met zulk een barst rondom op zyn metaele pannen?
Hoe zweet ik dus? dat’s niet van vreeze, zoo ik meen;
Maer dat de zonnetoorts zoo heftig vlamt beneên.
    (725) Gy naere zanden, en verslindende gedroghten,
Gy gloeiend Lybië, dit’s ’t einde van myn’ toghten.
Vaert wel. en gy, ontruk my deze vrees: spoei aen,
O Pegazus, zoo moete uw beeld noch schooner staen,
Met schooner straelen in ’t gewelf des hemels pronken,
(730) En uit zyn tafereel met vriendelijker lonken
U aenzien, als gy weêr uit uw gewijde bron
’t Vermoeide hart verquikt op ’t heilig Helikon.
Zoo moete Orions zwaert, noch Hydra u versaegen,
En Febus u altyt verschoonen van zyn’ waegen.
        De dichter ziet Algiers,
    (735) My dunkt, ik schep van verre een zeelucht, die den brant
Der zon verkoelt. zoo is ’t. ik zie ’t Algiersche strant,
Het bloedig plondernest der Middellandsche stroomen,
Dat vast dien oorlogsstorm, al bevende, op ziet komen,
[p. 55]
Die heel Numidïe en de zeekust wyt en breet
(740) Heeft ingeslokt, en, als een vierige komeet,
Die, schielyk aengestookt van zwavel, onder ’t glimmen,
Zyn vierroe wankt van d’Oost tot aen de Westerkimmen,
Een’ stouter Attila, eerst uit zyn land gezet,
Ten troon heeft opgevoert van ’t machtig Tafilet:
(745) Van waer hy, sneller als een Blixem, alle ryken,
En Sultans, voor zyn macht de vlag heeft leeren stryken:
En root van bloet, op ’t spoor van Tamburlan, zyn Hof
Gevest, in root tieras van Vorstenvleesch, tot stof
Getrapt, en koppen door zyn heirbyl ingeklonken;
(750) En bout zyn troonen op geraemte, en koningsschonken,
In zyn triomfen en bloetstorten onverzaet,
Zoo lang hem ’t zeeslot van Algiers niet openstaet.
Als of de hemel, op ’t geschrei der kristenslaeven,
Een wreed Barbaer verwekte, om deze plonderhaeven,
(755) Weêr van de grondvest af te scheuren, en in zee
Te plompen; die ’t zoo lang ontrust heeft van zyn ree.
Terwyl Europe alom, met plonderen en branden
Haer eigen leden quetst, en scheurt haer ingewanden.
        En Kandiën.
    Dat tuige ons Kandiën aen myne regterzy,
(760) ’t Geen noch een vreugd geniet in haere slaverny;
Dewyl myn Francius zoo trots voor Roomsche tongen
Haer oorlogsdapperheit en rampen heeft gezongen.
Helaes! al ’t geen ik kan, na’t storten van uw ryk,
Is met myn traenen d’asch te mengen van uw lijk.
    (765) Terwyl ik tusschen aerde en hemel, ver geheven
Van ’t aerdrijk, in een punt my vesten kan, of zweven,
Wensch ik de groote geest van Archimedes, d’eer
Van Syrakuze, min beschermt door haer geweer,
Als door zyn Hemelsche en wiskunstige gedachten,
(770) Te wekken in het licht, en in zyn oude krachten
Herstelt te zien, die zich beroemde deezen kloot
Met zyne dommekracht, te rukken uit den schoot
[p. 56]
En armen van de lucht, in ’t schielijk ommezwaeien,
En d’elementen op hun harren te doen draeien:
(775) Tot bei de Beeren, moê gespiegelt in het glas
Van ’t Noordsche strand, verbaest de Gaditaensche plas
Begrimden, ’t Leeuwenoog de Lappen zengde en Nooren,
De Stier den Perüaen vervaerde met zyn’ hooren,
En al de starren, op zyn’ wenk, als in een’ droom,
(780) Noch staende in hun gelit, en aen den zelven toom,
Nochtans eene andre zee en oever, andre wouden
En landeryen uit hun’ hoogen trans beschouden.
    Maer blijft vry starren, blijft, daerge op uw schiltwacht blinkt,
Tot d’aerde in d’ope keel der golven onderzinkt.
(785) En gy, ô Geest! blijft vry uw stof en lijkasch gaeren
Op ’t graf van Syrakuze, allang in puin vervaeren.
        En komt weder op het Y.
    Mijn reize is afgeleit, daer zie ik Waterlant,
En ’t prachtig Amsterdam aen myne slinkerhant,
Dat, uit den Schouburg van zijn kielen opgereezen,
(790) Zich opdoet voor myn oog met heerelijker weezen.
Gelijk de morgenzon verschijnt met grooter gloet,
Als zy de nevels heeft gesmolten op den vloet.
Wat zie ik Hulken en zwaerlijvige oorlogsvlooten,
Pinassen, Fluiten en geladene Galjooten!
(795) Die, onder ’t zeegejuich, hun aenkomst altemael
Uitdondren over ’t vlak met keelen van metael:
Om voor die tydinge aen de Faem geen dank te weeten,
Die op haer’ hooren dit zoo breet niet uit kan meeten.
        En in het Jaght.
    Maer ziet, nu ik ’t gezicht laet speelen op het Y,
(800) En elke vlootme op nieu verwondert, vinde ik my
Weêr op myn eigen jaght, en Pagazus mijne oogen,
Als in een dichte wolk, ook zonder groete ontvloogen.
    Geen noot, zijn bystant heeft Apol, en my voldaen.
        Ziet de menigte van scheepen en daer onder.
Op jongen, ’t roer in ly, laveer nu hooger aen.
(805) Koom, voer my verder heen, daer al die kielen dwaelen,
Om ’t over Pampus met dien zeevloed door te haelen;
[p. 57]
En kraem en zolders weêr te proppen met een’ schat,
Die al des werrelts oegst vergadert in een stad.
        De Guineesvaerders.
    Hier legt een zwaer gevaerte op stroom, om voort te vaeren,
(810) De Goudkust van Guinee te zoeken door de baeren,
En ’t hooge strantkasteel van Mine en Kormantijn,
De Britsche zeebanier ontrukt, die, in den schyn
Van ’t bontgenootschap, langs het goudstrant op quam donderen,
Om ’t alles van yvoor en goud hier leeg te plonderen.
(815) Nu is die roofzucht streng de nagels afgekort,
En ’r rijk Guinee wort in ons’ vlooten uitgestort.
        Die na de Levant zeilen.
    De kielen, die vooruit met volle zeilen streeven,
En telkens, beurt om beurt, gereet zyn vier te geven,
Met zeeschalmeien en kanon het vaderlant
(820) Te groeten, zeilen naer de kruidige Levant:
Om Amsterdam en ’t Y te zeegnen met de kruiden,
En eedle droogery, gegroeit in ’t riekend Zuiden,
Daar ’t kreeftvier op het hooft der Abissijnen steekt,
En daer d’Egiptenaer de droogen zoekt, en queekt
(825) In ryke hooven en zyn kruidwaranderijen.
En daer d’Araber op gebergte en woestenyen
Den kruidoegst opgaert, eens t’ontlaên aan onzen vloet,
Eer dat de zomer, aen het rypen, wort begroet
Van ’t naekend herfts saizoen: ten waer een storm aen’t wassen,
(830) De vloot in d’oogen stak, en gyzelde op de plassen.
Zy brengt ons sappen aen, met gommen, groot van kracht,
En droogen, tot behulp der kranken voortgebracht,
Gewoon het lichaem op te heemlen, ’t quaet te weeren,
En ziekten by den duim te houden, en te keeren.
(835) De verwkuip wacht reets na haer Gallen, en Aluin
En Konsenylje, grijs van graen, of levend bruin
Van buiten, die, door kunst geheldert tot scharlaeken,
Alleen de zon schynt af te maelen door haer blaeken.
Daer zynzeme uit het oog. Nu wil ik ry aen ry
(840) De vlooten zien, en watze aenvoeren op het Y.
[p. 58]
        De Groenlandsvaerders.
    De Groenlandsvaerder tart, op zaemgekleefde boomen,
In baere zee ’t gewelt van stormen en van stroomen,
Ysbergen, rotsen en gedrochten, een gevaert
Dat vlooten ’t lichaem kneust en morzelt met zyn’ staert,
(845) Noch kan hy ’t altemael verduuren, en gebrooken
Door ys en sneeuw, in ’t oog der hongerige spooken,
De watermonsters in hun eigen rijk en strand
Met spooren noopen, en hun leiden naer zyn hand.
De walvisch woelt vergeefs met bulderen en wenden,
(850) Als hem de zeeharpoen gestraelt is in de lenden:
Hy blaest vergeefs door twee fonteinen naer de lucht,
En verft het pekel met scharlaeken waer hy vlucht,
Zoo wykt een hart, te spae bekommert voor zyn leven,
Den doodelijken pyl hem door den rug gedreven.
(855) Geen schuilplaets noch spelonk verlost hem van dat wee.
Hy schryft zyn vlucht met bloet, en draegt zyn’ vyant meê.
Dat monster, ’t geen een’ klip kon schynen voor de vlooten,
Valt eindlijk meê in ’t net, en wort gekapt aen mooten,
Van zyn baleinen voort ontleed, en al zyn traen
(860) En smout, in tonnen en karteelen afgelâen.
        Waarschijnlijkheit waerom Venus uit zee gebooren is.
    Ga heen, beschuldig nu d’aeloutheit vry van logen,
Die Venus, wien de vlam der minne straelt uit d’oogen,
Die ’t alles blaekt en brant, geteelt roemt uit den vloed
En bruischend schuim der zee, aertsvyand aller gloed;
(865) De wilde Noordzee zelf, in ’s werrelts nacht geschoolen,
Boet vier aen tusschen ’t ys, en warmt zich by de koolen,
Wanneer den visschen ’t smeer met kracht wert uitgeroost,
Om licht, dat schippers in hun lange nachten troost.
Zy zelf voed in haer borst een heimlijk vier van binnen,
(870) ’T geen al haer water uit kan dooven noch verwinnen.
        Beschrijving van den brandenden berg Hekla op Yslant.
De felle Hekla, van een teering aengerant,
Spuwt haer verzengde long en brandend ingewand
By groote brokken uit, die bulderen en draeven,
Als of de Hemel storte uit zyn gewricht en naven.
[p. 59]
(875) De vlam der binnekoorts, die haer allengs vrybuit,
Barst menigmael ten keele en monde al loeiende uit.
Heel Yslant beeft, wanneer dat groot gevaerte aen ’t kraeken,
Een blaeuwe zee van vier en zwavel schynt te braeken,
En wentelt uit zyn keel en schoorsteen met een zucht
(880) Verbrande steenen, aerde en asschen naer de lucht,
En roltze al gloeiend, met een blaesbalg van zyn aessem,
Door d’oopen lucht, bezwalkt van zwarten rook en waessem;
Waer in zy flikkeren als starren met hunn’ gloed,
Tot datze al sissende neêrplompen in den vloed.
(885) Men zegt, dat hier voorheen d’Ysgoden onder ’t duiken
En speelen, in hun kil met brandende paruiken
Neêrdroopen, aengerant van onbekende vlam,
Toen in dien afgront eerst Vulkaen zijn woonsteê nam.
Men hoort de reuzen met hun mokers hier rinkinken,
(890) Den oven ruisschen, ’t stael en hygende ambeelt klinken,
Daer ’t yszeegodendom, niet meer voor ’t vier vervaert,
De vlam ontduikt, maer voet de vonken aen den haert.
        De Houtvloot komt op ’t Y aenzeilen.
    Hier zeilt de houtvloot aen met hondert zwaere scheepen,
Die in den schoot van ’t Y de Noordsche bosschen slepen.
(895) Matroos, gemoedigt door zyn winst, begroet alree
Zyn jonge vrouw, die, t’huis gesmoort in hartewee,
Den Hemel smeekt, dat hy zoo lang de wilde baren
In toom hou, tot het schip komt voor de paelen maeren;
En Volkert, haere min waerderende uit haer trouw,
(900) Zyn spaerpot uitschudde in den schoot van zyne vrouw.
    Dan wenscht zy hem het woord weêr uit de mont te kyken,
Te hooren, hoe veel winst de reeders zullen stryken:
Hoe onbezorgder nu de vloot is afgelaên,
Als toen Brittanje Noord en Oosteroceaan
(905) Benaeude, en, vlammende op een’ rijken buit van ’t Oosten,
Zich zeeschofferen en verkrachten dorst getroosten,
De Noordsche stranden tergde, en raezende onverzaet,
Het onverwacht gewelt vermengde met verraet;
[p. 60]
Te Bergen eindelijk, niet verdacht op zulke treeken,
(910) Met havenschennende banieren in quam breeken:
Maer tot haer erfschandael, gedreven uit den vloed,
Der Nederlandren schrik van ’t hart wiesch met haer bloet.
        D’Oostzee,
    d’Oostzee heeft uit de Belt en Zont, als uit twee monden,
Zich van haer schat ontlast, en weer aen ’t Y gezonden,
(915) Gelijkze jaerlyx pleeg: d’Oostzee, die wyt en breet
Met haeren langen arm zoo veel gewesten meet,
Eilanderyen scheit, en groote koninkrijken,
Die heel Europe voor haer heirbyl zag bezwijken.
    Het heugt haer noch, hoe ’t heir der Gotthen hier voorheen
(920) Uit alle Eilanden en gehuchten snel byeen
Gerukt, en voortgeperst uit kuilen en moerasschen,
Tot daer de snelle Don stort in d’Euxynsche plassen,
En die in ’t yzre ryk van Zweden, ’t ingewand
Der aerde polsen, en met een verwoede hand,
(925) Afscheuren uitten buik der zwarte kopermynen,
En Muskovyters uit gebergten en woestynen
Uitstoven by haer strant, gesterkt van al de magt,
Die Tarter, Deen en Noor oit heeft te been gebragt,
En witte Russen, die zich waepenen en braveeren
(930) Met beerenhuiden, en getoude borstgeweeren.
        Eertys de geessel van Europa.
    Zy weet noch welk een kreet door ’t bange Europe klonk.
Hoe heel Germanje dreunde en daverde, out en jonk
Het haer te bergen stond: toen d’opgedrieschte vloeken
Bestonden, heet op wraek, Itaelje te bezoeken,
(935) Om nu der Cimbren doot te wreken met meer macht,
In eenen veltslach van ’t Romeinsche heir geslacht.
Daer tachtigduizenden uit d’Oostersche gewesten
Het vyandlijke land met bloet en lyken mesten.
Den Roomschen Adelaer, elendig onderdrukt,
(940) Is menigmael door hun de slagveêr uitgerukt,
Totze onder Alarik, die ’t Westen eerst vervaerde,
Het vette Illyrien verwoeste metten zwaerde,
[p. 61]
        En inzonderheit* van Italien.
En schonden de parruik der Itaeljaensche steên,
In stukken gerammeit, gebrant en plat getreên,
(945) Terwyl de vlamme in ’t eind de kroon van Romen schende.
Een diepe dootschrik zette al ’t aertrijk overende,
Toen die Vorstin, den toom van ’t krijgsgeluk zo ruim
Geviert, die ’t aerdrijk pleeg te draeien op ’er duim,
Drie werreltdeelen zag getemt in haere banden,
(950) Nu zelve een streng Barbaer, met saemgebonden handen,
Moest smeeken, en gezengt, geblaekert van den gloet,
Uit bittren nood den dorst versloeg met burgerbloet.
Noch hadze licht het hooft weêr moedig opgestoken,
Had Totilas niet met meer wreetheit ingebroken:
(955) ’t Geplonderd Rome van zyn bergen afgescheurt,
Muuraedje en ’t Kapitool (waerom Europe treurt)
En bouwsieraeden, uit alle oorden toegezonden,
Nu eeuwen lang gespaert, met eenen brant verslonden,
En ’t heele kristenryk gebloetvlakt in een togt.
        Voorziet ons nu gewilligh met haer koopmanschappen.
    (960) Nu heeft die groote macht zich zelfs in rust gebrogt,
En, al te naeuw besnoeit om weder uit te spatten,
Verrykt ons uit d’Oostzee met haere koopmanschatten.
        Zweden zend koper, peltery en honig.
    De Zwedenrijker zet het wapenhuis aen ’t Y
Gewelt van koper en moortdaedig yzer by,
(965) Met bergets en metael, om van gesmolte vlieten
En eenen stroom van vier het grof kanon te gieten,
Met kogels, en wat meer de zeevaerdy beschermt.
Hy levert peltery, die ’t koude lyf verwarmt,
En milde honing, met zyn wasch in bosch en heien
(970) Vergâert, aen smaeken en koleuren onderscheien.
        Deenmarken ossen.
    De Deen volmaekt de gifte, en graeft de loodmyn uit.
Scheept ossen af, die niet dan dor gebeente en huit,
En afgeslaeft voor ploeg en karre in hun garreelen,
Zoo draeze hier verlost in vette weien speelen,
(975) Zich zelf herscheppen, en, ten dienst van hunnen heer,
Betaelen ’t lieflyk gras met voedzaem vleesch en smeer.
[p. 62]
Die zouden aen Merkuur gewisser voordeel geven,
Als stieren, van Apol langs ’t dor gebergt’ gedreven;
Daer naeulyx bittre wilge en kruipend aerdveil groeit,
(980) Indien hy noch misschien met steelen zich bemoeit.
        Pruissen kooren, en barnsteen.
    Het vruchtbre Pruissen schenkt in volgeladen Kaenen
Voor overvloet van gelt een rijken schat van graenen,
En gaert een groot gewicht van dierbren ambersteen:
Niet voor het aengezicht der droevige Klimeen,
(985) Gestremt in ’t nat der Po uit Faëtuzes oogen
En haar gezustren, met een popelschors omtoogen,
Al zonnelingen, moê gekreten aen den vloed,
Om broeder Faëton, gesneuvelt door zyn’ moed:
Maer die in ’t Baltisch meir (als weste of noordewinden
(990) Opblaazen, om weêrzyts een roof op strand te vinden,
Het witte zeeschuim op te jaegen, dat het kraek’
En kleve op ryzenhooft, gehelmde duin en baek.)
Gevischt wort, en op strand gedreven van de stroomen,
In onbekend gewest gedroopen langs de boomen,
        Gebruik van de zelve.
(995) Gesneden, gepolyst en kunstig gegraveert,
En zelf in ’t schattrezoor van koningen begeert,
Het zy hy ’t Elpenbeen in blankheit kan verdooven,
Of sleepe een’ strael van vier, als of de zon van boven
Hem met een flikkering vereert had van haer licht:
(1000) Voor welken glans ’t albast des maegdeboezems zwicht;
Wanneer hy, door de kunst gedreven tot koraelen,
Zich om den blanken hals mach wentelen, en daelen
Vrymoedig ’t kropje van godinnen op en neer.
Noch geeft hem d’artzeny geen’ minder naem en eer:
(1005) Het zy de vlam hem dwingt het helmgras op te klimmen,
En teert zyn lichaem uit tot oly, zout en schimmen!
Het zy hy kleen tot gruis en stof verteert, met kracht
De moeder sust, en haer opklimmingen verzacht.
    Noch stontme een wonder, een geheim in top te haelen:
(1010) Ten waer myn dichtheldin, te zwak voor zulke straelen,
[p. 63]
Gelijk een tedre maegt voor ’t licht der middagzon,
Alleen een ruwe schets en schaduw maelen kon.
d’Egiptenaer gewaegt van zyne Zantmumyen,
Die, zwart en uitgedroogt, misschien tot nut gedyen
(1015) Der artzen, maer om hun mismaekt en dor gelaet
Verstrekken zeker een verschrikkelijk sieraat.
        Zulk een geambert lijk is my van den heer Kerkring
            getoont, ’t welk zyne E. zeide, in barnsteen
            onverderffelijk door zyn konst te konnen bewaeren.
Wy kennen lijken in een ambergraf geslooten,
Met blinkend spiegelglas van Barnsteen overgooten,
Gelijk een glazen kleed, aen ’t gansche lijf gepast,
(1020) Waer in het blanke rif, van nuchtren slaep vermast,
Schijnt een vioolendaeu en verschen geur van roozen
Te blaezen uit den mond en lippen, die noch bloozen.
Eert nu noch * Martiael met zulk een’ vollen zwier
        * Lib. vi. Epigr. 15
Het ambersteene graf, zich sluitende om een mier!
(1025) Gy, eedle rompen, die, geveiligt voor ’t vernielen
Der eeuwen, even schoon en onverteert uw zielen,
Met goddelijker glans verheerlijkt, in een ry
Van Serafijnen wacht, om weêr in maetschappy
Vereenigt, en op nieuw van hemels vier ontsteken,
(1030) Den yzren keten van het sterflot af te breeken,
En ’t Cherubynendom te groeten mond aen mond,
Dankt Kerkring voor zyn kunst en amberbalsemvond,
Die u gerust bewaert voor havixklaeuw en tanden
Der elementen, die u dreigden aen te randen.
(1035) Nu scheurt de lucht vergeefs op u haer nagels af.
Geen water zal ’t vernis van ’t kristallynen graf
Afweeken, en door ’t kleet en glazen rusting dringen.
My dunkt, ik zie met vreugde u luistren naer myn zingen.
Een strael van dankbaerheit blinkt uit in uw gezicht,
(1040) En uit uw zwygen klinkt meer lof, als uit myn dicht.
        Poolen geeft overvloet van graenen.
    De graenvloot, die in ly daer achter blijft laveeren,
Koomt met de Dantsiker pontkamer ons vereeren,
En brengt heel Poolen en Podolie in aen graen,
Bequaem de werrelt uit haere akkers te verzaên
[p. 64]
(1045) Met haver, edle tarwe en alle korenzaeden,
Indien het ryk met d’Ukranye niet belaeden,
(Daer Dorozensko uit zyn poelen opgestaen
De scherpe hoorens van de Turksche halve maen
Met zyne sabel wet, en dreigt den Poolschen adel,
(1050) Door zyn Kozakken, fier te lichten uit den zadel.)
En hier van Tarter, daer van wreeden Turk bestreên,
Zyn koorenschuuren min voorzien konde als voorheen.
Terwyl het landvolk in Russinje en Walachye,
Getergt door hun geweld en oorlogsrazernye,
(1055) De zikkels nederwerpt, het harnas voor de borst
Omgorden komt, een oegst van lyken ploegt en dorscht,
En ziet het zaed door bloet verstikken in de vooren.
        Die echter wijken voor de Zuidbevelandsche in Zeeland.
    Maer roem niet al te trots op uw gewasch en koren,
ô Poolen, dat zo ver met uwe grenzen springt,
(1060) Dien ongemeeten kreits van korenryken dwingt:
Zuidbevelant alleen, de schuur der Zeeusche baeren,
Myn vaderlant, braveert met schooner koorenaeren.
De milde Ceres heeft hier laetst haer’ troon gebout;
En ’t veld gehuldigt met een’ tabbert geel van gout,
(1065) Men hoort bescheidelyk de goude plooien kraeken,
En ziet de wint den halm verkoelen voor het blaeken
Der steile zomerzon, en d’opgezwollen aer
Uitkemmen, streelen als een pruik van goutgeel haer.
Gelijk een voester, door een heimelijk beweegen,
(1070) Haer lieve voesterling, in haeren schoot gelegen,
De malsche wangen streelt, het minnend hart verquikt,
En met de goude naeld de blonde lokken schikt.
’k Had u de vlagge lang voor ’t Goesch gewasch zien stryken,
Was dit geen duim by uw groot lichaem te gelijken,
(1075) En deeg dit Eilant uit zoo wyt als uw gebiet:
De zoute Schenge week uw’ rijken Wijssel niet.
    Waer zal ik eindelyk myn zeevaertdicht bepaelen?
Zoo veele schepen doen alom myn oogen dwaelen.
[p. 65]
Maer zie, de vloot uit Spanje en Portugael rukt voort,
(1080) En glipt langs Pampus heen. kom jongen, voerme aen boort.
        De Spaenschvaerders brengen Citroenen en Oranjen mede.
Myn hart bezwykt, en schynt het lichaem te verlaeten,
En wenscht om sap van zielverquikkende granaeten,
Vervult met Nektar, zoet of amper in den mont,
Met citers, en het ooft, dat uit Sineeschen gront
(1085) In Spaensche lucht verplant, beschaemt den blos der roozen,
En gulden appels, die in Hespers boomgaert bloozen,
En zelver Herkules verlokten tot den roof.
Ik zien d’oranjen en limoenen, noch met loof
En frisschen daeu besproeit, en maght van spaensche wynen,
        Ook rozijnen.
(1090) Met druiven, door de zon gesmolten tot rozynen.
Maar al dit zoet verdooft den bittren naesmaek niet
Der galle, ons ingeperst met traenen en verdriet;
Toen Neêrlant, door de hoef van ’t Spaensch genet vertreden,
Haer vesten zagh in bloet verdronken, haere leden
(1095) Gebroken, en geblaekt op ’t gruwzaem moordschavot.
Maer Spanjen, edel land, wie zach uw’ roem geknot?
Wat Paradys kon u in vruchtbaerheit verwinnen?
Wie zou u niet om uw landsdou en ooft beminnen?
Indien de hemel, in een land zoo milt en goet,
(1100) Ook menschen had gestelt zoo lieflijk van gemoet!
Maar zy verwinnen elk zoo ver door hun verwoetheit,
Gelijk de muskadel en dadel, door hun zoetheit,
Den wringenden olyf. nu hoeve ik geen bescheit
Te vraegen, waer van daen de vloot, die herwaert leit,
(1105) Naer onzen Ystroom keerde, en met wat schat geladen.
Ik kenze aen haer getal en nieuwe pronksieraeden.
        Uit Vrankryk haelen onze vloten wijn,
    Bordeeus en Nantes heeft die vrolijk afgelaên
En andre zeesteên aen den Franschen Oceaen.
Zy sleept ons Bachus in, en troost bedrukte harten
(1110) Met helder wijngaerdzog, een artzeny voor smarten.
Zy overstroomt ons met een rijke zee van wijn,
En geeft dien Nektar smaek met manne en Ambrozyn
[p. 66]
        zout,
Van strandzout, opgedroogt in brede strantspelonken,
Dat in de Zoutkeet hier, bestreên met vier en vonken,
(1115) De zwarte huit met kracht wert afgestroopt, en net
Geloutert, komt in ’t licht op ’t sierlijkst geblanket;
        En kastanjen.
En d’eedelste kastanje uit Bloische bergwaranden,
Voor wintersnoepery gestuurt in onze landen.
        Gelijk ook de fransche wulpsheit.
    Met zoo veel nut voorziet ons Vrankrijk; maer met een
(1120) Van zyn lichtvaerdigheit en wispeltuurigheên,
Die, onze eenvoudigheit verbasterende, zeden
En draghten indringt, by onze ouders niet geleden:
By wien een man in ’t veld by ’t klinken der trompet
Wiert uitgekooren, geen hofjonker in ’t salet.
(1125) Men kende geen pluimaedje, als op den kam der helmen,
Geen deegens, als tot straf van moordenaers en schelmen.
Nu strekt het bei tot pracht, die ’t jonkerdom verfraeit,
Zoo dra ’t de weêrhaen maer in ’t hof van Vrankrijk kraeit.
Die leert ons nu het hooft en beide d’oogen duiken
(1130) In ’t masker en de pracht van krullende parruiken,
Ons haer te scheeren, om sieraet met gelt betaelt,
En licht een’ dooden romp van ’t schandig rad onthaelt.
Zoo drae de morgenzon haer rossen heeft geslagen
In ’t gloeiende gareel, en van den gouden wagen
(1135) De werrelt toelacht met een vrolijk aengezicht,
Gewennenwe ons, verwijfde, als was ’t onze eer en plicht,
Te vraegen, welk een wet ons Vrankrijk heeft gegeven,
Wat kleedinge ons belast. waer toe vervalt ons leven!
Zorgvuldige Natuur, gy had ons door uw hand
(1140) Geen reedelyk begryp genoeg in ’t hert geplant
Om ’t lyf te hoeden voor de lucht en haere stormen,
Ten waer men ’t laeken sneede in alderhande vormen,
En elk een Proteus scheen in draghten naer ’t geval,
Of eene kameloen in kleuren zonder tal.
        Engeland geeft meê zyn waeren.
(1145) Maer voor de wulpscheit, die uit Vrankryk aen komt dryven,
Leert d’Engelander ons aen deftigheit beklijven.
[p. 67]
Hy noopt den oorlogsmoet met spooren in de zee;
Maer deelt zyn koopmanschap miltdadig uit in vreê.
        Besluit van dit boek.
    Mijn zangnimf heeft zo lang de zeetrompet gestoken
(1150) Met lust, en zagh ’t aen moet noch ryke stof ontbroken.
Zy heeft, ô Goden, en Godinnen van ’t Y!
De werrelt omgedoolt met uwe zeevaerdy;
Maer ’k zagh op hooger toon uwe eere in top te raeken,
Indien my veilig stond uw stroompaleis te naeken,
(1155) Uw heerlijkheid te zien in vollen zwier en praght.
’k Heb nu om uwen naem van buiten maer gedacht;
Van uw sieraet een kleed van ydlen lof geweeven.
Is ’t waer! en worde ik nu van hooger geest gedreeven?
En schijnt de vloed my meer te zwellen als voorheen?
(1160) Indien ik waerdig ben uw zeehof in te treên,
En magh ik weten, hoe de raad der Watergoden
Uw grootheit schat, en welk een hulde u wort geboden,
Zoo drenk myn schachten met onsterffelijken ink;
Op dat ik u alom..... help Triton! ik verdrink.

EINDE VAN HET TWEEDE BOEK

Continue

[Gravure: frontispice boek 3]

[p. 68]

INHOUD

Van de Print voor het derde Boek.

DE holle steenrots strekt een Gulde Bruiloftzael.
Het kostlijk paviljoen, verheerlijkt door festonnen,
    Toont Peleus en zyn Bruid. vorst Proteus mild van tael,
Ter slinker zyde, heeft het Bruiloftdicht begonnen
    (5) Te leezen. God Neptuin sluit Thetys rechterzy.
Na hem volgt d’Ygod, met een werreldkroon beschonken
    Van kostelijk gesteente, onschatbaer in waerdy;
De ryke mantel deelt in ’t weêrlicht van hun vonken.
    De slangestaf verbeelt zyn koopmanschap, en lust
(10) Tot vreede. naest hem zit de Donau, woest van oogen,
    De heirbijl toont hem fors ten oorlooge uitgerust.
Hy heeft de lokken met een krans van Hulst omtoogen
    Zyn arm omhelst den Ryn, die op een wijnpars leunt,
En met een tulband praelt van jonge wijngaerdblaêren.
    (15) Hy ziet den Aemstel aen, die zich ’t rumoeren kreunt,
En wet zijn stroomgeweer. De Teemsgod sluit de haeren
    In een driedubble kroon, en draegt in d’eene hand
Het twistooft, d’andre torst drie vastverknochte pijlen.
    De Seine breekt verwoed de berkemeiers, brant
(20) Van toorne, en grijpt zyn zwaerd, trotseerende onderwijlen
    Met eene mantel slip, den Iber afgerukt,
Die schort de winkbraeu, schud zyn kroon met ellef takken,
    En, slaende op zyn gevest, toont hoe ’t hem weinig drukt.
De Noordstar van de Belt flaeut in deze ongemakken.
    (25) De Loosheit word terwyl het masker afgelicht:
    En ’s Hemels Voorzorg dwingt de Staetzucht tot haer plicht.


[p. 69]

DE

YSTROOM.

HET DERDE BOEK.

De gulde Bruiloft van Peleus en Thetys.

WAer ben ik? heeft de doot myne oogen niet geloken?
En zienwe noch? verdwynt nu toovery en spoken?
O strand! ô baren! en gestarnten![*] kleen en groot,
Die met uw straelen boort tot in den diepsten schoot
(5) Der zee, door ’t golvend kleed en dundoek van het water,
Getuigt met my wat vreugde en vrolijk dischgeschater
Ik waerlijk heb gezien, of wonderlijk gedroomt.
Gy watergodheên meê, die om den aerdkloot stroomt,
Verschoont my, zoo ik nu wensche een bazuin te strekken,
(10) Die uw geheimenis de werrelt magh ontdekken.
    De zonnekar was lang ten golven uitgerent,
En wiert in ’t zonnespoor voor over opgement,
Om langs die steilte allengs ten heirbaentrans te klimmen,
Zoo ver gescheiden van de diepgezonken kimmen;
        De dichter vertelt wat hem in zee bejegende.
(15) Wanneer ik schielyk, op myn onbedachte beê,
Wiert over hals en hooft gedompelt in de zee,
En met een lieflijk sap het voorhooft overstreeken;
Om onder ’t water zelf te konnen zien en spreeken.
Ik daelde zachtlijk door den grondeloozen kolk,
(20) Van Tritons ondersteunt en zeegroen watervolk.
Zy kneedden ’t zilver nat in ’t zinken met hun voeten.
In ’t eind quam my een stroomherout van onder groeten.
Hy droeg zyn konings merk en groene stroomlievrei.
Toen zagh ik in ’t verschiet na hem een’ langen rei
[p. 70]
(25) Van Yprincessen, elk gevolgt van kamenieren,
Die yverig Mevrou opheemlen en versieren.
Zy groeten my beleeft: waar op my d’afgezant
Met dreunende geluit, en een’ verheven trant
Van spreeken, die my lang noch daeverde in myn ooren,
(30) Als of hy bromde door de boghten van een’ hooren,
        Komt in het hof des Ygods,
Dus aensprak: zyt gegroet, ô vreemdling, in ons hof.
Het staet u open. gae, beschryf zyn grootte en lof.
De Koning heeft het my bevoolen. dit ’s het teeken.
Maer heden zult gy hem hier konnen zien noch spreeken.
(35) Hy is in ’t hooftpaleis van vader Oceaen,
Daer al de zeemacht zal vergaedren, opgegaen.
Zoo drae gy zyt vernoegt, en wenscht van hier te scheiden,
Zal ik met myn karros u zelf ten hoof geleiden.
Ik dankte eerbiedig hem voor zyn beleeft onthael.
        Ziet de hofjuffers,
(40) Maer wenschte, eer ik bezagh de prachtige Yhofzael,
Den staet te weeten, en de naemen der Mevrouwen,
Om hen myn dankbaerheit gevoeghelijk t’ontvouwen.
        En leert haere naemen.
Ik zalze, sprak hy, u optellen, luister maer:
Glaesoogelijn, de min van eedlen Dompelaer,
(45) Die schoon hy mag met recht op hooger stamhuis boogen,
De kroon van zyn geslacht vereert aen haer schoone oogen:
De forsse Bronling was zyn’ stamheer, groot van maght,
Zy is van Grondenier en Klaertje voortgebracht.
Vrouw watertreedster, lang in Duikers echt verbonden,
(50) De schoone Watergond door Havenplaeg geschonden.
Oprechte Lobbrig en Blazijne, ’s minnaers smart,
Schoon Zwemmer deze volgt, en gene Waterhart.
Maer Zwaenelijn bemint haer’ Snelvoet om zyn gaven
Vergeefs: want Haveny legt hem in ’t hart begraven.
(55) Besnede Zoetemont, nu vierig jaer op jaer
Omhelst, maer noit getrout aen trotzen Zoutenaer;
Met Golveling, ten hof van Vischman opontboden,
Om de echt te sluiten in de bruilofts vreugd der Goden.
[p. 71]
Kilzoekster boven al trotseert het hofgezin,
(60) Nu Oeverroof zoo fel genoopt wort van haer min.
Strantin is veel te fier voor ouden Dykbeklimmer,
Vermoeit van ’t jaegen. dit is ’t Ygoddinnentimmer.
De rest van minder staet, of met zyn Majesteit
Voor uitgetreên, bemoeit zich met geen hoflijkheit.
(65) Maer gy verstaet uw niet op onze plechtigheden.
’k Zal hen in uwen naem uw eerbewys ontleeden.
Bezie het Hof. gy zult met uwen wil volstaen.
De Goden zien na ’t hart’ waeruit de woorden gaen,
Hoe diep het in zyn vet en adren legt gedoken.
(70) Zy zien ’t: en ’t heeft hun aen geen venster oit ontbroken.
        Aenspraek aen de begunstigers van dit werk.
Zoo liet hy my alleen. Meceenen, die tot hier
Myn mymeringen hebt geprezen, en myn vier
Zoo gunstig aengestookt, ay laet ik uw verwekken
Om verder noch de maet van uw gedult te rekken:
(75) Myn droomen zullen niet verschynen zonder zout.
Uit aerde en stuivend zand vergaertmen dierbaer gout.
Die peper kaeut en breekt, vind zyn verborgen vonken.
        Beschrijving van het Hof des Ystroomgods.
    Het Hof des Ystrooms schijnt uit louter rots geklonken,
Zoo hecht is ’t buitenaen van marmer en albast,
(80) (Gevischt uit schepen, door een’ storm op zee verrast,
En tot een hofgebou en voorraet weggeslooten.)
Met mosch aen een gekleeft, in ’t water opgeschoten.
De paerlemoederschelp en ’t eedele gesteent
Schijnt hier geregent, en de kunst met pracht vereent.
(85) En twijffelt iemant noch uit onkunde aen ons spreeken?
Hoe, zou ’t een stroom aen schat en heerlijkheit ontbreeken,
Die al den rijkdom van de werrelt noch vertiert!
Beneem den Moor dan ’t gout, den Russen ’t wilt gediert.
De hooge hofpoort wort geöpent midlerwylen,
(90) En knarst met yzere monde op zyn metale stylen,
Gezien al ’t zeehof te verduuren, ongeschokt,
Indien een zwarte bui van oorlog, die vast wrokt,
[p. 72]
Zyn’ wasdom had, om met een springvloed aen te breeken,
En eene vlam van nyt in ’t Godendom t’ontsteken,
(95) Terwyl de voogd van ’t Y noch hand noch vinger roert,
Maar uit zyn’ wapenburg hun aertsgewelt beloert.
        Nydicheit der Watergoden over de kostelijkheit van ’t gebouw.
Men mompelde, en het is van hooger hand gekoomen,
Hoe d’Ygod vreeslijk wiert benyt van veele stroomen,
Wien ’t hert verstikte van venijn en groene gal,
(100) Vergeefs voorspellende in hun droomen zynen val.
De bou van ’t hof is zelfs niet zonder schamper wrokken,
(Dus luit de Waterfaem) zoo heerelijk voltrokken.
        ’t Paleis is doorgaans versiert met beeldwerk,
    Mits d’ingang zich vertoont, en d’eerste galery
In ’t opgaen van de poort, praelt aen de rechterzy
(105) De koninklijke troon, op trappen hoog geheven,
Getoit met beelden, door een net pensoen gedreven,
En overryk versiert met goud en waterschat:
Geheimenissen van geen sterflijk brein bevat,
En met een’ zwarten nacht en schaduwen bewonden,
(110) Op Glaukus raed geschikt, dieze eerst heeft uitgevonden,
Of uit Egipten (eer hy ’t sterflijk kleet verliet
En wiert een Zeegod, ryk en maghtig van gebiet.)
Ontleent, en uit den mond van Hermes onderwezen.
Op vijftig pylers staet het zaelgewelf gerezen,
(115) Gehouwen uit arduin en helder bergkristal:
Veel minder om het dak te stutten in zyn’ val,
Als om de majesteit een groter glans te geven;
Met root en wit korael, eerst in de lucht gesteven,
Geslepen, gepolijst, en sierelijk gedraeit,
(120) En ronde paerlen en gesteenten ryk bezaeit.
        en schilderyen van Scylle.
Men ziet’er afgemaelt in fenixschilderyen,
De zeehistorïen van oude en nieuwe tijen:
Hoe deerlijk Scylle vlucht, en ommeziet naer ’t strant,
Om d’eechenis van zeegedroghten aengerant,
(125) Met opgesparden muil noch schijnende te blaffen,
Om dus haer preutsheit en verwaenden moet te straffen.
[p. 73]
Zy staet, gelijk een hart, dat, uit den aêm gevlught,
In eenen waterstroom zich neêrstort met een’ zucht,
Een doodstuip voelt, terwyl het, overlaên van wonden,
(130) Omringt wort van een’ troep afgrijsselijke honden:
Het voelt zyn’ loop gestut, zyn krachten afgestreên,
En schynt alree van schrik herschapen in een’ steen.
        en ’t vernielen der Spaensche Vloot.
Men ziet de Spaensche vloot aen d’andre zy bestreeden
Van God Neptuin, geschokt, gewrongen uit haer leeden,
(135) De Kraeken door den storm geplondert van hun want,
Gevaerten hooger als een krijtberg aen het strand.
Hier drijt’er een, berooft van braemzeil en zyn blinden,
Gins worden rae en mars gescheurt van felle winden,
De fokken uit het lijk gerukt, de mast aen twee,
(140) En bak en schoverzeil met kracht geplompt in zee.
Al ’t hof is ryk voorzien van koninklijke zaelen
En hofvertrekken, die met kostlijkheden praelen,
Een koning waert, die, uit een ryk van kleen beslag,
Al ’s werrelts kusten heeft beschaduwt van zyn vlag.
        Al het hofgezin vertrekt naer het paleis des Zeemonarchs,
    (145) Maer ’k zagh terwyl een ry karrossen ingespannen,
Den trotsen adeldom der fiere watermannen,
Gereet de Jufferschap te leiden naer ’t paleis
Des Zeegods. elk begeeft zich op de Bruiloftreis.
Zo zietmen eene vlucht van doffers, opgetogen
(150) Van min, hun duiven, van den hoogen olm gevlogen,
Door hofwarande en beemd naevolgen overal,
Tot datze strijken aen een verschen waterval.
        gelijk ook de dichter om te zien de gulde bruiloft van
            Peleus en Thetys.
    d’Aertshofgezant van ’t Y quam zelf my eindelijk vraegen,
Of ikme nevens hem wou vlyen op den wagen.
(155) Het wert hoog tijt. eer al het stroomendom, vergaert,
My mocht ontdekken, in de plaets voor my bewaert,
En van de Bruiloftdisch gescheiden met gordijnen.
Wy traden op. gevoert van snelle zeedolfijnen,
Die hy met zyn gezang den weg wees door den stroom,
(160) Die strekte ’t koetsgespan voor halster, zweep en toom.
[p. 74]
Hy zeime in ’t henespoên, hoe ’t lichtlijk stond geschoren,
Dat ik geen Bruiloftvreugd maer fellen twist zou hooren:
Hoe ’t hart der vorsten barnde in een gety van haet;
Maer dat zyn Koning niet bezweek voor nyt noch smaet.
(165) Hy kende zyn gezagh, en zyne bontgenooten:
Zy zouden vruchteloos de hoorens op hem stooten.
        Beschryving van het Zeehof.
Wy zien terwyl ’t paleis van vader Oceaen
Een breeder ruimte met zyn grove leên beslaen,
In grooter schijn van staet opdaegen voor onze oogen,
(170) Met hooge pylers en gehouwe marmerboogen!
Alsamen een gevaert, gelijk van Tyfons rot
En zyne reuzen tot een eeuwig waterslot,
Dat, ryzende uit de vloên met twee verheven kruinen,
Van gansche rotsen en gescheurde marmerduinen,
(175) Alle eeuwen tart, en schijnt den tijt ten trots gesticht.
De vrees en spoet benam my t’overig gezicht,
Terwyl wy, heimelijk voor ’t hooftportael gedraegen,
Van niemants oog ontdekt, afstegen van den wagen,
En sloopen door ’t klinket de zuiderhofpoort in,
(180) Door buitenwegen, naeu bekent aen ’t zeegezin;
Tot my een kleen vertrek in ’t donker wierd gewezen,
Waer in ik ’t al kon zien, en niemant had te vreezen.
    Welaen myn Zangheldin versterk my nu ’t verstant,
Verzie myn vaerzen van een heerelyker trant.
(185) ’k Begin een werkstuk, om myn schouders in te wegen,
Ten zy gy uit Parnas my toewenkt met uw’ zegen.
        Ovidius door Proteus misleit, beschryft het huwelijk van
            Thetys anders als wy.
    De Sulmôaensche zwaen, * zoo hoog in geest verlicht,
        * Lib. xi.
Zingt Thetys huwlijk, in zyn Vormherscheppingdicht,
Op eenen andren toon, door Proteus raed bedrogen,
(190) Die, zigh beroemende in ’t stofferen van de logen,
Toen liet verluiden als of Thetys, noit geraekt
Van minne, alleen zigh vont met d’eenzaemheit vermaekt
Op ’t strant van Emonye, en onder mirteblaeden
Gedooken, naekt daer pleeg te rusten, nae het baeden;
[p. 75]
(195) Of in een holle klip te schuilen voor de zon,
Waer Peleus haer verschalkte, en op zyn’ raed verwon:
En werpende om den nek der schoone zyne banden,
Haer vast hielt, hoeze zocht t’ontworstlen uit zyn handen,
Nu als een vogel, dan een boom, of Tygerin.
(200) Hy laet niet af; en plukt de vruchten van zyn min.
En wat hem verder is met Ceïx wedervaeren
Op zyne wolvejaght, en hoe hy d’oorlogsschaeren
Der menschepaerden sloopte, en ’t Lapiteesch gewelt,
Zyn geestigheden, dus door Proteus opgestelt,
(205) Die Thetys Bruidegom, noch Thetys aenzien passen,
Die al den aerdkloot torst in d’armen van haer plassen,
En wyder uitspringt met haer eindeloos gebiet,
Als ’t zonnelicht den glans van zyne straelen schiet;
Die Majesteit was noit door Peleus list te dwingen.
(210) Ons lust het van deze echt de waerheit op te zingen.
        De dichter gesterkt door de hulp der Zanggodin,
            verhaelt den Oorspronk der Gulde bruiloft.
    Vrou Thetys walgde lang van Triton haer’ gemael,
Die, traeg en stram, vergat het minnelijk onthael
Om zulk een schoonheit, die den Zeegod zelf deed blaeken
In heete vlam, nae haer begeerte te vermaeken:
(215) Toen d’ouderdom zoo ver den gryzaert overwon,
Dat al haer vier zyn sneeu niet langer smelten kon.
De droefheit dwong haer uit het hooftpaleis te scheien,
Haer’ weduwlyken staet en onheil te beschreien.
Het lust u nu niet meer, ô Thetys, in uw bron
(220) Het hooft te spiegelen, uw lokken in de zon
Te toien, en een’ krans van wier, met zeegewassen
En parlen geschakeert, op ’t geele haer te passen,
De schoonste hoorentjes te rygen tot een snoer,
Uw kleet te zoomen met korael en parlemoer,
(225) En door den sluier, van een’ zachten wint bewoogen;
De blanke borsten, by geval, aen ’s minnaers oogen
’t Ontdekken, en hoe teer de boezem zwoegt en speelt,
En aen het blaeu sattyn een’ dartlen luister deelt.
[p. 76]
Gelijk de lentezon zich toont aen d’aerdsche volken,
(230) Wanneerze flikkert door een blaeu tapijt van wolken.
Neptuin wert in zyn ziel medoogende om haer leet,
Verdroeg niet langer dat zy dus haer leven sleet:
Hy noodze weêr ten hove, en zweert met heilige eeden,
By Styx en Acheron, Vloetstroomen, die beneden
(235) Des weerelts kim gedoemt in eindeloozen nacht,
De zwarten afgront met moeras en dubble gracht
Omsinglen, haer verdriet door zyn gezagh te keeren;
En stemt haer reukloos toe wat beê zy zal begeeren.
Wie kan een schoone vrou iets weigren, als zy schreit!
(240) Geen blixem treft met zulk een onweêrstandlijkheit.
Zy vat den God op ’t woord, en tegen zeegeboden
En wetten, eeuwig in den raet der watergoden,
Als Hemelval en staetorakels vastgezet,
Ontheiligt d’echt, en eist verandering van bed.
(245) Toen hadmen ’t zeepaleis een Troye zien verstrekken,
De goden in slagorde elkandre tegentrekken,
En Thetys een Heleen vertoonen in den vloed,
Had Triton niet, te vuig en vadzig van gemoet,
Oneedle rust bemint, zich laetende bekooren,
(250) Met vryer nu den sleep te volgen als te vooren,
Noit met den nek begroet te worden van zyn vrou,
Indien hy nevens hem gedoogde een anders trou.
’t Verbond is vast gestelt, de Vorsten van de stroomen
Zyn elk de hooftpoort van de Hofzael ingekoomen;
(255) Daer Thetys van een’ helt, gekooren na haer’ zin,
Den trouring wachte, en hem zou kroonen met haer min.
De Koning van het Y mocht dit geluk verwachten,
Had niet een andre reets verovert zyn gedachten,
En over zyn belofte en min getriomfeert.
(260) (De zuiderzeeprinces was met zyn trou vereert,
En scheen hem Thetys verre in schoonheit t’overwinnen.)
Dan was de Maes, dan Scheld de vierigste in ’t beminnen,
[p. 77]
Nu streeken zy de vlag voor Tyber, Po en Ryn.
Een’ staet maer aen haer keur, en hondert willen ’t zyn.
(265) Zy had op dezen dag misschien noch niet gekooren,
En al de Watergoôn, ontstelt van bystren tooren,
Elkaer te vier en zwaerde uit minnenijt ontzegt,
        Thetys word gescheiden van Triton haeren gemael,
            en gehuwlijkt aen Peleus.
Had d’Oppervoogt der zee den twist niet bygelegt,
En aen het zeegeslacht de trouhoop afgesneeden,
(270) Om die gevaerlijke echt aen Peleus te besteeden,
Een sterflijk helt, van hem om zyne deugd geacht,
Die dan d’onsterflijkheit met een was toegedacht,
En ’t Zeevoogdyschap tot een Bruidschat toegeweezen.
De breede waterraed heeft d’uitspraek hoogh gepreezen,
(275) En ’t vonnis toegestemt. held Peleus wort gelicht
Van d’aerde, en zyn natuure ontrukt door krachtig dicht
En onbegrijplijk nat, waer meê hy wierd begoten,
En heeft een grooter leest van lichaem aengeschoten,
Waer in zyn gemalin, te vreden en gesiert,
(280) Noch jaerlijx den dag van zyn herschepping viert.
En, krachtiger van min getroffen nae het trouwen,
        Welke echt zy jaerlijks met een Guldebruiloft viert.
Nood al het hof, om weêr de gulde feest te houwen,
Tot erfgedachtenis van die doorluchte stont
Dat zy voor ’t haetlijk sloot dit wenschlijk echtverbond.
        De watergoden verschijnen ter feeste.
    (285) Nu was die blyde dagh verjaert, de waterheeren
Te hoov’ verscheenen, om de Bruiloft te vereeren,
En ’t Vloedgodinnendom, getoit en geblanket,
Verwachte om naer haer’ staet te worden aengezet.
Terwijlme d’Ygezant de naemen der Rivieren
(290) Verklaerde, hun gezagh, en door wat land zy zwieren,
De paelen van hun ryk en ouderdom en staet.
        En voor eerst de Tyber.
    Zie, sprak hy, die hier praelt in ’t hagelwit gewaed,
Zoo deftig geparruikt met lange en gryze haeren,
Bekranst met matelief, en vroolijk ooft en blaêren
(295) Van vogtig waterlisch, is d’oude Tybergod;
Die eer drie werrelden het hooft op zyn gebod
[p. 78]
Zagh buigen, of hun dwong met triomfante zwaerden,
En veste ’t ryxgebied den Adelaerstandaerden
Zoo ver de zon het hooft der vlieten overstraelt.
(300) Zyn bron is d’Apennijn, waer uit hy adem haelt,
En ’t aenschyn heft in ’t licht, en eindlijk met zyn stroomen
Eerbiedig spoelt en speelt door ’t albeheerschend Roomen?
Daer nu de krijgsbannier en heirbijl wort vertreên,
En ’t geestelijk gezach, ootmoedig aengebeên,
(305) Van Bisschoppen gesterkt en purpre kardinaelen,
Blinkt door Europe met een goude trits van straelen.
        d’ Arno.
    Die herwaert met een kroon van beukenbladren treet
Is d’Arno, die, in ’t eind hoovaerdig, wyt en breet,
(Als niet gedenkende hoe teer hy wert geboren,
(310) Wat steilten in ’t begin zyn golven schier versmooren,
Daer ’t Apennynsch gebergt by Falteroon hem teelt.)
En van veel bronnen maght van water toegedeelt,
Die milt hun aderen en borst in hem ontladen,
Door ’t schoon Florensen stroomt, befaemt door heldendaeden
(315) En ’t lot der Medices, van ’t weifelend geval,
Dat eedle zielen treft, gekaetst gelijk een bal,
Nu als bandijten fel vervolgt, vermoort, verdreven,
Dan boven ’t grimmen van de nyt ten troon geheven;
Waer uit dat stamhuis nu, ontworstelt alle wee,
(320) Doorluchtig bloeit en houd zyn erfbezit in vree.
Zoo rukt hy voort, en deelt de vruchtbre korenvelden,
En bruischt door Piza heen vermaert door letterhelden,
En laeft den gront van ’t vet Toskaensche Paradys,
Tot hy zyn golven stort den Oceaen ten prys.
        Eridaen of Po.
    (325) Kent gy dien stroomgod niet, die zyn gekrolde haeren
Versiert heeft met een krans van breede popelblâeren?
’t Is d’Eridaen, gelijk hy wiert genaemt voorheen;
Maer sedert Faëton, om zyn lichtvaerdigheên
Op ’t gloeiend zonnespoor, ten wagen uitgeklonken
(330) Door eenen blixemstrael, is in zyn’ stroom verdronken,
[p. 79]
En al het zonnedom vernietigt aen zyn’ grond.
Heeft hy op Febus beê, te jammerlijk gewont
Van rou, om ’t sneuvelen van zyn beminde looten,
Den haetelijken naem van Eridaen verstooten;
(335) Die aen den Zonnegod zyn droevig harteleet
Gestâeg erinnerde,* en niet toeliet dat het sleet:
Nu wort hy Po genaemt, en komt, als d’eer der vlieten,
Die door Itaeljen met gezwollen aders schieten
Ten toppen van Vezuul afstroomen door het zand.
(340) Hy vaert van d’Alpen af, en laeft het dorstig land,
En houd aen ’t hemelhoog gebergt’ zyn hooft gedooken,
Tot dat hy, loeiende ten afgront uitgebroken,
En allermeest versterkt in ’t heetste zomerweêr,
Stort met vyf monden in het Adriatisch meer.
(345) Men zegt, en ’t wort[*woort] gesterkt door ’t woort der zeegodinnen,
Die zyn welsprekentheit en zucht tot kunst beminnen,
Dat hy pleeg dagen lang te hooren naer de lier
Van Flakkus, als hy aen den kant van zyn rivier
De golven luistren deed naer zyn Latijnsche snaeren
(350) De dartle Chlöe vleide, en Lalage, onervaeren
In minnekozery, of dankte Melpomeen,
Dat zy aen haer’ Poëet zoo minnelijk verscheen,
En zong Mecenas lof, en hielp zyn jaerty vieren,
Bedekt in ’t zangprieël van jonge popelieren.
(355) Ook zegtme, dat gy, ô doorluchtigste Aertspoëet
Virgijl! aen zynen vloed doorgaens uwe uuren sleet.
Het water zweeg, om niet uw toonen te verstroien,
En leerde uit uwen mond den ondergang van Troyen,
En dreef met min gedruisch zyn’ stroom in zee te wed:
(360) Om ’t oor te streelen door den klank van uw trompet.
Gy zoekt hem dankbaer weêr die diensten te vergoeden,
Als hy hem Koning noemt der Italjaensche vloeden.
        d’Indiase
    Ziet gy dien halven Moor, den Indus, in ’t verschiet?
Die Stroomgod wijkt geen’ vloet in grootheit van gebiet,
[p. 80]
(365) Wanneer hy, uit het West ten Oosten opgedragen,
Een krokodilgespan voor zynen gouden wagen
Doet spoeien als een pyl, en hondert beeken groet,
Die elk hun waterkruik uitgieten in zyn’ vloed,
En ziet een lange ry Riviergodessen blaeken
(370) Van heete minne, met geschenken hem genaeken,
En al haer waterschat uitstorten in zyn bron,
Alleen op hoop, of dit zyn hart verzachten kon.
De klippige Kaukas, ten wolken ingevaeren,
Die van ’t ryk Azïen in d’Afrykaensche baren
(375) Met zyne wortel reikt, is min bekent door straf
Des * Vierdiefs, die de klay bootseerde en leven gaf,
        * Prometheus.
Met zyn gestolen vlam de Zon ter sluik ontnomen,
Als dat hy voed dien voogd der Indiaensche stroomen,
Die ’t rykste landgewest met zynen naem vereert.
        De Ganges.
    (380) Noch lijd de Ganges niet door hem te zyn verheert.
Gy ziet hoe moedig hy hem naetreet op de hielen.
Die vloed bruischt allerbreetst met zijne waterwielen,
En glipt op zyn karros, als hy van hoogmoed zwelt,
Verre over strand en peil, en sleept op ’t kruidig veld
(385) En specerywarande een’ oegst van goude zanden,
En edlen diamant, geplengt met ruime handen,
Die in het kristalijn van zyn’ doorluchtgen* vloed
Als starren tintlen, en verschieten met een’ gloed.
Gy ziet de sluiers zelf, die van zyn schouders daelen,
(390) Met starren geborduurt en breede goude straelen.
Die Fenixvederkroon, verzamelt aen zyn strand,
Is hem tot een juweel gevlochten, door de hand
Der Bronnajaeden, en ’t kanneelaltaer ontdraegen,
Wanneer de Fenix aen zyn kolk in zomerdaegen
(395) Zyn eigen lijkvier stookt, en uit zyn vruchtbaere asch
Een schooner nazaet teelt, en Fenix, als hy was.
Noch roemt de Gangesgod zyn ouderdom met reden,
Als die het Paradys, den hof van Oostersch Eden,
[p. 81]
Heeft met zyn zilvren well’ doorwatert en verquikt,
(400) Doen ’t aerdryk, overhoop, noch ruw en ongeschikt
En ongebout, was met zyn eigen last verlegen.
Hy komt in ’t oog der zonne al bruischende opgestegen,
En hoort het ongedierte ombrullen aen zyn’ vliet.
        De Nyl.
    Daer staet de Nylstroomgod, die met een kroon van riet
(405) En wier om ’t gryze hair, zoo breet komt ingestreken.
Hy schept zyn’ waterval en opkomst uit de kreken
Van ’t Sagelaensch gebergte, en sproeit met snellen gang
Door dorre zanden en woestynen, wyt en lang,
En smachtende van dorst, tot hy, door grove klippen
(410) Gestuit, beneden d’aerde allengskens voort komt glippen,
En met zyn hoornen breekt door schenkels en geraemt’
Van klipsteen, om hun trots en zynen last befaemt.
Hier barst hy eindlijk uit met neêrgestorte waeteren,
Die vreeslijk barnen in dien steilen val, en schaeteren,
(415) Gelijk of Triton, op ’t bevel van god Neptuin,
Den zeestorm wekte, en dreef de golven tegen duin
En bevende oever, dat het kraekte en schuimde, en d’ooren
Verdoofden op ’t getoet van zynen onweêrhooren.
Niet anders knarst en brult de donder, die, gestuit
(420) In ’t rollen, als hy groeide en toenam in geluit,
Op Atlas schoften breekt; die, van dien slag getroffen,
Den donderkloot in zee al barstend neêr hoort ploffen.
Egypte groet op ’t laetst dien grooten Watergod,
En dankt hem billijk voor het kostelijk genot
(425) Van haere vruchtbaerheit, alleen door hem verkregen,
Wanneer hy ’t land verquikt met zynen waterzegen:
Dan ziet d’Egyptenaer met vreugd het korenveld
Verdronken, en zyn erf in baere zee gestelt.
Als die, wanneer de Nyl laet d’aftochthoorens steeken,
(430) En al de golven in hun boezem zyn geweken,
Voor zulk een’ waterstroom, die ’t braekland had verkracht,
Een kostelijker zee van koorenschat verwacht.
[p. 82]
Wie kent de Naelden niet aen zyn beroemde baren,
Met hunne spits zoo hoog ten wolken ingevaren?
(435) De grafgevaerten, om hun pracht en boubeleit,
Als werreltswonderen met recht d’onsterflijkheit
Geheiligt. maer laet u zyn schoonheit niet verlokken.
Het schadelijkst vergif schuilt in vergulde brokken.
De goude schotel dekt het doodlijk Akonijt.
(440) Maer reist gy aen zyn strand, ziet voor u, en vermijt
De schalke Krokodil, die, onder ’t riet gedooken,
Verraderlijk komt uit zyn schuilhoek opgebrooken,
Den onvoorzigtigen op ’t lijf valt en vrybuit,
En in ’t rampzalig graf van zynen buik besluit.
    (445) Meer had hy licht tot lof des Nylstroomgods gesproken,
Had myn nieuwsgierigheit zyn reden niet gebroken,
Twee goden, even fier in ’t waterblaeu gewaed,
Maer d’eene woester en gestrenger van gelaet,
De breede borst gekerft met eerelijke wonden,
(450) Toen ’t fel Janissardom hem trotste op eigen gronden,
En d’ander, ’t hooft bekranst met groene wijngaerdblaên,
Noch met hun rype druif en trossen overlaên,
Begroeten ’t godendom der heerelijkste stroomen,
En ’t hofgezin, voor hun ter feestzaele ingekomen;
(455) Den Ygod bovenal, die zyn aenzienlijkheit
Volmaekte met een ingetoogen majesteit:
        De Donau en Ryn.
Het was de Donau, en de Rynstroom, die, gescheiden
Voor eeuwig, nu alleen vereenden met hun beiden.
        De Seine.
Hun volgt de Seine, met een breet gevolg en ry
(460) Van watergoden, die zyne opperheerschappy
Erkennen, hem als ’t hooft der Fransche vloeden eeren,
En op zyn’ last het land met koelen drank stofferen.
        De Teems.
Nu naderde de Teems, Brittanjes eêlste vloed,
        De Iber, en meer andere.
Met d’Iber, Wyssel, Taeg en Bosfor, root van bloet
(465) Der Kristenen, de Maes en Schelde, en al de stroomen,
Die vader Oceaen op zynen rol ziet komen,
[p. 83]
Bekent en onbekent van naemen, en geslacht.
        Eindelijk komt ook Thetys ter bruiloftzael ingetreeden,
            en wort van Peleus ondersteunt.
    Nu wiert de hooftheraut van ’t Y ten disch verwacht.
De schoone Thetys quam met zedige gebaeren
(470) Ter hofzaele innetreên. zy had de losse haeren
Omvlochten met de geele en witte waterroos.
De tedre schaemte gaf op elke wang een bloos,
Die lieflijk afstak op den blanken hals, gedreven
Van levendig albast, of schooner als het leven.
(475) Zoo bloost de daegeraet by helder weêr, en muit
In ’t root schaerlaeken schoonst op witte wolken uit.
Prins Peleus stut haer arm, noch even jong van wezen.
Zy hebben ’t wreet geval der jaeren niet te vreezen,
Het nootlot staet hun toe eene onverwelkbre jeugd.
        De Ygod wort boven andere stroomgooden aen tafel geschikt,
            waer over die hem benyden.
    (480) Elk wort zyn plaets beschikt, en ’t scheen de bruiloftvreugd
Zou nu het godendom eerst recht aen ’t harte raeken;
Ten waere al vroeg een vlam van nyt begon te blaeken:
Om dat de stroomvorst van het Y, door Thetys wet,
Op ’t wenken van Neptuin, wiert boven aengezet,
(485) En volgde ’t godenheir der zeen, en wilde meeren,
Die onder ’t hoofgezagh des Oceaens regeeren,
En dwingen vlieten en rivieren, kleen en groot,
Om hunne schattingen te storten in den schoot
Der vorsten, die met recht hun leen verheergewaeden.
(490) d’Ykoning scheenme in ’t eerst met zulk een eer beladen,
Als die meer toeleit op zyn zeegezag en macht,
Dan in te zien hoe hem de waen der vreemden acht.
Nochtans hy volgde, en dacht de belgzucht voort te dooden,
Nu hy niet zat, als daer ’t Neptuin hem had gebooden.
(495) Geensins om dat die plaets te laeg was voor zyn’ staet,
Maer dat zy hem te dier te koopen scheen voor haet.
De zedigheit des gods, en ’t diep ontzich der grooten
Hield lang het wrokken in hun boezems opgesloten
        De Tritons Najaeden en d’andere zeevorstinnen
            vermaeken de Feestgenooden met gezangen en danssen.
    De jonge Tritons en Najaeden, elk om strijd
(500) Op ’t puntigste gehuld, en voor de bruilofttijd
[p. 84]
Van overlang bereit, begonden ’t oor te streelen
Met kunstig maetgezang en vreemde waterspeelen,
Men zagh een’ regenboog van allerley gewaed
En kleuren, geschakert tot wellust en sieraet.
(505) Die had het glansrijk haer met gout gestrikt naer boven.
Dees’ praelde, om prachtig uit te munten in het hooven,
Met losse vlechten, die zich spreien om den nek
En naekten boezem, blank als marmer zonder vlek.
Een andre, om ’t heerlijk stal te toonen van haer leeden,
(510) Wist met een eng sattijn die geestigh te bekleeden,
Dat alles uitpuilde, en bedekt zich stelde in ’t licht.
De fiere Watergaerde, op treken afgericht,
Kon krachtigst in dien rei de minnetoght verwekken,
Met achteloos zomwijl haer schoonigheit t’ontdekken.
(515) Terwyl de dochters van vrou Doris, en de stoet
Der Ymevrouwen, en zeejoffers, vlug te voet,
In hun volmaekten dans verbeelden d’oude veede
Van wrokkende Eris, die, uitbuldrende en t’onvreede,
Op ’t eerste huwlijkfeest van Thetys, die de goôn
(520) Van hemel, aerde en zee toen liet ter bruilooft noôn,
En haer alleen vergat, den appel, onder allen
De schoonste toegekeurt, liet op de tafel vallen:
Waaruit die Ilias van ooreloogen sproot.
Op ’t schendig vonnis, ’t geen de Troysche harder sloot.
(525) En ’t scheen een voorspook van den twist, die nu zou ryzen.
    Dees’ hoordemen ’t gespeel, dien d’eedle danssen pryzen,
En hoeze naer de kunst zich wenden keer om keer,
Nu sluiten in een kring, dan, triplende op en neêr
Met lossen zwier, zich zelf weêr sloopen, weêr vermengen,
(530) En vol verandring dus den dans ten einde brengen.
        De Hofpoeet Proteus om het Bruiloftdicht gebeden.
Een* ander vergde vast den grooten hofpoeet
Heer Proteus ’t Bruiloftliet, voor deze feest gereet,
(535) Als suffer Triton noch half ronkende aen quam sleepen,
En voort een goude kop met wyn heeft aengegrepen,
[p. 85]
Die Zeebachant, noch vol en dronken van het nat,
Het geen hy ’s morgens zelf gesloken had voor ’t vat.
Hy sloeg met moeite zyn gezwollen oogen open,
(540) En klaegde dat de wyn nu weigerde in te loopen,
Op zulk een hoogen feest, dat hy zoo lang een tyt
Verwachtte, en wiert de vreugde in haer geboorte quijt.
Die kop was evenwel tot ’s Bruigoms eer gedronken.
Hier op wort hooft voor hooft een beker vol geschonken.
(545) ’t Gewoel vermeerderde in het plengen van den wyn.
        Leest het ten verzoeke der goden.
    De dichter, onderwyl door Ygod, Seine en Rijn
En andre watergoôn, en Thetys zelf bewoogen,
Om ’t gulde Feestgedicht te leezen voor hun oogen,
Hield myn gedachten als betovert aen zyn’ mond.
        Inhoud van ’t zelve.
    (550) Hy zong in ’t eerst den lof van ’t heilig echtverbond,
En ’t kuische minnevier, belachte de Poeeten,
Die noit als by den wijn van Venus toghten weeten,
En noemen alles, wat in zee leeft, koel van aert,
Schoon Venus uit een schelp in zeenat is gebaert.
(555) Hy prees de sluikery der goddelyke grooten:
Want zelf de minne was van ’t wufte schuim gesprooten,
Het zeeschuim, daer de wint meê guichelt naer zyn’ zin.
Hy noemde ’t snoepen een stantvastigheid van min,
’t En waere een zelve schoonte en d’eigen lust van leven,
(560) Waer door de minnaer eerst tot liefde werd gedreven,
En d’echteling het hart aen d’egaê trouw verbont,
Bleef kleven in haer ziel en zachten rozemond:
Gelijk dit groot geluk held Peleus, onder allen,
En schoone Thetys was alleen te beurt gevallen,
(565) Nu zulk een’ langen ry van eeuwen achtereen.
    De vader Oceaen was met dien zang te vreên,
En Boreas, die stout de kuissche Orithïye
Ontschaekte, vleide zich in zyne snoeperye.
(Want ’t was zyn beurt nu hier te dryven over ’t vlak)
(570) Men hoorde hoe hy voort zyn vinnen hooger stak,
[p. 86]
En dapperder als oit de stormklaroen liet klinken.
        De wrok tegen den Ygod begint uit te barsten.
En zeker op zyn tyt: want nu quam onder ’t drinken
De haet weêr boven. al de hooftrivieren zyn
Verongelijkt, de Taeg, de Donau, Seine en Ryn.
(575) De Seine meest. en ’t stont geschapen, dat dit baeren
Den schippers zelf, die nu dees’ streek der zee bevaeren,
Zou klinken in het oor. gelijk een wolk, die lang
Betrokken, en reets zwart gezwollen door ’t gedrang
Der winden, hangt en pruilt, totze endelijk aen ’t scheuren,
(580) Als eene zeesluis, die vast bruischt met open deuren,
Van boven met een zee van water nederstort
Dus woeltmen hier, zoo drae de nyt heeft uitgemort,
        De Seine vaert heftig uit, en scheld hem voor oneedel,
In ’t heimlijk binnen ’s monds: wie durf ons hier braveeren,
En zitten bovenaen by zoo veel waterheeren?
(585) Riep d’opgeblazen Seine, en grimmende overzy,
Rand dus den Ygod aen: gy heerschap van het Y,
Oneedele, wie raed u dus om hoog te streeven,
En boven d’eedelen u aen den disch te geeven?
Kom, slae uw stamboek op, en toon ons uw geslacht;
(590) Die niet dan visschers zaegt in ’t slym van uwe gracht,
En kleene kreeke een bot, en bruinen baers verrassen,
Of taeien haring, waerd den roem van uwe plaessen.
O waterplaeg! van waer komt u het hart zoo groot!
Of zou ’t uw scheepsmaght doen? Wy konnen meê een vloot
(595) Uitleevren, en uit zee onze oevers hooren schateren,
Wanneer ’s Ryxamirael, gegroet van onze wateren,
Geroofde pryzen sleept ten mond in van myn’ vloed:
En lokt den Franschen Mars, zoo vol beleit als moet,
Die al de werrelt noch zal dwingen met zyn grooten,
(600) Om op myn’ rug te zien den ryken oegst der vlooten,
Zoo ver de wint haer volgt, nu ’t aerdryk omgedwaelt.
        roemt op zyn eigen geslacht en grootheit.
    Maer d’adelijke glans, die uit ons wezen straelt,
De grootsheid, die, befaemt door eeuwen en Kronyken,
En stamregisters, elk met openbaere blyken
[p. 87]
(605) Onze eedele afkomst toont, is iets waer op ik meer
Als onze maghten roem. myn adeldom en eer,
En schat en grootheit gaen alsaemen u te boven:
En gy braveert my in ’t gezicht van dese hoven
En hooge vierschaer, die zo menigmael myn maght
(610) Erkent heeft, en my naer myn waerdigheit geacht?
Gy watervorsten en Hooftstroomen, hoog van waerde,
Die in uwe armen sluit het grootste deel der aerde,
        En verkleint den Ystroom.
Hoe? zal nu een klein heer van een’ bekrompen vliet,
Die ’k zelf niet weet of een riviergod is of niet,
(615) De vorstelijke achtbaerheit, en zonder straf, schoffeeren!
    Hierop begon ’t gedruisch afgryslijk te vermeeren.
Terwijl veel watergoôn uit heimelyke nyt
Grimlachen in hun vuist, om zulk en bits verwyt.
        De God des Ystrooms, opstaende om zich te verantwoorden,
            wert belet.
    De God des Ystrooms rees wel driewerf om te spreeken;
(620) Maer driewerf zachmen weêr de Seine een keel opsteeken,
En in zyn hevigheit ten laetsten boven staen.
        De Seine vaert voort, en zeght dat hy al zyne maght
            de Zuiderzee heeft dank te wyten.
    Dus vaert hy eindlijk voort. gy twijffelt mooglyk aen
Myn hooger adeldom, en weigert my te wyken.
Wel aen, ik zal met reên u flux de vlag doen stryken.
(625) Want lang zagh ik myn’ naem en grootheit aengebeên,
Eer noch uw brakke poel van visschers wert betreên,
En gy ter naeuwer noot wist uw vervalle wegen,
Met zulk een handvol nat, van slym en wier te veegen:
En lichtlijk laegt gy noch tot een moeras begroeit,
(630) Ten waer de Zuiderzee zich uwer had bemoeit.
    Hoe onverdraeghelijk is ’t opgeblazen leven
Van hun, die onverdient door ’t blind geval verheven,
Het al beneden zich waerdeeren, en te stout,
Het onbeschaemt gezicht bemaskren met hun gout!
(635) Maer schaemte is als het vier, dat, hoe geheim versteeken,
Te sterker flonkert, en weet klaerder door te breeken:
Zy knaegt, als zy de mont der naekte waerheit hoort,
Het driest geweten, ’t geen haer gaeren zach gesmoort.
[p. 88]
Maer leer, verwaende, leer voortaen uw’ moed betoomen,
(640) Herdenk uit welk een laegte uw maght is opgekoomen.
’t Rechtvaerdig noodlot kaerst de trotsen als een bal,
Verheftze alleen, om weêr te lachen in hun val.
        Stelt zich verre boven ’t Y.
    Maer hoe verheerlijkt gy nu schynt in top geklommen,
Hoe luide gy de Faem van uwen lof hoort brommen,
(645) Ja, schoon al ’t waterryk uw’ staet en roem verbreit,
Noch haelt gy zeker niet by myne majesteit.
    Of zoudge uw grootheit meê wel boven myne stellen,
Die moede en buiten aêm geronnen, en aen ’t zwellen
Ten einde van myn bron, met zulk een kracht van nat
(650) In zee valle, al gy pas in uwe wadde omvat,
En ’t geen gy zelf niet zoud verzwelgen in uw paelen?
        En spot met de kleinheit van zijnen naem.
    Verschoonme, zoo ’k myn roem te hoog schyne op te haelen,
O groote Koning en Monarch, in een gebiet.
Dat Thetys zoontje met zijn handboog t’enden schiet.
(655) Het schynt Natuur heeft zelf voor u, noch eerst gebooren,
In uwe bakermat, een’ spotnaem uitgekooren,
U met een letter, en een’ enklen klank vereert,
Net op de leest geschoeit van ’t ryk, dat gy beheert.
    Nu gingen altemael de monde weder open.
(660) De hofgezant, terwyl van tafel afgesloopen,
Vertelde my, die, kout en bleek van schrik, den grond
Niet kende van ’t krakkeel, waer uit het eerst ontstont.
        De Hooftoorzaek van ’t krakkeel tusschen de Seine en Ygod.
    Hoe onlangs Y en Teems, te trots op hun vermoogen,
Door kunst der Seine, elkâer was in den schild gevloogen
(665) Met openbaer beslagh van oorlogh, daer de god
Des Teems, belegert in zyn eigen waterslot,
En op zyn’ eigen grond geplondert van zyn schepen,
In rook en vier vergaen, of in triomf gegrepen,
Verzoende met het Y in een verhaeste vreê,
(670) En zegelde het zwaerd des oorloghs in de schee,
Na een benaeude trits van jaeren, dat het weidde
In bloed en moord, ’t geen al het waterdom beschreidde.
[p. 89]
De Seine alleen zagh dit met lachende oogen aen,
En hoopte saemen hun te gronde te zien gaen,
(675) Vernielt door eige kracht. gelijk twee steile rotsen
Te mortel spatten, als zy saemen nederbotsen,
En horten tegen een. maer ’t eeuwige verbond
Der waterkoningen stort zelf zyn hoop te grond’.
        De Ygod verdaedigt zich.
    Hy zweeg; gelijk al ’t Hof: want d’Ygod, opgerezen,
(680) Verhief zyn stem, en sprak met een bezadigt wezen.
    Grootmachtig koning, die van uwen glazen troon
Zoo veel rivieren dwingt, en ziet voor uwe kroon
De waterlingen met eerbiedigheit geboogen,
Wat wolk van gramschap heeft uw heerlijkheit betoogen?
(685) Wy hebben ongeveinst uw vrientschap gewaerdeert
Tot noch, zo lang ons die niet heimlijk heeft verheert,
En weigren noit de vlag voor uwen staf te stryken.
Maer zal de Zeevorst meê voor uwen tytel wyken?
Dien wijt het, dat hy ons, verhoogt door zyne macht,
(690) En buiten ons verzoek, deeze eere waerdig acht.
        Verschoont by Thetys deze ontydige verandwoording,
    O Thetys, die aen ons deeze eerplaets hebt beschoren,
En gy, ô goden, die myn reden aen zult hooren,
Vergeeft het my, zoo ik, geteistert buiten schult,
Dus bits en onverwacht, de maet van uw gedult
(695) Te lange rekke, en myn verdading buiten reeden,
En myn belang vermenge in uwe vrolijkheden.
        en stelt zyn maght in top, zelf uit de achting van de Seine.
    De Seine, schoon hy ons voor geenen stroomgod acht,
Draegt noch eerbiedigheit tot myne watermacht,
En had my ’t eene met het andre liefst benomen,
(700) Indien hy stoppen kon den mond van zyne stroomen,
Die daeglijx vloot op vloot zien drijven langs hun kust
Met duizenden, ten stryde of koopvaerd uitgerust;
Die Vrankrijk met een zwarm en vliegend bosch van schepen,
Tot zinkens toe gelaên, aen mynen oever sleepen.
(705) Maer schoon hy niets van al myn scheepsmaght had gezeit,
Geen golf spanseert in zee, die niet myn’ lof verbreit.
[p. 90]
Geen starren sieren ’s nachts de blaeuwe wolktapeeten,
Hoe ver verdeelt, die niet van myne kielen weeten;
En hier valt zyn gezagh by ’t myne veel te licht.
        Hy toont dat hy in adel en afkomst niet hoeft te zwighten.
    (710) Maer laet eens zien, hoe ver myn afkomst voor hem zwigt:
Want schoon geen waere roem kan op den naezaet kleven,
Van ’t geen de voorzaet voor vele eeuwen heeft bedreven,
Noch noopt des stamheers deughd den eedlen naeneef aen,
Om meê zyn loflijk spoor groothertig in te slaen,
(715) Gy durft ver boven my op uwen adel boogen.
Maer welk geval heeft eerst u in het ligt getoogen?
Want d’outheit, zoo haer geen vermaerde daet verzelt,
Is doot, en wort vergeefsch by uwen roem gestelt.
Gewislijk ’t Roomsche juk heeft eerst uw’ naem doen leven,
(720) Waer onder gy met dwang uw schouders hebt gegeven,
En vreesde ’t slaefsch gezicht te steeken uit uw kil.
Maer hoe, lagh toen myn vloet noch ongerept en stil?
Die glori evenwel behoude ik onbesproken,
Dat ik de tieranny van Nero heb gewroken,
(725) De Legioenen zagh verstuiven als het kaf.
En sloeg hun vaendelen en Arentstanders af.
Onze oevers dronken ’t bloet der Roomsche dwingelanden;
En Nederduitslant red zich moedig uit hun banden,
Daer gy uw’ vrydom hen opveilde laf en blint.
(730) Maer stae hem toe, dat hy op ons dat voordeel wint.
Zyn stamboom evenwel heeft eens begin genomen,
En hoe veel vroeger zy aen ’t wassen is gekomen,
Hoe eer het noodloot dreigt die weelderige spruit
Te snoeien, en met stam en diepen wortel uit
(735) Te scheuren, schut dat vry, vertraeg ’t met al uw krachten,
Gy hebt dien zwaeren slagh meê op uw beurt te wachten;
En mooglijk of het rat, dat alle staeten keert,
My lang na u, gelijk ik opwaerts klom, verneert.
        en altijt van de stroomgoden voor een vorst erkent is geworden.
    Maer schoon myn vloed niet sproot uit adelijke looten,
(740) Ik heb noit minder eere in ’t zeepaleis genooten.
[p. 91]
De Teems en Ibergod, de Beltmonarch en Zont
Versmaeden niet met my te treeden in verbond.
De Bosfor zelf, hoe fors op zyne maenbannieren;
En Tyger weigeren myn vrientschap niet te vieren;
(745) Al vorsten minder van geslacht noch staet als gy,
En die de grenzen van hun trotsche heerschappy
Niet naeuwer zien bepaelt, als gy uw ruime stranden,
Al had gy meê myn’ vloet geslaegen in uw banden.
        Ook bewyst hy dat de grootheit en maght alleen bestaet
            in het vergenoegen.
    Nu roem uw grootheit, en verhefze boven maet.
(750) Z’ is klein, zo lang als u begeerte ruimer gaet.
Jae, schoon u god Neptuin den drietant gaf te draegen,
Een heimelijke vlam zou noch uw’ boezem knaegen,
En maelen u by nacht uw eigen kleinheit af,
Sprong uwe heerschzucht dan noch verder als uw staf.
(755) Genoegen geeft myn’ staet, wiens kleinheit ik durf roemen,
Een grootheit, met uw ryk niet op een’ dagh te noemen.
Ook rekke ik myn gezagh tot d’andre werrelt uit:
Dat weten Tritons en de vorstelijke Bruit,
Die van de stroomen, die my hunnen leenheer groeten,
(760) De tollen menigmael opofferde aen my voeten,
Met leenschenkaedjen, my gestiert uit west en oost.
Maer wy zyn uw bravaede en schampery getroost,
En voelen dezen pyl niet slechts op ons geschoten,
Maer op den Golfgod meê, zoo eng als wy besloten,
(765) En echter duizend en meer jaeren achtereen,
De krijgselenden en gevaeren doorgestreên,
En uit de klippen, na lange aenwas, opgeklommen,
Nu heerschende in een ry van Watervorstendommen:
Verhef den Walvisch om zyn onbesuist gevaert,
(770) Meer als den Dolfiijn, zoo gezwint en fier van aert:
Daer stort hy op een droogte, en blyft in ’t midden hangen,
Door zyn zwaerlyvigheit en groote zelf gevangen;
        En verlicht zyn bewys met een gelijkenis.
Waer flus de Dolfijn vlugge is overheen gezwiert.
Gelijk een vloet, dien ruim de teugel wort geviert,
[p. 92]
(775) Voorbyschiet, en zyn kracht voelt wyt en zyt verspreiden,
En kabbelt slechts, en kust de lippen van de weiden,
En hoe hy ruimer velt met zyne golven wint,
Hoe meerder hy allengs zyn’ loop gesleten vint:
Maer zoo hy van een rots en steilte neêr moet bruizen,
(780) En barsten door den mond en naeuwen hals der sluizen,
Dan zwelt zyn’ moed, dan kraekt en davert al het strand;
Hy slokt en wentelt in zyn kolken akkerland
En stulpen, vee en hofgevaerten, schokt in ’t rukken
En storten, rotsen en arduingebergte in stukken;
(785) En wikt dan eerst te recht hoe ver zyn krachten gaen,
Zoo lang hy beeren vint, die zyne drift weêrstaen.
Dus gaet het in ’t gebiet. de grootste heerschappyen
Zyn allerzwakst te voet en in gevaer van glyen.
Geduurige onrust knaegt, gelijk een kanker, ’t hart
(790) Der staeten, in hun grootte en ommeslag verwart.
Maer landen, die de vorst kan van zyn troon beheeren,
En net geëvenaert naer reik van zyn begeeren,
Staen onbeweeghelijk: een zelve liefde en zucht
Dryft boven, en verwekt een ongedwonge tucht.
(795) Het zelve voordeel houd al ’t lichaem aen elkander.
’T geen ’t eene lid verheft, versterkt de kracht van ’t ander.
En schoon van binnen zich een staetkrakkeel verheft,
Het wort gesust, eer hun een storm van buiten treft.
Al ’t lichaem wort gequetst in ’t minste van zyn leden.
(800) Zoo zietmen stieren, die elkandre fel bestreden,
Den pais vernieuwen, en in eene maetschappy
Den wolf verwachten, die hen aengrimt van ter zy.
Maer ryken, aengegroeit uit allerlei gewesten,
En door gewelt in ’t juk geslagen, zien ten lesten
(805) Hun dwingelanden het belang en voordeel af,
En vloeken, en ontvliên uit wraek hun yzren staf.
        Hy zegt hem niet te zullen wyken, zoo het op een
            dadelijkheyt quam.
    Maer dwongt gy me opentlijk in ’t veld het hooft te bieden,
Wy zouden, hoe gering, u niet een stap ontvlieden.
[p. 93]
Nu voegt geen oorlog, en te min daer ’t Bruidsbanket
(810) Dus openhartig en tot vreugd is opgezet.
Wy hadden allerliefst gezwegen op uw reeden,
Om ’t gulde Feest, had dat myn eer en staet geleeden.
    De visschersknaepen, die voor menige eeuw myn vloed
Met booten ploegden, en gelukkig op dien voet,
(815) Geen ander werreltdeel, als myne plassen kenden,
Geen andre rijkdom als hun armoede en elenden,
Waerdeerden mogelijk, indien het graf zyn’ mond
Ontsloot, en levend hen herstelde aen mynen grond,
Hoe nieuw, en in den loop des oorlogs onervaeren,
(820) Myn staet nu groot genoeg om d’uwe t’evenaeren.
        En gelooft dat hy in die gelegentheit zelf niet zonder
            vreeze zoude zyn.
Maer schoon zy zwygen, en het veen hun stem versmoort,
Al ’t golvendom, hier meê vergadert, spreekt hun woort.
De vader Oceaen, noch Peleus met zyn Raeden,
En gy misschien zoud zelf myn aenzien niet versmaeden.
    (825) Ook heeft myn naem (hoe scherp gy met zyn kleinheit lacht)
’t Waerachtig voorspook, en een teken van myn maght,
Die naederhand zoo wyt zyn takken uit zou spreien,
Als beide d’armen van de poelen hem geleien.
Hy is de sleutel, die het hemelsche besluit
(830) En ’t werreltsche geval elk opent en beduit.
Hy strekt een kort begrijp, een stapel van de schatten,
Die zoo veel boeken en kronijken in zich vatten,
En wijst, als in een schets, het menschlijk leven aen.
De slinkerzijde is breet, en maklijk op te gaen.
(835) Maer boven zit de straf alle ongetrouwe zielen
Met bolpees, wroegingen en zweepen op de hielen.
Heel smal loopt d’andre kant na boven, met gevaer,
En steiler in den top. al valt de heirbaen zwaer,
De loon zal rijkelijk den arbeit weêr verzoeten,
(840) En leggen hen de kroon en lauwer voor de voeten,
        Eindelijk verheft hy zynen naem, als de letter daer Pitagoras
            ’t gansche beloop der werreltlingen wist uit te vinden.
Nu pronk met langer naem, en laet alleen aen my
De beeldespraek en ’t merk der Pitagorische
[p. 94]		Y.
        De Seine valt hier op den Iber aen, die in deze reden
            zich scheen te kittelen.
Zoo lang hield d’aendacht al het zeedom opgetoogen.
Wanneer de Seine, met ontsteke en dreigende oogen
(845) Omloerende, gelijk een arend, die een vlucht,
Van valken, dryvende en braveerende in de lucht,
Wenscht in te vliegen, en, verstrikt in twyffelingen,
Niet weet van waer hy best het leger zal bespringen,
Dat, in een ronde zich besluitende als een wal,
(850) Aen allen kant hem bek en klaeuwen bieden zal,
Dus uitbarst, brullende en ontstelt, in grammen moede;
Begunstigt iemand noch die scherpe waterroede?
Kan d’Iber, van haer’ slagh tot in het ingewand
Getroffen, noch het hooft ontkreuken in dees’ stand?
(855) (Ook was het zoo; hy scheen zigh heimelijk te verblijen,
Ik zagh ’t door d’opening der zaeltapeetserijen,
En ’t donkere gezicht der watergoden strak
Opheldren, toen het Y de Seine tegensprak)
En zal hy myn gezach en kroonen vergelijken,
(860) Met bannelingen en rebellen van zyn ryken?
Gelijk hy onlangs al dien aenhang van het Y
Heeft uitgekreeten, voor behipt met muytery?
Lafhartige, onderwerp u wederom den Mooren.
Geef my den septer, die, tot hooger drift gebooren,
(865) Door myn geluk en kracht van ’t zegenrijk geweer,
De schenders dwingen zal te buigen voor hun heer.
        De Iber antwoort de Seine.
    De deftige Iber, ’t hooft met kroonen overlaeden,
Rees op in ’t midden van zyn koninglijke raeden,
En koningen, die hem bedanken voor zyn leen.
(870) Waer voert u d’overmaet van uwe driften heen?
Waer zien wy eens het eind van ’t onrechtvaerdig wrokken,
Dus sprak hy, schuddende tot drywerf toe zyn lokken:
Nu vaer den Ygod vry in ’t diamanten schilt;
Wy zien de schichten van uw hevigheit gespilt,
(875) En mogelijk den vloek en dat ontaert braveeren
Met meer schandael noch tot uw zelven wederkeeren.
[p. 95]
Heeft d’oude wrok my in het oorlogsavontuur
Gewikkelt met dien god, voorwaer het stond my duur.
Holp onze vyandschap het hevig bloet aen ’t kooken,
(880) En heeftmen vier en vlam aen wederzy gesproken,
’t Is al door ’t oorlogsvier gezuivert en verteert.
Wy hebben hem als vry, en wettige vorst geëert.
Wy braken zelf de straf en krijgsroê voor zyn voeten,
Noch weigeren hem noit als een’ Monarch te groeten:
(885) En wyken niet een’ voet van ’t oude vreêverbond.
Zie toe. gy zeilt op hem uw rijxhulk in den grond.
En nu gy ’t alles wenscht in uwen klaeu te grypen,
Ziet licht de laegerwal ’t gespannen zeil aen ’t gypen.
        En dreigt hem met het vermoogen van het Y.
Maer wenscht gy ’t Y gezagh te bonzen uit den troon,
(890) Waerom my onverwacht gevloogen in de kroon;
En al het godendom, ten bruiloftdisch gezeeten;
Dus van ter zyden meê getaistert en verbeeten?
Myn lafheit zeker brak den vyand bitter op,
Toen Agars slaefsch gebroet zich met bebloeden kop
(895) Ter vlugt begaf, en ik * myn maghtigste gewesten
Zagh op een sprong gevaegt van Mooriaensche pesten,
By hondertduizenden, te vier en zwaerde ontzeit,
Ten trotsen wraek van myn gehoonde Majesteit.
    * Arragon, Andaluzien, en Granade zyn lang van de Morisken of Sarazijnen
    beheerscht, totze eindelijk alle uit de heerschappy van Spanje zyn
    uitgedreven, en als een zwaerm van sprinkhaenen, de zeekusten van
    Barbarye hebben ingenomen.
Gae, zie in Barbarye, en haere plondersteden,
(900) Hoe moedig ik dat vier verbrant heb uit myn leden,
En denk, hoe lang gy zelf, versuft in slaverny,
Den Teems hebt ingeruimt uw troon en heerschappy.
        De Seine vaert weder uit.
    De groote Seine riep: my zult gy niet vervaeren,
Al stoftge op ’t vlugten van vertwyffelde Barbaren,
(905) Griffoenen dol op roof, ontaert van regt en eer.
Indien ik u zo lang had onder myn geweer
Gedwongen, en myn’ stam gewortelt in uw landen,
Gy laegt noch vast gedrukt, geknevelt in myn banden;
[p. 96]
En ’t Y, met zyne borst gedoken in het riet
(910) En brak moerasch, verhief zoo hoog de horens niet.
Hy zou zyn scheepvaert zien met zyne kolk bepaelen,
En ’t Zuiderzeerak ’t verst’ daer zyne booten dwaelen.
        en wort in zyn’ schilt gevaeren van den Iber.
    Al voelde ik van uw juk myn schouder ingedrukt,
Noch zagh ik uwen wensch, sprak d’Iber, niet gelukt;
(915) Zoo lang de Siciljaen ons met zyn * Avondzangen
Het hart verquikt, en u by d’ooren weet te vangen.
    * Op het luiden van de Vesperklokke of Avondlofzang, zyn in ’t jaer 1282.
    alle de Franschen in Siciljen afgemaekt, en ’t koningrijk den Arragonners,
    en die beide, na de dood van Koning Ferdinand, den Spanjaerd onderworpen.
Zoo lang de Denre en Leie, als ’t moedige genet,
Onechten band versmaede, en trots en onverzet,
Durf achteruitslaen; maekt zich zelf een veilig open,
(920) En werpt de vremden af, die hem met spooren noopen.
De Loire wringt de a Scharp’ geen halster in den mond,
    a De Scharpe is een revier in Vlaenderen.
En ’t Schelde slaept gerust op ’t bassen van zyn’ b Hont.
    b De Hont is een arm van ’t Schelde ten Westen van Zuidbeveland,
    voorby Vlissingen in zee stortende.
Maer schoon die wachter in zyn’ droom wiert overrompelt:
De Scharp’ gemuilband, en in zyne kruik gedompelt,
(925) Ik zag hen beide weêr ontworstelt uw gewelt,
De banden afgescheurt, de kluisteraers gevelt,
En d’oude Waterdogge aen ’t balken, rijten, breeken,
Op d’erfgeweldenaers met winst de schaden wreeken.
        De Seine opgeschooten.
    Jae wreekt u, schreeut de Seine, en stijgt van zynen stoel,
(930) En grijpt, voortbarstende en opstuivende in ’t gewoel
Der goden, ’t storten en rinkinken van de bancken
En kristalynen, daer geweer en bekers wancken,
Den Iber, eer hy zich kan redden aen den disch,
        Scheurt hem een slip van den mantel.
By zynen mantel, sleept en sleurt hem, en gewis
(935) Het koninglijke kleet was in dien storm geschonden.
Had zich de Beelt en ’t Y en Teemsgod niet verbonden,
Den overweldigden, aen allen kant benart,
En in zyn eigen pracht en breed gewaed verwart,
[p. 97]
Voor snellen overval te redden naer de wetten,
(940) En moedig ’t alles tot zyn welvaert op te zetten.
        Verbaestheit der goden.
Zy stonden nu geschaert om in te vliegen. al
Het hof rees overende in dit verwart geval.
De gryze Triton, in ’t voorbygaen aengestooten,
Quam dronken uit den slaep en struiklende opgeschoten.
(945) De brongodinnen met het waterjofferdom
Bestorven, hoorens en schalmeien wierden stom.
Het feestrumoer verdooft de waterorgelkeelen;
Zelf Thetys wanhoopt door haer beê dees scheur te heelen:
De Tiber, Ganges, Po en Indus zien het aen,
(950) Met d’Arno, Nyl en Ryn, in dit gedruis begaen.
Zy slaen een’ ronden ring, en al de stroomelingen
Zijn bezigh om hun haet en gramschap te bedwingen.
Wanneer de Seine, in zyn oploopentheit verzet,
Van zelf den purpren rok liet slippen, en belet
(955) In zynen aenslagh, deisde, en liet den god bedaeren,
Die, hoe zorgvuldig om zyn’ tabbert te bewaeren,
Noch zagh een groote scheur gereeten in het kleet,
En d’eene slip gekort. nu stont hy op; gereet
Dien onverwachten hoon te wreeken, en in ’t vechten
(960) Met bloet te zegelen de handvest, en zyn rechten.
    Als d’Oppervorst van zeen en vloeden, op zyn’ stoel
En hooge Bruilofttroon, bespieglende al ’t gewoel,
’t Ontzaghlijk hooft begon te schudden, en een teken
Met zynen drietant gaf, om hem te hooren spreeken.
    (965) Een oogenblik sloot al het godendom den mond.
Gelijk een biezwarm, in een’ frisschen morgenstont
Naer tym en majolein ten korven uitgestreeken,
Indien een vlaeg van twist den kam komt op te steeken,
De honigrenteniers en vorsten ondereen
(970) Krioelen, brommen en hun weêrparty vertreên,
Zoo zich de koning mengt in ’t heir der twistelingen
Strax zwigt, en yder poogt zyn gramschap te bedwingen.
[p. 98]
        Neptuin stilt den oproer,
Gy vorsten, zegt hy, wat verwoetheid schent u aen,
Om tegens myn gebied dus reukloos op te staen?
(975) Is dit een bruiloftgalm? hoe? helpt hier, onder ’t rollen
Des appels, Eris weêr het godendom aen ’t hollen?
Wie heeft de harten dus vervreemt en afgekeert?
Heb ik met hooger gunst den vorst van ’t Y geëert,
’t Was om zyn waerdigheit, en op des Bruids behaegen.
(980) Maer eindelijk, wie heeft my reden af te vraegen,
En zoo ontydig hem, op ons gebodt gereet,
Gelijk een onderdaen, die zyne plichten weet,
Op ’t lyf te vallen, en de goden te beroeren.
Wy weten best wat elk in zynen schild zou voeren,
(985) Indien het oorlogsveld, de Koningen, gekant
In ’t harnasch, stryden zagh voor hun gebiet en stant.
Maer hoe het zy, en wie de zege zou bevechten;
Met bitter smaelen valt vooral niet uit te rechten.
        en spreekt tot voordeel van den Ygod.
    Ik ken den Ygod voor een’ stroom van maght en moet.
(990) Hy toont my grooter zucht als eenig ander vloed,
En volgt ons even trou aen alle zeen en stranden.
Dan daer de Noordpool prat myn golven slaet in banden,
De groote Noordbeer met zyn’ klaeu en dwarsch gezicht
Het zonnepaerd verbaest, tot dat het hygend zwicht,
(995) En weigert lang uit schrik die heirbaen op te rennen.
Dan daer de zuidewint den regen op zyn pennen
Vooruitjaeght, en van verre al d’aerde op ’t aenschyn spreit.
Nu daer Apollo my zyn eerste heerlijkheit,
En ’t uitgerust gespan, vast briesschende en te vreden,
(1000) In ’t oosten toont, eer hy ter kim komt uitgereden:
En daer ik hem, vermoeit van zyne daghvaert, troost
Met koel kristal, en blusch de fakkel, die hem roost
En blaekert, en noch snerkt en sparkelt in de baeren.
Geen stroom komt zoo getrou door myne ryken vaeren,
(1005) Hoe ver gelegen, en van wat gestrant bestraelt.
    Dat weet gy vlieten, die zyn kielen blijde onthaelt,
[p. 99]
        Toont dat al het stroomendom in hem is gehouden.
En zaeght den rykdom en kleinoodjen uwer stranden
Beschimmelt en bewelt, begraeven in uw zanden;
Indien niet d’Ystroom zelfs u aenpreste, en met lust
(1010) Zyn schatten ruilde, en d’uwe afhaelde aen zyne kust.
De breede Maes, de fiere en trosse water stroomen,
Wier opgezwollen moet wy zelve naulijx toomen,
Zyne eigen broeders, aen een zelve borst gezoogt,
Door zyne aenzienlijkheit en rykdom meest verhoogt,
(1015) Volmaeken met hun plas en ruime waterkreken,
De groote en ’t water, ’t geen den Ystroom schynt t’ontbreken;
Gelijk zyn schat dien dienst weêr rykelijk vergeld.
Maer zelve hebben wy hem pael noch eind gestelt,
Hem rustig vryheit en volkomen maght gegeven,
(1020) Om in zyn’ boezem met zyn golven door te streeven;
En uit ons eigen ryk twee kamers toegestaen,
Om al zyn schatten in te sluiten, en t’ontlaên:
Het ruime Tessel, vry van haveplonderaeren,
En ’t Vlie, met dubblen monde inzwelgende onze baren.
(1025) Gae. blaf nu weder. stel myn Majesteit de wet,
Als ik dien vorst, naer zyn verdienste aen tafel zet.
Elk houde zich voortaen gerust en ingetoogen:
Want hoe gy triomfeert en steunt op uw vermogen,
        en gebied elk wederom aen te zitten.
Elk strijkt de vlag voor my, die u gebiê het vier
(1030) Der twist te dooven. gaet; roept weêr de joffers hier.
Zy zullen met muzyk en weelderige speelen
’t Vervaerlijk onweêr der verbeeten harten streelen,
En sluiten ’t feestkrakkeel met een gewenschte vreê.
Elk geef zich vrolijk en gehoorzaem op zyn stee.

EINDE VAN HET DERDE BOEK.

Continue

[fol. *2r: frontispice boek 4]
[fol. *2v: blanco]
[p. 100]

INHOUD

Van de Print voor het vierde Boek.

EEn zeegevaerte, met schepraders aen den kant,
Strekt hier des Ygods troon. een krans van wier, doorvlochten
    Met paerlen, siert hem ’t hooft. aen zyne slinkehand
Stort uit zyn kruik een stroom met kronkelende bochten.
    (5) De rechte draeght een riem. de Zuiderzeegodin
Leunt op zyn schouder, en vermengt haer snelle baren
    Met zyne vloên, die voort vereenigen uit min.
Een Triton, vuil van ruighte en lisch om zyne haeren,
    Torst d’ankerkabels op zyn schoften uit den grond.
(10) Men kan zyn’ broeder met een anker op zien duiken.
    De Zeecentauwer schijnt te trotser, om de vond
Der Waterdriebladkroon, op d’oude wierparruiken
    Der Tritons merkelijk afsteekende in der pracht.
Hy baekent d’ondiepte af. De Boxvoet, tuk op laegen,
    (15) Had in het weeligh riet de watermaegd verkracht,
Bood d’Ygod haer geen hulp. het Spaeren schept behaegen
    In ’t visschen, en getoet der Tritons aen haer zy:
Een kroon van eikeblaen, met helm en boterbloemen,
    Krult om haer hooft. de Zaen stort haere kruik in ’t Y,
(20) Met maght van scheepen, daer zy billijk op magh roemen,
    Een Zeemeermin zingt aen de Hoefbeek van Parnas,
En speelt des Stroomgods lof. De waterlandsche vlekken
    En dorpen staen rondom met melk van ’t eerste gras
In d’eemers. ’t weitsch Sardam en Nieuwendam bedekken
    (25) Met d’eedle scheepskroon ’t haer: dees’ toont de scheepsharpoen,
    En hoe de haring wort gekaekt in zyn saizoen.


[p. 101]

DE

YSTROOM.

HET VIERDE BOEK.

DE vorsten vlydden zich ter tafel op die reden;
En Peleus zagh vernoegt weêr d’eerste vrolijkheden
Verryzen, en den damp verstuiven van ’t gescheel.
De Nimfen lymden weêr de zielen aen haer keel,
(5) En bruiloftklanken, en muzyk der zeevioolen:
Wanneer een schielijk licht de zael, daer ik geschoolen
De goden aenzagh, scheen te zetten in een vlam.
Een snelle schrik, of een bedwelmde droom, benam
My al ’t geheugen, en het speelen der gedachten.
(10) Ik vond my levende, en, ver buiten myn verwachten,
Noch twyflende of ik ’t al gezien had of gedroomt,
Vast dryven op het Y, dat zachter ruischt en stroomt,
En schynt gerust het oor te leenen aen myn snaeren.
        De dichter bespiegelt uit Waterlant de Amsterdamsche
            hooftgebouwen.
    Welaen, het lust ons hier wat ruimer op te vaeren,
(15) De waterlandsche kust te groeten, als voorheen
Den arm der Stad, door ons ten einde langs getreên,
Van daer het blaeuwe Hooft, uit blaeu arduin gewassen,
Rondom azuurblaeu verft het aengezicht der plassen,
Tot daer de groote muur zyn boghten krimpt, en ’t oog
(20) Laet weien over zee, aen ’t end van zynen boog.
Wy willen van den top der waterlandsche dyken,
Die ’t Y beletten met zyn golven in te stryken,
De boomgaerdbunders en het weiland, als weleer,
Op ’t midden van zyn hoop, te zetten in een meer
(25) En blanke zee, die trots de polders in durf breeken,
Al ’t land afweiden van Westvriesland en zyn streeken,
[p. 102]
De pracht van Amsterdam bespieglen, en van ver
Begroeten met ons oog, de hoog Zevenstar
Van haere toornen, die zoo weits het hooft vertoonen,
(30) Als in het myrtewout de dennen haere kroonen
Verheffen, en de beuk van kreupelbosch beneên
Zyn lofwerk daelen ziet, en zweeft’er overheen.
    Hier nood ons het stuis, het uiterste vermogen
Der boukunst aen te zien, in zyn verheve boogen,
(35) En kapiteelen, en het beeldwerk ryk van stant
En kunst, in ’t marmer hooft der gevelen geplant;
In beelden, die den top versieren, en van boven
Het oog slaen over ’t Y, de Zuiderzee, de hoven,
De lustwaranden, en kasteelen, elk om prijs,
(40) Door al de Diemermeer, des Aemstels paradys,
Verspreit, en tot vermaek in dreven afgeschooten:
Des Aemstels zilvren vliet, beploegt van sloepen, booten
En speeljacht, tochtschuit, kogge en ponten, en wat meer
Geen’ grooten stroom betrout, noch ongestuimig veer;
(45) Met al de dorpen en gebuurten, door de veenen
En rijke velden, voor ’t gezichte in ’t eind verdweenen:
Dat zelf verflaeuwende, het al beneên de kim
Ziet nederstruiklen, en verdwijnen als een schim.
Nu blinkt de heerlijkheit der kerken ons in d’oogen.
(50) Dan hout de ruime kreits der stede ons opgetogen,
En schijnt van hier maer een paleis, een hooftgebou,
’t Geen oorlogsonweêr, vier noch outheit sloopen zou.
        Hy beschrijft Sardam.
    Sardam, ter rechterhand des ringdijks afgeweeken,
Braeut vast de kielen, die de kruin ten hemel steeken,
(55) Haer armen aen de lucht verheffen, als uit lust,
Om Amsterdam, zoo preutsch en heerlijk uitgerust,
Niet meer van verre, maer aen ’t voorhooft zyner paelen
Te zien, en speelen in den scheepshof van de * Waelen,
* De Waelen zyn tot Amsterdam afgezonderde plaetsen, daer de schepen leggen.
[p. 103]
Met voorraet opgepropt van schepen kleen en groot,
(60) Te zenden op hun tyt, rondom de werreltkloot.
        De Zaen en de bleeckeryen van Oost en West Zaenen.
Hier mengt de traege Zaen zyn vlietnat met de baren
Van ’t Y, in ruimer wedde en boezem uitgevaeren,
De breede scheepswerf en den boog van ’t vlek voorby,
En voert de frisschen geur der linnebleekery
(65) En weiden, Oost en West bekroonende de zoomen
Van ’t reine waschbad, en blanketsel zyner stroomen:
Nu menigmael, gelijk een’ zoomerdaeu, gespreit
Op ’t kostlijk lynwaet, in den bleekhof uitgeleit,
En door het zonnevier, dat alles plag te roosten,
(70) En geel te tanen, als haer fakkel, uit het oosten
Opklimmende, den Kreeft ontsteekt, en dollen Hond,
En blakert vee en mensch uit zyn’ verbranden mond,
Geloutert, met een zacht en blank sieraet beschonken,
Daer koninginnen in haer staetsie zelf mê pronken:
(75) Daer Venus haere koets en ledekant mê spreit,
Wanneerze Mars den toom van zyne dartelheit
Volkomen viert; of, in het paviljoen van elzen
En vrolijke akoleie, Adonis pleeg t’omhelzen.
        Aenspraek aen de Zaen.
    O zilvre Zaen, zoo dier aen ’t zomer zonnelicht,
(80) Op uwen wenk gereet, gehouden en verplicht.
Die Febus dwingt, en ’t gout van zyne zonnestraelen
Met andre werking op uw boorden neêr te daelen;
En daer hy ’t alles met een donker masker dekt,
Hier ’t af te lichten, en het aengezicht, bruin bevlekt,
(85) Weêr op te helderen en luister by te zetten,
Terwyl gy ’t zuiver wascht en leenigt met blanketten.
Waer ’t uwe beekmaegd, en den knapen meê gegont
Dus ’t hooft te huldigen van bruine Rozemont,
Met ryk Moerellebloet de leden overstreken,
(90) Ik zag uw vlietkruik leg, de webben van uw bleeken
Gevaegt, een werrelt van Jongvrouwen, zy aen zy,
De blankheit wachten op uw maegdenbleekery.
[p. 104]
        Verschooning over deze uitweidinge.
    Maer d’Ystroom schijnt het zich te belgen, dat wy weiden,
En niet aen eene reex alleen zyn lof verbreiden.
(95) Wy streven dan recht door, en eere ik andre vloên,
’t Is tot zyn schildery maer lystwerk en festoen.
        Beschryving van den Ystroom.
    Het Y komt uit de borst der Zuiderzee gevlooten,
En valt in ’t Wykermeer. van daer te rug geschooten,
Begroet het Sparrendam; en, moedig op zyne eer,
(100) Ontfangt de golven van het Haerlemmermeer,
Dien strengen waterwolf, die met verwoede tanden
Zyn eigen moeder schend en scheurt haer ingewanden,
En mengt zich met den vorst des Aemstels hand aen hand,
Tot weêr de Zuiderzee hem welkoomt aen zijn strand.
    (105) Maer zulk een lange streek heeft haer vermaekelijkheden!
Eer d’YGod uit zyn kil te Beverwyk gereeden,
Te rugge keert, draeit hy zyn oogen aen geen’ kant,
Of heeft verandring van gezichten. hier is ’t land
Bezait met koren, en versiert met boompluimaedjen.
(110) Daer rijzen hofwarande en vruchtbre lustbosschaedjen,
Gins straelt de duinbeek met een ader van kristal
Door helm en santorye in ’t boomgaertrijke dal.
Nu weent hy op ’t gezicht der afgestormde slooten:
Die hy voorhenen ’t hooft zagh aen de wolken stooten:
(115) ’t Geweldig Merestein en Banjaert, wyd ontzien,
Vryslooten van beroemde oudhollandsche Edelliên,
Door vier en zwaerd vernielt, met toorens en rondeelen
Te gronde weggerukt, in ’t barnen der krakkeelen:
Het stamhuis van Heer Lem, de wyk van Kermerland;
(120) Een wonder van die eeuw, om zyn gebied en stant,
Nu deerelijk getrapt, gerekt uit al zyn leden,
En ’t grof gebeente met het kouter doorgesneden:
’t Huis Heemskerk, erfgebied van ’t adelijk geslaght,
En Brederoe verwoest, toen ’t gansche land, verkraght
(125) Van burgeroorlog, al de maght der baenderheeren,
En Edelen in ’t velt elkandre zagh braveeren,
[p. 105]
Den stamboom snoeien der geslachten, en den zoon
De moeder vliegen in haer graeffelijke kroon.
Hy ziet de werrelt aen gelijk de speeltoneelen,
(130) Daer Alexander trots den hooftmonarch komt speelen,
Den blixem slingren, en van hoogmoet zwelt om ’t hooft,
En onverwacht, van ryk en leven wort berooft.
Het hoog toneel dat flus met marmre hof kolommen,
Op ’t schuiven der gordyne, zoo moedig voort quam brommen,
(135) Verwisselt schielijk van dat dartel aengezicht.
Een bystre nachtstroom dooft het bloedig fakkellight.
De pylers schudden, en de zaelgewelven kraeken,
Als Samsons Dagons kerk in puin stort met haer daeken,
Den Vorsten, grootscher op het schimpfeest uitgerust,
(140) De schenkels kneust en stampt, en zynen wraekgloet blust
In eenen bloetstroom van geplette Filisteenen.
Elize ziet de zon haer’s levens dootgescheenen,
En van de kim gerolt in ’t midden van haer pracht;
Zoo dra * Astrates, daer haer kroon en trou op wacht,
(145) In weêrwil van zyn min, uit wreeden plicht en wetten,
Moet lyden datmen haer de voeten dwars durf zetten,
Haer bonze uit Tyrus troon, en zien, in die hy mint,
Zyn ’s vaders moorderes, die ’t bloedig ryxbewint
Veroverde met zyn’ geslachtboom uit te roeien.
        * Een Treurspel van den Heer Diedrik Buisero,
                Heer van Heeraertsheininge, &c.
(150) Niet anders zagh de vorst van ’t Y de maght besnoeien
Van baenderyen en doorlughten adeldom,
Die schielijk storte, en meer dan hondert jaeren klom.
    Dan wenscht hy, om niet meer tot zyn verdriet t’aenschouwen
’t Rampzaelig overschot van zoo veel hooftgebouwen,
(155) Met zyne hoorens in te booren door het zant,
Te wassen met zyn’ vloed die schandvlek van het land,
En ’t allersmalste deel van Holland door te knaegen,
Om vry in volle zee te streeven op zyn’ waegen,
[p. 106]
        De Ystroomgod wort van het Sparen begroet,
    Het Sparen groet den god, als hy langs Haerlem streeft.
(160) Hy kust zyn’ bontgenoot nu vreedzaem en beleeft,
En d’oude wrok is lang vergeeten en verbannen,
Toen Haerlem, met de maght des Kermers aengespannen,
De hutten, schaers verdeelt in ’t groeiende Amsterdam,
Tot puin verwoeste, en zette al ’t land in lichte vlam.
        en herdenkt met vreugd de dapperheit der Haerlemmeren
            voor Damiaten.
(165) Nu wil hy zich alleen de brave heldendaeden
Erinneren, hy kan zyn lusten niet verzaden
Wanneer hy zich verbeelt, hoe ’t Sparen, trots van moet,
De zaeg klinkt voor den boeg, en barstende in den vloed,
Ten bitteren verwyt der kristnen uitgelaeten,
(170) De haevenketen scheurt van ’t machtig Damiaten,
Streeft over schaekels en den draeiboom van den Nijl.
Gelijk Hippolyte met d’Amazoonsche bijl
Den snellen Thermodon, gewelft met marmervloeren,
Plag op te bijten, en haer leger door te voeren.
(175) Aldus hangt Haerlem noch het graefelijk geweer
In ’t midden van ’t gestrant, tot onverwelkbare eer.
        Haerlem is vermaert door de vinding der drukkunst.
    Geen minder glory heeft de drukkunst haer gegeven,
Toen Koster, wandelende in breede beukedreven,
De lettervormen sneed, in ’t zachte beukenhout,
(180) En vond de wetenschap, die ’t alles voed en bout,
Dat letterhelden, lang verstorven en verslonden
Door ongenaê des tyts, doorluchtigh ondervonden,
Die, als hun graefkruik barst in scherven, en de wind
De stuivende asch verstroit, noch leven, en bemint,
(185) In volgende eeuwen, op des naneefs dankbre tongen,
En pennen zweven, van gewelt noch graf gedwongen.
        Lof der zelve.
    ô Drukkunst! die alleen de wysheit, in den nood
Van schipbreuk hebt gered, geherbergt in uw’ schoot,
Geveiligt voor den storm der woestheit en barbaren,
(190) Nu reets met onbescheit haer in de kroon gevaeren,
Wat blijft de werrelt aen uw’ nutten vond verplicht.
Gy leerde Ovidius herleven in zyn dicht,
[p. 107]
Na ’s mans elende, alleen niet by den Geet verbannen,
Den straffen klaeu ontrukt der Poëzytierannen,
(195) En mooglijk noch gedoemt ter erfvergetelheit
Had niet uw milde hand het overal verspreit.
        De vermaertheit der drukkerye is door de Heeren Blaeuwen
            in den hoogsten top verheven.
    Maer heeft de Faem den lof van koster wyt verheven,
Zy loof de Blaeuwen nu, die, heerlijker dan * Steven
En Aldus, en Plantijn, de kunst der drukkery
            * De Stephani tot Parys, Aldus tot Venetien, en Plantijn tot Antwerpen,
                    zyn door gansch Europe om hun sierlijken druk befaemt.
(200) Volmaeken, zetten haer een kracht en leven by,
En nemen ’t aerdrijk in door letterregementen,
Wanneer zy Atlas met den kloot des hemels prenten
En hemelgordels, en den Dierenriem gelaên;
En daer hy ’t aertrijk met zyn groote komt beslaen,
(205) Zyn grove voeten zet op twee paer werreltdeelen,
Begreepen* in een ry van veertien boekjuweelen;
Een werkstuk, uitgewrocht door ’t kunstig a Negental*
Der Zanggodinnen, ’t geen de tyt verduuren zal;
            a De drukparssen van de Ed: Heeren Blaeuwen worden genaemt
                    nae de negen Zanggodinnen.
’t Geen ’t Y, en aenzien van de vrye Nederlanden,
(210) Verheerlijkt, en bazuint haer lof op alle stranden.
        Het Y ziet ook het huis ter hart, en de Waterlandsche dorpen.
    Het Huis ter Hart, de stoel des Heemraeds van den Ryn,
Houd meê den Ystroom op, wanneer hy, zyne lyn
Vervolgende rondom den oever van zyn stroomen,
Zoo prachtig met een lijst van Dorpen ziet bezoomen.
        En aen de Zuiderzeekant Edam en Hooren.
    (215) De zuiderzeekant toont ten westen, in ’t verschiet,
Edam, en Hooren, het Noordhollantsch hooftgebied,
De ryke zuivelmarkt, die Nederlant kan aezen
Met voedzaem dischbanket van vette Edammer kaezen,
En ziet met vrolijkheit de trage Beemsterkoe
(220) In malsche klaver treên tot aen den kossem toe,
Het dartel Vroonlandsch kalf, met vet op ’t lyf gegooten,
Het vroeggras scheeren, hier zoo dartel opgeschooten
[p. 108]
Uit Vroonens edel graf, bestroomt van burgerbloet,
De hartâer ingetrapt met ongestuimen voet,
(225) En, om ’t verbryzlen van plakkaeten en verbonden,
Door ’t Graeflijk vier verbrant, en ’t schoone hooft geschonden.
        Ten Oosten der zelve het slot te Muiden, vermaert door
            de doot van Graef Floris,
    Maer aen den oosterkant verheft zich ’t Muiderslot,
Befaemt door Floris doot, hier van zyn kroon geknot,
Toen Velzen, zoet op wraek, met zyne vloekgenooten,
(230) Den Graef, zyn wettig Vorst, den dolk in ’t hart dorst stooten.
En Goiland verwen met het bloet van zynen Heer,
Dat wraek riep, daegende heel Holland in ’t geweer.
Toen Woerden en Renesse en andre wraekverwanten,
Op ’t hooge Kroonenburg vergeefsch hun standert planten;
(235) Alsamen jammerlijk gesneuvelt in ellend.
Zoo valt hy in zyn straf, die ’t recht der Vorsten schent.
        en de geleerde werken van den Drost Hooft.
    Maer ’t Hooft, dat, uitgeleert in staethistoryschriften,
Zoo net de waerheit wist van loogentael te schiften,
De duitsche Tacitus* en deftige Lukaen,
(240) Die menigmael de Vecht met zyn gedicht hielt staen,
En ’t Y, wel meer gewoon in ’t zeeperk uit te springen,
Omhoog getogen op zyn zielberoerend zingen,
Heeft d’eer van ’t waterslot vereeuwigt door zyn geest.
Het zy hy, schoeiende op een Sofokleeschen leest,
(245) De wraek van Velzen zingt en Batoos ongelukken;
Het zy ’t hem luste op ’t land het veltgewasch te plukken,
Granidaes drooge borst te laven, uit een bron
Door ’t boschtapyt bedekt, voor steeken van de zon,
En in zyn moedertael de Poëzy te bouwen,
(250) Die met haer eige schoonte en pennen stant kan houwen.
        Gelijk het nu hoovaerdigh is op ’t gebiet van Vlooswyk.
    De brave Vlooswijk zwicht dien grooten voorzaet niet:
En Goiland eert zyn wys en rekkelijk gebiet:
Terwyl hy moedig volgt de loffelijke stappen
Zyn ’s Vaders, afgeslooft in Burgermeesterschappen,
(255) Ten dienst van Amsterdam, Europaes kooptooneel.
De zuiderzee ontfangt de Vecht met open keel.
[p. 109]
De ziel van Hooft eet mann’ met haere hemelsche ooren,
Als Papekop den klank van haer gedicht laet hooren,
En steekt de treurtrompet met zyn’ geleerden mond,
(260) Die ’t hart verrukt van d’aerde, en lieflijk d’ooren wont.
Zoo hoortmen Filomel, wanneer de zon in ’t daegen
De vochte kimmen droogt op haeren Lentewagen,
Haar eigen treurspel met een goddelijk geschal,
En Tereus zusterkracht door ’t omgelegen dal
(265) En bergh uitschateren, dan krygt de boomgaert tongen.
    Wort van den Drossaert eens myn stroomliet opgezongen,
Dan steekt zyn zanggodin, hoe nederig van trant,
De borst vooruit, gelijk een zwaen, die, aen den kant
Des Aemstelvliets, gewoon in stillen stroom te baden,
(270) Zo drae hy wort genood in wyder zogh te waeden,
Zich zelven vleit, en, eer hy ’t roeien durft bestaen,
De wieken klapt, als was hy ruimer ingegaen:
Dat schynt myn dicht niet laeg langs d’aerde neêr te daelen;
Als kruipende kamil; maer buiten zyne paelen
(275) Verheven; ’t hooft om hoog te beuren in het licht,
En in de zon te zien met onverdraeit gezicht.
        Men zegt dat hier een meermin verscheen in ouden tyt.
    Het vond van outs geloove, en uit de landkronyken
Der Goiers, zou misschien noch elk de waerheit blyken,
Indien de zeissen van den tyt en oorlogsbrant
(280) Het niet had afgemaeit: hoe aen den Muiderkant,
Daer ’t hooge zeekasteel bespoelt wort van de baren,
Een schoone zeemeermin, met ongevlochten haeren,
Vast golvende op haer’ rug, gelijk een stille zee
Van goutdraet, uit den gront opborrelde aen deez’ ree.
(285) Zy was een Heroutin, hier van Neptuin gezonden.
En kostelijk karkant was om den hals gebonden
Met witte paerlen van schelvisoogen, net
En geestig geschakert. de sluier hechtze met
Een paerlemoederhaek op ’t schouderblad na boven.
(290) Aen d’ooren wapperden, om geestiger te hooven,
[p. 110]
Twee Esmerouden, met een groene strael van vier,
Zy volgde met haer keel de klanken van een lier,
Uit bischbeen opgemaekt. nu kon zy lieflijk daelen:
Dan scheenze, als in een’ rei doorluchte kerkkoraelen.
(295) Alleen den Bovenzang te houden, dat die toon
Door trans en daken klonk, en ’t zangkoor zyne kroon
        En zong
Gewillig overgaf: * Een ander magh beklijven,
* Een oud vaersje gaet nog in zwang:Muiden zal Muiden blijven.
Muiden zal niet beklyven.
Maer ’t nedrig Muiden zal voor eeuwigh Muiden blijven.
Een Groote wasdom blijft alleen aen ’t Y verpant,
(300) En Amsterdam, eens milt te zeegnen door zyn hand.
        Daer het Y en Goy naer luisteren.
    Dus zongze, en schoon het Goy dit scheen aen ’t hart te raeken,
Noch luisterde ’t om niet te steuren dit vermaeken.
Het Y hielt altemael zyn golven streng in tucht.
Het heesche strant wiert stom. men hoorde geen gerucht.
        Zy speelt den Ystroomgod* eenen eeuwigen lof en grooten staet.
    (305) Nu hief zy weder aen! gy zult my speelen hooren
’t Geen in den breeden raet der goden leit beschooren.
Het wankelbaer geval, ’t geen met een’ dartlen voet
Op ’t hert der ryken trapt, de staeten ommewroet,
En alle banden plag t’ontrennen op zyn vleugelen
(310) Wort eens de wiek gefnuikt,* en voelt zyn wulpscheit teugelen
Het heeft een eeuwige eer den Ystroom toegestaen:
Hoewel het overal* de wisselbaere maen
Gelijk is, die zoo licht haer hoorens kan veranderen.
Nu dreigenze van ver, dan sluitenze in elkanderen
(315) En geven daegelijks de maen een ander oog;
Die sluit een’ ronden ring, en flus een’ halven boog:
Dan, met een teering om het flaeuwe hart geslagen,
Verdwijntze, en smelt als voor het vier van Febus wagen.
Fortuin belooft het Y een vriendelijk gelaet,
(320) En onverdeelde gonst. Wat hangt dien stroom een staet
En glory over ’t hooft! wat zal hy zyne baren
Befaemt zien boven ’t perk van Herkules pilaeren!
[p. 111]
Wanneer de boukunst, ’t hooft opsteekende aen zyn’ kant,
Een nieuwe werrelt schept van kielen, die gemant
(325) Met watervorsten, stout het zeeperk uitgestooven,
Alom het ziedend schuim der blaeuwe golven klooven,
En gy, ô Aemstel, die met kabbelende vloed*
Zyn kruk stoffeert, en dien doorluchten* broeder groet,
Hoe diep is ’t u gegunt in zyn geluk te deelen!
(330) Hoe moedig zal uw vliet langs ryke graften speelen,
Als eens de Hooftstad, hier te stichten aen zyn wal,
Het merk van uwen naem op ’t voorhooft voeren zal.
        Door d’aenwas van een maghtige Stad, aen zynen stroom te bouwen.
    ’k Zie reets dien gouden tyt met wyde schreeden komen,
Dat een geweldig bosch van omgekeerde boomen,
(335) Zoo diep de wortels neêr zal schieten in ’t moeras,
Als ’t met zyn torens hoog tot aen des hemels as
Staet op te vaeren, ’t geen verheerlijkt, allen ryken,
En koningsteden zelf de boukroon af zal stryken.
Dan giet de Koopfortuin en Welvaert, milt van hand,
(340) Haer ryke zegeninge u toe van allen kant.
Gelijk ’t rievierendom uit allerlei gewesten
Zyn daelend stroomnat geeft den Oceaen te besten,
Zoo drae het bergsneeu, nu gesmolten in de zon,
Ten bergkruin afbruischt, zwelt en overgaept zyn bron.
        Deze zal een wyk verstrekken voor onderdrukten en vremdelingen.
(345) Dan strektge, ô Stad, zo trots te bouwen op twee stroomen,
Een wyk, voor die gedrukt verleegen tot u komen,
Een herberg zoeken in het nypen van den nood.
Gy zultze koestren en ontfangen in uw’ schoot;
En meermaels afgebrant, geplondert en vertreeden,
(350) Verrijzen uit uw asch met schooner stal van leeden.
Tot op ’t gehengen van den Zeemonarch, het Y,
Aen myn orakelzang en diepe profecy
Gedachtig, u gebiet zyn’ breeden vloed te bouwen;
        Door de scheepsvaerd haere paelen uitbreiden.
En op een zeilend vlot uw leven en betrouwen
(355) In wilde zee, getroost dat Nereus dit bestemt.
Wat wondren zultge zien, wanneerge uitheemsch en vremt
[p. 112]
Een andre werrelt zoekt door onbekende plassen,
En zonder graedboog en de lely der kompassen
Den werrelt gordel snyt, en werpt met ryken buit,
(360) Voor ’t zwaere paelwerk van uw’ stroom, het anker uit,
Dan moetge leeren de gestarnten onderscheien,
Die veilig by den nacht uw vloot in zee geleien,
Of licht bedriegen op de zorgelijke plas.
De wreede Beeren, dicht aen ’s hemels uiterste as.
(365) De Paeu, die haeren staert wyt uitspryt in het Zuien.
Orion, zwart om ’t hooft gezwollen van de buien.
De Boer Arktofilax, die met zyn zwaere leên
Het wed der zee beroert, wanneer hy moe gereên,
Op zyn besneeude sleede, al hygende af komt treeden,
(370) En weêr met stormen dreigt, ten wolken ingereden.
Ook zultge letten op het vreesselijk Serpent,
Dat, als een breede strael van vier, zich krult en went
In ’t Noorden, als gy ’t ziet van blaeuwen zwavel gloeien,
Hael in de schoot, ’t zeil neêr. Een nachtstorm aen het loeien
(375) Steekt van de Noordpool op, en mengt de zee en lucht.
De Regenstarren, bleek en kout van waterzucht,
Staen op den norssen kop des Hemelstiers te grimmen.
Maer als de Pleiades beginnen op te klimmen,
En snoeren ’t haer met gout, of Pollux uit zyn’ trans,
(380) Of Kastor ’t water kust met tintelende glans,
Dan zal de Dolfijn zich niet kronkelen in bochten,
Noch ’t pekel schuimen van omtuimlende gedrochten.
De zeeman zet gerust dan alle zeilen by,
En troost zich met de gunst der winden en ’t gety.
(385) Dus staen uw borgerye en gilden aen te groeien.
        De geweten dwang de voet lichten.
Gy zult gewetendwang en tieranny besnoeien,
De vryheyt voor blaezoen omvoeren in uw’ schild,
En teugelen, al wat te reukeloos en wilt
Durf steken naer die kroon; dus leert gy ’t volk bestieren,
(390) Met naer den eisch den toom te korten en te vieren,
[p. 113]
O koopjuweel! want in den ring van Nederlant
Noemt u myn zanggodin met recht een diamant.
        En viermael uitgeleit worden, en moedig in alle rampen,
            het uitharden ter zee tegen Spanje, Portugael
    Maer eer gy vierwerf zult uw oude wallen sloopen,
(Want zulk een’ wasdom laet u ’t noodloot toe te hoopen)
(395) En springen verder uit, moet menige oorlogsvlaeg
Afstuiten op uw borst: nu zal de goude Taeg
U vaeren in den schild, en d’Iber met zyn Kraeken,
Begort van vier en vlam, als Kolchis toverdraeken,
Uw stranden dreigen, tot een Jazon, trots van moet,
(400) Den stroom van Gibraltar verf met het Spaensche bloet,
De waterslang verniele en wreede roofharpye,
Met zynen donder schokk’ de kust van Barbarye,
En slae Toledo met een dootschrik voor het hooft.
        En Engelant.
Nu heeft de Teems zich zelfs de waterkrans belooft,
(405) En hecht van Doever en zyn’ krytberg, te vermeten,
Op Schevelingen den metaelen waterketen.
Hoe is ’t? ik voelme ’t bloet ontroeren, en ’t geluit
Bezwijken in myn keel, maer neen! het moet’er uit.
Wat zultge hooren, ô doorluchte waterlingen!
(410) Als weêr Kartage en Rome elkander hier bespringen.
Op Ystroomgod. beman uw vlooten, voort in zee.
De vyand blixemt vast afgryslijk op uw ree.
Ruk aen. de Vriesche Leeu, de Maes en Zeeusche baren,
Uw bontgenooten zyn bereit hem in te vaeren.
        Beschrijving van een zeeslagh.
    (415) Daer dondert zee en strant. ik zie ’t, zy rukken voort.
Kanonnen, zwanger van salpeter, vier en moort,
Aen ’t baldren in een’ storm; de blixemgloet, geschooten
Uit monden van metael, drijft dolle donderklooten
Door buik en ribben van de kielen, scheurt en ryt,
(420) En steekt het water aen. de korst der stranden splijt,
De strandduin davert, als de losgeborste zwavel
Het marmer schokt in zee tot op des afgronts navel.
De buskruitrook bedwelmt de zonne, die het bloet
In d’oogen spat. men ziet hier niet dan vier en gloet.
[p. 114]
(425) Een schriklijk krijgsmuzyk van trommels, zeetrompetten,
En scheepsklaroenen, en kortouwen en musketten,
Wort met een’ naeren toon en heeschen kreet verzelt
Van stervenden, gewont, geblaekert, neêrgevelt,
En ’t kleed van ’t lyf gezengt, en in de lucht gevaeren,
(430) Zoo drae de scheepsmyn springt, weêr plompende in de baren,
Half levende, en verminkt, en nu in deeze ellend
Te spaê vervloekende het oorlogselement.
        en den oorlogh in de Zont.
    Stae vast: u staet noch meer t’onworstlen. ’t zal gebeuren
Dat eens de Zont, met toegebonsde waterdeuren
(435) Aen ’t pruilen in zyn kil, uw vloot zyn’stroom ontzegt;
Dan moet de zeekortouw weêr pleiten voor uw recht.
Het Deensche Zeelant, en de Zontsluis, opgebroken,
Getuigen ofge uw eer manhaftig hebt gewroken.
’k Hoor d’onderdrukte Belt, belegert op zyn’ grond,
(440) En d’armen op den rug gevleugelt door de Zont,
Uw machten, daer hy zucht, in zyn paleis beslooten,
Om bystant roepen. voort te water met uw vlooten.
Verlos den ryxstoel. red uw bontgenoot. ruk uit
De kramme en grendel die den waterdraeiboom sluit.
(445) De sleutel van kanon zet alle poorten open.
Dus moogt gy overal op d’overwinning hoopen,
En zien den lauwer der triomfe te gemoet,
Hoe fel een oorlogsstorm op uwe grenzen woed,
O Ystroomgod, zoo lang uw hooftstad het geweeten
(450) Den vryen teugel viert, en God, in ’t licht gezeeten
Op ’s hemels troon, alleen de straf der zielen laet,
Die, niet schoffeerende het lichaem van den staet,
Indien zy dwaelen, uit onnozelheit geweken
Van ’t rechte pad, den mond des lands noit wederspreeken.
(455) Zoo lang gerechtigheit de hand slae aen het roer
Der stede, en in ’t gericht den gouden septer voer’,
En Eendracht haer verbind met haere bontgenooten,
Is alle maght te zwak haer grootheit om te stooten.
[p. 115]
        Zy spelt, wat de Stad te lande zal hebben uit te staen.
    Maer och! wat heeft uw stad niet uit te staen te land’,
(460) Als zy allengs begint te groeien aen uw strand!
En gy, ô Muiderslot, wat zultge van uw’ tooren
En prachtig burgtkanteel gekerm en jammer hooren!
Hoe deerlijk zal de Vecht, met bloetkoraalen root
Besprenkelt en geverft, beschreien zynen noot:
        ’t geheele land word, als een andre Andromeda,
            de handen gebonden, en den moetwil ten proi
            overgegeeven.
(465) Wen ’s lands Andromeda*, geklonken met een’ keeten
Aen barren rots, en voor het ongediert gesmeeten
Ten roof en schouspel, met erbarmelijk gezucht,
Vergeefs de handen wenscht te steeken naer de lucht,
(Zy zyn geboeit) vergeefs haer naekte leên te dekken,
(470) Daer vast de kluisters haer gewricht en spieren rekken,
Zy, afgemartelt, en gedoodverft van den schrik,
De muil van ’t strandgedrocht verwacht alle oogenblik.
’t Is uit met haer, ten zy een Perseus, uitgekooren
Door ’t zeeorakel, tot haer hulp en troost gebooren,
(475) Die zyne pennen aen koom streeven, hare smart
Verlichte, en stoot zyn zwaert het monster in het hart.
Schep moet. gy moogt gerust op zulk een’ wachter slapen,
Die, onbezweeken, en geduurig in de wapen,
Zyn’ krijgsleeuw weiden laet in een Oranjen velt.
(480) Den fellen landdraek, die noch van venijnen zwelt,
De blaeuwe kam verheft, begint den staert te krollen,
Te schuifelen, en slaet van bloetdorst voort aen ’t hollen,
Zal hy met kracht de pan in klinken, onverzet,
En d’eerste Heiland zyn, die uwe paelen red.
    (485) De Staeten, en des lands gewettigde overheeden,
Op ’t bloetspoor van Tarquijn, de hoofden afgesneden,
Uit haeve en erf* geschopt, en ’t vaderland ontzeit,
Verrijzen weêr op ’s Mans vernuft en dapperheit.
De forsse Tuinleeuw, met vergifte tooverdranken
(490) In slaep getoovert, hoort van ver de wapenklanken;
Verrekt de spieren, slaet en slingert met den staert,
Schud zyne maenen, en, opspringende onvervaert,
[p. 116]
Rukt met de klaeuwen om verwaten moortschavotten,
Noch rookende van ’t bloet der trouste patriotten,
        En weder van de tieranny verlost door ’t beleit der
            Staeten, en Prinsen van Oranje.
(495) Staetmartelaeren, schelms met landverraet beticht.
Dan wort de tieranny de wreede voet gelicht,
De groote Welhem, door de keur en stem der Staeten,
Die nu ’t ondraglijk juk des dwingelands verlaeten,
De schoone Zevenstar, die met een heilig licht
(500) De Nederlanden noch zal straelen in ’t gezicht,
Ten veltheer ingewijt, dryft voor zyn leeuwsbannieren
’t Ontuchtigh roofgespuis van havikken en gieren,
Groothartig op de vlucht. maer duikt vry in uw bron,
O vlieten, en verbergt het aenschijn voor de zon,
(505) Die u, zelf toegedamt, uwe afgestormde steden
Zal toonen, binnen van de hongersnood bestreden,
Van buiten met den brant der burgermoordery,
En plondering gedreigt. dan gaetge zelf niet vry
Vermaekelijke Vecht. een weerwolf, tuk op loogen,
(510) En met een schaepevacht het lichaem overtogen,
Dreigt uwen schaepestal, betrouwende op zyn woort;
Hy rust niet, voor hy ’t al bloetdorstig heeft vermoort.
De lammers, veel gewoon te watren in uw vloeden,
Staen voor zyn tanden bloot; geen blaeten schut het woeden,
(515) En gy, t’onzacht gewekt door ’t vreeslijk moortgerucht,
Hebt niets tot haere hulp, als traenen en gezucht.
        De woedende hartogh van Alba.
    Wat krygt de stormbok werk! wat zalmen muuren rammen!
Wat steektmen steden aen met oorlogsblixemvlammen!
Hoe menig stroomgod zal, verkropt van burgerbloet,
(520) Opstuiven naer zyn bron met aerzelenden vloed?
Apollo zelf wil weêr, in zulk een vloek beladen,
Den dissel wenden, en met ongerukte raden
Te rugge spoên, als op Thyëstes moortbanket.
d’Onmenschlijke Alba mest zich woedend geil en vet,
(525) Hy slint den zuuren oegst des landmans met zyn tanden,
Slokt gansche steden in zyn gulzige ingewanden,
[p. 117]
En tapt den burger ’t bloet met zyne tranen af.
        Wort by een’ beer geleeken, die onder het verslinden,
            van eenen Leeu wert besprongen en voortgejaegt.
Gelijk een winterbeer, geborsten uit zyn graf,
En naere sneeuspelonk al grommende aen koomt stuiven,
(530) En grypt d’onnosle kudde en harders in zyn kluiven,
En knaegt en zuigt het merg uit schenkels en gebeent’:
Zyn wreetheit holt, en kreunt zich niet, wie dat’er weent,
Maer zoo een bergleeu, daer hy weid, en onverdrooten
Plast tot den buik in ’t bloet, hem komt op ’t lijf geschooten,
(535) Uit zynen schuilhoek, op den driesprongh, hem verrast,
Dan druipt hy bevend weg, en trekt, van vrees vermast,
Den staert van achtren in; de ruige borstels ryzen
Van dootschrik overend; hy zelf verloopt zyn spyzen,
En wenscht alleen nu ’t lyf te bergen in dien nood.
(540) Dus wil het Alba gaen, en alle die te snood
De vryheit kneevlen, en, opgroeiende in het woeden,
Den burger taisteren met Inquisitieroeden.
        Besluit van het gezangh: ende waerheit.
    Meer heeft de Waermont uit zyn koor my niet gespelt.
Maer gy, ô Vecht, die ’t Y zoo hoog ziet opgestelt,
(545) En zelf d’orakelkerk en waterwichelaeren
Hem kroonen tot een hooft der Nederlandsche baren.
Verheug u, en begroet dien grooten bloetverwant,
Wiens zegen ryklijk toe zal stroomen aen uw strand.
Hy neemt uw staet ter harte, en voor zyn bontgenooten
(550) Is zyne milde hand en schatkist noit gesloten.
    Hier zweeg de Poëters en waterprofetin.
Waer vlugtge, riep het Y, waer vlugtge, ô wichlaerin?
Och! keer die nooden af, die donkere onweêrvlagen;
Of zoo een bloetstorm tot ons onheil op moet dagen,
(555) Zalf onze wonden met de godlijke artzeny.
    Hy riep vergeefs. zy zonk nu neêr, om in den ry
Der vorsten, ’t werk van haer gezandschap te vermonden.
        ende waerheit.
    Gansch Neêrlant heeft hier nae al zuchtende bevonden,
Hoe die gedreigde orkaen van oorlog heeft gewoet;
(560) Toen zy haer vryheit op moest wegen tegen bloet.
[p. 118]
    Die rampen zyn voorby. maer in de dapperheeden,
Door wien dat groot gewelt zoo braef is doorgestreeden,
Heeft d’Ystroom meê zyn deel gelijk in ’s krijgsgevaer.
        De dapperheit van eenen vrybuiter, ’t Hoen genaemt,.
Het staet hem levend voor, hoe een vrybuitenaer,
(565) Gewoon langs zyne kust te plonderen en rooven,
Quam met een handvol volks ter dijkbresse ingestooven,
En nu geen Hoen geleek, maer Engelandsche haen,
Die scherpe spooren durft in ’s vyands spieren slaen.
Hy wacht een leeger af van meer dan hondert paerden,
(570) En werpt zich midden in de blixemende zwaerden;
Treed zoo veel dooden en gevaeren in ’t gezicht,
Als oorlogshelden, op een’ krijgstocht afgericht.
Noch houd hy de kornet begreepen, daerze kleeven
In ’t zuigend veen, en zich te spaê ter vlucht begeeven.
        Wort met den moet van Schanderberg vergeleken.
(575) Zoo stuite Schanderberg*, door Amurath getergt,
En wreeder Mahumet, in ’t woest Albaensch gebergt,
Met weinig oorlogsvolk, de dolle razernyen
Van Schïobargen, met Janissars en Spahijen:
Een leeger, stortende in zyn ryk met meer geweld
(580) En grooter menigte, als de sprinkhaen op het veld
In eenen droogen herfst. hy slaet hun in de lenden
Van achtren, keert het spits, d’aenhortende oorlogsbenden,
Door wanhoop aengevoert, en strydende op hun graf,
Van vooren trots op zyn’ bebloeden sabel af.
(585) Hier is geen uitkomst aen. de neêrgehouwe lijken
Beletten hun weêrzyds dien Herkules t’ontwyken.
        Lof van Bossu.
    En gy Bossu, al zagh de zuiderzee uw vloot
Verslagen, zult uw’ lof noch hooren na uw doot.
Ik wensche u op papier te schetsen naer het leven,
(590) Daer gy, lafhartig van uw oorlogsvolk begeven,
De waterleeuwen van Noordholland op uw’ schild
En yzre borst verwacht. wat wort’er bloet gespilt,
Hoe staet gy voor de mast! als waertg’er aen een’ keeten
Gebonden. elk is op den Amirael verbeeten.
[p. 119]
(595) Nu zetten op zyn vlagge al d’oorlogskoggen aen.
Noch houd hy ’t heel de nacht op zyne krijgshulk staen.
De norsse Voerman van den noorder Beerewagen,
Hoe styf van kou, vergat zyn traeg gespan te jaegen,
Om ’t eind der slag te zien van zyn bevrozen as.
(600) De zon verspreide nu haer straelen door het glas
Der Indiaensche zee, op ’t aengezicht der volken,
En schoof de nachtgordyn van ’t vochtig oog der wolken;
Toen d’onversufte helt, geëntert en belet,
Gelijk een boschzwyn, van het jachtgespan bezet,
(605) Vergeefs zich weerde, tot de middagh, aengeronnen,
Den oorlogsman eer zagh gevangen als verwonnen.
Och! hoe veel schooner blonk uw glory uit aen ’t Y,
Zoo gy, geen deelgenoot van Albaes tieranny,
Den Waterlander niet waert in den schild gevaeren
(610) Met handen, klam van bloet der Rotterdammenaeren!
Een wreetheit, die al d’eer verdonkert, boven dryft,
En uwen naem met bloet in ’s lands kronijken schrijft.
Zoo wischt een misdaet uit een’ reex van heldendaeden:
Men etst het ongelijk in koper, en op blaeden
(615) Van eeuwig parkement, en voed het als een wond’
In ’t hart: maer weldaet valt op een onvruchtbren grond,
Die wort als op een blad van water aengeschreven;
En teffens metten stroom in doode zee gedreven.
        d’Ygod de dwingelandye moede.
    Noch was ’t den Ygod niet genoeg der helden moet
(620) Te zien in zyn gebiet; hy zelf wil zynen vloed
Verdadigen, en, nu gedenkende aen de zangen
Der Zeesibil, zyn stad, die noch verstrikt blyft hangen
In ’t Spaensche net, het oog verlichten, om de zy
Te kiezen van Oranje, en leeniger voogdy.
(625) Hy walgde van ’t gezicht der raden, galgen, staeken,
En ’t vreesselyk geloei der stervenden in ’t blaeken
En branden. ’t doodsche strand en al de vogelwijk
Verstrekt een moorttoneel, gevult met lijk op lijk,
[p. 120]
De bloetraed brult gelijk een Tyger, die, gewrongen
(630) Door d’yzre tralie, en de ketenen ontsprongen,
Zyn tuchtheer aenschent, vult het huis met roof en moort:
Dan gaet d’onnosle wieg niet vry, hy slaet al voort,
En voed den wreeden dorst en honger met verslinden.
        Spreekt den Zuiderzeegod aen, en stelt hem den nood
            des lants voor oogen.
    Hy sprak in ’t worstlen van die donkere onweêrwinden,
(635) Verslaegen in ’t gemoet, den zuiderzeegod aen.
ô Vader, ’t is met u en mynen stroom gedaen.
De kroon van Amsterdam, aen ’t waggelen, zal vallen,
En wy, bedrukt het puin der omgewroete wallen
Aflekken van den grond, en lyden in ons hof
(640) Een’ stooker van ’t noordwest, vast kaatzend’ met het stof
Der hooftstad, ons ten trots. gy ziet aen alle kanten
Het land in oproer, en de maght der eedverwanten
Aen ’t groeien: yder zweert Bourgonjes standert af,
En offert aen Nassau den vrijen veltheerstaf.
(645) Noordholland heeft den toom lang in de nek gesmeeten,
En houd zyn vryheit vast. de Vlissinger, verbeeten
Op bloetplakkaeten en den brandtol, is nu moê
Te zwoegen onder ’t juk. noch wort de vette koe
Van Holland, bloet en vleesch ten jadders uitgemolken.
(650) En zou eens Amsterdam de kruin tot aen de wolken
Opsteeken, gantsch Europe, en Afrikaenschen Moor,
Japonner, en Javaen verstrekken een kantoor,
En zyne wisselbank geduurig aen zien groeien,
Met een gewenscht getijde, in ’t ebben en in ’t vloeien,
(655) Een zilverty, dat stroomt met baren klinkklaer gout:
Dan most het uit den dwang gereddert, eer die stout
Hier zynen zetel vest, terwyl het hart der heeren
En burgren twijffelt aen wat zyde ’t zich wil keeren,
En, als een onrust, door gewicht noch vêer gestuit,
(660) Vast wankelt, noit gerust noch zeker in besluit.
        en geeft hem raed omze af te keeren.
    Gy moet Enkhuizen, en de waterlandsche vlekken
Gebieden, met hun vloet tot op myn’ stroom te trekken,
[p. 121]
De Stad in d’oogen te braveeren om myn ryk.
Die wil ik flux den moed ontvonken, te gelijk
(665) Haer hulpe bieden, en verdrukken; en betoonen,
Dat wy met eigen keur haer vyanden verschoonen,
Op ’t punt, dat alles scheen gevallen in haer hand,
En in een toght vernielt de hoop van Waterland.
Dit wil den bontgenoot den moet in top verheffen,
(670) Den Amsterdammer als een donderkogel treffen,
Te rugge leeren zien, en toonen, dat een god
Zyn vryheit hanthaaft, en de Spaensche hoogmoet knot.
        die daer in bewillight.
    De Zeevorst, op de komst des Ygods afgestegen
Van zyne schulpkoets, toont zich vaerdig en genegen,
(675) En geeft zyn’ schoonzoon ’t woort. (want vader Oceaen
Had zelf hem tot die trou genood en aengeraên.)
        Verhael van de Noordhollandsche vloot,
Hy prest de vlooten op, die over Pampus streeven,
En dicht voor Amsterdam ten anker zich begeeven.
Nu stremt de blaesbalg van ’t Noordoosten, streng en guur,
(680) Al ’t water tot een vloer van ys, een dikke muur
Van marmer, en beklemt de schepen in de schotsen
Van ’t grondys, vast gegroeit als blinde waterrotsen,
Op een geschooven in den ysgang, met gedruis
En hol gemor: elk ziet bestorven naer zyn huis
(685) En kindren om, de doot begrimtze aen wederzyen:
Hier dreigt hun ’t stael den draet des levens af te snyen,
Daer steekt de winter op met hagel, ys en sneeu.
De Kreeft verstijft van kou. de felle Hemelleeu
Is grijs berijpt om ’t hooft. de zon, de koude ontweken,
(690) Vreest herwaerts aen ’t gezicht uit haer karros te steken.
Wat raet? de stad valt uit met vierwerk, brandgeweer
En pektoorts en harpuis, hier is geen uitkomst meer.
        die, in’t ys bezet op het Y, schielijk gesloopt wort,
            en uit het dreigende gevaer behouden.
    Maer d’Ygod zorgt voor u, hy zal het marmer sloopen,
En bonzen met zyn’ arm den breeden ysdam open.
(695) Ik hoor van ondren ’t ys vast bommen, ’k zie van ver
Hoe ’t splyt en dreunt, en staet bezaeit met star op star,
[p. 122]
Of eer een regenboog van starren, met koleuren
En straelen geschakeert. daer is het glas aen ’t scheuren,
En laet door d’open byt den Waterlander uit.
(700) Een springvloed zet hem voort, daer hy op Pampus stuit;
En mits hy ’t dreigement der Hooftstede is ontkomen,
Sluit dadelijk de bres der opgereeten stroomen.
    D’aenzienlijke Raed terwyl, en borgery
In ’t wonderwerk verstomt, beginnen aen d’een zy
(705) Te wankelen. men roept; de hemel is ons tegen;
Maer eermen zulk een heir van zielen kan bewegen,
Dien grooten oversprong te waegen, en van heer
Te wislen, draeit het werk noch jaeren hene en weêr.;
Eer ’t, uit den winkelhaek bewogen onder ’t draelen,
(710) Met open poorten ’t huis van Nassau in durft haelen.
    De scheepsboukunstenaer helpt dus het oorlogsvlot
Eerst aen ’t bewegen, viert weêrzijts het slagbed bot,
Daer ’t nu, aen ’t wiegen door gewelt van dommekrachten,
Vast op zyn rollen schokt: al d’ommestanders wachten
(715) Met smart dit draelen af, tot dat het, lang gesolt,
Geruimelt en geschrangt, met kracht voorover rolt,
En spoelt den mont in ’t Y, en scheurt het water open:
De ronde kimmen en rantsoenen zyn beloopen
Van schuim door zulk een’ slagh oprijzende uit den grond:
(720) Terwyl ’t nu aerdig strookt, en prijst des bouheers vond.
    De vryheit, t’Amsterdam zoo lang een tyd verschoven,
Stak eindelijk dus haer hooft met grooter aenzien boven.
    Gelijk de zonneblom, verslingert op ’t gezicht
Der zonne, moeder van het albezielend licht,
(725) Geduurig op ziet met zyne oogen van beneden,
Haer volgt, van daerze in ’t Oost ten wolken uitgereden,
In ’t root scharlaken praelt, tot daerze met een kroon
Van diamanten en karbonkels, uit haer’ troon
Getreên op d’avontkim, met eene mai van roozen,
(730) De blakende oogen dekt en wangen, die nu bloozen
[p. 123]
Van hitte, en gloeien door het floers der wolken heen.
        De Vryheit is het Palladium van Amsterdam.
    Zoo zet de Vrystad aen het Y, noit afgestreên,
De Vryheit op ’t altaer, ten trots der dwinglandyen,
Die dit * Palladium noch wenschen eens t’ontwijen.
        * Het beeld van Pallas, dat de Trojanen, en naderhant
            de Romeinen**bewaerden, als iets, waer aen door ’t
            nootloot de behoudenis des rijks was gebonden.
(735) Dat Godsbeeld, hier in ’t land, als een verborgen schat,
Ten hemel afgedaelt, een heiligdom, de stad
Zoo dier vertrout, beschermt de macht der Amstelaeren.
Die is het te gering hun eigen grond en baren
Te veiligen, zoo zy niet al den oceaen
(740) Ontsluiten, weigerende in vreemden dienst te staen.
        d’Amsterdammers de zee geschuimt hebbende,
            steeken den bezem op de mast.
    Toen ’t Oosten, ziende allengs de schat van Holland groeien,
Verradelijk bestont haer scheepvaert te besnoeien,
Beslaet in Pomeren en Pruissen, Zont en Belt,
De koorenvloot van ’t Y, en rooftze met gewelt:
(745) Dorst Amsterdam (hoe klein’t zich toonde voor twee eeuwen.)
Zich met meer koggen, dan gantsch Holland met de Zeeuwen
Te samen rukte, in zee begeeven, en het strand
Der roovers plonderen, hun vlotten in den brand
Vernielen, en gekeert met zege, en trots gewroken,
(750) Heeft op het hoog toppet den bezem opgestooken,
Als die de ruime zee, van schuimers lang geplaegt,
Nu zag door haren moet geveiligt en gevaegt.
    ’t Heeft sedert menigmael, eer ’t zulk een’ milde zegen
En rijkdom door de hand des hemels heeft verkregen,
(755) In ’t oorlogsvier de proef en loutring uitgestaen.
Nu dwingt het Barbarye, en Hagars halve maen:
Dan slaet de waterleeu, al brullende opgeschoten,
Zyn klaeuwen reis op reis in Londens oorlogsvlooten.
En ’t Y bezwykt met zyn drie kruissen, voor geen maght
(760) Van zoo veel kroonen, in dien storm te veld gebraght.
Ik zwijg, hoe ver het met zyn vlooten door durft dringen,
In andre werrelden den Indiaen bespringen,
[p. 124]
En Tarter en Sinees, en wie, verhit op buit,
Met Oorlogsjonk en Praeu op ’t water rooft en ruit,
(765) Braveeren, en de vlagh voor Holland leeren strijken,
En draeien op den duim d’oostindiaensche rijken.
    Zoo mannelijk een reex van Oorlogsdaden kroont
Myn’ vloet met eeuwige eer. de koopvaerdye loont
Hem rijkelijk met haer winst. elk schenkt hem hare gaven,
(770) En rust in zynen schoot als een gewenschte haven.
        De grootste lof van den Ystroom is, Amsterdam aen
            zynen vloed te hebben.
    Maer ’t geen oneindlijk meer zyn’ grooten naem trompet,
Is Amsterdam, zoo breet langs zyne kust gezet,
Daer Y en Amstelstroom, geklemt in nauwer bochten,
Met hondert aderen om stryt de Stad bevochten
(775) En laven, met hun versch en vlietend stroomkristal.
        Veneedje trouwt de zee.
Veneedje trouwe vry, om ’t jaer, het zeegeval
Met ’s Hertogs ring, wen hy, op ’t prachtigste uitgestreeken,
Op* ’t feest der Hemelvaert, die werpt in zee, ten teeken
Van ’t eeuwigh echtverbond, met Tethys aengegaen:
(780) Dan steek’ het Wapenhuis Sint Markus oorlogsvaen
Te trotser uit, en mann’ geleien, galeassen
En krijgsfeloeken, om de Turken te verrassen,
En hael’ de zeeslag van Lepante weêr in top.
Wy heffen met meer recht den waterstander op:
(785) Want Amsterdam verbont noit waetren met geschenken.
De Zeegoôn vliegen zelf gewilligh van haer wenken,
En trekken gunstigh met de Stad een zelve lyn.
ô Heerlijk kooppaleis, hoe lust’ hetme in dees schyn,
Verslingert op uw schoonte en keur van ryke gaven,
(790) Met heerelijker trant den zangberg op te draven,
Zoo niet myn zangheldin, nu met een laeger toon
Een waterlucht gedient, ontzagh naer zulk een kroon
Te steeken, die alleen vergunt aen fenixpennen,
Gewoon met vluggen zwier de steilten op te rennen,
(795) My d’oogen met haer’ glans en weêrlicht slegs verblind?
Noch is de knoop zoo nau, die u aen ’t Y verbind,
[p. 125]
Dat ik my niet onthou, al schijnt het buiten reden,
Ook menigmael in uw waranden in te treeden.
Of zou myn stroomgedicht wel aerden naer den stroom,
(800) En luistren op zyn’ trant te minder naer den toom?
    Met welk een recht mag ’t Y op zulk een Hooftstad pratten,
De ware stapel van al ’s werrelts koopmanschatten.
Hoe lustig weid het oog der vreemden, aen zyn’ kant,
In zulk een’ ryken beemd van huizen, hier geplant,
(805) En in den grond zoo diep gewortelt, als hun kroonen
Ten hemel ryzen, en een marmerrots vertoonen.
        Het Y zet wederom het grootste sieraet aen Amsterdam by
            met zulk een bosch van scheepen en vlaggen.
    Geen min sieraet zet weêr de ruime vaert van ’t Y,
Als in vergelding, ’t Hooft der watersteden by:
Het zy men zich vergaepe aen zoo veel lange ryen
(810) Van havenpaelen, die bequame havens snyen
En deelen, elk een plaets vergunnen naer zyn soort,
En even vol rondom met schepen zyn geboort.
De Noordsche handelaer heeft hier zyn plaets verkooren,
Daer, die de wilde kust uitplundert van haer Mooren.
(815) Gins, die noch ruiken naer de geurige Levant.
Hier zietmen laeden, daer weêr lossen, al het strand
En ’t water grimmelt van matroozen, vreemdelingen
En koopliên, die hier uit alle oorden samendringen.
Het zy men schemere op den schoonen regenboog
(820) Der zyde vlaggen, zoo wellustig voor het oog,
Zoo dartel uitgespreit, de goude paeuwevêeren
Niet ongelijk, wanneer de pau aen ’t triomferen
Met opgesteeken borst hoogmoedig prijkt en draeit,
En d’oogen toont, in ’t velt van haren staert gezaeit:
    (825) Of eer komt met een schat van diamanten pronken,
Weêrlichtende in de zon met tintelende vonken,
En duizent kleuren, weêr opgloeiende en vergaan,
En domlende ondereen. hoe vrolijk zaegtge ’t aen,
ô Y stroomgod! hoe trots spanseerden uwe stroomen,
(830) Toen Holland, van den Teems met zege weêr gekomen,
[p. 126]
Uw’ vloed bedekte met een gloeiende paviljoen
Van wimpels, geschakeert tot een triomffestoen,
Verlicht door duizenden van vieren, langs de stangen,
En marssen vast gehecht; terwyl kortouw en slangen
(835) Matroos verquikten met hun dreunende muzyk.
        De menigte van afvaerende en aenkomende reizenaeren.
    Wanneer de zonnekloot, vermoeit zoo lang te prijk
Aen ’s hemels tent te staen, begint in zee te daelen,
En kort den teugel in van d’uitgediende straelen,
Dringt hier een werrelt aen van menschen, die gelaên
(840) Met zak en koopmanschap, en voor hun gelt voldaen,
Vertrekken naer hun huis en vrou, en lieve panden:
Die zien verlegen uit, of noch geen schepen landen,
En waer de beurtmaen toeft. ’t heeft schyn; dat menigmael
De moeder hen vertroost, en met een breet verhael
(845) Van Amsterdam, haer groote en schat en kostlijkheden,
Hun vrees bedriegt, daer zy verstommen op haer reden,
En yder zich de Stad verbeelt naer zyn begrip,
En schildert naer een boot een machtig oorlogsschip.
Een deel doet Vriesland aen, en haer beruchte steden.
(850) Een deel wenscht aen den zoom des Yssels uit te treden.
Een menigte vertrekt met kagen, smak en jagt,
Naer ’t Vlie en Tessel, daer hun d’oorlogsvloot verwacht,
D’uitheemsche, die al dat gewoel ziet op de baren,
Meent Amsterdam is van dien avond leegh gevaeren.
        ’t Vermaek op ’t Y met Iachten.
    (855) Wien ’t liever lust, terwyl de wolken aen de lucht
Hem hope geven van een koelte, dit gerucht
t’Ontvlieden, en voor wind door ’t zilver heen te streeven
Van ’t bruisschend Y, kan zich in sloep of jacht begeeven.
De havens, tot vermaek geschikt en afgedeelt,
(860) Zyn ryk voorzien. indien hem d’eenzaemheit verveelt,
’t Zal hem in zoo veel keur op geene vrienden steeken,
Bereit op zyn verzoek, om mede grond te breeken.
Zyn Rozemont verzelt hen lichtlijk op dien toght.
Wanneer de wind hem dan heeft op het ruim gebroght,
[p. 127]
(865) En ’t jacht naer zynen zin recht door den vloed gaet stryken,
        Vryaedie op den Ystroom.
Hoe zal hy haeren hals by blank yvoor gelijken,
Het hair by goude draên, de kaken by een blad
Van witte lelien, met rozebloet bespat;
De lippen by den daeu van kerssen en moerellen;
(870) De borsten, half ontdekt, en lieffelijk aen ’t zwellen,
By hemelsche appels, waerd van goden afgeplukt.
Wat spelt hy hem een vreugd, dien ’t eindelijk gelukt
Te smelten in haer’ schoot, en op de lieve wangen,
En frissen mond, verrukt van min, te blyven hangen.
(875) Met hoe veel traenen smeekt hy haer het jawoort af.
Zy wankelt naer het schynt, en valt veel minder straf.
d’Ygoden maeken hem welspreekender in ’t minnen.
De schoone Venus zelf ontvonkt haer borst van binnen
Met een geheime vlam. nu ziet hem Rozemont
(880) Verliefder aen, en voed een diepe minnewond.
Och, zeght hy, ziet gy niet de zwarte lucht verdwynen,
En ’t zonnelicht ons weêr met schooner glans beschynen,
En wint die donkre wolk van strengheit, zoo verwoed,
ô Wreede maegt, noch veld in uw versteent gemoed;
(885) Ach, laet een wenschlijk licht van troost en mededoogen,
Eens straelen op myn ziel uit die aldwingende oogen.
Hoe weinig hebtge, en och! hoe veel weêrom gemeen.
Met dezen stroom, daer wy nu glippen over heen.
Die is eens uitgewoed, hoe fel hy, opgestooven,
(890) De kielen dreigt, en brult en roert de gronden boven,
De tijt strijkt eenmael zyne oploopentheit van ’t hart.
Maer gy blyft even wreet, en groeit in myne smart.
Leer eindlijk van den stroom, myn schoone, leer bedaeren;
Gelijk gy leert, niets van myne zuchten te bewaeren,
(895) Maer in den wind te slaen myn klagt en minnebeê,
Vergeeten eer gy ’t hoort. gy ziet de golven meê
Dus weinig houden ’t spoor, zoo diep hen ingeschreven
Met d’yzre kiel, en weêr ten eersten uitgewreven.
[p. 128]
    Dus weid de minnaer uit. gelukkig zoo een lach
(900) Van zyn godinne, een lonk hem eens gebeuren mach.
        Wintervermaek op het Y met sleden en schaetsen.
    De winter zelf belet den Amsterdammenaeren
Geen vreugd, wanneer het Y, met toegevrozen baren,
De rossen op zyn’ rug laet streeven, zoo gezwint
Als een Tartaersche pijl geschooten voor de wind.
(905) Zy snuiven vier en rook ten neuze uit, onder ’t noopen
Der jeugt, en schynen nu zich zelf voorby te loopen.
De schoone Jufferschap, gedekt met kostlijk bont,
Streelt hen in ’t jaegen met het orgel van haer’ mond.
Men ziet’er andre, met de vleugels aen de voeten,
(910) Voortvliegen als een schim, ’t godinnendom begroeten
Met duizend zwieren; nu laveeren heel in ly
Op d’eene schaets, en voort gezwiert aen d’andre zy,
’t Omwerpen, sneller als een arend op zyn pennen,
En sneller als door ’t sneeu de Samojeeden rennen.
(915) Myn oogen scheemren door dat dryven hene en weêr:
En daer ik hier meê sprak, zie ik nu nergens meer.
Hoor Rome, en hoor Atheen, wie dorst oit stouter liegen,
Als datmen menschen zag met yzre wieken vliegen?
Hier zeggen wy ’t met recht: en gy denkt uit de wys,
(920) Hoe snel het glippen moet, glad yzer op glad ys.
        Bequaemheit van ’t Y, booven andre vloeden, tot een
            reede voor de schepen.
    De welvaert van de Stad is mede aen ’t Y gebonden.
De minste vlieten zyn bequaem tot ankergronden,
En dikmaels van den stroom en barrening verheert;
Die, loeiende uit den gront, afgrijslijk gaept, en keert
(925) Het zwaere zeegevaert, of stampt het uit zyn naeden.
Hier vintmen rotsen, die, geblint, matroos verraeden,
Daer riffen, banken en zandplaeten steil en breet:
De havenstroomen staen veel open, en gereet
Voor elk, die recht uit zee hun boezem in komt streeven,
(930) En vriend of vyand zich ten anker durft begeeven.
Maer d’Yrivier heeft met die havens niet gemeen.
Zyn ziekbed Pampus zet de kielen door haer veen.
[p. 129]
En slijm gemaklyk door en hindert geene vlooten:
Hy zelf komt eerst in ’t rijk der zuiderzee geschooten
(935) Met zynen waterval, en streeft van daer, door ’t nat
Des zeegods (die hem dit vergunde tot een schat
En Bruitsgaef) mylen verre, en ziet de Vriessche kusten;
Tot dat hy eindlijk blijft in Nereus golven rusten:
Na zulk een langen toght, die niemant kan bestaen
(940) Uit vyandschap, ten zy hy zeker wil vergaen.
        Oorzaek van de diepte en schuuring op den Ystroom.
    Ook houd hem ebbe en vloed geduurig in bewegen
Op haeren tyt, en weet d’onreinheit weg te vegen,
En scheit het slym en veen, eer dat het samen kleeft,
Terwyl het Leidsche Meir een’ snellen doorvloed geeft;
(945) Dat kort getuchtigt met geweld van zwaere sluizen,
En posten, sterker woed en arbeit door te bruizen,
En schuimt, als ’t in zyn plas de woeste golven braekt,
Het grontveen open; dat al d’oever beeft en kraekt.
De Vogelwijk, de schrik der schelmen, recht in d’oogen
(950) Der Stad gelegen, heeft op ’t water meê vermoogen;
Dat hier in naeuwer kreek geschooten en geparst,
Met grooter schuuring weêr in ruime boezem barst.
Dus haelt de ryke stroom, tot heil der stad genegen,
Geduurig vlooten in, en kroontze met zyn’ zegen.
        d’Eufraet en andre stroomen, met het Y vergeleken
            vallen te licht.
    (955) Wat watren buigen nu niet willig voor het Y,
En stryken voor de vlag van zyne zeevaerdy?
d’Eufrates, zeker, schoon hy sneller voort komt breeken
Uit Nifas bronspelonk, en schuurt de vruchtbre streeken,
Van ’t ryke Armenie, en, voortrukkende in dien spoet,
(960) ’t Geblixemt overschot van ’t oude Babel groet,
En opent zyne kil den moede Karavaenen,
Die, onder het gelei der Turkse standertmaenen,
Na Bagdad trekken, en den Tigris, twyffelt niet
Hem toe te staen den lof van machtiger gebiet.
(965) Want zoo veel leeuwen en gedrochten, als’er huilen
Aen zyn onveilig strand, en brullen uit hun kuilen
[p. 130]
In starrenloozen nacht, zoo menige oorlogsvloot
En scheepsmaght zend het Y rondom den werreltkloot.
d’Araxes, al te trots, om van een brug benepen,
(970) Zyn’ ongestuimen vloed met boghten na te sleepen,
Door naeuwe hoolen en gewelfselen, wanneer
Hy stort in ’t bruischend zout van ’t Kaspiaensche meir,
Ontzegt den Ystroom niet, hoe eng hy wort beslooten
Van paelen, hoe gedwee in zuiderzee gegooten,
(975) Te wyken, en gelijk een’ Koning, onbepaelt
Van rijk en heerschappy, te groeten, daer hy dwaelt
Met vloot op vloot, zoo ver Neptuin, van liefde onstoken,
Zyn Zuster d’aerde omhelst, die schooner opgeloken,
Om zulk een gunst, met vreugd zyn frisse lippen kust,
(980) Hem vriendelijk d’oogen streelt, en in zyne armen rust:
Gelijkze beide dus gestrengelt, in het blaeken
Van kuissche zucht en min, den werreltkloot volmaeken,
En teikenen de ronde en omtrek van de Sfeer.
De Scytische Arar, en de Heber hoort nu d’eer
(985) Des Ystrooms met meer lust en aendacht, als het speelen
Van Orfeus, wen ’t hem luste een lier of harp te streelen,
Daer een schouburg van geboomten om hem stont,
En zagh den zangheld bly de woorden uit den mond;
Terwyl hy leeu en beer by d’ooren hiel gevangen,
(990) En ’t alles aen den klank van zyne luit bleef hangen.
Hoewel de Faem getuigt, dat hy, uit rou en zucht,
De traenen niet weêrhield, maer vulde zee en lucht
Met zyne klaght, toen ’t hooft des zangers, van Bachanten
En wijnpaepinnen, die ontzint van alle kanten
(995) Toeschoten, in zyn’ vloed geworpen, mette tong.
Nu styf bestorven, noch een klaeglied zong,
En driemael flau, uw’ naem Euridice, liet hooren.
De vlietgod dronk die klaght al schreiend met zyne ooren,
Om ’t onheil van zyn’ vriend te jammerlijk begaen.
(1000) Noch kittelt hem de roem, den Ygod toegestaen,
[p. 131]
Gevoeliger, waerom hy traeger wenscht te vlieten,
En d’Arar sneller als voorheen in zee te schieten;
Hy, om zich langer te vergenoegen in die stof,
En deeze, om dat hy groeit en dartelt in zyn’ lof,
(1005) Zelf Acheloüs, schoon zyn hooren is gebroken
Van ’t norsse voorhooft, en ’t schandael noch ongewroken,
Erkent den staet van ’t Y, misschien uit vrees, of weêr
Een sterker Herkules, verdadiger voor d’eer
Van zyn’ geboortestroom, hem, stouter in ’t bespringen,
(1010) Den andren hooren met den wortel af mocht wringen.
De heilige Jordaen, zoo dier van God bemint
Voorheen, als nu helaes van ’t ongeloof verblint,
Roem vry, als hy door ’t kruid van Liban af komt stroomen,
Op ’t riekend paviljoen van zyne Cederboomen;
(1015) Een Ryn op wyngaerdlof, langs zynen boort geplant;
De slepende Paktool en Taeg op ’t goude zand;
De Betis op den geur van zyne olyvespruiten;
De zilvre Wyssel op zyn graenen, vee en fruiten:
De god des Yvloeds vaert ten hemel, met een woud
(1020) Van schepen, kostelijk en konstig opgebout
Aen zynen oever, en ontduikt de zonnestraelen
In een gehemelte van vlaggen, die hier praelen
En kraeken van de zyde, en goutdraet even schoon.
De Wijssel brengt zoo veel gewassen niet ten toon,
(1025) De Betis stammen van Olyven, noch de stranden
Van Tagus en Paktool getal van goude zanden,
De Ryn parst minder maght van druiven, de Jordaen
Ziet zoo veel Ceders niet om zyne bronnen staen,
En spieglen in zyn glas; als d’Ygod daeglijkx kielen
(1030) Op zyne ruime kolk laveeren ziet, en krielen
En strooken ondereen: en zentze om Cederhout,
Om frisschen vernenwyn, en baren van root gout,
Den witten olie uit de Poelje, vee en kooren,
En wat hem d’Overvloet kan schenken uit haer’ hooren.
[p. 132]
    (1035) Wie twijffelt aen myn zang, klim op dit schip om hoog,
Dit oorlogsslot, en laet van ’t steil kampanje ’t oog
Uitstraelen over ’t vlak, van daer de witte duinen
Zich schijnen in de lucht te heffen met hun kruinen:
Of liever daer die streek een zilvre lucht verbeelt,
(1040) En al het duin, een wolk, daer ’t zonnevier op speelt.
Tot daer de zuiderzee ’t gezichte schijnt t’ontslippen,
En in het blaeu verschiet gesmolten, weg te glippen.
Wat zietge op ’t vloedtoneel, zoo wyt en breet verdeelt,
Opdondren, dan een bosch van kielen? als een teelt
(1045) Van strandgevogeld, dat, gebroet in zomerdagen,
Nu eerst in eene vlucht de toght van strand durf waegen,
En spreit zich dichter dan een regen over ’t zout
Der zee, en blint de zon, als ’t zich geslooten hout,
In eene dichte zwarm, van niemant na te tellen,
(1050) Wat ziet men zeilen, wat bezaenen ginder zwellen!
Hoe groot een vloot leght daer met zyne rees gekaeit,
Wat vintmen hier een maght die op hun anker draeit,
En wacht een voordewint om voort in zee te steeken.
        Beschryving van het Hok: een haven, rondom met
            paelwerk beslooten, daer de Oorlogsschepen in leggen.
    Maer ziet gy verder nae de zuiderzeesche streeken,
(1055) By ’t heerlijk Magazyn, die haven afgesneên
Met paalwerk? zietze niet als met ontsach. wy treên
Hier monsters op den nek en vreeslijke oorlogsdraeken;
Die uit hun mond de doot en vier, en donder braeken:
Wanneer de vryheit, dier bevoolen aen hun wacht,
(1060) En ’t recht des Oceaens gekrenkt wort en verkracht.
Hier leggen aen de band * Griffoenen, Tigerdieren,
        * Griffoenen, Leeuwen, Tigers, Bergen, etc. zyn namen van scheepen.
En felle Leeuwen, elk verdeelt in hun bannieren.
Daer praelt de goude Leeu manhaftig in ’t kasteel
Van ’t zwaere zeegevaerte, en gaept met open keel
(1065) Nae ’t vyandlijke bloet. gins drijft hy in de baren,
Of sleept een’ bloetstreep langs zyn’ wreeden muil en haeren,
[p. 133]
Streek d’oorlogsgod hun eens deze yzre ketens af,
En bonsde ’t gruwzaem Hok weêr open met zyn’ staf:
Gy zoud den Olifant afgrijslijk hooren schreeuwen,
(1070) En een vermengt gebrul van Wateroorlogsleeuwen
En Luipaerts, vliegende en onzweevende op den vloed.
De Steden dansten zelf op ’t water, lucht van voet.
De Harder dreigden met hun yzren stok de wolven.
De Staertstar sleepte een’ strael van zwavel langs de golven:
(1075) Zy speelde met haer roede een’ fellen stroom op zee,
En blixemde ’t gewelt des vyands van de ree.
Men zou de Bergen hier al brandende zien zweeven:
Ja, bergen, die van hout en yzer samenkleven,
Geen Etna wyken, noch den gloeiende Vezeef,
(1080) Wanneer hy donderde, en zyn’ vlam ten hemel dreef
In eene vierorkaen, die, barstende aengewassen,
Leide al het Paradys van ’t vet Kampanje in assen.
De Spiegel zette weer aen ’t Kormantynsche strand,
Op a Archimedes spoor, de schepen in den brant.
        a Archimedes wist de straelen van de zon met zulk een kracht te doen
            afstuiten van groote spiegelglazen, datze de vyandlijke scheepen
            van den Roomschen hooftman Marcel in den brant staeken.
(1085) b Oudshooren, tot behoud van stad en land gebooren,
        b Een Oorlogsschip, nae den Heere Burgermeester Oudshooren genaemt.
Brak ’s vyands heirspits in met zyn’ metaele hooren,
En trof hem op den borst, tot dat hy afgewoet,
De zee bezmette, en hem vergulde met zyn bloet.
De Mauritaensche leeu, de snelle tigerdieren,
(1090) Die op Kaukaes en zyn besneeude klippen zwieren,
En wreede draeken in het Lybiaensch gewest,
Verdaedigen alleen met eenen mond hun nest.
Maer schoon een Hydra weêr ten poel quam uitgestreken
Met zeven koppen, elk gespits om zich te wreeken,
(1095) En braekte Cerberus uit zyn drie muilen weêr
Een gansche zee van vier, zyn hoogmoet lagh ter neer;
[p. 134]
Hy blafte, doot van schrik, de poort des afgronds open,
En zagh al ’t ongediert verbaest het veld verloopen,
Als onze Zeeleeu, môe zyn’ doodelijken wrok
(1100) Te kroppen, dreigde met den klaeu, en stak een klok
Al t’evens op uit meêr dan hondert kopre monden;
De Zeedraek antwoorde, en de dolle waterhonden
Uit zoo veel monden meê naebasten met een barst;
Dat aerde en hemel schokte, en Nereus zelf, geparst
(1105) In enger kiel, ontdook de vlamme en donderklooten,
Ten kopren oven van hun keelen uitgeschooten.
Hier onder moght de Roos verschynen, op haer’ steel
Zoo preuts en heerlijk opgelooken, maer geheel
Omzet met doornen van metael, niet aen te raeken
(1110) Als met ontzach van schroom, waer voor de Ridders waeken;
Gelijkze meê de Maegt beschermen, en een ry
Van Landen, die men zou spanseeren zien langs ’t Y.
Maer veiliger is ’t hen niet in den slaep te stooren.
Zy zyn oploopende en verslindende in hun’ tooren.
(1115) En niemant, hoe gehart, viel in hun ongenaê.
Als tot zyn ongeluk en onherhaelbre schaê.
    Hoe nader myn gedicht aen ’t einde schijnt te spoeien,
Hoe minder ik myn’ trant en rijkdom kan besnoeien.
Gy stroomt den dichter, die zich kittelt in uw’ lof,
(1120) Geduurig ryker toe met eenen vloed van stof;
ô Stroomgod, daer gy op uwe schulpkarros gereden,
Uwe enge boorden ziet gezegent met twee steden,
Aen uwe zuiderzy, en, daerge in ’t noorden streeft,
Een kroon van Dorpen, die als gy, geen weêrgae heeft.
(1125) Het scheeprijk Nieuwendam, de Schellingwousche velden,
Buiksloot en Durgerdam, voorzien van waterhelden:
En geeft uw plas den lof, waer opze billijk praelt,
Dat zy Zuidholland van West-Vriesland deelt en paelt.
Niet anders schijnt de zon veel grooter in onze oogen,
(1130) Wanneerze, ’t aengezicht reets van een wolk betoogen,
[p. 135]
Haer daghvaert heeft volend, en zinkt met weitser zwier,
En gloeiende om het hooft met breeder glans en vier,
In ’t koelbad van de zee. noch moet ik voor u spreeken,
Al wenscht myn zangheldin de dichtsnaer af te breeken.
        Oorzaek van ’t overvloeien des Ystrooms.
(1135) ’k Wil uw groothartigheit en eedlen moet, te blind
Van ’t onverstant misduit, tot eigenbaet gezint,
Verdadigen. men zegt; dat gy uit bittren tooren,
Zomwijl de golven prest met uwen onweêrhooren,
En drijftze, daer geen sluis hun woesten oploop stuit,
(1140) Ter Hooftstede in, met een aenschennend stormgeluit,
Verdrinkt de kelders, parst de pakhuisdeuren open,
En komt tot voor de Waeg en ’t heilig Raedhuis stroopen;
Om dat de Stad, zoo rijk van uwe gunst bestraelt,
Niet met uw wapen, maer den naem des Amstels praelt.
(1145) Als ofge, dronken van de zoete nektartoogen,
Nu dubble zonnen zaegt met uw benevelde oogen,
En raezend van den wyn, zoud plondren in een’ toght,
Het voordeel zoo bezorgt de koopstad toegebroght,
En op uw’ eigen rug tot aen de wal gedraegen.
(1150) Neen! dat ’s uw grootsche ziel misverwen en belaegen.
Gy deelt de weldaen uit, en wacht op lof noch loon:
Dat ’s goddelijk, dat voegt uw koninklijke kroon.
’t Is u genoeg de Stad te zeegnen met uw baren,
Dat vlecht een eeuwig loof om uwe grijze haeren.
(1155) En valt eens Amsterdam, (’t val noit) want niets met recht
Zich d’eeuwigheit belooft, het trots Kartage leght
Gedolven onder zee, en Rome, in top gewassen,
Als ’s aerdrijks monarchin, begraven in haer asschen,
Door ’t woeden van den tyt; noch blijft uw deugd in stant,
(1160) Die lacht de jaeren uit en waternood en brand.
Maer was alleen uw naem aen Amsterdam gebonden,
Ik zach met haer uw faem van ’t zelve vier verslonden.
Maer ’t schijntme toe, en ook bevestigt het gerucht
Myn gissing, dat uw plas verbaest te rugge vlucht,
[p. 136]
(1165) Als een noordwesterstorm komt op zyn vlerken gieren,
Zet al de kust in brant, en dooft des hemels vieren:
Zy vlucht, uit hoogen noot gedwongen en geparst,
Wanneer die stoker in den mond van Tessel barst,
En steekt d’alarmtrompet. dan rukken Nereus baren
(1170) By een, en in den schoot der zuiderzee gevaeren,
Vervullen schielyk met een springvloet zyne kolk;
Die overstortende, als een zwangre zomerwolk,
Den Ystroom dwingt voor dat gedrang te rug te wyken,
Te springen over ’t perk van burgwal, boort en dijken,
(1175) En in een ruimer kiel te schuilen, tot de zee
Den aftocht blaest, en sleept het doolend water mee.
Men ziet uw stroomnat zelf schoorvoetende verdwalen,
Als ’t wort geparst zoo wyt te springen uit zyn paelen,
d’Ondankbre laster byte op hare tong voortaen,
(1180) En tuig, dat d’Ygod naer geen titel heeft gestaen.
        Edam wiert eertijts Ydam genaemt.
Het zuivelrijk Edam bevestigt, ’t geen wy zongen;
Dat, door het dier verzoek des ryken vloeds, gedwongen,
Den naem van Ydam heeft verwisselt in Edam.
        Het Y geeft een sterkte aen de Stad;
    Maer wierd de Hooftstad eens gedreigt met vier en vlam,
(1185) En in een krygsverraet van vyand overvallen,
Dan zoudge zelf het Y zien blank staen voor de wallen,
Tot heil der Stad, door zyne oplopentheid gered:
Men zag hem over beer en schutsluis voortgezet,
En boven zoom en dyk van ’t platte land gewassen,
(1190) Het aerzelende heir vervolgen met zyn plassen,
En schempen op den rug de vluchtelingen nae.
Dus gaf zyn inbreuk nut, al wiert hem die tot schaê
Verweeten, van ondankbre en hatelijke tongen,
Die liever zagen ’t land van tieranny gedwongen,
(1195) En d’onderdrukte Stad verdronken in het bloet,
Als eigen kroft en wei te wed gaen in den vloed.
        die wort geëert van al de nabuur Steden.
    Gy moogt ô Amsterdam op uwen Hooftstroom boogen,
Zoo ver uw zeilen, al de winden onder d’oogen
[p. 137]
Laveeren, en van moet gezwollen op dien naem,
(1200) Vermoeien met zyn’ lof den hooren van de faam.
Het zet u glory by, en schat, vermaeklijkheden
En sterkte, en wijd u in tot koningin der Steden,
En met den Aemstelstroom (die nu zyn broeder groet
Uit liefde, en valt om hem u williger te voet)
(1205) Zich spreiende op uw’ grond met onbekrompe toonen,
Boud uw verheven troon op ’t harte van twee stroomen.
Daer al de naebuursteên, die d’edle Maesstroom schaeft,
En in wiens oog de Ryn zich onder ’t zand begraeft,
Die ’t zuiderzeenat zien bevloert van uwe kielen,
(1210) En daer de Vechtstroom rolt met zilvre waterwielen,
En die de Merwe, Lek, en Yssel deelt en kust,
U eeren, en bezien uw heerlijkheit met lust.
        Het Y en de stad hebben hun welvaert en rijkdom,
            alleen de goede Regering dank te weeten.
    Gy Vaders, die ten top van Staetbewint geheven
In Gijsbrechts waterstad, zoo ver de kielen streven.
(1215) Een lieffelijken geur van uw rechtvaerdigheit,
En onbesproken zorg en trou, door ’t aertrijk spreit;
Voor wie zich d’Ygod buigt, en luistert nae uw reden,
Gelijk hy zelf wort op zyn zetel aengebeden,
Van andre vlieten, om zyn deugden en gezagh:
(1220) Gy stelt alleen zyn’ naem zo heerlijk in den dagh.
Hy schept zyn’ glans uit u: de koningin der vieren,
Die ’s nachts om ’s hemelskloot en starreriemen zwieren,
Heeft dus haer’ gloed tot een schenkaedje van de zon,
Die bintze aen haeren wen, als aller lichten bron.
(1225) Had uw beleit, en zy, die moedig voorgetreeden,
Uw loflijke ampten meê ten dienst van ’t land bekleeden,
In hunnen tijt, (terwijl hun zielen van om hoog
Uw vlijt begunstigen met een vervroolijkt oog)
Niet opgewaekt, den vloed geschuurt, verdeelt met paelen
(1230) En havens, en een ry van gadelooze Waelen,
En ’t nat in naeuwer wed gedreven, om den toom
Te vieren, aen den bouw der Hooftstede op den stroom;
[p. 138]
Dan klonk den naem van ’t Y, in ’t ongestuimig woeden
Van vlot noch schip bezocht, niet verder als zyn vloeden;
(1235) En zyne krans van riet, was noit door Nereus hand
Verwisselt in een kroon van gout, met diamant
En paarlen ingeleit: gelykze noch haer straelen
Verspreit op kruissen, die in ’t goude schiltveld praelen,
Aen zyn vermaerde plas en Amsterdam gemeen.
(1240) Dus houd hy zynen lof van uw verstand te leen.
    Op dien doorluchten naem schijnt my het Y, ten teeken
Van zyne eerbiedigheit, benede ’t peil geweeken,
Met nederiger zwier te ruisschen langs het strand.
        Besluit van dit werk.
    Gelijk myn zanggodin, hier eindlijk meê gelant,
(1245) Geen machtiger gestarnt kan met haer’ graedboog schieten,
Als ’t geen de heirbaen wijst door alle zeen en vlieten,
En kemt de golven glat, en streelt het woedend meer.
Dies werptze, in schaduw van dien glans, het anker neêr.
U I T.

[p. 139]

BLAD-WYSER

Van

DEN YSTROOM.

HET EERSTE BOEK.

Inleidinge en voornemen des dichters.1
Stoffe van dit werk. 
Aenroeping. 
d’Ykant wort eerst beschreven.2
’t Blaeuhooft. 
De Zandhoek. 
’t Reaelen Eiland. 
Bikkers Eiland. 
Aenspraek aen ’t Y. 
Beschryving van de Houttuin. 
De nieuwe Vischmarkt.4
De Haringpakkers tooren.5
Pleeg de Kruistooren te heeten. 
De Haringpakkery.6
De nieuwe brug, het gewoel en nieuwigheden op de zelve. 
Verhael van Kandië.9
Hoe vreemt een der oude visschers opzien.10
En wat hy oordeelen zou van zulk een menigte van scheepen. 
De Faem woont op de Nieuwe brug.11
Geschil tusschen den Y en Amstelgod, 
Hun oorlog en krijgsrusting.12
Wert door Neptuin gestuit. 
De Schreiershoek en tooren.13
Waar van die naem zyn oorsprong heeft, 
Het Nieuw Eiland, zo schielijk volboud als Theben. 
Door het speelen van Amfion.*14
Eerbiedigheit van ’t water voor den Admirael de Ruiter. 
’t Westindisch huis.16
Heeft een’ eeuwigen naem verdient. 
De Nieuwe graft.17
Het werkhuis, gemeenlijk het willige Rasphuis genaemt. 
Kattenburg.18
Wort (gelijk men voorgeeft) genaemt na de Katten. 
Het Magazyn. 
Het dak is bedekt met water, om in nood van brant dat te laten afschieten.*21
In de gevels zyn watergoden gehouwen. 
Het Nieu Magazyn.22
De Scheepstimmerwerf. 
Het bouwen van scheepen.23
De Smits.25
De Scheepstuin en ’t gewoel in de zelve. 
Het Magazyn van d’Oostindische Maetschappy,26
Overwint het Oostershuis tot Antwerpen, dat zyne vensters met de dagen van het jaer bepaelt. 
De Indiaensche stroomgoden zyn hier over verwondert,27
En de baren van het Y, 
Die van de Zuiderzeegod begraeut worden over hun traegheit. 
De magt en rykdom van Amsterdam hier uit af te meeten.28
De Lijnbaenen. 
De Lyndraeiers gelijken de huichelaers.29
Die worden hier beschreven. 
De muur van Amsterdam.30
De stad magh zich op haeren muer beter, als Sina op haeren ringmuur verlaeten.31

[p. 140]

HET TWEEDE BOEK.

DE dichter begeeft zich op ’t Y.33
Aenspraek aan den Koning der winden. 
Droefheid van den Ystroomgod over het verdrinken van de Boheemschen Erfprins in zyn’ vloet.34
Troost voor den zeeman en verdediging der zeevaert. 
Oorspronk der zelve.36
Wiert eertyts uit behoefticheit gebruikt, nu uit weelde, en om schatten te vergaderen.
Reize na Nova Zembla van Heemskerk. 
’t Gekrioel**en leven op het Y. 37
Vaert naer ’t Oosten, en Sina. 38
Vaert nae Amerika, en de Goudkust: 39
Vergeefs van de natuur met zoo wijd een zee van Europe afgescheiden.
De geest van den Mexikaenschen Keizer Atabaliba waert daer noch. 40
Hy spreekt onze matroozen aen, 
En wort getroost door de nederlaeg der Spaenschen. 42
Schatten der Oostindische Maetschappy in Indien. 44
De Kormandelsche kust geeft Suiker en Elpenbeen. 
De Malabaersche de zwarte, witte en lange Peper. 45
Kochin geeft Gember en Paerlen 
Bisnager en Indostan, 
Katoenen. 
Bengale zyde, Diamanten, en ander kostelijk gesteente, ook Salpeter. 
Borneo geeft Kamfer, en Agarikus. 
Sumatre den Benzoïn; Paradyshout, Bezöar. 48
en Tamarinden. 49
De dichter spreekt van Galiga, Kanneel, Kassie, Myrabolaenen, 
En Sandelhout. 
Oorzaek waer door het is root geworden. 
De Saters vermommen hier mede hun aengezichten. 50
d’Uitheemsche kruideryen krijgen haer waerdy uit onze weelde. 
De Indiaensche handel verspreit**zich. 51
Van Japan, tot het Roode meer, en in Persien. 52
De Oorlogh tegen den grooten Makasser. 
Te rug reize naer het Y, 
Langs verscheide kusten.*53
Beschryving van de Zandzee, en ’t gebergte van Atlas.54
De dichter ziet Algiers, 
En Kandïen.55
Komt weder op het Y,56
En in het Jaght. 
Ziet de menigte van schepen, en daer onder de Guineesvaerders.57
Die nae de Levant zeilen, en 
De Groenlandsvaerders.58
Waerschijnlijkheit waerom Venus uit zee gebooren is. 
Beschryving van den brandenden berg Hekla op Yslant. 
De Houtvloot komt op ’t Y aenzeilen.59
d’Oostzee, eertijts de geessel van Europe60
En inzonderheit van Italien,61
Voorziet ons nu gewillig met koopmanschappen. 
Zweeden zend koper en honig. 
Deenmarken ossen. 
Pruissen koren en barnsteen.62
Gebruik van de zelve. 
Beschryving van een geambert lijk door den Heer Kerkring.63
Poolen geeft overvloet van graenen;
Die echter wyken voor de Zuidbevelandsche in Zeeland.64
De Spaensvaerders brengen Citroenen en Oranjen, meede; ook rozynen.65
[p. 141]
Uit Vrankrijk haelen onze vloot Wyn, Zout, en Kastanjen,66
Gelijk ook de Fransche wulpsheit. 
Engelant geeft mee zijn waeren. 
Besluit van dit boek.67

HET DERDE BOEK.

DE dichter vertelt wat hem in zee bejegende;69
Komt in het Hof des* Ygods,70
Ziet de Juffers en leert hare namen. 
Aenspraek aen de begunstigers van dit werk.71
Beschryving van het hof des Ystroomgods. 
Nijd der watergoden over de kostelijkheit van ’t gebouw.72
’t Paleis is doorgaens versiert met beeltwerk en Schilderyen* van Scylle**&c. 
Al het hofgezin vertrekt naer het paleis des Zeemonarchs.73
De dichter vertrekt mede om te zien de gulde bruiloft van Peleus en Thetys. 
Beschryving van het Zeehof.74
Ovidius, door Proteus misleit, beschryft het huwlijk**van Thetys anders als wy. 
De dichter verhaelt den Oorspronk der Gulde Bruiloft. *75
Thetys wort gescheiden van Triton haeren gemael, en aen Peleus gehuwlijkt;77
Welke echt zy jaerlyks met een Gulde bruiloft viert. 
De watergoden verschynen ter feeste, 
En voor eerste de Tyber, 
d’Arno, Eridaen of Po:78
d’Indus,79
De Ganges,80
De Nyl,81
De Donau en Ryn, de Seine, de Teems, d’Iber en meer andere:82
Eindelijk komt ook Thetys ter bruiloftzaele ingetreden, en wort van Peleus ondersteunt.83
d’Ygod word boven andere Stroomgoden aen tafel geschikt, waer over die hem benyden. 
De Tritons, Najaeden en d’andere Zeevorstinnen, vermaeken de Feestgenoden met gezangen en danssen. 
De Hofpoeet Proteus, om het Bruiloftdicht gebeden,84
Leest het ten verzoeke der goden.85
Inhoud van ’t zelve. 
De wrok tegen den Ygod begint uit te barsten.86
De Seine vaert heftig uit, en schelt hem voor oneedel, roemt op zyn eigen geslacht en grootheit, en verkleint den Ystroom.87
De God des Ystrooms opstaende om zich te verantwoorden, wert belet. 
De Seine vaert voort, en zegt dat hy al zijn maght de Zuiderzee heeft dank te weten. 
Hy stelt zich verre boven het Y,88
En spot met de kleinheit van zynen naem. 
De hooftoorzaek*van ’t krakkeel tusschen de Seine en Ygod, 
De Ygod verdadigt zich,89
Verschoont by Thetis deze ontijdige verantwoording*, en stelt zyne macht in top, zelf uit achting van de Seine. 
Hij toont dat hy in adel en afkomst niet hoeft te zwichten.90
En altijt van de stroomgoden voor een Vorst erkent is geworden. 
[p. 142]
Ook bewijst hy dat de grootheit en macht alleen bestaet in vergenoegen.91
Hy zegt hem niet te zullen wijken zoo ’t op een daadelijkheit quam,92
En gelooft dat hy in die gelegentheit zelf niet zonder vreeze zoude zyn.93
Zijn naem in de Y van Pitagoras. 
De Seine valt hier op den Iber aen.94
De Iber antwoord de Seine, en dreigt hem met het vermoogen van* het Y.95
De Seine vaert weder uit. 
De Iber antwoort.96
De Seine scheurt den Iber een slip van den mantel 
Verbaestheit der goden.97
Neptuin stilt den oproer,98
En spreekt tot voordeel van den Ygod: toont dat het stroomendom in hem is gehouden,99
En gebiet elk wederom aen te zitten. 

HET VIERDE BOEK.

DE Dichter bespiegelt uit Waterlant de Amsterdamsche hooft gebouwen.101
Beschryving van Sardam,102
De Zaen, en de bleekeryen van Oost en Westzaenen.103
Aenspraek aan de Zaen. 
Verschooning over deze uitweiding.104
Beschryving van den Ystroom. 
De Ystroomgod wort van het Spaeren begroet,106
En herdenkt de dapperheit der Haerlemmeren voor Damiaten. 
Haerlem is vermaert door de vinding der drukkunst, 
            de lof der zelve. 
Door de Heeren Blaeuwen in top gevoert.107
Het Y ziet ook het huis ter hart en de Waterlantsche dorpen, 
en aen den Zuiderzeekant Edam en Hooren; 
Ook het Huis te Muiden, vermaert door Graef Floris, en den Drost P.C. Hooft.108
Tegenwoordig door den Drost Vlooswyk 
Verschyning van een Meermin by ’t huis te Muiden.109
Gezang van de Meermin. 
Zij spelt* den Ystroom een’ eeuwigen lof. 
Amsterdam strekt een wyk voor onderdrukten* en vreemdelingen.111
Breit haer Paelen uit* door de scheepvaert, 
Licht de gewetendwang de voet,112
Hard het uit ter zee tegen Spanje, Portugael en Engelant.113
Beschryving van een zeeslagh, en den oorlog in de Zont.114
Wat de Stad moet uitstaen te lande,115
’t Land, als een Andromeda gebonden, 
Word door de Staeten en Prinsen van Oranje gereddert.116
Wreetheit van den Hertog van Alba 
Einde van het gezangh.117
De dapperheit van een’ Vrybuiter ’t Hoen.118
Lof van Bossu en laster. 
D’Ygod stelt de Zuiderzeegod ’s lands noot voor oogen. 
Verhael van de Noordhollandsche vloot die in ’t ys bezet, weêr schielijk ontkomt.121
De Vryheit is ’t Palladium van Amsterdam.123
D’Amsterdammers steken den bezem op den mast. 
Veneedje trout de zee.124
’t Y en Amsterdam, versieren elkandre.125
Menighte van afvaerende en aenko- [p. 143] mende reizeren.126
’t Vermaek op ’t Y met Jachten. 
Vryaedje op den Ystroom.127
Wintervermaek op het Y, met sleeden en schaetsen.128
Bequame reede voor de scheepen op het Y. 
Waer de schuuring en diepte van daen komt.129
Verscheide stroomen, met het Y vergeleken, vallen te light. 
Beschryving van het Hok, daer de oorlogsschepen in leggen.132
Oorzaek van ’t overvloeien des Ystrooms.135
Edam wiert eertijts Ydam genaemt.136
Het Y geeft een sterkte aen de Stad. 
Al de nabuursteden eeren Amsterdam.137
Het Y, en Amsterdam hebben alleen hun welvaert de goede Regering te danken. 
Besluit van dit werk.138

[p. 144: blanco]
Continue
[fol. *1r]

TRAZIL,

OF

OVERROMPELT SINA.

TREURSPEL.

DOOR

J. ANTONIDES vander GOES.

Urbs Antiqua ruit multos dominata per annos.

[fol. *1v: blanco]
[fol. *2r]

INHOUD.

TRAZIL, door zijne vloekverwanten, na dat hy met eigen handen den Sineeschen erfvorst Zunchin had omgebragt, tot Keizer van Sina verkoren, vervolgde alle vorsten die, door gunst tot den erfkeizer Namolizont, Zone van Zunchin, zijne ongerechtige kroonzucht tegenstonden. Onder deze sneuvelde meê den rijxkantzler Koja: tot hy den jongen heere, door verraders hem ontdekt, de oogen dede uitsteken, die zich zelf door wanhoop den kop te pletter stiet, en beval de Rijxprinses te onthalzen, stortende in deze twee de laetste telgen der keizerlijke erfstamme Taiminga, met de Sineesche heerschappye, te gronde. In deze rijxverdeeltheit brak Xunchi, keizer der Tartaren, in het Rijk, overrompelde de hooftstad Peking met verraet; trat Trazil, noch levendig gegrepen, daer hy zich zelf aen een vygeboom meende te verhangen, de lendenen in: en gebood zijn legerscherprechters hem aen een hofkolom te verworgen; latende, tot een eeuwige schandale der vorstenschenders, een koper beelt, Trazil vertonende, aen die zelfde pilaer oprechten. Dus is de Overrompeling der hooftstad, en de opgaende zon der Tarters het einde van het Treurspel.


[fol. *2v]

Op het Sineesch

TREURSPEL

Van

J. ANTONIDES vander GOES.

MISSUS IN IMPERIUM MAGNUM.

LYkunzus bout zijn troon vol moedt,
Als hy Zunchin heeft kleen gekorven,
    Gehakt aen stukken, zoo verwoet,
    In root ciment van ’s keizers bloet:
(5) Maer eer de rijxbouw is bestorven,
    Barst Xunchi, als een hooge vloet,
    Ten rijke in, stoot het met den voet
Om verre. een rijk met kracht verworven
    En dwinglandye, staet niet lang.
    (10) Wat ’s heerschappy? een overgang.

                                    J. V. VONDEL.


[fol. *3r]

VERTOONING voor het Treurspel.

    DE keizer van Trazil doorstoken, smoort in bloet.
TRAZIL wort Vorst gehuld van vele oproerelingen.
    Prins Koja zwijmt van rouw. zoo toont de tegenspoet,
Hoe los de Vorsten staen, in staetveranderingen.

VERTOONING na ’t vierde deel.

    Trazil verhangt zich zelf om ’s vyands hant t’ ontgaen;
Maer wort van ’t brullent heir der Tarters overvallen.
    Hun veltheer kerft de koorde. al ’t leger ziet het aen.
’t Geluk bespot wel elk; maer Vorsten boven allen.

VERTOONING in ’t vijfde bedrijf.

    Vorst Xunchi spant aldus de vierschaer in de nacht,
En treet den grootsten Vorst des aerdrijks op de lenden.
    Zijn hofstoet schreit. het heir der Tarters zwelt en lacht.
Geen grootvorst noeme zich gelukkig voor zijn Ende.


[fol. *3v]

KORT INHOUD.

    TRAZIL rukt Sina om door Keizermoordery;
Besnoeit de Vorstestam en d’overige telgen.
    Verraders visschen, in die kroontwist, op hun ty,
En noden Tartarie om Sina in te zwelgen.
    Vorst Xunchi breekt in ’t hof van Peking met zijn magt,
En krijgt by avontuur ’t Sineesch gezach gevangen.
    Zoo OVERROMPELT hy heel SINA in de nacht.
Haer keizer wort in ’t hof bespot en opgehangen.
De vreugde en rou ontmoet op ’t krachtigst hier elkander.
Zoo rolt de heerschappy van d’eene Vorst op d’ander.


PERSOONAEDJEN.

 MAÖVENLUNG
 KOJA, Rijxkantzelier.
 TRAZIL.
 SOCHIDON.
 KAMIZAME, Rijxprinses.
SINKIO.
HUNGUAN		}Verraders.
 REI VAN SINEESINNEN.
 NAMOLIZONT, Erfkeizer.
VANLI.
QUIZING		}Zijn Trouwanten
 XUNCHI. Keizer van TARTARIE.
 NOJOZA.
 RIDDERSCHAP DER TARTAREN.
 QUARONG, Veltheer van XUNCHI.
 REI VAN TARTARISCHE  PRIESTERS.
 LIKUNGS, Veltheer van TRAZIL.
IGNATIUS
URBAEN.		}Kristenen
 AERTSWICHELAER.
 REI VAN SINEESCHE PRIESTERS.
 CELIONE.

Het Treurpel begint in de morgenstont, speelt
    dien dagh en nacht, waer in het eindigt.

Het Toneel is in en om Peking, Hooftstad van Sina.

Continue

[p. 1]

TRAZIL,

OF

OVERROMPELT SINA.

            Maövenlung. Koja. Trazil.

ZOo wort de heerschappy uw grootscheit op gedrongen!
    En uw naemhaftigheit, bestorven op de tongen
    Der dankbare gemeente in hof- en burgervreugt,
    Ten Hemel opgevoert! uw aengebore deugt,
    (5) Waer door gy d’aerdboom stut met onvermoeide schouderen
    Trotzeert de heldefaem van uw doorluchtige ouderen,
    Wier onbevlekte roem in alle harten leeft,
    Van yder aangebeên, van niemant nagestreeft.
    Indien Thïenki, uit het marmergraf gerezen,
    (10) De mond des doods ontrukt, uw daden quam te lezen
    Die ’t overprachtig Hof met beelt en schildery
    Versieren, koninklijk gegoten, ry aen ry,
    Hoe zou de gryze Heer zijn doorgewaekte nachten,
    En tevens ’t Godendom bedanken en grootachten,
    (15) Als hy zijn strijdbre Zoon Heer Vaders heldespoor,
    Met loffelijke drift, en dringende dwers door
    De stormen van ’t geval, zoo moedig na zag stappen!
    Wie dorst den aertstieran het hart te barste trappen
    Voor wie dees kreitsgodin bekrete neder lag,
    (20) En wachte, half verkracht, den allerjongsten slag?
    Wie plante in Tartarie een bosch van krijgsstandaerden,
    Op ’t rustig hoefgeklep der brieschende oorlogspaarden
    En olifanten, in den oorloge uitgeleert?
    Wie heeft het dom gewelt grootmoedig afgekeert,
    (25) En dreef zijn hengst te wedde in d’yszee, en de plassen
    Daer ’t bars Niüche, reets den nagebuur ontwassen,
[p. 2]
    ’t Rijk schuimde, en zwierde alom zijn strenge geeselroê,
    In vrede noit vernoegt, in oorlog nimmer moê?
    Wie maeide zulk een oogst ontarnde wapenrokken,
    (30) Borstschilden, armgespan, verbaest van ’t lijf getrokken,
    Vergifte pijlen op uw yzre borst geknakt,
    Als oorlogshelt Trazil, noit in zijn moed verzwakt?
Koj. Wie heeft het hartebloet van Vorsten ingezwolgen,
    Als keizerbeul Trazil? de wraek* stapt hem verbolgen
    (35) Met gloeiende oogen na, en spookt met fakkellicht,
    Berooft hem haest van brein of ’t hatelijk gezicht
    Die dus onwettig koomt op Sinaês heerschtroon brallen;
    Maer die te schielijk klimt kan schielijk nedervallen.
    De kroon met bloet gekocht, wert weêr met bloet betaelt.
    (40) De wrake raak’ hem ’t meest dieze eerst heeft aengehaelt.
Traz. Die neêrgetreden leit leer flux zijn tong betoomen.
    ’t Is met het aenzien van u stamhuis omgekoomen.
    Uw wieken zijn gekort.
Koj.                                   Die vloek treffe uwen kop.
    En leggen wyder toe, God regte ons weder op.
    (45) Al lieptge daer de zon, gehult met goude stralen,
    In haren morgenstont ’t gezichte doet verdwalen,
    Tot daerze moê gestreeft haer daghreis heeft volbracht,
    En blaekt in ’t westen klaerst in ’t naerst van onzen nacht:
    Gy zult de Godheit, die ’t verborgen kan doorgronden,
    (50) En wiens ontzachbre magt op alle plaets en stonden,
    Geproeft wert uur op uur; die ’s afgronts ingewant
    Draeit uit de middelspil: die holle zee tot land
    En strant tot water smelt, en ’t onweêr kan gebieden,
    Die Godheit kunt gy noch ontveinzen noch ontvlieden.
    (55) Hier word gy voor gedaegt; daer d’ongerechtigheit
    Met moort en tieranny haer bystant wert ontzeit.
Traz. En gy voor vorst Trazil, die overwonne duiken
    En schelmen sneuvelen doe, en zal mijn magt gebruiken
    Aen yder die zich niet gewillig nederstrekt.
[p. 3]
Koj. (60) Vervloekte staetzucht, och! wat hebtge al quaets verwekt.
Maöv. Hier wort in vorst Trazil herstelt het recht der volken.
    De bloethond smoorde in bloet. uw naem dringt door de wolken.
    De rijken danken u voor zulken heldendaet.
Koj. Voor zulken moort die ’t ligt der zonne in ’t aenschijn slaet.
    (65) Die alle vorsten zal ten doel der zwaerden zetten,
    En oefnen wraek en moort in plaets van eer’ en wetten.
    Koomt onderdanen steekt nu ’t lemmer in zijn borst
    En kroont een groot tieran tot allergrootsten vorst.
    Indien de vleyer, die de Prinsen doet verwilderen,
    (70) Die hare afgrijslijkheên zoo schoon weet af te schilderen,
    Om ’t zielvergif dat zulk een boosheit met zich sleept,
    Wierd hatelijk ten Hove en Steden uitgezweept,
    Men zou de grooten in geen schelmen zien verkeeren,
    Geen schelmen, even trots haer gruwelen verweeren.
Traz. (75) Gedult te lang getergt barst uit in razerny.
    Voort. kniel gewillig voor mijn opperheerschapy.
    Erkenme voor uw Vorst, en spaer uw eigen leven.
Koj. Ik zal my nimmer in uw vloekverbond begeven.
    Ik haete u meer dan een verslinbre krokodil,
    (80) Of bloetziek landgedrocht, ondankbare Trazil.
    Geen aengefokte wolf zou ’t weldoen min vergelden.
    Geen Tiger, woedende in het zuiderbosch en velden
    Die Ganges waterkolk beknabbelt met zijn vloet,
    Beloonde zoo de Deugt.
Traz.                                   Houd op. het ziedend bloet
    (85) Bruischt door mijn adren. vrees de strengheid van mijn toren.
    Of denk maer op uw dood.
Koj.                                         Die heb ik al verkoren.
    Ik leef niet langer nu heer broeder ’t vorstlijk graf.
    De waren erfgenaem d’ontwronge scepterstaf,
    Ontberen moet.
Traz.                     Hoe lang zult gy my wederstreven?
Koj. (90) Tot gy den dooden helt het leven weêr zult geven.
[p. 4]
    Geen bastertnazaet op ons erftroon triomfeert.
Traz. De wolfhont wort vergeefsch het blaffen afgeleert.
    Mijn lijfstaffiers schiet toe betoomt die lasterwoorden.
    Schiet toe, en slingert om de kop de taje koorden.

Koj. (95) Wel aen ik zal mijn hals ontblooten
            En moedig geven aen de strop.
        Daer deugt wert uit het rijk gestooten
            Besteigert tieranny den top.
        Ik zie heer broeders schimme zweven,
            (100) Gewont aen regte en slinkerborst.
        Ach! daer ’s de moortpook ingedreven
            Met onwaerdeerbaer bloet bemorst.
        Een boschleeuw zelfs weet van ontfermen
            En quetst een droeve moeder niet,
        (105) Noch ’t kroost gestrengelt in haer armen,
            Of ’t schoon den honger hem gebiet.
        Trazil alleen wort onbewogen!
            Bestookt zijn Heer op ’t ledekant.
        Zijn vorst groet hem met sluimrende oogen.
            (110) Hy moort zijn vorst met eigen hand.
        Thïenchu rol’ zijn donderklooten,
            Ja heel den hemel op dat hooft
        Wel waert in d’afgront neêrgestooten,
            En van zijn valsche glans berooft.
        (115) Zijn straf doe alle boozen beven!
            Beschaf hem nergens troost of heul.
        Hy moet op alle tongen leven,
            Geschantvlekt voor een keizerbeul.
    ô Wee! ô smart! laet los.
Traz.                                   Knijp toe. gy herwaerts aen,
    (120) Gy zult met uwen voet op zijnen gorgel staen.
    Maövenlung trap gy ’t hertnekkig hart om stukken.
[p. 5]
    Zoo leer een onderdaen voor overheeren bukken!
Maöv. ’t Gaet wel. de wereltkroon beschaduwt uwe kruin.
    De tegenblaffer stort in ’t akelige puin
    (125) Van ’t omgevroete hof. de lastermont, verlegen,
    Zoekt heul aen uw gezach, of val voor uwen degen.
Traz. Nu moet Namolizont my vreezen als zijn heer,
    En offren vorst Trazil het uitgedient geweer,
    Of sterven. ’t rijk vereischt dat wy hem leeren buigen.
    (130) Hy moet gehoorzaem zijn, of alles valt in duigen.
Maöv. De hofspie, die ik zond aen ’t zuiden van ’t gebergt’,
    Dat met zijn steile kruin ’t gespan der wolken tergt,
    Is weêrgekeert, en zag in ’t eerst een stofwolk dryven:
    Daer na Namolizont de lucht en Goôn bekyven.
    (135) (De reden wort gezust) hy trekt na d’oude poort
    Met al zyn kamerwacht en weing aenhang.
Traz.                                                               Voort.
    Men dubbele de wacht aen bolwerken en muuren.
    De poorten blijven toe. men zal hun wel verduuren.
    Wy stellen ’t aen uw zorg. gâ heen mijn Xurian.
    (140) Een schrander Vorst let ook op ’t geen gebeuren kan.


                        Sochidon. Kamizame.

        Droog op die vochte peerlemijnen.
        Die d’overvloet der hertepijnen
            Uitgieten op dat aengezicht,
            Daer al wat schoonheit heeft voor zwicht.
        (145) ’t Is vorstelik gehard in plagen
        En fier te zijn in onheil dragen.
            Dat past u zonnestam, heldin.
            Ei toom de vrouwen aert wat in.
        En toon dat nu de mannekleeren
        (150) U met een heldenmoet vereeren.
[p. 6]
Kam. Een maegdenherte is teer, en andre raet te geven
    Valt lichter als die zelf volbrengen. die het leven
    Noch zoet is luister, wy zijn ’t moede. al onze pyn
    Is om heer broeder. of kan die flauwhertig zijn
    (155) Die sterven kan?
Soch.                               Die dan kan leven,
        Wanneer ’t geluk hem heeft begeven,
            En onderdrukt met hand en voet,
            Die is eerst dapper van gemoet.
        Kloekmoedigheit blijft onbewoogen,
        (160) En zie het onheil onder d’oogen,
            Hoe yslik dat het woed en barnt,
            Al rolde d’aerdkloot om ’t gestarnt,
        Al viel den Hemel uit zijn haken,
        Al krielde ’t ront van slang’ en draken,
            (165) Noch buigt de dapperheit voor ’t wee,
            Gelijk een steenklip voor de zee.
Kam. Hou op. mijn droefheit is te groot om raet te hooren.
    Zy barst ten oogen uit. en poogde ik die te smooren,
    De vloer zou tegen my getuigen dat mijn hert
    (170) Veel harder was van aert als ’t marmer in zijn smert.
            ’k Wil sterven.
Soch.                           Sterf niet ongewroken.
        Trazil werde eerst zijn kop gebroken.
            Ik wil niet datge niet en treurt;
            Maer dat gy ’t opkropt op zijn beurt.
Kam. (175) Ach! Sochidon wanneer is ’t grooter noot tot klagen
    Als nu? ik ben te zwak zoo sterken rouw te dragen.
    Of meintge dat mijn kunne ook wisselt met mijn kleet?
      Soch.   ’t Gedult moet verder gaen als ’t leet.
        Wanneer een heete storm van rampen
        (180) De deugt bereit staet aen te klampen,
            Beproeft zy eerst haer kracht te recht.
Kam. Een Vrouw bied weers genoeg die met haer tranen vecht.
[p. 7]
Soch. Dat toone u Nankaes starrewagen
        Met haer ten Hemel opgedragen.
            (185) Die heeft Peking gebout vol moet,
            Uit haer verslagen zoonen bloet.
        Zy trat de moordenaer op ’t harte
        Die alle vorsten plaegde en tarte:
            Nu zietge noch haer stad om hoog
            (190) Gestegen tot den regenboog.
Kam. Gy zult veel eer een vlucht van zwarte zwanen vangen
    Aen Croces oever, en de witte raef zien hangen
    En drijven op de lucht, als zulke Nankaes meer;
    Dat toon haer lang geviert, maer gadeloos geweêr.
    Soch. (195) Het lijden slijt door moedig lijden.
        Ei zet de droefheit wat ter zijden,
            En trek in deze rusting voort
            Na Pucheu langs de legerpoort,
        Om uw heer Broeder te begroeten:
        (200) En als den helt u komt ontmoeten
            Stort dan uw volle borst eens uit,
            Terwijl de tent uw stem besluit.
        Hier kan ook ’t zwijgen u verraden.
        Spoei voort. spoei voort heldin, ’t is spade.
Kam. (205) Ach! moet ik dan by nacht door nare bosschen waren
    En staen misschien ten doel voor nachtvrybuitenaren
    Op moort gescherpt? hoe past een maegt dit streng bevel!
    Doorluchte Sochidon waert gy mijn metgezel.
    Soch. Zoo is ’t met u en my gedaen.
            (210) Ga. tis zeer zorglik hier te staen.
        De Goden tellen uwe treden.
        Maek haest, uw leet is haest geleden.
            Hou moet heldin volg uw geluk,
            Zoo zie ik ons verlost van ’t juk:
        (215) En uw heer Broeder met den degen
        Zijn erftroon rustig op gesteegen*
[p. 8]
            Dat monster treden op den nek.
            Maer stil. ’t is tijt dat ik vertrek:
        Ik hoor de binnekamer kraken
        (220) Nu kan de noot ons voeten maken.
Kam. Mijn voeten gy kunt noit godvruchter bevaert hopen
    Als nu gy Broeder* en u zelven vry zult loopen.
    Vaer wel dan eerloos Hof, ik ga in ballingschap
    Uw’ keizer zoeken. zie zoo lang ten hoogsten trap
    (225) Een vorstenmoordenaer. bewaertme alziende Goden!
            Soch. Dit hofgevaer worde eerst ontvloden.
                          De Held kan nu niet ver meer zijn.
                          Ik zal u beide hier, met pijn,
                      Verwachten voor de middaghstralen.
Kam. (230) Vaer wel dan moortspelonk ik gâ in duister dwalen.


                        Sinkio. Hungüan.

    Ach! ryxverraet wat steekt uw angel vol venijn,
    Dat al mijn lusten blust met ingebeelde schijn.
    Zoo dikwils my de haet het schelmstuk komt te raden,
    Ontraet het d’achtbaerheit. maer ’t is nu al te spade.
    (235) Wat raet? en schoon dit strekt tot d’ondergang van ’t rijk,
    Het vordert tot mijn wraek, en die is loffelijk.
Hung. Wat doet heer Sinkio, daer alles legt gedoken,
    In rust, met zulken angst in zijne kamer spoken
    In ’t zijden bedgewaet en ’t naerste van de nacht?
    (240) Hoe zoo flauhartig! ei, herstel d’aeloude kracht.
    De Hemel draegt ons gunst. de heldere starren blinken
    Aen ’t hemelsche gewelf de flauwe maen aen ’t zinken
    Rolt steil van ’t noorderas om ’s aerdkloots andre kant,
    Daer ’t zout met ys bevloert, aenstootende op het strant,
    (245) De hooge duinen beukt door storm op storm gezwollen.
    Zoo helpt te felle spoor het spoorloos ros op hollen!
Sink. Zoo maekt de grijze zorg een staetheers brein verwart!
[p. 9]
Hung. Zoo baert verslofte zorg, als ’t quaet wil, bittre smert
    Een wyzen laet zijn voet de maet niet overtreden:
    (250) Hy toetst zijn levensloop int spiegelglas der reden
    Die ’t alles evenaert na recht met onderscheit;
    Daer elk geketent wort van zijn begeerlijkheit
    Toomt hyze, en leert het al hem met ontzach gemoeten,
    De wolken tredende groothartig met zijn voeten:
    (255) Bepaelt de vuurigheit der hartstochte in haer maet,
    Dat door haer drift het brein of niet aen ’t quynen slaet
    Of los stâ zonder zorg.
Sink.                                 Heer Hungüan, het vreezen
    Voor rijxverraet, dat, eer de tweede zon verrezen
    In ’t oosten ’t land beschijnt met een bebloeden dagh,
    (260) D’ontranste Hulk van ’t rijk zal breken met een slag,
    Ontstelt mijn harsenen. zal Sinkio dan baden
    In ’t reutelende bloet, afkeerig van genaden?
    Zal ik heel Sina, met de bloettoorts van verraet,*
    Ontsteken? Xunchi, dien aertsvyant van den staet,
    (265) Met al zijn roofgevolg de grenze open zetten,
    Dat, door erfhatery heel ’t landschap zal verpletten?
    Versteende ziel zijt gy ’t die zulke gruwlen brout?
    Roofzieke handen, zult gy dat bezoedlent gout
    Die moordbezolding dan ontfangen met u vingren?
    (270) Of, razende van spijt, die geene in ’t aenzigt slingren
    Die u met valsche schijn, zoo schendig heeft verleit?
Hung. Hoe waeit de wêerhaen om van uw genegentheit!
    Een helt, maer eens gehoont is steets van wraek bezeten.
Sink. Ik ken geen eedler wraek als zelfs de wraek vergeten.
    (275) Zoo God elk straffen zou die tegen ’t hemels mort,
    Hy schoot aen donderen en blixemen te kort.
    Ey keer de kiel na land eer ’t onweêr deur komt breken.
Hung. Geen noot, al barsten al de stormen uit haer streken.
    Die veilig stranden kan daer ’t lommerrijke bosch
    (280) Het water schildert met een paviljoen van mosch
[p. 10]
    En bladren, vreest vergeefsch de worstelende winden;
    Maer die geduurig wikt kan altijt onrust vinden.
    Die niet lafhartig is, houd evenmoedig stal.
Sink. Die reukeloosheit stort haer zelven in haer val.
Hung. (285) Ik volg de zon. en haete een wispeltuurig wezen.
    Die grootheit voegt een man. wy hebben niets te vreezen.
    Indienmen deze wraek maer heimelijk belegt
    Zie ik de standers voor Peking al opgerecht.
    Zoo dra de donkre nacht, de daghtorts heeft verdreven,
    (290) Zie ik den Tarter al tot hooft des Ryx verheven.
    De ringmuurwachters zijn in slaep gezust met gelt.
    Nu duikt hy in ’t gebergte om al zijn krijgsgewelt,
    Zoo haest ik hem alom de wapenburgten open’,
    Met magt te pressen en de rijxstad af te loopen.
    (295) Dan zal ’t ondankbaer rijk, na zulk een langen haet,
    In Tarter en Sineesch verwisselen van staet.
Sink. Wel aen ik blijve u trou. zoo wort de wrok verbeten
    Die steets de Tarters voede op Sinaes ingezeten,
    Zoo lang de ringmuur hem, van alle kant benart,
    (300) Gelijk een marmerberg gesmeten wierd op ’t hart.
    Een oorlogsborstwêer die zijn razerny kon breken!
    Die gadelooze muur, die ’t daghlicht ziet ontsteken
    Als d’oosterzon verrijst met roozen in ’t gezigt,
    En dooven in het west het uitgediende licht,
    (305) Tart noch, na zoo veel ramps, het woeden van de jaren,
    En steekt haer voorhooft by Korea uit de baren
    Daer Galoos snelle vloet, door ’t uitgedroogde zant,
    Met ongestuimigheit, in Iratuzi strant:
    Van daer wortze opgehaelt op hemelhooge duinen
    (310) En bergen, woest en wilt met ongenaekbre kruinen,
    Daer Xenzis tigerlant het west in d’oogen heeft,
    Tot datze in ’t steil gebergt de Hoang deurtocht geeft,
    En stut dat trots gevaerte, op onverwrikbre stylen,
    In eene schakeling van driemaelhondert mylen;
[p. 11]
    (315) Een werkstuk dat met recht den vreemdeling ontstelt.
Hung. Die muurschans buigt zijn hooft voor Xunchis krijgsgewelt.
Sink. Ik vrees heel Sinaes vloek my op den hals te halen.
Hung. Denkt nu de helt niet meer op al zijn staetschandalen?
    Hoe hy, in ballingschap ter ryxstede uitgejaegt,
    (320) Van ’t mandorijnsdom als een schelm wierd aengeklaegt,
    En ’t opperveltheerschap zijn dapperheit ontrokken?
    Dat zy nu voelen hoe wy wreken na het wrokken.
    Zal ik een zonneling mijn adelijk geslacht,
    Dat onlangs noch aen ’t eind der werelt hooggeacht,
    (325) Van inheemsch en uitheemsch met vrees wierd aengebeden,
    Van dit ondankbaer rijk dus op den nek zien treden,
    En vorderen mijn val? en...
Sink.                                       Zwijg uws vaders doot.
    De hoon is groot genoeg; maer onze wraek te groot.
Hung. Hoe fel’er wraek hoe nutst. zoo leertmen Vorsten achten
Sink. (330) Hoe hebt gy ’t voords beleit?
Hung.                                                     ’K vergaderde al de krachten
    Van mijn verstant byeen, vervloekte Vorst en stad.
    Maer aen de slykrivier wierd ik by ’t hooft gevat
    Van legerronden, my met kracht op ’t lijf gevallen.
    Men sleepte my geboeit in hare legerwallen,
    (335) Daer keizer Xunchi elk gebied na d’aert van ’t land,
    En d’oorlogsblixem zwaeit in zijn onzachbre hand.
    Daer heb ik, steunende op uw eed en achtbaerheden,
    Peking hem opgeveilt. hy komt vast aengereden,
    De groote heirbaen langs met al zijn ruitery.
    (340) Ons landvolk valt hem toe, uit vrees voor tieranny.
    Den grooten moor...
Sink.                             Hou op ik zie Trazil genaken.
    Hy treet in zijn vertrek. het keizerlijk scharlaken
    Vloeit om zijn schouderen. de gele tullebant
    Die styf van peerlen staet met gout en diamant,
    (345) Op ’t heerlijxt geborduurt, verdooft de starrelichten.
[p. 12]
    Zijn zilver borstgewaet hoeft voor geen glans te zwichten.
    Ik vrees bespieders. volgme in mijn geheimzalet,
    Op datmen alles wikke en raedslage onbelet.


                            Rei van Sineezinnen.

                                    I. KEER.

    Hofjofferschap houd op van zingen
        (350) En meng’ een schielijk moortgeklag,
    Op dat de weergalm door mag dringen
        Met naer gekerm van wee, en ach!
    Tot daer uw vorst legt opgetoogen
        In d’eerste stilte van de nacht.
    (355) Wend na dit bloedtooneel uw oogen.
        Barst uyt. barst uyt met al uw magt.
    Rukt vanden hals de peerelsnoeren
        En knooptze zamen tot een koort,
    Op dat den schelm niet uit kan voeren
        (360) De gruwelijxste vorstemoort.
    Trazil, door kroonzucht aengedreven,
    Heeft reets de moortpook opgeheven.

                                I. TEGENKEER.

    De bloetdorst luistert na geen weenen.
        De moorder heeft zijn wil volbracht.
    (365) Men zou de doove marmersteenen
        Eer smelten door de maegdeklagt,
    Als dat versteende herte, op moorden
        En keizerslachten afgericht,
    Vermurwen door gezochte woorden.
        (370) ô Maen! verberg uw bleik gezicht,
    Of ruk uw paerden om in ’t draven.
        Wiens boezem barst niet van verdriet,
[p. 13]
    Die dus van aengefokte slaven
        De milde Heer verraden ziet.
    (375) Slaep nu gerust op kamerlingen,
    Die wakende uwe koets omringen.

                                    II. KEER.

    Ja krab de blanke borsten open:
        Ontzeg my niet die zwakke hulp.
    Op dat het bloet, daer uytgeloopen,
        (380) Het hof en hofmagt overstulp.
    Wie zal nu zuchten als wy klagen,
        En, tot verlichting onzer last,
    Die op zijn schoudren helpen dragen,
        Nu ryxcham Koja leit vermast
    (385) En onderdrukt van dwingellanden?
        Hoe heeft de nyt haer gal gebraekt!
    ô Wreede en eerelooze handen,
        Die eerst de koorden hebt gemaekt
    Waer door nu onze zon gaet duiken!
    (390) Maer wreeder dieze dorst gebruiken.

                                II. TEGENKEER.

    Daer is noch hoop in onze rampen.
        Ons onheil is niet zonder troost.
    Gelijk de zon de bruine dampen,
        Wanneer zy ’t dorstig oosten roost,
    (395) Doet vlieden voor haer heldre stralen
        En met een aldoorkruipent licht,
    Gedrongen door de hemelzalen,
        Van ’s aertryx duister aengezicht
    De nevel vaegt en op doet klaren:
        (400) Zoo zal den Helt Namolizont,
    Al wat ons hier kan schaduw baren
        Verdryven in zijn morgenstont,
[p. 14]
    En drukken die hem wou verdrukken.
    Den Hemel doe zijn wensch gelukken.

                                    TOEKEER.

    (405) Hoe kruipt de wreetheit in de herten
        Daer hovaerdy gekoestert wort!
    ô Moedersmert van alle smerten,
        Wat hebt gy menig neêrgestort!
    Gy helpt Trazil door zoo veel klingen
        (410) Door zulk een heir van kamerwacht,
    Den zoon der zonnegod bespringen
        En moorden in de nare nacht.
    Daer kroonzucht wort in ’t hert gelaten,
        Krijgt eer en deugt een wisse krak.
    (415) Waer op is toch een mensch verwaten!
        Hy is een huis vol ongemak,
    Een licht in d’oopen lucht te branden.
    Een bal, gestelt in ’t noodlots handen.

Continue

TWEEDE BEDRYF.

Namolizont. Vanli. Quizing. Kamizame.

    DE morgenzon’ beklimt haer luisterrijke wagen,
    (420) En heeft haer rosgespan weêr in ’t gareel geslagen
    Tot haer gewoone reis. de heuvelschaduw schiet
    Allenxkens kleiner neêr, en mis ik niet, men ziet
    Peking daer rijzen met een kroon van zeven muuren,
    Gelijk een Koningin de grijze tijt verduuren,
    (425) Met torens zonder tal, en Tempelen vol schat.
    Wy zijn ter goeder uur getrokken onder stad.
Vanl. Wat kon zijn Majesteit by nacht en onweêr dringen
    Tot reizen over steil gebergte en woeste klingen,
    En woestinyen vol vernielent ongediert,
    (430) Dat, dol van honger, in eenzame nachten tiert,
[p. 15]
    En grimmende om een proy, rukt met schenzieke tanden
    Al wat het vint van een als bloedige offerhanden?
Nam. Een duistre droom, of een vervaerlijk nachtgezicht,
    Dreef my, rampzalige, ten bedde uit voor het licht:
    (435) Een veltslang, docht my, in het zorgloos hof gekroopen
    En heymelijk door den rang der helbaerdiers geslopen,
    Schoot haer vervloekt fenyn Heer Vader in het hert.
    Hy sterft en stort ter neêr. ik stond alzints verwart
    En dicht bezet in haer gevlochte slangekrollen.
    (440) De blaeugeschubde rug was van ’t vergif gezwollen.
    De tonge schuifelde met d’oogen gints en weêr.
    Ik vluchte te vergeefs, en ploffe in ’t stof ter neêr.
    Zy kromt zich in de kroon van Vaders kruin gevallen.
Quiz. Daer ’s onraet. ik quam naeu aen geen zy van de wallen.
    (445) Of een verrader dreefme een keizelsteen na ’t hooft.
    Ik riep. mijn stemme wierd door wapenklank verdooft.
    Ik vong tot driemael toe, met mijn verwonderde ooren,
    ’t Gedruisch, gewrongen uit de dondrende oorlogshooren:
    De schorre krygsklaroen klonk driewerf moortgeschal;
    (450) Terwijl ’t ontbreidelt grauw vast bulderde op de wal.
    Toen ruk ik na de poort en vinde d’ysre staven
    Op een geknarst. ik hoor een drommel ruiters draven,
    En worde kreet op kreet dus schandlik gebraveert:
    Uw Hof is uit. Zunchin gedoot. gy overheert.
Nam. (455) Wat hooren wy! kan dan den hemel dit gedoogen!
    Getergde Goden! ziet gy zonder toornige oogen
    Die moetwil aen? ontsteekt uw blixemvuur tot wraek,
    En stapel straf op straf dat alles dreune en kraek.
    ô Droom! ô Heerschappy! wat slag is dit!


        Kamizame. Namolizont. Quizing. Vanli.

Kam.                                                                   Doet open.
Nam. (460) Wie zytge?
Kam.                             Uw bloedverwant de tierannie ontloopen.
[p. 16]
Nam. Hier schuilt verradery. brengt wapens, brengt geweer.
    Indienme sterven moet, men sterv’ met wapeneer.
Kam. Doet open.
Nam.                     Stâ. wie durft mijn’ hoogheit overvallen?
Kam. Ik, die in dit gewaet neêrdaelde van de wallen.
Nam. (465) Uw loosheid is ontdekt. ik weet het ryxverraet.
Kam. Ik wil, ô helt! met u den jammerlijken staet
    Der burgerij, gesplist door hofkrakel, beweenen.
    Helaes! Peking is in een oogenblik verdweenen!
Nam. Waerom uw boezem niet voor andere uitgeklaegt?
Kam. (470) Om dat ik ’t hof vervloeke, en my uw deugd behaegt.
Nam. Geveinsde, uyt welk een stam en stad zijt gy gesproten?
Kam. ’t Ondankbare Peking, welëer de stoel der grooten,
    Maer nu een tijgernest, is mijn geboortestad.
    Ik ben een telg van god Taimingas stamboom. had
    (475) Het nydig nootlot ons die rampen niet beschooren
    Gy zoud de weerelden na uwe stem doen hooren,
    En draven op uw wenk.
Nam.                                   Men melde my uw naem.
Kam. Ik ben een maegt, geen man. men noemt my Kamizaem.
    d’Aertskeizer Zunchin was mijn Vader: gy mijn broeder
    (480) Tot ongeluk helaes! geteelt van eene Moeder.
Nam. Zyt gy ’t heldin, wat wil dit mannehulzel? ach!
    Die roode lucht dreigt ons met een bebloeden dagh.
    Mijn droom, en uw gewaet kan niet als rampen spellen.
Kam. Geen menschentong kan al d’afgryslijkheên vertellen.
    (485) Al klonk mijn stem gelijk het dondren in de nacht
    Of als een zeestroom in het midden van zijn kracht;
    Noch viel mijn magt te zwak om zulk een wicht te tillen.
    ’k Zal roepen dat de strant en wildernissen gillen,
    De zeevoogdes het hoore in haer korale kil.
    (490) Zoo schen het blixemvuur aertskeizerbeul Trazil,
    Die al t’ontydig van Heer Vader opgeheven
    Tot vorstelik bewint, van vleyers aengedreven,
[p. 17]
    In zijn geveinsde borst een heimelijke vlam
    Van heerschappylust voede, en haet op onze stam;
    (495) Die uitbrak reets als gy na Xuny waert gezonden.
    De zon is driewerf van haer daghkaros ontbonden,
    En voor de vierdemael gestegen op haer koets.
    De Maen, die de eerste nacht het hof noch zag goedsmoeds,
    En Vader met het hof in zachten slaep verzopen,
    (500) Zag hem ten derden keer van moorderen bekropen.
    En van Trazil doorpriemt met zijn verwaten’ hand.
Nam. Ai my wat schrik doorwroet mijn pijnlik ingewant!
    d’Aertsvogelwichhelaer heeft dat my niet gezongen.
    De bleeke boschnon die, in lanen op driesprongen,
    (505) Orakelvaerzen spelt, en, schuw van onzen dagh,
    Terwijl zy wetten stelt voor ’t onderaerdsch gezach,
    Uit wisse tekenen ’t geschiedbaer’ kan voorzeggen,
    Quam zulk een bittren brok my nimmer voor te leggen.
    Hoe storf de vorst?
Kam.                         Noch, onbeteutert in die noot
    (510) Staroogende op Trazil, hoe, zoektge dan mijn doot,
    En meentge, sprak hy, dus de Vorsten te behagen?
    Ontrouwe voesterling! die ik heb opgedragen
    Tot zulk een eer! ga heen fokt jonge tigers aen,
    Op datze in d’ouderdom haer klaeuwen aen u slaen,
    (515) Zoo lang men niet vermag is weldaet ongemeten;
    Daer na wort niet zoo licht, zoo sprak hy, en ’t vergeten
    Smoorde in zijn styve mond. men kroone dan mijn zoon
    Was ’t laetste woort, ô smert!
Nam.                                           Bewaertme my de kroon?
    Hoe is ’t mijn maegdelief? wat zal ons noch ontmoeten!
    (520) Ik haek na ’t eind. vaer voort.
Kam.                                                   Recht eerst my op mijn voeten
    En luister. heel de lucht wort met gejuich vervult.
    Trazil, voor d’ugtentzon, aertskeizer ingehult,
    Van schelm Maövenlung en schelmscher kamerlingen,
[p. 18]
    Verraders die om roof hun opperheer bespringen.
    (525) Men woed dien gantschen dagh en voornacht. Xanchion
    En Quanki sneuvelen. de trotze Zochtizon
    Bepleit uw kroonrecht met den schitterenden degen,
    En wort, terwijl hy pleit, van achteren doorregen.
    Omringt de schenders riep uw halsvrient Ozadis,
    (530) En boorde met het staal Xarin door d’eechenis.
    De nacht komt eindelijk met damp en schaduw vallen.
    De poorten worden toegebolwerkt, en de wallen
    Met oorloogsvolk bezet. het ontrou graeu bewaekt
    De kopre poort van ’t hof. rijxkantsler Koja blaekt,
    (535) Beweert manhaftig uwe erfheerschappy met woorden.
    Maar och! ik vrees zy zijn t’ontzinnig heet op moorden!
    Men zocht alom na my, die dus onkenbaer was,
    By Zochidon, en toen, by d’oude waterplas,
    Die niet bewaekt wiert, u in dit gewaet gaen zoeken.
Vanl. (540) Afgrysselijke nacht! wie zoude u niet vervloeken.
Quizin. Zoo bralt een landgedrocht op uw verheven troon!
    ô Goden wreekt gy niet dien gruwelijken hoon!
Nam. Ach! zoo men Goden vond die noch na ’t menschdom zagen
    Die weereltpeste waar al lang met blixemslagen
    (545) Te grond verplet. nu zijn de Hemellingen doot.
    Den aertstieran, die zijn gerechte Vorst doorstoot,
    Op heldeschenkels treet, ’s ryxerfgenaem doet vluchten
    En, harder als een rots, vast schatert om zijn zuchten:
    Slaet heel de weerelt in zijn onverdraeglijk juk.
    (550) Zoo krijgt den grootsten schelm het opperste geluk.
    Maer daer geen Goden zijn zal ik een Vorst vertoonen,
    En klauteren, ten spijt van ’t noodlot, op mijn troonen.
Vanl. Doorluchte Vorst, waer drijft de spoorloosheit u heen?
    De Goden geven kroon en scepters maer te leen;
    (555) De leenheer mag met recht zijn leen verheergewaden.
    Zult gy ’s volks boosheit op de goede Goden laden?
    Dat niet elke ondeugt strax haer straffe is toebereit,
[p. 19]
    Komt niet uit d’onmagt Gods maer zijn lankmoedigheit.
    De vrye Godheit is aen geenen tijt gebonden.
    (560) De boosheit krijgt haer loon, maer op gepaste stonden.
Nam. hou op. mijn gramschap holt. getrouwe Kamizaem,
    Is dit op vaders troon, als wettige erfgenaem,
    ’t Zwaert gorden op de zy, ten schrik der nagebuuren?
    Is dit mijn standerdvlag van vyandlike muuren
    (565) Zien spelen met de wint? zal zoo mijn legerhaen
    Niet langer onder dwang der Niülhanners staen,
    En, moedig op zijn proi, de weerelt overkrajen?
    Moet ik in zulk een schijn, ô smart! de ryxstaf zwajen?
    Wat tooverboel hulp dus mijn aenzien in de gront?
    (570) Och! waer ik omgebragt in mijn’ geboortestont!
Kam. Heer broeder hier is niet met klagten uit te rechten.
Nam. Brengt wapenen. brengt stael. ’k zal ’t wolvenest bevechten.
Kam. Hoe brult gy dus ontzint? ei hoor hoe dat geluit
    De vlakten overgalmt, en door de wederstuit,
    (575) Het ongedierte wekt, door sluimer overwonnen.
    Vermomt u alle. koomt, ik heb een list verzonnen,
    Waerdoormen zonder vrees belanden kan in stad.
    Krijgshelden, volgt my op dit ongebaende padt.


        Xûnchi. Nojoza. Ridderschap.

    ’t Geluk begunstigt nu mijn triomfante vanen.
    (580) Mijn tochtgenooten, zoo, volhart met moet. wy banen
    Ons dus een heirbaen tot d’onsterflikheit. mijn troon
    Rust onbeweegelijk op zulke zuilen; schoon
    De weerelt dreunen zal door ’t schielijk nedervallen
    Van ’t overtrotsch Peking, met al haer oorlogswallen:
    (585) Daer Mandoryn Trazil de dwingelandy herstelt,
    En doet zijn Meesters ’t leet opkroppen met gewelt;
    Of paeit het gierig graeu met goederen en renten,
    En scheurt het vloekgespan met strenge dreigementen.
[p. 20]
    En daer de leeuwevacht zijn moetwil niet voltrekt
    (590) Blijft met de vossehuit zijn tieranny bedekt.
    Peking! de grootste stad van vyftien koninkrijken,
    Die zoo veel Koningen voor u ontzag doet wijken,
    Strijk nu het vaendel voor mijn opperheerschappy;
    Ik zal u nek ontslaen van zijne tieranny,
    (595) En met de tweede zon op uwen zetel streven.
Rid. d’Aertskeizer triomfeer.
Nojo.                                         Lang moet d’aertskeizer leven!
    Ik zocht mijn heer.
Xun.                             Trê toe mijn keizerlijke bruit.
Nojo. Ontzachelijke Vorst, wat wil dat naer geluit?
    Wat doet de Ridderschap zoo groven keel opsteken?
    (600) Waer is de vyand? of is hy met smaed geweken?
Xun. Ontstelt u niet. ik wacht geen vyand voor de nacht,
    Of d’aenslag was te niet, die my heeft hier gebracht;
    Maer dan zal ik hem zelf met al mijn heir bestoken:
    Dat houd my in ’t gezicht der bergen neêrgedoken.
    (605) En zoo my Hungüan verzekerde in mijn tent,
    Is noch ’t oneenigh hof mijn krijgslist onbekent.
    Niet kan de vyand zoo van hoop tot winst ontblooten,
    Als krijgsbeleit en hulp van oorloogslotgenooten.
    Zoo moetmen de Sineesch in ’t noorden met verraet
    (610) Bespringen, dan met dwang de halfgesplitste staet
    Ontzenuwen, en haar regering onderdrukken.
    Mijn oorlogskunde zal den aenslag doen gelukken:
    En Sina, dat door krijg of uiterlijke magt
    Van Keizer Tamerlan noit t’onder is gebragt,
    (615) Doen buigen voor mijn stael. de bloem van mijn Soldaten,
    En opperste van ’t hof, mijn moedigste onderzaten,
    Heb ik op ’t harnas dicht vermomt, met vreemt gewaet,
    Die als een ambachtsman, deze als een heer van staet,
    Waeghalzen altemael ter hooftstede in gezonden.
Nojo. (620) Uw wakkre ziel is vol van oorloogswondervonden.
[p. 21]
    Gewelt wort met gewelt verdreven, krijgslist meer
    Ontzien als wapenkracht.
Xun.                                         Elk zal zich in ’t geweer
    Vertoonen, en de burcht met Sinkio bezetten,
    Op ’t hitsent stormgedruisch van Hungüans trompetten.
Nojo. (625) Uw krijgsdeugd evenaert met Tamerlans beleit;
    Maer uw grootmoedigheit verwint zijn dapperheit.
    Nu zie ik eindelijk de goude tyden naken,
    Dat u de dankbaerheit een stasibeelt zal maken,
    In hemelruim gewelf, de weerelt door beroemt,
    (630) Xunchispagode, uw naem ter heughenis, genoemt.
Xun. Dan zou zy u in ’t koor mijn zyde doen bekleeden,
    Daer ik in marmer noch op uw besnede leden
    Verlieven zoude, en weêr herleven vol van lust.
    Die maer den nektar van uw rozelippen kust,
    (635) Zou door die hemelspys zich overheert bevinden,
    Al trotsten hy de min gelijk een eik de winden.
    Zijn boezem, schoonze ’t ys in koelheit overtrof,*
    Zou, door uw zon ontdoit, uw onwaerdeerbren lof
    In vloeyent maetgezang door groene beembden zingen,
    (640) Daer hem in eergespan de boschleeu quam omringen:
    Het moortziek Tigerdier zijn hongersnoot vergat;
    De bergboschslang met bloed en bloedig stof beklat,
    ’t Gestarde Nylgedrocht tot dat geluit ging noden.
Nojo. Wanneer uwe ziele is opgevaren tot de Goden
    (645) En in een God herschept, zal d’eerlooze Sineesch
    Uw naem niet hooren of noch popelen van vrees.
Xun. Wat krijgsman zult gy niet ontleeuwen door uwe oogen!
    De vrouweschoonheit houd ook Goden opgetogen.
    Wat wilden Mexikaen wierd niet gelijk een lam
    (650) Indien hy opzicht op uw heerlijk wezen nam.
    Heel Sina is te licht om tegen u te wegen.
Nojo. Wat soudenier verneemt den roem van uwen degen,
    Diens middelrif niet blaekt in loflik oorloogsvier?
[p. 22]
Xun. Een oorlogsman trotzere op palmtak en laurier,
    (655) Behaelt op ’t bloedig velt met moorden en vernielen,
    Ik kieze een nachtgevecht van twee verliefde zielen.
Nojo. ’t Sineesche hooftpaleis schokt door uw taje speer.
    Gants Barbarie stort voor uwe voeten neêr.
    Zoo worde uw grooten naem vermaert aen alle kusten,
    (660) Zoo lang de weereltkloot in d’arm der zee zal rusten.
Xun. Uw oogen, die te pronk in ’t sneeuwit voorhooft staen,
    Zijn als twee zonnen die des nachts niet onder gaen,
    Maar flikkren vol van gloet.
Nojo.                                         Die eer betreft de Goden!
Xun. Indien gy waert bestuwt met vlugge minnebooden,
    (665) En naest de minvoogdes op ’t smookent kooraltaer,
    Met vroolik handgeklap, festoen en kerkgebaer,
    Bewierookt wierd, zy zou haer rozenhoet vertreden
    En kiezen voor ’t albast uw overschoone leden.
Nojo. Als ’t goude borstpantzier uw strydbre schoften dekt,
    (670) De purpure plumaedje uw helmkam overtrekt,
    En gy aldus gehult de mingodin ontmoeten,
    Zy zoude u voor geen mensch; maer oorlogsgod begroeten.
Xun. Zoo dra de zon noch eens haer daghkaros beklimt,
    En aan d’onmeetbre kreits der hemeltransen glimt,
    (675) Zult gy, uit zacht robijn en leenig elp gesneden,
    De koningin zijn van de koningin der steden.
    Ga heen besneden Moor verzel de ryxvorstin
    Haer schoonheit heeft mijn ziel geketent aen de min!


            Xunchi. Ridderschap.

    Geen oorlogsman vertrout zijn krijgsgeheim aen vrouwen;
    (680) Maer u mijn Ridderschap zal ik een stuk ontvouwen,
    Waer van Peking....
Ridders.                            Helaes! wat schrikkelijk geluit,
    Galmt in al ’t heir dat op dit woest geberchte stuit!
[p. 23]
Xun. Heeft Hungüan mijn kroon verraden, en de wallen
    Geopent voor Trazil om ’t leger t’overvallen?
    (685) Mijn krijgsverwanten, voort te wapen. yder sta
    Voor zijne benden, of ontzie mijne ongenâ.
    Mijn stormhoet zy u alle een stander onder ’t strijden.
    De vlucht staet yder vry, beweegt zich die ter zyden.


            Nojoza. Xunchi. Quarong. Ridderschap.

    De Keizer zy gerust, geen vyand zal zijn macht
    (690) Bestormen; maer de vreucht breekt teffens onverwacht
    Het volk de lippen op. de veltheer is gekomen.
Xun. Zoo is Trazil gevelt, de koningstad genomen.
    Het lust my ’t krijgsgeval te hooren uit zijn mond.
Quar. De Goden zijn met ons getreden in verbond.
    (695) ’K verdeelde aen ’t balsembosch mijn legermagt in benden.
    Een groot gedeelte viel het landvolk op de lenden,
    En stroopte, in ’t aengezicht der keizerlijke stad,
    De waterdorpliê, van hun koopmanschap en schat,
    Die langs de Noortrivier, voor wint en stroom gedreven,
    (700) Op vlottent rietgebouw, zich na Peking begeven.
    Mijn keurtroep brak verwoet in Xanzis ingewant,
    En stelde ’t korenrijk geweste in rook en brant;
    Tot eindelijk Likungs, te velt geprest door ’t dringen
    Der noot, en ’t aengeklag der waterdorpelingen,
    (705) Van overal een heir te been bragt, en gesart
    Door d’oude wrok, viel ons afgrijsselijk op ’t hart.
    Het oorlogsavontuur bleef lang in twijfel hangen,
    Tot onze legermagt het spits der oorlogsstangen
    Had afgebeten, en hun krijgsgeleden wijt
    (710) Van een gerukt. de wraekbegeerte en eedle spijt
    Ontstak het gloeiende gezigt der Pekingezen.
    Hun hooftman, blakende van ongedult in ’t wezen,
    Barste als een blixem, of wanhoopig boschgedrocht
[p. 24]
    Ter linkervleugel in, en moedigde op die tocht
    (715) Het woedend leeger aen. toen rukte ik mijn standaerden
    En ruitertroepen om, die keerden met hun paerden
    Den vyanden den rug, in een geveinsde vlucht.
    ’t Sineesche krijgvolk vulde op dat gezicht de lucht
    Met krijgsgejuich, en volgde ons vruchtloos op de hielen.
    (720) Dat heet den Tarter ’t rijk uitgeeslen en vernielen!
    Al ’t hof is op die vlucht gerust, de veltheer zal
    Van daeg, hoogmoedig op ’t gewaende krijgsgeval,
    Het zegepralend heir onthalen. zonder vreezen
    Dat d’eerste nacht het eind van zijn triomf zal wezen.
Xun. (725) Het leger blijft u zorg bevolen als voorheen.
    Verdeel de ronden. hou het oorloogsvolk byeen.
    Maek al het stormgeweer in order om te rammen:
    ’t Harpuisgereetschap om de vestingen t’ontvlammen.
    Bezwanger het kanon met dubbel scherp. men zal
    (730) De poorten met gewelt bestormen, en de wal,
    Om door die bolwerkbreuk de trosboeve en soldaten,
    Begunstigt door de nacht, ter rijxstede in te laten.
    Veel stedelingen zijn ons trouw op hun gevaer.
    Wy zullen onderwijl voor ’t hooge bergaltaer
    (735) De wapengoden in hun veltpagoden groeten.
Ridd. Zoo worde Vorst Trazil vertreden van uw voeten!
Quar. Den grooten Cham mag zich verlaten op mijn wacht.
    ô Zon krimp in uw reis, en maek een vroege nacht!


                            Rei van Tartarische Priesters.

                                    I. ZANG.

        Rontombekranste boschgodinnen,
            (740) En gy, ô vader van het woud,
            Die het heelal in wezen houd
        Door ’t onderlinge wederminnen,
[p. 25]
            Gy hebt het opperaerdsbestier
            En smelt de ziel in minnevier.
        (745) Vorst Xunchi, die het al zal toomen.
        Buigt, in het aenzien van de boomen,
            Die neigen tot elkaer,
            Voor ’t brandent veldaltaer.

                                I. TEGENZANG.

        De boschgod die zijn minnelusten
            (750) In geene bosch- maer hemeltael,
            Gepropt vol kerne en woordenpael,
        Daer hy zijn lustgenooten kuste,
            Doet galmen door de landen heen,
            En, over berggehuchte en Zeên,
        (755) Is van onze offerpriesterreyen
        Voldaen. nu met bebloede meyen,
            Festoen van lauwerblaen,
            De krijg ten dienst gestaen.

                                    II. ZANG.

        De krijgsgod stuurt’et al daer boven,
            (760) Gelijk ons oppervorst beneên.
            Zy willen beide neder treên.
        Al wat hun luister kan verdooven.
            Dies scheelt haer rijk en scepter iet,
            Haer grootheit, wil en aert, scheelt niet.
        (765) Wat wil dit goude tijden baren,
        Nu God en vorsten evenaren!
            Verlaet uw oorloogstroon.
            Koom krijgsgod, help u Zoon!

                                II. TEGENZANG.

        De Godheit hoeft geen ramp te vreezen,
            (770) Zy heeft al wat het oog verbeelt:
[p. 26]
            De weerelt van haer voortgeteelt,
        Moet aen haer wenk geknevelt wezen.
            Haer heerschappye is onbepaelt.
            Het menschlijk nootlot klimt en daelt.
        (775) Al wie zoo trots als God wil brallen,
        Denk hoe tierannen nedervallen
            Met yselijken smak.
            Dit ’s staetzuchts ongemak.

                                    III. ZANG.

        Wie kan ’t verschil met reden wikken,*
            (780) Dat krijg en min gescheiden houd?
            De krijg, die niet als gruwel brout,
        Verschrikt het al met wreede blikken,
            Verhit op wraek en moort en bloet:
            De liefde, vreedzaem van gemoet,
        (785) Heeft lust in smeeken, vleyen, streelen;
        Haer wapenhuis zijn d’oogescheelen,
            De tranen haer geweer,
            De tong haer scherpste speer.

                                III. TEGENZANG.

        Die d’ooreloog of maegden minnen
            (790) Zijn beide slaven zonder wil,
            Dies trachtmen te vergeefs ’t geschil
        Te vinden met geslepe zinnen.
            Een krijgshelt boort om soldeny
            En legereere, door een ry
        (795) Van vyanden, ter dood verbolgen.
        De minnaar moet zijn schoone volgen.
            ’t Geen d’een om d’eere waegt,
            Doet d’andere om een maegt.

Continue

[p. 27]

DERDE BEDRYF.

Trazil. Maövenlung.

    ’t GAet wel. d’aertsveltheer stijft eerbiedelijk mijn zyde
    (800) De priesters zijn te vreên in ’s keizers overlijden.
    Nu zal ik het heelal betoomen op mijn stoel
    En heerschen Vorstelijk.
Maö.                                   Hoe kittelt my ’t gevoel
    Van zulk een eer’, met recht uw dapperheit beschooren!
Traz. Zy naerderen. ik hoor de blijde zegehooren
    (805) En hun triomfbazuin mijn moedige oorlogslof
    Uitschateren dattet klinkt en wederklinkt in ’t hof.
Maö. Al wie u tegenstreeft stort’ neder voor uw voeten.
    Wy trotsen ’t nootlot zelf. u kan geen storm ontmoeten.
Traz. De jeugt, getoit met gout, bekranst met lauwerblaên,
    (810) Prest d’overwonne voort. d’aertspriester stapt vooraen,
    Omsingelt van een stoet bejaerde wichelaren:
    Manharte deftigheit versiert de zilvre haren:
    Die ’t heilig ampt bekleet moet andre met een licht
    Van ongerepte deugt, daer haet en smaet voor zwicht,
    (815) Waerop de lasteraers hun bitze tanden breken,
    Bestralen, om elks hert met deugdenvuur t’ontsteken.
    De Sabel voegt Likungs gelijk een oorlogsgod.
Maö. De vyandlijke magt is, door die smak, geknot.


        Likungs. Trazil. Ignatius. Urbaen. aertspriester der
                                Sinezen. Maövenlung.

    Ik offer voor u troon dees standeradelaren,
    (820) Een oorlogsproi, ontrukt de woedende Tartaren,
    Luzzonners met de boog en schietpyl toegerust,
    En Molgomzajers op ’t Sineesche bloet belust.
    Doorluchte vorst die ’t rijk ontlast van tierannie,
    Terwijl ik ’t met het zweert van buitenstorm bevrye,
[p. 28]
    (825) Die indiaensche booge en deze leeuwenhuit,
    Die van mijn schouders hangt, eisch ik van al den buit,
    Om dat ik, die de plaeg van onze bontgenooten
    Die weereltschrik Quarong, in ’t heetste van het stooten,
    Heb van den hals gerukt. ik heb den Moreman
    (830) Beteugelt, dat ’s genoeg.
Traz.                                           Geen ry van eeuwen kan,
    Beroemste helt, die daet uit ons gedagten wissen.
    Den naneef zal u noch in zijn geheuchenissen
    Bedanken. Sina steekt het hooft nu moedig op,
    En draeit de weerelt om van haer verheven top.
    (835) De roof is uwe; gae, bezitze zonder vragen.
Lik. Men hoorde nauwelijx het dreunen van mijn wagen,
    Van duizent ruiteren omheiningt in de nacht,
    Opdonderen met moort de zorgelooze wacht,
    Of elk staet in zijn krits, en grijpt na beukelaren
    (840) En pantzers. zoo beroert een zwaren storm de baren!
    Maer niets weêrhielt mijn magt. ik dreefze met de vuist,
    Tot daer de Hoäng door de ringmuirsluizen bruist.
    Hier perste ik ’t heir te rugge, en sleepte dees gevangen,
    Gerabraekt door den weg met krijgsgewaet behangen,
    (845) Geknevelt, twee aen twee, in ’t koninklijk Peking.
    Dien grepen wy by ’t hooft; maer deze vreemdeling
    Is uit zijn legerhut ons in de mond gevlogen.
Traz. Van zelfs en zonder noot? zoo wortme licht bedroogen!
    Hier is al meer aen vast. men doe hun herwaerts treên.
    (850) Zeg op in welke stad u eerst de zon bescheen.
Ign. ’t Gevreesde Romen, dat van zeven heuveltransen
    De weerelt overziet, dat op zijn hooge schansen,
    Of ’t goude kapiteel van ’t oude kapitool
    De Kristestander steekt uit Cezars wapenschool,
    (855) Daer ’s hemels stedevoogt, een trits gewijde kroonen,
    En Peters sleutelmagt op kruishelt Peters troonen,
    Voert in zijn heerschappy, heeft onsliê voortgeteelt,
[p. 29]
    Gevormt door onderwijs na kristus Godlik beelt.
Traz. Wat dreef u hier zoo ver van uwe landgenooten?
Urb. (860) Een blakende yver om Gods kerke te vergrooten.
    Om door de kruisweg het opregte kristgeloof
    Intop te voeren, ’t rijk des afgronts dus zijn roof
    t’Ontweldigen, alom de kristevlag te planten,
    Den ongodist ten schrik, ten troost der kristverwanten.
Aertsp. (865) Gy komt om Sina, door vervloekte tempelhaet
    En priesternijt gescheurt, te knoopen met verraet
    Aen uwe koningskroon, betooverende onze oogen;
    Maer ’t gulde masker is u schijndeugt afgetoogen.
    Konfutius leerde ons wat Godsdienst schorse al dekt.
    (870) Konfutius, die van de goden opgewekt,
    En van een hemelvuur ontstoken: zonder missen,
    Een landorakel strekte in staetgeheimenissen;
    Die Goddelijke man voorspelde ons uwen aert:
    Want, die zoo verre zeen en landen overvaert,
    (875) Zoo veel gevaren peilt, en eindelijk zijn leven
    Durft in de handen van verwoede krijgslien geven,
    Bezeilt een ander hoek, al zwijgt hy, in ’t verstant,
    De godsdienst is den mensch zoo diep niet ingeplant.
Ign. De Kristekerkplicht streeft door land en waternooden,
    (880) En moedigt elk tot haer zielroerende geboden.
    Zoo ging de kruisgod voor. wy volgen op die trant.
    De Godsdienst is zoo diep den kristen ingeplant.
Maöv. Zoo wierd de goudkust en de parelrijke stranden
    Van ’t noit getoomt Peru, met eervergete handen,
    (885) Haer sluimrende oorlogsleeu uit zijne klau ontrukt:
    De schreyende onderdaen meineedig onderdrukt.
    Het land met bloet gemest, de zee gepropt met lijken.
Urb. Wy reisden hier om Gode, uit alle koninkrijken,
    Een oogst van zielen aan te fokken, kristus kerk
    (890) In ’t hart der heidenen te bouwen tot aen ’t zwerk.
Aertsp. Ontzinnig huichelaer wie timmert met den degen?
[p. 30]
    Die past een moorder, maer geen priester. laet de wegen
    In ’t goudland spreken van wat deugd u boezem vloeit:
    Of zijn de lijken ’t zaet daer uwe kerk af groeit?
    (895) Wat razernye heeft uw goden ingenomen?
Ign. Wie kan ’t baldadig grau en bootsgezel betoomen?
    Die ’t gout viert als zijn God die onze kruisleer haet?
    De priester boet niet dat de gierige soldaet
    Verbeurde.
Aertsp.           Montezume, ô Vorst der Mexikanen,
    (900) En gy Qualitinu voer hier uw Indianen
    Met heele legers aen. kom Attabaliba,
    Aenzienelijke geest, wreek u geleden schâ.
    Hier zijn de beulen die u ’t gout ten halze uit knepen,
    Daer krygers plonderden en priesters ’t lemmer slepen.
    (905) Dat tuige Mexiko en haer verbrande kruin,
    En ’t woeste Panama, en Kuskoos prachtig puin:
    Dat tuigen d’Inguï, uit hof en land verdreven,
    En Magokappa, leeg van vorstelijke neven,
    Toen ’t volk van Tessuka veel liever sterven wou
    (910) Als dien gebaerden hoop gelooven op haer trou;
    Toen ’t esmaraltebosch de vrouwen ’t hair tot stroppen
    Zag strenglen, en de weg alom met rompen stoppen:
    Terwijl Tunie noch het albespieglende oog
    Der zonnegodheit smeekt, dat zy haer wangen droog,
    (915) En schuim haer schatrijk dal van ’t juk der baerttierannen.
    Flus komt dat ondier uit alle oorden ’t zaemgespannen,
    Ten zy men d’inbreuk stuit, ons vallen op de huit,
    En stopt haer wyden balg met ongerechten buit.
Urb. Helaes! wat konnen doch twee wereloze slaven.
Aertsp. (920) Op datge noit en kunt zalme u in ’t gout begraven.
Ign. Gastvryigheit geeft meer versiersel aen uw kroon,
    Als ’t stael uw ysre vuist, ô Vorst, ô Zonnenzoon!
    Men ziet geen Adelaer een vlucht van ringelduiven
    Bevechten, neen! hy grijpt een Havik in zijn kluiven.
[p. 31]
    (925) De leeu valt in het bosch geen lammerkudden aen;
    Maer boschgedrochten die me klauwen om te slaen,
    Me tanden hebben om te byten en te wonden.
    Zijn minder plagen past bezete en dolle honden.
    Ons harnas is ’t geloove, ons lemmer het gebed.
    (930) Die andere waepnen voert tast dieper als de wet.
Aertsp. Zijn ’t dan geen kristnen die met langgegroeide baerden,
    Op ’t geelgezengde vel den Japannees vervaerden
    Aen ’t rijk Firando? die het veerrijk Korazan
    Uit plonderden, daer zy met zeekasteelen, an
    (935) En afgevoert, den buik der holle kielen laden,
    En die met menschenroof vervullen, niet verzaden?
    ô Vorst! ontwaek. ’t ontbrak den kristen noit aen schijn.
    Ziet toe ô vorst.
Urb.                       Wat braekt u slangetong fenijn.
Aertsp. Moet ik, die niemant als mijn grootvorst heb te hooren,
    (940) Die laster van een’ slaef verzwelgen met mijn’ ooren?
    Hoe, zuft de vorst? slae toe. sla doot. een hand vol bloet
    Maekt die u twijffelig? doet dat op mijn gemoet.
    Ik neem de schult op my. zy vloeken onze altaren.
    Ontfronsch uw voorhooft. laet de vreeze en zorgen varen.
Traz. (945) Hy heeft het masker zelf zijn boosheit afgerukt.
    ’K merk die vermomde nijt. indien hun dit gelukt
    Zie ik haer tempelhaen gerust de wieken klappen,
    En van zijn pylertop in mijn palleizen stappen.
    Dat lyde ik niet. wat maekt de aertsofferwichelaer,
    (950) Die eertijts yder plach te vrijen in gevaer,
    En nu in ’t aengezicht des maerschalks zijn Tartaren
    Doodschuldig na de wet des oorloogs dorste sparen,
    Wat maekt hem nu zoo zeer op Christenbloet belust?
Aertsp. Om dat hy geerne zag d’ontstoke vlam geblust,
    (955) Die haest, genadigste, zie toe! door ’t rijk zal branden
    En smijten wierookvat, altaren, offerhanden,
    Gewijd en ongewijd de godspraekkuil en koor
[p. 32]
    En hulsels ondereen, en kerkgedichten door
    En in de vlam. de Non mag dan haer losse haren
    (960) Gebruiken tot een strop. dan zullen wichellaren
    Het wispeltuurig graeu verstrekken tot een spot:
    Haer kruisgod, op ’t altaer bewierookt, onzen God,
    Verbyten. ’t volk is toch tot nieuwigheit genegen.
    Gelooft my, haere tong is scherper als een degen.
    (965) Ja scherper: want zy steekt de vorsten uit hun troon,
    En hechtze aen haer tierans driedubble gruwelkroon.
    Slâ doot,
Ign.             Ja doot ons vry; wy sterven martellaren,
    Kruishelden, die gevoert door zoo veel zeegevaren,
    D’aertsrichter zullen zien, wanneer hy van omhoog
    (970) De groote vierschaer spant, daer hy de regenboog
    Met zijne voeten drukt en zit op zon’ en starren.
    Maer d’almacht laet zich niet van ’t nietich menschdom sarren:
    Zy maekt zich fenixen en teeltze uit martelbloet.
    Verniel ons lichaem vry, maer ’t ongekreukt gemoet,
    (975) Dat menschen menschen maekt heeft God alleen in handen,
    Dat vreest tierannen magt noch felle beestetanden.
    Houd stant in ’t martelperk. het eerste apostelzaed,
    Mijn broeder, zal uit ons herspruiten, uwe haet,
    Afgodeling, ten trots.
Urb.                                 De hofpaep brult van tooren.
    (980) Hy schuimbekt, knarssetant, stampeit en stopt zijn ooren.
    Daer barst de lasteraer gelijk een donder uit.
Aertsp. ô Blixemgod! verplet dit kruisgebroetzel. stuit
    Die godenvloek.
Lik.                        Zoo gy uw God zoekt in te dringen
    Om elk te kristnen, en uw verleidelingen
    (985) Te binden aen uw wet, waerom in ’t noortsche wout
    Uw God geen volk gewerft!
Aertsp.                                     Dat landschap draegt geen gout.
    Zy redeneren veel van kruislot en verdragen,
[p. 33]
    Maer ’t is ’t gekruiste gout daer zy zoo sterk na vragen.
    Is ’t mê niet ergerlijk en razend onbescheit,
    (990) Dat God zijn’ kinderen door kruis ten Hemel leit?
    Als of door klem van stael sijn ’s vyands kop te breken
    Geen zeker teiken waer dat Goden voor ons spreken.
Urb. De vleesschelijke mensch, van geestlijk brein berooft,
    Verstaet niet hoe het kruis hem zaligt die gelooft.
Aertsp. (995) Verbastert ketterrot bekeert de Muskovyten,
    Daer d’onbezeilde zee ysbergen op kan smyten,
    Ysbeeren, tuk op moort in sneeuspelonken aest.
    Preekt daer in Russien de troeble Fina raest.
    Gaet daer de Hollander, ter koopvaerdy geslepen,
    (1000) De wilde baren schuimt met magt van oorlogschepen;
    En met een’ handvol lands, gelijk men ons vertelt,
    Behalven Sina, heel de weerelt wetten stelt.
    Gaet hene, bouwt uw kerk daer ’t ongetoomt Afrijken
    Van monsters zwanger gaet, de Mooren ’t vel bestryken
    (1005) Met oli sterk van reuk om ’t blakrent zonnevier
    Te trotsen op haer huit.
Traz.                                 genoeg. staffiers, komt hier.
    Leit deze in ’t Kerkerhof. de vyanden beneden.
    Dat niemant overlast geschiede zonder reden.
    d’Aertspriester stelle nu zijn hart gerust. het hof
    (1010) Besluit der kristnen stem. hy heeft geen vreezens stof.


                        Celione. Trazil.

    Genadigste hou stant.
Traz.                                 Wie roept me?
Celi.                                                         Celione.
Traz. Gy meugt Namolizont uw wulpsch gezicht vertoonen,
    Die gy zoo menigmael in uwe dartle schoot
    Gekoestert hebt, als ik van uwe gunst ontbloot,
    (1015) De stenen klaegde. nu kan ik uw min verachten.
[p. 34]
    Dat die verwijfde u vley met laffe minneklachten
    En geile minnevlam vergiftige zijn bloet.
    De krijgsgodin beschaft my ander werk. ik moet
    Met d’onverwonne vuist de gryze tijt braveren.
    (1020) ’t Roemruchte Käyr zal my haer Fenixveren,
    En ’t zevenmondig hol, waer uit de Nijl gevoet
    Door zoo veel landen speelt, en spoelt zijn zoete vloet
    In ’t zoute nat, doen zien; en vorstlijke mumyën
    Chaldeeusche penningschat van overoude tyën,
    (1025) Grafspitsen, en wat meer de vreemdling wonder acht
    Vertoonen. d’Indiaen, door dezen arm verkracht,
    Zal met den Perüaen zijn fijne Zilverbaren,
    Uitstorten in mijn schoot, en zich mijn slaef verklaren.
    Het Aziaens gezach bepaelt mijn oorloogsmoet,
    (1030) En deugden niet. ik zal de weerelden in bloet
    Verdrinken, of met kracht voor deze troon vereenen.
    Die om de tranen lacht, zou die zich om het weenen
    Van eenig tenger wicht ontzetten? Ja! zoo zucht
    Mijn hofrots alsze wort gebeten van de lucht.*
Celi. (1035) Heeft mijn bekoorlijkheit dan uw gezicht bedroogen,
    Of is de bloezem van mijn boezem al vervlogen?
    Wie heeft de rozen van mijn kaken afgekust?
Traz. De geilheit heeft het vuur der schoonheit uit geblust.
    De maegderoem rust niet in welgevormde leden;
    (1040) Maer is gegrondvest in aenbiddelijke zeden
    En kuisheit, die vooral by schoonte wort begeert.
    Zy roemt vergeefsch haer leest die dit sieraet ontbeert.
Celi. Hoe menigmael hebt gy vervoert door minnelusten,
    Mijn maegdeschoot gestreelt als ik u vlammen blusten,
    (1045) Daer gy beëedigde met duurbezwore trouw,
    Dat gyme op ’t huwlixbed zoud hulden tot uw vrouw.
Traz. Gy hebt mijn dertle tong dien lossen eed ontwrongen,
    Toen uwe minnegloet mijn onbedachte longen
    En hart doorprikkelde. nu legt Namolizont,
[p. 35]
    (1050) Gebolwerkt in uw ziel. ik heb de morgenstont
    Van u ontloke jeugt met volle vreugt genooten,
    Een ander kan my nu van d’avontlust ontblooten,
    Die noch trotzeert dat hy, gedreven door de min,
    De boel van vorst Trazil, gebruikt voor zijn boelin.
Celi. (1055) Hou op groothartig Prins uw lustgenoot te grieven.
Traz. Een ander streele een Vrou, haer willende believen,
    Of die haer weerzin vreest; wy zijn het minnen wars,
    En voor die tokkeling verkiezen wy ’t geknars
    Van zwaerden op helmet, helmet op stael geklonken:
    (1060) ’t Gekraek van speer en knots, geknakte menschenschonken
    Voor ’t poeslig lelivel, voor ’t zachte zwanenwit,
    Voor armen, die een maegt, door minnebrant verhit,
    My strengel om den hals. myne oor’ heeft meer verlangen
    Na ’t yslik dreunen van metale donderslangen,
    (1065) Die uit haer holle maeg uitbraken vuur en moort,
    Als na de minnetael uit maegdenmont gehoort.
Celi. ’t Is lustiger een maegt op ’t ledekant te streelen
    Als met de wapenen om goet en bloet te speelen,
    Tot datmen eindlik wort gevleugelt of gedoot.
Traz. (1070) Een krygsman vliet gemak, en zoekt zijn eer in noot.
    ’t Is loffelyker zich ten oorloge uit te rusten,
    Bestuwt van ridderschap, dan dronken in de lusten
    Op maegdevlees verzot, te koestren geilen brant.
Celi. Zoek buiten twist, op dat een kanker ’t merch van ’t lant
    (1075) Verteer, terwyl de Vorst veräf de wilde Mooren,
    Doet popelen van anxt en zijne wetten hooren,
    Tot daer de noortstar peilt het eint van d’oceaen.
    Loop daerze aen ’t hemeldak de wisselbare maen
    Zien pryken, als wy hier de schitterende stralen
    (1080) Der middagzon ontvliên. sleep binnen onze palen,
    Die aen de Nylstroom vreest een Krokodillebeet.
    Zoek waer den Arabier zyn duure tyt besteet
    In Artzenie, en volgt het spoor van Avicenne
[p. 36]
    Hun groten kruidenier, of die de paerden mennen
    (1085) Daer Tartarie in ’t oost haer heerschappy besluit,
    En vint, wanneerge keert uw ryken gevrybuit,
    Uw Vyand overal gekeyzert, u verstooten.
Traz. ’k Vrees niet. Namolizont is in de haet der grooten.
    Zijn magt is afgesneên. elk ziddert voor mijn staet.
Celi. (1090) Vergaep u niet ô Vorst! aen Vorsten min of haet.
    Bedekte veinzery houd meest haer hof in hoven.
Traz. Elk heeft my trou belooft.
Celi.                                             Volbrengen en beloven
    Heeft verder tusschenkreitsch als ’t aerd en ’t hemels rond.
    ’t Is waer: elk valt u toe en vloekt Namolizont,
    (1095) Maer vyanden zijn ’t felst die op haer luimen leggen.
    Flus zet hy u, dien gy te vuur en zwaert ontzeggen
    En dooden kunt, uwe deugt met zwaert en vuur betaelt.
    Gelyk een rosse Leeu, wanneer hy adem haelt,
    Na dat hy langen tijt heeft half gestikt gelegen,
    (1100) Zich prikkelt met zijn staert tot toren, alle wegen
    Met naer gebrul doorkruist, en eindlik dol van haet,
    Zijn vyant overvalt, die zorgloos henegaet
    En andre bezigheên bespiegelt met zijn zinnen,
    Zich voelende te laet van weerwraek overwinnen:
    (1105) Zoo zal Namolizont, wiens slagveer, half gefnuikt,
    Vast aengroeit met de tyt, daer hy in Kanton duikt,
    Gy tot de middelriem des weerelts en daer buiten,
    Met uwe legers spat, zich wreken, ’t ryk besluiten,
    De grenzen sloopen met een ’t zaemgevloekte hoop
    (1110) Meineedigen. de wraek heeft altyt bloet goetkoop.
    Die binnen vyant heeft, hoeft buiten geen te zoeken.
Traz. ’k Zal eerst Namolizont vernestlen uit zijn hoeken.
    En dan Gujana zelf in d’andre weereltkloot,
    En ’t zuikerryk Brazyl, van helden noit ontbloot,
    (1115) Genâ doen bidden met een bosch van ebbenbomen,
    En in de boezem van de mexikaensche stromen,
[p. 37]
    ’t Schuimbekkent oorlogspaert verkoelen, dat, verhit
    En druipende van zweet, het goude montgebit
    Beknabbelt. Celione! een vlam van oorlogseere
    (1120) Verteert mijn ingewant!
Celi.                                                     De keizer triomfere!
    En ik in zijnen arm op ’t vogeldons vereent.
    Zoo knaeg de nijt haer gal.
Traz.                                         Ach! hemelschrager weent,
    De krijgsgod laet zich van de schoonheit ringelooren.
    De weereltwinner moet na Celione hooren.
    (1125) Hoe qualijk evenaert de krijgsdeugd en de min!
    Ik die den hemel wil doen luisteren na mijn zin,
    Verzuim mijn zelf.
Celi.                                 Ik zal uw wapendeugt niet breken,
    Maer eer volmaken, en met duizent ondersteken,
    Uw vyant, die althans met ingetrokken staert,
    (1130) Gelijk een bloden wolf, van moedigheit ontaert,
    Geduurig boschwaert rent, op ’t ritslen van de bladren,
    Terwijl het zwarte bloed stremt in zijn’ trillende adren,
    Door lokaes van mijn min betooveren, ’t verstant
    Bedwelmen, dat hy zelfs zich geve in uwe hand.*


                            Hungüan. Sinkio.

(1135) Zoo zach de rijxgezant, Namolizont?
Sink.                                                                 De boomen
    Getuigen wat ik zach.
Hung.                                 En zonder stoet gekomen?
Sink. Zijn zuster, Sochidon en twee trauwanten zijn
    Al zijn gevolg.
Hung.                   Hoe vont gy hem?
Sink.                                                         In andre schijn
    Als toen hy in mijn val hielp stemmen met zijn Vader.
    (1140) Ik dook in heggen neêr. hy quam allenxken nader
[p. 38]
    En toonde Sochidon, tot teken dat hy ’t was,
    ’t Geheele hooft ontbloot.
Hung.                                   Was dat vermomt?
Sink.                                                                   Zoo ras
    Hy stil stont, zwoer hy by de hel en hemelgoden,
    Dat hy den scepterdief den vaderbeul zou dooden,
    (1145) Eer d’albeziende zon zijn hooft zou zien ontdekt,
    Na die ontmomming. nu voort, eer hy verder trekt,
    De Vorst dit aengedient; zoo kan geen leet ons deren.
    ’K zal u de rijxvorstin in hare wapenkleeren
    Vertoonen, zijt gerust.
Hung.                             Daer legt de heerschappy!
    (1150) Daer legt Sunchins geslacht en wreede tieraenny!
    Zoo blijft geen euvele regering zonder vallen.
    Nu heb ik kans genoeg om, onder door de wallen,
    ’t Gewapent Tartarie en haer gehoonde magt
    Te dringen met gewelt, in ’t aenzien van de nacht.
    (1155) ô Starrevoogt! die ’t heir der starren helpt aen ’t blinken,
    Zoo dra de zonnegod zijn henxsten noopt te drinken:
    Bestulp haer glansen met uw donkre nachtgordijn,
    Zoo tart uw licht voortaen de middaghzonneschijn!
    Wraekgierig hart volvoer zoo vreeselijk uw tooren,
    (1160) Dat noch de nazaet schrik als hy u naem zal hooren.
    Ontbint of breek de knoop die zoo veel rijken bint.
    Zoo havene mijn hulk in spijt van weer en wint.


        Namolizont. Vanli. Quizing. Kamizame. Sochidon.

    Het oud palleis wort weêr beschaduwt van mijn voeten.
    Bloeddorstige Trazil! hoe zultge ’t schelmstuk boeten!
    (1165) Het Keizerlijke bloet, zoo schendig uitgestort,
    Schreeuwt hemelhoog om wraek. een eedle gramschap port
    Mijn ziel, om u in mijn onterfde kroon te vliegen.
    Een opgekraeide leeu is niet in slaep te wiegen,
[p. 39]
    Hy rust niet eer voor hy zijn vyant ziet verheert.
    (1170) Verdruk den stokebrant die met mijn roem braveert.
    Turbano, hemelvorst, wiens Goddelijke altaren
    Ik plegtig heb geviert, zelf in mijn kinderjaren,
    Verhoorme: of achtge maer de menschen om ’t genot?
    Zoo volgt het domme volk de stappen van zijn God.
    (1175) D’erfrijxvorst kentme niet, maer ’t hooft der dwingelanden,
    Wort om zijn schat gelieft, gedragen op elks handen.
    Zoo raept men spaenderen en takkebossen op;
    Maer niemant poogt den boom te zetten in den top.
    Wanneer de noordewint, die dolle wolkendryver,
    (1180) Van Zunchins toppen nu bezadigder, dan styver,
    Zijn kaken openspalkt, en eindlik met een kreet
    Zoo yslik uitbarst dat daer berg en bosch van weet,
    En rukt een dikken pijn die ’s aerdrijx diepste kolken
    Van onder ziet, en ’t hooft steekt deur ’t gespan der wolken,
    (1185) Uit ’s afgronts nare schoot, tot dat zy nederploft
    En plettert met haer val al ’t omgelege kroft:
    Niet anders vult nu ’t graeu haer volgepropte buiken
    Met d’afval van mijn ramp, en weigert niet te duiken
    Voor s’rijxgeweldenaer, indien het maer het wand
    (1190) Uit mijne schipbreuk deel’ zoo dra mijn staetkiel strant.
    Taimingaes vorstestam is die zoo licht vergeten!
    Draegt niemant in zijn borst een ongekreukt geweten!
    De rechter, die in elk geschapen is tot wacht,
    Is die van yder voor zijn tijt in ’t graf gebragt?
    (1195) Of is hy met de trou ten hemel opgevlogen?
    Helaes! ’t zy u geklaegt ô Tanzu, en mijn oogen.
    Zoo kleinen handvol volx blijft, in zijn ongeluk,
    Alleen de Vorst getrou en deelt in vreugt en druk.
    Maer daer komt Sochidon de boomgaert doorgesloopen.
Soch.   (1200) Daer ’s min voor ons te vreezen dan te hoopen.
            Zoo ’t zonnelicht noch tweemael onder gaet
            Eer iemant u bejegene in dees staet,
[p. 40]
            Zie ik uw arm gestijft van duizent grooten,
            Den booswicht uit heel Azien gestooten.
            (1205) Ik heb, ô Vorst! veel vrienden aan mijn zy,
            Die heimelijk die vorsteslachtery
            Vervloeken, en het rot der dwingelanden.
            Al neemt de haet uw deugden op haer tanden,
            Al pronkt Trazil, die grootvorst vande nacht,
            (1210) Met zonbanier en keizerlijke pracht;
            Al gaept het graeu na schatten van ter zyën
            En prijst om die de bastertheerschappye:
            Noch zult gy haest, schep moet ô zonnezoon,
            Uw stammegod bedanken op uw troon.
            (1215) Dan zal Trazil u eerste troontrap strekken.
Nam. Zoo moetge om mijnentwil na Igaras vertrekken,
    Die is mijn trouwe vrient en vaders bloetverwant.
    Geen giften hebben ’s mans geweten afgebrant,
    Geen vrees het onderdrukt. hy staet in zwarigheden
    (1220) Gelijk een eik die van de winden wort bestreden.
    Gâ heen ô Sochidon, gâ heen, vertel den helt
    Hoe d’erfvorst buigen moet voor goddeloos gewelt
    Van sceptervlegels. hoe de haet met duizent oogen
    En ’t beulenleger, dat haer ’t gift heeft afgezogen,
    (1225) Op onze vrientschap loert. gâ heen; maer hoor: de min
    Die hy verschuldigt is aen ’t vorstlik hofgezin,
    Betael hy nu, en sterk mijn armen met zoldaten,
    Mijn vrienden met zijn gelt. dat hy het al verlate
    En neme met uw raet een rijp, maer vroeg beleit.
    (1230) Zoo waerlijk overleev’ zijn naem d’onsterflikheit!
    Zoo blink uw trouw in noot als ’t berggout in de vlammen.
            ô Pronk van uw doorluchte stammen!
            Gy toont dat d’adel metter daet
            In geen geslacht, maer deugt bestaet.
            (1235) Gy pronkt niet met uw oudren wapen;
            Maer laetze stil in ’t marmer slapen,
[p. 41]
            Die met berookte beeldenprael
            Bepronkt de randen van zijn zael,
            Braveert met and’rer naem en eere;
            (1240) Maer dieze met haer deugt stofferen
            Zijn edellingen, daer de nyt
            Haer bitze tanden stomp op slyt.
Nam. Ei gâ. laet Igaras onze onderdrukking weten,
    En sla den roofgriffoen den helhond in de keten,
    (1245) Waer aen de blaffer zich vergeefsch te barsten woel,
    Terwijl ik hem de kop verpletter van mijn stoel.
            Zon, die d’adren kunt ontsteken
                Met uw aengename brant,
            Leg nu, op het vorstlik smeken,
                (1250) Uwe hengsten aen de band.
            Doov’ uw stralen, kort de dagen,
                Laet het hemelswagenspoor
            Rooken van uw snellen wagen.
                Geef mijn wenschen toch gehoor.
            (1255) Zyt gy, albeziende klaerheit,
                Stamgod van ons oud geslacht:
            Zoo betoon ons nu de waerheit
                En verruil u dagh in nacht.
            Rooft onze aerdkloots tegenklingen,
                (1260) Want uw zonnelingen zijn
            Laes! verkeert in duisterlingen,
                In een al te slaefschen schijn.
Nam. ’K verwacht d’aertskamerling die ons by hem zal leiden
    Zoo dra de schaduwen verdubbelen oft scheiden.
    (1265) Zoo wort Taimingas stam, in ’t heimelijk geviert,
    In ’t openbaer gevloekt.
Kam.                                   Wat naer geklikklak giert
    My in mijne ooren. stil! hoe is mijn ziel beladen!
    Bescherm my broederlief! helaes! wy zijn verraden.


[p. 42]
                Maövenlung. Namolizont. Kamizame.
                                Vanli. Quizing.

    Geeft u gevangen.
Nam.                         Wijkt verrader. voort: stâ af.
Kam. (1270) Gaet sleept de keizerbeul met ketenen ter straf.
    Wat wrokt, wat kant gy u met koninklijke zielen.
    Wet uw gerechtig stael om schelmen te vernielen.
Nam. Wie heet u dat?
Maöv.                         Ik volg mijn opperkeizers last.
Vanli. Zeg bloethonds, die vervult van burgerbloet noch bast
    (1275) En vast na Vorstenvleesch; en, met moortzieke handen,
    Niet vreest zijn opperheer meineedig aen te randen.
Kam. Troulooze, zyt gy ook een hooft van ’t moordgespan?
    Vertrek, en raek my niet. ziet toe.* den hemel kan
    De gruwelen niet zien. zy dreigt met donderklooten
    (1280) Die bloedharpyen te verpletten, en te stooten
    In d’allerdiepste kolk des afgronts. vrees den haat
    Der starrelieden.
Maöv.                     Had uw Vader niet den staet
    En burger uitgeput, de langvergaerde schatten,
    Die zoo veel rijken in haer rijken schoot bevatten,
    (1285) In gulzigheit verslempt, en, razende als verwoet,
    De hairlok afgezengt der vryheit, hare moet
    Vertreden, en ’t ontzach der strijdbre bontgenooten
    En ’t vrygevochten land, hy was noch onverstooten,
    Met zijn meineedig zaet. nu dempmen best dien vloet
    (1290) Die zoo veel bloet verslint, met eene hand vol bloet.*
Nam. Zoo krijgt het schelmstuk glimp. zijn al de razernyen
    Te beene, om ’t zonnenhuis vervaerlijk te bestryen?
Kam. Zie uit het zielenhof eens op uw afkoomst neer
    Heer Vader. spoken helpt! verschaft ons tegenweer.
Vanli. (1295) Geweldenaers rukt af uw schitterende helmen,
[p. 43]
    Op datmen zie wie ons als knevelers en schelmen
    Durft kluistren.
Maöv.                   Luistert niet. schiet toe.
Nam.                                                         ô Wat een hoon!
    ’K moet lyden dat een schelm beklautere mijn troon,
    En voel mijn armen van vervloekte boejen knellen.
Kam. (1300) Waer wiltge met ons heen?
Quizin.                                                     Ik zal mevrou verzellen.
Vanl. Ondankbre, steek uw zwaert in mijn geprangde borst.
Nam. Verwijfde schuddebol gy grieft u oppervorst.
Maöv. Een laffen die ’t zich noemt, maer zonder kroon en ryken.
    Een slaef van Vorst Trazil die voor mijn arm moet wijken.
    (1305) Slâ. maek de voeten vlug.
Vanl.                                                 Taimingâs stamhuis stort
    Ter neêr; nu tieranny van elk gehandhaeft wort.


                                  Sinkio. Hungüan.

    Zoo vlucht een hart den muil der aengeschonne honden
    In ’t hartebosch! terwijl het overlaên van wonden
    Vergeefsch een schuilplaets zoekt, vergeefsch zijn schorre borst
    (1310) In koele bronnen wenscht tot laving van zijn dorst.
    Wat leed mijn ziel gewelt toen ik de rijxvorstinne
    Zach vleugelen en slaen, gelijk een krijgsslavinne!
    Noit krijgt den morgendou meer schoonheit van het licht
    Als hare tranen van haer tintelend gezicht.
Hung. (1315) Heer Sinkio hou op. ziet gy door andere oogen
    Als d’oogen van uw wraek, zoo is mijn wraek bedrogen.
    Taimingaes tieranny moet sterven met de nacht,
    Zoo datmen noit de naem van dat vervloekt geslacht
    Meer hoore. deist gy nu? op Zinkio, de helden
    (1320) Die hun weleer met my voor d’oude vryheit stelden
    Gedagvaert! dat een troep by onzen wraekgenoot
    Sarron verschuil, die woont na ’t frissche morgenroot.
[p. 44]
    Een vleugel blijft by my, of ’t zuiden aen quam springen:
    Keer gy den westerhoek met uwe wrekelingen.
    (1325) Die tegen ’t noorden zien heeft Konzan met het best’
    En stoutste volk in ’t oog. Zarin regeert de rest.
    Al helden wel gemoet te sterven of te wreken.
    Deze aenslach is daer by zoo heimelijk besteken,
    Dat ook d’inbooreling zijn stedelingen haet,
    (1330) En zelfs geen einde weet; maer steunt slegts op mijn raet.
    Het onbekende volk, ons toegeschikt van buiten,
    Zal op de hoorenklank het opperhof besluiten.
    ’t Is alles zoo bekuipt dat list noch ongeval
    De handvest dezer wraek* ons oit ontwringen zal.
Sink. (1335) Mijn legerhelden zijn gewapent ingelaten
    Door Vaders grafpoortael, door d’overwulfde straten
    En door de watermuur in mijn verheven slot.
    Waer draelt heer Hungüan?
Hung.                                       ô groote wapengod!
    Bestuur mijn hand als ik den Tarter in zal voeren,
    (1340) Door d’ondermijnde wal, om eens de nijt te snoeren;
    En d’al t’ondankbre stad te toonen wat het zy,
    De deugd betalen met gewelt en schendery.


                            Rei van Sineesinnen.

                Nu ’t volk de voorsmaek proeft van vrede,
                    En dat Likungzus onvertzaegt,
                (1345) Den beer van ’t noorden heeft vertreden
                    En in zijn roofziek nest gejaegt:
                Nu hy een heir van vluchtelingen
                    En strijders in de heetste slag,
                Geboort door zulk een bosch van klingen
                    (1350) Dê buigen voor zijn legervlag;
                Nu slaetmen ’t Vorstlikhuis in boejen.
                    Men knot de buitentieranny,
[p. 45]
                En doet de binnetweedracht groejen
                    Door d’ommezwaei der heerschappy.
                (1355) Dit voelden, voor een ry van jaren,
                    De barsche Siammiten meê,
                Toen Siam, vry van krijgsgevaren,
                    Verstikte in zulken holle zee.
                Namolizont (ach! ’t hert moet breken
                    (1360) Door zulken jammerlijken maer!)
                Namolizont, de krijg ontweken,
                    Loopt in zijn eigen hof gevaer.
                Ik zag zijn hals in ketens prangen,
                    En d’onverwonnen oorloogshelt
                (1365) Met onze rijxprinses gevangen,
                    Haer schouders buigen voor ’t gewelt.
                De leeu wort in zijn nest gegrepen
                    Van Tigers heet op leeuwenbuit,
                Hy heeft vergeefsch ’t gebit geslepen:
                    (1370) Hy poogt vergeefsch zijn rosse huit
                Te dekken met zijn dikke manen.
                    Nu perst hy ’t vuur uit zijn gezicht,
                Nu poogt hy zich een weg te banen!
                    En slaet zijn klauwen uit ’t gewricht.
                (1375) Zijn nestgezin hout op van hoopen,
                    Dewijl het nergens uitkomst ziet.
                De Tigerbende valt aen ’t stroopen
                    En acht zijn stale kiezen niet.
                Wie zal nu onze maegdereijen,
                    (1380) Als wettestelster van den dans,
                Langs schoon Jasmijne beembden leyen
                    En geven onze Joffers glans?
                Nu Kamizame in ’t heldenwapen
                    En ’t harnas op de blanke borst,
                (1385) (Schoon zy ten oorloog scheen geschapen
                    En heel in glinstrent stael beschorst)
[p. 46]
                Geketent is in ’t hof gedreven,
                    Met broeder als d’onbrachmannyt
                Den stier pleeg aen het mes te geven,
                    (1390) Hoe vreeslijk dat hy stoot en wrijt.
                Ei donder uit uw hemeltroonen
                    Turbano, donder onvermoeit
                Den kerker stukken, die uw zoonen
                    En zonnebloemen hout geboeit.
                (1395) Gaet heen verlaet u nu op staten
                    En bergen van verganklik gout
                En vrienden, die u flus verlaten,
                    Zoo ’t slinx geval zijn koers niet houd.
                Noem nu gepurperde tierannen
                    (1400) Gelukkig, voor de zark het leet
                Uit haer besloten buik kan bannen,
                    Daer ’t bleike rif geen onheil weet.
                Men moet zich aen geen schijn vergapen.
                    ’t Geluk der Vorsten is maer schijn:
                (1405) Geen bed van roozen doet haer slapen.
                    De zorg, door ’t gloejende zattijn
                En peerelkleedren deurgebroken,
                    Verteert haer rustloos ingewant.
                Nu maekt zy ’t heete bloet aen ’t kooken.
                    (1410) Dan steektze ’t harssenvat aen brant.
                Wie zal nu onze maegdereyen,
                    Als wettestelster van den dans,
                Door schoon’ Jasmijne beemde leijen.
                    En geven onze Joffers glans?
                (1415) Nu Kamizame, in ’t heldewapen,
                    Met broeder, die zijn vrient verwacht,
                (Schoon hy ten oorlog scheen geschapen)
                    Geknevelt is in ’t hof gebragt?


Continue

[p. 47]

VIERDE BEDRYF.

Trazil. Namolizont. Likungs. Quizing. Vanli.

    HEeft oit de burgerliefde een marmer zegeteeken
    (1420) Den Keizer opgerecht die, trots en onbezweken,
    Hun lijf verpanden voor het vrygevochte land:
    Zoo toont u plicht. gaet heen mijne onderzaten, plant
    Voor my een stasibeelt uit diamant gedreven,
    Daer mijn getergde wraek de Massageet deed beven
    (1425) Op ’t trotse metzelwerk in ’t aenzien van de nijt.
    Wie heeft het vallend hof van monsteren bevryt?
    En, niet vernoegt alleen de vyant t’overvallen,
    En op de hoogste trap van oorloogslof te brallen,
    Het schendig bloedjuk van zijn vryen hals geschut,
    (1430) En ’t uitgemergelt grauw gelukkig onderstut?
    Nu kryt een bastertzoon, diens moordlust, reets aen ’t wassen,
    Op ’t bloedspoor van Zunchin, in burgerbloet wou plassen,
    Mijn deugt voor veinzery, mijn moet voor wreedheid uit:
    Maer mijn voorzichtigheit heeft zijn gewelt gestuit.
    (1435) De reukeloosheit heeft den onverlaet bedroogen.
    Stâ vast. men sleept hem hier.
Nam.                                           ô smert! wie zal mijne oogen,
    De helft van ’t leven, al t’onmenschlijk uitgesneên,
    My wedergeven? hoortge niet na mijn geween
    Verstokte Goden! wraek! waer ben ik? koom verwoede
    (1440) Koom ruk mijn boezem op. nu ben ik ’t leven moede.
    Wie heeft mijne oogen door zijn holle keel geslokt?
    Wie heeft het streng gezicht voor lekkerny gebrokt,
    In ’t duurgeplengde bloet van God Taimingaes neven?
    Op, sluimrende onderdaen bescherm uw keizers leven.
    (1445) Bescherm. neen! wreek my; maer bestorm het monsterdier,
    Dat al de weerelt zengt en blakert, met het vier
    Van vorsteschendery. hoe is de tijt verloopen!
    Heer Vader heeft het rijk verdadigt tegen ’t stroopen
[p. 48]
    Der rijkvrybuiters die, verlekkert op den roof,
    (1450) De boeren teisterden. zijn groote krijgsmoet stoof
    Heel Tartarie door; hy sloot de Vyand buiten
    En nam een erger plaeg met grooter magt te sluiten,
    De kroonzucht binnen: ach! al t’onbedachte Vorst!
    Gy voede een vyant op, de kanker in uw borst,
    (1455) Die wreeder als het heir der wrevele Tartaren,
    Den grooten weereltheer in ’t zonneschilt dorst varen.
    Verrijs uit d’ysre slaep heer Vader groote geest,
    Bezie eens wie ik ben en eertijts heb geweest.
    Het noodlot is belust uw zonnenhuis te knotten;
    (1460) Maer uwe heldefaem zal noit in ’t graf verrotten.
    Vertrê genade. recht de wreetheits stander op.
    Al rukt gy alles nêer noch steigere ik intop.
    Een Vorst leeft na zijn doot in ’t hert der onderzaten.
    Ik zal de Borgery; zy noit mijn naem verlaten.
    (1465) Ik schei met wapenlof. geeft my mijne oogen weêr,
    Of plonder ook mijn ziel met uw bebloet geweêr.
    Scheur vry Namolizont met doodelijke wonden
    En groulik foltertuig, zijn eer blijft ongeschonden.
    Waer dwaelt de blinde Vorst? waer ben ik?
Traz.                                                                 Daer uw Vorst
    (1470) De troon bekleet.
Nam.                                     Daer ’t hooft der vloekverwanten dorst
    Na ’t hemelsbloet van God Taimingaes zonnespruiten.
Liku. Genade, Vorst. uw magt gaet hier haer zelf te buiten.
    Rampzalige oorloogshelt, ik deel aen uwe smert.
Nam. Drukt u mijn zwarigheit? zoo treê Trazil op ’t hart.
    (1475) Zijn ondergang alleen kan my weêr vrolijk maken.
    Troulooze huispest. voort. gy zult het bloet weêr braken
    Dat gy gezopen hebt.
Traz.                               Dit schelden voegt u niet
    Ten past niet dat een slaef zijn opperheer gebiet.
Nam. Noch minder, daer het recht verkracht den dwingelanden,
[p. 49]
    (1480) Door staetzucht opgeruit, de scepter geeft in handen.
    Ik ben uw Vorst. geeft my d’ontwronge rijxstaf weêr.
    Buig, onderworpeling voor uw aertskeizer neêr.
Traz. Gy voert de naem van Vorst en laet niet vorstlix blijken.
    Waer zijn uw standers? waer uw groote koninkrijk?
    (1485) De wijde werelt is met mijnen naem vervult.
    Geen mensche rept van u. wie heeft u ingehult?
Nam. Al schijnt my nu helaes! een ander lot beschooren,
    Ik ben tot heerschappy geboren, niet gekooren.
    Al ben ik in de plaets van Vorst een blindeman,
    (1490) Mijn zonnestamgod leeft die ’t zien en wreken kan.
Traz. Waer zijn uw lijfstaffiers?
Qui. Va.                                    Hier.
Nam.                                                 Trouwe lotgenooten!
Traz. Waer uwe kroon en troon?
Nam.                                             Gy hebtm’er afgestooten.
Traz. Uw rijxvolk?
Nam.                     Gy, en al uw beulenmoordgespan.
Traz. Uw landen?
Nam.                     Sina, en al wat gy als aertstieran
    (1495) Uitmergelt, onder schijn van lieffelijk regeren.
    Zoo grijpt en schokt een wolf, gedost in schapekleeren.
Traz. Wat blaft gy? uw gewelt is onder mijn gewelt.
    Gy zijt u zelfs geen meer; maer van mijn arm geknelt,
    Of wiltge u leven ook verliezen met uw leden?
Lik. (1500) Onzachbre Majesteit, ach! laet uw boezem kneden
    Door zoo veel tranen. ’t is wel spâ; maer niet te spâ:
    De droefheit dringt mijn tong te bidden om genâ,
    Verschoon den blinden helt, en raek hem niet aen ’t leven.
Nam. Gy weigert my genâ met my gena te geven.
    (1505) Wie zijtge die alleen mijn kroonrecht gadeslaet?
Lik. Ik, die van ’t slaefsche juk ontlaste dezen staet
    En nu mijn zelven niet van droefheit kan bevryen.
    Ik wederstont met vreugt het buldrend’ Tartarie.
[p. 50]
    Nu parst my laes! mijn vrients geween en bittre smert
    (1510) De tranen uit het oog, de droefheyt in het hart.
Nam. Verdelgt den dwingelant, dat is mijn smert verkleenen.
    My helpt verwijft geschrei noch troosteloos beweenen.
    Eene artseni alleen kan my van ramp ontslaen,
    De wraek van Vaders doot en ’t leet my aengedaen.
    (1515) Mijn rammelent gebeente eischt bloet der vloekgezinden.
    Zoo wort mijn wraek bekent aen alle vier de winden.
    In zulk een vierschaer wort dit kroonpleidoi beslecht.
Traz. Wy achten geen gewelt. wy zijn hier zelfs ’t gerecht.
Nam. Al onderdrukt gy ’t recht ’t zal eeuwig triomferen.
    (1520) Terwijlge ô aertstieran dit moorden en schofferen
    Voor ’t onderaertsch gericht in ’t ledenloos gewoel,
    Vergeefsch verdedigen, vergeefsch den rechterstoel
    Ontveinzen zult uw, door den halsgetrokkene eeden,
    Tot duizendmael gestaeft en meermael overtreden.
    (1525) Zoo slokt een vuilen beer zijn brokken weder in
    Die eens zijn uitgebraekt. is dit de Vorstenminn’?
    Heeft Vader om die trou den bastert opgetoogen,
    Van het bezoedelt bed, daer hy vergif gezogen
    En wrok en afgunst had met smaek gelekkertant?
    (1530) Fy! had u ’t blixemvuur in ’s moeders lijf verbrant,
    Zoo gaeftge tot mijn val, verwate scepterrover,
    Niet al uw eeden op, en al uw woorden over.
    Struikroovende Arabiers, hoe eerloos omgekocht,
    Zijn noit meineediger als zulk een schrikgedrocht.
Lik. (1535) hoe zal dit kroongeschil de rijken gaende maken!
Traz. Wie durf zoo lang ik leef my aen den scepter raken?
Nam. Die uw gezach niet vreest.
Traz.                                             Ik zal my doen ontzien.
Nam. Dat ’s buiten uwe magt. my kan geen leet geschiên.
    Indienge my tot straf het leven laet behouwen,
    (1540) Zal ik tot dankbaerheit u ramp op rampen brouwen;
    Maer als de doot mijn rif verbrijzelt in het graf,
[p. 51]
    Verwacht van sterker hand uw langvertraegde straf.
    Zoo u in ’t hoog pallais geen landzaet aen durft randen,
    Zal d’altijtwrokkende Katajer van de wanden,
    (1545) Noch ’t roestig oorloogstuig afscheuren met het stael.
    Ach! ’t godloos bastertzaet is doof voor zulk een tael,
    Dat denkt na onze doot geen ongemak te vreezen.
    Maer wacht. een wreker, uit mijn wrokkende asch verrezen,
    Zal u verweldigen. ’t gaet wel zoo dat gelukt,
    (1550) Dien ’t alles tegenloopt.
Traz.                                             ’K ben noch niet onderdrukt.
    Het onheil dat my dreigt verwachte ik sonder schromen.
    Men zal die stoute mont muilbanden en betoomen.


            Maövenlung. Vanli. Namolizont. Trazil.
            Likungs. Quizing.

    Daer is ’t bestorven hooft van uwe Vyandinn’,
Vanl. Heeft u in ’t monsterlant Afrijke, een tigerinn’
    (1555) Met tigermelk geaest? of bentge in scherpe klippen
    Van beeren voortgeteelt? zijn dit de wijze lippen,
    Waeruit de zomerbie zjn honig gaerde? neen!
    Het vriendelijk gezicht is in een marmorsteen
    Verandert. spreek noch eens, het zy u geest gaet dwalen,
    (1560) En schorre donders spreekt in plaets van geestetalen,
    In ’t duister zielenrijk, of droef en afgemat
    Van bulderen, omhelst in d’onderaertsche stad!
    Uw Vader, daer hy wêer ter heerstroon opgeklommen
    By ’t lichaemlooze volk zijn eertrompet doet brommen,
    (1565) En stampt de vloek en haet ter helle uit tegen ’t hof,
    Een kuf van keizerbeuls en snollen, zonder lof,
    Die ’s hemels taje roê zal plettren en verslinden,
    Dit bloedige siment der vloekverwantgezinden.
    Wat hangt een zwarte wolk ons over ’t hooft! ach! ach!
    (1570) Wat heeft de weerelt voor dees yszelijken dagh
    Een nacht te wachten. breek door d’ aerde, Kamizame,
[p. 52]
    Bespook de schenderen. ik zal de straf beramen.
    Waer draelt gy?
Nam.                   ô ach! ach! mijn bange boesem scheurt.
    De maegden, overal in ’t woeden vrygekeurt,
    (1575) Zijn... maer de droefheyt bint mijn tong. ik kan niet spreken.
    Mezuster, ach! mijn ziel! waert gy hun klau ontweken!
Traz. Maövenlung, val aen. ’t is onze last en wil.
    Val aen, en ruk de tong, die d’afkomst van Trazil
    Durft basterden, en ons vol gruwel wederspreken,
    (1580) Ten barschen gorgel uit. ik zal de koppen breken.
    Die ik niet buigen kan.
Lik.                                 Hoe? is uw hert van stael
    Een blinden heer op ’t lijf te vallen altemael?
    Of is ’t niet licht genoeg noit zonneglans t’aenschouwen?
Traz. Durftge in mijn aengezicht verraderyen brouwen?
    (1585) Is dit gehoorzaem zijn zoo ’t onderzaten past?
Lik. Is dit het volk gestreelt, bewaert voor overlast?
    Vermeng uw roet met heil, dat ’s ’t uiterst datwe vragen.
    Vaerwel, ontoogde Vorst, en leer uw leet verdragen.
Nam. Ik volge u helt Likungs. waer gaet gy? ’t zal aen moet
    (1590) My niet ontbreken. ach! hoe kruipte ’t kokent bloet
    Door d’adren.
Traz.                   Die tong ten halzen uit.
Nam.                                                         Wykt tierannen.
    Verraders, wykt. u Vorst heeft alle vrees verbannen.
    Mijn Vaderlijke vloer zy tuige van mijn doot.
Traz. Hy leit ’er toe. dat’s uit. nu zijnwe buiten noot.
Vanl. Qui. (1595) Nu zijn wy mê verdelgt, en sterven ongewroken.
    Rampzalig helt! uw dood heeft ons het hert gebroken.
    Wraek! hemel! goden! wraek. nu ’t rijk een aertstieran
    Die al de weerelt drukt niet onderdrukken kan.
Traz. De lijken binnen. gaet en zegt dat Celione
    (1600) Mijn schoone lustgenoot my haer gezicht vertoone.
    ’K verwacht haer. zoo geen wolk dit helderlicht verdooft,
[p. 53]
    Scheen noit de zonne my met grooter glans op ’t hooft.


            Trazil. Celione. Maövenlung.

    Mijn schoone, ’k vrees nu niet. de vyant is verwonnen.
    Namolizont is doot. de slach met schrik begonnen
    (1605) Is juichende volbragt, en het gewelt gevelt.
Cel.     Hy telt het zant aen strant die uwe deugden telt.
Maöv. ’t Geluk schijnt zelf belust om u om hoog te heffen.
Cel.     Nu wortge niet getreft om dat gy elk kunt treffen.
Traz. ’K zal met een andre voet gaen treden op mijn troon.
Cel.     (1610) Maek alle vlekken eerst van alle vlakken schoon.
    Gy moet de wichelaers in haren vleugel byten.
Traz. Ik vrees’ het kerkgezach.
Cel.                                           Dat moetge neder smyten.
Traz. En storten zijme op’t lyf?
Cel.                                           Verdrijfze met uw magt.
Traz. Zoo wort het gantsche rijk in rep en roer gebragt.
Maöv. (1615) Het grau draegt meer ontzach aen weereltlijke heeren
    Als liefde aen Priesterschaer en kerk.
Traz.                                                       Maer ’t quam te keeren?
Cel.     Dan raet gezocht.
Traz.                               Dan is het zoeken veel te laet.
Cel.     Nu al te vroeg.
Traz.                             Is ’t ooit te vroeg tot beter raet?
Maöv. Uw Majesteit lijt schimp en wort na ’t hert gesteken.
Traz. (1620) Wat onze wil vermag is klaer genoeg gebleken.
    Maer wie weêrstaet het grau in hare razerny;
Maöv. Men muilbant dat gedrocht met klem van heerschappy.
    Gy hebt de scepter in uw handen.
Traz.                                               Zy den degen
    Door dolheit aengevat.
Cel.                                   Zet daer nu krijglist tegen.
Traz. (1625) Een zenuwlooze list.
Cel.                                               Hebt gy de Ridders niet?
[p. 54]
Traz. Die waejen met de wint, en zwaejen als het riet.
    Hoe kan ik onversmaet der Priestren magt besnoejen?
Cel. Roei haer niet teffens uit, belet hun maer te groejen.
Traz. Wat drijft u tot die haet bekoorelijke Vrouw.
Cel. (1630) Genade, keizer!
Traz.                                     Spreek.
Cel.                                                   Mijn ongekreukte trouw.
    Een Vorst die van de vrees zoo verre is ingenomen,
    Dat hy den Tempelier moet vreezen in te toomen,
    Die brantmerkt zijnen naem, draegt zich te bloode en laf.
    Uw wezen stâ gestrekt gelijk uw scepterstaf.
    (1635) Een keizer kan op d’aerde als d’oppergoden leven.
    Zijn wil is yders wet. hy moet de staten geven
    En nemen onberispt. zal nu een weereltheer
    Voor Priesters zwichten, die hem tasten in zijne eer?
    De hemel schaft u stof tot wraek. de vreemdelingen
    (1640) Die zoo verre omgesolt door ’s werelts ommekringen
    Voor ’t prachtige Peking verzuft staen, daer die stad
    Een werelt toont, gepropt met Sinaes eelste schat,
    Daer ’t al van paerlen blinkt, en riekt na boomkaneelen,
    Die speceryen geeft aen alle weerelts deelen,
    (1645) Zijn buiten hare schult een doelwit van de nijt.
    d’Aertswichlaer, die om uw grootachtbaerheit van spijt
    En gramschap zwelt, zoekt nu uw heerschappy te smoren.
    Zy komen.
Maöv.            Schuilen wy.
Traz.                                   Hier zalmen ’t alles hooren.


        Rei van Sineesche Priesters. Ignatius. Aertspriester.
            Urbaen. Trazil. Maövenlung. Celione.

    Wy slepen, op ’t bevel van uwe heiligheit,
    (1650) De kruisgodisten hier.
Ign.                                             Men hoor....
[p. 55]
Aerts.                                                             ’t Wort u ontzeit,
Urb. Een vreemdeling helaes!...
Aerts.                                          Wy lachen om uw weenen.
Ign. Ontboeit...
Aerts.                 Men knevele haer strenger dan voorhenen.
Urb. De wet verbiet...
Aerts.                         Houd op. ’k heb my die wet gestelt,
Ign. Wy staen, mijn broeder! voor een vierschaer van gewelt.
Rei. (1655) Men zal uw lastertong van Godenvloek besnoejen.
Urb. Ontyzer’ d’armen dan en slâ de tong in boejen.
Ign. De kruisleer zal de spraek voor by treên in haer vlucht,
    Al zou de donder zelf God roemen uit de lucht.
    En zwijgen wy, zoo zie ik deze kerkpilaren,
    (1660) Eenparelijk bevrucht, een oogst van tongen baren,
    Die d’afgodistery vervloeken door al ’t rijk,
    En voeren ’t kruisgeloof ten hemel uit het slijk.
Rei. Zal een gevange slaef, zoo fier en onbezweken,
    Met opgeheven kruin de priesters tegenspreken?
    (1665) Die hem de dood doen zien?
Urb.                                                     Verscheur mijn leden vry.
    Wat eer behaeltge door die kristeslachtery?
    Wat zege hebtge door een slavenmoort bevochten?
    Dat kan een winterwolf en dolle roofgedrochten.
Aerts.     Een van u tweên verzoen het Priesterlijk gewêer,
    (1670) En strek zich knielende voor ’t heilig outer neêr.
Ign. Onzalige, my kan geen marteldoot vervaren;
    Maer ’k zal niet buigen voor uw goddelooze altaren.
Urb. Ach! spaer dien grijzen helt, zoo vreedzaem van gemoet,
    Maer ik ben moedig en oploopende van bloet.
    (1675) Men scheure my vaneen en deel mijn ingewanden,
    Ten zegenroem in alle afgodaenbidders landen.
Ign. Neen! kerf geen jonge bloem, zoo lieffelijk van aert.
    Mijn winterrozen zijn in doorenen herbaert.
    Men buigt een lente spruit, geen scherpgepunten dooren.
[p. 56]
Urb. (1680) Men moet in halsgeschil de weêrpartyen hooren.
    Mijn broeder kent, op ’t licht der zeevaert afgericht,
    De landstreek door ’t kompas, de landen door ’t gezicht.
    Door zeilsteenkunde weet hy zich een weg te vinden
    In ’t gapent pekelschuim en stormende onweerwinden.
    (1685) Natuurweet opent hem de wegen waer hy streeft.
    Ik ken geen Romen meer.
Ign.                                         Ach! ik ben afgeleeft,
    En lang genoeg gesolt, in ’s weerelts ongenuchten.
    Ik sneuvele met vreugt.
Urb.                                 Uw vreugde doetme zuchten.
    Ik zal in broeders steê ’t moorddadig zweert voldoen.
Ign. (1690) Treê herwaerts pagodist en neem mijn bloed tot zoen.
Aerts. Dit prevelen duurt te lang. men val den jongsten tegen.
Urb. Hou stant. Urbaen worde eerst van ’t moordgeweer doorregen.
Aerts. My dunkt gy staet verstelt, en steekt de hoofden vast
    Al zuffende byeen. volvoertge zoo mijn last?
Rei. (1695) Verschoon uw priesterdom, ô wreker van de Goden.
    Haer trou verlet mijn hand.
Aerts.                                     En teffens mijn geboden.
    Doorsteek hun beide met het zoenzwaert. voort. stoot toe.
    Stoot toe. de Goden zijn die lastermonden moê.
    Dit is het hof ten spijt.
Urb.                             Wy sterven martellaren.
    (1700) Op ’t spoor der kruisgezant....
Aerts.                                                 ’K gebiede u in te varen.
    Voort.
Ign.         Ach! mijn broeder, ach! omhelsme doch. ik hoor
    De vreugdbazuin alree in ’t hooge hemelkoor.
Urb. ô Hemel! geef my kracht om ’t aengezicht te wenden.
    ’T afgodisch moortaltaer bezwaeit mijn laetste elenden.
Ign. (1705) ’k Ontfang uw veege ziel in mijn besturve mond.
    Verlicht dit blinde volk door uw genâverbond!
Traz. Men spreek haer aen, en straf die moetwil na ’t behooren.
[p. 57]
Maöv. Genadighste, vertoef.
Traz.                                         ’K mistrouwe zelf mijne ooren
    In deze tieranny. verbastert kerkgebroet
    (1710) Hoe zal u kop hier na noch druipen van dit bloet.
Cel. De keizer staet verstomt; maer ’t zal noch anders dagen.
    Daer rijst noch zwarter bui met ongestuimer vlagen.
    Die zwarte donderstorm hangt uwe troon op ’t hooft.
    ’t Is alles my ontdekt.
Aerts.                                 Ik heb u lang belooft,
    (1715) Pagodelingen en godvrugte altaergenooten,
    Van ’t voorrecht te voorzien daer zy zijn uitgestooten.
    Terwijl de heerschappy noch teer is, en ’t gezach
    Der tempellieren veel by ’t muitent hof vermag,
    Zal ik op deeze wijs mijn tempeleeden staven,
    (1720) Den keizer smeeken dat hy zijn vervloekte slaven,
    Ten godenoffer geve op ’t oorloogs dankaltaer.
    Om Xunchis nederlaeg en ’t afgekeert gevaer;
    En om de godbegeerte een beter glans te geven
    Heb ik in verzen dit orakel uitgeschreven.
    (1725) Dat zullen nu, als ik de Vorst in ’t hof ontmoet’,
    De kerkkoralen hem voorzingen in mijn stoet.
    Dan weet ik deze moort den keizer op te dringen,
    Het opgehitste grau het hof te doen bespringen,
    Op mijnen wenk. door haer, Trazil, verlegen, flus
    (1730) Te dwingen na mijn hand tot hy mijn voeten kuss’.
Rei. De goden hebben dit u ingestort van boven.
Aerts. Noch hel noch hemel zal ons van dit recht berooven.
    Ik zie Trazil de staf gebroken in de hand.
    Dan is de tempelhulk na onze wensch gelant.
    (1735) De Priesterliverei verwin de staf en degen.
Rei. Wy hebben langgenoeg gedoken en gezwegen.
    Het duiken wort met recht van ’t geestlik volk gehaet,
    Dat rust niet voor de troon beneden ’t outer staet.
Aerts. Elk make zich gereet om d’aenslag kracht te geven.
[p. 58]
    (1740) En toone zich vol list. dat niemant onbedreven
    Den keizer nader. dat dit nergens uit en breek.
Traz. De wraek slâ haer, en my, indien ik dit niet wreek!


                        Sinkio.

    De Tarters hebben burgt en markten ingenomen,
    En storten in de stad als overlade stromen.
    (1745) Peking schijnt in een zee van bloet en vlam hervormt,
    Die langs de daken giert, terwijl men vecht en stormt.
    Het hof, dat als een stad met wallen wort beslooten,
    Hoort noch van d’oproer niet, door d’omgekochte grooten.
    En ’t is geschapen dat het eer geen onweer hoor,
    (1750) Hoe fel het noorden brult, voor dat den grooten moor,
    De stormbrug overruk om in ’t palleis te wijken,
    Wiens Keizer ’t slot bewaakt van vyftien Koninkrijken.


        Trazil. Celione. Maövenlung.

    Ik zie haer in ’t verschiet.
Cel.                                     Zy komen herwaerts aen.
Traz. Maer zullen zonder wraek mijn handen niet ontgaen.
    (1755) Ik zal de gramschap, die m’ontroert wat doen bedaren.
Maöv. Breekt teffens nu ’t gezach der valsche tempelaren.


        Rei van Priesters. Aertswichelaer.
            Trazil. Celione. Maövenlung.

        Ik ben belust op menschen schonken.
        Blusch uit de vruchtelooze vonken,
            Smakt beestespieren van ’t altaer.
        (1760) Men slachte my de kristepapen.
        Zoo strek mijn gunst het rijk een wapen.
            Waerop het afstuit al ’t gevaer.
[p. 59]
Wich. Zoo zong de waermond en zoo galmde ’t koorgewelf.
    Wy zagen een gerit van stralen, en hem zelf
    (1765) In ’t midden van een vlam uitflikkren, daer de zonne
    Haer oogen blint op ziet, door grooter glans verwonnen.
    Zoo bralt in ’t middelpunt de tintelende maen.
    Als zy rontom haer heeft de starrelichten staen.
    En met haer vier verwint de kleiner hemellichten.
    (1770) Zoo blonk de God toen hy de staetorakeldichten
    Geeindight had, en vloog door al de daken heen.
    Wy volgden met ons oog kerkplichtig van benêen;
    Daer hy, gezwinder als een schietpijl opgeschoten,
    Door wolk en hemeltrans de blauwe hemelklooten
    (1775) Zijn zoolen kussen liet. noch blonk in ons gezicht
    Een goddelijke vonk van dat verquikkent licht,
    Als eindelijk die strael met hem quam op te steigeren.
    Wie durf de hemelvorst die godbelofte weigeren?
Traz. Betael het zoo gy wilt, men hou de slaven vry.
    (1780) Ik zal niet lijen dat die outertieranny
    De lendnen van mijn staet, reets quijnende en gebroken,
    Geheel in stukken slâ. het menschenoffersmoken
    Heeft al te quaden geur. daer is al meer aen vast.
    Het geeft te vrijen voet tot grooter overlast,
    (1785) Aen ’t wreede papendom dat, vol van leugenvonden,
    Geduurig twistvuur stookt, zich wentlende in de zonden
    Daer ’t andre schu van maekt, en volk en Vorst verdeelt,
    Ja zelfs al lachende met kroon en septers speelt:
    Daer ’t, tredende in zijn gout, noch durft de Vorst bespotten.
    (1790) Waer dreef oit Wichelaer zijn dolk door menschestrotten?
    Waer wierde ’t moortaltaer met vreemdlingsbloet begruist?
    Of hebtge dan alleen in uwe ziel gehuist
    Al wat de Scyten zelf versmooren met haer lippen?
    Laet zich d’orakelgod die gruwelen ontslippen?
    (1795) Ik zie door ’t wuiven heen, en merk die toeleg wel.
    Elk hou zich by zijn dienst en staek dit heiloos spel.
[p. 60]
    Bezwanger het altaer met plegtige offerhanden.
    Betast de veezelen. doorsnuffel d’ingewanden.
    Ik vier’ het priesterampt; maer haet’ hem die ’t bekleet
    (1800) Wanneer hy van ’t altaer op vorstetroonen treet.
Wich. Gy durft, na dat gy ’t rijk met uwe vloekverwanten
    Verweldigt hebt, u noch met d’oppergoden kantten;
    En, niet vernoegt de wet gelijk een dwingelant
    En ’t grau dat daer voor buigt te stellen na uw hand,
    (1805) My, out en afgeleeft besneeut van zilvre haren,
    Met een gewaende magt, in ’t flikkrig godschilt varen!
    De godspraek roept om vleesch, die ons deze inspraek gaf.
    Het outer opent ons de lippen, niet uw staf.
    Dit ’s ons bedrijf: wy zien hoe laeg de zonnestralen
    (1810) Neêrschieten van om hoog. of deze sterren dwalen
    Die op gepasten tijt voltrekken haren loop.
    Waerom de maen, als met een diamante knoop
    Vereeuwigt aen de zon, niet van haer zelfs kan lichten.
    Of d’aerdkloot, hangende in zijn spillen en gewrichten,
    (1815) Haer lichaem tusschen ’t hooft der heldre zon en maen
    Kan dringen, en het licht der mane schuil doen gaen.
    Of ’t alles uit een ei, zoo Kochinchiners dryven,
    Geteelt is; of het wit weêrzijts den doir kan styven
    En scheppen uit den dop het groote hemelvelt.
    (1820) Of d’aerde, zoo tot noch by elk is vastgestelt,
    Zich sluit in ’t hemeldak in ’t vierkant met vier punten:
    Dan ofze, om boven al wat vreemt is uit te munten;
    Gestaeg om ’t vast gebou des hemels rolt en went.
    Of dit heelal bestaet uit klooten zonder end.
    (1825) Of Omtofers, die hier uit Indostan belanden,
    (Daer Ganges ’t zuidereind bepaelt met goude stranden)
    Met recht de zielen doen in andre rompen gaen.
    Of d’aerde kleiner is als ’t lichaem van de maen.
    Of Panzon, d’eerste mensch, is door een ei gebeten,
    (1830) Of van ’t verwart gevaerte allenx by een gesmeten.
[p. 61]
    Of van God Tain met ziel en lichaem aengedaen.
    Of Wy na onze dood geheel en al vergaen,
    Met Lanzu, die de lust voor ’t hoogste goet bepalen.
    Waerom het volk dat in Peru komt schatten halen,
    (1835) De zeylsteen slypen kan dat hy na ’t noorden draeit;
    En schoon ’t getakelt bosch na ’t oost en westen zwaeit,
    Noch vint hy ’t noorder as en ziet geen andre streken.
    En zijnwe moede met den Brachman ’t hooft te breken,
    Men wekt de zangkonst op, dat kerk en koorgalm brom’.
    (1840) Dan lust het ons voor ’t rijk ’t verbolgen godendom
    Te zoenen, en haer gunst aen onze zy te trekken,
    Dat hare magt den staet een pyler mag verstrekken,
    En Xunchi breidele, die vruchteloos zijn volk
    Ter vleeschbank heeft gebragt, ten doel van uwen dolk.
    (1845) Mijn leven is vergeefsch ten dienst van ’t land versleten.
    Zoo gy, door oude wrok op ’t Priesterdom verbeten,
    De Godheit, bronaêr van al ’t wenschelijke goet,
    Te leur durft stellen om een handvol smook en bloet.
Traz. Een godheit die gy zelf verziert in uw gedachten,
    (1850) En oppronkt zooge wilt in rustelooze nachten:
    Een godheid die voor al geen wichelaren past,
    Een bloetgod die met een ondragelijken last
    Mijn schouders dreigt. geen god, maer huichelende papen
    Ontzeg ik ’t menschen smook.
Wich.                                         Gaet voor mijn offerknapen
    (1855) Wy volgen, maer ik zweer!
Traz.                                                 Ontaerde gryzaert leer
    Uw keizer vreezen.
                                      Hier en helpt geen tegenwêer.
    Beziet uw staetzucht daer, vermomt met papedroomen.
    Het offer is volvoert. de moeite u afgenomen.
    Daer zijn de lijken.
Cel.                                 Ziet gy....


[p. 62]
        Sinkio. Trazil. Celione. Maövenlung. Aertswichelaer.

                                        Wapen! wapen! moort!
Traz. (1860) Waer wort dat naer gekrijsch dat moortgedruisch gehoort?
    Wat brengt ons Sinkio, dus schielijk aengevlogen?
Sink. Een woesten baiert vol rampzaligheit. mijne oogen
    Zijn blint, en gruwen voor de gruwlen dezer nacht.
    Het Aziaensche rijk valt Xunchis oorloogsmagt
    (1865) Ten roof. de trotze kam is ons van ’t hooft gebeten.
    De Tarter wort alöm voor rijxhooft uitgekreten.
    De schorre hooren schreeut geduurig moort en brant.
    De wapenburcht weêrstaet haer magt aen d’oosterkant.
    De veltheer heeft zijn heir rontom het hof geslagen,
    (1870) En streeft ter muurbresse in met zijne hinderlagen.
    Uw middelhof alleen is noch van inval vry.
    De weêrwraek van Zunchin dekt hun verradery.
    Ze roepen niet als wraek. gy kuntze niet verdryven
    Noch hare hand ontgaen.
Traz.                                     Wie zal mijn zijde styven,
    (1875) Datwe in ons uiterste de plondraers tegenstaen?
Cel. Laet af. gy gespt vergeefsch ’t wanhoopig harnas aen.
    Ik wil mijn bedgenoot als doodgenoot verzellen.
    Een krijgsman laet zich niet al levende beknellen
    Van zijne weêrparty.
Traz.                             Gâ heen dan schoone Vrouw.
    (1880) Berei uw liefde plaets tot zegel van uw trouw.
    Ik zal u volgen. gy kost hier mijn bloet ontvonken
    Met minneprikkelen. daer zal uw liefde dronken
    Van uw wellustigheit, haer wit bereiken. gaê.
    Gaê, dael na onderen daer gy geen ongenaê
    (1885) Geen Tarter in het hof der schimmen hoeft te vreezen.
    Waert gy mijn lustgenoot, gy zult zijn boel niet wezen.
Maöv. Heeft u verwoede hant, ô zinnelooze Vorst!
[p. 63]
    Het klinkent stael gedrukt in deze blanke borst!
ô Korte heerschappy! ik zalme een open maken
    (1890) Door d’yzre drommen, of met u mijn ziele braken.
Cel. Ach! volgme: want de geest ontslipt mijn doodsche mont.
    Of vlucht. maer hoe. begraef my in een andre gront,
    En schrijf op ’t graf: dit kon Trazil zijn Vrouw bewijzen
    In ballingschap. niet meer. ik sterf.
Traz.                                             De schimmen ryzen
    (1895) Ten afgront uit. ai my! daer komt d’ontzielde Vorst.
    Hy daelt, en toont my in het dalen d’ope borst
    En ribben, door dit stael gescheiden.
Wich.                                             ’t Zijn de goden,
    Ondankbre rijxpest die u pynigen, geen dooden.
    Nu staet mijn wraek intop.*het onverzade graf
    (1900) Ontsluit geen geesten als tot laetste loon en straf.
    Dat komt van ’t godendom zoo stout te heeten liegen.
    Maer ’t hemelsche gerecht is niet in slaep te wiegen.
ô Hemelrechteren, vermeerder hem zijn pijn!
Traz. Fortuin! hoe lang, hoe lang zult gyme tegen zijn!
Wich. (1905) Sterf dwingelant, dan zultge’t onheil met u slepen.
    De wraek staet schrap om u ter weerelt uit te zwepen.
Traz. Mijn lijfschutbenden, ach! waer zijnze? vat den schelm,
    En doet hem ziel en bloet uitstorten in mijn helm,
    Op dat die laetste dronk mijn heete wraekzucht lave.
Wich. (1910) Gaê nu zachtmoedig Prins, verlos u kristenslaven.
Traz. Vertrek bedrieger, en verlaet mijn hof. voort, voort.
    Ik blijve in al mijn ramp Trazil. mijn vorstlik woort
    Is u een godspraek. ik ben tot u haet gebooren.
Wich. ô Vrouwenmoordenaer, ’k zal haest u sterven hooren.
    (1915) Woed nu zoo lang gy wilt. ik gaê.
Traz.                                                             ô Goden ach!
    Verhoort my. stopt gy nu uw ooren? is mijn dagh
    Zoo draê in nacht verkeert? en kan ik ’t niet ontvluchten,
    Zoo lust het ons voor ’t laetst het herte eens uit te zuchten.
[p. 64]
    Vervloekte nacht die noit in mijn gedachten zijt
    (1920) Dat gy ’t geweten niet die keizermoort verwijt,
    My domplende in een kolk van troostelooze tranen.
    Maer ’t is te laet bedacht. nu zal ik deze lanen
    En lustprieelen weêr doen galmen op mijn kreet.
    Ach! had een Krokodil, zoo hongerig als wreet,
    (1925) De boorden van de Nijl bezoedelt met mijn spieren,
    En ’t overschot geschaft aen hongerige dieren.
    De doove hemel schijnt te lachen om mijn druk.
    Zy brout me dit verraet en groulik ongeluk.
    Elk poogt den nieuwen Vorst de voeten dwars te zetten.
    (1930) ’K zie paerdehoeven, en ik hoor triomftrompetten
    Een doodlik stormgedruisch schakeeren. wykme. stil.
    Daer ryst mijn gemaelin van ondren op. ik wil
    Haer vragen wat zy met dat fakkellicht zal maken.
    Ik zie Zunchin, bespat van bloet, de banden slaken
    (1935) Van Koja, die noch nau zijn adem halen kan.
    Wy zijn omsingelt van een geestenvloekgespan.
    Mijn kamerlingen, mijn trouwanten, mijn soldaten,
    Waer zijtge? hebtge my met mijn geluk verlaten?
    Onzalig nootlot! foei! gy hebt my in uw schoot
    (1940) Gekoestert, om my nu in d’allerbangste noot
    Te stikken, en mijn vloek my te doen overleven.
    Waer is myn rechterhant Maövenlung gebleven?
    Of prest hy in mijn dienst zijn regementen aen?
    Omring de Tarters.*zoo. val in. slaê doot. val aen.
    (1945) Gy gaeft my eerst de kroon die ik nu zal behouwen.
    Verheug u Celione! ik heb ’t vergif gebrouwen,*
    Waeraen uw Vyant zich te berste zwelgen zal,
    ’t Is wollefswortelzap en drakenspog met gal.
    Groothartige Likungs! is ’t nu een tijt van vrijen?
    (1950) Te velt. te wapen. op. ruk uw soldaterijen
    Uw forse krijgsliên met de nachtklaroen byeen.
    Heeft die niet stems genoeg zoo moetge zelfs te been,
[p. 65]
    En van de toorentrans een groover keel opsteken
    Als ’t buldrent noorden, wen ’t de bergen poogt te breken.
    (1955) Verstom den donder met uw vreeslijk krijgsgeluit.
    Maer stil. wy vallen zelfs de vyanden ten buit.
    Mijn heldre morgenstar is als een rook verdwenen.
    Mijn zonn’ die ’s avonds rees is ’s morgens uitgeschenen.
    Wat woelt’er in mijn brein! ô arm! waer is uw kracht!
    (1960) Ontzenuwt, op de loop. ô lange bange nacht.
    Hoe treftge my, en doet my bloet en etter zweeten.
    Helaes! ’t is uit met ons. het hof wort opgesmeten.
    De deuren met gewelt ter spillen uitgetorst.
    Nu zoektmen Vorst Trazil. neen Tigers, neen, mijn borst
    (1965) Is t’edlen roof voor u. geen Tarter zal ons toomen.
    Wy gaen. hier is de koorde, en ginder zijn de boomen.
    Daer rukt de nachtwolf voort. ’t is al te lang gemart.
    Mijn eerste vreugd helaes! is nu mijn laetste smert.


                            Rei van Sineesinnen.

                            ZANG.

            Ach! dat Turbanôs geest, eens uit
        (1970) Het gulde grafgewelf gerezen,
        Zijn trotze hooftstad die, voor dezen,
            Heeft scheutvry op haer borst gestuit
            Al wat zich kantten met haer kracht,
            Dus jammerlik zach t’onderbragt:
            (1975) Hy zou met zuchten, snik op snik,
        Dees klacht ten boezem uit doen wellen:
        Wat roofgedrogte komt my quellen
            Dat d’afgeleefde een oogenblik
            De rust misgunt. ô tigershol!
            (1980) Is noch uw holle balg niet vol
            Gepropt met dierbaer menschen bloet?
        Moest gy mijn erfdeel meê aenranden?
[p. 66]
        Ach! slâ veel liever uwe tanden,
            Met uwer moordenaren stoet,
            (1985) In mijn gebeente, wie gy zijt
            Die my noch na mijn doot benijt:
            En doet my, zoo lang ongeroert,
        In mijn palleizen komen spoken,
        (Was noch de wraek maer zat gewroken!)
            (1990) Van burgertranen opgevoert.
            Mijn Vaderlooze burgerschaer!
        ’K zal u bedekken met mijn vleugelen,
        Of ik die tigers kon beteugelen.
            Komt Pekijnyten, komt vergaer.
            (1995) Gy zijt mijn lendenzaet waer heen?
            Maer noemtze eerst die u dus vertreên.

                        TEGENSANG.

            Hou op Turbano! vraegt niet meer.
        (Deeze antwoort zou den burger geven)
        Gy waert helaes! gy waert in ’t leven
            (2000) Ons wettig oppervorst en heer,
            Nu maer een krachtelooze geest,
            Een nachtschim die de middag vreest.
            Ik buig my echter voor uw last.
        D’erfvyant kruist op uwe straten.
        (2005) Ach! Tartarie is uitgelaten;
            De tieranninne brult en bast
            En dreigt het al met wreeden muil
            Te rukken na den afgront. schuil
            Ey schuil, eer dat zy u, beschorst
        (2010) Met borspantzier en beukelaren,
        Om brullende in de kroon te varen,
            Die gy zoo loflik hebt getorst.
            Geen maegt of zuigling wort verschoont.
[p. 67]
            Trazil, noch eerst tot Vorst gekroont;
            (2015) Heeft, om de vyands hant t’ontgaen,
        Zijn hand tot vyant moeten maken.
        ’t Verwulfzel van uw trotze daken.
            Dat als een wonder pleeg te staen,
            Is nu een moortkuil vol gevaer.
        (2020) De krijg maekt Vorsten eigenmoorders:
        Het vreedzaem grau tot vreêverstoorders:
            De steden hellen, doodsch en naer’,
            Dit ’t einde; een ongenadig lot,
            Waer mê uw glori wort geknot.

                            SLOTZANG.

        (2025) ’T verraet heeft ons die ramp gebrouwen,
                Geblinthokt door de schat.
        Koom leer u nu niet meer vertrouwen
                Op schoone schijn, en wat
        Het oog van buiten u komt liegen
                (2030) De broeder zelf is uit
        Om zijnen broeder te bedriegen.
                Ach! blixemslingrer stuit*
        Deze inbreuk die een veilig open
                Aen alle gruwel geeft.
        (2035) Moet nu de burgery bekoopen
                Het geen haer Keizer heeft,
        Gelijk de nyt verdicht, bedreven?
                Geen onheil duurt altijt.
        Het bittere wort in dit leven
                (2040) Met honig gekonfyt.
        Het rond is vol verwisselingen.
                Die keeren beurt om beurt.
        Gelukkig die uit alle dingen
                Het allerbeste keurt.
[p. 68]
        (2045) Wy troosten ons al d’ongelukken,
                En hoopen beter staet.
        De Goden houden in ’t verdrukken,
                Altijt de middelmaet.

Continue

VYFDE BEDRYF.

Xunchi. Trazil. Nojoza.

    DAt nu Peking, vol rook en vlamme,
    (2050) Taimingaes Keizerlijken stamme
        Geheel vergete en smoore in bloet,
        Dat, als een doorgebroke vloet,
    Of hoogen waterval, komt storten
    Langs ’t neergeblixemt hof, en korte
        (2055) Den roem van haer gedachtenis
        Nu ’t al door my vertreden is.
    En gy, ô hooft der muitelingen!
    Hoe dorst gy na die glory dingen,
        Meineedige, die zoo verwoet
        (2060) Geplast hebt in uw Koningsbloet?
    Dat roept mijn armen nu tot wrake,
    Die ziet gy uit mijn oogen blaken,
        En heft gy ’t onbeschaemt gezicht
        Noch ongedoodverft in het licht?
Traz. (2065) Gy hoeft my ’s Keizers dood zoo scherp niet toe te byten.
    Ik deede een andre daet die moogtge my verwyten,
    Dat ik, niet denkende op uw Krokodillenaert,
    De kroon, zoo duur gekocht, niet beter heb bewaert.
Xun.     Ik heb mijn Vorstlik recht gewroken;
            (2070) Maer wie heeft eerst ’t verbond gebroken?
                Toen na het Ningiveens gevecht
                Voor eeuwig d’erftwist wierd beslecht,
            Heeft doen Zunchin niet op uw raden
[p. 69]
            Den oorloge op zijn hals geladen,
                (2075) En, buiten alle recht, geslaekt,
                De vredebanden, nieugemaekt?
Traz. ’T is waer. ik heb hem eerst den oorlog doen belooven,
    Om dat gy grooter buit met plonderen en rooven
    En land ontheisteren veroverde als in twist,
    (2080) En ’t rijk, in schijn van vrede, uithongerde met list.
    Uw vreede stont hem duur; en nu is ’t eerst gebleken
    Hoe zuur die valsche vree het rijk komt op te breken.
    Ach! had ik Sina, voor die zware donderslag,
    Veel liever met haer Vorst verdelgt in eenen dagh!
Xun.     (2085) Ik sal die fiere tong bedwingen.
            Wie kan van wederspannelingen
                En Vorstenvlegels, snoot van staet,
                Dat tegenspartlen zonder maet,
            Verdragen, zonder zich t’ontsteken!*
Traz.     (2090) Ik zal dien harden kop haest breken.
    Dan zal ik, stervende, noch wenschen dat het hof,
    U en uw ryxboelin verplettere tot stof.
Nojos.     Die kroonvloek stuite al ’t hemelheir der Goden
            Die Tartarie in hare bergpagoden
                (2095) En kerken viert, de weerelt door; maer gy
                Rampzalige wat trotze razerny
            Doet u aldus uw slaefsche stant vergeten?
            Voor, voort, men sla den dollen aen een keten.
Xun.         Leg eerst al ’t Vorstlik hulzel neêr.
                (2100) Hoe, bied een slave ons tegenweer?
            Waer zal die trotze moet noch enden!
            Voort, voort. men scheur het van zijn lenden.
Traz. Moet ik in ’t aengezicht van mijn verheerde troon
    Afleggen heerschappie, en vrygeboorte en kroon?
    (2105) En zien een halven man, verwijft in alle leden,
    Gewentelt in het gout, mijn eigen stoel betreden?
    ô Goden! had Trazil noch voor een man gebukt,
[p. 70]
    Die hem al vechtende den scepter had ontrukt.
    Dan zou zijn mond zich niet van ’t slinx geval beklagen.
    (2110) Nu is hem Sina niet ontweldigt, maer ontdragen,
    Verradelijk, gelijk een nachtbeer blode en mat
    Een onverdachte proi in zijne tanden vat,
    En zuigt het laeuwe bloet uit aderen en schonken,
    En hangt op ’t lekker aes ten halze vol gedronken.
    (2115) Hoe heeft my ’t onheil steets de voeten dwars gezet!
    En in de doot, ook zelfs, de galgendoot belet.
    Dees’ goude koordenstrop was om mijn hals gewrongen,
    Toen uwe hinderlaeg my schielijk heeft besprongen,
    En d’eervergeten Moor van d’ebbentak gesneen,
    (2120) Om uwen Olifant, geketent, voor te treen.
    Fy had den donder my veel liever neergeslagen,
    Als dat d’elendige Trazil u schimp moet dragen,
            De veltheer, u krijgsgeeszel vol van lof,*
            Zal aenstonts zelf verschijnen in het hof.
        (2125) Hy moet zich in Pekings verderf vermaken,
        Daer eene zee van vuur d’aeloude daken
            Aen d’oostergas verdrenkt in smook en puin,
            Met alle die hartnekkig hunne kruin
        Opsteken, en den blixem der Tartaren
        (2130) Niet vreezen in zijn gruwlik schilt te varen.
            Het grof geschut van geen gewelt gestuit
            Braekt storm op storm zalpeterwolken uit,
        En dondert en rammelt de burgt en rotsen
        In stukken die de Noordsche standers trotsen.
            (2135) Gy moet Peking, noch stikkende in den gloet,
            De drooge keel verzaden met uw bloet.
Xun.     Ik zal u eerst dat zegebranden
        Door ’t hofverschiet langs dees’ waranden
            Vertoonen, en Peking van hier,
            (2140) Begraven onder ’t oorlogsvier.
        Zoo ver het my durft tegenkantten;
[p. 71]
        Dan moogt gy zelf u vloekverwanten,
            Gesleept, gescheurt op ’t moortschavot
            Van ons baldadig legerrot,
        (2145) In uitgebroken razernye
        Beschreyen met uw rijxvoogdye.
            De veltheer zal noch voor den dagh
            Dat schouspel, onder ’t hofgelach,
        Met my bezien; maer d’oorlogshooren
        (2150) Doet my de legervreugde hooren.
            Den grooten moor stapt herwaert aen.
            Ik hoor de zegetrommels slaen.
Nojos.     Ik zie hem zelf een legergod vertonen,
        Om ’t strijbaer hooft, bekranst met lauwerkroonen.
Xun.         (2155) Mevrouw laet my een wijl alleen.
            Trauwanten brengt Trazil beneen.


                Quarong. Xunchi.

    Dat alle landen voor dit krijgsgeluk verstommen.
    Zoo moet uw majesteit gelijk een zon, geklommen
    Door d’oorlogsnevelen en ’t harte van den nacht,
    (2160) Al ’t ondermaensche volk doen schrikken voor haer magt.
    Nu vreest u staetgalei* geen oorloogsbarreningen.
    Gy zult het yzervolk in d’yzerryken dwingen,
    En zwemmen ’t marmer door aen sweerelts morgenstont
    In ’t holgebuikte vlot. gy zult de goude mont,
    (2165) Van mijn geboortevloet, daer ’t middaghvuur de mooren
    Braet in een andre lugt, doen na uwe krijgswet hooren,
    En zien den Tiber, die de kristenoevers schaeft
    En op zijn Priesterdom ten starrenhemel draeft.
    Ik heb mijn Keurebende, en ’t leger van Tarutzen
    (2170) Vervarelijk gehelmt met ruige wollefsmutzen,
    Daer eene beerenhuit haer hopmans pantzer strekt,
    En met bebloeden muil dat forsche voorhooft dekt,
[p. 72]
    Met Nairos troepen, en die aen de watervlieten
    Van ’t klippige Luzzon vergifte pylen schieten,
    (2175) Ter oostburgt aengevoert, daer ’t winterleger stout
    Het hooft durft bien, en in twee rotzen zich onthout.
    De stormklaroen ontvonkt de moet. wy, onbezweken,
    Slaen stormgereetschap in de burgtgehuchte, en steken
    De stander op. en staet een krijgsman ’t roemen vry,
    (2180) De dubble rots bezwijkt voor uwe heerschappy.
    Dat nu d’onmeetbre kreits van vijftien koninkrijken,
    Na ’t vallen van Peking, haer trotze vlag leer strijken.
Xun. Ik kenne uw wapeneer, en als na ’t ongeluk
    Der hooftstad, Sina zich zal buigen onder ’t juk,
    (2185) Zal ik uw oorlogs deugd met grooter staet bedenken.
    Geen roem vergroot uw lof, geen laster kanze krenken.
Quar. Dat ik uw Majesteit ootmoedig diene en eer,
    Is ’t opperste geluk dat ik van haer begeer.


                Sinkio. Hunguan. Quarong. Xunchi.

    Ik koom den grooten Cham, ’t Sineesch gezach, begroeten
    (2190) Op d’erftroon van Peking, en kusse deze voeten,
    Die beide weerelden doen davren op haer tret.
    Zoo wort d’aeloude wrok door nieuwe wraek verplet!
    D’erfvyandschap, de haet en moort, gezusterlingen,
    Gedondert, door uw hand, uit alle wereltkringen!
    (2195) Uw krijgsliê dringen vast, gelijk een vogelvlucht
    Die in de laegten strykt uit d’onbepaelde lucht,
    Zich uitspreit in het dal en vult ’et berggeweste,
    Ter poorten in, langs brug en neergeschote veste.
    Zy woelen in een ty van roof begeerte en eer.
    (2200) Men telt de baren eer in ’t grondelooze meir
    Die d’yszee doet op ’t hooft door gryze beeren rollen,
    Wen donderzwangre lucht zwart en om ’t hooft gezwollen,
    Het golvenrak bestormt met hagelbui en wint:
[p. 73]
    De koorenairen, die den rijken landman vint
    (2205) Een oegst, wanneer de zon, het leeuwenhooft doorreden,
    Vast arbeit met meer gloet den staert voorby te treden,
    En geeft al ’t koorenvelt een tabbert geel van gout,
    Zijn minder als het volk dat Sinaes pracht beschout:
    En, in ’t bespiegelen der hooftstad opgetoogen,
    (2210) Geen stad, maer weerelt schijnt t’ontdekken met hun’ oogen.
    De Neêrlaeg van Peking zal alle steden ’t hooft
    Doen onderhalen, eer ’t de Keizer zelfs gelooft.
Sink. Hung. Lang leef de weereltvorst!
Xun.                                                     Manhafte wraekgenooten
    ’K zal u verlooren schat herstellen en vergrooten.
    (2215) Het Akkerlant, van daer Kanton in zee gestort,
    Door duizent aders, speelt by d’Indianen, wort
    Aen Sinkio en u, die, uit de stam geboren
    Der Hunguannen, steets de landlucht hebt verkooren
    Voor ’t ongestadig Hof, om uwe dienst, vereert.
    (2220) Wie wapenhandel lust, en allerliefst verkeert
    Daer heele legers in slagorden ’t zamenhorten.
    Begeert het maer. ik wil nu niemands lust verkorten.
Sin. Hung. Wraekg. Lang leeve uw Majesteit.
Hung.                                         Wy zullen uwe lof
    Verbreiden, zoo lang gy uw hofpoëten stof
    (2225) Tot rymery verschaft om heerlik op te brommen.
    Men zal aen ’s weerelts kim noch Xunchis eindkolommen
    Uit marmerrotzen zien ten hemel opgehaelt,
    Opdat gy van die kruin ons als een Zon bestraelt!
    Wy zijn voldaen.                                                            Binnen.
Xun.                         Ik niet. ’k bemin ’t verraet. maer hate
    (2230) Verraders die hun Vorst om wat genots verlaten:
    Want die zijn vaderlant uit dolle wraek verkoopt,
    Zal zelf den donderaer, schoon hy de bergen sloopt,
    En aerde en hemel mengt niet vreezen aen te schennen.
    ’T is raedzaemst haer die lust, eer ’t meer gebeurt, t’ontwennen.
[p. 74]
    (2235) Zoo lang die slange my in ’t rustloos ingewant
    Mag nestlen, vreeze ik. volg haer op de waterkant,
    Trauwanten, en breng my haer hoofden voor de morgen.
    Een Vorst moet voor zijn rust meer als zijn opspraek zorgen.


            Trazil. Quarong. Nojoza. Xunchi.

    Betrokken hemel stort een dichte watervloet
    (2240) Een regenoceaen op deze zee van gloet,
    En toom het oosten dat met opgespalkte kaken,
    Die snelle vuurstoom jaegt door zulk een rist van daken,
    Hoftimmerraedjen en Pagoden nieu en out,
    Gepropt van peerelschat, bevloert met zijde en gout,
    (2245) Zoo zult gy dan Peking begraven in haer assen!
    Die koningin die elk was boven ’t hooft gewassen,
    Zal haer gefoltert lijk verliezen onder ’t puin,
    En gaen voor eeuwig schuil met haer verbrande kruin.
    Zoo zal den dageraet de rijxstat sien verslagen
    (2250) Die ’s avonds noch de kroon des weerelts had gedragen,
    En als een middelpunt de weg te wyzen plach,
    Door ’t flikkren van haer gout aen d’ondergaenden dagh.
    Most ik Peking in smook en vlammen zien verteeren
    Ter nêer gesmeten van grifoenen die ’t beheeren,
    (2255) En na haer sterfnacht zelf op ’t doodsche kerkhof staen,
    Die liever in haer brand zou stikken en vergaen
    Dan dus, geketent en ontbloot van onderzaten,
    Een halve vrouw te zien met zijne nachtsoldaten;
    Die, vreezende met my een tocht in ’t oorloogsvelt
    (2260) Grootmoedig uit te staen, mijn volk met kracht van gelt
    Heeft omgekocht, en als beschaemt zijn kop t’ontdekken,
    In ’t zonnelicht, by nacht, ter nachtstorm aen quam trekken!
    De hemelvierschaer wreek dat gruwlik landverraet.
Quar. Zoo blaft een dollen hond die aen de halsbant gaet.
    (2265) Heb ik u, in ’t gezicht der ringmuur, niet verslagen,
[p. 75]
    De leeuwstandaerden zelf van uwe tent gedragen,
    En uwe benden zoo met stryden afgemat,
    Dat gy uw hielen lichte en bergde ’t lijf in stad,
    Daer gy uw ongeval en neêrlaege op mogt kroppen;
    (2270) En wy met weinig volks, dat met bebloede koppen
    U als een hartejacht vervolgden op die tret,
    Den vlugter kennende aen zijn hoog bepluimt helmet?
Traz. Toen was mijn heir verdeelt. en, om die hoon te wreken
    Heb ik het krijgsgeluk daer na meê afgekeken;
    (2275) Toen gy mijn hant ontsnapte aen ’t biezige moeras,
    Daer d’ongenaekbre rots ter noot uw vryburg was.
    Al d’oorlogsroem die gy in ’t krijgsvelt hebt verkregen,
    Toen d’eere u waerder was als uw bevochte zege
    Legt, met het oosten van Peking, gesmoort in stof.
    (2280) Ik ben beschaemt dat gy, een krijgsman zoo vol lof,
    Die met d’opstaende zon den naem der Morianen
    Verhefte, tot daer ’t licht de groote hemelbanen
    Doorvlogen, ’t gloeient hooft in zee verkoelt, uw faem
    Dus brantmerkt, moedig op uw nachtverraders naem.
Nojos. (2285) Getergde Vorst die alle vier de winden,
        Op uwe stem ontbinden kunt en binden,
            Gaet u die hoon niet boven het gedult?
            Verdraegt gy dat een Moordenaer, gehult
        En tegen regt op Sinaes troon gedrongen,
        (2290) Van schelmen die met hem hun Vorst besprongen,
            U zoo verwaent in ’t aengezicht braveert?
Quar. Besnoei die hoogmoet. treê die trots in ’t stof terneêr.
    Doorluchtigste Monarch, zijn macht leit al aen mooten:
    Zoo zie ik den Sineesch zijn wrevlig voorhooft stooten.
    (2295) Wie oit gelijk een leeuw met u te strijden quam
    Zal, door die fierheit, zich herscheppen in een lam.
    Want om uw nieuwe troon te grootscher op te treden,
    Moet dezen dwingelant uw trap zijn van beneden.
Xun. Zoo leertmen ’t al den kop verpletten
[p. 76]
        (2300) Dat tegen Xunchi zich durft zetten,
            En onverzeert op Tigers gaen
            Die alle jagers tegenstaen.
        Hoe brullende in getergde toren,
        Het moet haer lusten ons te hooren.
            (2305) Zoo leertmen draken, hoe verwoet,
            De lendnen intreên metde voet!
        Waer samlen nu mijn hoftrouwanten?
        Tast toe, tast toe, van alle kanten,
            En wurgt aen deze Hofpilaer
            (2310) Den grooten Keizermoordenaer.        Binnen.
Traz. Mijn ongevallen zijn tot zulk een top gerezen
    Dat my de strengste doot nu moet genadig wezen.
    Verraders, toeft niet, komt. verworgtme op deze steê.
    Ik walg van u, van ’t hof en van mijn zelven meê.
    (2315) Wie zich te blint vergaept aen staet en Vorstendommen,
    Zie my, weleer ten top van mogentheit geklommen,
    Die met mijn scepter reikte aen ’t eind van d’oceaen:
    Die andre weerelden deed in mijn boejen slaen,
    Daer andre starren om een andren hemel waren,
    (2320) Zie* my, zoo groot een Vorst in ketens der Tartaren.
    Maer gy scherprechteren zegt uwen dwingelant
    Dat ik de dood ontfang gelijk een Vorstlijk pant.
    Zoo moet hem ’t zelfde licht, dat hem om hoog zach klimmen,
    Rampzaliger als my zien dalen by de schimmen.


            Quarong. Xunchi.

    (2325) Dat Polizangi nu vry opzie uit zijn kil
    En spelemeie om hoog, hoe dwingelant Trazil,
    Geblixemt in zijn hof, wort op het hart getreden,
    Hy hoore van zijn strant de barsse wapens smeden
    Voor hooftstad Kambalu, die trots een stedekroon
    (2330) Van twalef voorsteên met haer poorten draegt ten toon;
    En breit haer grenzen uit aen ’t zuiden by de mooren
[p. 77]
    Daer ganges paerlen teelt en d’oevers kroont met kooren.
    Of trapt de poolsche gront; of dempt Vizul met steen
    Aen ’t lenteblazent west. of breekt door Sina heen,
    (2335) In ’t oosten van Japan dat drieënvyftig kroonen
    Voor groot Meäko doet verneedren en vertoonen,
    Zoo dikmael haer tieran de groote vierschaer spant.
    Of zent om speserie in der Molukken land.
    Of boort door ’t heet Peru en ’t land der Patagonen,
    (2340) Dat strijdbre Reuzenlant daer Polifemen woonen;
    Tot daer het vierendeel der groote weereltkloot
    Een eeuwig leven stelt in kruisgodkristus doot.
    Laet nu ô Hemelzoon! uw legerleeuw doen blijken
    Dat gy beschermheer zijt van zoo veel Koninkrijken;
    (2345) En dat Trazil hier stâ, of zijn gelijkenis,
    Ten spiegel, welk den loon der Keizermoorders is.
Xun. Zijn koopre beeltenis’ bewake dees’ pilaren,
    Tot d’aerde in d’ope keel der omgelege baren,
    Waer op haer aspunt drijft, verdrinke en ondergaê;
    (2350) Maer ’t Vorstelijke lijk ontfange ik in genaê.
    Zoo lang Trazil verwoet het zwaert op zy kon dragen
    Was hy mijn gramschap waerd, nu is hy neêrgeslagen.
    Men paei zijn grootsche Geest, en geef de romp aen ’t graf.
Quar. Genade maekt een Vorst aenzienlijker dan straf.
Xun. (2355) De veltmaerschalk daeg’ voort zijn hoofden en kornetten,
    In hunne vaendels met opstekende trompetten.
    Verzekre zich met kracht den rijkstroom de Kiang
    En d’oppersteden in dien wijden ommevang.
    Zoo wort een havixheir omringt van Adelaren.
    (2360) Neem alle havens in en sleutels van de baren.
    Wijk geen Sinezen als op d’oever van de doot.
    Gy zult my zelf met een geweldige oorloogsvloot
    De rijxrivieren als een blixem af zien drijven
    Om uw grootdadigheit in oorloogsramp te stijven.
    (2365) Wanneer ik Sina, die geslage vyandin
[p. 78]
    Van onze dapperheit, het bekkeneel heb in
    Getrapt, zal ik vol vuur uit alle weerelttransen
    Vervloekte Mahomet bestoken in Byzanzen,
    En doen ’t besnedendom, met haer gehoornde maen
    (2370) En maenbannieren, in een bloedzee ondergaen,
    Tot heel het aertrijk schuile, in schaduw van mijn standert.
    Zoo blijft geen’ heerschappy ter weerelt onverandert.
EINDE.

Continue
[p. 79]

MENGELDICHTEN

VAN

JOANNES ANTONIDES
VANDER GOES.



[p. 80: blanco]
[p. 81]

ZEETRIOMF

der

VENETIANEN over de TURKEN.

Barbaricis Dites spoliis.

  DOorluchte waterkoningin
        Venetië, die uw galeien,
            Tot roem en eer eeu uit eeu in,
        Haer vlugge wieken uit laet spreien
            (5) Zoo ver de trotsche legermaen
        Der wijtuitstrekkende Ottomannen
            De kruiszon komt in ’t licht te staen;
        Daer zy de vierschaer vast om spannen!
            Hoe lust het my uw leeuwsbanier
        (10) Door ’t Middelantsche zoch te volgen!
            Te zien hoe Hokkinkoert vol vier,
        En op die waterslang verbolgen,
            Den Sabel om het hooft laet gaen.
        Terwijl sint Markus leeuw, gedreven
            (15) Daer haer bebloede manen staen,
        Den Helt komt kracht en moet te geven.
            Nu wenscht hy met een leeuwenkracht
        En leeuwenhart, gesterkt van boven,
            Als in Gomorraes andre nacht,
        (20) Dien trotschen hoogmoet uit te dooven.
            Nu wenscht hy op de Turxsche zee,
        Gelijk een Perseus aengevlogen,
            ’s Lants onderdrukte Andromade
        Haer vochte tranen op te drogen.
[p. 82]
            (25) De Grootvorst van Byzants, zach uit
        Zijn hoog Serrail en marmre vesten,
            De Kristnen, gapende na buit,
        Elkaar bestooken in haar nesten.
            Hy hoorde Hollants waterleeuw,
        (30) Hoe sterk beschut van Bontgenooten;
            De Vries en onverwonne Zeeuw,
        Geprangt van Karels oorlogsvlooten
            Den Teems braveren op zijn kil.
        Hy zach de Zeine aen eed verbonden,
            (35) Zich mengen in dit staetgeschil,
        En vloeken Stuarts dolle honden.
            Ook wist hy hoe zich Deenmark rept,
        Om ’t bloedig zwaert op zy te binden.
            Hoe Zweden naulijkx adem schept,
        (40) In zoo veel oorlogsonweerwinden.
            Hoe Spanjen op zijn koning treurt,
        En vreest de roe der Portugezen:
            Hoe Polen, deerelijk gescheurt,
        Licht Lubomirskys proi zal wezen.
            (45) Hoe ’t fier Germanje werkt, om dra
        Een Oceaen van bloet te drinken,
            Gelijk weleer toen Attila
        Zijn degens aen haer Rijn de blinken.
            Dit zach hy van zijn hoftrans aen,
        (50) En vleide zich met dees gedachten:
            Nu is het tijt mijn klaeu te slaen
        In merg en bloet der Kristenmachten.
            Nu is het tijt mijn oorlogspaert
        Te hooren briesschen onder Weenen,
            (55) Te rukken met het bloedig zwaert
        Door rotzen en gebergten henen.
            De Wetvoogt Mahomet bestrael
        Terwijl, mijn moedige oorlogstochten,
[p. 83]
            En geef my met het heilig stael
        (60) Te wreken aen die kruisgedrochten.
            ’t Gaet wel. zy zitten reets verwoet
        Met hongerige muil en tanden,
            Gezwollen van ’t gezwolgen bloet,
        Elkaer in huit en ingewanden.
            (65) Veneetje alleen staet even trots
        Op ’t hart der weelderige stroomen,
            Te loeren van haer hooge rots,
        Om, als ’t haer lust my op te komen;
            Maer wacht: nu zal ik uit mijn troon
        (70) Die valsche Krokodil verrassen,
            Op dat zy weer geen stevenkroon
        Ga strijken met haer galeassen.*
            Zoo sprak hy, en verdagvaert voort
        Spahyën, en Janissarbenden,
            (75) En Sciöbarges, om de moort
        En krijg, haer op den hals te schenden.
            Flux rukt hy al zijn magt by een,
        Gepropt met Tarters en Sirieren
            En Grieken, om nu plat te treên
        (80) ’t Verdeelde heir der kruisbannieren.
            Zoo dekt by ’t Adriatisch zout,
        Vast brullende onder ’t henevaren,
            Met roofgaleien, zwaer van hout,
        Als hooge rotzen in de baren!
            (85) En tart Venedig, dat al lang
        Die zeeorkaen op zee zach klimmen;
            Maer reets gewent in ’t zeegedrang,
        Dien waterbeer te hooren grimmen,
            Gereet stont om den dwingelant
        (90) Vrymoedig op den huit te vallen;
            Te schuimen van de kristenstrant
        Tot onder Konstantinus wallen.
[p. 84]
            Daer staet al ’t pekelvelt in brant,
        En weerlicht met zijn watervlieten!
            (95) De Bosfor schuilt zijn hooft in ’t zant,
        Verschrikt voor het vervaerlijk schieten.
            Venedig beur voortaen haer borst
        Met grooter luister uit de stroomen,
            En toom dien Aziaenschen vorst,
        (100) Wanneer hy holt met ruime toomen.
            Vaer voort, doorluchte zeeheldin
        Veneetie, laet uw galeassen,
            Tot roem en eer, eeu uit eeu in,
        De Turxsche heerschappy verrassen.
1666.


Op den

OORLOG met ENGELANT.

IS ’t bloethol van den Teems met brein noch bloet te stoppen?
    Of moet de Fransche vlag, in onze vloot geplant,
    Noch eerst haer kruin doen zien aen ’t wrokkend krijtestrant;
Of Londens Dwingelant op zijne mont doen kloppen?
(5) Brittanje was belust haer hollen balg te proppen
    Met Neerlants schat, of met het heele Nederlant:
    Dus schreeuwt zy, heet op roof, de Leeuw legt aen den bant.
Hy slaept gerust. ’t is tijt hem nu van kant te schoppen.
    (Met list of oorlogsdeugt te winnen, scheelt niet meer.)
    (10) ’t Is tijt (zijn klaeuwen zijn noch stomp van ’t Zweets geweer)
Het ondier in zijn nest te worgen, of te branden.
    De Leeuw, te lang getergt, was al dit snoeven moe:
    Hervatte d’ oude kracht, en beet ten laetsten toe;
Dat Londen nimmermeer zal twijflen aen zijn tanden.
[p. 85]
    (15) Maer ach! de Teems legt ons niet fel genoeg en sart:
Al dekt hy d’ oceaen met hondert zware kielen,
Gereet om ’t al met loot en zwavel te vernielen,
    Men driest Westfalen ook in ’t harnas, tot onz’ smart.
    Dat volgt de stormhoet van haer Bisschop Beerenhart,
(20) Ten kost van Stuarts beurs, en opgepreste zielen.
    Zoo volgt hy ’t Vriesche heir stoutmoedig op de hielen!
    Maer blijft in het moeras van Groeningen benart.
Ziet toe. een Leeuw is licht te tergen, niet te sussen.
    ’t Is ’t zelve dier dat zich in Spanjens onweêr queet,
    (25) En moedig door de huit van ’t kopre Zweden beet,
Al wiert haer wapenkroon gestijft van Pool en Russen.
    God brantmerke eenmael die schoffeerders in de kaek!
    En schaffe ons zijne vree na ’t geeslen van zijn wraek.

                                                          Pax una Triumphis
Innumeris potior                 
1666.


Aen den

HOLLANDSCHEN LEEUW.

Belli ferratos rupit Satûrnia postes.

ZOo wort de tempeldeur van Janus opgebroken!
Terwijl de Britten, om het oorlogsvuur te stoken,
Hun havixklauwen in de vrye Zeevaert slaen,
En achten d’ algemene een’ eigen Oceaen,
(5) Om d’overfiere Leeuw zijn moed te doen ontzinken,
’s Lands Hulk in splinteren te morslen, en verdrinken,
En ’t bontgenootschap van haer steden, sterk bemant,
Met kracht van een gerukt, te zetten na haer hand.
En alz’ in d’ope tuin haer Scepter mogten zwajen,
(10) Hoe smaadlik zou de Brit zijn Buuren overkrajen!
[p. 86]
En sleepten hy den Leeuw uit zijn ontzachlik nest,
Dan vloog hy, heet op buit, van ’t lenteblazent west,
Na ’t riekent oosten, om den kruidenier te klemmen;
Voorts na het noorden, daer de wreede Beeren zwemmen,
(15) Dan na den Abissijn, gebrandmerkt van de Kreeft,
Om ’t al te plonderen wat berg en afgrond heeft.
Maar laat zijn Doggen, eens, ten kotten uitgedreven,
Beproeven wat den Leeuw, als ’t gelt kost, eer’ en leven,
Zoo onzagt opgewekt, en lang getergt*, vermag.
(20) Op Leeuw, scherp uw gebit en scheur haar groote Vlag.
Laat barsche Schot en Ier vervullen hunne kielen,
En Jork, als waterheer, met opgepreste zielen,
Op zijn Kampanje staan. geen noot ô Leeuw’. val aan.
Den Hollandschen Matroos zal u ten dienste staan.
(25) Den Vries en dappre Zeeuw geen kost nog moeite sparen,
Maar volgen even kloek den Roem der Wassenaren.
Zoo word de Britze Roos haar bladren afgeplukt!
Zoo worde noit den Leeuw hoe lang gedrukt, verdrukt.


DE TEEMS IN BRANT.

            Furit immissis Vulcanus habenis.
Transtra per & remos, & pictas abiete puppes.

DE Britze wolven, uitgelaten
    In breidelooze razerny,
    Verbranden Neêrlants koopvaardy,
En blakren Holland in zijn gaten,
    (5) En zetten, tegen krijgsverbant,
    ’t Onnosle Schelling in een brant,
Die, Engeland om ’t hart getroffen,
    De Koningstat begraeft in puin,
    En blixemt haer verheven kruin,
(10) Tot datze in de asch komt nederploffen:
    Noch hoortze na geen Vrêgesprek,
    Maer trapt haer buuren op den nek.
[p. 87]
Helt MICHAËL, van edlen toren
    Ontstoken, blaekt van ongedult
    (15) Om tierannie, zonder schult,
Den armen dorpeling beschoren,
    En wenscht, door heldenmoet met lof,
    Haer trotsheit neêr te treên in ’t stof.
Zoo rukt hy, met een bosch van kielen
    (20) Den Teemsstroom op, in ’t ingewant
    En aengezicht van ’s vyands land,
Maer niet ten plaeg van arme zielen:
    Dat voegt geen oorlogsleeu vol moet;
    Maer winterwolven heet na bloet.
(25) Hy sluit den stroommond zelf van buiten,
    En hout den Watergod in toom.
    Daer GENT, die zeemars, sonder schroom,
En van geen driest gewelt te stuiten,
    Het ondier, met ons bloet gemest,
    (30) Verworgt en foltert in zijn nest.
Zoo volgt de Boschleeu, opgestoven,
    Na lang gedult door wildernis
    En wegen daer geen uitvlucht is,
Den Tiger in zijn hol van boven;
    (35) Geen woestijnyspelonk hoe naer
    Beschermt zijn vyand in gevaer.
d’ Aeloudheit juichte op alle straten,
    Europa had niet keels genoeg,
    Toen Haerlem met getanden boeg
(40) De keten brak van Damiaten,
    En rukte, d’ Aziaan ten spot,
    Gevange Kerstens uit het slot.
Nu zeiltmen over ysre vloeren
    En schepen, uit verbaesden moet
    (45) Gedompelt in den steilen vloet,
Om hier den Waterleeuw te snoeren,
[p. 88]
    Die bruist door duizent kogels voort,
    En klampt de Britze magt aen boort.
Nu smookten al haer oorlogschepen
    (50) En Strantkasteelen kloek vermant,
    En Magazijnen in een brant
Die Londen eeuwig na zal slepen.
    De Teems kroop opwaerts na zijn bron,
    Beducht of weder Faëton,
(55) Ten zonnewagen opgestegen,
    In zulk een onverwachten stont
    Hem blakerde op zijn eigen gront.
De Teemsnimf, schreiende en verlegen,
    Versmachte op haer gewoone ree
    (60) En dompelt haer paruik in zee.
Zoo beefden eertijts d’ Italjanen
    Toen Hannibal, zijn legermagt
    Voor Romen, over d’Alpen bragt*
Met uitgevouwen standertvanen.
    (65) Dat heet de zeeslang, trots en dol,
    Verwurgen in zijn eigen hol,
Die buiten recht gespat en banden,
    Als of de Leeuw van Holland sliep,
    Nog flus door al de werelt riep:
(70) Wy hebben ’t Zeegewelt in handen. *
    Maer Gy, die in den lichten brand
    Uw leven waegt voor ’t Vaderlant,
En ’s vyands magten durft besnoejen
    Als gy hem in den boezem boort,
    (75) En op zijn eigen strant versmoort,
Om vrede uit oorlog te doen groejen,
    Hoe maektge met uw halsgevaer
    Den heelen staet uw schuldenaer!

        * Penes nos* imperium Maris.


[p. 89]

Op de

GOUDE KOPPEN,

vereert aen de

Heeren KORNELIS DE WIT, RUWAERT van PUTTEN &c: MICHAëL DE RUITER,
en JOZEF VAN GENT.

Crateras magnos statuunt.

SAturnus goudeeuw wort herboren.
    De krijgsnaemhaftigheit, in ’t velt*
    Van eere, op haren troon gestelt,
Laet haren loftrompet nu hooren,
    (5) Zoo verre d’aerdkloot, daer wy staen,
    In d’armen hangt der oceaen.
’s Lands helden die door stael en kogels
    Gesolt in vier en waternoot,
    De zeedwang temden met hun vloot,
(10) Die ’t velt met afgebrande vlogels
    Verloopen, heenendroop vervaert,
    Gelijk een weerwolf zonder staert,*
Vertellen nu hun heldendaden
    Daerze onbekommert by den wijn,*
    (15) Op ’s landstriomffeest vrolijk zijn,
Hoe Asku, van den kolk verraden,
    Met zijnen Hulk gedraeit in ’t zant,
    Zijn zeekasteel zach staen in brant;
Hoe Karel uit zijn hooge transsen,
    (20) Noch staende op Londens deerlijk graf,
    Een vierstorm op den rijxvloet af
Zag weiden magazijnen, schansen
    En battereyen, langs zijn ree
    Als boeien van de vrye zee.
[p. 90]
(25) Het hof der vrygevochten Staten,
    Nu al de werrelt door geacht,
    Onthaelt de helden met meer pracht
Als oud Kartaeg, toen ’t uitgelaten
    Op Didoos ongetoomde min;
    (30) Ontfong het Troische hofgezin.
Helt RUWAERT, d’eer der Dortenaren,
    En RUITER die ten dienst van ’t lant
    Voert d’oorlogblixems in zijn hand,
Met GENT, die d’onderdrukte baren,
    (35) Ten luister van zijn Heldestam,
    Den nek gevrijt heeft op Chattam;
Ontfangen, onder hofbanketten,
    De koppen, daer de konst in ’t gout
    Gedreven heeft, hoe fierze en stout
(40) De zeeslang ’t bekkeneel verpletten;
    Door ketens rukken op den stroom,
    En vullen al het rijk met schroom.
Zoo leeren wy d’aeloudheit zwichten,
    En schaemroot kloppen op den mont
    (45) Die in een eerloos vloekverbont
Hen niet ontzach den voet te lichten,
    Gelijk banditen van den Staet,
    Die kort geviert van volk en raet,
Met opgeheven krijgsbannieren
    (50) Des vyands heirkracht maekten vlug,
    En naebraveerden op den rug,
Bekranst met bloedige lauwrieren,
    En niets verkreegen tot hun loon,
    Als hofschavotten, ban en hoon.
(55) Toen Xerxes als een vloet in Grieken
    Geborsten, op ’t geblixemt strant
    Neptuin met roeden hielt in bant,
En ’t ront bedekte met zijn wieken,
[p. 91]
    Sloeg hem Themistokles in ’t velt,
    (60) En sloopte ’t Persiaensch gewelt.
Elk wenscht den Ammirael t’ onthalen,
    Te voeren tot d’ onsterflijkheit;
    Dien flus het vrye lant ontzeit,
Gelijk verwaten rijxschandaelen,
    (65) De vyant zelf met eer en pais
    Feesteert in ’t pragtige palais.
Maer hier volgt roem de dapperheden.
    Het staetgerecht voert zwaert en kroon,
    En geeft een strop of vorstlijk loon
(70) Die d’eer betrachten of vertreden.
    Zoo streeftmen moedig opwaerts aen,
    En laet alle eeuwen achter staen.
Zoo trotstmen Jazons watertochten
    En zijn vermeetlen heldenlof,
    (75) En lauwers in ’t olympisch stof
Den dwingelant om ’t hooft gevlochten:
    Daer ’t spiegelstrijtperk dreunt en waegt
    Van ’t volk, dat hem ten hemel draegt.
Wy zullen andre Jazons toonen:
    (80) Den trotser Kolchis meer geacht,
    Den koninklijker guldevacht,
Waer me wy watergoden kroonen,
    En heldendichters op dat werk
    Zien zweeten in het letterperk.
(85) Out Memfis gaf haer Vorsten ’t leven
    In marmerboogen, hoog van trans;
    Maer WIT en RUITER staen althans,
Met GENT in ’t dankbaer hert geschreven.
    En schoon der Burgren gunst verout,
    (90) Noch staen hun namen blank in ’t gout.


[p. 92]

Bellone aen Bant,

Of

VREDE tusschen BRITTANJE, en de Ver-
eenigde NEDERLANDEN.

Opgeoffert aen de E. Achtbare

HEEREN BURGERMEESTERS,
De
Amsterdamsche VREDEVADERS.

DE Krijgsrol is volspeelt. de dolle Mars geweken
In ’s werelts nacht. nu eens de Vrebazuin gesteken,
De Vrêe gezongen, die, na langen oorlogsbrant,
Brittanje in eeuwige Echt verbint aen Nederlant,
(5) En zoo veel Koningen, die enterbijl en zwaerden
Tot kouters smeden, dekt* met haer olijfstandarden.
Wat Zangheldin zal my de Bloedige Ilias
Der oorelogen, afgestrêen op Nereus plas,
En vlooten overmant op eigen kust en haven,
(10) Ontvouwen? ’t lustme langs die heirbaen op te draven,
Tot Mavors, ’t bekkeneel gekneust* in mijn gedicht,
Zijn nachtbanieren strijkt, voor ’t helder Vredelicht.
    Gy Burgervaders, die, na Vorst Augustus wetten,
De Vreölijf omhelst voor schorre krijgstrompetten,
(15) En ziet uw Waterstad, Europaes oog en pracht,
Geheven boven peil der wereltlijke magt,
Terwijl uw vlaggen met een trits van kruissen waejen,
Zoo ver de starren om den spil des hemels drajen,
Legt eens de staetzorg af, die uwe daegen slijt,
(20) Nu mijne zangeres, in deze vreugdetijt,
Maer schromende ongetooit uw achtbaerheen t’ ontmoeten,
Haer vredevaerzen legt voor ’t outer van uw voeten.
[p. 93]
    De Maecht van Nederlant, Gradivus oorlogsstoel
Voorhenen, stond de haet des Ibers lang ten doel,
(25) Die haer vergeefs bestookte een bangen reex van jaren.
Al scheen haer maegdom veil voor schennende Barbaren,
Noch kochtze, bersten toe getrappelt met de voet,
D’aeloude Vryheit weêr voor loflijk zweet en bloet.
Haer krijgsleeu, uit den slaep ontsprongen en aen ’t brullen,
(30) Rijt bloetplakkaten en kastiliaensche bullen
Vaneen, verdrijft de lantschoffeerders voor zijn magt.
Gelijk de wachthont, als de winterwolf by nacht
Ten schaepstal binnen sluipt, met opgesteken ooren,
Den nachtdief naestuift om zijn roofnest op te spooren;
(35) Daer sneeuspelonk noch rots hem dekken in den noot.
Toen kreeg de burger lucht: zy taklen vloot op vloot
In alle havens toe, bestaen des werelts assen
t’Omzeilen, zonder hulp van graedboog en kompassen
Laveeren door het ys, en varen door gevaer,
(40) Tot daer een zon en nacht de ronde sluit van ’t jaer:
Zy drijven klippen en ysbergen op; en leeren
Huishouden onder sneeu, daer grijze winterberen,
Ten grondeloozen kolk uitborlende onder ’t ys,
Vervaerlijk grommen, en omsnoffelen na spijs.
(45) Apol* ziet nu verbaest hun van zijn fakkel branden,
Die hy flus in het noord zal hooren klappertanden.
    Maer och! de staethulk van ’t Batavische gewest,
Zoo dier in root ciment van burgerbloet gevest,
Scheen meenigmael gedreigt een krak op zee te lijden;
(50) Daer elk het vrye lant een lit wenschte af te snijden,
En zich met ’s nabuurs schâ te mesten rijk en vet,
Indien ’t niet telkens zich ontwart had uit het net,
En vlijtich op de wacht, met meer dan Argus oogen,
Door ’t mommen heengezien der geblankette loogen;
(55) Afzondrende als een pest de vrienden om gewin.
Geveinsde vriendschap is een dubble vyandin.
[p. 94]
De Londenaer, zoo wijt ons in het oog gezeten,
Daer hy de noortzee kan met bei zijn armen meten,
En overreiken, met ontzachelijke hant,
(60) Van zijn krijtrotsen af, op ’t Schevelinger strant,
Benyde ons lang, en zocht zijn mogentheit te stijven
Met Neerlants ondergang; dat leer Leicesters drijven:
En trotze Kromwel die, arglistig op dien trant,
De heele weerelt blaekte in fellen oorlogsbrant.
(65) De tweede Karel, in zijn staetgeheimenissen
Bedrogen, meenden mee in recht gety te vissen,
Om ’t alles met zijn staf, in een zeeoorlogkans
Te dwingen. Nederlant, gewogen in balans,
Viel na zijn evenaer te zwak voor kroon en degen:
(70) Geen Koningen, indien de waterleeu verlegen,
Het zeil moest zwichten, voor der Londenaeren vlag,
Die hy niet buigen kon door ’t Brittenlandsch gezag.
Dies komt hy onverwacht, hem in den schilt gevaeren,
En speelt als watervoogt, zijn roofrol op de baren.
(75) Men wenschte vruchteloos, een haven in te slaen,
Eer ’t staetschip deerlik strande, in zulk een zeeorkaen
Gezukkelt; maer vergeefs, de baetzucht stopt haer ooren.
De melkkoe moest om hals, men had haer dood gezwooren.
    ’s Lands Staten vaerdigen, om dien verwoeden brant
(80) Te blussen, eerze kroop door merg en ingewant,
(Maer als gedwongen, en die liefst den krijg ontvlieden)
Haer oorlogsvloten af, om Londen ’t hooft te bieden.
Doorluchte Wassenaer, onwetent van zijn lot,
Streeft met de Leeusbannier, als Hollands watergod;
(85) En, brandende om in zee de legerbyl te dragen,
Wort als een Faëton geblixemt uit de wagen:
Men hange ’t zeekasteel, waer in hy is verbarnt,
By Tifys Argo, in het blinkende gestarnt.
De vloot quam eindelijk de lenden binnen slepen,
(90) Als een getrede slang, met klein verlies van schepen.
[p. 95]
    De Britze wreetheit, als een losgebroken hond
Toen aen het hollen. ’s rijx gevangens in den mont
Der naere kerkers, op het bloedspoor der Barbaren,
Van honger uitgeteert, als vorsteschendenaren,
(95) d’Oostindiaensche* vloot, met onwaerdeerbre schat,
Te Bergen ingelant, des Noortschen Konings stat,
Ter haven uitgeëist, en tegen ’t recht der Vorsten,
Met haven schennende bannieren ingeborsten,
De kust van Frederik ontveiligt met geschut.
(100) Maer Bitter wacht hun op zijn tanden, tot ’s lands nut,
En groetze met kanon, tot zy de gronden peilen,
En storten uiten stroom met opgezwolle zeilen.
Zoo rukte Antoni voort, toen d’ Actiaensche slag
Den Nijl bestorven, voor den Tiber duiken zag.
    (105) d’Amerikaner, lang benepen in de banden
Der roofharpyen, die van d’Afrikaensche stranden,
Daer Kormantin alre hun vlag ten dienst moest staen,
Ten westen uitgespat, Guineer en Indiaen
Beheerschten zonder recht, en planten hunne vaenen
(110) Op ’t zorgloos Kormandel, in ’t oog der Aziaenen,
Zach nu de RUITER, met een magtige oorlogsvloot,
Gelijk een blixem, strantkasteelen stoot op stoot
Verdelgen, vlooten op die riddertocht verzinken,
De Britten Kormantin verlaten op zijn winken,
(115) En al het land getemt voor ’s overwinners voet,
’t Geen Thetys in het west beknabbelt met haer vloet.
Toen streeft hy langs de Noort, door starreloose nachten
En winterstormen heen, die spillen al haar krachten
Vergeefs. Neptuin beschermt de Zeevoogt met zijn heir,
(120) Stuurt met zijn waterstaf, door ’t ongestuime meir
De Vloot den Eemsgod toe, die van zijn glazen wagen,
’t Hoogammiraelschap aen den helt zach opgedragen.
    Terwijl het zeeverlies van Wassenaer ons drukt,
Schynt al de weerelt tot ons onheil omgerukt.
[p. 96]
(125) De Belt, bevreest zich in de nederlaeg te stellen,*
Was overbodig om aen Karels zy te hellen.
De Lelikoning, op zijn mogentheit parmant,
Sloeg onze koopvaerdie in een bepaelder bant.
De Zwedenrijker had tot maetschappy geen ooren,
(130) Genegen, om de twist in haere wieg te smooren.
De Brabander, te zeer met Hollants ramp verkuist,
En Vlaming quinkeleerde en lachte in zijnen vuist:
Nu voelen zy te laet, zieltoogende in hun stuipen,
Die heimelijke wrok zoo scherp in d’ ogen druipen.
(135) Germanje stont in roer, en Munster rukte alrêe,
Doch onder ’t masker van erfnabuurschap en vrêe,
Gelijk een kuikendief, door ’t omgewroete Drente,
Ten platte landen in van Groeningen en Twente,
Ontheisterende met een zaemgedrieschten hoop,
(140) Het schuim van Oostenrijk, wat zijn verwaten loop
Niet stuiten kon. zoo zat de magt van Hun* en Gotten,
En wrede Tarters,* die met heele legerrotten
Kruisvlegel Attila voor ’t heidens moortaltaer
Trou zwoeren, Aquileie en Duitslant in het haer.
(145) De roover, lacchende om de Kristenlandsche ellende,
Zette al de weerelt in een bloetbad overende,
En scheurde trouweloos, met zijn vervloekten staf,
De Kristenheerschappy de grootste slippen af;
Tot hy gedondert, dat de velttent schudde en kraekte,*
(150) ’t Meineedig ingewant met bloetrivieren braekte.
Leer Duitsche Nimroth, hoe geen oorlogsman met recht
Zich van het zwaert bedankt, voor hy het neder legt.
    De purpre dageraet rees op haer beurt in ’t ooste,
Toen Michaël, die zich het zeegevaer getrooste,
(155) Door zware zorgen in zijn yver onverslapt,
Met een gewenschte wint al d’ ankertouwen* kapt,
Verzelschapt over zee van gadelooze WITTEN,
Beschermers van den Staet, zeegeeszels voor de Britten,
[p. 97]
Oprechte Scevolaes en Brutezen voor ’t lant,
(160) Met zee Alciden, die zich wenschen in den brant
Te smoren, of, bekranst met scheepskroon en laurieren,
In ’t aenzien van de nijt, te helpen zegevieren.
Grootdadige van NES juigt in het krijgsgevaer,
En zwaeit den sabel van het hoog kampanje om ’t haer.
(165) Manhafte GENT rukt voort met zijnen waterstander,
En leeft in vier en smook gelijk een Zalamander.
d’Ervarene EVERTSZOON, die grijze waterleeu,
Gebiet als Amirael den onverschrokken Zeeu.
De strijdbre TJERK wenscht reets, met zyne Vriessche benden,
(170) De Koninglijke vloot te vallen op de lenden,
Met duizent helden, die hem volgen op dien tret.
Driemael dreef d’avontzon haer paerden in het wed,
Driewerven had de maen haer hoorenen volslagen,
Toen Albermarle met zijn zeeslot op quam dagen,
(175) Als of de weerelt en Neptunus ruime plas,
Voor zijne watermagt slegts in te slokken was.
Hem volgen Askueen, en Robberts, en Barklajen*,
Al Barbarossen, die den waterscepter zwaejen.
De donder van ’t kanon, op fijn en grover stem,
(180) Verstrekt een krijgsmuzijk, en geeft het strijden klem.
’t Schijnt dat hier Cykladen en Cyaneesche klippen,
En steile Syrten langs het water heneglippen,
Of dat kasteelen, trots ten Hemel opgebout
Met hooge toorens, zich ontmoeten op het zout.
(185) De zeeklaroen klinkt op: de bloetvlag uitgesteken,
Geeft aen den vloteling weêrzijts het oorlogsteeken.
Men klampter zy aen zy: het marmer staet in brant.
Jupijn, verlegen of Tyföeus uit den bant
Gewrongen, ’t zwaer gebergt geschud had van zijn lenden,
(190) En Etne op Osza rolde, om Goden aan te schenden,
Daegde al den Hemel door zijn Schildknaep op de been;
Daer niemant op den last des Donderaers verscheen:
[p. 98]
Verwijfde Bachus zagh rinkinkende Bachanten,
Op Yde en Dyndimen, de druifstandaerden planten,
(195) En moeder Cibyle, op het uitgezopen vat,
Zich krullen met Sileen, in geilheid uitgespat.
Mars weigerde om Jupijn, het zeegedruis te staken:
En docht om Venus, noch haer malsche roozekaken,
Maer op kartouwen, met zalpetervier bevrucht,
(200) En kogels, die een gat rammejen in de lucht.
Neptuin was door zijn kil ten afgront ingekropen.
Sylvanen, Saters en Dryaden ’t velt verlopen,
Zoo verre d’ Yssel, half verworgt op zijnen gront,
Westfaelsche havikken ten wissen roofdoel stont.
(205) De groote RUITER prest zijn oorlogsvlotelingen,
Om voor haer goet en bloet ten vyant in te dringen,
En Britz Kartage, dat trouloozer als Algeer,
De draeiboom sluiten wou op ’t vrygevochten meir,*
De wiek te korten, en te steken na het harte,
(210) Tot haer vermaerden val aeloud Kartage tarte.
Daer gaet het dondren aen, dat, op dit vlak gestuit,
Den heuvel onder my doet davren van ’t geluit.
    Auroor zach viermaal met haer komst den strijt hervatten,
Ten vijfdemael de vloot van Monk voor stroom aen ’t spatten
(215) Den Teems voorvlugtig op: de moedige Askué,
Met kloeke tegenstant veroveraert op zee:
Barklai op ’t zeetonneel in heldenmoet doorschoten,
Nu met zijn waterslot vervullen onze vloten,
En dartig in die storm genomen, of verbrant.
(220) Hoe schrikte Karel toen? hoe juichte Nederlant!
Daer ’t strijdbre Vlissingen de vlam in d’oogen flikkerde,
Kadzande aen d’overzy en ’t strant te Breskens blikkerde
Van ’t zegevier, gelijk het krijtgebergt, wanneer
De lucht in weêrligt staet by helder zomerweêr.
(225) Of als te Domburg de konijnerijke duinen,
Wen Jovis strenge vuist haer hemelhooge kruinen
[p. 99]
Van boven beukt, en zet den oever slag op slag,
By oogenblikken in een flonkerenden dagh.
    De Myterdrager mee wiert feller aengegrepen,
(230) Dies hy, mismoediger dan oit, en hart benepen
Om Karels nederlaeg, van wie hy omgekocht,
Gelijk een roofgriffoen het heir te velde brogt,
Zijn schijnrecht nu niet meer bepleite metten zwaerde,
Maer voor bepluimden helm, het koorgewaet aenvaerde.
(235) Soo wiert allenx de kust gesuivert van gewelt.
Onnoosle Venerijk, gelegen in het velt,
Docht om geen oorlog meer, en liet zijn veltpijp klinken.
    Op knapen op, verweit de geiten, datze drinken,
En drijftze totten buik, in malsche klaverblaên,
(240) Geen hongerige wolf zal nu uit roven gaen.
De wolfhond blijve aen band. ik zal uit deze weiden
U volgen met mijn oogh. gy zult het vee geleiden.
    De krijg is weggejaegt, wy zullen nu niet meer,
In scherpe bramen en haegdoornen, ’t krijgsgeweer
(245) Ontschuilen, en verstikt in zonnelooze gaten,
Genade smeeken aen moetwillige zoldaten.
Wat zaegtge och! Venerijk in uwen ouden dagh!
Of weetge ’t niet? dit veld wierd dorder als het plag.
De lauwerier bestorf als vaele olijfboomblaeren.
(250) Den wijngaert hing het hooft, en liet de popel varen
Haer egemael, hoe trou verbonden in den echt.
De heersche krekel zweeg: en Veldeling, arm knecht!
Vertrat uit ongedult zijn hardersfluit in stukken,
En sprak, och Venerijk gy zult geen vrugten plukken
(255) Van uwen arbeit. ruim den strooperen het velt.
    Nu is het lant geschuimt van ontugt en gewelt,
Op Melker laet uw fluit op dezen driesprong hooren.
De krekels zingen mê, de wijngaerds hebben ooren,
Het lauwerbosch wort groen, en ’t klaverland krijgt moet.
    (260) De krijg is weggejaegt. het vee vol frisscher bloet
[p. 100]
Sleept d’uier na. de braem zal muskadellen dragen,
De honig vloeien van de distelen en hagen.
    Zoo ver de zomerpalm met ongeschoren kruin,
Zich boven ’t mankop heft, de scharpe helm in duin,
(265) Het hooft steekt boven mosch en laege violieren,
Zoo ver verwint d’ olijf de bloedige laurieren.
Nu zal het wollig vee, dat d’ ysselboorden bijt,
Geen plonderaers ontzien in dees gerusten tijt.
    Wie kan den schuuren d’ oogst benyden, ’t land de vruchten,
(270) De kudde ’s harders staf? maer zoo de krijgsgeruchten
Eens keeren, zal de schuur ontledigt zijn van graen;
De landen zonder vrugt, ’t* kamuisde geitje staen
Vrybuiteren ten doel, en bitze wolvetanden.
    Gy hoorde uit die vallei, deze omgelegen stranden,
(275) Dees zilvre bronnen, die waranderyen mee,
En gintze boomgaerts, hoe zy riepen om de vree.
    Nu is de krijg verjaegt, en hebben mijn gezangen,
(Die d’oude Boschman pleeg te hooren met verlangen,
En sprak voor elk: toen ik de laetste zangprijs streek,
(280) Uw zang ô Veltpoëet, vermaekt my als de beek
Het hart,) een weinig kragts, ’k zal oevers, vlieten, velden,
Doen luistren na den roem der moedige oorlogshelden.
Vorst Maurits zal voor al mijn digtery beslaen,
Ik zal hem volgen by den bruinen Braziljaen,
(285) En zien hem onverzaegt de wilde zee bevaren,
In andre lucht, by menscheneters en Barbaren.
Dan wort mijn hardersfluit, behaegt hem deze vlyt,
Gehangen aen dien Pijn, en zijnen naem gewyt.
Gewasse geitjes, voort ten berg op van de stranden,
(290) Gy zwelt van waterzucht, gaet scheert de klaverlanden.
    Terwijl zich Venerijk dus moede zingt en klaegt,
Baeut hem de berggalm na. de krijg is weggejaegt.
    De bloedige oogstmaent, van de vierde zon beslapen,
Zag Amstel, Teems en Maes in arren moet te wapen
[p. 101]
(295) Gerukt, elkander wêer bestrijden op den vloet,
En al de zee geverft met dierbaer kristenbloet.
Doorschote helden van Oostende tot aen Doever,
Gerabraekt van ’t kanon, met stukken op den oever
Geslingert, ’t lichaem van de Nederlandsche vloot
(300) Gesplitst, en ’t grootste deel verstoven zonder noot.
    ô Tjerk en Evertzoons, helthaftige zoldaten,
Drie blixems van de zee, helaes! wat zal ’t u baten,
Dat gy de watervloek zoo streng de slagpen kort,
Nu gy al vechtende op de doften nederstort?
(305) Men zag u op het dons geen zachte doot verwerven,
Maer op het zeealtaer in ’t bloedig harnas sterven,
In ’t barsten van ’t kortou, en ’t snorren van het loot.
Noch zufte d’Amirael en Gent in zulk een stoot
Voor geen gevaer, maer vliegt met d’overige kielen
(310) Ter roofvloot in, om wraek van zoo veel heldezielen.
Eneas eischte dus, in ’t heetste van het woên,
Den dollen Turnus op, prins Pallas schim ten zoen.
Zoo zietme in ’t vechtperk, als de hooren wort gesteken,
Den Leeu de nêerlaeg van zijn strijtverwanten wreken.
    (315) De Britsche Koning, toen verwinnaer in zijn oog,
Brak alle ontzach de nek. geen zee ging hem te hoog.
Nu rukt hy in het Vlie met branders en Galjooten,
En blakert met zijn toorts gelaeden koopvaertvlooten,
En ziet al lachende, uit zijn hoog paleis, den brant
(320) Der rietedaken, op het weerelooze strant,
Afweiden in een oogst. maer d’ontrou heeft haer palen.
Gods geesselroê klimt lang om strenger nêer te dalen.
De boosheit, eenmael uitgebuldert op ’t tonneel,
Maekt ruimte voor de wraek en sluit het treurig deel.
(325) Te vinnigen gewelt spat van zich zelf in duigen:
Dat kan ’t geblixemt hof der Koningstat getuigen;
Zoo lang de hooge Tour, met haer verzengde kruin,
Zal ooggetuige zijn van Londens smokent puin.
[p. 102]
Al ’t ront gewaegde, toen die vierorkaen quam bruizen,
(330) En slokte een lange reex van zesmaelduizent huizen
In ’t gulzig ingewant. Apol zach uit zijn trans
Het roostend krijtestrant in vier staen op die glants,
En meende of Pluto weêr, door min gelokt na boven,
Die gloejende Etna met zijn kar was doorgestoven,
(335) En liet de vierpoel van den afgront zonder slot.
Brittanje treurt vergeefsch om ’t ongenadig lot
Der grootste ryxstat, nu haer heerschappie aen ’t gijpen,
Wanhoopte als ’s weerelts magt in haren klaeu te grijpen.
    De Zwedenrijker zocht allengs het krijgsgewelt,
(340) Den voet te ligten, Zeine en havenrijke Belt,
Aen Nederlant in trou door hoogen eed verbonden,
Te zoenen met den Teems, op ’t stuivend graf van Londen.
Breda wort eindlijk, op der eedverwanten eis,
Tot een vergaderplaets gekooren van den pais.
(345) Terwijl hier d’Engelschen den vredehandel slepen,
Prest d’onverzufte WIT de vaerdigste oorlogschepen
Te water, om te zien wat zucht de Britten joeg,
En t’ondertasten of de ryxpols onraet sloeg.
De Ridder Michaël en Gent, die door hun daden
(350) Verdoven d’eertrompet der Roomsche krijgsbravaden,
Bestaen een heldenstuk met WITTE, groot van naem,
Dat eeuwig klinken zal in d’ooren van de faem,
En ’t eenig strekken, dat den Kartagees mach trotsen,*
Die zich een heirbaen vont door ongenaekbre rotsen
(355) En Alpen, altijt grijs van Hageljacht en sneeu.
Nu zwichtte d’Afrikaen voor Hollands oorlogsleeu,
Die, als een zwangre vloet ten ryxstroom ingebroken,
’s Lands vyand op zijn kust en haven durft bestoken.
De Brit, op eigen gront dat zarren ongewent,
(360) Zette alle rijken van verbaestheit overent.
    De Ruiter zelfs besluit den Teemsmont met zijn vlooten,
Daer GENT en Ruwaert WIT Rochester opgeschoten,
[p. 103]
Charnesze en Quinenburg doen buigen voor haer vlagh:
Die in het aengezicht van Londen dagh aen dagh,
(365) Op ’t hoog kasteel geplant, gezwaeit op ’s Konings erven,
Den trotsen Jork van spijt deed barsten en besterven.
Geen krijgsgewelt kon nu den waterleeu doen staen;
Die vaert op strantkasteel en batteryen aen.
Knarst haveketenen van ’t Britsche Damiaten
(370) In flarden.* mast aen mast geketent mag niet baten,
Noch dat de diepe vloet met vloten wert gedamt,
Wanneer de Leeu het al met zijn gezicht ontvlamt,
En slingerende de harpuistoorts in de kielen,
Door Herkles Brakel al hun zeemacht kan vernielen,
(375) En zet, tot wederwraek van ’t Vlie, aen ’t Britsche strant,
Geen visschers stulpen, maer ryxvlooten in den brant.
De Teems, Vulkaen alom ziende op zijn vloet gevaren,
Dreef zijn dolfijnen om door d’aerzelende baren.
De blanke Teemsmeermin, met hangende paruik,
(380) Verkoelde ’t hooft in zee, en brak haer glazen kruik.
Men zegt dat Proteus, hier gewoon met vee te landen
Uit Vader Oceaen, stont met geheven handen
Te gapen heel den dagh, na ’t rijden van de zon,
Om in zijn armen den vermeetlen Faëton,
(385) Indien de blixem hem weer rabraekte uit den wagen,
’t Omvangen, en Apol ten troost, aen lant te dragen.
Door zoo veel arbeit wiert de hoogmoet eens geplet!
De kust, van Marrigats tot Olfarnes bezet,
Zag van het Koningsdiep, tot aen de zeeusche Wielen,
(390) Geen vlotten, die den Leeu niet in de mont en vielen.
    De vrede op haren troon, aen ’s aertryx laetste strant,
Kreeg kondschap door de faem van Londens havenbrant,
En telkens fors in haer verzoeken afgeslagen,
Bestont op ’t laetste zelf de vredetocht te wagen:
(395) Zy had de lokken in een krans van palm gevat,
Met paerlen geschakeert en Indus ryksten schat,
[p. 104]
En kon, indienmen maer de tooizel zou bekyken,
De Luchtpostinne met haer regenboog gelijken.
De rechterhand beknelde een scepter van olijf.
(400) Het hagelwit zattijn vloeide ongeploit van ’t lijf,
En liet den boezem, noit van veinzery bekropen,
Tot tuige van haer trou, voor vreedzaeme oogen open.
De liefde, oprechtigheit en zeegnende overvloet,
Met jeugt en vrolijkheid, verstrekten haer een* stoet:
(405) Z’ontmoete in deze pracht de maegt der Nederlanden,
En moedigtze om Bellone in ’t noorden aen te randen.
    ’t Gewapent Nederlant, gemaetschapt met de vree
En haer trouwanten,* zet den steven over zee,
En komt de Krijgsgodes in haren zetel trotsen.
(410) Zoo ver de Noortzee breekt op onbewoonde rotsen,
De steile Noortbeer met een klau het juilend strant
Van boven dreigt, de wolf gebroken uit den bant,
Van dollen honger balkt in wilde woestijnye,
Verstrekt de ryxgrens van Bellonaes heerschappye.
(415) Hier kent het stael geen roest: de razernyen gaen
Als trouwantinnen, van haer bloedtroon af en aen.
    De muuren der spelonk zijn, door haer eige handen:
Bemaelt met beelden van haer grootste dwingelanden:
Hier slaet de Macedoon de Grieken in de vlucht,
(420) Daer tast hy Porus aen, die voor zijn geessel zucht,
Gints wort Darius, met gestreken veltstandaerden,
Geplondert van zijn schat, en Perziaensche paerden.
Men ziet’er Hannibal, dicht aen Amilkars hant,
Itaelje dwingen, van zijn grooten Olifant,
(425) Die op Romeinen stapt, en afgerukte brokken
Van d’ Alpen, daer Afrijke is overheen getrokken.
De strijtbre Julius toomt, aen de Fransche kant
De Zeine,* in Oostenrijk den Donau, met zijn hant.
Hier zietmen Tamerlan, op zijn vergulden wagen,
(430) En Bajazeth, hem in de kevy naegedragen.
[p. 105]
Van daer, steekt Attila zijn moortblazoen om hoog,
En dreigt ten Hemel in te schieten met zijn boog.
De Tarter Xunchi doet de magt van Sina wijken,
Verovrende in Peking de kroon van dartig rijken:
(435) Men ziet in ’t blaeu verschiet, hoe Sinaes dwingelant
In pruimboomschaduw, drijft op zijnen koussebant.
Gints zietmen Mahomet, uit zijn vervloekte schansen
d’Afuiten beuken van ’t belegerde Byzansen.
Zy heeft’er Scanderbeg in ’t harnas by gezet;
(440) Die drijft zijn rossen in het Turksche bloet te wedd’,
En trapt de pannen in van Agaes en Vizieren
Maer Alva, om het hooft betulbant met laurieren,
Staet op haer paviljoen, en zwelgt het burgerbloet,
Met Spaensche bekers in. de bloetraet is zijn stoet.
(445) Dit ’s muurtapyt. de vloer licht blank van harrenassen
En wapens. zy schijnt zelfs uit yzer opgewassen,
En draeit den norsen kop in ’t roestige gezeet.
Zy vult de rnoortspelonk met een verbaesde kreet
Zoo dra de vrê genaekt. gescheurde harnasplaten
(450) En holle schilden, op die klok als uitgelaten,
Aen ’t wederkryten, dat het dreunde, en al de lucht,
Vergiftigt van die smet, nabaeude met een zucht.
    Nu zweeg het al. wanneer de moedige heldinne,
De Nederlantsche maegt haer wrede erfvyandinne
(455) In ’t aenzicht snaeude, ’t is genoeg mijn burgery
Gemartelt, aertsbeulin, bloetgierige harpy,
Mijn lenden voelen noch het snerpen van u roeden,
Mijn ingezeten zie ik van uw stramen bloeden,
En noch geen einde van hun plagen. Spanje trat,
(460) Meer dan een halleve eeu, mijn ingewanden plat;
En liet de steden woest, de vestingen verlaten,
Het lant gebrantschat van Maranen en Kröaten:
En had ik niet mijn keel ontladen met de vloet
In d’Oceaen, ’k was lang verzopen in mijn bloet;
[p. 106]
(465) En ’t prat Kastilje, dat my zag in zee gedolven,
Had my de waterzucht verweten in de golven.
Maer ’k heb my ’t juk ontrukt, en uwen haet ten trots,*
De stormen uitgestaen, als een verheve rots.
Mijn vryheit hout haer stant in ’t oog van zoo veel spoken.
(470) Nu wil ik zelf de krijg in haer spelonk bestoken:
Zoo spreektze, vliegt haer in, ontruktze uit d’ ysre vuist
Den sabel scherp van sne, met burgerbloet begruist:
De menschentalktoorts kletst en slingertz’ onder ’t vechten
Haer driemael om het hooft, de blaeuwe slangen rechten
(475) ’t Geschubde lijf om hoog, en biezen slag op slag.
De vrede zelf treet toe, en noopt met haer gezach
De jeugt en vrolijkheit, haer trouste hovelingen,
Om d’ oorlogsmoortholwacht vrymoedig te bespringen.
Schuimbekkende Bellone, in dollen overmoet,
(480) Stampt dat de rotsteen dreunt van haer gelaersden voet,
De zon van schrik bezwijmt; verdagvaert al de vloeken
Van Acheron byeen, om noothulp op te zoeken.
Zy rukken ’t ondier, dat noch schoorvoet, en zich stug
Om hoog hout, dat het kraekt op zijn metalen rug:
(485) En vleuglen onbeweegt die bloetharpyehanden
Met ketenen, en slaen haer lijfstaffiers in banden;
Die bulderen vergeefsch, met hun verwoeden muil,
En knarssetanden in den onverlichten kuil.
De poort is toegebonst, en duizent grendelslooten
(490) En boomen, houden hun ten kerker ingestooten.
    Een frisscher weer verspreit zig al de weerelt door,
Op ’t zuivren van die smet. de zon vervolgt haer spoor
Met herelijker glans, de zoele wint van ’t westen
Ons toegeädemt, veegt de lucht van alle pesten.
    (495) De havengoden zien nu overal uit zee,
Gelade kielen, lang verlegen om de vrêe,
Met witte wimpels van de stengen, binnen varen.
Neptuin, beheerscher van d’ onmetelijke baren,
[p. 107]
Glipt over ’t marmer op zijn hooge zeekaros,
(500) Door ebbe en dyning heen, en geeft den breidel los
Aen ’t weelig zeegespan. de Vader onder ’t draven
Drijft vast de schepen met zijn drietant in de haven.
Trompetter Triton, ’t hooft met lisch bevlochten, steunt
Den watergod; terwijl alom den oever dreunt
(505) Op zeetrompetgeklank, gehoort van duin en toren,
Baeut hy de strantgalm na met zijnen waterhoren,
En lokt de Nimfen, uit haer kil, in open lucht:
Die volgen op ’t geluit. Cymodocé, bevrucht
Van Glaukus, streeft vooraen. en daer op al de reien
(510) Der zeegodessen, die in ’t ruime zout vermeien.
De schoone Doris en haer dochters, rijk bevracht
Van zeekleinodien, tot sluiers uitgewracht,
Het gele hair gestrikt met gout en paerlesnoeren;
En konstig afgerecht, om herten te beroeren
(515) Van goden, die, op haer bevallicheên verzot,
Vergeefsch ontworstelen hun pijnlik minnelot,
En Galatè, noch in haer Acis doot verslagen.
Zy maken reien om den hobbelenden wagen,
En zwemmen af en aen, in een zeespiegelstrijt.
(520) Elk prijst de vrede: elk heeft de vrede ’t hart gewijt.
Waer onder d’Amstelnimf, de schoonste der Najaden,
Met hals en boezem uit de golven steekt in ’t baden,
En zingt uit vollen borst in dezen waterdrom.
Elk luistert toe. de wint en Oceaen wort stom.
    (525) O Michaël! vergeef mijn yver onder ’t zingen.
Een heldendichter zal u ’t zeegewelt zien dwingen,
En vierig worstelen in ’t aenzien van de dood;
Tot aerde en hemel schudde, op’t dondren van uw vloot.
Geen Hektor, noch Achil vermoeide zoo veel pennen,
(530) Als op uw dapperheit het witte velt berennen,
Eer vintmen d’ oevers bloot van schulp en zeegewas,
Geen levende eb en vloet in Thetis pekelplas,
[p. 108]
Eer zal de kiel het velt, de kouter ’t water kloven,
d’ Araxes, bruizende ten bergen opgestoven,
(535) Met omgedreven stroom zich domplen in zijn bron,
De Bosfor in d’Eufraet, eer ik, zoo lang de zon
Den Dierenriem doorsnijt, uw oorlogsmoet zal zwijgen.
De Griexe Jason booge op zijne waterkrijgen,
En d’overzeesche vacht, den tempeldraek ontrukt!
(540) Hoe veel Chimeren hebt gy strijdende onderdrukt,
En roofgedrochten, tuk op koopvaerdyvlootschenden.
Nu lacht de vrede ons toe na doorgestrede ellenden.
Gelijk de zuiderzon nae stormen, en een zee
Van regen, schooner gloeit op een gewenschte ree.
(545) Nu weet ik eerst, waerom ik duikeren noch meeuwen
Zag dalen op het strant, en hoordeze onweêr schreeuwen,
In een verbaesde vlugt. ’t is overal mooi weêr.
Wy kennen blixemtorts noch donderklooten meer.
Het middagvier, ten trans geklommen in het zuien,
(550) Veegt ’s weerelts aengezigt van donkre winterbuien.
Zeehelden takelt nu de kielen toe. gaet heen.
De vrye baren zijn van niemant afgesneen.
Vliegt na den Indiaen met opgespanne doeken.
Een ander ga om winst het koude Noorden zoeken,
(555) Of streve daer de Kreeft het dorstig zuiden barnt:
Wy zullen uwen roem verheffen aen ’t gestarnt,
En uwe hulken, rijk geladen, herwerts drijven,
Met lauwerkransen op ’t kampanje, en vette olijven
Gevlochten om de stenge, en wimpelrijk toppet.
(560) Maer gy ô knapen! lokt de visschen in het net:
De zee, een zenuwe van ’s werelts heerschappyen,
Staet open voor uw buis en haringvisscheryen.
De walvisvanger breek door ysselijke zee,
En sleep een vetten buit van zeegedrochten mee.*
(565) Maer zegt, wanneerge vry van plondren en vrybuiten,
De stille baren deelt met kleine visscherschuiten,
[p. 109]
En zet den krommen boeg met rijke vracht na strant;
Dit gaf ons d’oorlogshelt. En gy die ’t Vaderlant
Beschermde, ô Ammirael! hoe zal ik u vergelden
(570) Den dienst, zoo trou volvoert met uwe waterhelden!
’k Wensch u een zegebeelt te bouwen met mijn hant.
Zoo klonk de Macedoon, aen ’t Indiaensche strant,
De marmerrotsen af, en boude een zegeteeken,
Dat eeuwig van zijn naem en dapperheit zou spreeken.
(575) Zoo zoekt de Reiziger langs grondelooze zeen,
In ’t stuivent puin den gront van Herkules trofeen.
Komt watermaegden, laet ons ’t strijdbaer hooft omringen,
En op een hoger trant zijne oorlogsdaden zingen.
Zoo sprakze, en ’t wiert van al haer zustren toegestaen.
(580) Die buigen driemael ’t hooft. Neptuin heft zelver aen,
En Triton doet het strant op zijn trompetten spreken.
    Mits vloog de vlugge faem in alle weerelts streken,
En bragt Venetien, die steiger van de zee,
De blijde boodschap van de Nederlantsche vree,
(585) En ’t eeuwige verbont van zoo veel trougenoten.
Dat stoot getrooster met zijn galeassevlooten
d’Erfvyant op het hart, en doet de wimpelmaen
Der Turken, voor den Leeu van Markus ondergaen.
De Kandïer verdronk in zijne vreugdetranen,
(590) En wenschte nu eerlang de Kristenlandsche vanen,
’t Besnedendom ten trots, te groeten van zijn strant.
Dan sprong de waterleeu van Kandie uitten bant,
En gaf, al brullende als een onverzaegden wachter,
Den vlugtelingen een verwoeden klau van achter;
(595) Dat Mahomet, van dien vervarelijken slag
Verzet, ’s ryxstander streek voor d’Europeesche vlag.
De kristevredemaer versmolt de razernyen
Van Tarter en Sarmaet, op ’t velt van Walachyen.
De Nester stak het hooft uit zijn bebloeden vloet.
(600) ’t Benaeut Podolie, baldadig en verwoet,
[p. 110]
Vertrappelt van den hoef der briesschende oorlogspaerden,
Beplant met bosschen van ontrolde roofstandaerden,
Kreeg moet, zoo Nederlant medogende in haer lot,
De hant wou bieden, zich t’ontslaen van Agars rot.
(605) Zoo vliegtze in Poolen, lang gebrantschat van Tartaren,
En rukt door Russie en de wilde noordsche baren
Voorvlugtig op, daer d’een, en d’ander Indiaen
De west, of oosterzon ziet in zijn aspunt staen:
Zy woelen overhoop, om met bevrachte schepen
(610) Een speceryoogst van Bengale mê te slepen.
Men scheept aen d’andre kant, in sloten, zwaer van hout,
De schat van Ameryke en voertze door het zout.
Het vruchtbre Pruissen giet met volgeladen kanen,
Den kostelijken oogst van haer voedzame granen
(615) Ten milden Wyssel af, langs Donaustroom en Belt,
En wisselt voor gewasch een rijken schat van gelt.
Zoo woelt de bie, en gaert, tot arbeit uitgelaten,
Uit korzikaenschen Tym een berg van honigraten,
En hangt op zomerroos, en riekende jasmyn:
(620) Men ziet’er in het wasch met kneden bezig zijn:
Een groot gedeelte, lang de velden omgezworven,
Keert vuige hommels van haer honighuis en korven.
De gantsche weerelt juigt op deze vredemaer.
De faem braveerde met haer vrêbazuin, van daer
(625) De strantaraber, uit de blozende oosterkimmen,
De zonnewagen steil ten zuidas op ziet klimmen,
Tot daer Apol in ’t west de lange heirbaen kort,
En hygende in de schoot van Thetis nederstort.
    De vierstellaedjen nu en teerton aengestoken,
(630) Den zeekortouwen weer de monden opgebroken,
Maer in een andre schijn als flus, toen elke schoot
Een leger zielen dreef na Charons oeverboot.
t’ Verslindende geweer word aen de wand gehangen:
Matroos bepronkt zijn zael, met wimpelen en stangen
[p. 111]
(635) Of geeftze aen mot en roest te slijten, helm en speer
Valt d’akkerman ten buit; de zwaerden smeetmen weer
Tot kromme zikkels, om den koorenoogst te scheeren.
De huisman mag na zijn verlaten akkers keeren,
En drijven ’t kouter door zijn ’s moeders ingewant,
(640) Die hem den dienst vergelt met onbekrompen hand.
Astré en overvloet, van ’t aerdrijk opgevlogen
In ’t woeden van den krijg, verlaten ’s hemels bogen
Zoo prachtig met een riem van starren omgezoomt,
En keren weder, nu Saturnus goudeeu koomt;
(645) En stort ons in den schoot, den rijkdom aller stranden.
Gelijk de goutvloot quam ’t Aziongaber landen,
Toen Judaes stamleeu, in de tijt van Salomon,
Zijn weereltheerschappy bepaelde met de zon.
Kom knaep, breng rozen aen, breng lely en olyven,
(650) ’T is nu de rechte stont om vreugde te bedrijven:
De berkemeier schuim van Fransche en Rijnsche vocht.
Gebruik de vrêe: wantze is met dierbaer bloet gekocht.
Dat tuig de Vlaemsche zee, geverft met bloetkoralen.
Dat tuig de zeevoogt, die de lijken neer zag dalen
(655) In zijn verglaesde kil, en dreefze op ’t barre strant.
Dat tuige d’oever, die de helden rolde in ’t zant,
En uit medoogen, met zijn kouden arm omvatte.
Dat tuig d’alziende zon, die ’t bloet in ’t aenzicht spatte.
Dit noodlot volgde altijt der Batavieren moet;
(660) Dat hunne vryheit wort bezegelt met hun bloet.
Dat zal d’aeloude stam der Burgerharten spreeken,
Die onverschrikt, toen Rome, uit alle weereltstreeken*
Gesterkt, den vryen Rijn wou boejen met gewelt,
Haer rechten met haer hooft verdadigde in het velt.
    (665) Maer is uw moet te groot, om in een laffer leven
By uwe haertgoôn, ’t hart een stille rust te geven,
En hebtge zulk een lust, ô helden! om al weer
Door dapperheit te staen na een onsterflijke eer;
[p. 112]
Welaen dan, ziet den Turk, met Saiken, en Tartanen,
(670) En roofgaleien, trots beschaduwt van zijn manen,
Kanée en Kandie blokkeeren, uit de golf:
Van daer, den ryxvizier als een getergden wolf,
Of woedent everzwijn, ’t benaeut Sefalonye
Met boejen dreigen, van zijn slaefsche heerschappye:
(675) En zwelt wanneer gy ’t ziet van edel ongedult.
My dunkt ik hoor alree hoe Hollands zeeleeu brult,
De dikke manen schut, en vierig voortgevaren,
De roofschavotten breekt der middellandsche baren.
Dan zie ik Zoliman gemuilbant in zijn hof.
(680) Dan krijgt mijn heldenzang een ruime zee van stof.
    Gy Vredevaders die, door loffelijk regeren,
Ten hoogsten top gevoert, alle eeuwen kont braveren;
Ai belgt u niet, indien mijn zangnimf, laeg van toon,
De weêrglans volgt van uw doorluchte wapenkroon,
(685) Die met haer vier verligt het oog van beide poolen,
En uw matroozen al de weerelt om ziet doolen:
Vergeeft het my, zoo ik d’aeloudheit zwijgen leer,
Den naneef schrikken, wen hy hoort met welk een eer
Gy, winnende in verlies, hebt Vlooten afgezonden,
(690) Den donder brakende, uit vijfduisent kopre monden.
    August, gâ, zet nu ’t rond voor uw triomf in roer,
Als gy de vlotten slaet van een Egyptsche hoer.
    Maer onze blijdschap barst eerst uit met volle stromen,
Als wy den dollen Mars door uw gezag zien tomen,
(695) De Hydra van ’t geschil verdrinken in zijn bloet,
Dan rolt al ’s weerelts magt van zelf u te gemoet.
Men zal van Kato GRAEF, en Staetheer WITSEN spreken,
En PANKRAS groot van naem, en REINST een onbezweken
Hanthaever van den Staet, op vaeder Numaes wet,
(700) Zoo lang men ’t klinken hoort der goude vrêtrompet.
Zoo moet ik Amsterdam geduurig zien vergrooten.
Zoo blyve Janus kerk voor eeuwig toegesloten.


[p. 113]

NEDERLAEG DER TURKEN,

Onder ’t beleit van den Edelen Heere

WILLEM JOZEF, BARON van GENT.
Luitenant ammirael &c.

Nec flammas superant undae.

ALgiers, het bloedige roofschavot
Der wilde Middellandsche stroomen,
    Wort eindlijk van zijn kroon geknot,
En ziet zijn roofvaerdy betoomen.
    (5) De kust van Barbarye waegt
Van zoo vermaerde nederlaege,
    Nu GENT de zeestraet heeft gevaegt
Van die gevreesde waterplaege,
    Die, dol van roofzucht en verwoet,
    (10) Versmoorde in eene zee van gloet.

    De zon streefde op haer daghkaros
Ten derdenmaele uit d’ oosterkimmen,
    En brak de regenwolken los,
En quam met schooner straelen klimmen,
    (15) Geheldert door de noordewint,
Toen Hollandsch Ammirael, verbolgen,
    Den blooden Turk, ter vlugt gezint
Dus vruchtloos in zijn zoch te volgen,
    Hem aengreep dat hy droop, vervaert,
    (20) Gelijk een rekel zonder staert.

    Nu, drijft vry af voor wind en stroom
Gy plonderende watervogels,
    Bestorven om het hooft van schroom,
En vlucht met uitgespreide vlogels:
[p. 114]
    (25) Gy zult dien Jager niet ontgaen
Die u, van allenkant benepen,
    Ten trots van uwe halve maen,
Zoekt in zijn vliegent net te sleepen,
    Om dit gespuis, van ree tot ree,
    (30) Te dryven uit het velt der zee.

    Daer beeft al ’t Afrikaensche strant.
De Moor ziet zelf zijn verf verbleeken.
    Nu d’Oceaen in lichten brant
Een weerlicht spreit op alle streeken,
    (35) En rolt den donder van ’t kanon
In eene drift Salpeterwolken,
    Die stuift in d’oogen van de zon,
En dreunt in Nereus diepe kolken,
    Als of Salmoneus met gedruis
    (40) Rinkinkte op Elis kopre sluis.

    Maer wie zou ’t uitstaen tegens GENT,
Gewoon in zee te triomferen,
    En uit het oorloogselement
Niet, als met zege, weer te keeren?
    (45) De Roofbarbaer kloppe op zijn mont,
Als d’Aemstel dondert met zijn vlooten,
    Die stroopers op hun eigen gront
Verguist, en op het hart komt stooten,
    En, moedig van den Teems verzelt,
    (50) Hun zeestandaerden scheurt en velt.

    Daer drie paer kielen, even stout
Om onze koopvaert te bepaelen,
    T’ontheisteren het vrye zout,
Bezwyken met hun Ammiraelen:
    (55) Verstuiven in den rook en brant,
En dreigen met die zelve roede,
[p. 115]
    Al ’t roofziek en ongastvry strant,
Noch rookende van Turkschen bloede,
    Dat, ziedende en beschaemt van spijt,
    (60) Noch hun verbaesde vlugt verwijt.

    Gy hebt de heele kristenheit
O Helden! door uw deugt verbonden.
    En wiert geen loon voor uw beleit,
Noch dank meer voor uw moet gevonden,
    (65) De kristenslaeven, vry gekocht
Met vier, en van ’t gewelt ontslaegen,
    Verzwijgen noit dien trotzen tocht.
Zy zullen van uw lof gewaegen.
    Zoo vaert de Zeeman weêr gerust
    (70) Om winst van d’een na d’ander kust.


ZEETRIOMF

Bevochten in Zomermaent des jaers 1673.

D’aeloutheit mag nu vry met hare krijgslien praelen,
    Darius smoore in bloet door Alexanders speer,
    Die draei den aerdkloot op zijn duim, en zoek noch meer.
Een Scipio rukke oud Kartage van zijn paelen.
(5) August zie met Antoon de Roomsche vryheit dalen
    In d’Aktiaensche slag. wy geven elk zijn eer;
    En hangen in ’t gestarnt hun triomfant geweer:
Maer al hun roem kan niet by onze helden haelen.
    Die zien de bare doot vrymoedig in den mont.
    (10) De Ruiter volgt vol viers den vyant op zijn gront,
En komt den vluchteling met Tromp op ’t hart gestooten.
    Niet haelt by Neêrlands lof; ’t geen deerelijk verkracht,
    Belegert en gescheurt, noch met geringe magt
Tot tweewerf toe verslaet twee Koninglijke vlooten.


[p. 116]

OORSPRONK van ’s Lands ONGEVALLEN,

Aen

JOACHIM OUDAEN.

            OUDAEN, die mijnen geest voorheen
        Zoo heusch genoopt hebt met uw dichten;
            Schoon zy zoo stom bleef als een steen,
        En zelfs vergat de vriendeplichten:
            (5) Vergeef haer ’t zwijgen deze mael:
        Zy voelt haer lippen open breken.
        Nu zalze u zoo veel langer spreken,
            En licht vermoeien met haer tael.
        En konze noch haer stem verbijten,
        (10) De steenen zouden ’t haer verwijten.
WAt tuimelgeest beheerscht het land, wat bastaerdy
Valt in ons eigendom, en smet, als een harpy
Tot ons schandael geteelt, met haer vergifte pennen
De gansche lucht, zelf eer wy ’t gruwzaem monster kennen?
(5) Dat reukeloos het hooft verheffende als vorstin,
De tael van Neêrlant schopt, en dringt’er Vrankrijk in
Met hare bastertspraek en dartele manieren.
Ontaerden wy met recht van d’ oude Batavieren?
Zijn dan die helden in zoo schandelijk een naem,
(10) Dat nu de naneef zich met reden hunner schaem?
En zijn onze ouders, in krijgstochten afgesleten,
Het vreesselijk gewelt van Rome doorgebeten,
En in een later eeuw, door Nassaus krijgsbeleit,
Gewasschen boven reik der Spaensche mogentheit,
(15) Nu waerdig, dat men die vergete als Fransche slaven,
Op hun gebeente spuwe, en trappele hun graven?
En kan men ’t stamhuis van Oranje, dat noch pas
Met zoo veel zorg ’t gebouw des Staets leide in tieras,
[p. 117]
En overladen van bevoghte krijgslaurieren,
(20) De blijde zege alom zag volgen haer bannieren,
Verlaten trouweloos in deez’ verlegen stant,
Om slaefs te volgen een uitheemschen dwingelant,
Want wie kan ’s vyands wijze en tael zoo hoog waerderen,
Als die lafhartig zig wil laten overheeren?
(25) Zoo heldden al van ouds de volken, lang geschokt,
Naer hunnen ondergang. noch blijven wy verstokt,
Of van een’ dikken mist bezwijmelt en betoogen.
    Waekt op: ’t is tijt: wrijf eens de dampen uit uwe oogen.
En zoekt niet buiten u, met schandlijke achterdocht,
(30) De bron der nederlaeg waer toe wy zijn gebrogt.
Wy zijn verraders van ons zelven, wy vergeten
Ons zelfs, maer hebben ’t liefst aen anderen verweten.
De Fransche weêrhaen kraeide ons lang zijn wetten toe.
Toen ketelde ons zijn stem. nu krimptmen voor de roê
(35) Van zijne schachten en afgrijsselijke spooren
En dwazen schijnen noch met lust zijn klank te hooren:
Vergapen zich noch aen ’t schakeerzel van zijn’ staert
En wieken, daer hy eerst mee lokt, maer flus vervaert.*
Verleidende meermin, daer blinden nae verlangen,
(40) Die gy behendig nu by d’ooren hebt gevangen,
Wat toverzang maekt u behaeglijk in ons land!
Wat ketens zijn’t, die gy zoo fijn en listig spant!
Vervloekte ketens, die wy eerst met vreugde zochten,
Och! was nu ’t zoeken uit, was eenmael den gedrochten
(45) Nu ’t masker afgerukt, en zagenwe in het licht
Den moortklaeuw root van bloet; het dreigende gezicht,
Daer zich de wreetheit en baldadigheit vermengen;
De droge keel belust om menschenbloet te plengen;
’t Blanketsel van den mont verandert in venijn,
(50) En ons alom verrâen door ingebeelden schijn.
    De Fransche Circe wist al lang die rol te speelen.
Nu wagen overal noch zoo veel moorttonneelen
[p. 118]
Van hare tieranny. maer wieze trapte op’t hart,
’t Was tot hun weêrwil, en zy kropten ’t leet met smart:
(55) Om, als de kans zich toonde, eens tevens op te springen.
Gelijk de Siciljaen ons leert den Vesper zingen.
Daer wy den vyant zelfs en zijne wulpsche jeugt
Inhalen, onzen val verhaestende met vreugt.
    De weêrgalm van de keur der Fransche geestigheden
(60) En spraek, van ons zoo lang eerbiedig aengebeden,
Klinkt over Hollant heene uit Bodegraves puin,
En Zwadenburgerdam, ’t vermaek van onzen tuin
Voorheen, nu smokende asch; ten schouburg uitgekooren
Der wreetheit, die ons leert eens recht de klanken hooren
(65) Van haer muzijk. gaet; lacht de Duitsche tael nu uit,
En dwingt uw voeten naer de toonen van hun fluit.
Trojaenen haelen weêr met reien, zang en snaren,
Het zwangre krijgspaert in; ’t geen ’s middernachts aen ’t baren,
Van oorlogsvolk verlost, dat knot des Konings stam,
(70) En zet tot dankbaerheit al ’t rijk in vier en vlam.
De geest van Nero vint’er weêr die zich vermaken,
En zingen Vrankrijk nae; en zingen, onder ’t blaken
En deerlijk moortgeschrei van vader, kint, en vrouw.
Daer d’een ten hemel schreeuwt. daer d’ander stikt van rouw.
(75) Nu is met hun gezang de dolheit uitgelaten.
Men trapt den zwangren buik te barste. propt de straten
Met maegdenlijken, eerst ontuchtig geschoffeert,
Gebrant, geblakert, vuil mishandelt en onteert.
De drempels kraken van gekneusde bekkeneelen.
(80) De lijken grijnzen aen de takken van abeelen
En linden, en de moort, die vrouw noch zuigling spaert,
Maekt Alva, Neêrlands vloek en geessel, zacht van aert.
    En lust het langer ons noch op zijn Fransch te leven?
Wort groene gal en bloet noch niet in’t hooft gedreven?
(85) Hoe? zien wy noch met vreugd de laffe geilheit aen,
Die ons vervoert, en komt den Staet zoo dier te staen!
[p. 119]
De vlam dreigt ons, en wy verspreiden zelfs de vonken.
Zoo wort uit gouden kop ’t vergif met smaek gedronken.
De wisseling van zoo veel dragten en gewaet,
(90) De zotte mommery van treden en gelaet,
En dat verwijft gebaer, waer nae w’ons lichaem dringen,
Op hun gebod, zoo vreemt en vol veranderingen;
Zijn zoo veel vonden lang tot ons verderf gezocht.
Dus hebben wy ons zelf de stroppen opgekocht.
(95) Wat landaert voelde zoo onstuimig zich getreden,
En volgde noch met lust zijn ’s wreeden vyands zeden.
Als Pan te driest zijn baert en lokken heeft gebrant,
Vliet hy de vlam, die hem verlokte, met verstant.
    De Hoofterfvyant van den Staet der Nederlanden,
(100) Stoof als een weêrwolf voort, indien wy hem verbanden
Met ernst, en met een vloek, gelijk zijn moortlust past.
Vervolgden, daer hy nu in ’t bloet der borgren plast.
Dan zag het Hollands hart, herstelt, weer met behagen,
De lantontheistraers in verdiende wraek verslagen.
(105) De Harp ontsnaert, de Roos de doorens afgesneên;
De Lely in haer bol gedoken, of vertreên;
En ’t zwijn van Munster fors den slagtant uitgebroken.
Dan vond de nazaet fier zijn oudren bloet gewroken,
Den plonderaer betaelt zijn onverdient gewelt;
(110) En ’t Fransch gebeente blonk noch eeuwen lang op ’t velt.
Herneemt den ouden moet gy vrygevochte steden.
Verjaegt den vyant, maer verjaegt eerst zijne zeden:
Men koopt den Franschen zwier te duur voor lijf en goet.
Nu wascht die smetten af in ’s vyants dartel bloet.


[p. 120]

Op de print van den

NEDERLANDSCHEN ZEETRIOMF,

Ter eeren der dappere Helden

MICHAËL de RUITER, en KORNELIS TROMP,

Overwinnaers van de Fransche en Engelsche Zeemagten.

NAe vier verwinningen, te water weggedragen,
Is ’t eenmael tijt op hun verheven zegewagen
De Helden in Triomf te voeren elk ten toon.
Out Rome kroonde August met eene Stevenkroon,
(5) En sleepte Anubis en den Nijlstroomgod gebonden
Nae’t Kapitool, omringt van Memfis waterhonden,
Toen hy Antoni velde, ontzinnig door de min,
En sloeg de vlooten van de wulpsche koningin.
Wat kroon zal nu het hooft van onze helden sieren,
(10) Die Watervorsten, die oprechte Batavieren,
Die vierwerf, juichende in ’t vervaerlijk krijgsgerucht,
Twee koningsvlooten slaen, en dryvenze op de vlucht?
Daer zee en strant geschokt, en scheurende op den donder
Van ’t grof kanon, gelijk in arbeit loeit van onder,
(15) En zucht, om ’t torssen van zoo meenig zwaer gevaert.
De Ruiter streeft vooruit, en ziet zijn waterpaert
Op ’t bloedig spoor gevolgt van hondert zeegedrochten
Vol moet en uitgeleert in gruwzame oorlogstochten.
De vlooten van Britanje en Vrankrijk rukken mee
(20) Met meer getal van volk en schepen aen in zee;
Maer moeten t’elkens met schandael het velt verloopen.
Elk oorlogsschip spart hier een Kakus moorthol open,
En dekt met damp en rook het aenschijn van de zon.
Verdiende Alcides, toen hy Kakus overwon,
(25) En rukte den Aventijn en zijn spelonken open,
Den naem van Heiligh, die de Munsters in het stroopen
[p. 121]
Belette, en veiligde al het Italjaensch gewest,
Geviert om ’t schuimen van dat eenig plondernest.
Hoe kan dan Neerlant van haer Ammiralen zwygen?
(30) Gy zietze, in ’t midden van haer trotse Waterkrygen,
Nae ’t leven afgebeelt. de Ruiter staet verzelt
Van sterkte, en Wijs beleit, verwinsters van’t Gewelt.
De Nederlantsche Leeu met opgekrulde haren
Aen ’t brullen, rijt van een de kluisters van de baren.
(35) De Zeegodinnen, uit alle oorden hier vergaert;
Versieren de Karos, waer op hy henen vaert
Door vryen Oceaen. de Tritons, uitgelaten
Van blijdschap, blazen vast den roem der zeesoldaten
Op hun kinkhoorens uit, van daer het daghlicht zinkt,
(40) Tot daer ’t in een festoen van rode rozen blinkt
Des Morgens, als het langs de purpere Oosterkimmen
Vaft arbeit met meer gloet ten zuidäs op te klimmen.
De Maegt van Amsterdam volgt Tromp in ’t pekelvelt,
Den waerden Naezaet van den grootsten Waterhelt.
(45) Hem dekt een paviljoen van vlaggen aen weêrzyden,
Zoo kloek verovert in een trits van waterstryden,
Op een saisoen: daer ’t Lant gedeelt en afgeweit,
Maer scheen den veegen geest te slepen, nat beschreit
En troosteloos, en zag, te deerlijk overvallen,
(50) Den gordel scheuren van haer onverwinbre wallen
En sterkten, als een vier, een blixem in der nacht.
Daer Gelderlant, op ’t hart getreden en verkracht,
Met Uitrecht zich zoo wreet van Hollant af zagh rukken;
En Overyssels slaefs haer Maegdom gaf te plukken.
(55) Noch is Gods zegen niet verkort, die sterkt de hant
Van Michaël, en blust in zee den oorlogsbrant.
Daer Sweers, en helt de Liefde, ontfonkt van eedlen tooren,
Hun leven liever als hun vryigheit verloren.
Dies eigene den Tijd, vry alles zich ten buit,
(60) In dankbre harten sterft hun glorie nimmer uit.


[p. 122]


DARDE ZEETRIOMF

Over de twee Koninglijke Vlooten:

Bevochten den 21 van Oogstmaent, 1673.

terna arma movenda;
ter leto sternendus erat. Virg.

NU laete d’oorlogsfaem zich hooren,
    Zoo ver de zee, weer schoon gevaegt,
    Den aerdkloot in zijn armen draegt.
De plagen, Nederlant beschoren
    (5) Door Karel en Louis aeneen
    Zoo valt verbonden tegen reên,
Verstuiven weêr in rook en dampen.
    Tot driewerf toe zag Schoonevelt
    Het vyandlijke zeegewelt,
(10) Gereet ’s lants vloot aen boort te klampen,
    Verjagen van het Zeeuwsche strant:
    Daer d’oevers wederzyts in brant,
En schuddende op de donderslagen,
    Van ’t barstende oorlogselement,
    (15) Dien toon tot aen de poort van Gent,
En boven Hollants kusten dragen.
    Duinkerken zelf, van vrees verrast,
    Staet nauwlijx op zijn wortel vast.
Nu spreien Britsche en Fransche vlooten,
    (20) Verdreven van de Zeeuwsche ree,
    Hun netten verder uit in zee,
En houden Hollants keel gesloten,
    Om d’Indiaensche maetschappy
    Te plondren van haer kruidery,
(25) En in ’t gezicht van ’t Vlie te plukken
    Ceilons kaneelschat, en de vrucht
[p. 123]
    Zoo ver gegroeit in andre lucht,
De paradijsoogst der Molukken.
    Maer Hollants zeeleeu brult vol moet,
    (30) En rukt, noch druipende van bloet,
Hen in met omgekrulde manen.
    Voort rijt de doodschrik door hun leên.
    Zy vluchten nu hy aen komt treen.
Zijn triomferende oorlogsvanen
    (35) En Nagels, zwanger van de doot,
    Zijn noch bekent in ’s Vyants vloot.
De buskruitwolken aen het klimmen*
    Bedekken nu den oceaen,
    Als met een lamfer onder ’t slaen.
(40) De zon besprengt met bloet de kimmen.
    Een voorspook van een wreeden dagh.
    Noch rijstze vroeger alsze plach,
Om eerder onze vreugt t’ aenschouwen.
    De Franschen stuiven daer vooruit
    (45) Op Bankerts gruwzaem krijgsgeluit
En blixemende zeekortouwen!
    Zy zetten by wat helpen mag
    En wijken schandlik uit den slach,
Gelijk verbaesde waterhonden.
    (50) De groote Tromp, in ’t moortgeschreeuw
    Braverende op zijn gouden Leeuw,
Spreekt Ridder Sprag uit kopre monden
    Met donders aen in vier en vlam.
    Men hoort hem buldren t’Amsterdam.
(55) De Ruiter laet zijn zeepaert draven
    En sleept een bloetstroom waar hy streeft:
    De zee en ’t aertrijk scheurt en beeft;
Daer duizenden in ’t zout begraven
    Vast wentlen, of met naer gezucht
    (60) In weêrlicht, vliegen naer de lucht.
[p. 124]
De vreesselijke waterdraken
    Aen ’t vlieden voelen nu met smart
    Den Leeu hun trappen op het hart;
En weêr de borst en ribben kraken.
    (65) Zy zien de spieren bloot en raeu
    Gereten van dien scherpen klaeu:
En wenschten licht hem d’eer t’ontrekken,
    Gelijk voorheen, met ydle list,
    Indien haer dwaze hoogmoet wist
(70) Die open wonden noch te dekken.
    Gaet heen vry. zet nu voet aen lant;
    En verft met bloet uw eigen strant.
Doch gy ô Holland! door Gods zegen
    Zoo wonderlijk als klaer gered,
    (75) Noit keere op u die lastersmet,
Waertoe zoo velen zijn genegen,
    Om door een al t’ ondankbren haet
    Niet elk te loonen naer den staet
Van zijn verdienste en dapperheden.
    (80) Laet d’eedle Helden, die zoo fier
    Verdadigden uw zeebannier,
Op ’t bed van glorie overleden,
    Noch leven om hun trotschen moet,
    En meng uw tranen met hun bloet.
(85) Gy dappre Sweers, en eer der helden
    De Liefde, die zoo onversaegt
    U hebt voor ’t Vaderlant gewaegt;
Men zal uw groote daden melden.
    Zoo strekke uw welverdiende lof
    (90) Den heldendichtren lang tot stof.
Terwijl wy op de Vrede wachten,
    Die haest uit haer verheven troon
    In zonneglans voor elk ten toon,
Zal binden de gedeelde machten
[p. 125]
    (95) Van ’t worstelende Euroop, te lang
    Volhardende in zijn ondergang:
Op zulk een zegen magmen hoopen
Indien zy is met bloet te koopen.


OP DE VREDE

tusschen

VRANKRYK,

en de Vereenigde

NEDERLANDEN.

NU eens een vredewijz gezongen,
    De milde moeder van de vreugt,
    Die ’t aerdrijk schenkt een nieuwe jeucht,
Verwellekomt met dankbre tongen,
    (5) Nu zy weêr onbepaelt gebiet
    Zoo ver de zon haer straelen schiet.
Zoo rijst in ’t eind dan weer de hope
    En welvaert, die benaeuwt en veeg,
    En uitgeteert ter aerde zeeg,
(10) Van ’t bange en worstelende Europe,
    Dat uitgelaten en verwoet,
    Zich zelfs verdronk in eigen bloet.
Hier trapt de hoef den oogst der landen,
    En wentelt in een oogenblik
    (15) Den arbeit van een eeuw in ’t slik.
Daer zietmen taisteren en brandden,
    En steden met haer trotsche kruin
    Verdrinken in het gloeiend puin.
[p. 126]
Een oceaen van vier, aen’t bruizen,
    (20) Slokt in een afgront vol van gloet,
    En aengestookt van Kristenbloet,
Gelijk een stroom door open sluizen
    Geborsten, kerken, en gevaert
    Van muuren, eeuwen lang gespaert.
(25) De stuivende asch van Bodegraven
    Getuigt dit met bestorven mont,
    Daer’t ingewant des Staets gewont,
Terwijl drie Leden haer begaven,
    Van ’t lichaem afgescheurt met kracht,
    (30) Scheen in den laetsten noot gebragt,
Die oorlogsroede zagmen wanken,
    Gelijk een vierige komeet
    Zijn lokken uitspreit wijt en breet,
Nu daer ’t de Duitschen zich ontdanken,
    (35) De Rijn en Moezel, parssens moê,
    Opstuiven naer hun bronnen toe;
Dan daer zich d’Iber voelt benepen,
    De Kastiljaen, alom bezet,
    Gelicht word van zijn Spaensch genet,
(40) De zee bezet met oorlogsschepen;
    Weêrzijts het Britsche en Fransche strant
    Verdondert in dien oorlogsbrant.
Sicilie, overal aen ’t hollen,
    Terwijl Messine zonder noot
    (45) Haer wettigh overheer verstoot,
Hoort vast de donderkogels rollen,
    Daer Scyllaes honden uit hun kuil
    Naebassen met beschuimde muil.
De Noordas hoort die felle slagen,
    (50) En schuddende op het krijgsgerucht,
    Kaetst dat beneden onze lucht
De Zuidas toe. Alle oorden wagen,
[p. 127]
    Van zulk gedruis en oorlogswee:
    En d’aerdkloot schokt schier neêr in zee.
(55) Maer nu zijn wy dat leet te boven.
    De vrees voor zulk een aerdsgewelt,
    Dat zoo veel helden heeft gevelt,
Is onder ’s werrelts kim verstoven.
    De vredezon licht van om hoog
    (60) Die zwarte dampen uit ons oog.
Gelijk wanneer het ys aen ’t kraken
    En barsten in een’ grooten stroom,
    Die af komt storten zonder toom,
Te rug sleept wat het kan genaken,
    (65) Zich zelven opkruit als een kerk,
    Valt rijs en paelwerk veel te sterk,
Stoot in de lenden van de dijken,
    En voortgeschoten met gedruis,
    Geheele schepen knarst tot gruis,
(70) Daer ’t al voor zijn gewelt moet wijken,
    En elk ’t met doodschrik ziet van ver,
    Terwyl het barst van ster in ster,
Maer als het onder ’t heenestreven
    Verkrijgt een onbekromper vaert,
    (75) Allenks d’oplopentheit bedaert,
Daer ’t zijne krachten voelt begeven,
    En als ten einde van gewelt,
    In stil en vreedzaem water smelt.
Zoo loopt die bronaer van elende,
    (80) Die, korts gezwollen tot den top,
    Zoo meenig over hals en kop
Gedompelt heeft, van zelfs ten ende.
    Zy word ten kil toe uitgedroogt,
    Nu zich de Zon der vreê vertoogt
(85) Aen ’s hemels top* met volle glanssen.
    Den Vadren van het Vaderlant
[p. 128]
    Geeft nu d’olijf een beter stant,
Als die zich met laurier bekranssen.
    Wat zijn triomfen zonder tal
    (90) Zoo die de Vreê niet kroonen zal?
De kust van Vrankrijk uitgelaten*
    Van blijdschap, ziet nu vloot op vloot
    Aendrijven in haer rijken schoot,
Het grimmelt op de strant en straten:
    (95) Zoo sleept men weder om gewin
    Een zee van wijn in Neêrlant in.
Al d’Oceaen wort omgezworven
    Met rust, en Hollant, uitgestreên,
    Blijft ’s werrelts koopschuur als voorheen.
(100) De Turksche Maen, om ’t hooft bestorven,
    Duikt achter Mechaes vloekaltaer,
    En krimpt haer hoorens, op deez’ maer.
Bedrieg ik my? of mag men hoopen,
    Dat meê de Rijn, de Zont en Belt,
    (105) Noch zuchtende onder ’t krijgsgewelt,
Vermoeit van plonderen en stroopen,
    En ’t Kristendom in een verbant
    Zich zal verzoenen hant aen hant?
Dan maelde ik al de heldendaeden,
    (110) Te water en te lant verricht,
    Nu naeuw gedoodverft in mijn dicht,
Op ’t tafereel van mijne bladen.
    Wy zien terwijl, op dezen voet,
    Zoo groot een zegen te gemoet.


[p. 129]

BRUILOFTSGEDICHTEN.
____________________________________________

TER BRUILOFTE

Van den Hooghgeboren Weledelen Heere,

HEER   EUSTATIUS,

BARON van BRONKHORST, van BATENBURG, &c.

En de Hoogedel Geboren Vrouwe

MEVROUWE DEBORA BAKE,

Vrye Vrouw van Assumburgh, &c.

IS ’t waerheit? en zult gy nae zoo veel minverdrieten
En zorgen, eindelijk uw’ schoone Bruid genieten;
O BRONKHORST! eedle telg van d’ overoude stam
Der Batenburgen, die, gelijk men in de vlam
(5) Het gout beproeft, zich in het oorlogsonweer queeten,
En op gewetendwang en tieranny verbeten,
’t Blazoen der Vryheit trouw handhaefden, en vol moet
Hun onverganklijke eer beschreven met hun bloet,
Toen Alva, als quam hy ten afgront uytgeborsten,
(10) Den stamboom snoeide van de Nederlandsche Vorsten
En Baenderheeren, daer hy vast de spruiten knot,
En maekt gantsch Neerland tot een bloedig moortschavot.
    De zilvre leeuw, die in uw’schilt nu staet te pronken,
Bleef pal en trots, al scheen hy in zijn bloet verdronken,
(15) Maer munt met grooter glans nu uit in ’t roode velt,
Nu d’eedle BAKE, voor het lieflijk mingewelt,
Nae uw’ verliefde wensch, in ’t einde mee gebogen,
Uw’ hoop bezegelt met de lonken van haer oogen;
Die vriendlijke oogen daer nu niet dan liefde uitstraelt.
(20) En gy ô Bruid, die van het oud geslacht gedaelt
[p. 130]
Der BAKEN, om hun deugt gelastert en verdreven,
Toen Spanjes scherpe rôe deed gansch Europe beven,
Uw edel huis weer aen een edel huis verbint:
Indien ’t me vry staet, ’k zie ’t genoegen dat gy vint
(25) In dezen staet, ik zie ’t uit uw geheldert wezen;
En schoon gy ’t veinst, zelfs uit dat veinzen kan men ’t lezen.
    Mijn zangeres, nae ’t schijnt, gevoelt een grooter vier,
De vaerzen rollen als van zelfs op mijn papier.
’k Weet naeuw wat nieuwen geest ’k voel door mijn ad’ren zweven;
(30) ’t Gaet vast, Mevrouw, gy geeft mijn zangheldin dit leven:
Want door uw dichten, zoo vol geest, zoo rijk van trant
En Hemelsch vier, gewekt, gevoel ik in deez’ stant
My als mijn zelfs ontrukt. wie kan zijn drift bedwingen
Wanneer hy tot uw lof, ô DEBORA! zal zingen?
(35) Die waerdig uwen naem ontleent van die heldin,
En godlijke Amazoon, die ’s vyands heirspits in
Gevlogen, trouw verzelt van Baraks veltbannieren,
Gantsch Israël door haer beleit deed zegevieren.
    Gy werpt met reeden al het afgestreen verdriet
(40) En wanhoop van u af, en denkt nu anders niet
Als om uw Bruid, als om t’omhelzen en te kussen,
En in haer zachten schoot uw’ zuiv’re vlam te blussen,
Gelukkigh Bruidegom! gedenkt om ampt noch staet,
En ’t Zeehof aen de Maes is van uw’ wijzen raed
(45) Versteken, zoo lang dus de minne u houd gevangen,
En gy niet hebt bereikt het eind van uw’ verlangen.
    ’t Genaekt vast: nu mag ’t huis van Assumburg zijn kruin
En zeven toorens ver uitsteeken boven duin,
En zijne schaduwe in de Wykermeersche baeren
(50) Verdubblen, trotser en vervrolijkt op dit paeren.
Terwijl de lantman in het rond zijn arbeid staekt,
In deze bruiloftpracht en staetsie zich vermaekt,
En bruiloft houd in schets. ’t word al tot vreugd gedreven:
De boomgaert, na my dunkt, krijgt zelver een nieuw leven.
[p. 131]
(55) Al steekt de Winter ’t hooft te Noordas vroeger uit,
Noch schijnt het land rondom door d’oogen van de Bruit
Gezegent en verquikt. de Myrt, hoe teer van bladen,
En die de minste kouw verwelken kon en schaden,
Verheft haer groene kroon noch moedig uit den gront,
(60) En lacht van vreugde met den bloessem in den mont,
Nuz’ in de bruiloftzael en ’t ledekant zal pronken,
En met haer frisschen geur ’t gezegent paer ontvonken.
Zoo zag men Venus met Adoon haer min verzâen
In ’t weeligh paviljoen van frissche Myrteblâen.
    (65) Komt vlegt festoenen: maar voor al brengt hier laurieren.
Op dat zy op haer beurt nu d’echtkoets helpen sieren,
Die ’t hooft der Bruid zoo lang omvlochten met een krans,
Door Febus geschakeert om ’t schoonste, en met zijn’ glans
Verheerlijkt. maer ik zie reets d’Avontstar aan ’t zinken,
(70) Van ’t aspunt afgegleên, en ’t Maenlicht flaeuwer blinken.
’t Gestarnte in een verbant verschuilt zich meer en meer;
En stort voor over op de morgenkimmen neer.
    Gae, Bruidegom, gae heen, daer u de minnegoden
Al lachend, hant aen hant, tot kuische weelde noden,
(75) De Wellust, zonder smet, de Lust, Bevalligheit,
En Blijdschap, hebben zelfs voor u het bed gespreit.
’t Is tijd, met eene vreugd, doortintlende al de leden,
En die de geesten smelt in haer aenloklijkheden,
Al ’t leet te smooren in deez’ allerschoonste nacht,*
(80) Met zoo veel ongedult dus lang van u verwacht.
Zoo zien wy, eer de Maen op haeren tijt herboren,
Tot negenmaelen toe verwissele van horen,
Of eer de zonnekloot uit d’Oosteroceaen
Driehondertwerven heb gerolt om ’s hemels baen,
(85) Uit deez’ gezegende echt, een zoon, die magh volmaken,
Uw’ wenschen, en verknocht de BRONKHORSTS en de BAKEN.
Zoo bloeye uw oud geslacht ten prijs van Rotterdam:
En Gelderland vier’ lang de telgen van uw stam.


[p. 132]

TER BRUILOFTE

Van den Ed: Heer

JOAN BUYSERO,

Heer van Hulshout &c.

En d’Ed: Jonkvrouw

MARIA ENGELS.

MEn ziet den minnaer met meer weelde triomfeeren,
Die, na veel wederspoet, de kans in ’t laetst ziet keeren,
En nae hy vruchteloos lang heeft zijn min vertoont,
Die eindlijk nae zijn wensch met weermin vint gekroont.
(5) Dat bitter ongedult, met lieffelijk verlangen
Getempert, vreeze en hoop, die steets het hart doen hangen
In twijffeling, en vast aengroeiend meer en meer,
De zinnen slingren, als een onrust, heen en weer,
En wat de Liefde meer met zoo veel ongenoegen
(10) Vermengelt, eer zich recht twee zielen samenvoegen,
Verstuiven teffens als een ydle damp en wint,
Als ’t minnevier eens plaets in ’t hart der Liefste vint.
Zoo Juicht een zeeman, lang op d’ ongestuime golven
Gesolt, nu boven ’t hooft in ’t pekelschuim bedolven,
(15) Nu weer ten hemel uit dien afgront opgevoert;
Terwijl een dolle orkaen braveert, het grondzant roert,
En al den oever schud, aengierende op zijn wieken,
Wanneer matroos, zoo drae de dageraet komt krieken,
En d’oosterkimmen verwt met purper in ’t verschiet,
(20) ’T gewenschte land ontdekt, vergeet nu zijn verdriet,
En prijst met grooter lof den zachten schoot der haven.
Den Bruigom, menigmael in wanhoop als begraven
Voorheen, ziet met meer glans de vreugd ten oogen uit,
Nu hy een Engel zal omhelzen tot zijn Bruid.
[p. 133]
(25) Die overwinning, met zoo groot een vlyt verkregen
En onvermoeide trouw, is waerlijk hoog te wegen;
En ’t is een zege, daer niet yder roem op draegt,
t’Ontfangen in een prys een Engel, en een maegd.
Het onweer voelt hy nu bedaert in zijn gedachten,
(30) En denkt met lust te rugge aen zijn gewaekte nachten.
De minnezorg verdwijnt en d’afgestreden rouw,
Wanneer hy nu zich ’t zoet verbeelt van zijne trouw;
Die houd met blydschap al zijn zinnen opgetoogen.
Hy ziet zich blint in zijn Mariaes vriendlijke oogen:
(35) Dat zijn twee zonnen, die voor hem noit ondergaen,
Maer onbenevelt aen een heldren hemel staen.
De lonkjes die zy geeft ter sluik, zijn zoo veel straelen,
Die met verquikkend licht tot in zijn harte daelen,
En zetten ’t in een gloet, die, als hy streelt en kust;
(40) Ten deele weder op haer lippen wort geblust,
En wederom ontvonkt. noch staet u meer te wachten,
Daer u mijn zangheldin maar volgt met haer gedachten.
De middernacht schiet reets van boven steiler neer,
En al ’t gestarnte rolt op ’t aspunt van den Beer.
(45) Het Bruiloftledekant, bestrooit met Myrteblaeren,
De Liefde toegewijt, verlangt om u te paeren!
Daer gy zult smelten in uw Engels kuischen schoot,
En sterven, vol van vreugde, aen een verliefde doot,
Zoo wachtenwe, eer de Maen aen ’s hemels blaeuwe transsen
(50) Noch negenmaelen zal vernieuwen hare glanssen;
Een Jongen zoon, die om zijn hoope en stam bemint,
’T geslacht van BUYSERO aen ENGELS vaster bint.
Daer ’s Grootvaers kloek beleit ten dienst der Zeeusche steden
En Staeten, waer zijn raet en ernst wort aengebeden;
(55) En ’s Vaders geest in speelt, en loffelijke deugt.
Zoo deele Zeelant diep in uwe Bruiloftvreugt.


[p. 134]

TER BRUILOFTE

Van den Weledelgeboren Heer

HEER JACOB ZAS VANDEN BOSSCHE,

Raed en Vroedschap der Stad Utrecht, &c.

En de Weledelgeboren Jonkvrouw

JONKVROUW KATARINA VAN ALTEREN.
Tot JAERSVELD.

DE Huwlijksliefde, op haer verheven troon gezeten,
Zag door Bellones woede en wreetheyt zich verbeten
Door gansch Europe, een reex van jaren achtereen,
Den oegst der landen afgeweid en plat getreên,
(5) En hare mogentheit, die alle volken eeren,
Als milde moeder om de weerelt te vermeêren,
Door d’ oorlogsrazerny te deerelijk besnoeit,
Die in ’t vernielen en den val van ’t menschdom groeit.
Dies, in dien overval tot aen het hart verlegen,
(10) Scheenz’ aerde en hemel tot meêdogen te bewegen,
En haren standert neêr te strijken voor de magt
Van haere vyandin, die vast de zege wacht!
Maer eindelijk zich zelfs herstellende in haer krachten,
Is zy getroost het al op haren schild te wachten,
(15) En door herstelden moet noch grooter dan zy was,
Reikt met haer scepter aen de Zuid en Noorderas.
Zoo ziet men op de kruin van Liban, hoe een Ceder
Door zwaer gewicht gedrukt en ongestuimigh weder,
In ’t eerst zijn telgen neigt, en als voorover helt,
(20) Maer eindlijk duurzaem, en opgroeyende in ’t gewelt,
Schoon in die worsteling zijn teêrste spruiten knakken,
Het hooft verheft, en vaert ten hemel met zijn takken.
[p. 135]
    Den Bruigom luste ’t meê te volgen de bannier
Der Liefde, en zich met vreugd te zengen in dat vier;
(25) De schoone KATARYN heeft zijn gemoet verwonnen;
Hy schept geen licht als uit haer oogen, die twee zonnen,
Die tot zijn harteleet by wijlen ondergaen,
En schijnen weer tot zijn vernoeging op te staen,
Maer van een’ schoone dagh in ’t eind hem door haer stralen
(30) Verzeekeren, en dat zijn Min zal zegepralen.
    Waer heeft de Liefde oyt twee geslachten ondereen
Gesmolten; zoo gelijk? want die terug wil treên,
Zal beide Grootvaêrs, beide ook van de Zeeusche stroomen,
Als Raden, t’Amsterdam zien op het Zeehof komen;
(35) De Vaders allebey, ten dienste van den staet,
Het Recht bewaren, en Geheimen van den Raed:
En d’oude stam weêrzijds, op ’t kussen lang verheven,
Door ’t zwaert zoo wel als raed een loflijk voorbeelt geven.
Wat volgde al juichend Boom, die Burgerheer, een stoet,
(40) ô ALTEREN! wanneer hy Medices begroet,
Die groote koningin, die alle drie haer zoonen
Zach wettelijk gehuld op Koninglijke troonen:
Uw JAKOB, volgende op het spoor van zijn geslacht,
Maekte eerst te lande en zee zich in den krijg geacht,
(45) En nu, om ook het ampt van Staetheer te bekleden,
Ziet hem de Zuiderzee het zeepaleis betreden.
    Hoe dartelt Jaersveld op dees’ blijde bruiloftmaer!
Hoe schiet al ’t landvolk toe om dit gezegent Paer
t’Aenschouwen! en bestrooit, in steê van Myrt en roozen,
(50) Die nu alleen maer op de maegdewangen bloozen
In dit saizoen, den weg, waer langs zy heenetreên,
Met zegewenschen en toejuiching in ’t gemeen.
    Gy zilvre Lek, die van Vianen voortgeschoten,
Langs Jaersveld schuurt, al houd de winter u besloten,
(55) En stremt u onlangs vlug en vloeyend kristalijn,
Tot een albaste vloer, noch kunt gy in dien schijn,
[p. 136]
Zoo veel ’t de vorst gehengt, uw vreugde niet betomen,
Maer vaert ten reye, al is ’t met overwelfde stroomen.
    Doch mijn gedicht verdriet al lang den Bruidegom,
(60) Die ziet na ’t Bruiloftbed met ongedult vast om.
De flaeuwe maen begint van ’t aspunt af te zinken.
De fakkels schijnen met geen glans te willen blinken,
Als voor het ledekant. de stille middernacht
Belooft u d’overvloet van weelde, die gy wacht.
(65) De blonde Citheree bestemt met lonkende oogen
Uw kuische vlam, daer gy, gelijk u zelfs onttogen,
Uw min den teugel viert. gae Bruidegom, gae heen,
En smelt de stam van ZAS en ALTEREN ineen.


TER BRUILOFTE*

Van den Hooghedelgeboren Heere

HEER EUSTATIUS VAN BRONKHORST,
Totten Pollenbering, Vrye Heer van Assumburg, &c.

En de hoogedelgeboren Vrouwe

MEVROUW
MARGARETA VANDEN KAPELLE.
Vrouwe van Berkoude en den Achterbroek &c.

DIt ’s weer den Huwlijksgod een parel aen zijn kroon!
En hy braveert met recht op d’eer van zijne vlammen
    Die zetten zijn gezach met luister nu ten toon
Door ’t onderling verbant van twee doorluchte stammen:
    (5) Daer’t Huis van BRONKHORST en KAPELLE smelt in een
Van ouds zoo edel door hun deugden, als hun wapen:
    Gewoon voor ’t Vaderland hun zorgen te besteên,
Dat veilig op hun trouw en dapperheit mogt slapen:
    ’t Zy dat in vrede ’t regt der burgeren wiert bewaert,
(10) Of datze in ’t oorlogsvelt, vol moets vooruitgestoven,
[p. 137]
    De Vryheit onbevlekt hanthaefden met hun zwaert.
Wat maghmen zich niet al uit zulk een Trouw beloven?
    Wat juicht in deze vreugde een reex van Heerlijkheên!
Het Huis van Assumburg ziet voor zijn zeven kruinen,
    (15) Als of dat groot gevaert nog wilde hooger treen,
De helmen buigen van de Harelemsche duinen.
    Maer hoe aenzienlijk ’t zich vertoont in staet en pracht,
Al weigert zelf Berkou de vlagge niet te strijken,
    En dat het uit deze Echt een jongen Heer verwacht,
(20) Noch scheen ’t, Heer Bruidegom, u niet genoeg te prijken,
    Noch scheen ’t u te gering, hoe hoog ’t zijn toorens stak,
    Zoo lang’er een KAPEL, zoo schoon en rijk, ontbrak.


OP HET HUWELYK

Van den Ed. HEERE

PIETER DE LIEFDE,

Ordinaris Kapitein van het Ed: Mog: Kollegie der gekom-
mitteerde Raden ter Admiraliteit aen de Maze,

En d’Ed. JONKVROUW

MARIA VANDER DOES.

                    ZOuw dan in ’s werrelts Oceaen,
                Daer ebbe en vloet, en wisselingen
                Geduurig ’t wezen van de dingen
                    Veranderen, of zien vergaen,
                (5) De Huwlijks min niet triomfeeren?
                    Die ’t albezielende gezicht
                    Verheffende in het eeuwig licht,
                De vratige eeuwen durft braveeren,
[p. 138]
                    En ziet haer heerschappy verbreit,
                    (10) Zoo ver de zon haer stralen spreit.

                    En schoon van ’t een aen ’t ander strant
                Zich ’t oorlogsonweer blijft verheffen,
                En ’t hart van gansch Europe treffen,
                    Geblaekt van dien verwoeden brant,
                (15) De Liefde weet van geen bezwyken,
                    En vest haer’ troon noch even vast
                    In landen, van die plaeg verrast,
                En afgeweide koningrijken;
                    En Venus wist al lang voorheen
                    (20) Met Mars in een verbont te treen.

                    De Bruit, zoo vreedzaem van gemoed,
                Als minnelijk van aert en oogen,
                Wiert door DE LIEFDE mee bewogen,
                    Die schoon van kintsbeen opgevoed
                (25) In ’t donderen der zeekanonnen,
                    Terwijl de Doot ten reye gaet
                    Op ’t barsten van de hantgranaet,
                Zich van een maegt nu voelt verwonnen:
                    En ziet in haer gezicht zich blint,
                    (30) Hy overwint nu zy verwint.

                    De min, gevest in ’t heldenhart,
                Ontaert het niet, maer geeft het krachten
                Om noch naer hooger lof te trachten,
                    Zoo voelde Eneas zich gesart,
                (35) En Turnus mee van wederzyden,
                    Om voor Lavinie, in het velt,
                    Bezet van meenig duizent helt,
                Met grooter moed en kracht te stryden.
                    De Liefde, die hun harten brant,
                    (40) Versterkt meteen hun strijtbre hant.

[p. 139]
                    Dus heeft de Maes, aen uwen moed
                En ’s Vaders dienst zoo hoog verbonden,
                O Bruigom! daer metale monden
                    Niet spreeken als met vlam en gloet,
                (45) Noch van uw krijgsdeugd meer te hoopen,
                    Nu uwe Bruits gedachte en zucht,
                    In ’t hevigste van ’t krijgsgerucht,
                Uw dapperheit noch aen zal noopen:
                    Alsz’ u, van elk om stryt begroet,
                    (50) Met een verliefden kus ontmoet.

                    Maer ’t wort eens tijt om toe te treen,
                Daer u de blyde Minnegoden
                Tot die verborge weelde nooden,
                    Die twee verknocht en smelt tot een.*
                (55) De Huwlijksgod komt zelfs verschijnen
                    Met duizent Lachjes hant aen hant,
                    Gae blusch uw’ kuischen minnebrant,
                Zy openen de bedgordijnen,
                    En toont datg’ in de troukoets mee
                    (60) Zoo groot een helt zijt, als in zee.

                    Waerom vertoeft gy, lieve Bruit!
                Gy hebt, laet dat u niet versagen,
                Maer met DE LIEFDE een’ slag te wagen.
                    Nu ban de bloode schaemte eens uit.
                (65) De starren zijn al lang aen ’t zinken.
                    De Mey verwekt den morgenstont
                    Met roode rozen in den mont
                De flaeuwe maen vergeet te blinken.
                    Dus wachtenw’, ô bevalligh paer!
                    (70) Een zoon, of dochter binnen ’t jaar.


[p. 140]

TER BRUILOFTE

Van den zeer Eerwaerdigen, Hooggeleerden HEERE

JOANNES VOLLENHOVE,

Doctor der H. Theologye, en Dienaer des Godlijken
Woords in ’s Gravenhage,

En MEJUFFROUW
KATHARINA ROZEBOOM.

                WAt kan mijn zanglust toch bedwingen,
                Nu ik uw’ Hymen op zal zingen,
                    En teikenen op mijn papier
                    De myrten onder uw laurier,
                (5) O VOLLENHOVE! die gestegen
                    Ten top van Hollants Helikon,
                    Ons toevloeit als een zuivre bron,
                En langgewenschte zomerregen.
                    Al volgt mijn bruiloftdicht een toon,
                (10) Die met meer klank schijnt opgeheven.
                Als zich de min heeft voorgeschreven,
                    Wy zingen voor Apolloos zoon.

                Is ’t waer? en hoore ik nu de winden
                De hooge Vyverbergsche linden,
                    (15) Zoo lang door hun gewelt bestreên,
                    Veel zachter schudden dan voorheen?
                En is de storm, eens aen ’t bedaren.
                    Nu uitgeblazen buiten aêm?
                    ’T is op het hooren van dien naem,
                (20) Die reets de kanker van de jaren
                    Ontwassen, en alom vermaert,
                Zoo ver de Nederlandsche schepen
[p. 141]
                Al ’s aerdrijks schatten overslepen,
                    Door eigen waerde blijft bewaert.

                (25) Zouw ROZEBOOM, zoo eel van zeden,
                Zoo vol van kuische aenminnigheden,
                    En die, als zelf daer toe gewent,
                    Den rykdom van de wijsheit kent,
                Alleen dan blyven onbewogen?
                    (30) Neen. VOLLENHOVES trouwe min
                    Staet vast geprent in haren zin.
                Hy spiegelt zich in haer schoone oogen,
                    En zucht vast om haer trouverbont.
                Maer wat zouw hy toch niet bekomen?
                (35) De min heeft meê haer in genomen:
                    Die zegeltze met hart en mont.

                Ontspan dan eindlijk uw gedachten,
                Om nu de Liefde eens op te wachten,
                    O Helt! die zielen kneet, als wasch,
                    (40) En Kristus kerk legt in tieras,
                Als zich de pylers zelfs bewegen,
                    En ’s Gravenhaeg gewaegt in ’t ront
                    Van haer doorluchten Guldemont?
                Het zy hy vloeit van ’s hemels zegen,
                    (45) Of blixemt in een eedlen stryt
                Den afgront en zijn Razernyen,
                En staele harten kan doorsnyen:
                    Nu eischt de bruiloft meê haer tyt.

                Ik zie de goude livereyen
                (50) Der starren, vast gereet te scheyen
                    En rollende op de kimmen neêr,
                    Verduistert worden meer en meer,
                Als met een nevlig floers omtogen.
                    De haen slaet zijne wieken uit,
[p. 142]
                    (55) En kraeit: te bedde met uw Bruit.
                De flaeuwe maen ontglipt mijn oogen.
                    Op uwen arbeit volg nu ’t loon!
                Laet twee geslachten, waert te loven,
                De ROZEBOOMS en VOLLENHOVEN
                    (60) Vereenen in een’ jongen zoon.


TER BRUILOFTE

Van den Eerwaerdigen HEERE

KASPAR BRAND,

Dienaer des Goddelijken Woorts in de Kerke
der Remonstranten tot Warmont,

En MEJUFFROUW

SARA SWAERDEKROON.

            AL volge ik weer de Bruilofttoon,
            Om op dien ouden trant te zingen,
            ’k Heb nu mijn vaerzen niet te dwingen,
                Wy zingen voor Apollôs zoon,
            (5) Die, van een kuische vlamme ontstoken,
                Hoe lang zijn schoone Daphne deinst
                En hare wederminne ontveinst,
            Die koele strengheit heeft verbroken:
                Zy bied u nu haer zelven aen,
                (10) En kroont u hooft met Myrteblaên.

                Hoe wijd’ verspreiden die haer geur!
            Hoe heerlijk zullenz’ uw laurieren,
[p. 143]
            Met ongewoone prael versieren!
                Nu hebtge ’t alles nae uw keur,
            (15) Heer Bruidegom, die met verlangen
                Uw’ SARE, uw’ vriendlijke Echtgenoot
                Voortaen moogt streelen in uw’ schoot,
            En kussen ’t waes af van haer wangen.
                Vier vry den toom aen uwe min:
                (20) Deze is uw waere Zanggodin.

                Zy zal met haer Muzijk en stem,
            In ’t konstig heffen en het daelen
            Braveerende de Nachtegaelen,
                Uw’ zangen geven grooter klem.
            (25) Zy zal met stralen van haer oogen
                Uw geest, hoe hoog, en vlug die zweeft,
                En boven ’s aerdrijks dampen streeft,
            Noch verder maeken opgetogen.
                Dan springt van Baerle op uw geluit
                (30) Van zelve wel ter grafsteê uit.

                En gy, ô Bruit! hoe wel te vreên
            Zultg’ uw Gemael zien redeneeren,
            Wanneer hy maeit den oegst des Heeren,
                En weet der zielen rots te kneên,
            (35) Of komt de boettrompetten steken,
                Of giet de balsem in de wond’,
                Als elk blijft hangen aen zijn mont,
            En schijnt hem niet te hooren spreken,
                Maer door ’s Mans leere en ernst verzet,
                (40) Vol vier te dondren met Gods wet.

                Dan is zijn ziel niet langer hier,
            Maer als op wieken voortgevlogen,
            Doorwandelt ’s hemels blaeuwe boogen.
                Dan spreekt hy niet dan Pinxtervier.
[p. 144]
            (45) En, trouwe Stierman, in de baeren
                Van ’s weerelts zee, bewaert hy ’t schip
                Hem toevertrout voor zant en klip,
            En peilt voorzichtig de gevaeren,
                En hoe het onweer brult en roert.
                (50) Hy kent het anker, dat hy voert.

                Waer sleept my uw geluk niet heen
            Gezegent Paer, zoo ongemeten!
            Ik heb my zelven schier vergeten;
                Maer d’Echtkoets, die uwe zwaricheên
            (55) En minnesmarten zal verzachten,
                Met zulk een lieffelijk gewoel,
                Dat niemant kent als door ’t gevoel,
            Is reets vermoeit van uw te wachten.
                De nacht ziet d’Oosterkimmen aen,
                (60) En nodigt u nae bedd’ te gaen.

                Wy wachten uit deez’ vrolijke Echt
            Gewenschte Spruiten, die vertoonen
            De BRANDEN en de ZWAERDEKROONEN,
                In wijsheit kloek, in doen oprecht,
            (65) Beroemde Mannen, die de naemen
                En deugden van hun braef geslacht,
                Alom als Fenixen geacht
            En Letterhelden, noit beschaemen;
                Maer laeten door geleerde stof
                (70) Alle eeuwen achter haren lof.


[p. 145]

TER BRUILOFTE

Van den HEER

FLORIS VLAMINGH,

RECHTSGELEERDE,

En JUFFROUW

KRISTINA van BEEK.

ZOuw dan de liefde mooglijk ’t veld
Verloopen, en den standert strijken
    Voor ’t ongestuimig krijgs gewelt?
Die bouwmeestres* van alle rijken,
    (5) Die zelfs verplicht tot haer gezach
    Den op en ondergaenden dagh,
En wie haer zoekt op ’t hart te treden,
    En by zich zelfs ondankbaer wrokt,
    Wat onweer al den aerdkloot schokt,
(10) Haer Majesteit ziet aengebeden.

    Zouw dan Bellone met haer zwaert
De pijlen van de liefde keeren?
    Neen, die blijft even onvervaert.
Noch laet zich in ’t gezicht braveeren.
    (15) Schoon d’oorlogszeissen onvermoeit,
    Eer naeuwlijks d’oegst van ’t menschdom groeit,
Vast arbeit om die af te maeien;
    Noch houd die koningin het velt,
    Met moet afkeerende al ’t gewelt,
(20) Hoe d’oorlogsonweerhaenen kraeien.
[p. 146]
    Vrouw Themis biet haer mee de hant,
Schoonze afgeslooft is in krakkeelen,
    En daer het vier van tweedracht brant
Den besten rijkdom pleeg te deelen:
    (25) Nu hare voesterling, die fier
    En onbezweken haer bannier
Gevolgt heeft en de zee der Rechten
    Doorvaren, als een kloek piloot,
    Het rijk der liefde meê vergroot,
(30) En onder hare vlag zal vechten.

    Maer in een aengenamen strijt,
Daer zelfs ’t verlies zijn winst doet groeien,
    En hem in deez’ gewenschten tijt
Een BEEK van wellust toe zal vloejen.
    (35) Gy Bruidegom, die nu met lust
    KRISTINAES frissche wangen kust,
Noch grooter vreugd verzelt uw paren:
    Noch wachtge op aengenamer loon,
    Meng vry voortaen uw lauwerkroon,
(40) Met d’eedle geur der myrteblaêren.

    Nu denktge op ’t pleiten noch ’t gewoel
Der Rolle, maer op vriendlijk kussen;
    Al toont de Bruid zich zelfs zoo koel,
Noch zal zy uwe vlammen blusschen.
    (45) Waer toeftge VLAMING, ’t uur genaekt
    Daer gy zoo lang hebt nae gehaekt.
Men opent reets de trougordijnen.
    Zoo wachtenwe uit deeze echt een zoon
    Die ’s Moeders geestigheit vertoon,
(50) En ’s Vaders wijsheit uit laet schijnen.


[p. 147]

TER BRUILOFTE

Van den HEERE
EGBERT EDENS,

En JONKVROUW
ELISABET DE FLINES.

        DE Min, die aerde en zee braveert,
        En, alle heerschappy ontwassen,
            Alleen als koning triomfeert
        Aen beyde ’s hemels sneeuwende assen,
            (5) Vont Edens borst noch onverzet,
        Daer zich de Maes met volle stromen
            Te spoeden schijnt om haest te bedd’
        By vader Oceaen te komen,
            En voortgerolt op zijn karos
        (10) De Rotte groet in ’t heenestreven;*
            Wie, zegt hy, breekt mijn banden los
        En weigert nae mijn wet te leven?
            Die niet dan weelde in zich besluit
        En medelijden en verlangen,
            (15) Al ’t aerdsch te strijken tot een buit
        In ’t kussen van twee roozewangen,
            Te mengen ziele en ziele ineen,
        En, boven ’t sterflot opgetogen,
            Geen licht te kennen hier beneen
        (20) Als zonnen van twee blakende oogen.
            Het woort was naeulijks uit zijn mont,
        Of EDENS voelt zijn ingewanden
            Van een verliefde schicht gewont,*
        En hem verstrikt in minnebanden.
[p. 148]
            (25) Hy word gedreven naer het Y:
        Als of de Maes langs al zijn boorden
            En steden, daer hy bruischt voorby,
        Geen maeghden had, die hem bekoorden.
            Hy viert zijn zinnen vast den toom,
        (30) Maer blijft op ’t zelve voorwerp hangen,
            En leeft, gelijk als in een’ droom,
        Geduurig vry, en weer gevangen;
            En in het magtig Amsterdam,
        Hoe volkrijk ’t ook* zich mag vertoonen,
            (35) Schijnt hem, het tonder van zijn vlam,
        ELIZABET, alleen te woonen:
            Die spoort hy nae, en in de keur
        Van zoo veel duizent maegdereyen,
            Wenscht hy alleen dat hem gebeur’
        (40) Haer op de troukoets te geleijen.
            Gelijk een jager, die in ’t wout
        Een drommel harten komt verrassen,
            Een’ daedlijk in zijn oogen hout,
        En daer geduurig op blijft passen;
            (45) Dat volgt hy met zijn jachtgespan
        En aengeschonden hazewinden,
            En scheit ’er niet, als winnaer, van.
        Zoo kon de BRUIGOM niemant vinden
            Als zijn’ de FLINES, die in ’t end
        (50) Verwonnnen van de liefde en smeken,
            De min met wedermin erkent.
        Nu is al zijne zorg geweken.
            Het Bruiloftledekant verwacht,
        Terwijl de moede starren daelen,
            (55) Uw min te troosten met een nacht,
        Waer by geen schoonste dagh kan haelen.
            Smelt EDENS stam nu, wel te vreen,
            En van de FLINES onder een.


[p. 149]

TER BRUILOFTE

Van den Edelen HEER

ANTONI GODIN,

En d’Eedele JONKVROUW

ELIZABET MARTENS.

’t GEluk lacht eindelijk u toe,
    O Bruigom, die nae veel verdrieten,
In trouwe liefde nimmer moe,
    Nu zult uw’ schoone Bruid genieten;
(5) Die, hoe gestreng en fier voorheen,
    Ten laetsten wiert tot Min bewoogen,
En luistrende naer uw’ gebeên:
    Haer hart doet spreken door haer oogen;
Die gunstig toonen haer besluit,
    (10) Schoon ’t Jaewoort op haer lippen stuit.

Vergeef die zwakheit aen een maegt,
    Die in geen zaken onbedreven,
Als hoemen liefde aen mannen draegt,
    Haer hart schroomt met haer hant te geven
(15) Te scheiden van haer huisgezin,
    Haer broeders en getrouwe magen,
Om aen een Bruidegom haer min
    En al haer gunsten op te dragen.*
Men scheit geen takken van een tak,
    (20) Als met een slag en ongemak.

Doch vrees niet, kuische ELIZABET,
    Gy hebt het al in een bekomen.
Maer vind gy u voor eerst verzet,
[p. 150]
    En doet de maegdeschaemte u schroomen,
(25) Geen noot; uw’ Bruigoms deugt en trouw
    Waer door hy konde aen u behagen,
Zal voort u deze tedre rouw
    Met volle vreugt van ’t harte vagen:
Daer g’u van geene zaek beklaegt,
    (30) Als dat gy ’t niet hebt eer gewaegt.

De Rijn, die met zijn zilvren vloet
    Weer vry door Uitrecht heen komt stromen
En van ter zyde uw’ wooning groet
    In schaduw’ van de lindebomen,
(35) Ziet vrolijk hoe gy wort gezocht
    Zoo verre van de Zeeusche baren,
En MARTENS aen GODIN verknocht;
    Twe brave stammen, die nu paren,
Door Edelheit en Deugt vermaert,
    (40) En wederzijts elkander waert.

’t Gaet wel: het vrolijk uur genaekt;
    Waer in de Bruigom met verlangen
De vlam zal blusschen, die hem blaekt,
    Of telkens nieuwe gloet ontfangen,
(45) En weder blusschen onvermoeit.
    Wat weelden zijn hem niet beschooren!
Hem dunkt vast, dat die tijt niet spoeit,
    En noit die stont zal zijn gebooren,
Waer in hy al zijn zorg en leet
    (50) Met een verliefden kus vergeet.

Maer zijt gerust, die tijt komt aen,
    En nadert vast met snelle schreden,
Men ziet reets hoe de flauwe Maen
    Komt van het aspunt afgegleden.
(55) De middernacht rolt steiler neer,
[p. 151]
    En stort voor over op de kimmen.
De Starrren nemen vast haer keer,
    Voor ’t Morgenlicht dat op zal klimmen.
Dies spoeit na bed, gelukkig Paer,
    (60) En wiegt een Zoontje binnen ’t Jaer.


TER BRUILOFTE

Van den HEER

HENRIK   THOLINX,

RECHTSGELEERDE,

En JUFFER

MARIA KRUIS.

ALs al het lant van blijdschap waegt,
De Vrede op haren troon verheven
    Geen staet van vyant ziet belaegt,
En Mars ter werrelt uitgedreven;
    (5) Daer ’t al aen volle weelde en vreugt
Den ruimen teugel schijnt te vieren,
    Is ’t heel gemeen, in frissche jeugt
De triomfeerende bannieren
    Der Min te volgen, en zijn trouw
    (10) Op t’offren aen een schoone vrouw.

    Maer midden in den oorlogsbrant,
Verwoet te lande en zee ontsteken,
    Daer ’t Fransche heir den standaert plant
Om Hollant teffens in te breken,
    (15) En af te weiden, als een stroom
Gezwollen uit zijn kil en boorden,
    Te luisteren naer den minnetoom,
En ’t hart te voegen by de woorden,
    Is in zoo zwaer een wederspoet
    (20) Het teken van een fier gemoed.

[p. 152]
    Noch toont de Bruigom grooter hart;
En boven d’algemeene plagen,
    In d’Ilias van ’t Recht verwart,
Een last alleen te zwaer om dragen,
    (25) Vaert rustig voort; en; als bereit
Om allen ramp voorby te streven
    Met prijslijke edelmoedigheit,
Belooft zich een geruster leven,
    En zegen in zijn loflijk huis,
    (30) Indien het God voorziet met KRUIS.

    ’t Is u gelukt; uw schoone Bruit
O THOLINX, kreeg eens mededoogen:
    Haer lippen smoorden wel ’t geluit,
Maer, ’k minne u, sprakze met haer oogen,
    (35) Verhael nu op dien lieven mont
De minnesmart van u geleden,
    En kust uw quynend hart gezont.
De voornacht is al weggegleden.
    Uw Grootvaêr, d’eer van Amsterdam,*
    (40) Verwacht de wasdom van zijn stam.


TER BRUILOFTE

Van den HEERE

NIKOLAES BEVELOT,

En MEJOFFER

JOSINA HOLWERVEN,

Lux aurea venit.

DE krijgsmuzijk der velttrompet,
Noch donderende zeekortouwen,
[p. 153]
    Op ’s vyands heirspits aengezet,
Daer duizent vloten Thetys bouwen
    (5) In eenen Oceaen van gloet,
Zou nu mijn Bruiloftzang verdoven,
Die klonk met grooter luister boven,
    Nu BEVELOT zijn leet verzoet,
En zijn JOZINA met verlangen,
(10) Ziet schaemroot van zijn lippen hangen.

    Natuur, bezorgt voor Amsterdam,
Dat zijne welvaert vest door telen,
    En maegschappy van stam aen stam;
En lokt, om rijker winst te deelen,
    (15) De kooplie, als een biezwarm, aen
Uit alle lant- en zeegewesten,
Tot vulling van haer ruime vesten,
    Zach HOLWERF vast de min versmaên,
En, niet meer denkende aen het trouwen,
(20) D’eenzame weduwkamer houwen.

    Hoe, sprakze, zal zoo schoon een bloem,
Wel waerdig van een God te plukken,
    Verslensen zonder naem en roem?
Zal zy des minnaers ziel verrukken,
    (25) En zelve, doof voor Venus wet,
Na minneklacht noch zuchten horen?
En zal haer niemant weer bekoren
    Om op het riekent Bruiloftbed,
In haere blanke en poezele armen
(30) Een lieven Bruigom te verwarmen?

    Mits sloeg zy ’t oog na d’Amstelgront,
Daer BEVELOT, om hoog getogen,
    Uit Reinst, dien grooten Katoos mond
Vast dronk met onverzade tóógen
[p. 154]
    (35) De weereltwijsheit, en een schat
Van staetoraklen, goude spreuken,
Door dolle haet noch tijt te kreuken,
    Ten steun van Gijsbrechts waeterstat,
En stort hem, eer hy ’t kan geloven,
(40) Een kuische minzucht in van boven.

    Hoe dikmael zach hem toen een stoet
Van blanke zuiderzeemeerminnen,
    Staroogen in ontvonkten moet,
Van verre naer zijn Heroos tinnen,
    (45) En ’t Harderwijksche Sestos toe.
Gelijk Leander door de baeren
Quam op zijn armen aengevaeren,
    In liefdeplichten nimmer moe,
En volgde, in al zijn leet en pogen,
(50) De Noortstar van twee blinkende oogen.

    Hoe dikmaels wiert zijn min beloert
Van Veluwnimfen en Najaden,
    Als hy, door yver aengevoert,
Zich op een velttapijt van blaeden
    (55) Neerstrekte in ’t lommerrijke wout,
En wekte, op alle vlakte en daelen,
Den wedergalm der nachtegaelen,
    Die zijn gedachten onderhout,
En Tereus, noch gewoon t’ontvluchten,
(60) Medogende antwoort op zijn zuchten.

Maer nu is hy zijn zorgen quijt.
Geen stroomgod zal hem meer, verbolgen
    Uit vruchtelooze minnenijt,
Van ’t Amstellansche Abydos volgen.
    (65) Tree toe dan Bruigom, kus dien mont,
En kus die malsche rozelippen,
[p. 155]
Die eindlik ’t jawoort lieten slippen,
    En maekten uwe ziel gezont.
Jupijn heeft zelfs noit meer verkregen,
(70) Schoon hy in gout quam neêrgezegen.

    ’t Gaet wel: ’t gestarnt valt steiler neêr
De midnacht ronkt op stille naeven,
    En stort op ’t aspunt van den Beer:
Die wenst* vergeefsch zijn dorst te laeven,
    (75) Eer Febus rijst met gout gehult.
Ga voort. men opent d’ echtgordijnen,
De haeven van uw minnepijnen.*
    Zoo zie ik haest mijn wensch vervult,
En u een jonge zoon gewonnen,
(80) Voor ’t rollen van driehondert zonnen.


MAYKRANS

Ter BRUILOFTE VAN

TOMAS TEILER,

EN
FRANSINA DE WAALE.

DE Maizon lonkte met veel lieffelijker straelen
De roode kimmen toe: geboomte, berg en daelen
Verquikten, al het velt door ’t konstige penseel
Van vrou Natuur bemaelt, gelijk een tafereel,
(5) En tot een bloemtapijt door hare hant geweven,
Scheen een violendaeu ten lippen uit te geven.
De droeve nachtegael vergat nu eens haer klagt,
En vloekte Tereus niet om zijne zusterkracht:
Zy zong een zoeter toon, dan alsze, dol van tooren,
(10) Den echtschoffeerder daegt, en noopt de wraek met spooren.
[p. 156]
    Toen Jonkvrouw May, het hooft gehuldigt met een kroon
Van geele boterbloem, narsis en hofadoon,
Dus Citheree begroete, op haren lentewagen:
Idalische Godin, die, met uw welbehagen,
(15) Ons d’eer vergunde, om in uw dienst te zijn gewijt,
Gy ziet hoe trou ik my in uw geboden quijt;
Hoe ’t alles met den knoop der Liefde zich laet binden,
Nu wy gekoestert van de warme westewinden,
En met een schooner glans, geheldert van de zon,
(20) Al’t aardrijk openen, en eene volle bron
Van min haer aderen en takken uit zien spreien.
Nu is geen doffer van zijn ringelduif te scheien.
De zonne zelf, van min tot in het hart gewont,
Omhelst de borst der aerde, en streelt haer frisschen mont,
(25) Zy ziet den Bruigom aen, die heerlijk uitgestreeken
Met hemelsch diamant, haer’ boezem wenscht t’ ontsteken
Met wederliefde, en och, wie zou de min weêrstaen!
Zy voelt den zelven brant, zijn vlamme steekt ’er aen.
De gansche werrelt strekt de minnevonk voor tonder.
(30) Uw magt wint velt, en brengt de huwlixhaeters onder.
De duinbeek vrijt den beemt en bleekwarande uit zucht
En kuissche minnetocht, het water en de lucht
Versterken uw gebiet: maer ’t menschdom, boven allen,
Komt u eerbiediger als oit te voet gevallen.
    (35) De lentemaent, die met mijn’ naem op’t voorhooft praelt,
En zoo genadig wort van uwe gunst bestraelt,
Verrijkt uw hoog altaer, versiert met myrtfestonnen
En d’eedle roos, geplukt aen Ciprus waterbronnen,
Door eenen rijken oogst van zielen, die geraekt
(40) Van uwen minnepijl, vast quijnen; yder blaekt;
Maer TEILER, krachtiger getroffen met de schichten
Van uwen minnezoon, door lenden en gewrichten,
Heeft nu geen noort star, als de hoope van zijn min,
En ’t schoon gezicht van zijn beminde vyandin,
[p. 157]
(45) En levende op genaê der schoone, die haer ooren
Voor zijn gebeden stopt, en van geen min wil hooren,
Ziet niemant williger zich geven onder ’t juk,
Maer duizent boven hem verheven in geluk.
Hy slijt al treurende zijn ongeslapen nachten,
(50) En smeekt de minnegoôn met vruchtelooze klagten.
Wy hooren dikmaels, hoe de boschgalm, zelve moê,
Hem kaetste al staemlende zijn eigen zuchten toe.
Waer vint de minnaer eens verligting in zijn smarte?
Zoo ik, meêdogende, niet neem zijn rou ter harte,
(55) En u ô koningin! beweege; om met uw magt,
Waer voor het al bezwijkt, die niemant heeft veracht
Als tot zijn eigen straf, de koele te beweegen,
Vervreemt van Liefde, en nu tot eenzaemheit genegen,
Op datze met haer gunst bekroone zijne trou.
    (60) Nu, noemze my; wie is die schoone en wreede vrou,
Die niet wort omgezet door traenen noch gebeden?
Dus vraegt de Minvoogdes: z’is u gelijk van leden,
Een zelve deftigheit blinkt uit in haer gelaet,
Godin, hervat de May: de lasterende haet
(65) Is stom voor hare deugt, en wil zy iets verwijten,
T is min, als Momus u te schamper toe dorst bijten,
Om ’t kraken van de muil, op Thetys hemelfeest.
Haer schoonte en wijsheit schoeit op een verheven leest.
Het spoor der reden is de richtsnoer van haer leven.
(70) Een onbekrompen hant, een rustigheit in ’t geven,
Ver van verquisting en berisplijke overdaet,
Hout hare miltheit in de gulde middelmaet.
Gelijk hy mee, voor wienwe uw godheit komen smeken,
Vervreemt van eigenbaet, den wortel der gebreken,
(75) Dat roofgedrocht vervloekt, haer giftige adem vliet,
En door ’t blanketzel haer mismaekte troni ziet.
    Vrou Venus kende voort de Bruit uit deze reden.
Hoe, zal FRANSINA, die my korts heeft aengebeden,
[p. 158]
Voor mijne huwlijxwet gebogen, nu voortaen
(80) Onze oppermogentheit en scepter tegenstaen!
Riep d’Acidalische Vorstin, wy zullen ’t weren,
Wy weten met een wenk die luimen om te keeren.
Natuur lei zoo veel geest en schoonheit niet dus milt
Aen haer te koste, om die onnut te zien gespilt.
    (85) Dit sprakze naulix, of de Bruit in ’t hart bewoogen,
Begroet den Bruidegom met vriendelijker oogen.
De wolk van strengheit smelt en glipt uit haer gezicht,
Zoo heeft mijn zangnimf stof om in een bruiloftsdicht*
Te loven uwe keur, uw vreugde in top te haelen,
(90) O Bruidegom! die vast de flauwe zonnestraelen,
Met vreugt ter westkimme af ziet struikelen in zee.
De vrolijke Avontstar verheft zijn hooft alree,
En schijnt tot uwen dienst de briesschende genetten
Den toom te vieren, en zijn loop meer voort te zetten,
(95) Zy rooken onder hun gareelen, ’t montstuk, wit
En drijvende van schuim, toont hoeze zijn verhit.
    Nu wort het tijt de vrucht van uwe min te plukken.
’t Gestarnte zelve ziet vernoegt uw wensch gelukken.
De schoone Cypris heeft het bruiloftsbed bereit
(100) Met hare hant, en met haer rozengaert bespreit,
En geur van kassie en kaneel, aen Ganges stroomen,
Den Fenix van zijn hoog kaneelaltaer ontnomen.
De minnegoden staen gereet, om hant aen hant
De Bruit te leiden naer de huwlijxledekant.
(105) Nu Bruigom, nu is ’t tijt, de roozen van haer wangen
Te kussen, klevende om den blanken hals te hangen,
Twee zielen ondereen te mengen tot een kroost.
Hoe ist? bedrieg ik my FRANSINA, dunktme bloost,
Van eedle schaemte, en schijnt te spreken, ’k wil uw pijnen
(110) Mijn TAILER, zalven, kom, maer achter d’echtgordijnen.
    Gaet heen gelukkig paer, en eer noch eens de May
De vruchtbre velden kleet met hare bloemlivrey,
[p. 159]
Eer ’t Twelingteeken weêr u vriendlijk leert omhelzen,
Het Haerelemmerbosch de takken van zijn elzen
(115) Met weelig mayloof kroont, en ’t Spaeren aen zijn’ kant
En zilvren waterstroom den breeden mayboom plant,
Zie ik een’ jongen zoon uw zorgen rijk betaelen,
En mengen in een stam de TEILERS, en de WAELEN.


TER BRUILOFTE

VAN

JAN KOPYN,

EN

MAGDALENA VRIEZENBURG.

        Gnatam egretio Genero, dignisque Hymenaeis
Dat Pater.

        DE Min won eindelijk het velt,
        En moedig in het triomfeeren,
            Kon met een aengenaem gewelt
        Twee zielen door haer magt verheeren,
            (5) Die ’t al, wat woelt beneen de Maen,
            Ziet onder haere wetten staen.

            En hebt gy mee, gelukkig paer,
        Voor Venus scepter ’t hooft geboogen?
            Geen noot: elk wort haer magt gewaer,
        (10) En kent haer goddelijk vermogen:
            Die neerlaeg strekt u tot geen schae,
            Maer overstroomt u met genae.

            Hy wint, die hier den strijt verliest.
        En heeft een hert ten buit verkregen,
[p. 160]
            (15) Dat hem voor zijn verwinnaer kiest,
        En blijft hem even zeer genegen;
            Schoon ’t wederwaerdig lot, verwoet,
            Hem plondert van zijn have en goet.

            Al steekt een storm de vinnen op,
        (20) En stort, gebroken uit de kimmen,
            Van booven loeiende uit den top,
        Al ziet hy ’t bijster onweer klimmen,
            En schuuren over velt en zee,
            Het steurt zijn ziel niet in haer vree.

            (25) Dat welgenoegt gemoet kent niet
        Het geen zijn stilte kan verstooren,
            Het acht alle onheil en verdriet
        Ver buiten zich; zijne uitverkooren,
            Zijn tweede ziel versmelt den rou,
            (30) Door hare deugdelijke trou.

            Nu Bruidegom gy hebt alree
        De voorsmaek van dat zoet genooten,
            Gy ziet uw fiere Bruid gedwee,
        En meenigmaal voor ’t hooft gestooten,
            (35) En streng uw trouwe liefde ontzeit,
            Bedankt nu haer genegentheit.

            De Zeeusche stroomen heugen meer,
        Als gy, van uw verliefde klagten,
            Zy galmden op uw zuchten weer,
        (40) En susten ’t onweer der gedachten,
            Daer gy, verrukt met ziel en zin,
            Vast quynde aen eene koorts der min.

            Wat raet? gy drijft al verder voort,
        Een oosterkoelte voert u heene,
[p. 161]
            (45) Daer niets nu meer uw hert bekoort.
        Gy roept vergeefs uw MAGDALEENE;
            Zy hoort niet meer, en wat gy wacht,
            Z’is doof voor uwe minneklacht.

            Men zegt, dat Venus, hier geteelt
        (50) In ’t midden van de zoute baeren,
            ’T geweer, waer mee zy herten streelt,
        Gebruikte, om in de bloem der jaeren
            De Bruid, op ’s Bruidegoms gebed,
            Te buigen voor de minnewet.

            (55) Zy hoort u nu meedogende aen,
        En wil uw lusten niet bepaelen.
            Tree toe dan Bruigom, want de Maen
        Begint allenxkens neer te daelen,
            En steiler rollende uit den trans,
            (60) Vast in te krimpen haeren glans.

            De naenacht rukt de starren neer.
        Een rei van kuische Bruiloftgoden,
            Gewaepent met het mingeweer,
        Schijnt u op ’t Huwlijksbed te nooden.
            (65) Zoo toon’, voor ’t jaer, een jonge spruit,
            De vrucht van ’t huwelijks besluit.*


ZANG

Courante la bare.

DE liefde, ’t albezielend zout,
Bewaert het al, wat woelt en leeft op aerde,
In zijn gewenschten stant en waerde,
    Zy is het die geslachten onderhout,
[p. 162]
    (5) En opgewassen tegen druk,
    Ontworstelt eindelijk alle ongeluk;
Zy staet, gelijk een rots in wilde baeren,
        Die ’t zeenat keert.
    En zoo veel jaeren
        (10) D’Oceaen braveert.

    D’ Amerikaensche paerelschat,
De kostlijke oegst der kruidige Molukken,
En watz’ in Paradijzen plukken,
    Die ’t Indisch meir met zijnen arm omvat,
    (15) De flonkerende diamant,
    En ’t rijk gesteent gegaert aen Ganges strant,
Is by de trou noch liefde te gelijken;
        Die kan alleen,
    ’T gemoet verrijken
        (20) Met haer kostlijkhêen.

    Deez’ onvervalschte min verbint,
Getrouwe twee, ook uw stantvaste zielen,
Die moete tijt noch ramp vernielen,
    Maer maeken dat zy ’t alles overwint.
    (25) Dan zal geen honig van Hijmet
    Verdooven ’t zoet van uw gezeegend bed.
Dan zal geen schat by uwen rijkdom haelen;
        En geene tijt
    Uw vreugd bepaelen,
        (30) Voor uw leven slijt.


[p. 163]

DE HAVEN.

VOOR

JAKOB VAN MOLLEM,

EN

MARIA ZYDERVELT.

Jam vos portus habet.

        TErwijl Bellone d’oorlogszwaerden,
            Verdronken in een zee van bloet,
            Ziet neêrgetreden met den voet,
        En haer zeeschennende standaerden
            (5) Vernielt, zoo ver we om west en oost
            De dolle golven zijn getroost:
        Terwijl de vredezon haer glanssen
            Laet flikren door des oorlogsnacht,
            Houd Citherée de minnewacht;
        (10) En loert uit Amathuntes transsen,
            Om harten onder haer bannier
            Te smelten in het minnevier.
        Zy ziet aen ’t wijdvermaerde Sparen,
            Dat moedig op zijn waterbijl,
            (15) De havenketens aen den Nijl
        In stukken bruiste door de baren,
            Van MOLLEM dwalen zonder min,
            En vliegt hem met haer toortsen in.
        Een heimelijke gloet aen ’t blaken
            (20) Kruipt dieper in zijn ingewant,
            En zet den Minnaer in een brant,
        Die op zijn Egaes roozekaken
            Alleen geblust wort zonder smet
[p. 164]
            In ’t weelderige* bruiloftsbed.
        (25) Nu komen zijn gewaekte nachten
            En afgestreden minnepijn
            Hem weder voor in andren schijn
        En triomferende gedachten,
            Daer hy met eenen kus het leet
            (30) Van zijn geschokte zorg vergeet.
        Zoo zachme Andromeda* voorhenen,
            Door Perseus onversaegde hant
            Verlost van het moordadig strant,
        In ’t midden van haer vreugden weenen,
            (35) Als ofze noch op Nereus gront,
            Ten doel der zeegedrochten stont:
        Maer flux in minneweelde dronken
            Den helt, haer toevlugt in der noot,
            Vrymoedig streelen in haer schoot,
        (40) En stoven met verliefde lonken.
            Geniet nu meê by uw MARY
            Des huwlix waerdste lekkerny.
        Gelukkig paer, verliefde harten,
            Gy smyt dan vrolik ’t anker neer!
            (45) En vreest geen bui noch winterweer,
        Als die, ten einde van uw smarten,
            De zeegevaren doorgezeilt,
            Nu eerst de Haven hebt gepeilt.
        Doch wy, die van verwoede orkaenen
            (50) Geslingert op de minnezee,
            Geen veilig strant noch zien of reê,
        Onzeker waer wy onze vaenen
            Eens nederstrijken, en wat kust
            Een toevlucht strekke nae ons lust:
        (55) Benijden geenzins uw vermaken,
            Maer wenschen nae dien zelfden trant
            Te zijn gedreven op het strant
[p. 165]
        En van een kuische vlam te blaken.
            Zoo waerlijk bloei uw huwlixstaet
            (60) Te schooner, in ’t gezicht der haet.
        Zoo moetmenze al bedrogen vinden,
            En hun zien kloppen op de mont,
            Die aen verschillen zonder gront,
        De Huwlixeendracht willen binden,
            (65) Als of een nevelwolk de zon
            Der heilige echt, bezwalken kon.
        Gelijk het onderscheit van stemmen,
            Waer op de zangkonst rolt en speelt,
            Geen strijd in lekkere ooren teelt
        (70) Die op dien klank in weelde zwemmen,
            En ’t hoog het niet van ’t laeger wint
            Indien de kunst de toonen bint.
        Zoo hecht de min hun aen elkander
            Die, ongeschokt in schijnverschil,
            (75) Nu zaemgesmolten tot een wil
        In schaduw volgen van haer stander,
            En oorelogen met meer lof
            Als helden in ’t Olympisch stof,
        En Krijgsliê die het leven wagen
            (80) Gesolt door waternoot en vier
            Om eens met kransen van laurier,
        Ten starrenhemel ingedragen,
            Te zweven met een ydle naem
            Op wieken van d’ondankbre faem
        (85) Maer ’t morgenlicht allenx aen ’t klimmen
            Op zijn verheven dagkaros,
            Breekt met haer toorts de wolken los,
        Die stuiven onder ’s aerdrijks kimmen,
            En al ’t gestarnte in een verbont
            (90) Rolt steil voorover nae den gront.
        Gae heen uw uur is reets gekomen,
[p. 166]
            Vrouw Venus wacht het vrolijk Paer.
            Gae geeft op ’t heilig minaltaer*
        Uw liefde d’onbekrompe toomen,
            Die binnen ’t jaer een Spruitje geev’
            Waer in zijn Grootvaers wezen leev’.


TER BRUILOFTE

VAN

VINSENT PETERSZ.

EN

ELIZABET VAN VEEN.

        HY blijft in zijne keur vernoegt,
        Die, als hy in den echt wil treden;
            Voorzichtiglijk zijn zinnen voegt,
        En luistert na ’t gebod der reeden,
            (5) Zich schikkende na haeren raed,
            Niet na den dwang van eigenbaet.

            Een onbesprooken huwlijxband
        Vereischt een eenigheid van harten,
            Daer waere min de kroon in spant,
        (10) Die ramp en oorlog uit durft tarten.
            Zo dit geschied, is ’t huwelijk
            Meer t’achten als een koningrijk.

            Maer als een losse en wulpsche min
        Een leedig hert heeft ingenomen,
            (15) Doet zy de minnaer in ’t begin
        Niet als van vreugde en zoetheid droomen:
            En glipt de Troudag maer voorby,
            ’t Wort gal in plaets van lekkerny.

[p. 167]
            Alleen de reeden kan den weg,
        (20) Waer langsmen na dit eind moet streeven,
            Na een bezaedigt overleg,
        Stantvastigen te kennen geeven,
            En wijzen elk den dwaelweg aen,
            Die wijslijk dient voorby gegaen.

            (25) VINSENT, gy zijt dit heilig spoor,
        Der reeden moedig ingeslaegen,
            Toen gy voordachtiglijk, het oor
        Niet leenende aen de valsche laegen,
            En strikken voor elks hart gespreid,
            (30) Te raed ging met voorzigtigheid.

            Zy ried u, en gy deed haer zin,
        Uw hart op zulk een plaets te zetten,
            Daer ’t u verstrekte tot gewin,
        Te buigen voor de minnewetten
            (35) Van eene Maegd, wiens kloek verstand
            De koudste harten zet in brand.

            Gelukkig is hy die een Vrouw;
        Die melk der Wijsheid heeft gezoogen,
            Verkrijgt door onverbreekbre trouw,
        (40) En niet alleen uit twee schoone oogen
            Het voedsel zijner liefde zuigt,
            Schoon al de weereld daer voor buigt.

            En gy, van VEEN bedank het lot,
        Dat u een man heeft toebeschooren,
            (45) Die liever wil na ’t wijs gebod
        Der reên, als dwaeze liefde hooren;
            Hy heeft door deeze keur getoont,
            Dat deugd en kennis by hem woont.

[p. 168]
            En zonder dat, hy had uw hart
        (50) Noit tot zijn weedermin bewoogen,
            Maer in het midden van zijn smart
        Zich deerlijk in zijn hoop bedroogen,
            Indien ’t begrijp van zijnen geest
            Geen voorspraek had voor hem geweest.

            (55) Gezeegend Paer, men kan het zoet,
        Dat gy in ’t huwlijk hebt te wachten,
            Door zulk een eenheid van gemoed,
        Zich niet verbeelden met gedachten.
            Een ieder tracht na d’echtestaet,
            (60) Maer weinige die ’t zo beslaet.

            ’t Geluktme uw eersten Bruiloftsdag
        Met mijne wenschen in te wyen,
            Die, zo mijn voorbee iets vermag,
        Niet zullen als tot heil gedyen,
            (65) Van ’t jonge Paer, dat heeden is
            Getreên in d’echtgeheimenis.

            Maer ziet, de stille middernacht
        Op Vleermuisvleuglen aengedragen,
            Rolt steil voorover, en verwacht
        (70) De Zonne op haren morgenwagen;
            Zy noodt u om den kuisschen brant
            Te blusschen op de ledekant.

            Ga Bruidegom, geniet het zoet
        Der zuivre trou en uw verlangen,
            (75) De Bruid vint nu uw wenschen goet,
        Ga zuig het rozebloet der wangen.
            Zoo geeve u God een jonge spruit
            Eer ’t Maenlicht vijf paer ronden sluit.


[p. 169]

TER BRUILOFTE

VAN

DANIEL DE NEUFVILLE,

EN

AELTJE BRUIN.

ZANG, Courante la bare.

Imperio jam nunc assuesce jugali.

’t GEluk is grooter na verdriet,
De zonne spreit, naer ongestuime buiën,
Een heerelijker glans in ’t zuiën,
En verft de lucht met purper in ’t verschiet.
(5) Zoo wort, na hopeloos gedult,
Des minnaers hert met grooter vreucht vervult,
Wanneer zijn lief, bewoogen onder ’t vrijen,
Nu onbevreest, het jae laet glijen,
    En zijn leet geneest.
(10) Dan zijn de muskadellen wrang
By roozen, die in ’t zoetste van haer bloeien
Op malsche maegdelippen gloeien,
Vermengelt met de leli op de wang.
Geen gout, met zweet en zorg behaelt,
(15) Noch honig die op Hyblaes toppen daelt,
Is met het zoet der liefde ’t evenaren,
Die, onverzeert, door zoo veel jaeren,
    Aerde en zee regeert.
Onsterflike huwlixmin,
(20) Die, onbeweegt in ’s werrelts onweervlagen,*
Gelijk een Ceder, meer kont dragen!
Hoe strengelt gy twee zielen in een zin!
De ramp besnoeit haer liefde niet,
[p. 170]
Zy steekt haer hooft intop wat haer geschiet.
(25) Gelijk den Adelaer, door ’s hemels boogen,
In schemerlicht, om hoog gevlogen,
    Voor geen nevel zwicht.
Geen oorlogsramp of ongeval,
Noch moordend oog van woedende tierannen,
(30) Kan oit de huwlijxlust verbannen.
Die reikt met haren scepter overal.
De zee voelt zelfs aen ’t noorder strant,
Haer zeegedrochten blaken in dien brant.
En Febus, nu met grooter gloet aen ’t klimmen,
(35) Ziet al de lucht, uit zijne kimmen,
    Van de min bevrucht.
Wy wenschen u, bevallig paer,
Geen overvloet van grooten schat en staten,
Die haer bezitters flus verlaten,
(40) En vorsten zelf niet redden in ’t gevaer;
Maer dat gy, in vernoegden staet,
Eer ’t zonnevier door vijfpaer teikens gaet,
Of eer de maen tien ronden heeft voltogen,
Een spruitje teelt, dat onder d’ oogen
    (45) Van zijn ouders speelt.
De bron der wenschelijke vree,
Daer onlust wort in ballingschap verstooten,
Zy op uw huwlijk uitgegooten,
En sleep een reex van deugd en zegen me.
(50) ALIDE volg uw DANIËL,
Op ’t heilig spoor van ’t Goddelijk bevel.
Zoo geev’ d’almogentheit u, na dit sterven,
In ’s hemels troon, voor deze t’erven
    Rijker bruiloftskroon.

                Vivite concordes: et quae* modò vota canendo
                    Dicimus, in Myrti cortice scribat amor.


[p. 171]

TER BRUILOFTE

Van den HEERE

JOANNES FENWYK,

En MEJUFFER

SARA BORMANS.

    WY zien uw Feestdagh dan verschijnen,
        En ’t vrolijk uur, zoo lang verwacht,
        Staet in geboorte deze nacht,
    Welke al uw zorg zal doen verdwijnen,
        (5) O FENWYK, die na lang gedult,
        Nu eens uw wenschen ziet vervult.
    Uw BORMANS luistert na uw klachten,
        Al wat gy wilt neemt zy in ’t goê;
    Zy zal met lust uw smart verzachten,
        (10) En reikt u bey haer armen toe.

    Pigmalion, door min gedreven,
        Daer al zijn hart en zin op speelt,
        Ontvonkte ’t ongevoelig beelt,
    En gaf het koude marmer leven.*
        (15) Hy kust het lichaem, zonder vlek,
        Blijft hangen om den blanken nek,
    En streelende de zuivre leden,
        Ziet tot belooning van zijn min,
    Het beelt, begaeft met ziel en reden,
        (20) Herschapen tot zijn gemalin.

    Niet anders was uw Bruid voorheenen
        Gevoeleloos en kout als steen
        Voor minnaers en al hun gebeên,
    Zy achte op klagten noch op weenen,
[p. 172]
        (25) Het hart en ’t lichaem street om prijs,
        Om koel en blank te zijn als Ys.
    De koelheit hebt gy weggenomen,
        Uw liefde en hare is even groot,
    Geniet uw wensch nu zonder schroomen.
        (30) Zy gunt u haren blanken schoot.

    Hoe kunt gy schooner tijt verhopen,
        Voor uw gewenschte huwlijksbant?
        De Vree verquikt alom het lant,
    De dolle Krijg is doot gelopen.
        (35) De Welvaert die op sterven lag,
        Springt weder vrolijk voor den dagh.
    Het lacht u alles toe in ’t paren,
        ’t Ontbreekt aen schoonheit, stam, noch deugt,
    En d’eedle lente van uw jaeren
        (40) Belooft u anders niet als vreugt.

    Nu aen het kussen en omvangen;
        Elke oogenblik is nu gewin,
        Ontvonk de Starren zelfs tot min,
    Zy bied u hare rozewangen,
        (45) Kus het verlangend hart gezont,
        Aen haer bekoorelijke mont.
    De Muskadel, hoe versch getrokken,
        Hoe schoon zy toelacht aen uw lust.
    Heeft niets het geen u kan verlokken,
        (50) Als gy die frissche lippen kust.

    De zonnetoorts is aen ’t verdwijnen.
        De nacht verjaegt het deizend licht,
        En dekt reets ’s weerelts aengezicht
    Met haere donkere gordijnen.
        (55) De Maen steekt hare hoorens op,
        En al ’t gestarnte stijgt intop.
[p. 173]
    Gae, pluk de vruchten van uw vryen,
        En eer de zon zich weer vertoon’
    Om door den Kreeft of Leeuw te ryen,
        (60) Verwachten wy een’ jongen Zoon.

    Leef lang gelukkig met elkanderen.
        De Twist, het boost vergift en kruis,
        Zy eeuwig balling uit uw huis.
    Zoo moete uw liefde noit veranderen,
        (65) Als datze tot u rust en eer
        Geduurig aengroey’ meer en meer,
    En ’t geen de Tijt van uwe dagen
        Allenks zal snoeyen na zijn zin,
    En heimelijk uw beide ontdragen,
        (70) Vervult dat weer met trouwe Min.


[p. 174]

TER BRUILOFTE

Van den HEER

KORNELIS NOLTHENIUS,

En JUFFER

AGATHA VAN WEZEL.

INdien bevalligheit van wezen en van zeden
    Den band des huwlijks meer verknocht, en lieflijk maekt;
    Is dat de minnetoorts die echte zielen blaekt,
En ’t hoog altaer, waer op de Min word aengebeden,
(5) Die van de Trouw verzelt, alle onlust kan vertreden,
    Wiens innerlijke rust van stormen ongeraekt
    En ongeschokt, door vreugd noch onspoet word gestaekt,
Zoo zie ik ’t Huwlijk hier volmaakt in al zijn leden.
    Gy Bruigom, dien met recht belooft word zulk een trouw,
    (10) Gae, maek uw AGATHA ten eersten tot een vrouw.
Alle uitstel is verlies. zy acht u boven allen,
    En gaf u met haer hant haer lichaem en gemoet.
    Wat kunt gy wenschen van den Hemel grooter spoet!
De GOETHEIT zelve komt u in den schoot gevallen.

                        ZANG: Belle Iris.
                NU genaekt de vrolike uur,
            Die de twee verliefde harten
            Zal genezen van haer smarten,
                Na de wetten der natuur.
            (5) Hymen laet zijn toortzen lichten
                Tot een teeken van haer brant,
            En geleitze met zijn dichten
                Op het huwlixledekant.
[p. 175]
                Zoo zach d’Italjaensche jeugt
            (10) Vorst Antoon met Kleopatre
            Trouwen op d’Egyptze watren.
                Die weergalmden op zijn vreugt.
            Hy versmolt in minneweelde,
                En versmeet de Roomsche kroon,
            (15) Toen hy hare schoonheit streelde
                Op Astartes bruiloftstroon.

                Zoo zag ’t moedig Griekenlant
            Den verwonnen Alexander
            Buigen voor de minnestander,
                (20) In ’t gezicht van ’t legerstrant.
            Ach, wie kan de min ontlopen!
                Die heel Azën voorheen
            Zag vernielen van Europe,
                Om de liefde van Heleen.

                (25) Als de Zonn’ de strenge kou
            Heeft ter werelt uitgedreven,
            Krijgt gebergte en bosschen leven:
                Dan komt d’aengename trou
            Met haer kruin ten hemel dringen,
                (30) En doorwont met zoete pijn
            ’T ingewant der trouwelingen,
                Die haer onderworpen zijn.

                Nu kan zelf een boschleeuwin,
            In Hyrcynsche wilde wouden,
            (35) Haren leeuw gevleugelt houden
                Door de banden van de min.
            D’aerde ontsluit de teere kruiden
                Uit haer zwangren schoot met lust,
            Nu de lentezonne in ’t zuiden
                (40) Haer bevochte wangen kust.

[p. 176]
                Bruidegom treé toe, wel aen,
            Pluk de vruchten van uw vryen;
            Want de starren zijn aen ’t glyen,
                En de dagh verjaegt de Maen.
            (45) Laet geen klim verknochter hangen
                Om den hogen populier,
            Alsg’ op KATARYNES wangen,
                Aengestoken van u vier.

                Wy verwachten, zoete Twee,
            (50) Eer de Maen aen ’s hemels transen*
            Negenmael haer zilvre glansen
                Toe zal sluiten op uw bee:
            Eer de Zonn’ driehondertwerven
                Aen de westerkimmen blaek,
            (55) Eene Spruit die, nae uw sterven,
                Uw geslacht onsterflik maek.


TER BRUILOFTE

VAN

JOANNES KETELHOET,

EN

SARA EMANS.

Vicit amor.

            d’ALvoedende natuur, uit zucht
            Tot haer verdeelde voesterlingen,
                Sloeg d’oogen over al de lucht,
            En wat beneên de zonnekringen
                (5) Eerbiedig voor haer scepter zwicht,
            Bepalende in haer gunst zijn hope;
                Maer eindlik vest zy het gezicht*
[p. 177]
            Op ’t onverzoenelijk Europe,
                Dat, dol van heerschzucht en verwoet,
                (10) Noch droop van dierbaer burgerbloet.

                Zy zag hoe Vlaendren half verworgt
            En Brabant op de tanden knarsten:
                Hoe Vrankrijk, trots en onbezorgt,
            Hen trad het ingewand te barsten,
                (15) En al de kristenheit gesplist
            In ’t harnas, grimmen op elkander;
                Een vreeschelijke orkaen van twist
            Aendrieschen stander tegen stander,
                En onder zoo veel oorlogssmart
                (20) De trou verbannen uit elx hart.

                Toen schutze driemael ’t hooft van rou.
            Al ’t aertrijk schokte op dat bewegen,
                En riep driemael luitskeels de trou:
            Die was gevlucht, ter doot verlegen.
                (25) Gaet heene sprakze, blaekt en brant
            Met teelzucht en haer vlamgenooten,
                Al wat zich met mijn wetten kant
            En u verwaent dreigt uit te stooten.
                Wie keert de tijt die ’t al verslint,
                (30) Indien de trou geen velt meer wint?

                Al wort de zee geverft met bloet,
            Haer kil gedamt met heldelijken
                In dollen oorlogsovermoet;
            De teelzucht kan die scha verrijken,
                (35) Ten trots van ’t onverzade graf,
            En fokken rijker oogst van zielen,
                Als onlangs voor Bellones staf
            En ysre heirbyl nedervielen:
[p. 178]
                De trou ontlook gelijk een roos
                (40) En kreeg op elke wang een bloos.

                Zy zwaeit de tortsen om het hooft,
            De lucht scheen zelf van min te blaken,
                Die ’t aerdrijk met zijn vlammen stooft,
            Verlieft op haer bedaude kaken,
                (45) Waeruit de minnaer Nektar zuigt,
            En komt haer kouden schoot verwarmen,
                Wanneer hy ’t hooft voorover buigt,
            En laetze rusten in zijn armen.
                De Bruigom voelde meé dien gloet,
                (50) Gedrongen in zijn hartebloet.

                De Rijn, die ongedwonge vliet,
            Van daer hy krimpt in nauwer bochten,
                En bruizende onder Emrik schiet,
            Verschaft het einde aen zijne tochten;
                (55) Een SARA, die hem ’t hart ontvonkt.
            En met een rijk gestarnt van spreuken,
                Terwijlze vriendlijk op hem lonkt,
            Het staetig voorhooft kan ontkreuken.
                En wort zijn Noortstar en Kompas
                (60) In ’s weerelds zorgelijke plas.

                Hy sla JOANNES kruisspoor in,
            Zy zal hem tot een SARA strekken,
                Die, blakende van kuische min,
            Zijn* huwlijxweelde wil voltrekken,
                (65) Maer ’t jonge Paer is met geen zang
            Verkuist, neen zeker! en met reden.
                Ik zing mijn bruiloftsliet te lang.
            Zy wenschen bey’ de moede leden
                Te rusten, achter d’echtsgordijn,
                (70) Het einde van hun minnepijn.

[p. 179]
                De Bruidegom volmaek na my,
            Zoo ik te kort schiet met mijn snaren:
                Hy heeft de Zee der Poëzy,
            Die Goddelijke drift, bevaren
                (75) Voor heen, met onbekrompen loop.
            Nu vint hy andre stof tot dichten.
                Zoo moet, een jonge zoon vol hoop
            De vaderlijke zorg verlichten,
                Gelijk wel eer de Troysche Askaen,
                (80) Voor ’t zinken van de tiende maen.


TER BRUILOFTE

VAN

MICHIEL KOMANS,

EN

KATHARINA RITZERT.

’T IS KOMANS niet genoeg door weergaeloos geschrift
    Al wat de schrijfpen voert de kroon van’t hooft te strijken.
Hy voelt zich zelven nu genoopt van andre drift,
    En wil in kuische liefde ook voor geen minnaers wijken.
De letters die hy zaeit op ’t velt van zijn papier,
    Die d’eeuwigheit alree zijn fenixschacht beloven,
(5) Wanneerze konstig weid met een volmaekte zwier,
    Gaen zoo verre in sieraet al ander schrift te boven,
Als zijne kuische Bruid de kroon der Maegden spant:
    Die heerscht met volle magt alleen in zijn gedachten.
Gelukt hem alles nu zoo wel, als zijne hand,
    (10) Zoo magmen binnen ’t Jaer een jongen Zoon verwachten.


[p. 180]

TER BRUILOFTE

Van MEESTER

GOVERT BIDLOO,

En JUFFROUW

HENDRYNE KISKES.

Mutua cura duos & amor socialis habebit.

            ZOo zien wy ’t vrolijk uur gebooren,
                Waer in HENDRYNE uw kuischen brant
                Zal blusschen op de ledekant,
            En teffens weêr uw lust bekooren,
                (5) En weer vernoegen, nóit verzaet!
                Dan steekt de Lentedageraet
            Het hooft te spader uit de kimmen,
                Geverft met bloozende saffraen,
                Om niet uw minne in ’t licht te staen,
            (10) En, zooze quam te schielijk klimmen,
                O Bruigom, nimmer moê gekust,
                Te stooren uw verliefde rust.
            ’t Schijnt al de minnetael te spreken.
                De Zon zoo lang in hooger trans
                (15) Gebannen, komt met schooner glans
            De borst der Aerde weêr ontsteken
                En stoven, die nu vruchtbaer zwelt
                En ziet, hoe haeren Minnaer helt
            Voorover uit zijn gouden wagen,
                (20) En kust aen haer’ bedaeuden mont
                En malsche kaken ’t hart gezont.
            De lucht bestemt die minnevlagen,
                En volgt de luim van die hy mint,
                Nu streng en straf, dan wel gezint.
[p. 181]
            (25) Maer u ontrusten geen meer buien,
                O Bruigom! ’t gaet u al voor ty,
                Gy zeilt nu klip en bank voor by,
            Al stroomt het noorden tegen ’t Zuien,
                En dreigt met een verwoede orkaen,
                (30) De haven kan u niet ontstaen.
            HENDRYNE zal uw leet verzachten,
                En trouwe gezellin in noot,
                U koestren in haer kuische schoot.
            Zoo durft gy ’t moedig al verwachten,
                (35) En keeren op den schilt van d’ echt
                Wat uwe huwlijks vreê bevegt.
            Kroont nu ’t geluk mijn wensch met zegen,
                Zoo zal, eer Mars in ’t Lentekleet
                De zon weêr onder d’oogen treet
            (40) En dreigt den Winter met zijn degen,
                Die, struiklende en verbaest voor straf,
                Vast rolt van ’s werrelts kimmen af;
            Of eer men Janus weêr ziet hechten,
               Den schakel van het nieuwejaer,
                (45) Een jonge zoon, het lieve Paer
            Verblijden, en hun zorgen slechten,
                Om zulk een overwinst, de vreugt
                Van hunne trouw en frissche jeugt.
            Bekragtig zelf mijn wensch, gae henen
                (50) O Bruidegom! de middernacht
                Rolt vast van ’t hooftpunt neêr. de wacht
            Der starren is reets doof geschenen.
                De blijde Morgenstar alleen
                Wil eerst u zien na d’echtkoets treên.


[p. 182]

TER BRUILOFTE

Van den HEERE

PETER DE WIT,

En JONKVROU

HELENE KONING.

VEel heils, oprechte spruit van ’t Amsterdamsche bloet,
* De WIT, die met zijn doot een weldaet heeft geboet,
Toen ’t razend oproer brulde, en Amsterdam voordezen,
In twijffel hing, of ’t noch aen Spanje trou zou wezen.
(5) Men woed en raest, en valt den Burgermeester aen:
Maer zijn gezach hielt kort de muitelingen staen,
En ’t stont den vromen man in ’t einde op bloet en ’t leven,
Dat hy ’t gulhartig had den Burgervoogt gegeven*
Veel heils; dewijl Fortuin u al haer schat ontsluit;
(10) Nuze u in d’armen leit van zulk een lieve BRUIT,
Die, schoonze roemen mach met recht op schoone leden,
Alleen ’t gemoet waerdeert, en sierlijkheid van zeden.
Gy kunt geen grooter loon verwachten van uw min,
Als een HELENE, en die een Maegt, en KONINGIN.

* P. C. Hooft Nederl. Histor. V. boek blad 179. 180.


[p. 183]

TER BRUILOFTE

VAN

DENYS VANDER SCHUUREN,

EN

MARIE NOPPEN.

IK zing de Liefde, die de kroon der deugden spant,
En hechter als een knoop van blinkend diamant,
De zielen houd verknocht in vaste maetschappye,
Te scheuren door gewelt noch oorlogsrazernye.
    (5) Gewaerdig u het oor te leenen aen mijn dicht,
O Bruidegom, schoon gy door hooger geest verlicht,
En lange ervarentheit van tienmael zeven jaeren
En een, en ’t deftig hooft besneeut met zilvre haeren,
De Liefde nader peilde, en doorzagt in den gront.
(10) Wy teiknen u alleen den lof van ’t Echtverbont
In blinde schaduwe; om die levende af te maelen,
Behoefde ik hemelvier, en ’t gout der zonnestraelen.
    Het menschdom lag noch diep begraeven in zijn nacht.
En lang was ’t aertrijk tot zijn baiert weer gebragt,
(15) En ruwe mengeling van stoffe en elementen,
Bleef God niet elk een merk van minne in ’t herte prenten;
Gelijk in Edens Hof de grootste Hovenier
Den mensch bootzeerde, en blaekte in heilig minnevier.
Die zucht verspreide voort in alle kunne en staeten.
(20) Men zag den doffer, op den hoogen Olm verlaeten,
De wieken klappen, en met opgeheven kuif
Toejuichen in ’t gemoet zijn blanke ringelduif.
Al ’t wout kreeg leven, en de torts der minnetochten
Versmolt de wreetheit van verslindende gedrochten.
[p. 184]
    (25) Maer onder al wat woelt beneen den kring der Maen,
Is niets de minnestaf en scepter onderdaen,
Of z’ is verzelschapt van de Teelzucht, en ’t Genieten.
De mensch kan zonder die alleen het wit beschieten
Der Liefde, en onbesnoeit, wanneer zijn keure op deugt
(30) En ’t rijk gemoet gegront, de tochten van de jeugt
Met d’oogbekoorlijkheit, door eedler lust ontwassen,
Twee zuivre zielen mengt die op elkandren passen,
In hun bespiegeling verheven boven d’aerd,
Door woeker noch een zucht tot vuig gewin ontaert;
(35) Een smet, die d’ouderdom het naest pleeg aen te kleven,
Als ’t meest bezorgt, wanneer zy ’t minste heeft te leven.
    ’t Is waer de huwlijksmin, die noit een naezaet wacht,
Schijnt veelen doot, en wordt te reukeloos veracht.
Want schoon wy leven in het zaet van onze stammen,
(40) Gelijk een Fenix ’t hooft verheft uit ’s vaders vlammen
Op ’t hoog kanneelaltaer; noch heeft die reine min
Een onberispelijke, en ware zoetheit in.
    Men vraeg ’t den Bruidegom, die rijp in beide ervaeren,
Nu weder, aen den boord van ’t ketenbrijzlend Sparen,
(45) Het trouverbont voltrekt: de vriendelijke Bruid
Ziet haer bestemming mee ten zedige oogen uit.
Ja ’t schijnt de Hemel zelf die tijt heeft uit gekooren
Tot uwe Trou, waerin gy beide wiert gebooren,
Gaet nu, vernoegde twee, en viert gerust en bly,
(50) Op uwe Feest, den dag van beider jaergety.
En ziet gy eens te rug nae ’t lang verloop der daegen,
Die zijn u heimelijk als in een droom ontdraegen,
En ’t geen u overschiet, in dees gerusten stant,
Schijnt een nieu leven, en gewoekert uit den brant.
    (55) En gy vrou Bruid, die met een opgeheldert wezen,
Uw’s Bruigoms handel, noit als van de haet misprezen,
Die zelf haer eigen borst en boezem knaegt en rijt,
En ’s mans opreghtigheit, gekreukt om gunst noch nijt,
[p. 185]
Erinnert, maekt u zelf nu een beschermer eigen,
(60) Die zoo veel menschen door zijn boetbazuin kon neigen,
En stieren, eene reex van vijfmael negen jaer,
Het weerloos Kristendom verstrekken een pilaer,
Een kruisverdaediger, getrouwe harten kneden
En buigen als het wasch, met kerne en kracht van reden.
    (65) Vergeeft het my, verg ik te veel aen uw gedult
O VAN DER SCHUURE! ik was van uwen lof vervult.
Maer uwe zedigheit toont daer de grootste krachten,
Dat zy verdienden roem grootmoedig kan verachten.
    Des Hemels zegen blijv’ voortaen uw Huwlijk by.
(70) Hy kroone uw jaeren noch met een gewenschte ry:
Tot dat gy moe geleeft, ziet uwen disch omringen
Met een Godvruchte kroon van erfnakomelingen,
En Neven uit uw Stam, en ’t eeuwig Vaderlant
Uit ’s werelts ballingschap u heffe in beter stant.


TER BRUILOFTE

VAN

ANTONIS TIMMERMAN,

EN

ANNA TIMMERMAN.

Nullus amor tali conjunxit foedere amantes.

        VRou Venus, met haer halve mannen.
        Zy uit mijn Trougedicht verbannen
            En hare wulpze Minnezoon.
            Het lust ons op een hooger toon
        (5) Dees Bruiloftstaetzie in te wyen.
        Ik hate Apollôs razernyen:
            Maer wensche voor mijn Helikon
            Een druppel uit de rijke bron
[p. 186]
        De Paradijsbron van de Minne,
        (10) Die Adam dronk, toen zijn Manninne
            Uit zijne lenden opgestaen,
            Hem smolt op ’t ledekant van blaên.
        De Huwlyxliefde boven allen
        Aen God den Schepper welbevallen,
            (15) Den Hovenier in Edens hof,
            Geeft zoo veel stervelingen stof,
        Die in de schaduw van haer pennen
        De stilte en eenzaemheit ontwennen,
            Om eeuwig, als het lijf vergaet,
            (20) Te leven in haer lendenzaet,
        Zy treft de Ziel uit maegdenoogen;
        En hout den Minnaer opgetoogen
            Die altijt na zijn Egae helt,
            Geketent van een zoet gewelt.
        (25) Zoo weet de zeilsteen, meêgenomen
        Door zoo veel grondeloze stroomen,
            En Oost en Westerpekelplas
            Te zweven na het Noorderas.
        Maer vaster zijn de Liefdekoorden,
        (30) Als dat den zeilsteen bind aen ’t Noorden:
            Schoon veele trots den Echt vertreên
            Van hart en ooren onbesneên,
        En als de Saters, vrouweplagen,
        Van geilen gloet om ’t hart geslagen:
            (35) Maer zy staet even fier, en pal
            In ’t wederwaerdige geval.
        Zoo blijft de Huwlixbant in waerde
        Schoon alles eens versterft op aerde.
            Zy mengt het zuure met het zoet.
            (40) De last te zwaer voor een gemoet
        En om de schouders in te drukken,
        Breekt zy gevoegelijk in stukken.
[p. 187]
            Indien de rou zijn Egaê knelt,
            De Man verduurtze met gewelt,
        (45) En deelt groothartig in haer plagen,
        Voor twee gemakkelijk te dragen.
            Zoo zet de Gemalinne weer
            De ramp van haer Gemael ter neer.
        Schoon dan tierannen zamenzweren,
        (50) En d’afgunst komt haer huis braveren,
            En ’t onweer schielijk voortgebragt,
            Gelijk een dollen storm by nacht
        In barningen en zeegevaren,
        Hun slingert op de weerelts baren.
            (55) Zy staen in alle waterweé,
            Gelijk een steenrotze in de Zeé.
        De liefde diez’ elkander dragen
        Stuit op het Echtschilt alle plagen:
            De standertschadu van de Trou
            (60) Bedekt en smoort hun hartenrou
        Wie wenscht dan niet eer lange jaren
        Het hooft en kinn’ met gryze haren
            Besneeuwen en de winkbraeu ’t oog
            Benevele als* een duistre boog
        (65) Van overhangende gewelven.
        Wie wenscht niet in de jeugt zich zelven
            Te zengen in het vuur der min?
            Zoo bouwt men huis en huisgezin.
        Zoo vind Natuur, door aen te teelen,
        (70) Haer oogst in alle weereltdeelen.
            Dit dacht de Bruigom eindlijk nae,
            En vleit en strookt zijn Wederga
        Tot zy, bewoogen van ontfarmen,
        Hem koestert in haer sneeuwitte armen.
            (75) Zijn ANNA wort op ’t laest vermant,
            En noemt de Trou geen meer een bant,*
[p. 188]
        Maer medelijden en verlangen:
        Hy blijft haer op de lippen hangen
            En streeltze met zijn onderhoud.
            (80) Gelijk in ’t schaduwrijke woud
        De Ringeldoffer aengevlogen,
        Zich blind ziet in zijn ringduifs oogen,
            En zy met liefde wort bekoort,
            Zoo draeze zijne wieken hoort.
        (85) Wel aen Gy, die om d’Echt te vieren
        De liefde volgt en* haer banieren,
            Vergun noit rampen d’overhant,
            Maer vleugeltze met d’Echtenbant.
        Zoo storte een Hemeldaeu van zegen,
        (90) Gelijk een milde zomerregen,
            Met vrede en onbezweet gewin
            Geduurig in uw huisgezin.
        Zoo koom’ noit wolk van huiskrakelen
        Uw Huwliksvreede te verdelen.
            (95) Zoo erftg’ als ziel en lichaem scheit,
            De kroone der onsterflijkheit.


TER BRUILOFTE

VAN

ABRAHAM VAN DEN BOGAERT,

EN

KATARINA VAN ASPEREN.

Par amor est illis.

        ’t GAet wel: nae zoo veel onweerbuien,
            Zeilt eens uw onbevlekte min
            Voor wint en stroom de haeven in.
        De zon van uwe liefde, in ’t zuien
[p. 189]
            (5) Gestegen, stooft u ingewant
            Nu met een aengenaemer brant.
        Niet anders zietmen reizenaeren,
            Schipbreukelingen doot van kou,
            Omhelzen hun bekreeten vrou;
        (10) Daerz’ omgeslingert op de baeren,
            Haer vaderlijke stad en gront
            Begroeten met bestorven mont.
        Een schat met zweet en bloet bevochten,
            De stedenkroon door stael en vuur
            (15) Behaelt, van ’s vyants legermuur,
        In twijffelachtige oorlogstochten
            Is duurder, dan die buiten noot
            Wort toegeworpen in den schoot.
        De liefde groeit in zwarigheden:
            (20) En blijft gelijk een strantklip staen,
            In ’t barnen van den Oceaen
        En golven van den wint bestreden,
            Die met vervaerelijk geklots
            Te barste storten op de rots.
        (25) God zelf, de Hovenier in Eden,
            Gaf d’eerstelingen van de min
            In paradijslucht een begin,
        Daer ’t jonge paer vooruitgetreden
            In galeryen, die de zon
            (30) Niet uit zijn trans doorstraelen kon,
        Hun kusjes drukte op malsche kaeken,
            Met roos en lely ondereen
            Gemengt, en liefelijk besneen:
        Als ringeldoffers, die aen ’t blaeken,
            (35) Veel liever met hun nestgezin
            Den dag verwenschten, als de min.
        En gy stantvaste Trougenoten,
            Gy triomfeert dan zonder schroom,
[p. 190]
            En geeft u min den vollen toom!
        (40) Terwijl wy, van ’t geluk verstoten,
            In grondelooze minnezee
            Omzuklen zonder strant of ree;
        Maer in uw blijdschap opgetogen,
            Meé wenschen zulk een rijken loon
            (45) t’Ontfangen, voor de huwlixtroon,
        En voor het minaltaer gebogen,
            De vryheid, die ons ’t meest behaegt,
            Op t’offren aen een jonge maegt.
        Nu hebben Damasceensche hoven,
            (50) Bekent door Atalantes zucht
            In ’t grijpen van de goude vrucht;
        Terwijl de minnaer, voortgestoven
            In ’t worstelperk, zijn Bruit geniet,
            Daer zoo veel jeugt het leven liet;
        (55) Adonis hofwaranderyen,
            Zoo dier bepurpert met gebloemt,
            Waerop d’aeloutheit trotst en roemt,
        En Cezars boomgaertlekkernyen,
            In d’ogen van de kuische BRUIT
            (60) By haeren BOGAERT eeuwig uit.
        Hy zelf verkoos voor zulk een leven,
            Gematigt met een lieven brant,
            Geen koninklijken tullebant,
        Noch tronen boven ’t volk verheven,
            (65) En grootheit, die vergult* banket
            Met doodlijk Akonijt besmet.
        Zoo waerlijk stort des hemels zegen
            Op ’t lentsaizoen van hunne trou,
            Gelijk een frisschen morgendou,
        (70) Of onverwachte zomerregen,
            En maek u Vader, eer de maen
            Noch tienmael in haer kring zal staen.


[p. 191]

TER BRUILOFTE

VAN

MICHIEL KOMANS,

EN

ELIZABETH VANDER MAERSCH.
Pariles in amoribus ambo.

GElooven wy ’t? en wort dan eenmael d’uur geboren,
Dat gy ELIZABETH uw lief, uw uitverkoren,
Na zoo veel tuimeling van jaren ondereen,
En wederwaerdigheit, kloekhertig doorgestreen,
(5) Als gemaelin omhelst? van daer zy was geweken
In ’t vruchtbre Beverwijk, aen Hollands smalste streken,
Dat met zijn groenen kruin gedoken onder ’t zant,
Haer kuische zinnen rust verschafte op ’t eenzaem land,
Die, opgetogen in haer Godbespiegelingen,
(10) Toeleiden, met meer vrucht ten hemel in te dringen.
Wat huwlixgodheit heeft, ten voordeel van uw min,
Dus ’t wilt geval den voet gebreidelt na uw zin?
Om Vander MAERSCH, die dus haer vryheit wou beschermen,
Op ’t derde Bruilofsbed te leiden in uw armen!
(15) Stantvaste Bruigom, die van hooger geest verlicht,
Het aerds versmaet met een Sokratisch aengezicht,
En zoo veel hooger vliegt in ernstige gedachten,
Als uwe fenixveer den roem van alle schachten
Voorby streeft in zijn zwier: gelijk een arentsvlucht,
(20) Als in slagorde ’t hooft vooruitsteekt in de lucht,
Alle andre voglen, als de morgen op komt krieken,
Vergeefsch braveren op onafgerichte wieken,
Dat tuige ’t Kapitool in Gysbrechts Waterstad,
Zoo rijk bezaeit met uw vergulde letterschat.
[p. 192]
(25) En gy stantvaster Bruit, die eindlik ’t zeil moest swichten
Voor uwen MICHAËL en zijn verliefde schichten,
Als of de Hemel, door d’orakels van zijn mond,
Zelf had gezworen in uw loflijk trouverbond:
Wat zultge een vier in hem zien groeien met de jaeren,
(30) Om ’s weerelds onweer en gevaeren doorgevaeren,
Terwijl een wilde zee van oorlog woelt en barnt,
’t Eerwaerdig aengezicht te heffen na ’t gestarnt.
Bedrieg ik my? of word ik reets om hoog getoogen,
En schijnt een schooner dagh voor mijn verwonderde oogen.
(35) En zijn mijn voeten vlug? uw yver voert my aen
O Bruigom! boven zon en wisselbaere maen:
Wy treden op uw trant de wolken met de voeten.
Zoo moete uw huwlixrust alle ongemak verzoeten,
Zoo groeie uw luister aen, en uwen ouderdom
(40) Maek jongelingen, door haer blakende yver stom.


TER BRUILOFTE

VAN

ANTONI TIMMERMAN,

EN

AUKENIA JAJES KOOPMAN.

DE Trouknoop is gelegt. de Bruit in ’t harte ontstoken
Van min, heeft eindelijk haer fier gemoet verbroken,
Dat trager onder ’t juk van liefde nederboog,
En groet den Bruidegom met vriendelijker oog.
(5) Hy ziet zich zelven blint in ’t stralen van de lonken
En gaven, haer zoo milt van vrou natuur geschonken.
Hy ziet’er omgekeert, en twijffelt of hy ’t ziet.
Gelijk een Schipper, na doorstreden zeeverdriet,
[p. 193]
Geschokt van onweer en getuimel op de baren;
(10) Wanneer hy nu gerust de haven in komt varen,
’t Bekende strant begroet* met een bestorven mond,
En twijffelt of hy nu noch vast staet op den gront,
En kan zijn oogen en gedachten nau gelooven.
Maer ’k zie des Bruigoms vrees vast meer en meer verstoven,
(15) Hoe nader hem de loon van zijne min genaekt.
Nu voelt hy hoe hem ’t hert van kuissche liefde blaekt,
Geen wulpsche venustocht, wiens dartele venijnen,
Het bloet vergiftigen met geile minnepijnen.
Gy speelgenootjes volgt den Bruigom op dien trant,
(20) Die d’eer verdadigt van den zoeten huwlijxbant,
En nu ten tweedemael, van zuivre min bewogen,
Komt onder d’echtbannier vrywillig oorelogen
In eene veltslag, die op ’t huwlijxdons van twee
Verliefde wort beslecht met ongeveinsde vre,
(25) En eeuwig echtverbont. ô! heilige echtebanden,
Die zielen zamensmelt, die huizen bouwt, en landen
En rijken overstroomt met zegen, uit uw schoot.
Gy breekt den yzren staf en heirbyl van de doot.
Gy strekt ons tot een schets, door ’t schaeklen van geslachten
(30) En eeuwen achtereen, der vreugde die wy wachten
In ’t onbepaelde rijk van ’s hemels Majesteit.
Wie buigt niet willig neer voor uwe mogentheit?
Al heb ik voor uw kroon noch noit het hooft gebogen,
Ik wensch my haest vermant te zien van uw vermogen.
(35) Zoo waerlijk zegen’ God den Bruigom in zijn min;
En maek hem met zijn Bruit tot eene ziel en zin.
Zoo kome een jonge Zoon, gesproten uit dit paren,
Eer Ceres tweemael snijt haer rijpe korenaeren.


[p. 194]

TER BRUILOFTE

VAN

ADRIAEN VAN MOLLEM,

EN

SYBILLE VAN HALMAEL.

AEN DE SPEELGENOOTJES.

Vos mihi Musae.

ZANG: Belle Iris.

I.
            ’t ZOnnenooge, lang bedekt
            Van gestrenge wintervlagen,
            Pronkt veel schooner op zijn wagen
                Als de nevelwolk vertrekt.
            (5) Zoo is meê des Bruigoms wezen
                Opgeheldert met meer gloet,
            Nu hy alle minnevrezen
                Heeft getreden met de voet.
II.
                Rome spelde in tijts haer druk,
            (10) En voorzag de staetgeschillen
            Uit d’oraklen der SYBILLEN:
                Maer zy brengen hier geluk.
            Hier wort alle rou verbannen.
                Op een wenk van haar gezicht,
            (15) Zorge en onrust; twee tierannen,
                Weggedreven uit het licht,
III.
                ADRIAEN kleeft aen de mont
            Van SIBYLLE, in liefde ontstoken,
[p. 195]
            Zy, gelijk een rooze ontloken,
                (20) Kust zijn quijnend hart gezont.
            Zoo wierd Peleus opgetogen
                Toen hy ruste in Thetis schoot,
            En zich blind zach in haer oogen;
                Die hy met zijn kusjes sloot.
IV.
                (25) Zoo vergaept de Nachtegael
            Zich aen zijn egade in ’t vryen,
            En doet velt en woestynyen
                Galmen op zijn minnetael.
            Bosch en berg gevoelt de tochten
                (30) Op haer beurten van de min;
            Zy doet wildernisgedrochten
                Zorgen voor het nestgezin.
V.
                SPEELGENOOTJES, die zoo fier
            Noch trotzeert vrou Venus krachten,
            (35) Leert die magt niet meer verachten,
                Die het al zengt met haer vier.
            Dit heeft zelf Jupijn bevonden,
                Toen hy in een gulden Zee
            Droop door lijfstaffiers en ronden
                (40) Op de koets van Danaë.
VI.
                Maer de nacht aen ’t overslaen,
            En de schaduwen aen ’t dalen,
            Nooden uit de Bruiloftszaelen
                ’t Jonge Paer nae bed te gaen.
            (45) Dooft de toortzen die noch schijnen:
                SPEELGENOOTS verlaet de BRUIT.
            Daer meê schuift men de gordijnen,
                En de Dichter heeft hier uit.


[p. 196]

ZANG:

Kourante la bare.

I.
DE schoonheid van een zacht gemoed
Dat opgescherpt in puik van eedle zeden,
Ten doel heeft wijs beleit en reden,
    Van hemelspijs, die zielen sterkt, gevoed:
    (5) Is waerder dan het mild korael
    Van roozelippen, zoet op minnetael,
Of poeslig leliwit, of wondende oogen,
                Waer door het hert
            Blijft opgetoogen
                (10) In de minnesmert.
II.
    Die heerlijkheit is zonder duur.
Een nevel kan haer gloeientheén verderven,
Gelijk de lucht de waterverven,
    Maar ’t zielen schoon is Godlik van natuur:
    (15) Haer luister volgt in ’t ondergaen
    De Zomerzonne om schooner op te staen,
Die haer van geene schaduw laet bevlekken.
                Zoo zal de deugt
            Ter glori strekken
                (20) Aen de schoone jeugt.


[p. 197]

TER BRUILOFTE

VAN

DIONYS VANDER SCHUUREN,

EN
ANNA MARIE LUPS.

Felices ter, & amplius,
Quos irrupta tenet Copula. Nec. &c. Horat.

DE noit verzaede Tijt, die ’t alles kan verteren,
    Spilt, op de ware min, vergeefs zijn taeje kracht.
Ik zal van Pafoswicht, noch vlugge Duiveveren
    Niet reppen. Ik veracht kupidoos groote magt
(5) ’K spreek van geen Liefde, die uit geilheit voortgesproten,
    Wiert met het masker, van vrouw Venus wil bedekt.
Maer huwlijxminne, die van boven ingegoten
    Een kuisch geliefde Maegt, tot wedermin verwekt.
Die houd vrymoedig stant, en tart het spits der eeuwen.
    (10) Op zulken Liefde rust de gantsche wereltkloot:
Die toomt het toomloos Ros, en aengehitste Leeuwen.
    Den Tiger, hoe verwoet valt in zijn Egaes schoot.
Het boschzwijn, voelt zich ook genoopt van liefdesporen,
    Wanneer ’t in kreupelbosch zijn weêrpartuur verzelt.
(15) De Ringduif doet haer kracht door trekkebekken hooren.
    De norse Stier buigt zelfs zijn nek voor haer gewelt.
In’t yzigh Scytïe, wert ook haer vier gevonden:
    En, daer de Russ’, in ’t bont, van winterkouw verstijft.
De wijngaert, als hy aen den ollem wort gebonden,
    (20) Groeit weeliger, dan als hy ongevlochten, blijft.
De bant, die twee in een, onscheidlijk, komt te strengelen,
    En zamen hecht als met een diamante knoop,*
[p. 198]
Pleeg, veeltijts, nut met zoet, en goet met roet te mengelen,*
    Veranderlijk, door een naturelijk beloop.
(25) Die onverbreekbre bant, verbint ook Vander SCHUUREN,
    Aen zijn beminde LUPS. geen dartle minnelust
Bestookt haer boezem, neen! die kan niet blijven duuren.
    De Liefde, uit dartelheit geteelt wort haest geblust.
Een reine vlamme, van d’Almachtige ingegeven,
    (30) Maakt hem tot Bruidegom, en haer tot zijne Bruit.
Zoo vallen zy de Min, waer door wy alle leven,
    Vrywilliglijk te voet, en volgen haer besluit!
Nu kan hy, wel vernoegt, zijn halfgewaekte nachten,
    De liefdetochten, en de zorg van zijn gemoet,
(35) Herhalen met zijn LUPS, in vrolijke gedachten.
    Voorlede zwaricheyt t’erinneren, valt zoet.
Ik wensche, dat haer God bedaeuwe met zijn zegen,
    Dat haer de Vrede, die de huwlijxstaet volmaekt,
Bestrale met haer glans, geen huiskrakkeel bewege
    (40) Haer boezemen tot haet, die wort van elk gewraekt.
Haer Ziel zy wederzijts vervult met Liefdevonken.
    Zoo zie ik binnen ’t jaer de vruchten van haer Trouw!
Een spruit, die met een lach zijn grotevaêr belonke,
    En aen zijn ouderen een vreugt zy in haer rouw,
(45) Die zich al vroeg gewent, de heirbaen op te streven
    Die na de deugden leit. die offre hy zijn Min.
Dat dan haer vordre tijt, die zy gehuwt beleven,
    Haer steets zoo zoet zy, als haer huwelijx begin.

            Turba ruunt, & Hymen clamant, Hymen ea frequentant
            cinctáque adest Virgo &c.

                    ZANG: Lalande.

                            I.
            LIefde, gesproten
            Uit een oogbekoorlijkheit,
[p. 199]
            Wort weer daedlijk omgestoten
            Als haer oorspronk nederleit,
            Maer die, voortgeteelt uit deugt,
            Op den middagstont der Jeugt,
            Van de Minnaer wort genoten,
            Is de ware huwlijxvreugt.
                            II.
               Die niet wil Paren,
            En met Katoos barsch gezicht,
            Venus in haar Schilt durft varen,
            Die geen huwlijxhaters zwigt,
            Zie eens hoe de Bruiloftslast
            Aen VERSCHUURE en ’t BRUITJE past.
            Hoe zy nu geen vreugden sparen.
            Want de Min heeft haer verrast.
                            III.
               Bruiloftsgenooden,
            Die al meé de Minnepijl,
            Meerendeels niet zijt ontvloden,
            Komt verheug u voor een wijl,
            By gepijnde voegt gequijn.
            Vrolijkheit by Bruiloftswijn,
            Niemant is om rouw’ ontboden:
            Maer om wel verheugt te zijn.
                            IV.
               Wie durft vertragen?
            Nu hem LUPS de voortogt maekt?
            Als Apol begint t’ontdagen,
            Vliet het al dat nevel maekt.
            Nu de BRUIT de rouw verzet
            Volg haer yder op die tret.
            Maer ik durf geen praet meer wagen,
            Want de BRUIGOM wil nae Bed.


[p. 200]

TER BRUILOFTE

VAN

P. S. en A. T. v. D.

Mutua cura duos, & amor socialis habebit. Ovid.

SChoon ’t oorlogsonweêr stormt van alle vier de winden
Tot ’s werelts middelpunt; noch kan de Min iets vinden
Daer in zy zich verheugt en op volmaekter* hoopt,
Wanneer haer Houwlixband twee zielen zamen knoopt.
    (5) My lust (den BRUIDEGOM begunstige mijn snaren.
Hy heeft weleer de zee der Poëzy bevaren.)
Te zingen hoe de Trouw, dat zuivre hemelkind,
Den stervenden aen een onsterflik voorrecht bind,
Op dat de toomloosheit der wulpsche wereltlingen,
(10) Een onderweze ziel meer in haer zelf doe dringen
En veiligen den nek van dat baldadig Juk,
’t Welk, voor geluk geschat, een bronaêr is van druk.
Al holt de werelt thans op onbestuurde wielen,
Godlooslik afgericht op grijpen en vernielen:
(15) Al gespt de dolle Mars het bloedig harnas aen,
En doet de schrik zijns naems om bey de póólen gaen,
Om ’t alles oost en west te buiten en te deelen:
    De Trouw, die alles wenscht te voeden en te heelen,
Steekt echter in ’t gezicht der bulderende nijt
(20) Haer hooft vrymoedig op, en past op geen verwijt.
    De Godsdienst, meest alom verbeten en gebannen,
Zag d’aerdkloot overheert van gierige tierannen,
En ’t razend ongediert, als lammeren in schijn,
Met wolven, dol op roof, der schapen meesters zijn:
(25) En was de Trouw haer niet ontmoet met lachende oogen
[p. 201]
Zy waer licht uur op uur ten hemel opgevlogen.
Hoe, sprak zy, lacht gy in dit algemeen verdriet?
Of weet gy d’Ilias van onze rampen niet?
Wat bergspelonk zal my het krijgsrumoer ontrukken!
(30) Men drukte my weleer, nu komt het op verdrukken.
Verzel my zusterlief in ballingschap. kom voort,
Waer heeft de Godsdienst plaets? waer wort haer stem gehoort?
Het menschdom volgt zijn drift in moorden en verpletten.
’k Zie broeders op elkaer het bloedig lemmer wetten.
(35) Men vloekt het ongeloof op ’t grofste met den mont,
En al hun woelen is op ongeloof gegront.
    De Trouw vertroost’er dus: mijn Zuster staek u klachten.
Ontstel u niet. gy kunt van my veel heil verwachten.
Ik zal niet buigen voor het wankelbaer geval.
(40) De dreunende trompet, noch ’t oreloogs geschal
Belet mijn aenwas niet. ik zal u noit bezwijken.
Wy zien een rijken oogst te moet uit alle rijken.
De barsche winter zelf belooft ons overvloet:
Want schoon ons menig durft verschoppen met de voet,
(45) Men ziet ons evenwel van meerder noch begeeren.
En die de Trouw begeert kan geene Godsdienst weeren.
’t Gaet wel. een dubble magt verzekert nu ons rijk.
Komt herwaerts, twijffelt gy? de waerheyt heeft geen blijk.
Zie PETER met zijn BRUIT haer voor mijn wetten buigen.
(50) Zoo waerlijk spat het rijk des oorloogs voort in duigen!
Zoo waerlyk hou de Trouw en Godsdienst overhand!
Hy zal, wy staen u borg, zich quijten met verstant,
En zijn een stuurman in deez’* worstelende baren,
Voor jonkheit driest en dom, in ’t varen onervaren.
(55) Zijn BRUITJE volgt zijn tret en maekt zich hem gelijk.
Zoo stutten zy met hals en schouderen ons rijk!
Dus sprak zy, en vertrok. de ruige winterwinden
Ontdroegen my haer stem in hooggetopte linden.
    God zegen onderwijl des BRUIGOMS artzeny.
[p. 202]
(60) Hy maek hem een Apol, voor alle laster vry.
Hy strijk’ de lauwerhoet van Eskulaep in ’t heelen.
Zijn Egaê zal met vreugt in eer en welvaert deelen.
Geen wrevel, smaet noch schaê ontstelt haer houwlixrust.
En als haer levenslamp in ’t einde wert geblust,
(65) Ontfang’ haer God om hoog, op dat zy, na dit trouwen,
In d’onbegrepen vreugt oneindig bruiloft houwen.

ZANG:

De doot van Faëton. Of: Ik drink de nieuwe most.
                            I.
IN’t zoetste van de jeugt,
    Met onbekreunde vreugt,
Van steurnis vry, en al waer ramp uit spruit,
Met een Egade die zijn zijde sluit:
    (5) Vol van gezielt vermaek
Na d’overwinning der gewenschte zaek;
    Nochtans, bedaert te zijn en deftig
        Onder al dit zoet
    Komt uit een wijs gemoet.
                            II.
    (10) Een lichaem schoon van leest,
    Daer in noch schooner Geest,
Die reden weet, en zeden is gewent
En puik van deugden diep heeft ingeprent;
    Die wijslijk alle plicht
(15) Met vrolik’ oogen vriendelik verricht,
    Verlokt, die zoo een heeft verkooren
        Voor zijn wederpaer,
    Tot blijdschap jaer op jaer.
                            III.
    Geen trouwverdriet breekt in
    (20) Daer zoo een zyvriendinn’
Den toegank stopt voor druk en wederwil,
Gebooren uit verderflik huisverschil.
    Maer liefde hout’ er steê,
Die baert een allerzoetste Houwlixvreê,
[p. 203]
    (25) En deez’ een hert dat opgetogen
        Is in dankbaerheit
    Aen d’Oppermajesteit.
                            IV.
    Uw tijd vloey zachjes heen.
    En schoon* dat in ’t gemeen
(30) d’Opmerking wert gestijft in tegenspoet,
Den vromen, echter, dient het al tot goet,
    Daer weelde, zonder tucht,
En onspoet ongelovig wert bezucht,
    Daer mist men ’t spoor, ’t welk ons de reden,
        (35) Die noit af en dwaelt,
    Ten besten, heeft bepaelt.
                            V.
    Nu gy te zamen weet
    ’t Gebruik van lief en leet,
d’ Een zy altijt des anders hulp en stut,
(40) Zoo strekk’ u allerley geval te nut.
    In deez’ betrachting leit
Uw hoop gevestigt op d’onsterflikheit
    Gelukkig paer! dat hier na streven
        Wilt, tot elk verwin.
    (45) God zegene uw begin.                1664.


TROUTOORTS,

Aengesteken voor

IZAK VANDER STRATEN,

EN

KATARINE MEULENAER.

HEt lustme uw Bruiloftsfeest al juichende op te zingen,
Gezegent Paer: de Pen is naulijx te bedwingen,
Als haer geen stof ontbreekt, mijn pen ontbreekt geen stof,
’t Zy zich mijn zangeres behage in uwe lof.
[p. 204]
(5) Het zy zy, geparruikt met groene myrteblaren,
Die, doorgestrikt met Goud, zich krullen om de haren,
Het Bruiloftsnut verheffe; ô brave KATARYN,
En gy VERSTRATE! doet mijn zanglust moedig zijn.
Vrou Venus had al lang, in haere ziel verbeten,
(10) De Bruit, toen noch een Maegt, haer koeligheit verweten,
Zieldwingster, sprakze, maekt uw schoonheit u zoo stout,
Dat gy, vermeetle Maegt, de wet niet onderhoud
Die mijne duiveschacht heeft in elks hart geschreven?
Zoo is her mingeweer mijn zoon vergeefsch gegeven:
(15) Zoo voelt zich elk vergeefsch geketent van mijn hand.
Wie heeft uw boezem, van de toorts der minnebrant,
Beveiligt? neen. gy zult al meê mijn kracht gevoelen.
Zoo sprekende, gebiet zy haeren Zoon te doelen
Op KATARYN. hy rekt zijn taje boogpeeze uit,
(20) En kromt het walvischbeen. wort nu een jonge Bruit,
In plaets van jonge Maegt, en leer mijn glory achten,
Zoo spreekt hy en wringt voort, vrymoedig op zijn krachten,
Haer zijne liefdeschicht ter boezem in, en zent
Haer vander STRATEN toe, ervaren en gewent
(25) Het voetspoor van de deugt godsdienstig te betreden.
Zoo wort het ledenschoon verknocht aen schooner zeden.
Zoo wort de minnekracht herboren in dees twee.
    Dat nu de hemelvoogt, dit is mijn wensch en bee,
Haer uit zijn eeuwig hof verryke met zijn zeegen.
(30) De huwlijxvrede, die het alles weet te wegen,
Te wikken naer zijn aert, de feilen overslaet,
Beschijn’ haer gunstig met het voordeel van haer staet.
                                                            1666.


[p. 205]

HET HUWELYK

Van den Eed. HEERE

THEODOOR KERKRING,

En d’Ed. JONKVROUW

KLARA, MARIA vanden ENDEN.

IK voel mijn aedren van een grooter vier ontsteken,
Dat arbeit met meer kracht en luister door te breken.
Gewislijk Venus zelf noopt haren dichter aen.
Ik zie de Minvoogdes met scherpe mirteblaen
(5) Om ’t schoone hooft bekranst. zy komt mijn veder stieren
En aemt een geur van liefde op ’t veld van mijn papieren.
    Vrou Venus had vergeefsch ’t onwinnelijk gemoet
Van KERKRING lang bestreen met toortse, schicht, en gloet.
Kupido, in een rei van dartle minnegoden,
(10) Quam hopeloos weer in zijn ’s moeders schoot gevloden,
Die streelt hem ’t hooft, noch root van eedle schaemte en spijt.
d’Albaste hant, die langs zijn gloeiend* aenschijn glijt,
Gelijkt een Leli die, van labberkoelt gedreven,
Komt over rozeblaen en hofpeony zweven:
(15) Ach! zegt hy, ’t is gedaen. mijn krachteloos geweer
Heeft uitgedient. ik leg de toorts voor eeuwig neer.
Wat helpt het of ik al de goden heb verslagen,
Zoo Febus morgen op den steilen zonnewagen,
Aenstuivende, tot wraek van zijn verdienden val,
(20) Den heemelteeknen en gestarnten overal,
Van d’eene aen d’andre kim, geschaert op hare wachten,
Mijn neerlaeg spelt, en my verguist in mijne klagten?
’T vergift der pijl, die ik hem toedreef in het hart,
Na zijn bravade, knaegt zijn boezem noch met smart.
[p. 206]
(25) Hy kan op* ’t hoog Parnas niet met den Lauwer prijken,
Of denkt op Dafne, en wie haer dwong zijn min t’ontwijken.
Nu geeft hem mijn schandael den blixem in de hant.
Bedriege ik my? of hore ik Boreas aen strant
Met vrolijker gedruis uitgieren op zijn veren.
(30) ’t Gaet vast. hy me zal in mijn rampen triomferen.
d’Ontschaker van de blanke Orithiy vergeet
Mijn dienst, en klapt verwaent de wieken in mijn leet.
Want toenge uit Pafos en Idalische lantdouwen,
My op de vleugelen belaste lucht te bouwen,
(35) Nae ’t prachtich Amsterdam dat alle watren peilt,
En als een zeevorstinne om beide poolen zeilt,
Quam ik in ’t boekzalet van KLARA ingesloopen
Met mijn gevolg, die alle op d’overwinning hoopen;
Maer zy gewaerdigt zich niet eens dat schoon gezicht
(40) Op my te slaen. haer geest van hooger drift verlicht
Boort door de wolken hene en alle starretransen.
De kamer was vervult van ongemeene glansen.
Ik zach ’er Pallas zelve en d’eige kracht en zwier
Van wezen, vyant en tieran van ’t minnevier.
(45) ’k Beproeve vruchteloos in ’t einde met mijn reien,
Haer opgetoge ziele allenxkens te verleien:
Mijn hofwacht, Zuchter, bootst met mommelend geluit,
Een droeven minnaer nae, versteken van zijn buit.
Heer Vleienaer, gespitst om zielen te bekooren,
(50) Betoovert met zijn stem die alte zedige ooren.
Al ’t minnegodendom, gestrengelt hant aen hant,
Verbeelt haer ’t zoet gemoet der kuissche minnebrant.
Ik stont terwijl gereet, om, eerze ’t kon beseffen,
Door borst en ribben haer in ’t ingewant te treffen;
(55) Maer zy bleef pal, en gaf den boezem nimmer bloot.
Een schans van boeken keert de pijlen die ik schoot.
En hoe ik poogde met mijn schichten door te breken,
Ik zagze lillende in papieren blijven steken.
[p. 207]
My dunkt ik hoore alree hoe Momus nu braveert,
(60) Dat een papiere* schilt mijn laffe pylen keert.
Toen vliege ik KERKRING in, noch in het hart verbolgen,
’K verbie myn Hofgezin uit schaemte my te volgen,
Om, zoome weer de zege ontviel, geen tuigen meer
Te hebben, als my zelf van mijn vernietigde eer.
(65) De kamer stont vol vier. ik zag de vlammen spelen
En zwieren met de tonge uit blakende ovenkelen.
De vluchtige Merkuur, gegeesselt van den gloet,
Kromp nu van smart, verhief dan weer zijn trotschen moet,
En arbeide om door ’t glas in d’ope lucht te dringen,
(70) En wierd een Proteus in gestaltewisselingen.
Saturnus, altijt blaeu van kou, wiert in dit vier
Zoo root als karmozijn. zelf Febus vonde ik hier
Gelijk een Koning met een kroon van goude stralen.
Terwijl mijn oogen in die wonderen verdwalen:
(75) Vond ik mijn minnetoorts gesmolten, en het wasch
Van ’t hongrig vier verteert. daer lag mijn hoop in d’ asch.
Noch volge ik hem, daer hy mijn flitze zocht t’ ontwyken;
Maer ’k voel mijn benen noch van koude schrik bezwyken:
Die zael was met tapijt noch schilderkunst versiert;
(80) Maer bekkeneelen en geraemten van gediert
En mensch. de bleke doot had daer haer plaets genomen.
’t Scherminkelleger scheen onstelt, toen ’t my zag komen.
De knoklen, wervels, borst en ribben slaen geluit
En dryven my, bezweet van schrik, dat kerkhof uit.
(85) Och! ’k heb te reukeloos te driest, een helt bestreden
Voor wien de dooden, op zijn wenk, in ’t harnas treden!
    De schoone Cytheree vertroost hem, en beveelt,
Dat iemant van zijn volk, ’t gewaet van Pallas steelt.
Hoort zegtze, die Minerf den beuklaer kan ontdragen,
(90) En haer gepluimden helm, zal mijnen minnewagen
Drie zonnen achtereen gebruiken onbelet,
En stellen al den sleep der minnegoon de wet.
[p. 208]
Het hangt’er aen. ik weet en hebze doen verspieden
Dat zy voor langen tijt gezelschap zal ontvlieden.
(95) Zy schrijft een Ilias van wonderen, tot lof
Van KERKRING, en verdrinkt in zulk een zee van stof,
En hout zich ongetoit in kleen vertrek verborgen.
Gaet heen. gy weet genoeg. men stelt ’et aen uw zorgen.
Elk maekt zich vaerdig, en verlangt na zulk een buit.
(100) Toen opent zy haer zoon ’t geheim van ’t groot besluit.
Zy wil zich mommen en met Pallas hulzel prijken,
Om door dat masker best MARIA uit te stryken.
En onverdacht de maegt te naken als ’t haer lust;
Maer noch hielt d’eerste schrik den minnegod ontrust.
(105) Die spoken maelden noch in d’onrust der gedachten.
Dit merkte de Godes, en sprak, nu weeg uw krachten.
’t Gespens dat u verschrikte en deze neerlaeg gaf,*
Zal zelf de minnekracht trompetten uit zijn graf.
’k Wil d’eigene wapenen, waer voor u eer moest duiken,
(110) Met grooter voordeel weer tot uw triomf gebruiken.
Of weet gy ’t niet? dat been, die schenkels, door zijn vlijt
Met heele lijken aen d’onsterflijkheit gewijt;
Geen zantmumyen, zwart geblakert door de golven,
Van ’t zant, en uit den buik der hellen opgedolven;
(115) Maer ’t eeuwig hooft alleen, met balsem geblanket,
Als of een frissche maegt vast sluimerde op haer bed,
Zijn beelden, door ’t bestier van uwe hant gegoten.
Maer daer ’s uw stoet. wie heeft het harnas aengeschooten?
Wie draegt dus welig den ontzachbren slangeschilt?
(120) Wie dekt zijn hooft en hals met dezen helm, dus milt?
Zy quamen onderwijl op ’t schielijkst aengeronnen.
Elk stofte op zijn beleit. elk had den prijs gewonnen.
d’Idalische Vorstin bedanktze hooft voor hooft,
En staeft op nieuw het woort, en ’t geen hun was belooft.
Het einde ontbreekt.
Continue

[p. 209]

VERJAERGEDICHTEN.
_______________________________

VERJAERGEDICHT
Aen MEVROUW
MEVROUW BUISERO,

Vrouw van Heeraertsheiningen &c.

OM mijn genegentheit en blijdschap te vertoonen,
Kom ik, Mevrouw, u op uw Jaergety bekroonen;
Maer met geen kranssen van gebloemt, en watmen meer,
Met Myrt en Lauwerier te mengen pleeg, tot eer.
(5) Het Noorden heeft nu plaets genomen voor het Zuiden,
En ’t vochtig herfstsaizoen verdort de bloem en kruiden.
Derhalven, wyl ik dus niet kan voldoen mijn plicht,
Genaek ik u verheugt met een verjaergedicht:
Nu Wijnmaent, die vast staet gereet om weg te varen,
(10) U kroont met eene reex van twee en twintig jaren.
Dat nu de Hemel lang u in gezontheit spaer,
En ik noch menigwerf na dezen u verjaer.
Dat uw Gemael, wanneer hy rust van zwaerder zaken,
Noch lang zich in uw deugt en schoonheit mag vermaken.
(15) En als uw’s levensdraet in ’t eind wort afgesneen,
Een rey van Englen u omhoog voer’ van beneen.


[p. 210]

OP HET VERJAERGETYDE

Van den weledelen gestrengen HEERE,

DE HEER en Mr. JOAN KIEVIT,

Ridder, Baronnet, en Burgermeester der Stad Rotterdam,
Advocaet Fiskael van d’Edele Mog: Zeeraet op de Ma-
ze, Hoogheemraet van den Hove van Schielant,
Bewintheere der Oostindische Maetschappie &c.

AL bloeit uw Jaergetijde in ’t midden van de sneeuw
En sluit uw dagen meer dan met een halleve eeuw,
Daer ’t guure Noorden, met de hagel om zijn ooren,
Byna natuur herschept als wasze uit ys geboren:
(5) Noch straelt van uw verstant zoo aengenaem een licht,
Dat maer de Lente alleen moest pralen in mijn dicht.
En uw geboorte tijt kan my zoo zeer vermaken,
Dat my de winter zelfs van ver niet derf genaken.
Doorluchte man! zoo hoog intop van eer gevoert;
(10) Die, als de staetorkaen gantsch Neerland had beroert,
En ’t schip van ’t Vaderland, geschokt aen alle zijden,
U, in dat onweer meê uitheemsch deed schipbreuk lijden,
In ’t midden van ’t gevaer en barnen van dien vloet,
Den storm in d’oogen zaegt met onbezweken moet.
(15) God, die u by die ramp heeft lijdzaemheit gegeven,
En, naer uw wenschen, weer tot alles opgeheven,
Gun dat ik lang met vreugt mag vieren dezen dagh;
En voer, wanneer gy moê van eere en aerdsgezag,
De Zon uw’s levens aen de westkim ziet verdwynen.
(20) Uw ziel op met triomf in ’t licht der Serafijnen.


[p. 211]

GEBOORTEDICHT

Voor JONKHEER

LAURENS BUISERO,

Zoon van den Weled: HEER

HEER DIDRIK BUISERO,

Heer van Heeraertsheiningen &c. Deken der Kollegiale kerke van Sint Katarine in Eindhoven. Raet en Sekretaris
tot Vlissinghen.

KLein knaepje, groot van stam, van grooter hoop gebooren,
Hoe schreitge dus? ik koom uw ruste niet verstooren:
Maer aen uw’s Vaders gunst en heuscheit hoog verplicht,
U groeten in uw wieg met een geboortedicht.
(5) Bedriege ik my? of zie ik reets de traentjes droogen,
En is die vochte wolk geweeken uit uw oogen?
Hoe vriendelijk lacht gy Mevrouw uw Moeder toe!
Die ziet zich blint, en is dat lief gezicht noit moe:
Haer schoonheit vint zy net gedommelt in uw wezen,
(10) En komt van uwen mont haer eigen roosjes leezen;
En eigen nektar die van uwe lipjes vloeit.
Uw Vader, die, van zorg ten dienst van ’t lant vermoeit,
Zijn geest met Poëzy gelukkig weer kan wekken,
En my altijt tot een Apollo zal verstrekken,
(15) Ziet uit dat bly gelaet uw deugden te gemoet.
En zoo een droeve vlaeg zomwijl uw tranen voed,
Of heimelijke smert bevochtigt uwe wangen,
Hy zal u streelen met muzijk van zijn gezangen.
En gy, zoo drae gy voelt hoe veel die hulp vermag,
(20) Zult hem bedanken weer met een onnooslen lach.
    Gelukkige, zoo gy kunt uw geluk waerderen!
Die, stil en zonder erg, wat Vorsten zamenzweren,
[p. 212]
En hoe het lant rontom van oorlogsonweer waegt,
Geen kommer kent, noch wort van staetbelang geplaegt:
(25) Maer slapende in den storm, waer van ’s lants hulk gedreven,
In woesten oceaen, nu wort om hoog geheven,
Nu weer ten afgront schijnt te zinken, ongesteurt,
Uw zelf vermaekt, of slechts uw eigen leet betreurt.
    Indien mijn wensch gelukt, dan zult gy al uw dagen
(30) Zien eindigen met dat volkomen welbehagen.
Dan zal de roede van den oorlog, voort verbrant,
En roof en moortzucht, in het harnas nu gekant,
Verdwijnen, en de krijg ter werrelt uitgebannen,
Geen Koningen voortaen herscheppen in tierannen.
(35) Dan wijde BUISERO zijn weergalooze luit
De vrede toe, en zing den lof van ’t vrebesluit.
En Vlissingen, door uw geboorte meer verheven,
Vier lang uw Jaergetijde, en roeme uw loflijk leven.


OP HET JAERGETYDE,

VAN

MEVR. A. BUISERO,

Vrouw van Heeraertsheininghe, &c.

TErwijl nu weer de dagh verjaert* [1714: verschijnt] van uw verjaren,
    Mevrouw, en Slachtmaent ons, eer dat we’t zijn gewent,
    De Vorst verdaghvaert, die het kruit en bloemen schent,
Wat krans zal ik dan best u passen op de haren?
(5) Of zal ik uwen lof met mijne wenschen paeren?
    Z’ is waerlijk in mijn hart wel vast genoeg geprent;
    Maer mijn verjaergedicht dat bleef dan zonder end,
En noch onmagtig die naer waerden te verklaeren.
    Ik blijf dan by mijn wensch. en zoo ’t u daer na gaet,
    (10) Zult gy in ’t minste niet verwenschen aen uw staet,
[p. 213]
En vieren dikmaels noch uw Jaerty met genoegen.
    ’t Is wel een kleene gave, al is ze groot, een wensch.
    Maer zelfs de Hemel eischt niet anders van een mensch,
Als dat zich by den mont het dankbaer hart komt voegen.


OP HET VERJAERGETYDE,

Van den weledelen gestrengen HEERE.

HEER. GERBRAND ZAS VAN DEN BOSSCHE,

Ridder, Baronet &c. Sekretaris in het Ed. Mog. Collegie ter Admiraliteyt op de Maze.

’k BEhoev’ geen kransen van gebloemte u op te zoeken
    Noch kruitfestonnen van uitstekende waerdy
    Om u te kroonen op uw vrolyk Jaergety,
O Ridder! want gy vint die levende in uw boeken.
(5) Uw groote geest, gevoert van boven ’s weerelts hoeken,* [1714: .]
    En latende in haer vaert de zon’ en maen in ly
    Streeft in ervarentheit alle anderen voorby,
Daer geen Justiniaen uw wijsheit zou verkloeken.
    Ik offere evenwel, tot teiken van mijn plicht,
    (10) Dit loofwerk; geschakeert tot een Geboortedicht.
De Hemel, die u dus voorspoedig wouw bewaeren,
    Ten dienste van het lant, den Raed, en uw geslacht,
    Zoo zeer door U, als uw vooroudren hooggeacht,
Voeg’ lang meer schakels aen den keten van uw Jaeren.


[p. 214]

VERJAERGROETE

Aen de weledelgeboren VROUW,

MEVROUW ANNA BOOM,

Vrye Vrouw van Jaersveld.

DE Hemel, die nu aen den keten van uw dagen
Mevrouw, op Nieuw weêrom een schakel heeft geslagen,
    En ’t achtenveertigste* met noch een Jaer bekroont,
    En overal zoo mild u zijne gunst betoont,
Zal, zoo het nae mijn wensch gelukt, tot zijner eeren,
Uw Jaren alzoo weI als uw geluk vermeeren.
    Opdat, dewijl geen licht hier zonder schaduw blinkt,
    Gy ’t eeuwig erft, wanneer de zon uw ’s levens zinkt.


GEBOORTEDICHT

Voor JONKVROUW

ELISABET KLARA BUISERO.

Aen MEVROUW

ANNA VELTERS.

HOe komt de Zon zoo vroeg gebroken uit de kimmen,
Met zulk een nieuwen glans nu teffens op te klimmen,
Die lang te pruilen scheen, en eerst op dezen dagh
Begroet al ’t aertrijk met een vriendelijken lach.
(5) Indien de May op ’t velt haer bloemen zou vertoonen,
En ’t edelste geboomt met keur van bloesems kroonen,
Moest hare Bruidegom vertoogen zijn gezicht,
En zy zich bakren in dat alverquikkent licht
[p. 215]
Dat alles leven geeft. noch zouze ’t zich getroosten,
(10) Al rees de zonnekloot met flaeuwer vier in ’t oosten,
Al stont zy zonder kroon en bloemen in den mont,
Zooze uw ELISABET, in ’s levens morgenstont,
Met een geboortekrans na waerde kon begroeten,
Mevrouw, en hare smart door haren dienst verzoeten.
    (15) Bedriege ik my? of bloeit het alles op dat woort,
En brengt het lant een schat van veltviolen voort,
En riekende narsis, verquikt met versche beken,
En Venus bloem noch met Adonis bloet bestreken?
Zoo ist. de May ziet u met duizent lonken aen,
(20) Klein Maegdeken, en gy, als of gy ’t kond verstaen,
Weet dat bevallig mondje en wezen me te trekken
Tot lachen, en als blijde uw armtjes uit te rekken,
Te zwieren vol van lust; daer ’t alles aen u leeft,
En hoe gy u beweegt, alree zijn welstant heeft.
(25) De Hemel, die zoo vroeg zich toont tot u genegen,
Wil uw geboorte zelf niet laten zonder zegen,
De vrede, die u eerst de rust heeft voorbereit,
Zit zelver aen de wiege, en zust u alsge schreit.
Slaep nu gerust, ey slaep. de donder der kartouwen
(30) Afrollende op het strant, zal u niet wakker houwen
Of stooren, als de vaek al zacht uw geesten dooft
En zijne wieken dicht komt sluiten om uw hooft.
Hoe zoud gy in uw slaep met ongeruste vlagen
Geduurig schrikken, en ’t benaeude hartje jagen,
(35) Zoo ’s vyands oorlogsvloot noch wekte ’t gantsche land,
En blixemde weerzyts op ’t Zeeusche en Vlaemsche strant.
Nu leg de goude bel, al schijntg’er toegenegen,
Ter neder, ’t voegt u een olijfkrans te bewegen,
Of jeugdige Laurier. die bladen kraken me,
(40) En zijn de zege toegeheiligt en de vre.
Ook heeft de frissche kleur iets om het oog te strelen,
Neen, sluit uw oogjes toe, zy zullen harten stelen,
[p. 216]
En hebben reets een vonk van dat vermogent vier
’t Geen alles blaekt, maer met een aengename zwier.
    (45) Wat zultge slaven noch van uwe schoonheit maken!
Wat zult gy fiere maegt, al jongelingen blaken,
Met een verliefde vlam op uw vrou Moeders spoor!
Dan krijgt noit Man, als die uw Vader volgt, gehoor,
Zoo eerlyk van gemoet, zoo rustig en rechtschapen,
(50) Meer edel door zijn deugt en wijsheit, als zijn wapen.
Dan zal uw Moeders schoonte, u ryklyk megedeelt,
(Doch die nu onvolmaekt maer in uw wezen speelt)
Met heerelyker glans in KLARA weder stralen,
En schijnen haer verlies met winst weer in te halen.
(55) Want ongevoelig plukt de tyt, die duuren haet,
De Bloem der Schoonheit af en schenkt die aen haer zaet.
Ook is het schoonst saizoen van ’t jaer voor u verkooren:
Want Venus zelve is me als gy, in Mai gebooren.
    De Hemel, die zoo milt tot uw geluk zich toont,
(60) Die uw gezegende Echt met zulk een dochter kroont,
Late u met uw gemael, noch lang die vreugt beleven
MEVROUW, tot uwe KLARE, uit kuische zucht gedreven,
Haer brave stam verryke; en tele u neven aen,
Die op het loflyk spoor van hunne Grootvaêr gaen.


VERJAERWENSCH

Aen den HEERE

JAKOB ZAS VAN DEN BOSSCHE,

Zeeraed in haer Ed. Mog. Vergaderinge aen de Maze.

DE Maes ziet dan met vreugt uw Jaergety herboren;
    En ’t darde kruis by u volmaekt op dezen dagh,
Waer in ’t mijn zangnimf lust haer blijdschap te doen hooren
    Weleedle ZAS, die hier het loflijk zeegezach
[p. 217]
(5) Aen d’eedle Maesstroom zult ter goeder uur bekleeden.
    My dunkt ik zie hoe hy zijn golven minder jaegt,
Geruster als voorheen komt door zijn wedd’ gereden,
    En liefelijk alleen zijn oevers kust en vaegt,
Om me, na ’t schijnt, nu uw geboortestont te vieren.
    (10) De Hemel deele u lang zijn milden zegen uit!
Dat Mars, als hy zich komt in ’t lentekleed versieren,
    Noch vele schakels aen uw’s levens keten sluit.
En zoo het u mag na mijn wenschen wedervaren,
Moete ik noch menigmael u vrolijk zien verjaren.


OP HET VERJAERGETYDE

Van JONKVROUW

MACHTILDE ZAS VAN DEN BOSSCHE,

        HEt nieuwe jaer dat u ter werelt bragt,
            Tot vreugde en eer van uw geslacht,
        MACHTILDE, waerd der maegden kroon te strijken,
        Heeft met een wonder willen prijken:
            (5) Want zelden heeft een mensch in een verbant
            De schoonheit, deugden en verstant.
        Maer dat u weer bewaert heeft in het leven
        Heeft noch veel grooter proef gegeven:
            Dat heeft alleen een ruwe schets gemaelt,
            (10) Van zoo veel lof waer meê gy praelt;
        Maer dit stelt ons in vollen glans te vooren
        De wijsheit en ’t beleit u aengeboren.
            Zoo ver de vrucht de bloessem overtreft
            De bloem met recht zich boven ’t zaet verheft,
        (15) En boven d’ent men boomen ziet waerderen,
        Zo ver heeft meê dit jaer te triomferen.
            Ik breng by u geen bloemfestonnen aen,
            Een wensch kan by de Goden zelfs volstaen.
[p. 218]
        Indien die nu gelukt nae mijn behagen,
        (20) Zie ik noch lang uitbreiden uwe dagen,
            En u, eer weer het nieuwe jaer verschijn,
            Nae wensch gepaert, en blijde Moeder zijn.


VERJAERGEDICHT

Voor den

HEERE J. V. VONDEL,

Toen zijn E. tachtig Jaer geworden was.

Aen zijnen geboorteheilig.

Vocem animumque Deo similis.

GEboorteheilig van den Fenix der Poëten,
    Die zoo lang ’t grijze hooft bestraelt hebt met uw licht;
    Ik offer vrolijk op uw outer dit gedicht,
Nu gy uw dichter noch een jaer hebt toegemeten:
(5) Schoon d’alverslindende eeuw zoo menig heeft verbeten;
    Terwijl uw voesterling ’t bespieglende gezicht
    Ten Hemel heft, en leert den ongodist zijn plicht,
Of tast met boetgezang de schijndeugt in ’t geweten.
    En gy, doorwijze Man, maekt d’oude dichters stom
    (10) Met zulk een wakkerheit in zulk een ouderdom.
Dat dus uw Jaergety my altijt heilig blijve.
    Zoo stap het negende noch ’t achtste kruis voorby!
    Zoo schende tijt noch ramp uw heldenpoezy!
Terwijl ik achter u op wassche vleugels drijve.
1667.


[p. 219]

OP HET JAERGETYDE,

Van den HEER en Mr.

KASPER HENRIK SELKART,

Rentmeester en Geheimschrijver van Schielant.

            LAet de Berkemeier schuimen,
                En hy blink met schooner glans
                Als hy praelt met zulk een krans.
            Zorgen wilt deez’ kamer ruimen.
                (5) Elk om strijt zy even bly
                Op dit vrolijk Jaergety.

            Schielant me, van vreugt gedreven,
                Wensch haer Rentemeester heil,
                Die, voor gunst noch gaven veil,
            (10) Na iets grooters tracht te streven,
                En, met een voorzichtig oog,
                Zijnen woeker zoekt om hoog.

            Zoo mijn wenschen iets vermogen,
                SELKART, lang van my geëert,
                (15) Zal ’er niets, wat gy begeert,
            Hier vernietigen uw poogen,
                En gy lang by d’eelste wijn,
                Op uw Jaerfeest vrolijk zijn.


[p. 220]

VERJAERGROETE

AEN

JUFFr. K. v BERG,

            HEt jaer heeft weer zijn kring voltogen.
            De Lentezonne aen ’s Hemels bogen,
                Breekt vroeger door de kimmen heen;
                Verjaegt den donker van beneen,
            (5) En rolt, ten dienst der tegenvolken,
            Min steil voorover in de wolken,
                Nu Lentemaent, voor ’t jonge kruit,
                Des aerdrijks harden schoot ontsluit.
            Ik heb voorhene met verlangen,
            (10) Uw Jaerdagh in geboortezangen
                Geheiligt, en met vreugt gewijt;
                Nu treft my weer de zelfde tijt:
            Nu mag de Lentemaent weer roemen
            Op telen van haer maegdebloemen,
                (15) Op rozelippen en den mont
                Die minnaers frisch maekt en gezont,
            En Leliën, zoo onbesprooken
            In Katarinae’s jeugt ontloken.
                Maer gy aenminnelijke maegt,
                (20) Die ’t lievende ooge meer behaegt
            Dan verschen daeu de flaeuwe kruiden;
            Gy ziet, wanneer het warme zuiden
                Voor ’t noorden en de winter wijkt,
                Hoe alle bloem het hart bezwijkt
            (25) En laet het hooft ter zijden hangen,
            Met dorre en ingevalle wangen.
[p. 221]
                Gedenk dan dat u jeugt al me
                Zal onderzinken in de zee
            Der jaren, die gelijk de stroomen,
            (30) Geduurig op elkander komen.
                Aldus zie Mars uw tijt besteet
                Wanneer hy keert in ’t lentekleet.
1665.


Aan den HEER

MARTINUS MARTENS,

Tot Sluis in Vlaendren,

Op zijn

VERJARING.

HEt eerste jaer stapt nu het tweede kruis voorby
Van uwen ouderdom. de tijden glippen henen,
En zijn byna zoo ras verlopen als verschenen.
    Maer deugt en wijsheit toomt der eewen razerny.
Dies zoo gy hier gerust; en na uw doot wilt leven,
Moetge onder haer bannier uw zelve in dienst begeven.


VERJAERWENSCH,

Aen Mijn

VADER.

d’ALmagtige, die weer gerekt heeft uwe Jaren,
    O! Vader, en verleent een bloeiende ouderdom,
    Daerge in verstant en kracht maekt jonge lieden stom,
Wil u noch lang tot ons vermaek, gezond bewaren,
    (5) En zegenen met heil. zoo geef de Hemel my
    Dat ik noch lang met vreugt vier uw verjaergety.
1664.


Continue
[p. 222]

LOFDICHTEN.

___________________________

Op den tweeden druk

DER

KORENBLOEMEN,

Van den Edelen gestrengen HEER

KONSTANTYN HUIGENS,

Ridder, Heer van Zuilichem &c.

WY zullen dan dien onwaerdeerbren schat,
Op nieuw verrijkt met keur van dichtjuweelen,
    De werrelt afgemaelt op yder blat,
Weer zien in ’t licht? en in dien rijkdom deelen!
    (5) De faem droeg lang den naem van Konstantyn
Den aerdkloot om; zy leeft op alle tongen:
    Van haer gewaegt de Tiber, Teems en Ryn
En Seine, die van hem voorby gezongen,
    Een vaster zwier van dichten heeft geleert.
(10) Maer welk een land zou Huigens naem niet hooren,
    Die noit genoeg gelezen en geëert,
Spreekt overal gelijk een ingebooren.
    Noch is dat voor zijn glorie te gering,
Al zingt hy na elks wensch in alle talen,
    (15) Al smaekt hy elk in zijn bespiegeling.
Het lust hem me d’aeloutheit t’achterhalen,
    De Grieken na te stappen op hun trant,
En Martiael te wekken uit zijn asschen.
    My dunkt ik zie de trekken van zijn hant,
(20) Een snelheit en gedachten die hem passen.
[p. 223]
    Hier vloeit een zee van wijsheit overal.
Hier springt een bron met overvloet van straelen,
    En bruischt gelijk een steile waterval,
Die ’t aengezicht der omgelege dalen
    (25) Opheldert, en den blijden akker voed
Met levent kristalijn en zilvre stroomen.
    Hier ’s nektar voor ’t aendachtige gemoet,*[1714: .]
Uit ’s werrelts mist ten Hemel ingenomen.
    O bloemprieel, zoo konstig geschakeert,
(30) Hoe wensche ik weer u perken in te treden!
    Het heugt u, hoe ik u heb gewaerdeert,
En nedrig, en verwondert aengebeden,
    O rijkdom van orakels, vol van geest,
En Pinkstervier, hoe zal de naneef hooren,
    (35) En hoe zal hy gelooven, die u leest,
Dat gy zijt in ’t gewoel van ’t hof gebooren?
    In ’t barnen van den krijg, en ’t oorlogsvelt,
In ’t barsten van granaten en kortouwen,
    In’t dreigen van het Arragons gewelt,
(40) En menigmael in andere landsdouwen
    Uitheemsch, en ver van uw bekende lucht.
Noch komt gy u zoo heerelijk vertoonen,
    En drijft zoo wijt op wieken van ’t gerucht,
’t Geen met onsterflijke eer uwe dienst zal kroonen:
    (45) Dat zelf de nijt, maer tot haer hertenleet,
En bittre smert, het kostelijke leven
    Van Konstantyn, moet achten wel besteet,
Al had hy niet als zulk een werk geschreven.


[p. 224]

Op den Bouw en bestiering der Schepen,

Beschreven

Door den Weledelen* wijzen HEER

NIKOLAES WITSEN,

RAET VAN AMSTERDAM.

d’ AEloutheit lag gesmoort in ’t stof van hare steden,
En rijken, deerlijk van d’onwetenheit vertreden,
Nu menig duistere eeuw en jaren achtereen:
Haer kostelijk gewaet, zoo konstelijk besneen,
(5) En rijkelijk geschakeert, wierd met den voet gestooten:
Zy zelf hield, doot van schaemte en spijt, den mont geslooten,
En wenscht dat eens een heir van letterhelden velt
Mag winnen, en haer eer, weer op de troon gestelt,
Uitflonkren door den mist en nevels der Barbaren
(10) En woestheit, zoo ontaert haer in de kroon gevaren.
Nu troost u Moeder en getrouwe voestervrouw,
Der wijsheit, troost u, en verzet dien bittren rouw.
Uw zon begint alree ten kimmen uit te gloeien,
Terwijl haer heilig vier, nu meer en meer aen ’t groeien,
(15) Vast d’oostkimme achter laet, en stijgende in den trans,
Spreit over onze lucht in ’t eind’ haer vollen glans.
    Een deel der wijzen leert uw loofwerk, en de merken
Der diepe Beeldespraek, d’oraklen van uw Kerken,
De wichleryen, en ’t geschrei der vogelvlucht.
(20) Een deel, opvliegende ver boven zonne en lucht
In hun gedachten, spoort uit Hermes goude spreuken
Uw godgeleertheit nae; of moede ’t hooft te kreuken
In ’t openen van zijn geheimen, schept het vreugt,
’t Olympisch renperk, en de worstelplaets der jeugt
[p. 225]
(25) Weer op te graven uit hun asschen, en te hooren
Wat oeffning Memfis en Atheenen heeft verkooren,
Wat spiegelstrijden Troje en Latium bemint.
Gyraldus en Doleet doorsnuflen het bewint
Der ouden, en de magt van hun verdwene vlooten,
(30) Hun speelfazeelen, en geschilderde oorlogsbooten:
Maer ruw, en zelve van een donkre wolk ’t verstant
Benevelt, daerze uit schroom noch tasten met de hant
Naer blinde schaduwen, gelijkze lichtlyk missen,
Die d’eerste durven zien in zulke duisternissen.
    (35) Nu weet een lid der Raet van ’t magtig Amsterdam,
Een hoofttelg van de gryze en onbesproke stam
Der WITSENS, afgeslooft in Burgermeesterschappen,
En loflijk staetbewint, d ’aeloutheit na te stappen
Met een gelijke tret, hy groeit in haren lof,
(40) En zweet gelukkig in die heerelijke stof.
    Hy maelt ons, op ’t panneel van zijn geleerde blaren,
Na ’t leven, hoe Egypte en Rome door de baren,
Quam streven met de boeg, en ’t hoog kampanje stont
Versiert met beelden van gedrochten, en den hont
(45) Anubis, Pollux en zijn broeder, die van verre
Matroozen toestraelt, en begunsticht met zijn starre.
Wy zien hier Argo weer, Minerve toegewyt,
En Xerxes vloot, zoo lang verslonden van den tyt;
En leeren hoe de krygsgalei pleeg voort te glyen
(50) Op ’t slaen der riemen, die, in drie en hooger ryen
Verdeelt, verwarden noch beletten in den vaert.
    Maer ’t is aen WITSEN niet genoeg, dus hoog vermaert,
Der Ouden Scheepvaert op te visschen, uit de blyken
Van taefereelen en beschimmelde kronyken:
(55) Zijn geest weit ruimer uit. nu toont hy, vol van vier,
Hoe Vrankryk kielen bouwt op ’t bouwspoor van Fournier,
Hoe d’Italjaen braveert met oorlogsgaleassen,
En lichte gondels, die den snellen stroom verrassen:
[p. 226]
Nu hout hy Dudleis spoor, en ziet aen ’t krytestrant
(60) Getoogen, welk een kroon Brittanje in ’t bouwen spant.
Of ’t lust hem ’t groot gevaert der Portugeesche kraken
t’ Ontleden, en te zien, hoe d’Italjaen, in ’t blaken
Der steile zomerzon, die met haar fellen gloet
Hem smelt uit ’s Hemels trans, in Jonk en Praeuw den vloet
(65) Blijft kruissen, en om koelte en frissche lucht laveren.
    Dan komt hy Nederlant haer’ eigen Scheepsbouw leeren,
En gaert een rijken schat van woorden, op de leest
Der Bouwkonst net geschoeit. zijn onverzufte geest
Vliegt me ten hemel, als zy d’Amsterdamsche vlooten,
(70) Zoo trots volwrocht, de kruin ziet aen de wolken stooten,
En vaert ten starren in langs mars op mars, gebouwt
Op watertorens, die spanseeren door het zout
Des wilden oceaens, en breken vast de gronden.
    Gy hebt gantsch Neerlant, door dit werkstuk, dier verbonden,
(75) Gelijk uw vaderstad door uwe zorg en raet,
O WITSEN! zoo het nu na mijne wensch beslaet,
Zal uwe naem zoo verre om beide Poolen klinken,
En daer het zwoegent West de zonne in zee ziet zinken,
En daer de dageraet, opluikende in het Oost
(80) Met eenen nuchtren daeuw door ’t floers der wolken bloost,
Als zich de kielen, door uw fenixpen beschreven,
Voort aen vermaerder door uw werk, in zee begeven,
En stooren alle vier de winden in hun rijk.
Noch is die naem met uw verdiensten ongelijk.


[p. 227]

Op het uitgeven der werken

Van wijlen den

Eerwaerdigen Godvruchtigen HEERE

JOHANNES  DE  MEY,

Dienaer des Goddelijken Woords tot Middelburg.

Intaminatis* Fulget honoribus.

ZOo zienw’ u weer verrezen en herboren,
    Al stopt de zark uw goddelijken mond,
Wy schijnen u noch levende aen te hooren,
    En zien uw hart, als eertijts in den gront.
(5) De MEY! die van een hemelsch vier ontstoken,
    Uw leven net deed schoeien op uw leer,
Al heeft de haet in beide u stout besproken,
    Gy volgde maer het kruisspoor van uw Heer,
Die zelfs niet vry van vuile lastermonden,
    (10) En ’t schenden van geveinsde Farizeen,
Braverende op hun menschelijke vonden,
    Van harten en van ooren onbesneen,
Door weldoen wist die vlekken uit te wasschen.
    Uw faem zoo rein als ’t ongekreukt gemoet,
(15) Was zilverklaer geheldert in de plassen
    . Van waer berouw en Kristus dierbaer bloet.
Maer schoon de doot uw tong verbiet te spreken,
    Die gulde tong zoo vol van heilig vier,
Zy weet met kracht die banden los te breken,
    (20) En sprekende met monden van papier
En boven peil van ’t sterflot opgevaren,
    Verheft haer stem met goddelijk geluit,
Zoo ver de zee met wentelende baren,
    Het aerdrijk kust en in haer armen sluit.
[p. 228]
(25) Wat duiktge’t hooft, ô Zeeland! in uw stroomen,
    En staet verbaest met ongevlochten haer?
Of is ’t om dat de MEY u is ontnomen?
    ’t Is waer, die is de Lente van het jaer;
Maer nu die is te zijner tijt verdwenen,
    (30) Gelijk het een saizoen het ander jaegt,
En dat die zon heeft haren kring volschenen,
    Is ’t eenmael tijt dat gy geen rouw meer draegt.
Een zomeroogst, een herfsttijt staet te wachten,
    Waervan gy hier de kostelijke vrucht,
(35) Genieten meugt met dankbare gedachten:
    U komtze toe, als zijnde in uwe lucht,
In uwen schoot ontfangen en geboren.
    Hier is een schat orakelen by een.
Hier kuntge kracht van Godgeleertheit hooren,
    (40) Dit ’s een tapijt van boven tot beneen
Met kunst zoo wel, als rijke stof, volweven.
    Nu worde ik door de schorre boettrompet,
Van ’t zachte dons der zonden voortgedreven,
    En stae op zulk een kerkmuzijk verzet,
(45) Die, uitgerolt door zoo veel tempelboogen
    En kooren, van geen daken meer gestuit,
Nu eerst terdeeg zal toonen haer vermogen,
    En steenen zelfs doen kennen haer geluit.
Dan hoore ik weer de lofbazuinen steken,
    (50) En zie natuur, gelijk in Edens hof,
(Zoo schoon, zoo groot, wort hier haer stant bekeken!)
    Verschijnen ten tooneel, tot ’s Heeren lof,
Hier is de toom van ’t dwalende geweten,
    Dat, schoon de zonde uit dartlen overmoet,
(55) Het op den mont geklopt heeft en verbeten,
    Weer keert op ’t spoor van achterdocht en boet.
Hoe hoor ik hier weêr Paulus redeneeren,
    ’t Zy dat hy als gezant komt aengetreen
[p. 229]
Om ’t heidendom te stichten en bekeeren,
    (60) Of Leeraert zijn herborene Hebreen.
’k Zie Salomon zich zelfs voor my vertoonen;
    Maer niet, daer hy vervoert van dulle min,
Ten eeuwigen schandael van zijne kroonen,
    Te voet valt een bloetschandige afgodin.
(65) Maer even eens als hy, ten troon geklommen,
    De Leeuwsbannier van Juda heft omhoog,
Al ’t aerdrijk voor zijn wijsheit doet verstommen,
    En ’t alles peilt met stralen van zijn oog.
Volgt dit kompas en d’aengewezen streken,
    (70) Al die gerolt op ’s werrelts oceaen,
Schijnt t’elkens, als van alle hulp versteken,
    In ’t gapen van dien afgront te vergaen.
Dees graedboog zal u fix de Noortstar schieten,
    En voeren u op d’ongestuime plas,
(75) Gelukkig en ontslagen van verdrieten,
    Al waer ’t u lust, van d’eene aen d’andere as.
Zoo steekt de deugt het hooft geduurig boven!
    Al vliegt de nijt haer in het aengezicht,
En zoektze van haer luister te berooven,
    (80) ’t Is vruchteloos: want zy is enkel licht,
Dat, hoe geheim gedompelt en versteken,
    En onder ’t floers begraven van de nacht,
Weet in triomf door zarken heen te breken,
    En spreit zich uit met grooter glans en kracht.
(85) Zoo zweeft uw faem op ongefnuikte wieken
    Al voort en voort. Godvruchtige de MEY,
Van daer de dagh ten kimmen op komt krieken
    Tot daer de nacht die kleet in haer lievrei;
Die is de roest der eeuwen al ontvlogen.
    (90) Kalvinus ziel eet manne uit deze blaen,
En wenkt met haer gestarnte ons uit den hogen:
    Terwijl gy zult met hem ten reye gaen.
[p. 230]
Wy zaemlen, als een bie, de honigraten,
    Die zoo vol keur in dezen lusthof zijn,
(95) Daer wy ’t gebroet van spinnen zwellen laten
    En barsten aen hun doodelijk venijn.
Scheen Zeelant eerst u maer intop te haelen
    Uw lof leeft nu alom en kent geen paelen.


Op de

KUNDSCHAPPEN VAN PARNAS,

Door den Romein

TRAJAEN BOKKALIIN,

Beschreven;

En nu in ’t Nederlantsch gedrukt by HERO GALAMA.

            TRAJAEN, de Roomschen Adelaer,
            Uit ’s werrelts mist omhoog gevlogen,
            Ziet elk met zijn doordringende oogen
                In ’t harte, en groeiende in ’t gevaer,
                (5) Het geenmen zelden ziet ontvlien,
            Die van een hooger geest gedreven
            De staetzucht weten na te streven,
                En in ’t geheim der Prinsen zien;
                Geeft al de rijken haer waerdy,
            (10) En weegt den aerdkloot op zijn pennen.
            Hy leert een Vorst zich zelven kennen,
                En ’t rechte merk der heerschappy.
                Nu strijkt hy neder op Parnas;
            Daer alle volken zich vertoonen
            (15) Voor Febus en der Muzen troonen,
                Van ’s werrelts eene en andere as.
                Hier is APOLS orakelkoor,
            De goude drievoet en Laurieren:
[p. 231]
            Hier vest de wijsheit haer bannieren;
                (20) En schroomt niet moedernaekt recht door
                Te streven, zonder hare leen
            Met praelgewaden te bedekken,
            Al die kleinoodjen achtze vlekken,
                En voor haer schoonheit te gemeen.
                (25) Maer gy doorluchte BOKKALIIN,
            Verheven ziel! die hier beneden
            Het hart der Vorsten dorst ontleden,
                En ’t wezen schiften* [er staat: schriften] van de schijn;
                Al heeft de moortpriem u gevelt,
            (30) Door een vervloekten nachtverrader,
            Die mooglijk zelf zijn ouden Vader
                De strot had uitgesneen om gelt:
                Uw glorie boet den val van ’t lijf,
            En klinkt aen alle vier de winden.
            (35) In Neerlant wasze schaers te vinden,
                En had by weinigen verblijf.
                Tot GALAMA, uit eedle zucht,
            Dien schat alleen benijde aen Romen,
            En over zoo veel land en stroomen,
                (40) Uw werken voerde in onze lucht.
                Dat staetjuweel, zoo net in ’t gout
            Der Nederlantsche tael gegrepen,
            Hoeft om geen nieuwen glans herslepen,
                Dewijl ’t zoo braef zijn proef behout.
                (45) Bedank dien Harlingschen Plantijn
            Die uwe spreuken me laet hooren
            In Frieslant dun genoeg van ooren,
                Om haer te schatten zooze zijn.


[p. 232]

OP DE BIBELSTOF

Van den HEER


LAURENS BAKE VAN WULVENHORST.

            WIe zal voortaen de Poëzy,
            Een hemelgaef van God geschonken,
                Verachten als een razerny
            Die niemants lust behoort t’ontvonken,
                (5) Omdat ze op een verheven trant,
            En van een grooter vier gedreven,
                Voorby streeft het gemeen verstant,
            Dat laeg by d’aerde neer blijft zweven,
                Daer zy d’onsterflijkheit geniet
                (10) En onder haer de starren ziet.

                Dan geeft de Hartog der Hebreen
            Den hemel en het aerdrijk ooren,
                De rotsen splijten zelf vaneen,
            De honig wort uit hun geboren,
                (15) En olie vloeit ten klippen uit.
            Dan voelt zich ’t hart der zee verstijven
                Op ’t goddelijk triomfgeluit,
            Toen Faro, met zijn heir aen ’t drijven,
                Als drinkeling, de voeten spoelt,
                (20) Daer Israël geen water voelt.

                Men ziet het Hemelsche tapijt
            Ontrolt in Gods gewijde bladen,
                Alöm met zoo veel konst en vlijt,
            Verheerelijkt met dichtsieraden,
                (25) Niet in den zoom en buitenkant;
            Maer in den inslag zelfs geweven
[p. 233]
                Als beelden van volmaekten stant,
            Die ’t gantsche werkstuk luister geven.
                Zoo gloeit by paerlen aen een kroon,
                (30) Een Diamant noch eens zoo schoon.

                Dit wekte, ô BAKE, uw eedlen geest,
            Om in dat heiligdom te treden,
                Te schoeien op een duitsche leest,
            Zoo veel gezangen, die met reden
                (35) Van yder werden aengebeén,
            Als vloeiende uit een hemelsche ader.
                Ik ken geen schooner Hippokreen,
            En noit zag ik den zangberg nader.
                Hier laeve ik, uit een volle borst
                (40) Aen heilig water mijnen dorst.

                Gy, opgevlogen als een Zwaen,
            Zet u op Libans toppen neder,
                Terwijl de spelende Jordaen
            De schaduw van zoo menig Ceder,
                (45) Verdubblen ziet in zijn kristal.
            Zy willen hare vreugt vertoonen,
                En, spieglende in zijn waterval,
            Verheffen hooger hare kroonen,
                Nu gy, op Salomons geluit,
                (50) Den lof zingt der vergode Bruit.

                Welaen, ô dichter, net van zwier,
            Laet ons uw zuivre klanken hooren.
                De wierook van uw kuisch papier
            Wil zelfs het hemelschdom bekoren.
                (55) De dichtkunst zal dat schoon juweel,
            Zoo waerdig om haer hals gehangen,
                Waerdeeren als haer beste deel,
            Tot glory van uw bibelzangen.
[p. 234]
            De kunst zoek’ elders enklen lof;
            (60) Men prijs’ die hier ook om de stof.


Aen den HEERE

HENDRIK   THOLINX,

Op zijn bevordering tot der

RECHTEN   DOCTER.

Laureâ Donandus.

VRouw Themis, aen wiens borst gy lang zijt opgetoogen,
    En onder haer banier ten oorloge uitgerust,
    Daer Vorst Justiniaen der landen tweedragt blust,
O THOL1NX! toonde aen u noit vriendelijker oogen,
(5) Als nuze uw Jaergety zoo gunstig koomt versieren,
    En overwonnen door uw geest, met zoet gewelt,
    Voor u voortaen de rolle en vierschaer open stelt,
En kroont uw hooft met hare en met Apol’s Laurieren.
    Die u geboortendagh zoo groot een eer aendoet,
    (10) Toont dat zy uw geboorte ook vrolijk heeft begroet.


Aen den HEER

JEREMIAS   OXFORT,

Toen hy van de wisseling der schulden redenkavelde.

DE wisseling van schulden tegen schulden,
Geeft OXFORT nu een rijke zee van stof;
    Terwijl hy haest zal pralen met dien lof,
Dat Themis hem zal tot haer voorspraek hulden.
    (5) Maer hoe betaelt hy dan die glorie hem vereert?
    Als hy verdrukkers toomt, en fier het recht beweert.


[p. 235]

OP DE INWYDINGE

Van den HEERE

JOANNES DE WITTE,

Tot der MEDICYNEN DOCTOR.

Multa tulit fecitque* puer.

            ’t GAetwel: uw onvermoeide vlijt,
            Om uit een wijde zee van boeken
            Het pit der artzeny te zoeken,
                Wort nu verheerlijkt op zijn tijt.
            (5) De zonnestad der Batavieren
            Bekranst u met Apol’s Laurieren.
                My dunkt ik zie in uwen lof
            De geest van Hippokraet verblijden,
            Die zulk een langen reex van tijden
                (10) Verschafte aen d’ artzen rijke stof,
            Om forsscher als ’t geslacht der Reuzen,
            De doot het bekkeneel te kneuzen.
                O WITTE wijk. het spook schiet toe;
            Maer breekt op uwen schilt zijn schichten.
            (15) De doot moet voor geleertheit zwichten:
                Die slijt Saturnus ysre roe,
            En, aengebeen by alle volken,
            Treet met haer voeten op de wolken.


[p. 236]

Aan den HEER

DAVID VAN HOOGSTRATEN,

Toen hy in de Hooge Schoole van LEIDEN der Medicijne Doctor wiert ingewijt.

HOOGSTRATEN, ’t is u te gemeen
Zoo diep in Febus gunst te deelen,
    Als gy het dichtperk in wilt trêen,
Om Vondels toonen nae te speelen,
    (5) Dien Duitschen*[:duisen] Fenix en Homeer,
Zoo hoog uit ’s werrelts mist gestegen,
    Te volgen op het spoor van eer,
En na te vorschen zijne wegen.

    Al heeft schier niemand zich dien last
(10) Als zonder voordeel onderwonden,
    En vruchtloos op zijn hoofd gepast
Een Lauwerkrans, te dor bevonden;
    Noch streeft uw geest na andre lof,
En om uw kruin naer eisch te sieren,
    (15) Te beuren uit het aerdsche stof,
Behoeft gy dubbele Lauwrieren.

    Maer schoon u het Bataefsch Atheen
Bereid staet plechtig in te wyen,
    Als die, gelukkig doorgestreén
(20) In ’t worstelzant der artzenyen,
    Den loon van onvermoeide vlijt,
Van nuchtre en ongeslapen nachten,
    En van uwe uitgekochten tijd
Met reden eindlijk moogt verwachten;

    (25) Noch staet u voor het laetste om prijs
In ’t open velt een slag te wagen,
[p. 237]
    Op dat d’onzydige uitkomst wijz’,
Of gy den Lauwer weg zult dragen.
    My dunkt, ik zie u, als een Leeuw,
(30) Die van de jagers aengesprongen,
    In ’t hitsen van het jachtgeschreeuw,
Van vore en achter word gedrongen:

    Maer nergens van zich zelfs ontaert,
Daer ’t edel bloet zied in zijne aêren,
    (35) De maenen opkrult en den staert,
En brullend hen komt ingevaren,
    Rijt al de netten los als ragh,
Schut d’yzre schichten op zijn’ tanden,
    En ’t hoofd opstekende in den dagh,
(40) Vind niemand, die hem aen durf randen.

    De Maes verwacht in zulk een schijn,
Ten troost van kranken, die verlangen,
    Zijn voesterling weêr van den Rijn
In zijn geboortestad te ontfangen.
    (45) Daer zy voortaen uw Hippokreen.
Daer doe d’ Ervarenheid u wezen
    Een Hippokraet, en een Galeen.
Zoo worde uw’ artzeny geprezen.


Op de Anatomische Wonderheden

VAN

GOVARD BIDLO.

HIer streeft de konst natuur voorby;
Die kan de leden maer bootzeren
    En schikken in gepaste ry,
Maer haren ondergang niet weren,
[p. 238]
    (5) Wanneer de tijt met snellen voet
Vooruit gestoven onder ’t draven,
    Den draet des levens kerft verwoet,
En geeft de lijken aen de graven,
    En stort met een verwaten hant
    (10) De glorie van natuur in ’t zant.

    Maer BIDLO van een edel vier
Ontsteken, en door lust gedreven,
    Weerstaet dien trotschen vyant fier,
En schenkt de dooden zelfs het leven.
    (15) Hy breekt den zeisen van de tijt
Op bleek geraemte in ingewanden,
    Nu reets den grafworm toegewijt,
En vreest de doot niet aen te randen,
    Voor haer grimmas noch schicht vervaert;
    (20) Zijn snijmes passende op haer zwaert.

    Ontledingkonst! hoe is uw lof
Door dezen held in top gestegen!
    En gy natuur wat hebtge stof
Om hem te danken voor den zegen,
    (25) Die u behout in scherpen roest
En wreeden kanker van de jaren,
    Die dertel al uw pracht verwoest:
Hy kanze voor ’t bederf bewaren;
    En ’t geen gy ’t leven gaeft uit gunft,
    (30) Vereeuwigen door zijne kunst.

    Hoe schijnt dat hart my zoo gezont
En in zijn vliezen hecht beslooten!
    ’k Doorzie het hier tot in zijn gront:
En hoe het bloet rontom gegoten,
    (35) Door aders en hartaders vloeit,
’t Lazuur gelijk en bloetkoralen;
[p. 239]
    Of stralen die de zon, vermoeit
Aen ’t hemelsche gewelf te pralen,
    Langs d’avontkimmen schiet uit zee,
    (40) Als lucht en winden zijn in vree.

    De long en lever even schoon
Is d’onverderflijkheid beschooren:
    Zy staen zoo levent hier ten toon
Als warenze nu nieuw gebooren.
    (45) De vruchtbare akker van het zaet,
’t Geen al het menschdom bragt in wezen,
    Lacht hier u aen met bly gelaet,
En heeft geen kou noch lucht te vreezen,
    De bloem des maegdoms, teer van aert,
    (50) Is hier voor alle smet bewaert.

    Al die voortaen, door uw beleit,
Zich zelven beter leeren kennen,
    Bespieglende Gods Majesteit:
Hoe nedrig moet gy u gewennen,
    (55) Nu aen het menschdom niet ontbreekt,
Te werden hooger opgenomen,
    Wanneer d’ontledingkonste spreekt.
En leert u tot uw zelven komen,
    En, met gebogen hert en knien,
    (60) De Godheit dienen en ontzien!


Aan den HEERE

H. GOUTAPPEL,

Toen hy tot der Medicijnen Doctor wierd ingewijd.

VRouw Themis en Apollo lang in strijt,
Wie van uw beide* [1714: Wie van hun beide u]’t meeste kon bekooren
    Onthaelden u met onvermoeide vlijt,
Erinnerden haer lessen voor uw ooren,
[p. 240]
    (5) Zoo zeer alom by ’t menschendom geacht,
    En zetten haer welsprekenheit in kracht.
Elk quam een schat van wijsheit u ontvouwen.
    Maer Febus won in uwe ziel het velt:
Want daer hy zorgt om levens te behouwen,
    (10) Weet zy alleen te waken voor het gelt.
    Maer ’t leven woeg u zwaerder dan het gout,
    Hoe zeer men ’t in waerdie, en aenzien hout.
    Gy bruischte in ’t eind met lust de haven in,
O HENDRIK! door een zee van artzenyen:
    (15) Apol heeft u verwaerdigt met zijn min,
En vorderde uw geleertheit met verblijen.
    Hy bood u zelf den GOUDEN APPEL aen,
    En kroonde uw hooft met zijne lauwerblaên.
Nu zien wy u met vreugt ten top gestegen,
    (20) Terwijl de doot te minder triomfeert.
De zwarte gal, en vege koorts, verlegen,
    Met spijt bekent dat konst de doot braveert.
    Zoo zeegne God uw heilzame artzeny,
    En make u van ondankbre laster vry.


OP DE INWYDINGE

Van den HEERE

MOESMAN DOP,

Tot der MEDICYNEN DOCTER.

            GElijk een stroom met kracht aen ’t bruizen,
            Ten monde uitbreekt van dam en sluizen,
            Sleept akkerlanden, vee en stal,
            In zijnen steilen waterval,
            (5) En weet met arbeit door te schuuren*
            ’t Gebit van opgeworpen muuren;
[p. 241]
                Zoo streeft geleertheit op dat spoor
                Met lust alle ongemakken door,
            Die in de zee der artzenijen
            (10) Den leerling storm op storm bestryën.
                Zy hakt met Alexanders sne
                De Gordiaensche knoop in twee.
            Apollo zach uit ’s Hemels streken,
            DOP, met een heilig vier ontsteken,
                (15) In artzenykunde al zijn tijt
                Besteen met onvermoeide vlijt;
            En sprak, ga voort mijn welbehagen,
            Mijn Zoon, gy zult den lauwer dragen:
                De doot treet achterwaerts vol schroom,
                (20) Nu gy haer houden zult in toom,
            En schutten d’onvermuruwde pijlen:
            ’t Bataefsch Atheen zet zulke stijlen,
                Hoe fel begrimt van nijt en haet,
                By mijn Galeen en Hippokraet.
            (25) Uit had hy, en wiert uit mijne oogen,
            Van zijn klinkvoeten opgetoogen,
                Die kloofden met hun voeten ’t stof,
                En vulden Neerlant met uw lof.


Op de GEESTELYKE GEDICHTEN

VAN

HIERONIMUS ZWEERTS.

GEweldenaers, die kuische zanggodinnen
    Zoo onbesuist mishandelt en onteert,
    En hen, in ’t oog van yder geschoffeert,
Noch vergt om hulp in uw ontuchtig minnen;
    Als haddenze, in bordeelen opgevoet,
    Een druppel van dat geile en eerloos bloet.
[p. 242]
Koom leert van ZWEERTS, door eedlen geest gedreven,
    Geen oren meer te schenden door uw dicht.
    Noemt geen vermaek als ’t geen ons t’evens sticht,
En onderwyst de plichten van het leven.
    Wie anders in de dichtkunst zich gewent,
    Heeft noit het wit dier hemelgaef gekent.


Aen K. KALF.

Op haer Gedichten.

NU weet ik eerst hoe waerlijk gy het nat
    Gedronken hebt uit Febus watervat!
Uw schrandre ziel, van wijsheitsbachus dronken,
Kan, door haer kracht, mijn Klio doen ontvonken.
    (5) Ontvonken? ja. de gloet is groot genoeg,
    Dat niet den damp de vlammen overwoeg.
Gy zingt ons als een andre Sempronye,
Of Sáffo, maer herschept in een Thalye,
    Van ’t zuideras tot onder ’t beergestarnt
    (10) Daer ’t noorden sneeuwt, of ’t heete Lesbos barnt.
Moet ik my nu verblijden of benijden,
Of zetten liefst dat allebei ter zijden,
    En staen bedeest in zulk een wonderstuk?
    ’t Is uit met ons. het nijdige geluk
(15) Schept mannenbrein in teere maegdeleeden.
En doet een Vrouw in Febus renbaen treden,
    Daer haer gedicht een yder achterlaet,
    Die niet alree aen ’t eind der loopbaen staet.
Zoo komt een maegt aen Pallas borst gezogen,
(20) Door ’t groote heir der dichters heen gevlogen,
    In ’t binnekoor van Febus groote Kerk,
    En doet onze eeuw braveren op haer werk.
Ga voort, en noop mijn zanglust dus met sporen.
Dan zal de faem uw groote geest doen hooren,
[p. 243]
    (25) Zoo ver ’t verstant van maegden wert geroemt.
    En wiert mijn naem dan eens met u genoemt,
Dan vloog mijn dicht op uwe zwanewieken,
Van daer al vroeg het oosten op komt krieken
    Tot daer het west de zonnepaerden spoelt.
    (30) Maer ach! ik heb te hoogen wit gedoelt.
Mijn keel bezwijkt in ’t midden van het zingen;
Vergeef my dat mijn stem niet door kan dringen.
    Uw loftrompet rukt mijn gedachten me:
    Nu reize ik al met uw gedicht op zee.
(35) Nu wil ik, daer maer duitschen zijn geweken
KORNELIA, in vaerzen hooren spreken.
    De tijd ontdek, zoo klaer aen elk als my,
    Dat ik u roem; maer zonder vleyery.
1665.

AEN

E. v. LIMBORG,

Toen hare E. my de eer vergunde van eenige vaerzen, uyt Luciaen vertaelt; uit te schrijven.

Acceptissima* semper
Munera sunt donans*quae pretiosa*facit.
EEn gierige acht de gift na’t voordeel datze heeft:
Zijn lust bestaet alleen in goude en zilverlingen,
    Een schat die wel een schijn; maer geen vernoeging geeft,
Nochtans ’t gemeen beloop en stant der aersche dingen.
    (5) Zy toonen, als de fuik, een’ klare en ruime baen
Van voren; maer zie toe, verdwaelde reukeloozen,
    Al schijnt die weg, aen ’t oog, bequaem om in te slaen,
Daer leggen doorenen verborgen onder roozen.
    Die edelmoedig streeft verby dat steeklig pad,
(10) En ziet* op voordeel van de kunst en hare gaven.
[p. 244]
    Het dom gepeupel kent geen gave als die haer schat
En beurs verrijkt, daer hun de ziel in legt begraven.
    De wijsheit praelt, die met meer kracht wort ingestort,
Wanneer ze sierlijk vloeit in onbedwonge dichten.
    (15) ’t Misstaet de spijs niet datze in goude schotels wort
Ter tafel opgedischt by rijke fakkellichten.
    Zoo wert de wijsheit nutst gedient in Poëzy.
Dit weet van LIMBORG, ’t puik der Amstelsche minerven,
    Dies schenkt zy aen mijn oog en oor de lekkerny
(20) Van Grieksche Luciaen, bekleet met duitsche verven.
    Een gift die wel vernoegt; maer nimmermeer verzaet.
Zoo klimtme op Helikon! en d’altijtgroene toppen
    Van ’t schaduwrijk Parnas, des rijmgods Berg. zoo gaet
Een fiere maegderei by groenbekranste koppen.
    (25) Streeft gy mijn zanglust voor, gezusters van Apol,
Bedaeuw mijn lippen uit de hengstebron en beken
    Van ’t groen kastaliën: zoo zal mijn yver vol
Van uwe geestigheit, u volgen in die streken.
    Uw rijmtrant volgen? ach! dat woort is veel te vroeg
(30) Mijn losse tonge ontslipt. ik ken mijn onvermogen.
    De wille ontbreekt my niet; maer kracht. ’t isme eers genoeg,
Dat ik uw stappen maer van verre mag beöogen.
1664.

[p. 245]

LYK en GRAFDICHTEN.

______________________________

OP D’AENKOMST IN ’T VADERLANT,

Van het lijk van wijlen den Ed. Manhaften HEERE

MICHAËL DE RUITER,
RIDDER, &c.

Lt. Ammirael van Hollant en Westvrieslant.

Aen de Edele Mogende
HEEREN
De Heeren Gekommitteerde Raden ter
Admiraliteit op de Maze.

MYn Zangheldin neemt deel in d’algemeene rouw,
    En durft het groote lijk met een gedicht*[staat:gedich] begroeten,
Het geenze eerbiedig komt opoffren aen uw voeten,
    Zeeraeden aen de Maes, getuigen van de trouw
(5) En deugt des Mans, die tot een Ammirael geboren,
En tot verdadiging van uwe vlag gekooren,
    Uw zeerecht heeft beweert met ongekreukten moet,
Zoo ver de wereltkloot bespoelt wort van de baren,
    En zijne daeden afgemaelt heeft met zijn bloet
(10) Op tafereelen, al zoo duurzaam als de jaren.
    ’t Mishage u niet, dat u mijn dicht wort toegewijd,
    Die ’t lijk hebt ingehaelt met zulk een eer en vlijt.

GY komt dan ’t Vaderland nu t’huis in zulk een staet,
O groote RUITER! die, van daer de dageraet
De kim met roozen kroont en gloeyende robijnen,
Tot daer de zon vermoeit het aerdrijk t’overschijnen,
(5) Haer stralen krimpt, en zich verkoelt in Thetijs bron,
Den donder hooren liet van uw gevreest kanon.
[p. 246]
Die, zwevende in den gloet der barstende granaten
En in een vierpoel, als ten afgront uitgelaten,
Van buskruit en harpuis, vergiftigt met achy,
(10) Noit wiert gezengt, maer steets ’t geluk had op uw’ zy.
    Gy komt: maer niet gelijkge uit zoo veel watertochten
En zeetriomfen, by Barbaren en gedrochten,
En Turken overal zeeghaftig zijt gekeert:
Noch zoo, gelijk toen ’t lant, alom schier overheert
(15) Van vyanden, de keel en afgeteerde longen
Van hunnen havixklauw geparst en toegewrongen,
Verwachtende in den hals nu reets de laetste snêe,
Door uw beleit en moet weer adem schiep uit zee:
Daer gy, ten dans gaende op ’t muzijk der donderklooten,
(20) Tot vierwerf overwont twee Koninlijke Vlooten.
Noch komt gy evenwel als een die zegepraelt,
Maer met zijn dierbaer bloet heeft zijn Triomf betaelt.
Aldus voltoide, naer een reex van Heldendaden,
Epaminondas eerst zijn kroon van lauwerbladen,
(25) Toen hy, getroffen in het hevigst van den slag,
Den schicht liet steken, tot hy zich verwinnaer zag;
Maer in een stroom van bloet uitvaeren liet zijn leven,
Zoo drae zijn vyant uit het velt was weggedreven.
    Het Y, zoo menigwerf gezegent door uw hand,
(30) Gelijk een parel aen de kroon van ’t Vaderlant,
Verwacht het Heldenlijk; dat van de Maes ontfangen
Met dankbre erkentenis, en met den rouw behangen,
Die ’t waerdig overschot van zulk een krijgshelt past,
Uit Zee wort toegevoert: daer ’t naer zoo zwaer een 1ast
(35) Van staetbekommering en oorlogsdapperheden,
Waermêe’s Mans krijgsdeugt zelf heeft d’eeuwen afgestreden,
In ’t marmer grafgewelf de rust verwacht in ’t end,
De zoete rust, hem in zijn leven onbekent.
    De kruiderijen, die het lijk, door zoo veel baren
(40) En stormen hier gesleept, noch van ’t verderf bewaren,
[p. 247]
Weerstaen ’t gewelt der tijd met minder tegenweer,
Als d’eedle balsemgeur van zijn onsterflijke eer;
Die heeft in fellen brant van oorlog, t’allerwegen
Geloutert en beproeft, een duurzaemheit verkregen.
(45) Gelijk de Fenix, als nu allermeest zijn stam
Ten einde schijnt, zich door de riekende outervlam
Van Nardus en Kanneel vereeuwigt met meer glanssen.
    Met welk een kroon zult gy ’t eerwaerdig hooft bekranssen,
O Amsterdam! die d’eer geniet van ’t groote lijk
(50) In ’t graf te zinken, tot een eeuwig Heldenblijk?
Wat stevenkroon zult gy nu op zijn haeren passen,
Die hy niet lang voorheên veroverde op de plassen,
In allerhande lucht? met welk een keur en pracht
Van Vlaggen wort hy best ter aerde nu gebragt.
(55) Daer nergens Schepen op de Zee met wimpels prijken,
Die hy niet voor zijn magt eerbiedig heeft zien strijken?
Al ’s werrelts vlaggen dan, en d’eer van ’t zeegezagh
Geveiligt en gestaeft, bestaen in zijne vlag:
Die zy zijn lijksipres, die mag alleen hem kroonen.
(60)     Maer hoe zal ’t Vaderlant zijn dankbaerheit betoonen!
Is ’t in die Lijktombe op te sieren tot zijn lof?
Hoe heerelijk men die voltrekke in konst en stof,
Noch bouwen* schooner graf in hun gedachtenissen
Die hem waerdeeren eerst, nu zy zijn daden missen.
(65) De Nijt, hoe wrevel, heeft toch met het leven uit,
En voelt dat haer gebit, op dootgeraemte stuit.
Noch was ’t genoeg den naem maer op de zark te lezen,
Voor zijnen lof. wie kan daer van onwetend wezen?
In welk gewest is toch zijn sabel niet vermaert,
(70) En blinkt veel verder als Orions oorlogszwaert;
Maer ’t was onze eeuw noit van den nazaet te vergeven,
Dien ’t lusten zal hem ook in marmer te zien leven.
    Een enig graf was voor dien Held ook veel te kleen.
Het nootlot wilde ’t aen zijn glorie al besteen.
[p. 248]
(75) Het Vaderlant door hem in meer dan veertigh slagen
Verdadight, daer hy heeft de zege weggedragen,
Bewaert het lijk met meer eerbiedigheit en zucht,
Dan ’t onderaerdsche Rome in menig grafgehucht
Het heilige gebeent der oude Kristenhelden,
(80) Die tegen Neroos haet en Antonijn zich stelden.
’T oproerige Siçilje, och ons te wel bekent
Door zijn vermaerde doot, daer ’t schuimende element
Van dootschrik tegen ty en stroom scheen aen te wrijten,
En Etnaes oven tot den afgront op te splijten,
(85) Heeft in haer vruchtbren schoot het dierbaer ingewant
Als met een voorspook, juist aen ’t Sirakuzer strant.
Niet anders, dan of die beveiliger der baren
By Archimedes graf, nae zulk een reex van jaren,
Ten deele mee een plaets most hebben, in hun daet
(90) Elkandren zoo gelijk; die red den vegen staet,
Door wiskonst, en hy weet de vyandlijke kielen
Door zijne spiegels en hun vlammen te vernielen.
Dees als hy blixemt met zijn * Spiegel, waer hy streeft,
* De naem van het Schip, voor dezen meermalen by den Ammirael gevoert.
Ziet hoe de zee tot op het grontzant scheurt en beeft,
(95) Waer op de donder, met een weerbarst aen geronnen,
Aerdbeving schept, en voert de doot uit zijn kanonnen
Ten reye; of als hy op zijn hoogh kampanje in vier
En weerlicht voort gerukt, met Hollands zeebannier,
De waterschenders komt bestoken en braveeren,
(100) En zietze al vlugtende en verbaest hun spiegels keeren.
De zee, zoo wel zijn graf van eere, als velt van moet,
Heeft d’eedle droppelen van zijn doorluchtig bloet,
Dat kostlijk heiligdom, herschept in bloetkoraelen.
Dus kan de werrelt zelfs zijn grafstee naeu bepaelen.
(105)     Nu stel vry Amsterdam haer konst in ’t werk, en eer’
Met een gedachtenis, die d’eeuwen lang braveer’,
Het lichaem, en vertoon in marmre tafereelen
[p. 249]
Zijn daden, uitgevoert in alle werrelts deelen:
Op dat zijn deugt, gelijk een vonk in tonder vat
(110) En zich verspreit, het bloet der helden in haer stad
Te meer ontsteke, en wekke alom de Batavieren
Het harte, om mee hun hooft met zulk een kroon te sieren;
En dwing den vyand in te toomen zijn gewelt,
Als hy hoort noemen dien ontzachelijksten Held.


UITVAERT

Van den Ed. Manhaften HEERE

HEER MICHAËL DE RUITER,

Ridder &c. Lt. Ammirael van Holl. en Westvrieslant &c.

            ZOo legt helaes! die waterhelt,
            De schrik der vyandlijke vlooten,
                De groote RUITER, neergevelt!
            Sicilje heeft haer verw verschoten
                (5) Van schrik op zulk een zwaren val.
                Maer Neêrlant treft het boven al,
            Dat in zoo veel vermaerde slagen
            De zeetriomf heeft weggedragen
                Door’s Mans voorzichtigste beleit,
                (10) En onverwonnen dapperheit.
            O Siciljaensche kust, o stroomen!
            Is ons die Zeemars dan benomen!

                Trinakrië, met al uw steên,
            Hoe stont gy voor het hooft geslagen,
                (15) Wat dootschrik reed’er door uw leên?
            Toen Michaël, voor uitgedragen
                Op ’t briesschend waterpaert, vol vier,
                De Nederlandsche zeebannier
            Aenvoerde, en in de Fransche vlooten,
            (20) Op ’t barsten van de donderklooten,
[p. 250]
                En gruwzaeme oorelogsmuzijk
                Der zeekortouwen, viel, gelijk
            Een adelaer met klaeuw en veder,
            Stort op een vlucht van gieren neder.

                (25) Scheen ’t u niet, of Tyfoëus weer,
            Daer Etne vast staet op zijn lenden,
                En schiet op hem haer wortels neer,
            Met arbeit zich zocht om te wenden?
                En braekte met een helsch geluit
                (30) Een zee van vier ten schoorsteen uit:
            En wentelde de stuivende asschen
            Tot in de Middellantsche plassen,
                En glas en steenen, half verbrant,
                En brokken van zijn ingewant?
            (35) Terwijl al d’oever schijnt te gloeien,
            En schud en davert op zijn loeien.

                Scheent gy niet van uw’ wortel af
            Te schokken, op den fellen donder
                Des Ammiraels, hier op zijn graf
            (40) Noch strijdende als een waterwonder?
                De buskruitwolken dekken ’t strant.
                De roode haen kraeit moort en brant.
            De zee scheurt open tot den navel;
            En Scylle ontduikt de vlam der zwavel.
                (45) In zulk een storm en oorlogsgloet,
                Ten koste van het Fransche bloet,
            In zulk een onweer op de baeren,
            Moest MICHAëL ten hemel vaeren.

                ’t Bedroefde Neêrlant, plat getreên
            (50) En afgepijnt door oorelogen,
                Heeft noch geen grooter ramp geleên,
            En schreit vergeefs met bloedige oogen
[p. 251]
               ADHOC Op ’t heldenlyk, dat in dees’ noot
                Te vroeg ten roof viel aen de Doot:
            (55) Indien hy anders is gestorven,
            Die zoo veel glorie heeft verworven,
                En in het eeuwig diamant
                Met zijn rapier en strijtbre hant
            Zijn eigen daden heeft gedreven.
            (60) En met zijn bloet zijn lof geschreven.

                Wat werreltsdeel weet van zijn deugt
            Niet met een vollen mont te spreken,
                Zelfs in het bloeien van zijn jeugt?
            ’t Zy hy in ’t Oosten door quam breken:
                (65) Of schuimde d’ Afrikaensche kust,
                En Amerijke stelde in rust.
            Of tot den Bosfor opgevaren,
            Verdelgde Turken en Barbaren,
                Verdadiger der vrye zee.
                (70) Of ankerde voor Chattams ree.
            Of temde witte en zwarte Mooren.
            Als was ’t geluk hem aengeboren.

                Messyne trek vry ’t rouwkleet aen.
            Hem, die haer quam van ’t juk bevrijden,
                (75) Zoo verre uit onzen Oceaen,
            Bezwijkt zijn been, in ’t hevig strijden,
                Maer niet de moet, die onverzeert
                De Doot in haer gezicht braveert.
            Nu sier vry alle drie uw kaepen,
            (80) Sicilje, met het helden wapen
                Van Neêrlants grooten Ammirael.
                Terwijl het lijk met staet en prael
            Wort in het Vaderlant ontfangen,
            En ’t slagzwaert in ’t gestarnt gehangen.


[p. 252]

Op de LYKSTATIE

Van den HELT

MICHAËL DE RUITER,

Lt. Ammirael, &c.

AEnschouwers, die met zoo aenzienelijk een prael
Het Lijk geleiden ziet van Hollants Ammirael,
Den grooten RUITER, dien verdadiger der baren,
Die meer de vryheit dan zijn leven wouw bewaren,
(5) Waerom vergaeptge u aen den omslag van die pracht,
En viert het heldengraf daer hy de rust verwacht,
Na zoo veel krijgstrofeen en bloedige oorelogen?
Verlies niet meer uw tijt, om door zijn deugt bewogen,
Het graf uw achting toe te wijden. hy ontslaet
(10) U zelfs van zulk een plicht, die nu hem nergens baet:
Want zoo veel vyanden gesneuvelt voor zijn degen,
Zoo ver men d’ oceaen om ’t aerdrijk ziet bewegen,
Zijn offerhanden voor zijne asschen, die om strijt
Zijn loftrompetten, en zijn graf zijn toegewijd.


[p. 253]

GRAFSCHRIIFT

Op den Lt. Ammirael

MICHAËL DE RUITER,

Door een quetzuur aen zijn voet overleden.

DE Doot ontzag het hart van RUITER, om zijn moet.
Zy mikte wel; maer gaf weer strax den moet verloren,
Als juist haer ’t voorbeelt van Achilles quam te voren:
    Dit ’s me Achilles, sprakze, en trof hem in den voet.


LYKGEDICHT,

Op den Weledelen HEER,

HEER LAURENS BUISERO,

Ridder, &c. Heere van Dussen, Muilkerke, &c.
Raed en Sekretaris van zijn HOOGHEIT.

DE werrelt heeft geen rust. het menschelijke leven
Wort op en neder, als ’t gety in zee, gedreven;
Nu stroomt het alles toe van zelfs, gelijk de vloet,
Dan rukt het d’ebbe weg van zwaren tegenspoet;
(5) Maer trouwe diensten aen het Vaderlant bewezen,
Staen pal, en hebben geen gevaer noch storm te vreezen;
Die maken edel, en het stamhuis van een heer
Die dus zich queet, groeit aen in waerdigheit en eer.
    Die schoon uw sterflijk deel wort in het graf gezonken,
(10) Daer uw bedroefde vrouw en al ’t geslacht verdronken
In tranen, het verlies van zulk een man beschreit,
O eedle heer! uw ziel, die hier d’onsterflijkheit
Al zuchtte te gemoet, om, van den last ontslagen
Des lichaems, weer by God te worden opgedragen,
(15) Waer van zy oorsprong nam, laet zulk een strael van licht
En onbesproken glans noch na in elks gezicht;
Dat zy geen glorie by den naneef zal ontbeeren,
Zoo lang men trouw en deugt op ’taerdrijk kan waerdeeren.
    De dappre Maurits, die geen Alexander week,
(20) Daer Arragon voor zijn vernuft, en moed bezweek,
Zag in uw jeugt alreê, gelijk met arentsoogen,
Uw zuiver oordeel, zoo volmaekt en opgetogen,
En zulk een helderheit van zinnen en verstant,
Dat hy u Frederijk naliet ten rechterhant;
(25) By wien gy u zoo kloek en vlijtig hebt gequeten,
Dat mijne Zangheldin, te zwak dit uit te meten
[p. 254]
Naer waerde, liever hier haer onmagt stelt ten toon,
Dan dat ze uw deugden met te slecht een lauwerkroon.
    Doorluchtigste Amelye, ei laet u niet mishagen;
(30) Zoo ik uw Hoogheit naer zijn dienst en zorg durf vragen;
Gy kunt getuigen van zijn onvermoeide vlijt.
Gy hebt hem overal verdadigt voor de nijt,
En weêr met vreugt gezien, hoe dat hy onbezweken,
Geduurig voor het recht dorst van Oranje spreken.
    (35) Hy offerde gerust zijn ziel ten Hemel op,
Nu hy Prins Wilhem zag gevoert ten hoogsten top
Van staetbewint, herstelt in alle waerdigheden,
Die zijn geslacht van ouds gewoon was te bekleeden.
Hem trooste dat hy ’t Land, zoo na aen ’t ondergaen,
(40) En deerelijk geschokt door een verwoede orkaen
Van oorelog, die scheen het al te zullen breken,
Door ’s Princen krijgsbeleit, weêr ’t hooft omhoog zag steken,
En triomferen met ontzag te lande en zee,
’t Geen Engelant volmaekt door een gewenschten Vreê.
(45) Ook scheen ’t het einde van zijn wenschen te bekroonen,
Dat in Oranjes dienst en ampten hy zijn zoonen
Had ingevoert, als drie kolommen van zijn Staet,
En Erfgenamen van huns Vaders wijzen raed.
    Mevrouw laet af uw man zijn vreugde te benijden,
(50) Het langer leven was maer rekking van zijn lijden.
Gy steurt den Fenix in zijn asschen op ’t altaer.
Hy juigt om hoog, en kent geen klachten noch misbaer.
De werrelt heeft niet hem, maer hy heeft haer verlaten.
Die zijn verlies beschreit, schijnt zijn geluk te haten.
(55) Al trokt gy met gebeên, noch sterker trok hem God,
Daer hy ’t verganklijk ruilt voor ’t eeuwig heilgenot.
Geen laster zal nu zijn verdiende glorie smoren,
Die barst ter grafzerk uit, en laet alom zich hooren
Al stopt de zwarte nijt het oor voor dat geluit.
(60) Dus blies de Hemel maer de lamp zijns levens uit.
[p. 255]
Op dat hy zoude om hoog, in ’t gout der zonnestralen,
En hemels diamant met vollen luister pralen.


TER UITVAERT

Van de Hoog Edelgeboren MEVROUW,

VROUW ELIZABET van OUDSHOORN,

Weduwe wijlen den Hoogedelen HEERE,

HEER LAURENS BUISERO,

Ridder, Heere van Dussen, Muilkerke, &c.
Raet en Sekretaris van zijne Hoogheit.

            SChoon u de Doot heeft neergevelt
            ELISABET, zoo wel geboren
            Uit d’oude stamme van OUTSHOOREN,
                Schoon gy bezweekt voor haer gewelt;
            (5) Zy heeft u echter niet verwonnen;
                Gy trapte, in ongekreukten moet,
                Haer scherpe pijlen met den voet;
            En toen het spook quam aen geronnen,
                En zag u staen, als een heldin,
                (10) Bezweek ’t, en hield zijn stappen in.

                Geen wonder, want het is gewoon
            Door schrik en angst te triomferen,
            Daer gy ’t dorft in ’t gezicht braveren,
                En achtte ’t voor geen straf, maer loon:
            (15) Om, van alle aerdsche zorge ontslagen,
                Op vaste wieken van gedult
                En hoop, die uwen wensch vervult,
            Ten starren te zijn ingedragen,
                Als g’ opgevoert van trans tot trans
                (20) Deelt in dien ongenaekbren glans.

[p. 256]
                ’t Verganklijk was u niet meêr waert,
            Zoo heerlijk waren uw gedachten,
            Dat gy het zelver kunt verachten.
                En was uw lichaem noch op d’aerd,
            (25) Uw ziel, van hemelsch vier gedreven,
                Geloutert door d’oprechte leer,
                En ’t heilig voorbeelt van uw Heer,
            Moest boven lucht en wolken zweven,
                En schenken aen ’t gerust gemoet
                (30) Den voorsmaek van ’t oneindig goet.

                Dus zonder vrees voor’s doots grimmas,
            En onbelaén van bange Jaren,
            Ontzeilt gy veilig ’s werrelts baren,
                En neemt het kruis voor uw kompas.
            (35) Wy volgen ’t Lijk vast met gedachten,
                Daer gy, van al uw stam beweent,
                Rust by uw Egemaels gebeent”,
            Om ’t Godlijk oordeel af te wachten,
                Als ’t weêr verrijst uit ’saerdrijks schoot.
                (40) Zoo erftmen ’t leven uit de Doot.


UITVAERT

Van den HEERE

JOOST VANDEN VONDEL,
AGRIPPYNER,

Vader der Nederduitsche Dichtkunst.

Nomenque erit indelebile.

ZOo weeft de tijt in ’t eind’ de webbe uw’s levens af,
En gy wort niet gesleept, maer zinkt van zelfs in ’t graf,
Daer gy zoo eerelijk gekroont met zilvre haeren,
Een ring besluit van meer dan tienmael negen jaeren,
[p. 257]
(5) O VONDEL! die zoo hoog gestegen op Parnas,
De Nederlantsche tael van d’eene aen d’andere as
Uitbreidde, en veiligde de dichtkunst, schier verbannen
Van bygeloof, en drieste onwetenheit, tierannen,
Dien alle kunsten en geleertheit staen in ’t licht.
(10) Gy sloegt de laetste hant aen Nederduitsch gedicht:
Dies noeme ik u met recht, al wiert het my verweten
Uit zwarte nijt, den Vorst en Vader der Poëten.
    Maer zal ik nu de baer door zulk een drommel heen
Van menschen, die bedrukt met hem ten grave treên,
(15) Naevolgen met geschrei? en mijne tranen storten
Op ’t groote Lijk? ô neen! dat zouw zijn lof verkorten,
En zijn geluk, want daer schier elk na ’t graf gerukt,
Van d’eigen aerde meé zijn glorie voelt gedrukt,
Die zijn gebeente dekt, heeft hem geen lust tot leven,
(20) Maer hy heeft juichende en vernoegt die zelfs begeven;
En zijne faem, aen bey de poolen ongestuit,
Barst met meer heerlijkheit als oit ten grafzarke uit.
Die Fenix moest vol glans verrijzen uit zijne asschen.
Maer zoo een menschelijk bewegen my mogt passen
(25) In dit geval, ’t zou zijn, dat ik den laetste plicht,
Niet nae mijn schult, en zijn verdiensten heb verricht:
Ten minsten had ik meê die eere dan genoten,
Dat ik den grijzen helt zijne oogen had gesloten,
En mogelijk noch eens het aengenaeme woort
(30) Van Zoon, al stamelende uit ’s vegen mont gehoort.
    Wie ziet nu ’t vier van die doordringende arendsoogen
Als met een’ zwarten nacht en wolken overtogen,
En dien verheven geest geblust en uitgestraelt,
Die uit den hemel scheen in hem alleen gedaelt,
(35) Die van verwondring niet verstomt staet en verslagen,
En ziet, en ziet het niet, en ’t zijn gezicht moet vragen?
Gelijk een vreemdling, die de zeestreek ongewent,
Indien hy zich begeeft op ’t schuimende element,
[p. 258]
Als in een storm by nacht de boeg in ’t henevaren
(40) Aenstootende op het zoch der steigerende baren,
Rondom al ’t water zet in vlam; en als hy zinkt,
Zelfs om ’t beloop van ’t schip by nae geen sprankel blinkt,
Niet weet, of hy dien gloet uit zee heeft op zien klimmen,
Of dat zijn oogen maer beguichelt zijn van schimmen.
    (45) Gy dichtkunst die van trap tot trap in Nederlant
Zijt opgehemelt tot zoo heerelijk een stant,
Och wat verliestge aen hem! want van de letterhelden
Die loffelijk voor u zich in de bresse stelden,
’t Gebouw ontwierpen, elk, gelijk zijn oordeel was,
(50) Wist hy alleen het vast te leggen in tieras.
Hy is de bronaêr, die, als uit Parnas ontsprongen,
Met eeuwigvloeiend nat verfrischt der dichtren tongen,
En schoon hy rijklijk elk naer zijnen wensch verzaet,
Een liefelijken lust en naedorst na zich laet.
(55) Hy is die vloet, die, uit zijn bron aen ’t overstroomen,
En overgapende met kracht zijn wijde zoomen,
Vooruitstreeft waer ’t hem lust, de kroon der vloeden strijkt,
Durft alles onderstaen, en nergens in bezwijkt.
Hy is de zwaen, die aen zijn zuiverheit te kennen,
(60) Elk naelaet in zijn vlucht met onvermoeide pennen.
    Wat zet hy ons een schat van dichtorakels by!
Hoe weelig weid zijn geest in keur van poëzy!
Het zy hy God, zoo hoog in d’ongenaekbre lichten
Gezeten op zijn troon, eerbiedig in gedichten
(65) Bespiegelt, en verstomt op yder wonderwerk
Der schepslen, dat erkent gelijk een godlijk merk;
Zoo veel bewegingen van zoo veel hemelklooten,
En hoe de blixem als een schicht komt voortgeschoten,
En wat den donder doet rumoeren in de lucht,
(70) En hoe de wint verwekt zoo zwaer een stormgerucht.
Het zy hy onderzoekt den oorsprong der rivieren,
Die onder ’t aerdrijk, of in ’t oog der zonne zwieren
[p. 259]
Met zoo veel aders, tot ze aen ’t einde van hun baen
Neerschieten met gedruis in vollen oceaen.
(75) Opdat het menschdom dus zich zelven zouw gewennen,
Den waren schepper door ’t geschapen recht te kennen.
Of dat hy, vol van vier, volgt van den breeden kant
Der heilige Jordaen den grooten boetgezant:
Daer ’t kruislam in de vont van zijnen stroom gewasschen,
(80) Zijn naem vereeuwigt heeft om zijn gedoopte plassen;
Tot daer Herodias op ’t dronken hofbanket
Het hooft des woestijniers ten schimp op tafel zet.
Of dat hy opzingt de geheimen der altaren,
En tracht de heerlykheit der Kerke t’openbaren.
(85) Of doopt zijn Fenixpen in zuiver maegdebloet,
Daer d’eene martlares met vreugde d’ander groet.
    Maer welk een drift voele ik door al mijn adren zweven,
Als hy de helden in zijn vaerzen doet herleven?
Al ’t aerdrijk zweet van angst, natuur, in barensnoot,
(90) Stryt met den blixem, en kortouw, en donderkloot.
Al d’oevers loeyen. zee en elementen schreyen,
Om Tromp in zulk gedruis ten hemel te geleyen.
Of als hy Fredrik volgt in ’t bloedig oorlogsvelt,
En zingt de daden van dien onverwonnen Helt.
(95) Zoo zagmen Scipio door grooter moed gedreven,
Om dat zijn krijgsdeugt wiert door Ennius beschreven:
Waerom diens beelt, na ’t fier Kartage lach te gront,
Als in triomfe op ’t graf des Afrikaners stont.
Lukul, die veltheer, om zijn daden zoo verheven,
(100) Die Mitridates dwong, en Pontus heeft doen beven,
En zulk een waterzege aen Tenedos bevocht,
Hadde Archias tot zijn getuige op yder tocht.
Zoo staert zijn dichtkonst op den standert van Oranje,
Daer die op zijnen schilt de gantsche maght van Spanje
(105) Durft keeren, heiren plet met zijnen oorlogsstaf,
Scheurt sterke steden trots der veften gordel af,
[p. 260]
En uitgeleert, en zelfs gelukkig boven hope,
Het vrye Neêrlant maekt de krijgsschool van Europe.
Dan spelt zijn zangheldin den val van Agars maen,
(110) ’t Zy ’t moedig Kandiën de Turken heeft weerstaen,
Of dat de Raäb zwelt van die vervloekte lijken.
Of dat Serini weêr gaet met de zege strijken.
En Neerlant reis op reis hun dollen hoogmoet plet,
En steekt den bezem voor Algiers op ’t hoog toppet.
(115) ’t Zy dat hy, om het hart van eedlen angst benepen,
Den krijgsman daegt te velt, de zee bevloert met schepen,
En dreigt gantsch Kristenrijk den allerlaetsten slag,
Zoo ’t rijk van Mahomet meer aengroeit in gezag,
En hy door Hongarye, en langs den Donau heenen
(120) Geborsten, zijnen hengst hoort briesschen binnen Weenen.
Wat stort hy tranen op het lijk van Kandie uit,
Wanneer het eindlijk den aertsvyant valt ten buit!
Nu zingt hy David na, en overal ervaren,
Past zijnen Citer op die koninglijke snaren.
(125) Dan baldert zijn papier van buskruit, brant en moort,
Daer ’t dondren van kanon en kogels wort gehoort.
Maer zijne zangnimf blinkt met onbevlekter stralen,
Als hy de vrede op haer triomfkoets in mag halen.
Zijn lier is even schoon op alle stof gestelt.
(130) Hy weet zelfs een Parnas te stichten aen de Belt.
De Noortstar hoort naer hem, daerze uit des hemels transen
Haer licht met weerglans ziet op ’t glas der yszee danssen.
De Wijssel schiet niet af, hy rolt maer na zijn wedd’,
Wanneer hy Dantzich, en zijn vruchtbaerheit trompet.
(135) Dan volgt hy op den trom den grooten Mars van Zweden,
Als die in Pruissen rukt, en Lijflant plat komt treden,
Verdrinkt het vruchtbaer velt van Wallachye in bloet,
En schent den Gotschen leeuw, gezwollen van zijn moet,
Op ’s Keizers adelaer. de Rijn, dus fel besprongen,
(140) Komt tegen zijne bron van dootschrik opgedrongen.
[p. 261]
    Welk een getijde van hartstoghten, slag op slag,
Beroert den Schouburg, als hy voorkomt in den dagh?
En zonder weergae siert die kroon der schoutoneelen
Met een kleinoot van meer dan dartig treurjuweelen!
(145) Helt Palamedes, door doortrapte Ulisses haet,
En Kalchas schelmery beticht met lantverraet,
En overal gehoont, en deerelijk bestreden,
Komt op zijn onschult trots, de doot in d’oogen treden.
Verwaende Lucifer, braverende Gods magt,
(150) Sleept al zijn muitgespan met zich in ’s afgronts nacht.
De diamante spil des hemels schijnt haer pannen
Ontwrikt, als Michaël dien wrevlen komt verbannen,
Hem met den blixem en Gods wrake in d’oogen barnt,
En temt in eenen slag ’t oproerige gestarnt.
(155) Verlegen David vlucht in woestenyspelonken
Voor Absolon, die door verwaten weelde dronken,
Zijn eigen vader ’t rijk doet ruimen met gewelt;
Maer die wort heerlijk, na zijn wrede doot herstelt.
Adonias, vergeefsch van staetzucht aengedreven,
(160) Geeft voor het outer zelfs aen ’s broeders zwaert het leven.
Het huis van Saul, dat op zeven pijlers stont,
Gebroeders uit zijn stam, stort teffens in den gront.
De wraek van Samson, met het broeinest van zijn lokken
Aen ’t groeyen, barst eens uit, na ’t onverduldig wrokken,
(165) Hy morzelt Dagons kerk, op ’t doodelijk geween
Van duizenden, en drukt haer grof geraemte in een.
De geile Kapito, door Neroos macht gesteven,
Verdrukt den Batavier, in ballingschap gedreven
Nae Rome, rooft en moort, breekt Cezars out verbont,
(170) En staeft een dwinglandye op Duitslants vryen gront.
Men doet den krijgsraed en een valsche vierschaer spannen,
Bataefsche broeders, hier gedagvaert voor tierannen,
Verdadigen vergeefs hun onschult, daer de moort
Den eenen plet in ’t bosch, terwijl zich d’ander voort
[p. 262]
(175) Geketent, als een slaef, naer Rome moet begeven,
Om daer voor Neroos troon te pleiten om zijn leven.
Een trits van speelen toont ons Josefs levens loop.
De kuil van Dothan stelt den jongeling te koop.
Egipte toetst hem, om d’onkuisheit te betoomen.
(180) Het hof toont d’uitkomst klaer van zijn verborgen dromen,
De Roos van Schotlant duikt voor Londens strenge bijl.
De Leeuw van Juda viert den kerkhont van den Nijl.
En grijzen Salomon gaet zoo de min ter harte,
Dat hy de wierook toe komt zwaejen aen Astarte.
(185) Vermetle Faëton ten zonnewagen op
Gestegen, en gevoert tot in des hemels top,
Roost nu het aerdrijk met zijn gloeiende gareelen,
Smelt dan de starren zelfs, die met verbrande keelen
Om aemtoght hijgen, steekt den regenboog in brant,
(190) En zengt de Goden: tot Jupijn met strenge hant
Hem blixemt; daer hy uit de zonnekoets geklonken,
Van boven stort, en legt in d’Eridaen verdronken.
Het vrolijk Leeuwendael zwemt in een volle zee
Van vreugde, op ’t sluiten van den langgewensten vree.
(195) Maer springt mijn lijkgedicht hier buiten zijne palen,
’T is d’achting tot ’s mans werk die my dus om doet dwalen.
    Nu wacht hy eerst zijn loon in ’t zalig zielenvelt,
Daer een doorluchte rey van dichtren hem verzelt.
Virgijl komt eerst, en voor al d’andere aengedrongen,
(200) Om dat hy hem zoo kloek in ’t Duitsch heeft naegezongen.
Hy kan zich niet genoeg verzaden in ’t gezicht
Des mans, die hem alleen gelijk is in gedicht.
De wreede ballingschap is Nazo nu vergeten:
Hy welkomt hem, als d’eer van Neêrlants hooftpoëeten.
(205) De Getische oude tael blaest hem een yver in,
Om van het Neêrduitsch mee het rechte pit en zin
Te weten, en op welk een toon hy wist te zingen
Het godlijk werkstuk van zijn Vormverwisselingen.
[p. 263]
De venuzijner zwaen, meê om zijn komst te vreên,
(210) Klapt vrolijk allebey zijn wieken tegeneen.
De Grieken willen mee niet wijken voor Latijnen.
Men zietze elk om het eerste in dat gedrang verschijnen.
Homeer, de vader, tast al blindling naer hem om.
Euripides staet op zijn goude vaerzen stom.
(215) En Sofokles, wanneer Elektra raest van tooren,
Getuigt, dat hy zich zelfs, geen weergalm schijnt te hooren.
Zijn tijtgenoten, hier vergaert aen allen kant,
Omhelzen hem, en elk reikt hem de rechterhant.
Men ziet er Spiegel weer zijn ouden vrient ontmoeten,
(220) Met Roemer, en verheugt van Mander hem begroeten,
Met Koster, Viktorijn, en die den naem verdooft
Der dichten zijner eeuw, den noit volprezen Hooft.
Hier is hy vrolijk in ’t getal der heldezielen,
En nijt noch afgunst volgt hem verder op de hielen.
    (225) ’K zal dan voortaen niet meer u hangen op de zy,
En leeren uit uw mont den gront der dichtery;
Maer als een krekel, van den zomerdaeuw versteken,
Mijn leet beklagen, nu gy dus my zijt ontweken.
’K zal mijn Apol niet meer bezoeken, daer zijn geest
(230) Niet langer schoeiende op een menschelyke leest,
Maer als geloutert, en van ’t aerdsche stof ontslagen,
Op haere vleugels wiert ten starren ingedragen.
Gy zult my nimmer weer vertellen, met wat vlyt
Gy’t overschot quaemt uit te woekren van uw tyt,
(235) Noch met wat zucht gy by geleerden pleegt te leven.
Maer in uw dichten hebtge u zelven best beschreven.
Die zijn getuigen van uw wijsheit, en een blyk
Van ’t vroom en kuisch gemoet, zich zelfs alom gelyk.
    De huichlery heeft noit een scherper roê gevonden.
(240) Elk woort gaf slagen, en de slagen wierden wonden;
En kon hy noch met zulk een geessel niet volstaen,
Dan moest er de Harpoen en yzre Roskam aen.
[p. 264]
Hy gaf d’onwetenheit, vervoert van eedlen toren,
Dus meenigmael een klaeuw tot in het hart van voren;
(245) Maer edelmoedig, en steets even welgezint,
Hielt hy een minnaer van de dichtkunst voor zijn vrint.
’T was hem vermakelijk den misslag aen te wijzen.
Maer hy had grooter lust d’uitstekentheên te prijzen.
Hy bluste noit de geest, al was hy niet voldaen,
(250) (Want wie gelijkt hem?) maer hy stak met lust dien aen.
Heel averechtsch als zy, die dodelijk verbolgen,
Om hun onmaghtigheit en nijt de konst vervolgen,
Zulck een gebroet, ’t welk als de rekels, die vervaert
Wegsluipende in hun hol met ingetrokken staert,
(255) Geen edeler party het hooft zouw durven bieden,
Kon meê die grootste helt der dichtkunst niet ontvlieden,
Zoïl braveerde aldus Homeers vergoden toon.
Dus stak een Marsyas Apollo nae de kroon.
    Maer wat de laster van zijn eeuwig werk kan zeggen,
(260) ’T is niet dan wiltzang die zich zelfs komt wederleggen.
De schoone Citheree heeft iets dat haer mismaekt,
Zoo by geval de schoen maer eens in ’t dansen kraekt.
Hy heeft zijn letters met geen spietsen te verweeren,
Zy zijn gehart. niets kan zijn regimenten deeren.
(265) ’T is hier al gout, geen schuim. elk woort weegt hier een pont.
Dit ’s een gebouw, gevest op onverwrikbren gront.
’T staet even pal, en ziet niets van zijn stant verdwijnen,
Al zoektmen ’t onbeschaemt of listig t’ondermijnen;
Het loofwerk, kapiteel en buitenste sieraet,
(270) Zy iemant in den weg, schoon nergens iets misstaet.
Men schreeuwe, als of men schier gebergten zouw verzetten,
Hier volgt hy in ’t gebouw, noch in de roijing wetten,
Daer heeft de gevel zelfs een misstant, en de gront
Ontzinkt hem, en wat meer zweemt naer een graeuwen vont,
(275) Om in een schoon gelaet een sproet of vlek te zoeken.
Maer zet eens voet by ’t stuk, en toont uit uwe boeken,
[p. 265]
Waerge ergens tot dien top van glorie zijt geraekt,
Dat gy van VONDEL maer een flaeuwe schaduw maekt.
    Hy volgde ’t rechte spoor der ouden, en met reden:
(280) Want hy geen oorzaek vond om van een weg te treden,
Die effen, vol sieraet, en zonder doolpat leit
Naer Pindus, en geeft die hem treên, d’onsterflijkheit.
Hy was naeuwkeurig elks gedachten aen te hooren.
En noopte weder, op zijn beurt, hun geest met spooren,
(285) Die hy vermetel, noch dier gunst onwaerdigh vont.
De grijze Chiron bont Achil dus aen zijn mont.
De groote Amilkar vormde aldus de teedre jaren
Van Hannibal, die door dat onderwijs ervaren,
Betoont heeft, dat hy niet vergeefs het had geleert,
    (290) Wanneer hy Rome hier in ’t aengezicht trotseert.
Maer gy, ô groote ziel, die nu de hierarchyen,
De starren, magten, en geduchte heerschappyen
En serafinnen, net geschildert in ’t verschiet
Op uw geleerde blaên, van dichte by beziet,
(295) Gy leeft nu in ’t muzijk der hemelsche koraelen:
Daer lust het u het hart vol blijdschap op te halen,
En ’t geenge in schaduw schreeft voorheenen, met uw oog
In ’t wezen te bezien, dwaelstarren, regenboog,
De hemelgordels, en de wisslende aengezichten
(300) Der mane, met de zon, de bronaer aller lichten.
Van daer ziet gy gerust hun reukeloosheit aen,
Die hunne tanden in uw glorie durven slaen,
En uit een wanhoop, om oit tot dien top te stijgen,
U schenden, om voor ’t minst aldus een naem te krijgen.
(305) Daer triomfeert gy in het diamanten slot
Als een Jupijn, die met Salmoneus dolheit spot,
En hem, zoo drae ’t hem lust dien hoogmoet te doen zinken,
Ten donderwagen met den blixem uit kan klinken.
O Rijn, geboortestroom des Dichters, die zoo fier
(310) Uw zilvre hoorens heeft gekroont met zijn laurier,
[p. 266]
Die aengenamer vloeit langs ’t velt van zijne blaêren,
Als daer gy bruisschend komt ten alpen uit gevaren;
Wiens helder stroomkristal zoo zuiver nergens blinkt,
Als daer gy stroomt met noit verderfelijken inkt,
(315) Beny het niet, als gy langs Keulen af komt dalen,
Dat gy niet moogt met d’eer van zijne grafsteê pralen,
Gy hebt Erafmus lijk de Maze ontrukt, en kust
Dat heilige geraemt, daer ’t noch te Bazel rust.
Zoo gingt gy voor: en schijnt het nu uw recht te krenken,
(320) Dat u een ander eens het zelfde toe komt schenken,
En dat men op zijn tijt u ’t ongelijk betaelt?
’T is eers genoeg dat gy met zijn geboorte praelt.
Want schoon hem Keulen eerst heeft in haer schoot ontfangen,
Het Y was evenwel zijn uiterste verlangen:
(325) Dat heeft hem opgevoet, en aen dien rijken gront
Gaf hem de zanggodin den honig in den mont.
’T is waer, gy hebt hem eerst zien snakken naer het leven,
Maer ’t is hem waerlijk aen den Ystroom eerst gegeven;
Die zal zijn dierbare asch ook houden aen zijn vloet,
(330) En als hy Amsterdam in ’t heenestroomen groet,
Steets wenschen (nu hy mag het overschot bewaren
Van zulken man) dat hem geen grafzerk mag bezwaren,
En d’aerde licht valle aen ’t gebeente, daer het wacht
Een eindelozen dagh uit zulk een langen nacht.
    (335) Wat grafgewelf zal ik den Aertspoëet nu bouwen?
Waer vinde ik volk, om al het marmer uit te houwen?
Want stichte ik hem naer zijn verdienste en naem een graf,
Gelijk hy levende reets aen zich zelven gaf,
’T geen de grootheit van zijn faem zoude evenaren,
(340) Zoo moest het rusten op twee trotse pronkpilaren,
Kolossen niet van erts gevormt, noch door de hant
Geklonken, maer gegroeit uit eeuwig diamant.
’T zouw van de noortpool af tot aen de zuidas raken,
En al de werrelt dus dien man zijn grafsteê maeken,
[p. 267]
(345) En Febus overal hem groeten, daer hy ’t hooft
Ter kimme uitsteekt, en daer hy weer zijn fakkel dooft.
Zoo lang men Neêrduitsch dicht verstaet, en hout in waerde,
Zal meer en meer zijn lof zich spreien over d’aerde.


Aen den Eerwaerdigen HEERE

GREGORIUS MEES,

Bedienaer des Goddelijken Woorts te Rotterdam.

Op het overlijden zijner Gemaelinne

RUDOLPHA ALLAERTS SANTVOORT.

    WAt queeltge een eeuwig lijkgezang,
            En treurt de gansche nachten lang,
            O MEES, tot in het hart verslagen
            Om ’t sterflot van uw waerde Vrouw,
            (5) Herroep uw moet: verduur den rouw,
            Die lichter wort door ’t manlijk dragen.
            Al kreet gy beide uw oogen uit,
            Al wort alreets uw treurgeluit,
            Zoo hemelsch, en zoo waert te hooren,
            (10) Dus verre buiten onze lucht
            Gevoert op wieken van ’t gerucht:
            De harde grafzerk heeft geen ooren.
            En schoon uw Gemaelin vol moet
            Gevolgt hadde op Alcestis voet,
            (15) Die voor haer Man Admeet dorst sneven,
            Het onverzoenbaer spook, de Doot,
            Had haer gerukt uit uwen schoot,
            En met zijn schicht in ’t graf gedreven.
            Uw werk, waer ing’ een laetste blijk
            (20) Van liefde toont aen ’t koude lijk,
            (Waer op de koorgalm en de bogen
            Des Tempels, vol gepropt van volk,
[p. 268]
            Weergalmden met een dankbre wolk
            Van zuchten en bekreten oogen)
            (25) Al overtrof het Orfeus Lier
            In hemelval en godlijk vier,
            ’t Kan van uw kuische trouw getuigen,
            Maer om tot troosting van uw wee
            Te wekken uwe Euridice,
            (30) Is ’t straffe nootlot noit te buigen.
            Noch leeft en flikkert tot uw troost
            Des Moeders wezen in haer kroost:
            En is haer Ziel voor uit gevaren
            Al juichende nae ’s Hemels as,
            (35) Gy volgt de streek van haer Kompas,
            En zeilt door ’s Werelts woeste baeren.
            Terwijl gy ziet hoe ’t al vergaet,
            En ’t andren leeraert in dees’ staet.
            Wat krabt gy noch uw wonden open?
            (40) Zy licht u reets gelijk een sterr,
            En wenkt u met de hant van ver
            Naer ’t Vaderlant, waer op wy hopen.


HARDERSZANG.

DAFNIS.

Op de doot van den HEERE

J. GIMMENIG,

Hoogleermeester der Welsprekentheit en Grieksche tale tot VLISSINGEN.

DE Morgenzon versmolt op ’t vrugtbaer velt alree
Den zilvren daeu, en steeg ten wolken in uit zee,
Als Egon zijn gezang en hardersfluit liet hooren.
Hy zong hoe Amaril zijn oogen kon bekooren;
[p. 269]
(5) En schilderde op haer wang de lelie en de roos.
Nu wiert hy zelve bleek, of kreeg om ’t hooft een bloos,
Naer hem de minnetoght vervoerde in zijn gedachten.
    Wanneer Dameet hem steurt met zijn bedroefde klachten
En bootschapt Dafnis doot, och Dafnis, zegt hy, d’eer
(10) En liefde van al ’t vlek, och Dafnis legt ter neer.
Laet nu de bokken vry, ik kan ze nu ontberen,
De jonge druif en ’t loof van mijnen wijngaert scheren,
Als maer de Lijksipres blijft groeien als voorheen.
    Mijn schapen wijkt, gy zoud de kruiden licht vertreen,
(15) En schaên den Rozelaer en Heulbloem, wijkt ter zijde
Mijn geitjes, want ik die aen ’t graf van Dafnis wijde.
    Bezie de beek, noch korts zoo helder als kristal,
Nu isze me beroert; de zuivre waterval,
Die moedig met een schat van paerlen pleeg te bruisschen,
(20) Zinkt neer zoo zwaer als loot, en smoort zijn lieflijk ruisschen.
Hoe zoekt het vee zoo ver het nat ter slinkerhant?
’t Is door mijn tranen brak geworden aen dees kant.
    ’k Zal nu niet meer helaes! met hartelijk verlangen,
Aen uw Geleerden mont en lippen blijven hangen
(25) En hooren, hoege een knaep, en op uw jonkheit stout,
Uw leven hebt uitheemsch in veel gevaer betrout,
Te water en te lande in velden en woestynen,
En daer de stromen staen geboort met Rynsche wynen,
En daer de Seine u zach gelegen aen zijn zoom,
(30) En hielt op uw gezang de golven kort in toom:
De Seine tot ons leet nu tevens uitgelaten,
Die onze hutten dreigt met woedende soldaten,
En weid moortdadig ’t lant met vier en vlammen af.
    Dies zoo ons iets, naer gy gedaelt zijt in het graf,
(35) Vertroosten kon, dit zou ’t alleen ô Dafnis wezen
Dat gy geen rampen voelt, noch grooter hebt te vrezen.
Maer ach! met u is al myn vreugde en leven uit.
Nu draeg deze olm voortaen mijn uitgediende fluit.
[p. 270]
Toen antwoort Egon; gy hebt mooglijk noch zijne oogen
(40) Geslooten, en die met uw lippen konnen droogen,
En zijnen veegen geest gevangen in uw mont.
Maer ik (en ik stont me met hem in naeuw verbont,
Hy hielt my me voor vrient) heb mooglijk toen gezeten
Aen rijkelijken disch, en al mijn zorg vergeten.
(45) O wreede hemel die my Dafnis heb ontrukt!
    Mijn ooft blijve op den boom voortaen vry ongeplukt.
Voor hem alleen pleeg ik de muskadel te snoeien,
Voor hem liet ik de keur van guldelingen groeien.
En toen my Galatee korts vrijde met een lonk,
(50) Om dry paer Pruimen, dat zoo sierlijk hing te pronk
Aen dezen boom, heb ik haer koeltjes afgeslagen,
Hoewel ze waerdig scheen dat puikooft weg te dragen.
Het wachtte op Dafnis komst, en had ik d’eer gehad,
Het waer hem in den mont gevallen waer hy trat.
    (55) Was ’t om dit ongeluk te spellen, dat de schapen
Dus blaetten, en de stier zoo vroeg my steurde in ’t slapen,
En ’t kalf den uiër liet en loeide door den stal?
Ik vreesde wel, maer niet voor zulk een ongeval.
    Nu schreit het al met my. de kruiden leeren schreien,
(60) En schudden, daermen ’t ziet, hun tranen op de weien.
De Beek stort tranen, duin en dalen galmen weër,
En zelf mijn boom, uit rouw, stort al zijn pruimen neer.
    Hoe wil dit Damons harte ontsteken, en hem knagen,
O Dafnis! want gy waert zijn liefde en welbehagen,
(65) Die groote Harder, zoo van ’t Godendom bemint;
En Woutheer, die dit lant aen zijne wetten bint;
Zal op een hooger klank uw lof en wijsheit zingen.
Dan zal de kudde zich van hupplen niet bedwingen;
Dan wil de nachtegael, die nu een rouwtoon slaet,
(70) Het orgel van zijn keel doen klinken naer zijn maet.
Nu staet de kudde stom. de zwaen die pleeg te bruizen,
Voor stroom, begint van druk zijn pluimen uit te pluizen.
[p. 271]
De zeevlam neemt den boom zijn bloesem en sieraet:
De noordewint verzengt de roos: de hagel slaet
(75) Het kooren, uwe doot al onze vreugt ter neder.
De blijde lentezon verpoost het winterweder.
Het herfstsaizoen deelt mild de vrucht des Zomers uit;
Maer ach! wanneer de doot ons eenmael d’oogen sluit,
Komt niemant weer. vertrouwt op deugt en eedle gaven,
(80) En bloeiende ouderdom. zie. Dafnis is begraven.
    Dus zongen Egon en Dameet, by beurte, om strijt,
Wanneer de schaduw aen het krimpen, hun den tijt
Besnoeide, en riet het vee ten beemden in te jagen,
Om ’s avonts Dafnis doot geruster te beklagen.


Op het AFSTERVEN

Van den Eerwaerdigen en Hooggeleerden HEERE

GERARD BRANT,

Dienaer des goddelijken woorts in de gemeente der
Remonstranten te ROTTERDAM.

Aen des zelfs VADER.

        HOe zie ik u met rouw behangen,
            En zoo veel traenen langs de wangen
                Af bigglen, als een zilten daeu!
            En zou ’k niet deelen in uw lijden,
            (5) ô BRANT, mijn vrient van lange tijden?
                ’t Zy verr’, die bant is al te naeu:
            Dies zultge wel met gunst gehengen,
            Dat we onze traenen samen mengen.

            ’t Is Waer; hebt een zoon verloren,
            (10) Die van Hemel uitgekoren,
                Gelijk een andre boetgezant,
            De zielen zuiver wist te wassen,
            Jordaen, niet in uw zilvre plassen,
                Maer Kristus bloet, onze offerhand’;
[p. 272]
            (15) Die, van Gods yver aengesteken,
            Niet kon dan boetorakels spreken.

            Maer schoonge op aerde waert zijn Vader,
            Noch gaet u zijn verlies niet nader
                Als zoo veel zoonen, die zijn mont,
            (20) Zijn ernst en onbesproken leven,
            Als uit het graf heeft opgeheven,
                En ingelijft in ’t heilverbont.
            Laet die nu met bedrukte reien
            Dien Vader op zijn graf beschreien.

            (25) Of zouw de Doot, van nijt ontsteken,
            Dien eernaem mooglijk wederspreken;
                Die onbarmhartig en verwoet,
            Daer eerst zijn jeucht scheen opgeloken,
            Zijn levensdraet heeft afgebroken?
                (30) De Deucht, die voor verderf behoet,
            De Wijsheit, hem ten erf gegeven,
            Heeft langh hem tot die eer verheven.

            Zoo zietmen op de parkementen
            Der Kerke in goude letters prenten,
                (35) En aen d’onsterflijkheit gewijt
            Een rey van onbevlekte maegden,
            Heldinnen, die vroeg God behaegden,
                Kruishelden, die gereet ten strijt,
            En jong gewoon te triomfeeren,
            (40) Den afgront in ’t gezicht braveeren.

            Al wort ’s mans lijk bestulpt met aerde,
            Zijn glorie leeft, en blijft in waerde.
                ’t Geen viel, is maer zijn minste deel.
            De grafworm knaeg vry zijn gebeente,
            (45) Het dankbre hart van zijn gemeente
                Behout dien Helt noch in ’t geheel.
[p. 273]
            Zijn trouw, in allen noot gebleken,
            Zal met zijn doode tong noch spreken.

            De ziel, van ’s werrelts last ontslagen,
            (50) Ziet nu omhoog haer welbehagen,
                En al het Kristendom in rust:
            Dat hier gescheurt door kerkkrakkeelen,
            Noch twist om Kristus rok te deelen:
                Terwijl de Turk hier door vol lust,
            (55) En met gansch Azië opgezworen,
            Europe dreigt in bloet te smoren.

            Indien nu mogt zijn wensch gelukken,
            Dat elk was vyant van verdrukken,
                En vafte vreê de kerken bont;
            (60) Dan had hy eerst zijn hoop verworven,
            Dan was hy niet te vroeg gestorven.
                Gy Maes, erken uw’ Vredemont,
            Laet noit, al is hy u ontnomen,
            Zijn lessen in vergeting komen.

            Kond’ gy, ô BRANT! een Lijkdicht zingen,
            Uw stem stont verder door te dringen,
                Gy zongt als Vader, en Poëet.
            Maer droefheit, buiten maet geklommen,
            Kon Davids geesten zelfs verstommen;
                Uw harp is meê met rouw bekleet,
            En, nu hy dus u is ontwrongen,
            Zijn al de snaren afgesprongen.


[p. 274]

Aen de Edele JONKVROUW

MAGHTILDE,

Op de Dood van haer Zuster

JOANNA BARBARA ZAS
VANDEN BOSSCHE.

        WAt schreitge beide uwe oogen uit,
            En vult al ’t huis met rougeluit?
        Hoe ziet men op die lieve wangen
        Een zilvren dauw van tranen hangen?
            (5) MAGHTILDE, schoone en wijze Maegt,
        Die ’t alles wikt naer eisch van reden
            Waertoe uw Zuster zoo beklaegt,
        En hare ziel te rug gebeden?
            Zy is ontslagen van verdriet,
            (10) En hoort voortaen uw zuchten niet.

            Toen ’t lichaem, smeltende als het wasch,
            In arbeit ging, om weer tot asch
        En eigen element te keeren,
        Konze uw medogen niet ontbeeren:
            (15) Uw BARBARA, uw halsvriendin
        Zag toen met vreugt, maer stervende oogen,
            De zuivre tekens van uw min,
        Daer gy, tot in uw hart bewogen,
            Geen troosteres meer scheent te zijn,
            (20) Maer zelfs te dragen al haer pijn.

            Nu, vry van aerdsche damp en stof,
            Ziet ze in triomf het hemelsch hof;
[p. 275]
        Daer haer de Cherubijnen groeten,
        En treet de wolken met haer voeten.
            (25) Nu schijnt de gantsche werreltkloot
        Haer slegts een enkle stip te wezen,
            En ze is uit deze korte doot,
        Gelijk een Fenix opgerezen,
            Om eeuwig, zonder perk of uur,
            (30) Te juichen in ’t gestarnt lazuur.

            Daer ’t al onwrikbaer blijft in stant,
            Is waerlijk ’t rechte Vaderlant,
        Hier sukkelen we in veel gevaren
        Op’s werrelts ongestuime baren;
            (35) Nu sleept de vloet, nu d’ebbe ons mee,
        En als in ’t pekelschuim begraven,
            Is ’t overal ontrouwe zee,
        En nergens een geruste haven.
            Nu denk eens, of hy iets verliest,
            (40) Die ’t veilig voor ’t onveilig kiest.

            Herroep dan weder als voorheen
            De krachten van uw geest byeen,
        Die eedle geest, die zoo verheven,
        U boven het geslagt doet streven
            (45) Der vrouwen, die gy achterlaet,
        En komt met lust geduurig nader
            (Het blijk vooral in dezen staet)
        Het groot verstant van uw Heer Vader:
            En denk, zoo dikwils alsge schreit,
            (50) Zy heeft me maer de weg bereit.


[p. 276]

Op het verongelukken van

HOPMAN SIMON BLOK,

Onder de Zeemaght van MICHAëL de RUITER,
in brant geschooten.

Ostendunt terris hunc tantum fata.

DE zeeplaeg aen den Teems, het hooft der zeetierannen,
Zocht Nederlant, verwoed, uit d’oceaen te bannen,
En ’t pekelvelt alleen te bouwen naer zijn lust.
Des prest hy overal aen d’Iersche en Schotse kust,
(5) Zijn zeegewelt byeen, om ons de vrye baren
t’Ontveiligen, zoo verwe om bey de polen varen.
Dit speet den strijdbren BLOK. Zal Londen dan de zee
Beheerschen als Vorstin, dus sprak hy, en wy me
Niet deelen in den buit, wy zeil noch kielen reppen?
(10) Dwing met het zelfde recht ons ook geen lucht te scheppen.
Wy hebben eertijts voor de vryheit, goet en bloet,
In ’t aenzicht van uw Teems, gelaten vol van moet.
En Nederlant is noit om moedloosheit gelastert.
Of meentge dat wy nu ontaert zijn, en verbastert,
(15) Dat Zeelant u den voet zal kussen als haer heer?
O neen! zoo lang als BLOK het loflijk wreekgeweer
Kan gespen op de zijde, en MICHAëLS banieren
Vervullen uwe kust, die vol van wilde dieren
En plonderaers, haer balg met buurenroof verkropt,
(20) Maer niet verzaet, daer dit die honger niet en stopt.
Ik heb voor ’t Vaderlant weleer om eer gevochten:
Nu strijden wy geterght met Londens zeegedrochten,
Die als harpiën in des oorlogs overmoet,
Zich dronken zwelgen aen der bontgenooten bloet.
(25) Zy treen ons op den nek. genoeg, genoeg gezwegen.
Ik zal het zeerecht fier bepleiten met den degen.
[p. 277]
Zoo sprak de Helt, en schoot het harnas rustig aen;
Mae rach! indien hy dus de Turksche halvemaen
Had mogen dempen voor de vest der Bizantijnen,
(30) Men had haer horenen na dezen noit zien schijnen
Met zulken glans. dat tuig de Middellantsche zee,
Daer hy de Turken heeft geslagen op haer ree,
En ’t roofneft Tripoli doen schrikken voor zijn Zeeuwen,
Altzamen onverzaegt als strydbre waterleeuwen.
(35) Noch was hem d’eer gering na zulk een overhant,
Zoo lang de Londenaer, d’Amerikaensche strant
Brantschatte, en rijk van roof der Westerindiaenen,
Den Teems quam ingezeilt met opgerechte vanen.
Hy valt manhaftig die roofvogels op de huit,
(40) En schenkt de vryheit op haer vryaltaer den buit.
Ach had hem ’t ongeluk, terwijl hy onverdroten,
Gelijk een adelaer ter roofvlote in quam stooten,
Niet in het midden van zijn krijgsmoet onderdrukt,
Hy had zijn Vaderlant de slavernye ontrukt.
(45) Hy had den Zeeuschen naem in eindelooze jaren
Doen klinken boven ’t perk van Herkules pilaren.
Men giet den krijgsman in metael noch koper af.
Hy hoeft geen grafbeelt, heel de werrelt is zijn graf
1666.


Op het afsterven van den HEER

JOAN DE HAEN,

Weesheer, Kerkmeester en Burgermeester
tot KORTRYK.

ZOo heeft de doot uw mont en oogen toegeloken,
De droefheit ons den mont en oogen opgebroken,
O Weesheer! zoo verlaet gy ons, en vaert omhoog
Daer gy het sterflot tart met een onsterflijk oog.
[p. 278]
    (5) Laet nu de doot haer zege in uwe neêrlaeg stellen,
Omdat haar straffe vuist dien braven neer kon vellen.
Geen noot. uw romp alleen viel voor haar moortgeweer,
De ziel, die meest den mensch volmaekt, bleef zonder zeer,
Het sterven is doch eens den sterveling beschoren.
(10) Natuur bereit zich zelf zoo dra wy zijn geboren,
Om weer na ’t graf te gaen. zoo bros zijn wy van aert!
Zoo kort de schakelring! ja elke zonnevaert
Geeft woeker aen de doot ten koste van ons leven.
Tot eindelijk de rente en hooftsomme uitgegeven,
(15) Haer onverzade hant den gever zelver eist.
Dan is de reiziger voor eeuwig uitgereist.
Dit treft elk beurt om beurt. hout mate in’t pijnlijk treuren.
Of zoekt ge uws Vaders graf door kermen op te scheuren?
O weezen! ’t is vergeefs Godvruchtigen beklaegt.
(20) Haer deugt wort in geen graf benepen. neen, zy draegt
Na ’t sterven haere lof ten toon op alle tongen.
Zijn Godvrucht heeft de doot haer yzren staf ontwrongen,
En dringt van d’aerde alree ten starrenhemel in.
    Gelijk de wakkre HAEN op ’t lant, het huisgezin,
(25) Zoo dra de zon verrijst, tot arbeit roept door kraeien,
Daer yder zich bereit tot akkeren en zaeien:
Zoo wees ook onze HAEN, des morgens voor den dagh,
Tot dat de moede Apol in ’t warme westen plach
Te zinken, aen elkeen de ware rust en haven,
(30) Waerin zich deze uit lust, die uit beschaemtheit gaven;
Maer schaemte en lust was beide een spoor tot eeuwig goet.
Zoo straelde van zijn licht een licht in elks gemoet.
    Bedroefde weesjes, brengt geen bloemen noch festoenen,
Om met een ydle pracht uw Grootvaers graf te groenen,
(35) Te pronken met fieraet dat onbestendig is.
Zijn ootmoet achte dat als glinsterend vernis.
Hy zocht met eer en roem meer andre te vermaken
Als dat hy aen zich zelf zijn eigen lof liet smaken.
[p. 279]
    Kortrijkers tuigt nu van zijn vroomheit: want hy heeft
(40) Zijn leven in uw dienst gesleten, en geleeft,
Als of hy was gestelt om andren nut te wezen.
Dat sprak zijn trouwe zorg voor ouderlooze weezen!
Maer waerom my zoo lang in zijnen lof gepijnt,
Of hoeft de zonne een kaers alsse op haer middag schijnt?


Op de DOOD van

den HEERE

L. BUISERO,

Heer van GINHOVEN, Raed en Sekretaris
van zijn Hoogheit, &c.

IS zoo ontijdig dan GINHOVEN weggerukt?
En wort die bloem in ’t best des levens afgeplukt,
Die waerdige erfgenaem zoo wel van ’s Vaders zeden
En deugden, als zijn faem en ampt en waerdigheden.
(5) Die, in ’t gewoel van ’t hof gewiegt en opgevoet,
Geen hoofsche vlekken voedde in ’t ongeveinst gemoet,
En ’t ongestadig lot, dat meest de hovelingen
Pleeg onvoorziens gelijk een nachtstorm te bespringen,
Ontwassen, en van elk bemint en hoog geschat,
(10) Zijn ’s Prinsen gunst behielt, zoo lang hy adem had.
Die zich geduurig, met een ongekreukt geweten,
Trouw voor zijn Vorst, trouw heeft voor’t Vaderlant gequeten,
En temprende zijn zucht tot rust en zorg van staet,
Geen menschen haette, en van geen’ menschen wiert gehaet,
(15) En laet een voorbeelt nae dat, om oprecht te leven,
’t Niet nodig is altijt zich uit het Hof te geven.


[p. 280]

Op het AF STERVEN

Van den HEER

PETER DE WIT,

Aen zijn Zoon

PETER DE WIT.

Nemo lachrimis faxit neque funera fletu. Enn.

GY hebt vergeefsch, ô WITTE uw oogen uitgekreten,
    Op uw Heer Vaders graf. hy hoort uw zuchten niet.
    Hy kent geen droefheit meer die niet als vreugde ziet,
Een vreugt die hem bestraelt in ’t eeuwige ongemeten.

(5) Hy heeft voor ’t aerdsche nu het hemelsche verkooren.
    Het tranenleger zelf had weedom in zijn smart.
    Zijn rouw heeft uit. en zit de nawee u in ’t hart,
Die weet dat hy ook om te sterven, wiert geboren?

’t Is waer de bant is nauw die Vader bint en zoonen.
    (10) Geen lid wort zonder smart van andere afgerukt;
    Maer als kloekmoedigheit van rampen wort gedrukt,
Is ’t eerst de rechte tijt om haer gedult te toonen.

De droefheit, ik bekent, valt lastig op te kroppen,
    En ’t volle hart moet zich zomwijl door ’t ooge ontlaen.
    (15) De tranen doen zomwijl de droefheit overgaen;
Maer wacht, de tijt zal best dien zilten regen stoppen.

U leeren, is het zant op hooge duinen kruijen.
    Zwijg dichter, zwijg. uw vrient behoeft geen troostgedicht.
    Hy kent de maet van rouw en volgt die als zijn plicht.
(20) Geen wijze stuurman staet zoo vast in wint en buyen.
1665.


[p. 281]

Op het AFSTERVEN

Van den VRYESTAETBEMINNAER

HENDRIK VAN ZITTERT.

Decas addite Divis.

DE Vryheit zagh haer Amirael gevallen.
En ach! met hem zijn vrygeboude Wallen
    Verdelgt, door een nootzakelijk besluit!
Des hulde zy haer ongetoide haren,
(5) Al weenende, met lijkcipreseblaren,
    En stortte in ’t einde aldus haer krop eens uit:
(De smerte deed haer oogrivieren vlieten
Met stroomen die ten wangen nederschieten,
    Gelijk de Nijl zijn killen overbruist.)
(10) Wie, sprakze, zal nu ’t Vaderlant ten nutte
Mijn gijpend Rijk met Herkles schouders stutten,
    Nu ZITTERT naer ’t oneindige is verhuist?
Een ander wort vernietigt in zijn streven,
Zijn naem vergaet by yder met zijn leven,
    (15) De Zark bestulpt ook zijn gedachtenis:
Maer hy, ontslaperig in ’s werrelts droomen,
Heeft maer zijn hant d’ontdankbre Ploeg ontnomen,
    Om uit te zien waer ’t Rijk der Vryheit is;
Daer onvertzaegt voor ’s Lands geluk te spreken
(20) Niet met den nek wort schamper aengekeken:
    Daer hovaerdy geen meesterrolle speelt.
Indien de lust de ziel komt aen te kleven,
En na de doot gedachten zijn gegeven,
    Hy heeft alree zijn burgerstaet verdeelt.
(25) Ik zie gewelt en opperheerschappye,
Gelijk een dolle en grijpende Harpye,
[p. 282]
    De voet gelicht, ter vryburge uitgejaegt;
En hem met smaek uit zijn gevryde slooten
Belachen ’t streng gebiet der Werreltgrooten,
    (30) Dat noch met roem hun naem op ’t voorhooft draegt.
Mijn voesterling zocht hier mijn vrybannieren
Vergeefsch by wilde en toomelooze dieren
    Te hechten, onder vryigheits blazoen.
Hy trat vergeefsch de grootschheit op de toonen,
(35) Daer slaverny verheven wort op troonen.
    Men dek zijn graf met bloem en graffestoen.
Ik wensch alleen een Fenix uit zijn asschen,
Die ’t burgerrecht in rijpen oogst doe wassen,
    En queeke ’t kint dat hy heeft toebereit.
(40) Zijn vrystat moete in toeloop aller volken;
Haer hooge kruin bepalen met de wolken.
    Zoo moet zijn asch noch groenen daer ze leit!


GRAFSCHRIFT,

Voor HOPMAN

ADRIAEN DE HAZE.

Ostendent terris hunc tantum fata.

DE HAZE, een fiere Leeuw in’t Britsche zeegevecht,
Stont pal in ’t woeden der gepreste waterhonden,
Tot hem een kogel heeft vooruit naer God gezonden
    Om wraek te vordren van ’t geschonden waterrecht.
(5) Sta vreemdeling, en zeg, tot glorie van de Zeeuwen,
Dat hier de HAZEN zelfs veranderen in Leeuwen.


[p. 283]

GRAFSCHRIFT,

Voor den Manhaften ZEEHELT

JAN VAN AEMSTEL.

VAn AEMSTEL, die den zweed op Funen dorst bestoken,
Drie zeeslagorden van de Britten heeft verbroken,
    En zelve d’eelste telg van ’t edelste geslacht,
Die dappre helt, befaemt by Indiaen en Mooren,
    Rust hier in ’t marmergraf, door eelder doot verkracht,
Tot rouw van ’t lant, dat meest heeft aen ’s mans dienst verloren.
    De grafworm maele vry het kout gebeent tot stof.
    Zijn deugt hout stant, en vult den aertkloot met zijn lof.


GRAFSCHRIFT

Voor den HEERE

KORNELIS VAN ALDERWERELT,

overleden

Tot LONDEN.

VErtrouw op jeugt noch frissche lêen.
Van beide mogt hy zich beroemen,
    Die sluimert onder dezen steen.
De schoonste zijn de teerste bloemen.


[p. 284]

GRAFSCHRIFT,

Voor

MYN MOEDER.

            HIer rust het lijk van MAGDALEEN,
            Bestulpt met dezen zwaren steen,
            Het lijk, dat uitgeteert ten leste
            De ziel den Hemel gaf ten beste;
            (5) En juichende opsteeg naer omhoog,
            Ver boven lucht en regenboog:
            Zy gaf die over met veel smarte
            En weedom, aen het zwoegent harte:
            Om dat in ’s hemels hof te meer,
            (10) Nu hier haer sterre zonk ter neer,
            Haer zon, wanneerze door quam breken,
            Op zoo veel luister af zou steken.
1672.


GRAFSCHR1FT,

Voor een gissenden FILOZOOF.

TRee zachtjes, wandelaer; neen, tree vrymoedig aen.
            Gy hebt geen noot van hem te wekken:
Want of hy schoon u hoorde op zijne grafsteê gaen,
            Hy zou het doch in twijffel trekken.
Continue
[p. 285]

MENGELDICHT.
________________________________

Aen den HEERE

GEERAERT BRANDT,

Op zijn Verzoek
Dat ik mijn gedichten weer uit zou geven.

            WAerhenen kan u d’ overmaet
            Van uw genegentheit verrukken,
                O BRANT! dat gy my ernstig raet
            Mijn dichten weer te laten drukken,
                (5) En haer het licht te laten zien,
                Die hare feilen dat verbiên.
            Laet andren, van meer geest gedreven,
                En aengestookt van hemels vier,
            Zichzelfs, na ’t einde van dit leven,
                (10) Vereeuwigen door hun papier,
            En, boven ’s weerelts mist gedragen,
            Al ’t land zien van hun lof gewagen.

                Aldus zal Vondels krijgstrompet,
            Gehoort aen beide ’s werrelts assen,
                (15) De dood doen luistren na haer wet,
            En, allen tijd en perk ontwassen,
                De vratige eeuwen, door ’t geluit,
                Ontweldigen dien rijken buit,
            De grafzerk houd zijn mont gesloten:
                (20) Maer zijn muzijk, zoo rijk van trant,
            Gerolt op onvervalschte noten,
                Blijft overal aen d’overhand.
            De Faem, al spreektze uit duizent monden,
            Blijft aen zijn glory vast gebonden.

[p. 286]
                (25) Maer ik, die volge in schemerlicht,
            Dat my van ver maer op komt krieken;
                Zal ik, vertrouwend’ mijn gezicht,
            En, drijvende op mijn wassche wieken,
                Mee doopen, om een ydle Faem,
                (30) Een Oceaen naer mijnen naem?
            Zal ik, gewoon op stille stroomen
                Te speelemeien met een boot,
            In zee geen dolle orkanen schroomen,
                En reukloos worstlen met de dood?
            (35) Daer moet een Palinuur voor waken,
            Dien alle golven zijn een baken.

                En schoon ik kende dat gevaer,
            ’K moet eerst mijn eigen krachten wegen.
                Zoo voelt in ’t perk een worstelaer
            (40) Zich al te spâ ter doot verlegen,
                Indien hy, driest en onbedacht,
                Zich durf verlaten op zijn kracht,
            Als hem een sterker aen komt randen:
                Als Milo een gemeenen stier
            (45) Hem op den rug plant met zijn handen;
                Wanneer Alcides, vol van vier,
            En, gloeiende om het hooft van toren,
            Breekt Acheloüs slinker horen.

                Onze eeuw, nauwkeurig boven reen,
            (50) Is t’hans meer vruchtbaer in het baren
                Van zwijnen die op rozen treên,
            Als ongeveinsde kunstenaren.
                En steekt maer iemant uit in lof
                De wangunst heeft een zee van stof
            (55) De schaduw durft de zon braveren.
                De haet wint velt. de kunst neemt af.
[p. 287]
            Zoïlen tarten weer Homeren;
                De doot vint zelfs geen rust in ’t graf.
            Men spuwt, baldadig en vermeten,
            (60) Op heilige asschen der Poëten.

                Noch zijn de keuren zoo verdeelt,
            Dat d’een niet wil dan oorlogsklanken;
                Een ander dat men vleit en streelt:
            Die, dat gedurig roeden wanken.
                (65) Een derde geeft geen dichter lof
                Als om ’t verandren van zijn stof.
            Zoo zietmen tafels, tafereelen,
                Hier tot den hemel opgebeurt, ’
            En daer de glory der penseelen
                (70) De schoone verwen toegekeurt.
            Dies, hoemen ’t wille in zijn gedachten,
            Volkomen eere is noit te wachten.

                Gy groote zielen, die voorheen
            Zoo hoog ten Zangberg opgeitegen,
                (75) Den aerdkloot dryven ziet beneên;
            En schoon de hemel kon bewegen
                En draeien uit zijn panne en spil,
                Het aenzien zoud, gerust en stil;
            Het zy g’ ons toestraelde uit Athenen
                (80) Of Rome, en in uw Dicht bevat,
            ’t Geene, uit den Hemel u verschenen,
                D’Orakels toont van zonnestad,
            De nijd, al zijt ge haer ontwassen,
            Ontziet zich niet u aen te bassen.

                (85) Hoe? stelt niet meenig al zijn lust
            In marmers van den tijd gesleten,
                In munt en beelden, die met rust
            Zoo lang zijn van den roest gegeten?
[p. 288]
                Heeft Scaliger niet Flakkus lier,
                (90) Zoo goddelijk van klank en zwier,
            Beschuldigt van vervalschte snaren?
                En wort niet Nazoos eedle geest
            Gebrantmerkt, als ofze onervaren,
                Te los en welig was geweest?
            (95) Wie zoekt zich dan in ’t licht te geven,
            Word dit die Helden aengewreven?

                Dies duik ik veiligst onder ’t loof,
            In bruine schaduw neergedoken,
                Daer ’t schemerlicht my lieflijk stoof,
            (100) En mijne dichtlust, onbesproken,
                My zelfs verstrekke een stil vermaek,
                Als dat de middagzon my blaek’
            En rooste, als die, in ’t licht gestegen,
                Mijn oog zie scheemren voor dien gloet,
            (105) En ik, met Faëton verlegen,
                Te spa beklaeg mijn trotsen moet.
            Hy heeft geen hoogen val te vreezen,
            Die by zichzelfs vernoegt kan wezen.


LOF der GELEERTHEIT.

Aan den HEERE

JOANNES GEORGIUS GREVIUS,

HOOGLEERAER der Historïen en Welsprekentheit
tot UTRECHT.

VAn welk een yver word mijn Zangheldin gedreven,
Om in uw schaduwe u van verre na te streven,
Doorluchte GREVIUS, die, van een God geroert,
En boven het gespan der wolken opgevoert,
(5) Gelijk een arent drijft op onvermoeide wieken,
Zoo loflijk achterhaelt den Fenix van de Grieken.
[p. 289]
Gewaerdig u noch eens, gelijk gy pleegt voorheen,
Uwe oogen neer te slaen op haer, die hier beneen
Vast kruipende langs d’ aerde, en machtloos op te stygen,
(10) Als met den wil alleen, schijnt groter vaert te krijgen,
En durft vermetel mee iets hoopen van de faem,
Nu zy zich dient van uw’ onsterfelijken naem.
    Gelijk de Donau, daer hy eerst komt voortgeschoten
Aen ’t steil gebergte, wort in enger kil besloten,
(15) En vaert met zachten stroom, tot dat hy aengevoed
Van smeltend bergsneeuw, en verrijkt met menig vloed
En dwalende ader, die hy inslorpt in zijn plassen,
En eindelijk zijn peil en oever verre ontwassen,
Den toom der golven viert, en schurende over velt
(20) En akkers heen, daer ’t al verdrinkt in zijn gewelt,
En vee en landman in zijn kolken wort bedolven,
Komt als een zee in zee aenbruischen met zijn golven.
    Niet anders klomtge mee geduurig meer en meer,
O GREVIUS, en wint gelukkig aen in eer.
(25) Eerst wiert Heziodus, door uwe konst herboren,
Gehuldicht in zijn erf, het geen hy had verloren,
En van den roest des tijts geheldert, daer hy ’t lant
En velden zegent met zijn dicht, en boomen plant
In Askraes vruchtbaer dal: of ’s werelts mist ontvloden,
(30) Speelt op zijn luit de stamregisters van de Goden.
    Maer nu hersteltge in een’ het gantsche Helikon,
In een’ Homeer, die onuitputtelijke bron
Der wysheit, dien Monarch en vader der poeëten;
Die boven op den troon van ’t hoog Parnas gezeten
(35) In ’t eeuwig zonnelicht, geen aertsche dampen kent.
Noch had de vratige eeuw, die alles slijt en schent,
Zijn eeuwig heldendicht mee in haer klaeuw gegrepen,
En wist het heimelijk haer misslag aen te strepen.
Dat leed uw yver niet, die wrijft die smetten uit,
(40) En onderscheit in die muzijk het valsch geluit.
[p. 290]
En laet zijn krijgstrompet op nieu zich weder hooren,
En blaest met zuivren toon Achilles strengen tooren.
Hoe weelig weid uw geest! hoe klapt gy als een zwaen
Uw vleugelen, en streeft dien aedlaer achter aen,
(45) En schijnt in uwen ernst, hem, boven ’s hemels boogen
En vast gestarnte, daer hy blinkt, voorby gevlogen,
Wanneer gy d’Ilias, die schoone diamant,
Geilepen naer den eisch, en zuiver van zijn zant,
Weer hebt in konstig gout gevat, en voor Latijnen,
(50) Met heerelijken glans, de straelen mee laet schijnen,
Hoe staptge Achilles naer in ’t bloedige oorlogsvelt!
Wat voeltge een vier, wanneer hy Agamemnon scheld,
Of uitgelaeten om Patroklus doot te wreken,
Gelijk een blixem ten slagorden in komt breken;
(55) Rukt ros en ruiter in verwoeden moet ter neer,
En schud den hoogen muur van Troje met zijn speer.
Of stoppende met bloet de keel van Xantus plassen,
Sleept Hektor in triomf aen zijne rookende assen,
En kneust het bloedig lijk. hoe hangt den Grieken ’t hooft!
(60) Wanneer verbolgen spijt hem knaegt, en hy berooft
Van zijn Brizeïs, zit in d’oorlogstent gescholen,
Als Hektor met zijn toorts de kielen legt in koolen:
Daer Ajax pas hem stuit, en zijne schichten spilt,
Vooruitgetreden met zijn zevenvoudig schilt.
    (65) Gy kunt uw zelven van verwondring niet betoomen,
Als gy Ulysses volgt langs zoo veel lant en stroomen,
Van ’s hemels scherpe roê vervolgt en voortgestouwt:
’t Zy hy zijn ooren dicht met wasch geflooten hout
Voor meereminnezang, en mijt haer valsche lagen,
(70) Of deerlijk omgesolt door dootsgevaer en plagen,
In ’t naerste van den nacht moet zien, hoe schip by schip
Stampt uit zijn naden op de Kasareesche klip;
Daer Palamedes doot zoo bitter wiert gewroken.
’t Zy dat hy Circe dwingt, haer toverye en spooken
[p. 291]
(75) Verydelt, en ontvlucht die dochter van de Zon,
Die hem door dreigement noch beeden houden kon.
Of Polifeem bezoekt in Etnaes bergspelonkén;
Die tast zijn makkers aen, verscheurt gebeente en schonken
Al lillende van eeen, en sloktze levende op,
(80) Dat brein en bloet hem spat al rookende om den kop:
’t Geen hem Ulysses deed met zijn gezicht betaelen.
Of dat hy eindelijk ontslagen van het dwaelen,
Zijn Ithaka genaekt, en ’t voorbeelt van de trouw
Vind in Penelope, zijn onbesproken vrouw:
(85) Die in haer eigen hof verweldigt, en besloten
Van wulpsche minnaers, elk groothartig heeft verstooten.
    Maer Grieken is alleen niet aen uw konst verplicht,
Nu gy, naer datge hebt Suetonius verlicht,
En mee Justijn met uw verbeetring uitgegeven,
(90) De tong van Rome doet in Cicero herleven:
Den waren guldenmont, wanneer hy streelt en vleit,
En lieflijk ’t burgerschap van Archias bepleit;
En prijst den ouderdom; of leert ons ’t leven richten
Naer zijne orakelen der onderlinge plichten:
(95) Of schuimt en toetst met zorg het gout der Roomsche tael,
En weegt den aerdkloot in zijn brieven op een schael.
Maer welk, een donder scheurt den stoel en marmer boogen
Van ’t kapitool, als hy in Katilinaes oogen
Het vloekverbont ontdekt, en door zijn kloeken raet
(100) De muitelingen dempt, en red den veegen staet.
Of als hy, om het spoor van Demostheen te volgen,
Antoni blixemt, die te doodelijk verbolgen
Door zijne moordenaers hem naer het leven dong,
En dreef zijn guichelspel met d’uitgesneden tong
(105) Des grooten Mans, die door zijn doot te klaer deed blijken,
* Dat meest de tabbert voor de wapens heeft te wijken,
[* Cedant arma togae, Cic.]
[p. 292]
    Nu wacht geheel Europe, en moedigt vast u aen,
Om eens wer zuiver hem te hooren en verstaen.
Nu GREVIUS, nu eens uw geesten ingespannen.
(110) Verlos dien Heilig van d’onwetende tierannen,
En red hem op ’t gewijde autaer voor elk ten toon.
Dat kostelijk kleinoot ontbreekt noch aen uw kroon.
Dus laete uw glorie zich van perk noch tijd bepaelen,
Zoo lang de rijkdom der Latijnsche en Grieksche taelen
(115) Bekent blijft, en in haer d’aeloudheit wort geviert;
Die vruchteloos begrimt van ’t nijdig ongediert.
Noch triomfeert, en zal geduurig triomfeeren,
Zoo lang men vvijsheit op het aertrijk kan waerdeeren.
Dus wort de hooge School van Utrecht weêr geflieht
(120) Op nieuw, en schept een glans en weêrschijn van uw licht
Dat af zal schitteren met noit bevlekte straelen
Van haer gezegent hooft. 200 magie eens adem haelen,
En rijzen schooner ??? haer jammerlijken val:
Toen hare stem bezweek voor Vrankrijks krijgsgeschal,
(125) En d’overwonne Rijn, hier in zijn kil gedoken,
Zagh bei zijn hoorens tot aen ’t voorhooft afgebroken.
Vaer voort, en schoon gy door onafgeiloofden vlijt
Reets van d’onsterflijkheit genoeg verzekert zijt,
Zoo zelfs de Woestheit met haer uitgelaeten benden
(130) Weêr ’t aerdrijk overstroomde, en onderstont te schenden
Al wat de wijsheit eert als haer geheimen schat,
En dat de mot en ’t vier den oogíl der boeken at:
En schoon uw Naem, noch by den naneef meer verheven,
(Als die door afguníl noch genegentheit gedreven,
(135) De lauwren uitdeelt naer verdienfte) in volle kracht
Zal ’t hooft’verheffen, by geleerden hooggeacht:
Noch mögen meer zich dat van hun verftant beloven,
AI gaet dat groot geluk schier yders hoop te boven;
Maer ’t is een voorrecht, daer g’alleen nu moogt na ftaen,
(140) Te zitten in den rang der wijzen boven aen.


[p. 293]

GELUK,

Aen den Eedlen grootachtbaren Burgermeester,

HENDRIK HOOFT.

HOe vrolik ziet u ’t Y ten derdemael verheven
    Op ’s Burgermeesters stoel, bekleet van uw geslacht,
    Dat lang het leven min dan vryheit heeft geacht,
Doorluchte HOOFT! me door die eedle zucht gedreven!
(5) Met welk een recht is u die groote naem gegeven!
    Hoe braef zet d’ uitkomst die nu weder in haer kracht!
    Hoe grooter waerdigheit, hoe minder onverwacht!
Uw wieg beloofde een HOOFT dat moedig voort zou streven,
    (10) Een MAN die tegen zorg van ’t lant was opgegroeit,
    Voorzigtig in zijn raet, in weldoen onvermoeit,
Al van der jeugt in konst van lantbestier ervaren.
    Verheug u Amilerdam! hoe ’t alles woelt en keert,
    ’T ontbreekt u aen geen HOOFT, in staetkunde uitgeleert,
Dien d’ Almaght wil tot heil van Stad en Staet bewaren.


Op den Hof, genaemt

YMONT,

Van den Edelen, achtbaren HEERE

JOAN SIX,

Heer van Vroonmade, Schepen tot AMSTERDAM.

O Ymont! die, voorheene in laeg moeras gedoken,
Zoo moedig uit het riet nu ’t hooft hebt opgestoken;
Wat goet geval heeft u met zulk een gonst verplicht!
Hoe welig speelt nu uw verwonderend gezicht,
(5) Alleen gewoon te zien den zeedijk, en de weien,
Die ’t meir bezoomen, dat den Diemerweg quam scheien,
[p. 294]
Toen ’t Y gegeesselt van zijn roede, het noortwest
Den ringdijk scheurde tot den gordel, en geprest
Van ’t loeiende onweer, in dien boezem quam gevaren,
(10) En dreigde u me ten prooi te geven aen zijn baren.
Nu ziet gy onbevreest dien grootvorst in den mont;
En hy schijnt zelf verlieft op uwen vruchtbren gront,
En niet dan vreedzaem door de dijksluis in te streven.
Hier zal uw Heer zomwijl zijn rust den teugel geven,
(15) Wanneer hy op de rol en vierschaer afgeslaeft,
Gerust zijn zorgen in uwe eenzaemheit begraeft.
De Muiderberg van ver zal zijn Parnas verstrekken,
De zanggodinnen hem zijn eigen tafel dekken,
Door zijne miltheit op den hoogsten top gebout
(20) Voor elk, die van dien trans zich spiegelt in het zout
En ’t glas der zuiderzee. hoe vlijtig zult gy hooren
Naer keur van hemelval, in uwen schoot gebooren,
Gedichten, blinkend van onsterffelijken inkt
En nektar, daer zijn geest gelukkig in verdrinkt.*
(25) Uw diepe stilte zal den dichter noit beletten.
Het zy hy moedig steekt de treurtooneeltrompetten,
Een hemelsche muzijk van zedewetten zingt,
Of uit uw Paelen in out Romen overspringt,
En volgt de zwanen van den Tiber met zijn pennen.
(30) Nu is ’t uw plicht die gonst met dankbaerheit t’erkennen,
En eenen rijken oogst van vrolijk kruit en ooft.
Gy zult, indien de zon misschien ’t eerwaerdig Hooft
Komt steken, als zy uit den Kreeft of Leeu zal stralen,
Met koele schaduwen des Lantheers vlijt betalen,
(35) En koestren met uw luwte, in ’t buldren van den wint,
Die hier zichzelf verliest, en hier zichzelven vint,
In beide, boven d’aerd gestegen met gedachten.
Terwijl wy me met hoop naer uwen wasdom wachten,
Om hier zomtijds dien Heer te hangen aen de zy,
(40) Mijn dichtlust met dat manne en schat van lekkerny,
[p. 295]
Uit zijnen mont gevloeit, te wekken, en gelegen
In ’t kruit, vrymoedig al den zangrei op te wegen,
Te wikken in ’t geheim hoe zwaer elk weegt of licht.
Dit strekke u onderwijl tot een geboortedicht.
1672.


LOF der EENZAEMHEIT.

Aen den HEERE

HENDERYK VAN SOLINGEN,

Ervaren Arts en Filofoof.

TErwijl ik weder van de Schelde, en Zeeusche stroomen,
En Vlaendrens zoete lucht ben aen de Maes gekomen,
Daer die Erasmus wiege eerbiedig viert en kust:
Al schijnt de glorie van dien Heilig uitgeblust
(5) In zijn geboortestad; daer hy in ’t laetst verstooten,
En zijn gedenkbeelt, met zoo groot een konst gegoten,
Verschoven in een hoek uit averechtsen nijt,
Den Landgenooten hun ondankbaerheit verwijt
Met zijn metale tong; terwijl ik met genoegen
(10) En volle weelde hier my weer tot rust kan voegen,
En d’eenzaemheit mijn geest zoo lieflijk wekt en voed,
En eene Godheit roert mijn zinnen en mijn bloet,
Komt gy, van SOLINGEN, my allereerst te voren.
Gy kunt mijn Zangheldin tot dichten weer bekoren.
(15) Zy volgt u aen den Rijn, die op den Stichtsen gront
Het Fransch gebit weer heeft geworpen uit den mont;
En nu met vryen hals komt langs uw woning vaeren,
En dartelen, nae ’t schijnt, met weelderiger baren.
My dunkt, ik zie u nergezeten in den hof,
(20) Of in uw hofvertrek, vast weiden in den lof
Van een gerust gemoet en onbekommert leven:
Daer gy van hovaerdy noch staetzucht aengedreven,
Noch hoop van vluchtige eer en adelijken wint,
In stilte en in u zelfs alleen vernoeging vint.
[p. 296]
    (25) Hoe lust het my den lof der eenzaemheit te zingen,
En u te volgen in uw rustbespiegelingen!
Want nu ik lang ben voortgeslingert heen en weer,
Bewinde ik dat ik meest dat schoon kleinoot waerdeer.
Zoo roemt een zeeman best den zachten schoot der haven,
(30) Als hy in ’t noorden, nu in ’t pekelschuim begraven,
Van boven stort, en ziet den afgront in den muil;
Die vast van ondren loeit en davert met gehuil:
Dan weer ten hemel uit dien poel komt opgeschoten
Zoo steil, en met zijn kruin schijnt aen ’t gestarnt te stooten;
(35) Wanneer een winterstorm, opstuivende in den nacht,
Den waterbreidel breekt, maekt op de golven jaght,
En geesselt al het strant, de zeeliên bleek bestorven
Zien nu des doots grimmas, en ’t enden aem gezworven,
Vervloeken met gekrysch de trouwelooze zee,
(40) En wenschen al te spade om een geruste ree.
    Maer schoon ik, sedert ik u t’ Utrecht quam bezoeken,
Daer gy gebolwerkt zat in ’t midden van uw boeken,
En koost u zelfs een sel, zoo sierelijk als stil,
Mijn dagen taemlijk heb versleten naer mijn wil,
(45) Noch zoude ik, op uw spoor, voor dat gewoel verkiezen
In rust en ongesteurt my zelven te verliezen,
Ver boven d’aerde in mijn gedachten opgevoert,
En als van ’t aspunt aen te zien, hoe ’t al zich roert
En afslooft hier beneen, van ydle hoop gedreven,
(50) Zoo onstantvastig en voorvluchtig als het leven.
’k Heb evenwel mijn tyt, als ’t was in mijne magt,
Niet t eenemael onnut noch ledig doorgebracht.
    ’t Zy ik in Walcheren, en zijn vermaerde steden,
Den gantschen aerdkloot door gevreest en aengebeden,
(55) My op het lant vermaekte, en vond een rijke stof,
Omdat al ’t Eiland schijnt beplant tot eenen hof,
De steden in dien hof gesticht tot lustpaleizen.
Het zy ’t me lustte naer Zuidbevelant te reizen,
[p. 297]
De Zeeusche koorenschuur, en vrolijk met mijn hant
(60) Den oogst te plukken in mijn vruchtbaer vaderlant:
Of dat ik onderstont, door d’ongestuime baeren
En steile Paerdemarkt naer Vlaenderen te vaeren,
Het sterke Sluis te zien, en Aerdenburg, vermaert
Door kloekheit, dat de grens van Zeelant heeft bewaert,
(65) Met onverschrokken moet, en schielijk overvallen,
En niet gewapent als met onbemande wallen,
Een hant vol helden zag, onquetsbaer door hun moet,
Haer vesten verwen met het vyandlijke bloet,
En sterken dus haer schans. kloekhartigste gemeente,
(70) Gy hoeft geen krijgstrofeen, zoo lang het Fransch gebeente
En wit geraemte legt te bleeken op uw velt,
En gy het kerkhof zijt van ’t reukeloos gewelt.
Dan vaere ik op naer Brugge, en zie vast onderwegen,
Weêrzijds meer steden, maer van minder naem gelegen.
(75) Daer vinde ik mijn vermaek in kerken zonder tal;
En overweeg met ernst het werreltlijk geval,
En zie hoe laeg het daelt ’t geen ’t hoogste scheen gerezen.
Zy, die de stapel pleeg van Nederlant te wezen,
En ’s werrelts kimmen om te zeilen met haer vlag,
(80) Zwaeit naeulijks buiten zich den staf van haer gezagh,
En knaegt den breidel, kort haer in den mont gewrongen,
Terwijl haer koopmanschap smoorde aen verstopte longen,
Indien niet Karel, spruit der koninklijke stam
Van Arragon, haer ramp en leet ter harten nam,
(85) Die dreigt haer Sas, en wil dat niets haer kan bepaelen,
En zy zelfs by Oostende in zee zal adem haelen.
Nu zie ik ’t magtig Gent, de trotfe bakermat
Van Karel, die op ’t hart van gantsch Europe trad,
En noch te kleen met zoo veel magt en heerschappye,
(90) De Turksche Poort rammeide, en temde Barbarye.
En had de Fransche nijt hem niet die eer berooft,
De Grieksche tulbant had geblonken op zijn hooft.
[p. 298]
Nu staet zijn beelt, ’t welk schijnt van louter gout gedreven,
Tot eeuwige eer zoo hoog op een kolom verheven,
(95) Als wilde ’t nu noch al den aerdkloot overzien,
Dien hy van zijnen troon gehoopt had te gebien.
Noch buigen met ontzagh vijf vloeden voor zijn voeten,
Die, stroomende in de stad, zijn beelt om strijt begroeten.
    Indien ik my getroost den wachter van het scheld,
(100) Den hont, te hooren, als hy bast, en met gewelt
De Zeeusche banken schuurt, en onder ’t vreeslijk gieren,
Geen Scylle wijkt, noch haer verwoede waterdieren,
Dan zeile ik naer mijn wensch uw schoone haven in,
Antwerpen, nu een uitgediende koopvorstin,
(105) Voorheen Europes oog; en stae om hoog getogen,
En kan my zelven naeuw gelooven noch mijn oogen,
Als ik uw wallen zie, geklonken uit arduin,
Die met een bosch zoo breet bekroonen hunne kruin,
Uw huizen, altemael paleizen, uwe kerken,
(110) Uw hoogen tooren, een van ’s werrelts wonderwerken,
En veilige rivier, die u alom verbreit,
Gedachteniffen van uw oude mogentheit,
Waeruit nu Amsterdam, gelijk zich zelfs ontwassen,
Rijst als een Fenixstad veel schooner uit uwe asschen.
(115) Dus streve ik hooger op naer Brussel, ’t paradys
En hof van Brabant, dat met recht verdient den prys
Van onbepaelde weelde en schoonheit weg te dragen.
’t Zy my het koorenrijk gebergte kan behagen,
Of ’t wilt Sonnïenwout, of ’t schaduwrijke dal,
(120) Rivieren, bronnen of fonteinen van kristal,
Die steil opschietende, als de zonnestraelen brallen,
En voort in zilvren daeuw en paerlen nedervallen;
Of droppelen van vier, en smelten weer ineen.
’t Zy ik de lustwarande, of hofberg op wil treen,
(125) En vind mijn Tempe daer, en schooner watervlieten,
Als Aganippe ten Parnastop af kan gieten.
[p. 299]
’t Zy my het Prinsenhof, Oranjes erf, behaegt,
Dat om dien ouden naem te grooter luister draegt,
En schoon de blixem, met een dondersteen aen ’t rukken,
(130) Het veel heeft afgeweit, en ’t zwaer gevaert aen stukken
Gemorzelt, daer ’t noch half van zijn parruik berooft,
Smeekt om een nieuw sieraet voor zijn onthuldigt hooft,
Noch mag het overschot met reden triomfeeren.
Nu geeft my Loven stof, om in zijn school te leeren
(135) Al wat in wetenschap ons meer volmaekt en wekt,
Terwijl haer Pallas elk een milde voefter strekt.
Het zinlijk Mechelen schijnt meé my toe te wenken.
    Maer ’t wort ten laatsten tijt eens om mijn rust te denken:
Want hoe verandring, nae het schijnt, de zinnen vleit,
(140) Noch haeltze niet by ’t zoet vermaek der eenzaemheit.
    Geleerde SOLINGEN, ei wil het my vergeven
Indien mijn zangnimf, van te groot een vier gedreven,
U al te ver heeft in haer uitreis heengevoert;
Zy laet met voordacht noch veel steden ongeroert.
(145) Door zoo veel onrust heeft ze eens waerlijk konnen leeren,
Den rijkdom, dien gy kiest, gerustigheit waerderen.
Het heugt my noch, hoe dat ik hangende aen uw zy,
d’Orakels hoorde van uw veilige artseny:
Als my de hooge school van Utrecht, zoo genegen,
(150) Haer gaven schonk, en meer dan eene zomerregen
Het dorstig kruit verquikt, mijn lust heeft aengeteelt,
En milt Apolloos konst en rijkdom meegedeelt.
Dan hebtge u menigwerf gewaerdigt my te wekken,
En in die woeste zee een noortstar te verstrekken,
(155) Een Palinuur te zijn, die my de klippen wees,
En wat ik mijden moest, en waer ik zonder vrees
Mogt streven met mijn kiel, en buiten noot van stranden.
    Gelukkige, die vry van alle slaefsche banden,
En ongemakken, die de staet en wellust geeft,
(160) Met uw’ doorluchten geest zoo hoog ten hemel zweeft,
[p. 300]
En konnende alle pracht met fieren moet verachten,
Al ’t wenschlijk vint in uw verhevene gedachten:
Als gy Natuur in haer geheimen achterhaelt,
En wikt, waer Epikuur, waer Zeno heeft gedwaelt,
(165) Waer Aristoteles de waerheit kan doorgronden,
En of Deskartes heeft een nader weg gevonden.
’t Zy u de strengheit der Stöyken tegenstaet
Ten deele, en wel gevalt, getempert nae de maet.
’t Zy gy u zelven hebt in Plato uitgelaten,
(170) Die lieflyk vloeit, en voed, en druipt van honigraten.
    Of spoort voorzichtig nae met uw ervaren hant,
Den blinden doolhof van het menschlijk ingewant:
En onderzoekt hoe ’t hart, de schatkist van het leven,
Een eindelooze bron van bloet voelt voortgedreven
(175) In zijnen boezem, daer bezielt naer zijnen aert,
En als ten spongie uitgewrongen, weer zijn vaert
In ’t gantsche lichaem neemt, en komt met vrye toomen
Door duizent aders en hartaders heenestroomen.
Wat Milt, wat Lever werkt, wat kracht de Long gevoelt,
(180) Wanneerze zwelt, en als een blaesbalg ’t hert verkoelt.
Wat heimelijke vlam, te zijner tijt ontstoken,
De maeg d’ontfange spijs verteeren doet en koken;
En door wat deelen die, nu zijnde net bereit,
Geschift wort en geschuimt, en eindelijk verspreit,
(185) Met zulk een wijze keur, tot voedsel van de leden
En geesten, of wort afgedreven naer beneden,
En door ’t gedarmt gelost, als een onnutte last,
Zoo volgtze na wat ampt elk deel aen ’t lichaem past:
En of het oog, ’t gezicht door uitgeschoten straelen
(190) Ontfangt, dan of dat ongevoelig zelfs komt daelen
En zich vertoonen in der oogen kristalijn,
En spiegelglas, en daer afschildren zijnen schijn.
Of ’t hart, dan of de milt een oorsprong is te noemen
Der adren, dan of zich geen lit dat mag beroemen.
[p. 301]
(195) Of ’t brein zich merkelijk beweegt, en rijst of daelt.
Hoe in het kleen begrip der herssens zijn bepaelt
Zoo veel verbeeldingen, verwisling van gedachten,
En redeneering, en die wonderbaere krachten,
Waer door men weer herdenkt, het geen men eerst vergat,
(200) Of zijn geheugenis verrijkt met nieuwen schat.
Gy staet verstomt, als gy de geesten nae durft spooren,
Die in het brein, als uit een hemelsch zaet geboren,
En door de zenuwen zich spreiend reis op reis,
De leden sterken, en bewegen naer den eisch.
    (205) Dus laet zich uwe zucht tot wijsheit niet bepaelen,
Wanneer ’t u lust ’t geheim van bergerts en metaelen:
Te weten, en wat kracht natuur daer in besloot,
t’Ontdekken door het vier; om kranken in hun noot
Te redden, en de doot groothartig te braveren.
(210) ’t Zy gy Saturn, het loot, in Morfeus doet verkeeren,
En hondert vormen schept tot nut der artseny,
En wekt de ziel van ’t log metael, en maektze vry
Van d’aerde en grove stof, waer in zy lag gescholen.
Men ziet den yzren staf van Mars nu in uw kolen
(215) Gesmolten, en hervormt in allerlei gelaet.
Dan temt gy Draken zelfs en Leeuwen in dien staet,
En d’ Antimoni wort berooft van zijn venijnen.
De Zwavel voelt zijn leên versmelten en verdwijnen,
Gelijk zich Acis zag tot een rivier gestroomt.
(220) Nu moet Merkuur, dat vlug quikzilver, eens getoomt.
’t Zy gy hem nederstort, of ’t helmglas op doet klimmen,
Fn teert zijn lichaem uit tot olie, zout, en schimmen:
Of hem met andre van zijn vyanden vermengt,
Dien wrevlen muilbant, en door tucht tot reden brengt
    (225) De kruithof geeft u mee geleerde bezigheden,
Als gy der kruiden aert en krachten wilt ontleden.
Hoe Munt de zwakke maeg, Bruinagie ’t hart versterkt:
De bloem van Rosmarijn op vochte harssens werkt:
[p. 302]
De Byvoet en Poley de Moeder in kan toomen:
(230) Door Wijnruit het vergif de krachten wort benomen:
En door de Safferaen ten leden uitgejaegt.
Hoe Duivekervel ’t bloet van zijn onreinheit vaegt :
Wat eigenschappen in den Vlierboom zijn te vinden,
Wat qualen zijne bloem en bezïen ontbinden,
(235) Wat in zijn wortel, loof, en merg en schorssen schuilt:
Hoe ’t kruipende Aerdveil, als de nieren zijn vervuilt
Van pijnelijk graveel, die zachtjes weet te vegen.
Waerom de Heulbloem ons tot slapen kan bewegen.
Dus heeft en kruit en bloem en zaet dat u bekoort, .
(240) Daerge yders hitte of kou schokkeert in zijne soort:
En dringt met uw begrip, gelijk met arentsoogen,
Tot in de wondren van uitheemsch gesteente en droogen,
Die d’Arabier ons zent uit zijn gezegent lant.
Of d’Indiaen in ’t oost en westen gaert, en plant.
    (245) Dan legtge uwe oefening in ’t werk, en dooft de toortsen
Der veege pesten en besmettelijke koortsen!
Weerstaet de Teering, die, zoo gulzig als een vraet,
Met bloet en vleesch tot op ’t gebeente strijken gaet,
Temt Bloetloop, Waterzucht, en Slaepziekte, en doet wijken
(250) ’t Gevaerlijk Zijdewee, en vlymende Kolijken:
Of haelt uit zijn spelonk dien Kakus voor den dagh,
Dien Duizentvoet, die stout met zoo veel klaeuwen plag
Te kruipen in het hooft, en fpreidde zijne takken
Door neus en wangen heen met deerlijke ongemakken,
(255) Misschiep al ’t aenzicht, dat men naulijks ’t wezen vont,
En vlocht zijn ranken in ’t gehemelt van den mont;
En duizent monsters meer tot menscheplaeg geboren,
Die gy gelukkig dwingt naer uw bevel te hooren.
Of gy verlicht, in ’t zwaer beroep der artzeny,
(260) Zomwijl den doffen geest, en leest de poëzy
Der brave dichteren, met liefde en welbehagen.
    Dit wort, ô Sollingen, terwijl u opgedragen.
[p. 303]
Niet dat mijn dicht het spoor zoo ver te buiten loopt,
Dat dit uwe achting om zijn eigen waerde hoopt.
(265) Het heeft zijn eind bereikt, zoo gy’t zoo hoog wilt kroonen,
Dat dit een dankbaer blijk van vrientschap mag vertoonen.


BOSSENBURG,

Aen MEVROUW

LAMSINS, Tot Vlissingen.

TErwijl de Lentezon allenxkens door komt breken,
En met haer stralen weer de borst der Aerde onsteken,
Die ongevoelig smelt in een verliefden gloet;
En met een vrolijk oog haer lieven Bruigom groet:
(5) Kome ik, Mevrouwe, u mee met een gedicht genaken,
En neem vrymoedig een gedeelte in uw vermaken,
Nu ’t schoone Bossenburg u uitlokt op het lant,
Daer gy met lust zomwijl u geesten eens ontspant,
Of, opgetogen in natuurbespiegelingen,
(10) Ziet door de schaduw heen tot in het hart der dingen,
Op Kartes spoor; of vint uw grootste lekkerny,
By beurte, in Oeffening van Helden Poëzy,
Of overweegt met keur de Godgeleerde blaêren,
En leest d’Orakels nae van langverlopen jaeren.
(15) Hier is het alles stom. de wint is zelfs gereet
Te zwijgen, om u niet te stooren daer gy treet!
Het stae my vry terwijl een zuivre schets te malen:
Want geene schildery kan by uw’ Lusthof haelen.
Daer leeft Natuurs penseel, met aengenamer zwier
(20) Als doode verwen, op het velt van mijn papier.
Gy staet rondom bekroont met aengename dreven,
Die langs den vyverkant een koele schaduw geven,
[p. 304]
Terwijl de nachtegael van tak in takken springt,
En al ’t gevogelte verstomt, wanneer hy zingt.
(25) Van waer zal ik uw los dan allereerst ontvouwen,
O Bossenburg! van uw gezegende Lantsdouwen,
En weiden daer gy ’t hooft aen uwen westerkant
Zoo heerlijk uit verheft, of daer uw koorenlant
Zoo prachtig zich vertoont, wanneer de Zon komt blaken
(30) Uit haren hemelleeu, als of het met gout laken
Bekleet was, daer de wint van ’t zuiden ruischt en speelt,
De zwellende aeren kust en met zijn adem streelt:
Of daer ge wederzijts ziet twee vermaerde steden,
Noit van den vyant, als tot zijn verderf, bestreden,
(35) Hier Vlissingen, dat als een steiger in de Zee,
Zoo menigmael die schoon gevaegt heeft van zijn ree,
Daer ’t kooprijk Middelburg, den stoel der Zeeusche Staten,
Maer zoo ’t aen geene streek u lust het oog te laten
Uitweiden in het rond, daer ’t woedende element
(40) Des Noortschen Oceaens de stranden beukt en schend,
En ’t Schelde met zijn hont al blassende aen komt streven,
Dan ziet gy ’t witte duin allenxkens, hoe verheven,
Ontglippen het gezicht, en in het blaeuw verschiet
Met zijn gehelmde kruin verdwijnen, daer gy ’t ziet.
(45) Uw Elzeboschje, ’t geen zich spiegelt in het water
Des breeden vyvers, die met aengenaem geklater
Rontom de Hofstee ruischt, gelijk een zilvre bron,
Bedekt Mevrouw voor ’t vier der steile zuiderzon,
Wanneerze in lommer van dat paviljoen geweken,
(50) Den ganschen Hof beschouwt, en zelfs niet wort bekeken.
    De Visschen, die in ’t nat des vyvers tot uw lust
Als starren, weemlen en verschieten zonder rust,
Verschaffen dubble vreugt, nu, met ze te beklagen;
Dan alsmenze ten disch gulhartig op ziet dragen,
(55) Daer karper, baers en snoek gezoden en gebraên,
Eerst onzen honger wette, en dan die kan verzaên.
[p. 305]
    Het bloemperk wederzijds, daer Flora op mag roemen,
Verschaft in haer saizoen een rijke keur van bloemen:
De blaeuwende Viool, de Tulp, zoo schoon gegloeit,
(60) En die het aenschijn van de Zon volgt onvermoeit;
De geurige eglantier, de simbals, aquileyen,
En roos en lelien, die wijt haer geur verspreien.
Maer als ’t u lust, Mevrouw, u zelve by geval
Te spieglen in het klaer en levendig kristal
(65) Des vyvers, ziet g’ altijt de lelien en rozen,
Gedommelt ondereen, op beide uw wangen bloozen,
Met levendiger glans, en zach Narcis u aen,
Hy zouw nu om zich zelfs niet meer van min vergaen.
Uw lusttuin lacht u toe met karssen en moerellen;
(70) En vrolijk ooft, ’t geen hier zoo weelderig wil zwellen,
Als wierd het op dees’ stee gestooft in zoeter lucht.
’T vermaeklijk Bossenburg, hier naetst, zoo milt bevrucht,
Van Persikken, die in al ’t land geen weergae vinden,
Geregent schijnende uit de lucht aen hun gelinden,
(75) Legt hier zoo dicht dat maer de naem het scheit vaneen.
    Maer ’t wort nu eindlijk tijt uw Landhuis in te trêen,
Of liefst uw Lantkasteel, met zijn verheven toren,
Van waermen met meer lust nu ’t ruischen aen kan hooren
Der golven, als een storm opstuwende langs ’t strant,
(80) Op zijne pennen giert, zet al de kust in brant,
En spoelt de dijken en de hoosden in het woeden
Van hunne wortels af, en dompeltze in de vloeden,
Als toen Britanje, met Louis in een verbont,
Met zijne vloten hier braveerde op onzen gront.
(85) Of toen een dootschrik al het eilant had benepen,
Als Neerlants Zeeleeu, meer van moet voorzien als schepen,
Twee Koningsvloten sloeg, daer ’t vyandlijke bloet
Tot tweemael heeft geverft het aenzicht vanden vloet.
Met welk een vreugde zietmen LAMSING triomferen,
(90) Als hy zijn schepen ziet met rijke lading keeren
[p. 306]
Uit zee, van deze hoogte, en ziet voor zich met lust,
De schat van Suriname aenzeilen langs dees’ kust.
Dan treetmen weer beneên, daer g’ in uw ruime zaelen
Uw vrienden zijt gewoon met gunst en zucht t’onthaelen,
(95) En spaert, op dat de vreugde in alles vol zou zijn,
Uw openhartigheit zoo weinig als uw wijn.
    Maer alwaer Bossenburg zo heerlijk op mag boogen,
Al wat met zulk vermaek zich op doet voor onze oogen,
Al wat ik hier in roem, Mevrouw, heeft in der daet
(100) Van uwe schoonheit het uitnemenste sieraet.


Op het vertrek en de gewenschte wederkomste
van zijn Excellentie

HENDRIK,

Uit den Graeffelijken huize van

SIDNEY;

Vertrekkende uit zijn Gezantschap, wegens zijne Majt. den Koning van groot Brittanje, by haere Ho. Mog. bekleet; en te rugge gewacht wordende, als Opperhooft over d’Engelsche en Schotsche benden, in dienst van dezen Staet.

ZOo gaetge wederom u dan op zee begeven!
Om naer uw Koning en Britanje heen te streven,
Doorluchte SIDNEY, gy onkreukbare Afgezant,
Zoo wel de liefde van den Staet, als van uw lant,
(5) En maghtige Monarch, die d’onbèzwalkte glanssen
Van zijn drie kroonen spreit door alle weerelttranssen,
Van daer het morgenroot al d’Oosterkimmen vult,
Tot daer zich d’Avondstar met goude slraelen hult,
En ziet de zon, die nu ’t oprijden komt verveelen,
(10) Neerstorten in de zee met rokende garreelen,
En kleeden ’t Westen met scharlaken, waermen ziet.
    Gae heen, weerhouw den loop van uw verlangen niet.
[p. 307]
Eool belooft voor u zijn worstelende winden
En muiters strenger in hun kerkers vast te binden:
(15) Maer dat op uwe wenk een oosterkoelte uit zee
Het vorstlijk Jacht, nae wensch, zal brengen op de ree.
De blonde Doris met haer waterkamenieren
Komt met haer eigen hant van achtren ’t schip bestieren.
Maer wacht noch beter spoet zoo drae Gy wederkeert,
(20) Daer uwe konst met zulk verlangen wort begeert.
    Al komt de breede Teems op zijnen glazen wagen
Gestegen, U, als in triomf, tot Londen draegen,
En boort weêrzijts, gelijk verheugt om dit geval,
Zijn grazige oevers met veel levender kristal,
(25) En ’t hof te Withal, daer ’t van verre u aen ziet komen,
Zijn schaduw verder schijnt te werpen in de stroomen,
En ’t Listervelt, zoo lang by uwen stam bewoont,
En met paleizen aen paleis alom bekroont,
Veel trotser ’t hooft verheft met zijne kapiteelen,
(30) Noch hoopt haest Nederlant in dat geluk te deelen:
En schoong’ in ’t algemeen van elk begunstigt werd,
Gy legt inzonderheit Oranje nae aen ’t hert.
    ’t Verstant en deugt geeft op de zielen uw vermogen;
En schoon gy wel met recht moogt op u stamhuis boogen,
(35) Op mannen, ongequetst door doornen van ’t gerecht,
Op helden, noit versaecht in ’t barnen van ’t gevecht,
Getrouw hun vorsten, en hun’ vorsten bontgenooten,
Gy hebt uw glorie met geen andre te vergrooten:
’k Stelde anders levendig FLIP SIDNEY hier ten toon
(40) Die groote Elisabeth een parel aen haer kroon
Verstrekte, en Afgezant, den Keizer van Germanje,
Den dappren RUDOLPH ging begroeten voor Britanje,
Toen Maximiliaen, Augustus ware zoon,
Hem naeliet, erfgenaem der Roomsche weereltkroon.
(45) En hoe geëert hy quam voor Kasimier verschijnen,
Toen eerst de Palts hem met Keurvorstelijke armijnen
[p. 308]
Verheerelijkte, en hoe hy meer en meer bemint,
Een Man vertoonde, die zijn weêrgae zelden vint.
’k Zwijg’ ook, hoe, om uw Stam haer diensten te vereeren,
(50) Haer ’t rijk van Yrlant is gegeven te regeren,
En hoe haer naem zoo wel in ’t vorstlijk parkement,
Als in het dankbaer hart der burgren, staet geprent.
    Maer Neêrlant bovenal blijft aen uw Huis verbonden:
Daer SIDNEY, neergestort met eerelijke wonden,
(55) Noch ’t een’ en ’t ander ros besteigert vol van moet,
Als kreeg hy grooter kracht door ’t plengen van zijn bloet.
Gelijk een leeuw, die van een Moorsche pijl getroffen
In ’t ingewant, vooreerst ter aerde neer komt ploffen,
Maer straks zijn gramschap weer vergadrende, en vervult
(60) Van edel vier, den staert en lange maenen krult,
En uit den dootslaep en zijn zwijmling opgevlogen,
Blaest donders uit zijn keel, schiet blixems uit zijn oogen,
En schoon door ongelijk gewelt getreen in ’t Hof,
Sterfst onbevreest, en schrijft met eigen bloet zijn lof.
(65) Niet anders zagh hem ’t velt voor Zutfen, door de benden
Der Spaenschen ingeboort, alom met moort zieh wenden,
En hoe hy nader aen zijn einde schijnt geraekt,
Hoe grooter nederlaeg hy in den vyant maekt,
Tot hem het leven maer de moet niet heeft ontschoten.
(70) Zijn Lijk, met traenen van helt Dudley overgoten,
En ’t gantsche Neêrlant, is van Koningen geviert,
En met een grafdicht door der Schotten Vorst gesiert.
O groote ziel, ’k weet naeuw wat meest van u moet wegen,
De rijkdom van uw geest, of fierheit van uw degen!
(75) Dat toon’ d’ Arkadia, die blijven zal bemint,
Zoo verr’ men kenners van vergode schriften vint.
    Gy hebt die liefde meê tot Hollant niet verstoten,
O Rijksgezant! uit zulk een brave Stam gesproten,
Waeraen de Batavier gedenken zal met lust,
(80) Zoo lang het aertrijk in den arm van ’t water rust,
[p. 309]
Zoo lang het krijtgebergt met zijn verheven kruinen,
Toelonken zal van verr’ de Nederlantsche duinen:
Nae zoo veel proeven van uw geest en Staetbeleit,
Wat daden wachten wy van uwe dapperheit?
(85) Wat wondren zult gy ons van SIDNEY weer doen hooren,
Nu gy, ter goeder uur, tot Krijgshooft zijt gekoren
Der Britten, ons tot hulp gezonden, en die bly
En juichend wagten naer uw oorelogsvoogdy.
My dunkt, ik zie, quam Mars de bloetklaroen te steken,
(90) U door de heirspits en slagordens heenebreken
Des Vyants, maeyen hem een oogst van lijken af,
En ruimen ’t Krijgsvelt in, maer niet als tot zijn graf.
Gy zoud’ Oranje voor een andren arm verstrekken,
En in geen oorlogsnoot u zijnen dienst onttrekken,
(95) Maer strijden te gelijk met loosheit en gewelt,
En zijn pluimaedje zoude uw standert zijn in ’t Velt.
    Nu keer toch haest weêrom, en even als voor dezen
De Helden uit uw Stam, als zuilen zijn geprezen
En hooftkolommen, daer de Vrijheit van den Staet,
(100) Op ruste, en door hun zwaerd zoo wel als wijzen raet,
Slagveeren strekten aen des eersten Willems vleugelen,
En Maurits, als gewoon den moetwil kort te teugelen;
Zoo kome uw krijgsdeugt meê den Naezaet, groot van naem,
En ’t Lant te stade, en vulle alle eeuwen met uw faem.


GELUK

Aen den HEERE

HENDRIK KONING,

Met zijne Hofstede in AKENDAM.

NU met de Lentezonne een vlucht van Nachtegalen
U komt in AKENDAM met veltmuzijk onthalen,
[p. 310]
Daer al ’t geboomte u juicht van verre tegemoet,
Met hondert orgels, en vol vreugt haer KONING groet
(5) Met neêrgeboogen kroon, kom ik u m genaken,
En mijne zangnimf neemt haer deel in uw vermaken,
O HENRYK, ’t zy gy u verlustigt langs den boort
Van ’t zilvre Sparen, ’t zy het duin uw oog bekoort,
Of dat gy achter ’t kruit gedoken, met gedachten
(10) Weegt al de wondren van Natuure en hare krachten.
    De bloemhof schept verschiet van kleuren, even schoon
Gedommelt ondereen. hier is de goude kroon,
Die tintelt in het vier en gout der zonnestralen.
Augustus zietmen in het gloeiend purper pralen;
(15) Scharlaken, hoe het bloost van hoovaerdye om ’t hooft,
Ziet door de roos en tulp zijn glansen uitgedooft.
Alsge aen Natuurs penseel, zoo geestig in ’t schakeren
Van zoo veel verwen die elkander nergens deeren,
Hoe ’t karmozijn schijnt af te steken op het groen,
(20) Lavendel op het wit, het blaeuw op vermiljoen,
U zelfs hebt blint gezien, en zijt belust te keuren
Het wonderbaer verscheel van allerhande geuren,
Zich spreiende uit de roos, der bloemen koningin,
Narcis en Hyacinth, bekent door Febus min,
(25) En simbel en jasmijn, dan staet gy opgetogen,
En vint niet meer natuur, maer goddelijk vermogen.
    d’Abeel en welige yp, die met een breede laen
Uw Lusthof siert, en ziet haer telgen hooger staen,
Dan wat de boomgaert teelt van kers en abrikoozen,
(20) En persikken, hoe schoon alree haer knoppen bloozen,
Geest u bespiegeling van ’t werreltsche geval.
Geen grootheid stut de bijl die eens haer treffen zal.
Als een orkaen haer schokt, van ’t noorden opgebroken,
Staen kleene boomen in haer lommer neergedoken
(35) Met vrolijk loofwerk en den bloesem in den mont.
Dan past gy ’t toe, en ziet op welk een lossen gront
[p. 311*]
En steilte, grooten zich vertrouwen, die verheven
Van daeg, al ’t aertrijk doen voor hunne wetten beven,
En flus geblixemt, vast met struikelende voet
(40) Neerploffen, en zich zelfs verdrinken in hun bloet.
Dus tempert wijsheit steets uw lust en zinlijkheden.
Zoo moet gy lang met vreugt uw schoonen hof betreden,
En in uw lantpaleis, zoo heerlijk opgebout,
De zorg verpoozen die uw handel wakker hout,
(45) Als gy, in ebbe en vloet der koopmanschap ervaren,
En ’t los gety der Beurs, u uit die wilde baren
Voorzichtig red, en van die onrust vrygeraekt,
U in de haven van uw AKENDAM vermaekt.
Den 1. van Bloeimaent, 1674.


Tweede BURGERMEESTERSCHAP

Van den HEERE

MR. LAMBERT REINST.

Deus nobis haec otia fecit.

DE Keizerin der watersteden,
Van alie Vorsten aengebeden,
    Draegt nu met grooter glans ten toon,
Zoo ver de wilde baren bruissen,
    (5) De Keizerlijke wapenkroon,
Beladen met een trits van kruissen,
    En paerlen, door een milde hant
    Haer toegevoert van Ganges strant;
Nu REINST, onafgemat in’t waken,
(10) En weer van heilig vier aen ’t blaken,
    Op ’t keurbesluit der wijzen raet,
Het roer der stedehulk zal stieren,
    Die zich op zijn beleit verlaet,
Hoe vreeslik onweerwinden gieren,
[p. 312]
    (15) En winterstormen krak op krak,
    Afgrijslijk dondren over ’t vlak.
Hoewel Eool om ’t hooft gezwollen
De golven zwaerder neer doet rollen,
    Noch mag de stad haer macht gewis
(20) Op zulk een stuurman vast betrouwen,
    Wiens noortstar hare welvaert is,
Waerop hy moedig zee durft bouwen;
    Terwijl de gruwelijke nyt
    Op zijn gezach haer tanden slyt.
(25) Sloot Gysbrecht eenmael d’oogen open,
Zoo lang van d’ysre slaep bekroopen,
    En zach een Koninklijke stad
Verrezen uit zijn lage venen,
    Moerassen in een zee van schat,
(30) En ’t riet verkeert in marmersteenen,
    En al de werrelt om gewin
    Den Ystroom varen uit en in:
En REINST, ter eerster plaets verheven,
Op ’t Kapitool de wetten geven,
    (35) Geviert by Moor en Indiaen,
Zoo ver matroozen op laveren
    Door grondeloozen Oceaen,
In ’t grimmende oog der Noortsche beren,
    Hoe vrolik hief hy, op dien lof,
    (40) ’t Eerwaerdig aenzicht uit het stof!
Hoe zou hy zulk een vreugt bedwingen?
Als hy zijn erfnakomelingen
    En neven uit zijn grijzen stam,
Verzien met Burgermeesterschappen,
    (45) In ’t werreltdwingende Amsterdam,
Ten marmren Raethuize op zagh stappen,
    Dat flus, ten luister van het Y,
    Zich beet door Londens slaverny:
[p. 313]
En nu, die zeeplaeg lang ontwassen
(50) Den kruin verheft tot ’s hemels assen.
    Oud Rome zelfs had minder glans,
Schoon ’t, loerende van zeven bergen,
    De heele werrelt uit haer trans,
Als opperheerschapin, dorst tergen.
    (55) Geen arentstanderden zoo fier
    Braveren onze leeuwsbanier.
Maer dan krijgt eerst de tabbert waerde
Die alle haet verduurt op aerde,
    Als onbezoedelde eer en trouw
(60) De pracht van bondelen en bylen
    Onzijdig volgt in vreugt en rouw.
Een Staet, op zulke onwrikbre stijlen
    Gegrontvest, staet gelijk een rots
    In ’t Adriatisch zeegeklots.
(65) Die zulke deugden uit laet schijnen,
Wijkt geenen Staetheer der Sabynen,
    Noch Roomschen helt, die met de hand,
Zelf van zijn felste hatelingen,
    Gehaelt wiert van het eenzaem lant
(70) Om Rijken met zijn staf te dwingen.
    Dan wijkt hy Grachus noch Trajaen
    In altijt recht deur zee te gaen.
Dan wort een gouden eeu gebooren,
De wreede wolf geleit by d’ ooren,
    (75) Verslindende ongedierten tam,
En dolle woestynygedrochten
    Verzellen ’t onbeschadigt lam,
Die flus ’t onnozel vee bevochten.
    Dan wenscht mijn zangheldin vol moet,
    (80) In schaduw van den vredehoet,
Met konst omvlochten van olijven,
Op ’s Mantuaners trant te schrijven,
[p. 314]
    Hoe REINSTEN, ongeschokt in noot,
Den brant des oorlogs hielpen blussen,
    (85) En liefde, sterker dan de doot,
Hun opvoerde op ’t gekruiste kussen,
    Van daer, als Markus groote geest,
    Meer aengebeden dan gevreest.
Mijn zangnimf treet vrymoedig nader,
(90) En groet den grooten Burgervader.
    Dus streve ik moedig op zijn faem,
Zoo ver van nederduitsche tongen
    ’s Mans onbesproken stam en naem
Een eeuwige eer wort toegezongen.
    (95) Zoo overleev’ zijn kloek beleit,
    Als Numaes deugt, de sterflijkheit.


MARSYAS,
SATYR.

Aen

JOAN PLUIMER.

        PLuimer, die van yver blaekt,
        Om den zangberg op te streven,
        En reets, loflijk voortgedreven,
            Zijt tot zulk een top geraekt,
            (5) Dat gy als een Adelaer,
        Op uw pennen voort gaet strijken,
            En, ontziende geen gevaer,
        Andre voglen na laet kijken.
            ’k Durf my vleien dat mijn dicht
        (10) U niet zal geheel mishagen,
        Schoon ’t niet kon de toets verdragen
            Van uw oordeel en gezicht.
[p. 315]
            Al wat aen de konst ontbreekt
        Zal de vrientschap licht volmaken,
            (15) Die altijt ten besten spreekt,
        Schuw van lasteren en laken.
            ’t Was mijn tijtverdrijf op ’t lant.
            ’k Stel het nu in uwe hant.

MARSYAS,
SATYR.

Provocat & Phoebum: Phoebo superante pependit.
    Caesa recesserunt á cute membra sua.
                                                                Ovid. Fastor. lib. VI.
MInerf, van hooger geest en yver aengedreven
Had nu de fluit, die zy eerst had geluit doen geven,
En uitgevonden, weggeworpen in den vliet.
Want alsze by geval haer wangen zwellen ziet
(5) In ’t zuiver spiegelglas van ’t water, met verbazen,
En haren schoonen mont vol plooien, onder ’t blazen,
Weg zegtze, weg van hier gy fluit, mijn eigen vont,
En lust voorheen, zoo lang ’t misbruik my niet misstont.
Maer ’k schatte u zoo veel niet dat ik om u mijn wezen
(10) Dat maer een Trooische wulp heeft, tot zijn val, mispresen,
Mismaken zouw; en werpt die toornig in den stroom.
    De Sater Marsyas, hier achter eenen boom
In ’t bloeiend waterlisch en biezen weggescholen,
Komt voort op haer vertrek gekropen uit zijn hoolen.
(15) Hy ziet rontom, verbaest op ’t ruisschen van een blat,
Uit vreeze of zy misschien die kostelijken schat
Weerhalen mochte, en hem van dat kleinoot berooven.
Nu durft hy zich verwaent een grooten naem belooven.
Nu zal hy zijn gezang, dat onbeschaeft geluit,
(20) Vermengen met den klank van haer verworpen fluit.
[p. 316]
Nu zal hyze alle, die niet voor zijn zangen zwegen,
Met zijne waerdigheit en konst verre overwegen,
Of overschreeuwen met zijn onbeschaemden toon,
En zetten op zijn hooft Apollo’s lauwerkroon.
(25) Van dees verwaentheit dus tot barstens opgeblazen,
En zwellende als een padde, of kikvorsch, die aen’t razen,
Nu in haer schor gekrijt de hoogste wellust vint,
En steekt twee blazen op vol damp en ydlen wint,
Laet hy zich overal op velt en driesprong hooren,
(30) En leit met blijtschap bei zijn onbesneden ooren
Ten dans en reie op dat erbarmelijk muzijk.
Waer vintmen, zegt hy by zichzelven, mijns gelijk?
Wie zal by Marsyas niet wenschen te verkeeren?
Om uit mijn eigen mont zoo groot een konst te leeren,
(35) Die niemant zich verstaet, als ik, als ik alleen.
En schoon ik maek die nu aen anderen gemeen;
Noch zal het my tot een doorluchte glorie strekken,
Dat ik de Meester ben in dat geheim t’ontdekken,
En d’overste, die heb den zangrei aengevoert.
(40) My dunkt ik zie nu elk alree den mont gesnoert,
Die ooit vermetel my zouw durven tegenspreken,
En hun gestraft die na mijn zangkroon durven steken.
Ten minsten zal ik by mijn Saters hooggeacht,
En mijne Nymfen hier van allerlei geslacht,
(45) A1 wieme in ’t licht durft staen, haest weten klein te maken,
Met bitter en vol nijt by elk hun konst te laken.
Zoo blijft de glorie als in eigendom verpant
Aen my, en hun die my navolgende op dien trant,
Zich onder mijn bannier in ’t velt van eer begeven;
(50) En weten, dat men maer moet willen, om te streven
Ten steilte van een konst, daer zoo veel lof aen kleeft.
    Nae dat hy by zichzelfs dit vast beslooten heeft,
En zwoegt en rookt alree van onbesuisden yver,
Treet hy vol moets in ’t velt, en spant zijn kaken styver
[p. 317]
(55) Dan oit, en blaest en zingt, dat al het lant in ’t ront
Daer van gewaegt, en galmt hem nae. men ziet terstont
De Saters hem, met opgesteeken ooren, naeken,
Zichzelfs verwondren, hem navolgen, teffens blaken
Van liefde; om me van hem te leeren zulk een konst,
(60) En overal zijn drift involgen, om zijn gonst.
De Faunen, die zich in het Frigisch bosch onthouwen,
En d’ossedryvers daer rontom in die lantsdouwen,
Staen stom en gapen op zijn onbekent geschal.
De Nymfjes hooren ’t by den steilen waterval,
(65) Die door het kreupelbosch en ruigte heen komt stromen.
Maer meest van allen zijn de Saters ingenomen,
Zijn broeders, hem gelijk in drift en onverstant,
Maer niet in konst, waer van hy ver de kroon noch spant.
    Men speelde nu om strijt, of ’t wiert zoo uitgemeten:
(70) Elk scheen op ’t heerlijkst van den zanggeest hier bezeten,
Als was zy hem (noch in het speelen even blint)
Of aengeërft, of toegeblazen van den wint.
Men vont’er die de konst zich waenden aengebooren,
En andren die uit lust alleen hun quamen hooren,
(75) Of uit gewoonte, en van hun eerzucht niet vervoert.
    Maer nu een hooger toon in mijn gedicht geroert.
Nu Febus zangtriomf gezongen, en de pijnen
Des trotsen Saters, die alleen wouw meester schijnen.
    De Boxvoet, by zijn dom gevolg in groten naem,
(80) Verbeelt zich, tot de konst is hy alleen bequaem.
Hy daegt elk even stout om tegen hem te spelen.
En komt’er een; zijn konstgenootschap spart hun kelen
Al tevens open, schreeut hem voor verwinnaer uit,
En dat hy best verstaet de wetten van de fluit.
(85) Dies waegt hy ’t eindlijk om Apol zelfs uit te dagen.
Die kan niet langer dees vermetelheit verdragen,
En neemt de speelstrijt aen. de faem verbreit het voort.
Des komt het al by een wat garen zingen hoort.
[p. 318]
De tijt is vast gestelt. het speelperk uitgekooren
(90) In ’t ronde, om best het spel en zang te konnen hooren.
Men stelt de voorwaerde in van ’t ongelijk geding;
Dat die de zege wint, den overwonneling
Mach straffen na begeerte. elk wacht nu met verlangen
Wie d’eerkrans zal in dit vermaert geschil ontfangen.
(95) Zy kiezen wederzyts de rechters van den stryt.
Apol uit zijn gevolg, die, zonder zucht of nyt,
Onzydig, hem die ’t wint den lauwer zullen geven,
Alsamen konstenaers in die muzyk bedreven.
De Boxvoet had gelijk getal van zijn gebroet.
(100) Dus quamenze aengetreên. den Sater scheen de moet
t’ Ontzinken, want men zach hem om het hooft verbleeken
Tot aen zijn horens toe. nu zou hy ’t laten steken
Indien hy kon. maer ’t is besloten, en moet voort.
Men vlyt zich neder op zijn plaetze, elk zwygt en hoort.
(105) In ’t midden hangt de krans om ’s winnaers hooft te kroonen,
Als Marsyas met schorre en ongelijke toonen,
Begon te blazen en te bulken, dat het kreet,
De gruwende ooren quetste, en door het harte sneet.
Men ziet hem op de fluit zomtyts de vingers roeren;
(110) Terwijl hy zingt de straf der Lyciaensche boeren
En hoeze door Latone in vorsschen zijn verkeert.
Om datze de Godin, hoe ernstich zy begeert,
Een hant vol water, noch met schelden zelfs, ontzeggen;
Maer hy weet noch zijn stem noch klanken te beleggen,
(115) Hy hapert reis op reis, en breekt met veel geschals
En wiltzang zonder konst, zijn vorsschezang den hals.
    Hier op begint Apol, tot yders vergenoegen,
Zijn lieffelijke stem by zijne konst te voegen;
Hy lokt de zielen, als verlieft, ten ooren uit,
(120) Terwijl zy danssen, op zijne goddelik geluit.
Hy zingt hoe Niobe gestraft wert door zijn schichten,
Toen zy vermetel voor geen godheit wilde zwichten,
[p. 319]
En al haer huis tot aen den gront toe uitgeroeit,
En door zijn eedle wraek haer hovaerdy besnoeit.
    (125) Rampsaelge Marsyas begint nu reets te beven,
Te poplen, want Apol de Zangkroon wort gegeven.
Hy buigt nu vruchteloos zijn horens neêr in ’t stof,
Kermt om genade, en geeft hem zijn verdienden lof.
Apollo grijpt hem aen, die krijsschende en verlegen
(130) Uit doodelijken angst, om hulp ziet t’ allerwegen.
Hy grijnst vergeefsch, en spalkt, twee blikken op vol gloet
En vier, en schreit, en zweet uit doodschrik, stremment bloet
En etter. altemael de Saters aen het huilen,
Gaen zich uit schaemte en vrees, voor d’eige straf verschuilen.
    (135) Hy wort met touwen vast gevleugelt aen een boom,
En levendig gevilt. terwijl hy in dien schroom
Afgrijslijk schreeut. helaes wie kan dees pijn verdragen!
Vervloekte hoogmoet gy bescheert my deze plagen.
Ik moet mijn lastering en schelden, zonder maet,
(140) Uitwisschen met mijn bloet. hoe scheurtge in dezen staet
My van mijn zelven af! ’t beroutme. och staek dit snijden!
De fluit is my niet waert zoo veel om haer te lijden.
Maer Febus luistert niet: en vilt van ondren op,
En haelt de ruige huit hem over zijnen kop
(145) En ooren heenen, dat gewricht en ribben kraken.
De spieren volgen nae. hy schijnt met root scharlaken
Van top tot teen geverft. het bloet guist van zijn leên.
Men ziet de zenuwen en aders doorgesneên,
En ’t zwoegende ingewant zich krimpen en bewegen.
(150) Hy balkt luitskeels, tot hy van flauwte neêrgezegen,
De kracht verliest, en sterft een pijnnelijke doot.
Die andren toe leert zien, om niemant meer zoo snoot
Te schenden, en alleen de vlag te willen voeren,
En aerde en hemel tot zijn dwaesheit te beroeren.
    (155) De Saters schreiden om zijn gruwzaem ongeval,
En vulden bosschen en gebergt met rougeschal.
[p. 320]
Voornamelijk Liceet, die vreesde me gebonden
Te worden, want hy had een Vorstenbruit geschonden
Voorheen, hoe zeer zy kermde, en deerelijk verkracht.
(160) En Forbas, die van hem altijt was groot geacht,
En best naer hem geleek. het bloet, in ’t zant gedropen,
Was in een boezem weer beneên byeen geloopen,
En daer met anderen vergadert en vergroot,
Quam eindlik bruisschen uit des aertrijks diepen schoot,
(165) En vloeit door Frygien, als een der klaerste beken
Me Marsya genoemt, en laeft die vruchtbre streken,
En laet een zegen nae waer datze henen stroomt:
Want die gestrenge straf zijn lastren heeft betoomt.
Maer noch zijn veel te klein, hoe groot en ruim, zijn plassen,
(170) Om zijne smetten van verwaentheit af te wasschen.

    In magnâ civitate hoc quoque genus invenitur, qui meliores obtrectare malint, quam imitari: & quorum similitudinem desperent, eorundem affectent simultatem: Scilicet uti qui suo nomine obscuri sunt, meo innotescant. L. Apul. Florid. lib. 1.
dat is.
    In een groote stad wort ook zulk een ruigte van menschen
gevonden, die veel liever, ervarender dan zy, willen lasteren
als navolgen: en zoeken in hun eer te beledigen, die gene,
die zy wanhopen gelijk te worden. Op dat zy, die duister en onbekent zijn door hun eigen naem, door mijne vermaert zouden worden.        Apuleus, in zijne bloemtjes, het eerste deel.


[p. 321]

Aen den HEERE

PETER FRANCIUS,

Toen hy in de doorluchtige Schoole van Amsterdam,
na dat hy zijn gedicht op de Vrede uitgesproken
hadde, tot Professor wiert verkooren.
        Mota manus procerum est; & quid facundia possit
        Re patuit.                                                        Ovid.

OP uw verdiende faem volgt eindlijk meê het loon,
Geleerde FRANCIUS, Apols bemindste zoon;
Nu gy, ter goeder uur, ten tabbaert uitverkoren;
Zult van het hoog gestoelte uw lessen laten hooren,
(5) En aengemoedigt door een eedle zucht van lof,
Den diepen rijkdom der Romeinen uit het stof
Op haelen, daer de jeugt aen uwe stem blijft hangen,
Door uw welsprekentheit, en zuivre tael gevangen.
    Hoe zal ’t uw yver aen doen groeien, die alreê
(10) Zoo moedig heeft gepeilt de grondelooze zee
Der letterhelden, in Latijnsche en Grieksche spraken,
Alsge in uw reden denkt, hoe eertijts deze daken,
En wanden galmden op d’orakels, van ’t kleinoot
Der wijsheit, Vossius en Heins, die trots de doot
(15) Braveeren, en door vlijt langs d’ongebaende wegen
Der wijze aeloutheit, hier d’onsterflijkheit verkregen.
Dan dunktme barsten vloer en muuren op ’t geluit
Van uw verheven stem vaneen, die moet’er uit,
En niet vernoegt te zijn in ’t vaderlant geprezen,
(20) Wil door geheel Europe, en verder, ruchtbaer wezen.
    Daer banen tot uw dienst en glorie nimmer moê,
De zanggodinnen u met vreugd de heirbaen toe,
De zanggodinnen, die nu klaer aen elk betoonen,
Met welk een tedre gunst zy uwe vaerzen kroonen:
[p. 322]
(25) Het zy gy lieflijk vloeit, gelijk een Amstelzwaen,
Die vlak voor stroom de wint laet door haer wieken gaen,
En met haer roeiers speelt en dartelt in de baren.
’k Hoor dan den wedergalm van Nazoos eedle snaren,
Het zy een hooger geest in uw gedichten leeft,
(30) En gy met vollen zwier gelijk de Donau streeft,
Of breede Rijn, die bruischt als koning van de stroomen,
En vint niet groot genoeg om zijnen loop te toomen:
Dan voert gy my om hoog, tot gyme nederzet.
Dan hoor ik Maro zelf, en zijne krijgstrompet.
    (35) ’t Gaet wel: ’t heeft u aen geen Meceenen meê ontbroken,
De groote Valkenier, tot uwe gunst ontstoken,
Om uwe waerde, ziet vernoegt, dat hy u draegt,
Hoe zijn volmaekte keur den gantschen Raed behaegt.
Schep moed nu Poëzy, uw luister wort herboren.
(40) Gy moogt in Amsterdam u weder laten hooren;
Maer gy alleen met vrucht, die rijk van zin en spraek,
Verstandigen zoo wel tot nut strekt, als vermaek.
    Nu eens uw rijke geest den vollen toom gegeven,
O FRANCIUS! wel aen! nu lust het my te leven,
(45) Te hangen aen uw zijde, en leeren uit uw mont
Historiewijsheit, en der talen waren gront.
Nu staet een oceaen van eere voor u open.
Vaer voort. maer mijn gedicht behoeft u niet te nopen.
Gy wort door eigen zucht toch sterk genoeg geleit,
(50) Dies strek dit maer een blijk van mijn genegentheit.


[p. 323]

Het verbond der Deensche Majest:
en haer Hoog: Mog:

Aen den HEERE

GEORGE HOYER,

Kommissaris &c. Nu Agent in ’s GRAVENHAGE.

Coeant in Foedera dextrae.*

        HOe trots zal ’t strijdbre Koppenhagen,
            Die koninklijke Zeevorstin,
        Haer koninkskroon ten hemel dragen!
            Nu zoo veel Vorsten, eens van zin,
        (5) In bontgenootschap zamenspannen,
            Om zeegewelderie en haet,
        Te vier en zwaerde te verbannen,
            Ten zenuw van den vryen staet.
        Hoe zal de Zont zijn ruime stroomen
            (10) Doen spelevaren in d’ Oostzee!
        Wanneer hy Holland op ziet komen,
            En streven langs zijn rugge en ree
        Met hondert koopvaerdykasteelen,
            Om west- en oosterkoorenschat
        (15) Haer bondgebuuren mê te deelen,
            Terwijl de Britten, afgemat
        Van schepenbranden, havenschenden,
            En dolle landontheistery,
        Hun wrok in trouverbonden enden,
            (20) Door zoo veel Vorsten maetschappy.
        Dan mag in deze vreugdeblijken,
            Het afgefoltert Kroonenborg*
        Zijn ramp en blijdschap vergelyken,
            Erinnerende d’ oude zorg:
        (25) Hoe Zweden, met een bosch van schepen,
            ’t Benaeude Funen worgde en sloot,
[p. 324]
        En Koppenhage, om ’t hart benepen,
            In ’t ongezienste van de noot,
        De Nederlanders op zach dagen,
            (30) En blixemen aen ’t Baltisch strant
        De waterschenders, zeevaertplagen,
            Tot zy verstoven en verbrant,
        In ’t midden der zalpeterwolken
            Ontslopen, in d’ ontslote Zont.
        (35) GEORGE, die het recht der volken
            Verdadigt met uw wijze mond,
        (Waer op de Belt zijn oeverboorden
            Met weeleriger baren schaeft,
        Als hy bezwangert uit den noorden
            (40) Met opgezwollen hoorens draeft)
        Krimp eens uw staetbekommeringen,*[staat . ]
            Terwijl mijn zangnimf vierig blaekt,
        En in uw schaduw wenscht te zingen,
            Hoe trouw gy voor uw Koning waekt,
        (45) Die onder woeste krijgsorkanen
            En kroongeschillen onverzeert,
        Zijn vorstelijke leeuwevanen
            En trouw, den batavier vereert.
        Uw staetzorg maekt hem buiten vreezen,
            (50) Als hy van hof bezwaernis vry
        Pleeg staetorakelen te lezen
            Uit Vondels heldenpoëzy.
        Daer Klingenberg, aen ’t roer gezeten[*.]
            Der Deenschen rijxhulk, ’t krijgsgewelt
        (55) Helpt sluiten aen een stalen keten,
            Tot heil der havenrijke Belt.
        Hoe wenscht heer HOYER hem te stijven
            In ’t vredesluiten te Breda,
        En Mars ter weerelt uit te drijven
            (60) In vloek en eeuwige ongenâ.
[p. 325]
        Dan zie ik d’yzere eeuw verkeeren.
            Het fier Britanje hand aen hand
        Met zoo veel rijken zamenzweren:
            De Schotten van ’t bevrozen strant
        (65) Gemaetschapt met bevredigde Yeren
            En Duitschen, uit het bloedig haer
        Afrukken hunne krijgslauwrieren,
            En offerenze op ’t vredealtaer:
        Het rijkverwoestende Byzansen,
            (70) Hoe trots op zijn gekroonde kruin,
        In ’t aengezicht der Griexe schansen
            Getrapt in bloetciment en puin:
        De vastvereende Kristenvorsten,
            Gelijk een zwellende Oceaen
        (75) Ter Turxe rijxgrens ingeborsten,
            De hoornen van haer legermaen
        Besnoejen, eerze zamenhorten
            En als een blixemgloet by nacht,
        Europe op ’t harte nederstorten
            (80) Dat zich verdelgt door eigen macht,
        En quijnende aen onstelde longen,
            Ten zy de vredeolijf dit keer,
        Ligt van een teering wort besprongen
            Die ’t smeltende ingewant verzweer.
        (85) Ach! dat my d’eerste zon liet hooren
            Het steken van de vrêtrompet!
        Dan wiert mijn dichtheldin herbooren,
            En volgde HOYER op zijn tret
        Daer Koppenhage in hare palen,
        (90) ’s Rijxkommissaris wenst t’onthalen.


[p. 326]

Aen den HEERE

FRANCISCUS VAN DEN ENDEN,

Toen hy van zijne Majest: van Vrankrijk, tot Raedsheere en Lijfarts verkooren wierd.

Ultro se purpura supplex obtulit.

WAt Godheit voert mijn geest zoo schielijk op na boven?
Daerze als een blixemstrael gezwint vooruitgestoven,
De winden achterlaet, en rukt my uit het stof
Den Liger over, in’t gezegent Lelihof:
(5) Dat van Louis beheerscht gelijk een Alexander,
De gantsche weereltkloot beschaduwt met haer stander,
En reikt haer scepter van de westerkim, tot daer
De morgenzon verrijst, met gout gehult in ’t haer.
    Hier staet de nyt verstomt, en slaet haer bitze tanden
(10) Al razende in haer herte en eigen ingewanden,
Nu Vrankrijks godheit U in haer paleizen nood,
En werpt den slapenden haer gunsten in den schoot.
Gy heb de Grooten niet geblinthokt met geschenken,
En Jaren lang met zorg gevlogen van haer wenken,
(15) Of d’ opgeblazentheit in hare razerny
Geliefkoost en gesmeekt met hoofsche vleyery.
Het regent u van zelfs. En ik sta opgetoogen,
Als ik die waardigheit beschouwe met mijn oogen.
    Nu kuntge uw wijsheit niet versmooren onder ’t stof:
(20) De weerelt moet nu eens gewagen van uw lof.
Zoo vliegt uw groote naem, vrymoedig op haer wieken,
Van daer de dageraet in ’t Oosten op komt krieken,
De zuiderkreeft op ’t hooft der Abissynen brant,
De Noortstar spiegelt in het spiegelglas op strant,
(25) Tot daer de zonnekoets plompt in de westerbaren.
    Uw jeugt had in de bloem van tweemael negen jaren,
[p. 327]
In Leuvens wijse School, daer elk u noode om stryt,
En uw verstant vergeefs begrimt wierd van de nyt,
Op ’t hooggestoelte lang den tabbert konnen dragen,
(30) Had zy die glory niet groothartig afgeslagen,
En, triomferende over elk en haer gemoet,
De grootsheit en de haet vertreden met de voet.
    De Rechtsgeleertheit biet uw wijsheit mé geen schade,[*staat: . ]
Nu gy, van Koningen beschonken met genade
(35) En opgetrokken in het Bontgenooten land,
De Kroon zult stutten als een vorstlijk raedverwant.*
Gy sult, door trouwe zorg, de heerschappy bevryen
Voor buitenstormen, maer door heilzame artzenyen
Den Koning zelfs, die zich gerust geeft in uw hant,
(40) En wacht van uwe hulp een veilige onderstant.
De Zon, zoo lang het hooft gedoken in de wolken,
Speelt nu met grooter vier in ’t oog van alle volken,
En van de kimmen opgestegen in den trans,
Verlicht den aerdkloot met een onverwachte glans.
    (45) Schoon Hongarye u zocht in haer paleis te nooden,
En door ’t hofmeesterschap gulhartig aengeboden
Van Alöys, u op te trekken in den dagh,
Sloegt gy ’t eerbiedig af, en vloot het hofgezach.
    Schoon Spanje (een ander heeft daer d’eere van genoten)
(50) Op uwen raet alleen, de vrede heeft gesloten
Nae zoo veel stormen, met het vrye Nederlant:
En d’oorlogsrazerny geslagen in den band,
Vervloekte Januskerk met hondert kopre boomen
En sloten toegeknarst, om ’t ongediert te toomen,
(55) En voor die weldaet u in haren ridderschap
Te pronk wou zetten, op d’ aenzienelixten trap,
Noch had gy liever by u zelven in te treden,
Als u te zien van elk eerbiedig aengebeden.
Maer nu, kan Vrankrijk meer als al de weerelt kon,
(60) En haelt u uit den nacht te voorschijn in de zon.
[p. 328]
    Wat helpt het; of gy de verborgentheên en gronden
Der wijsheit en natuur, zoo klaer hebt ondervonden?
En of Apol u als zijn zoon heeft opgequeekt,
En onderwezen wat in zaet en kruiden steekt?
(65) Of dat geen honig druipt zoo zoet van Hymets tippen,
Als de welsprekentheit van uw begaefde lippen,
En dat uw heldendicht, op ’s Mantuaeners styl,
Ons dunkt de wedergalm te wezen van Virgyl,
Dat Flakkus en Pindaer, door uwe lier herboren,
(70) Hun lykasch groenen zien als zy uw vaerzen horen,
En Nazo minder zucht aen ’t ongastvrye strant?
Zoo gy uw roem altijt wilt smooren onder ’t zant.
Wat moor zoekt aen de zee stranthorenen en schulpen,
Om die op ’t selfde strant, in d’aerde te bestulpen?
(75) Wie gaert kleinoodiën, aen Ganges paerlereê
En werptze rukeloos, in grondelooze zee?
Verdrinkt een reiziger, als hy na huis komt vaeren,
Zijn Indiaenschen schat, in d’Indiaensche baeren?
Of volgt gy maer de zonn’, ô Raetsheer in dien staet?
(80) Die daelt: om op te staen met schooner daegeraet.
Zoo moete tijt noch ramp uw Fenixveder schenden.
Zoo worde uw naem geroemt aen alle weerelts ENDEN.


ZEGE DER

SCHILDERKUNST,

Voor

GERARD UILENBURG.

ZANG.
        O Konsten buigt voortaen uw hooft
        Als gy de krijgstrompet hoort steken:
        Dat schel geluit versmoort uw spreken.
            De blakende oorlogsvlam verdooft
[p. 329]
        (5) Den luister, die u pleeg te sieren;
        Mars eigent zelf dan uw Laurieren.
            Wat baet het, of gy geestig weid,
        En trots braveert met uwe waerde,
        Wanneer een krijgsstorm werpt ter aerde
            (10) Uw ingebeelde onsterflijkheit?
        Vooral ziet elk hoe d’eêlste verven
        Der Schilderkunst om ’t hooft besterven.

TEGENZANG.
        DE Nijt en oorlog zwoeren lang
        Den oogst der konsten te verslinden,
        (15) En ’t al aen hun gezagh te binden:
            Maer werkten zelf hun ondergang.
        De Schilderkunst wist boven allen
        Met voordeel op hen in te vallen.
            De tafereelen zijn haer schilt,
        (20) En d’afgemaelde monsterdieren
        Slaen klaeuwen in de krijgsbanieren.
            Of’s Vyands wreetheit wort gestilt,
        Wanneer hy achter de gordijnen
        Een schoone Venus ziet verschijnen.

TOEZANG.
        (25) IN Amsterdam trotseert de kunst
        Van Italjaen en Nederlander
        Den opgerechten oorlogsstander,
            En wint by alle kenners gunst.
        Daer Uilenburg zijn Schilderyen,
        (30) In spijt van alle razernyen,
            Hoe elk ons dreigt te vier en zwaerd’,
        Met winst vertiert, bedankt van Heeren,
        Dien ’t lust hun zalen te stoffeeren
[p. 330]
            Met zulk een rijkdom, lang vergaert.
        (35) Dies hoe de krijgselenden treffen,
        De Schilderkunst mag ’t hooft verheffen.

Dit gedicht staat door verzinning in J. v. Vondels Poëzie, I. deel blad 378.


Aen den VOGEL.

Den Groothartoge van TUSKÁNEN,

KOSMUS de MEDICES,

Door den E. HEER en MEESTER

DIEDRIK TULP,

SCHEPEN &c. vereert.

GY Vogel, die nu ’t oor des grooten Hartogs streelt
En weliger muzyk in uwe keel laet hooren;
    Wanneer een zoeter lucht u stooft, terwijl gy speelt.
Zing voort. mijn groete komt uw klanken niet verstooren.

    (5) Hy zingt; en ’t hofgewelf kaetst hem verwondert weer
Zijn toonen toe, en galmt hem na van ronde in ronden.
    De hooge pylers zien van hunne steilte neer
Verbaest, wie dus al ’t Hof vol ooren schept en monden.

    Maer ziet: hoe moedig heft hy’t hooft intop: hoe weit
(10) En dartelt zijn gezang: ziet, hoe de wiekjes wiegen
    En klappen, en hoe in die opgeblazentheit
Zijn stem zich zelf nu poogt in klank voorby te vliegen.

    Gy Nachtegalen en gevogelt, weest getrouw,
Zooge oit Florensen ziet en wijkt uit onze palen,
    (15) En uwen Koning daer braveren in zijn kouw:
Vertelt hem niet, hoe hoog hy in waerdy mag halen.

[p. 331]
    Verzwijgt hem wat geschenk de Hartog voor hem geeft,
Hoe onweergaedlijk in koleuren en festonnen,
    En zulk een ryken vlucht van Vogels die daer zweeft,
(20) Al levende, of daer konst het leven heeft verwonnen.

    Zijn hoogmoet ging dan wis verzelschapt van zijn val,
En KOSMUS zach met druk zijn Vogel doodgezongen;
    Hy brak, verlieft en te verwaent op zijn geschal,
Al d’orgelpypjes van zijn lieflijk keeltje en longen.


DE KLAGENDE DAMON,

Over het afvaren van zijnen DORIS.

HERDERKLACHTE.

Aen den HEERE

W. v. RANOU.

DE droeve Damon, op een heuveltop gezeten,
Heeft deze klacht voor zee en bergen uitgekreten.
Het hooft leunde op de hant. hy had zijne oogen naer
Het barre strant gestrekt. ’t gehate strant, van waer
(5) Zijn Doris, het vermaek der herderen en weiden,
Van zijnen Damon was al schreiende gescheiden.
Ik hebbe zelfs de knaep, terwijl hy zucht op zucht
Deed steigren na omhoog, en d’omtrek van de lucht
Vervulde met geklag, dit veltliet hooren zingen.
    (10) O! Goden doet mijn toon door Thetis golven dringen
Tot in haer koude kil, op datze my verhoor.
Ik koom voor Doris, al mijn lust en troost, die door
Des werrelts middelzoom vol moedigheit gestoven
Een andre werrelt zoekt, u bidden, die daer boven,
(15) Der Goden Vierschaer spant, dat gy, ô God Jupijn,
Want gy vermoogt het al, de knaep wilt gunstig zijn.
[p. 332]
En vraegt gy waer hy is, op dat gy hem zoud sparen?
De winden slingeren mijn Doris op de baren.
    ’t Lust my niet als voorheen de dartle Galathe
(20) Te volgen. Doris heeft mijn lust en liefde me.
Hoe dikwils, ’t heugtme wel, pleech zy tot my te zeggen,
Wanneer ik op tapijt van veltgras, naest haer leggen
En haer omhelzen quam, van venus wicht gewont,
En vrolijk my ververschte aen haer korale mont,
(25) ’k Bemin mijn Damon, en zal eeuwig hem beminnen
Zoo lang Apol het velt bespiegelt van zijn tinnen.
Die vaersjes zijn ook korts op ginse Popelboom
Van hare hant gesneen, die jeugdig aen die stroom
Gewortelt, groeiende ook de letteren doet groeien.
(30) Dat nu geen toovervaers haer wasdom koom besnoeien,
Of nieuwe Circe, op boomvergiften afgerecht,
De wasdom aan de boom en letteren ontzegt.
Neen Circe ’k houde u niet. mijn liefde is al vervaren.
De winden slingeren mijn Doris op de baren.
    (35) Toen Doris van my ging sprak dus de Helt my aen:
Mijn Damon gy blijft hier. ik ga den Indiaen,
Die onder ’t kreeftvier smelt, door verre zeen bezoeken.
Gy zult de vryery van Titer, in de boeken
Van uwen Vader, aen den warmen winterhaert
(40) Doorsnuflen; en als gy uw Galatee verjaert,
Of vaerdig zijt om voor het veltaltaer te paren,
Zal my een Noorder buy vast slingren op de baren.*[staat geen: .]
    Hoe ongelijk is mijn’ en Doris ongeluk!
’k Liet hem in lijfsgevaer. hy laet my ’t huis in druk.
(45) Ik krimpe in ’t gras, gehult met dorre pallemblaren,
De winden slingeren mijn Doris op de baren.
    Daer giert een felle orkaen zoo yslijk dat het kraekt.
Op zeegod, Triton op, op waternimf, ontwaekt.
Ei ziet wat boven u al kronkelende golven
(50) Op steigren, en hoe steets de tiende golf bedolven,
[p. 333]
Strax weer de lucht trotzeert. de winden zijn door ’t hol
Van Etnaes bergspelonk van God Eool, die vol
En doof van ’t ruisschen my niet aenhoort, uitgelaten
En rukken herwaerts aen door d’opgebroke gaten,
(55) Van dat gevaerte daer Tyfoëus onder schreit,
De hemelstormer, die daer diep begraven leit,
Al levende, en wanneer den booswicht zich wil heffen,
Schijnt die beweging heel Trinakrie te treffen.
Gy God, die tot een voogd der buldraers zijt gestelt,
(60) Bepael haer dolheit met uw onbepaelt gewelt.
Haer wulpsche lichtheit maekt mijn boezem vol bezwaren:
Uw winden slingeren mijn Doris op de baren.
    Mijn hooft ontbreekt nu ook ’t gewonelijk sieraet.
My past een lijksipresse in deze droeve staet,
(65) Die niet van ’t lijk verscheelt. weg roozen uit mijn haeren.
De winden slingeren mijn Doris op de baren.
    Ik heb een offerschael met parelen omrant.
Daer op heeft Doris zelf, met zijn geleerde hant,
De Veegod Pan gesneen, bestuwt van Satyrscharen,
(70) Die Doris, die de wint nu slingert op de baren.
    Daer komt mijn Tatylis met rijpe vrucht belaen,
En druiven die, zoo ’t schijnt, noch aen haer ranken staen;
Maer ’t lust my aen geen zap van wijngaert te vergaren,
Nu Doris door de wint gesolt wort op de baren.
(75) ’k Heb noch een wierookschael, van Doris heel gemaekt
Daer Momus zelf, hoe fel hy alle dingen wraekt,
Zijn tanden op versleet en brak, hoe scherpze waren,
Toen was de Herder noch niet slingrende op de baren.
De welbekende klucht van Klotis en Priaep,
(80) Heeft hy daer bygevoegt. de veltnimf legt in slaep.
De roode boomgod schijnt alleen bezorgt te waken.
Men ziet natuurlijk hem van vrouweliefde blaken.
Hy maekt de maegt vast bloot, in ’t aenzien van de maen.
Den Ezel van Sileen gaept om geluit te slaen.
[p. 334]
(85) Die wijngodt hoe vol slaeps wort wakker door het razen,
Het gantsche leger lacht. Priaep, vol van verbazen,
Vint zich te vroeg met zijn gespanne snaer gereet.
Europe staet ’er me, en meer die ’k niet en weet.
Ik geef dat kunstig stuk u naerder te verklaren,
(90) Terwijl den maker wert geslingert op de baren.
    Die schael zal ik, zoo gy hem rustig overzent,
Gy die uw rossen met uw scherpe drietant ment,
Die zal ik, tot de kim vol ouden wijn gegoten,
U plengen, voor de dienst van uwe hant genoten,
(95) En hangen ze daer na ook zelf in uwe kerk,
En schrijven met klaer gout aen ’t sierlijk metzelwerk
Dit dankgedigtje: Dit schonk Damon aen d’ Altaren
Toen Doris, door Neptuin gebragt wiert van de baren.
1665.


INHOUD DER PRINT,

Van den optocht der Batavieren, voor de vryheit des VADERLANTS.

DE Borgerliefde, met een vlam van ernst op ’t hooft,
Telt mildelijk soudye uit haren vollen horen:
    Haer kleet is niet te weits, noch van sieraet berooft,
Zy leunt op een pilaer, hier konstig uitgekoren,
    (5) Om ’t beelt van Kurtius, zich stortende in den poel;
En Roomsche maegden, die voor ’t lant hun pronkjuwelen
    Opoffren, onverzuft en milt in ’t krijgsgewoel.
Voorzichtigheit ontfangt het gelt om uit te deelen,
    En tekent neerstig aen. ’t altaer der vryheit brant.
(10) ’t Blazoen van speer en hoet blijft Staet en Godsdienst eigen.
    ’s Lantsveltheer stelt zijn borst in ’t spits voor ’t Vaderlant;
Elk schijnt eerbiedig en vol zucht tot hem te neigen.
    Een oude krijgsman draegt een Roomsche wapenkroon.
Het Tafereel vertoont het scharen van de benden,
[p. 335]
    (15) En zet de legerkonst in ’t velt van eer ten toon;
Dees dekt het harnas, dien een leeuwenhuit de lenden.
    De spreuk van ’t vaendel wijst den burger tot zijn plicht,
Om vry te leven, of te strijden voor altaren
    En vryheit; daer de Leeuw van Hollant noch niet zwicht,
(20) Maer kropt zijn wrok, en schud al brullende zijn haeren.
    Het leger in ’t verschiet rukt voort: en port ons aen,
    Om meê dat heldenspoor grootmoedig op te gaen.
1673.


LANDVERMAEK.

Aen JUFFROUW

SUZANNA BORMANS.

TErwijl ik op het land in eenzaemheit geweken,
    Om die volmaekte weelde, al ’t hofgewoel verlaet,
Voel ik my evenwel volkomen rust onbreken;
    Schoon niets, nae ’t schijnt, mijn wenschen tegengaet.
        (5) De Winter, op dat niets mijn vreugt zouw deeren,
Schijnt zelfs om mijne wil in Lente te verkeeren.

Hy komt, in stee van sneeuw, met bloemen aengetogen,
    En spreit een groen tapyt op ’t omgelegen velt;
De lentezon blinkt zelfs met lonkjes uit zijne oogen,
    (10) Terwijl die na de westkim overhelt,
        En arbeit om met liefelijker stralen
In ’s aerdrijks zachten schoot, zelfs voor zijn beurt, te dalen.


De breede vyver ruischt rondom met zilvre beeken,
    En kabbelt op ’t gestreel der zoele westewint.
(15) ’t Geboomte, dat alleen met botten uit komt breken,
    Staet stom, hoe weêr haer jeugt zoo vroeg begint.
[p. 336]
        Het Mastboomwout, met zijne groene kroonen,
Kan van de zomervreugd my reets een schets vertoonen.

Of komt een zwarte storm aengieren op zijn veder,
    (20) Ik sluit hem uit, en hael de Zomer aen den haert.
Zoo dwing ik in triomf het norsse winterweder,
    Daer konst noch kost wort op mijn disch gespaert:
        Terwijl Renes, in ’t koken wel bedreven,
Geduurig overlegt, om my wat nieus te geven.

    (25) ’k Vertree de middagspijs in Ype en Beukelaenen,
Die tarten met hun hoogte Abeel en Populier.
    Daer ryst een heilige Eik, gelijk de boschgoôn waenen.
        Gins mengt de Lykcipres zich met Lauwrier
Hier ’t keur van lustwaranden en prïeelen,
(30) Daer duizend vogeltjes met duizend orgels speelen.

    Men kan aen deze zy ’t nabuurig Ryswyk hooren.
Gins kaetst den Haeg het licht der zuiderzon weer af:
    Daer ryst het prachtig Delft met zijn verheven tooren,
        Braveerende op zoo meenig heldengraf.
(35) Zie herwaerts aen de Schevelinger duinen
Zoo verre in ’t blaeuw verschiet verdwijnen met hun kruinen.

    Het Prinselijke huis gedoken in de bomen,
    En hondert andre, hier rondom tot pracht gesticht,
Vertoonen zich, en ’t staet my vry daer in te komen,
    (40) En zonder zorg te streelen mijn gezicht.
        Daer meenigten de kommer in hun zielen
Vast voeden, die hen knaegt, en naestapt op de hielen.

In zulk en overvloet onschuldige vermaken,
    In zulk een diepen stilte, en met mijn zelfs te vreen,
(45) En nydig, noch bezorgt, om mijne, of ’s anders zaken,
    Ontbeere ik ’t al, in Rozemont alleen:
[p. 337]
        Want wat kan toch my vergenoeging geven,
Nu zy niet buiten my, noch ik van haer kan leven?

Ik weet het, Rozemont, of liefst, ik durf geloven.
    (50) Neen, ik geloof het, en ik weet het onbepaelt;
Dat gy zoo wel in liefde alle andren gaet te boven,
    Als niemant by uw trouw en gaven haelt.
        Hoe zelden mengt de Hemel; hoe gebeden!
Zoo trouw een liefde en deugt by zulke schoone leden.


Op een heerlijk JUWEEL.

GEsteente, dat zoo net getekent door de hant
Der geestige natuur, onze oogen koomt bekoren,
    Die wenschten, hoe gy quaemt aen zoo volmaekten stant,
Niet aen te zien alleen, maer uit uw mont te hooren!
    (5) Wat draegt gy hoofden en gedaenten ondereen
Gedommelt, en nochtans zorgvuldig onderscheiden,
    Als had een Konstnaer die met voordeel dus gesneên.
In eene tronie woont hier Kristen, Turk en Heiden.
    En, zoomen spreken mach van zweemsels, en den zwier
(10) Der beeltenissen die elkanderen gelijken:
    Men ziet hier ’t hooft des Paus zoo zedig en zoo fier,
En ’t machtich opperhooft der Fransche koninkrijken,
    Zich heffende in den top ver boven andren uit.
De Keizer komt’er me in volle staetsie pralen.
    (15) De Fransche Dolfijn, als een koninklijke Bruit,
Zich toonend, schept zijn vorm en licht uit’s Vaders stralen.
    Hier vintmen Tarter, Turk, Polak en Persiaen
In eenen ommetrek zoo kleen en naeu beslooten,
    En geen van allen schijnt elkaer in ’t licht te staen,
(20) Daer ongesteurde vre verbint zoo vele grooten,
    En woedende oorlog dit gezelschap noit ontrust.
Verbontge ook, ô Juweel! dus werreltlijke Heeren,
[p. 338]
    En hielt in korten toom hun blakende oorlogslust,
De gantsche werrelt kon uw rijkdom niet waerderen.
(25) Noch wort uw dierbaerheit noit hoog genoeg beloont,
Om datge een schets van dien volmaekten stant vertoont.


Op den TIGER

My getoont ten huize van den HEERE

F. JOZEF BURRI.

Spoliis orientis onustus.*

ZOo wort woestaerdeny geslagen in de banden,
    De Tiger uit zijn nest gerukt, van waer hy plach
    Op d’Indianen jagt te maken, voor den dagh.
Nu slyt hy hier bepaelt op ’t yzre hok zijn tanden,
(5) En mest zijn roofschen buik met doggeningewanden.
    De schoonstgevlakte vacht van ’t gantsche woudbejag,
    Bedekt met zulk een rok het gruwlijk boschgezach,
Dat na zoo verre een tocht aen d’Aemstel quam belanden.
    Heb dank doorluchte man, die ’t keurigste oog bekoort,
    (10) Met zulk een schoonte, zoo scherpt op roof en moort!
Ten waer de forsen bant zijn bont zou my vervaren,
    Hoe heerlijk geschakeert. nu vreeze ik niet: met reen:
    Want JOZEF heeft dit met het Godendom gemeen,
Dat hy verdrukte stut, en toomt geweldenaren.


Aen den Koraelketen,

Van

ROZEMONT.

KOraelen, die om ’t poesle kropje speelt
Van ROZEMONT, en ziet die malsche wangen,
[p. 339]
    En kust den hals van dat aenminnig beelt,
En ziet om laeg de lieflijke appels hangen
    (5) Des boezems, wit als sneeu die d’Alpen dekt;
Gelukkige, de wegen staen u open:
    Gaet heen, daer u die blanke noortstar trekt;
Het staet u vry mijn kerker nu t’ontloopen.
    Maer als gy weer moogt dartlen buiten toom,
(10) En wentlen langs de heuvels op en neder,
    Zoo moet mijn hant u raken zonder schroom.
Of gy omhelst uw ROZEMONT noit weder.
    Maer zoo zy steelsgewijze eens laeger tast,
En koomt zy eens onwetende aen te raken
    (15) Het levent sneeu van dat gezielt albast,
’T geen Goden zelfs in minnevier zou blaken.
Zoo moet gy my voor ongeval behoên.
    Zoo waerlijk moet u ROZEMONT ontfangen,
Wanneer gy keert, met een onnoozlen zoen,
    (20) En als voorheen op haren boezem hangen.


Oordeel van schoonheit.

Aen MEVROUW:

A. V. B.

GElooftge my, Mevrouw, zoo blint of slecht te wezen,
Dat ik met ernst het bruin heb boven ’t blank geprezen?
’k Ben zulk een nieuweling in keur van schoonheit niet,
Dat mijn gezicht het groot verscheel niet merklijk ziet,
(5) ’t Geen ’t heldre blonde ver doet boven ’t bruine streven:
Want heeft de hemel iets aenminniger gegeven,
Als oogjes, die in verf den hemels kleur gelijk,
Me geven in haer kracht en haer beweging, blijk
Datze uit byzondren aert in ’s hemels werking deelen,
(10) En harten quetzen om die wederom te heelen?
[p. 340]
Het liefelijk korael der net besneden mont,
Dat zoo bekoorlijk gloeit en afsteekt op het blont,
Gelijk een rijpe Kers op Lelyblaên gelegen,
Kan, spraekloos, zelf de ziel tot hare min bewegen.
(15) Niets haelt’er by het vel dat, wit als sneeu, zoo schoon
De flaeuwe roosjes draegt op yder wang ten toon,
Waerby de blozentheit der bruinen wel mag schromen
Als in triomf, met hun opdrachtig root te komen.
Die dat niet onderscheit, die late roozeblaen
(20) Voor roode mankop en Peönieroozen staen:
Dien mag de bloetsteen meer dan een Granaet behagen
Of heldere Robijn. men kan ’t d’aeloutheit vragen,
Die net het oordeel van de schoonheit heeft gevelt,
Hoe ver het lieflijk blank wert boven ’t bruin gestelt.
(25) Zoo wort de Moeder van de liefde zelfs beschreven,
De schoone Venus, zoo wort mee Diaen verheven,
De blonde Jagtgodin, wanneer zy in een bron
Zich spiegelt, en ontduikt de stralen van de zon,
Om ’t witte en zachte vel te smetten noch te blaken.
(30) Zoo kon Pandora mee het hart der Goden raken
Door ’t levendige albast van haer volmaekte leen,
Zoo onbevlekt en gaef als lieffelijk besneen.
Wie ziet de zilvre maen aen ’s hemels blaeuwe kimmen,
Niet liever helder en met vollen luister klimmen
(35) Als datze ’t aenzicht met een donkre nevel dekt,
En ’t uitgebreit gespan der wolken zich betrekt?
Maer of schoon een bruinet meer vier heeft in haer oogen,
De ziel wort, door dien glans, zoo krachtig niet bewogen,
Als door het quijnent licht dat zacht in d’oogjes speelt
(40) Van eene blonde, die ons ongevoelig streelt,
En ons onszelve ontrukt. men breng my niet te voren
Dat bruine Andromeda held Perseus kon bekoren,
Haer bruinheit deed het niet, noch had zoo groot een magt;
Maer ’t deerlijk ongeluk waertoe ze was gebragt.
[p. 341]
(45) Het medelijden kon zijn eedle ziel ontsteken,
En d’eer, dat hy zoo kloek haer ramp had konnen wreken
Van ’t gruwlijk monster dat vast toeleide op haer doot.
Heel Griekenlant, voorheen, quam met zijn oorlogsvloot,
Voor Trojen tien jaer lang met al de bloem der helden,
(50) Die even moedig lijf en goed te pande stelden
Om een Heleen weerom te halen met het zwaert,
Die, blont gelijk een zwaen, wel scheen dien oorlog waert.
Dies laet een ander, zoo ’t hem lust, de bruinen loven:
De blanke gaen het al in schoonen glans te boven.


Aen ROZEMONT.

WAer schuilt gy ROZEMONT, in dicht gegroeide linden?
    Vertrouw u in geen bosch dat bruine schaduw maekt.
    Uw ooglicht is een zon die in het duister blaekt.
Zoo weinig als een wolk het zonnevier kan blinden,
Zoo weinig dekt de nacht u voor uw liefste vrinden.
    Nu peinze ik vast wat my voor nieuwe zorg genaekt.
    Ik vrees dat ergens Pan op uwe stappen waekt.
Vertrouw die Boxvoet niet. de min is niet te binden.
    Of steunt gy op uw oog? dat quetst, maer stort geen bloet.
    Dat ’s een aenbidlijk vier. het brant, maer zonder gloet.
Verlicht de hoolen vry, verlieft d’eenzame kusten:
    Gy zult in geen spelonk noch jeugdig lindegroen,
    Geloofme (neen! geloofme niet, maer komt het doen)
Zoo zacht, zoo zeker als by uwen Herder rusten.


De Schoonheit,

Aen Mejuffer

ZONNEMAENS.

        MEn mag in alle weerelts hoeken
        Na een volmaekte schoonheit zoeken.
[p. 342]
            Men zoektze, maer men vintze niet.
        De hemel zelfs schijnt maer by vlagen
        (5) Zijn eigen schoont’ te kunnen dragen:
            Nu toont de maen zich in ’t verschiet,
        Dan wast, dan krimptze, en komt te voren
        Gelijk met afgebroken horen,
            En teikent, zwellende van moet,
            (10) Een ronde en aengezicht van gloet.
        Dan zietmen weer by wisselingen
        Het zonlicht door de wolken dringen,
            En zetten, als ’t zijn glansen dooft,
        En wort met uitgedienden wagen
        (15) Vooröver steil in zee gedragen,
            Het westen roozen op het hooft:
        Dan wederom het blozend oosten,
        Met karmozijne vlammen roosten;
            Of, opgestegen in den trans,
            (20) Zelfs d’Aedlaers blinden door zijn glans.
        Daer trekken, als die groote lichten
        By beurten voor elkandre zwichten,
            De starren aen in hun gelit,
        Elk op zijn hoefslag net bescheien,
        (25) Gekleet in goude lievereien.
            De breede melkweg, altijt wit,
        Vertoont de starreregimenten,
        Vernachtende in haer blanke tenten,
            Tot dat de zon de kimmen wint
            (30) En maekt alle andre vieren blint.
        Maer aen den hemel van uwe oogen
        Met wolken nimmer overtoogen,
            Geeft teffens zon en maen haer licht.
        Niets kan den minnaer zoo behagen
        (35) Noch maenlicht noch de zomerdagen,
            Als u bekoorlijk aengezicht.
[p. 343]
        Daer is al wat men schoon kan heeten,
        Met volle pracht ten toon gezeten.
            ô ZONNEMAENS! hoe wel bequaem,
            (40) Sluit uwe schoonheit op uw naem.


Aen JUFFROUW

SUZANNA BORMANS,

Ziek zijnde.

        O Lenteroos, hoe zijn uw bladen
            Dus slap, hoe hangt u ’t hooft zoo neêr,
        Dat korts, met zilvren dau beladen,
            Kon strijken aller bloemen eer?
            (5) Waerom is schoonheit juist zoo teer?

        Waer is dat blozend root geweken,
            Dat aengename roozebloet,
        ’t Geen eedle zielen kon ontsteken,
            Om uwe waerde, in minnegloet,
            (10) Waer vliegt dat heen met zulk een spoet;

        Maer ’t geen zoo haestig wert benomen,
            Of ik bedrieg my in mijn waen,
        Kan ook zoo haestig wederkomen.
            De zon, hoe snel in ’t ondergaen,
            (15) Komt ’s morgens sneller opgestaen.

        Ik zie alreets u weder blozen,
            ’K zie al uw luister weergekeert,
        Terwijl gy boven alle roozen,
            Gelijk voorhene triomfeert,
            (20) Daer elk op nieuw uw schoonheit eert.


[p. 344]

Behouden reize,

Aen de JONKVROUWEN

WILHELMA en KORNELIA BERG.

        HElaes! verlaet gy dan den Amstelgront,
        Om over wilde en ongestuime baren,
        Ten trots der onweerwinden, af te varen
            Den dollen God der golven in den mond!
            (5) Zie toe. de min toont ook zijn kracht in zee.
        Wie weet, terwijl de winden u vervoeren,
        Wat watergoon uit hare killen loeren,
            Om zulk een roos* te schaken op haer ree?
            Hoe zullenze, uit een ongeveinst gemoet,
        (10) Het Eilant, dat die schoonheen zal ontfangen,
        Gelukkig roemen in haer zegezangen,
            Terwijl zy ’t schip vast kussen met haer vloet.
            Daer wy, bedrukt aen d’oevers van het Y,
        Al biddende met d’oogen, nat van tranen,
        (15) Een veilig pad door woeste stromen banen;
            Tot gy, voor wint gelukkig en voor ty
            Gedreven aen uw vaderlijke strant,
        Het Eilant, daer uw lukstar is begonnen,
        Verlichten zult, gelijk twee middagzonnen,
            (20) Gaet heen, ô pronkjuweelen van uw lant.
            Gaet heen,* en vreest de winterbuien niet,
        Daer schoonheit kan verwoede golven toomen.
        Den stormen is haer razernie* ontnomen,
            Die buigen ’t hooft alree voor uw gebiet.
            (25) Wy zullen nu, dewyl gy ons verlaet,
        Uw deugden en bevalligheden roemen,
        En menigmael uw naem eerbiedig noemen,
            Tot gy my weer ziet in gewenschten staet.
1665.

[p. 345]

In het JACHT van de Ed: Mog: ZEERAET op de Maze, leggende op de Schelde voor ANTWERPEN.

ZANG:

Prins Robbert is een &c.

        WAnneer wy steken buiten stad,
            Voor ’t dalen van de zon,
        En dat wy zoeken ruimer nat,
            Dan dondert ons kanon.
        (5) En ’t had nu me, met schoot op schoot
            Het Scheld gezet in brant,
        Zoo * Loutjes vrees het niet verbood.
            Wat doen wy dan op ’t land?
* Zoontje van den Heer D. Buisero &c.
        Men hyst het zeil en fok intop,
            (10) En bruischt voor wind en ty:
        De nieuwe vlaggen zetmen op,
            En beste wimpels by,
        Daer ’t wapen van den staet in praelt,
            Die, vry en zonder bant,
        (15) Nu weer eens lustig adem haelt:
            Wat doen wy dan op ’t land?

        Men hoort de schelle zeetrompet,
            En Ysbrant blaest zijn best,
        En lokt, als hy zijn toonen zet,
            (20) De Visschen uit hun nest.
        De zwarte Bruinvisch rolt vooruit,
            De Zeehont volgt dien trant,
        En kykt uit zee op dat geluit.
            Wat doen wy dan op ’t land?

[p. 346]
        (25) Het is hier al beknopt by een
            Wat elk van nooden heeft:
        Men hoeft geen zolders op te treen,
            En yder is beleeft.
        Men roept zijn keel niet uit het lit:
            (30) Want niemant is van kant,
        Maer dient ons, daermen maklijk zit,
            Wat doen wy dan op ’t land?


Aen haere

HOOGHEIT,

MEVROUWE
de Prinsesse van ORANJE.

DOorluchtigste Vorstin, zoo groot van stam geboren,
    En aen zoo groot een stam vereenigt, door uw Echt,
    Vergun my d’eer, dat ik een krans van lettren vlecht’,
Op dezen hoogen dagh, die u eerst bragt te voren.
(5) ’K zal u uw eigen lof niet in mijn dicht doen hooren.
    Uit alle monden wort die ’t aerdrijk door gezegt,
    En eeuwige Trofeen uw Hoogheit opgerecht,
Als van den Hemel tot der Landen heil verkooren.
    De mey, die al wat leeft verlustigt en bekoort,
    (10) Erkent haer grootste waerde in d’ eer van uw geboort,
Als van een zeegnende en aenbidlijke MARIE.
    De Brit en Batavier verheugt zich, elk om strijt,
En ziet het schoonst’ van ’t jaer op uw verjaergetye,
    Ook aen de schoonste der Prinsessen toe gewyt.


[p. 347]

Aen JUFFROU

G. Van HALMAEL,

Met mijnen Ystroom.

DAt ’s beurt om beurt! gy hebt my konstig voorgezongen
Zomwijl, en met u stem tot in mijn hart gedrongen,
Dat klom met uwen toon, of daelde naer beneên,
En van de zinnen liet het my ’t gehoor alleen;
(5) ô GEERTRUIT! al zoo schoon van lichaem als van klanken.
Nu kome ik voor die gunst en heuscheit u bedanken:
En eische noch, hoe zeer gy reets my hebt verplicht:
In plaets van uw gehoor, uwe aendacht en gezicht.


KROON, voor de verwinners.

Uit Openb:*kap. 2.

DE Kristenhelden die op ’t kruisspoor triomferen,
Zal God des levens vrucht in ’t paradijs vereeren.
De duistere afgront zal, in zijn vervloekten schoot,
Hun niet beschadigen met zijne tweede doot.
(5) Het hemels hofbanket en manna is hun geschonken,
Daar zy verheerlijkt met een keurgesteente pronken,
Zoo wit als sneeu, gemerkt met eenen nieuwen naem.
Men zal de Heidenen zien schrikken voor hun faem,
En met een yzren staf op ’t bekkeneel getroffen,
(10) Als van een donderslag ter aerde nederploffen.
De morgenstar zal zelf bezwijken voor haer glans.
Zy zullen blinken in des Hemels hoogsten trans
Met witte zy gekleet. hun naem noit uit te wissen,
Staet blank in ’t parkement van Gods geheimenissen.
(15) ’K zie hun verheven tot pilaren, die getrouw,
Gods tempel schragen, dat oneindelijk gebouw.
Het nieuw Jeruzalem, ten hemel afgelaten,
Zal hun in zegeprael onthalen op haer straten
En zien braveren met een rijk gestarnde kroon,
(20) Als overwinners op de goddelijke troon.


[p. 348]

Aenspraek van

D’ARME WEEZEN,

Aen de loffelijke BURGERYE der Stad Rotterdam.

HEt nieuwe Jaer, dat uit het oude komt verresen,
Gelijk een Fenix, wekt ons, Rotterdamsche Weezen,
Door armoê, zonder schult geperst en neergetreên,
De milde BURGERY te smeeken als voorheen.
(5) Wat hoopen wy met recht nu op een gouden regen!
Die zelfs, toen ’t Vaderlant, ten uitersten verlegen,
Te lant geschokt, bezet op eigen Oceaen,
Scheen in een zee van bloet te zullen ondergaen,
Daer vast de gordel wiert gescheurt van onze steden,
(10) En met bebloede hoef het smokend puin vertreden,
Noch vonden t’onzer hulp, in zoo benaeuden stant
De rijke gaven van een onbekrompen hant.
    Laet uwe miltheit meê met uwe welvaert groeien,
Beroemde Stad! die door Gods zeegen meer aen ’t bloeien,
(15) En opgeheven in den top van Zeevaerdij,
Uw handel meerdren ziet met uwe burgerij.
Gy zijt het koopjuweel en markt van uw gebuuren.
De graenen vloeien hier u toe met volle schuuren.
Uw havens drijven van den wijn in desen tijt,
(20) En vallen voor dien oogst te klein, hoe ruim en wijd.
    Gods strenge tooren, die zoo hevig aen het brullen,
Bynae gantsch Duitschland met de dootschrik quam vervullen,
Daer ’t Pestvier, bruischende als een stroom, door ’s hemels straf,
Zelfs koningsteden af kon weiden tot een graf,
(25) Heeft zoo genadelijk verschoont uw ruime wallen.
    D’aertbeving, die de kroon van Mallaga deed’ vallen,
Tot in den boezem van gantsch spanje doorgeboort,
En vee, en menschen in een afgront heeft versmoort,
[p. 349]
Ging u voorby: en dreunde uw aerdrijk hier van onder,
(30) ’T was tot uw heil; en op het juichen van den donder
Uit grof kanon, wanneer uw kust wierde aengedaen
Door gantsche vlooten, vol en kostelijk gelaên.
    De haet van Godsdienst doet ons hier geen zwaerden wetten,
Om burgers tegeneen in ’t harnas aen te zetten,
(35) En met bedekt vergift, en gruwzaem moortgeweer
Den Heilant andermael, door zoo vervloekt een leer,
Te kruisigen; elk mag hier vrij en veilig leven,
En in de schaduw van zijn wijngaert zich begeven.
Zoo veel geluk by een, in zulk een overvloet!
(40) Waer meê de Hemel nu zijn roede weêr verzoet,
Belooft een vollen oogst van uw miltdadigheden.
    Zoo gy uw schatten wilt met overwinst besteden,
En blijven in de gunst van Hem, die van om hoog,
Ziet in de harten met zijn albespieglend oog,
(45) Laet ons, die hier berooft van onze vaders zwerven,
Tot onze troost iets van uw overvloet beërven.
Gy geeft op dubble rente, en raekt geen hooftsom quijt,
De hoogste Vader zal ’t weergeven op zijn tijt.
Wy vonden door uw gunst, zoo menigmael gebleken,
(50) Ons van den onderhout des levens noit versteken;
En vinden Vader in der daet, en niet in schijn,
Schoonwe in de bloem der jeugt berooft van Ouders zijn.
Maer ’t geen voorheen door ons zoo waerdig is genoten,
Wilt dat nu wederom vervullen en vergrooten:
(55) D’almachtige, die lang begunstigde onz’ gebeên,
En met de zon van zijn genade in noot bescheen,
Zal alzoo weinig, als voor deerelijke klagten,
Zijn ooren stoppen voor onz’ dankbare gedachten.
    Wy staen met leêge Schael, geeft gy met volle hant.
(60) Zoo groey’ geduurig aen de zegenrijke stant
Der Burgerye, en die haer loffelijk regeeren!
Zoo moete in Staet en Kerk de Vrede triomferen,
[p. 350]
En Schijndeugt, balling ’s lands, omdwaelende zonder heul,
En Haet en Nijt zich zelfs verstrekken tot een beul!
(65) ’T verstuive al wat de Stad kan in haer welvaert krenken.
Op zulk een hoop verwacht ons Godshuis uw geschenken,
Die klimmen als een wolk van wierook, nae Gods troon:
Deelt milt op d’aerde; en in den Hemel is uw loon.


WYZE.

O Kersnacht.

            WAsch onze Ziel van d’oude smetten,
            Die ons den weg tot God beletten,
                In ’t waschbad van uw dierbaer bloet,
            O Christus! op deez’ dagh besneden,
            (5) Besnoey onz’ averechtze zeden,
                En geef ons een vernieut gemoet.

            Wat zal het Nieuwe Jaer ons geven
            Indien wy als in ’t oude leven?
                Wat helpt den blinden licht of glans?
            (10) Maer alle schaduw is verdwenen,
            De rechte Zon is ons verschenen,
                En blinkt ons toe uit ’s Hemels trans.

            Komt, volgen wy die heldre stralen,
            Die ons verhinderen te dwalen,
                (15) Dan vreezen wy voor geen gevaer.
            Volgt dit kompas op ’s werrelts stroomen
            Die zoekt in Gods paleis te komen;
                Zoo viertmen recht het NIEUWE JAER.


            [p. 351]

DANKZEGGING.

GY schenkt my, groote God, dan weer op nieuw het leven;
Als was ’t niet groot genoeg eens dat geschenk te geven,
En dat uw liefde, een schets van u, waeruit ze straelt,
Gelijk uw Majesteit moest wezen onbepaelt.
(5) Een bange koorts, die ongevoelig aen quam naderen,
Joeg ’t ziedend bloet te post, of stremde ’t weer in d’aderen,
En, danssende in de pols op mateloozen trant,
Won op de geesten en het lichaem d’overhand.
Het zwoegende ingewant, ontstoken als een oven,
(10) Dreef met benaeuden damp de vlammen op na boven,
En schildrende averechts met een verwart penseel
Gemengde vormen en de deelen voor ’t geheel.
Gelijk het kunstglas, na zijne eigenschap geslepen,
En in een werktuig, na* den eisch van ’t ligt, gegrepen,
(15) In eene donkre zael, op ’t wit panneel der wand,
Ons beelden maelt; maer alle in omgekeerden stant.
Of eveneens, gelijk wanneer de zonnestralen,
Van ’t zuider hooftpunt, met meer gloed in d’oogen dalen,
Een tuimelende rei van schimmen, los en licht,
(20) Nu zich vertoond, en dan ontglipt aen ons gezicht.
Men zoekt vergeefsch, door hulp van sterkende artsenijen;
Het zy ze vegen, of de grove dampen snijen,
De ziekte, die het hart nu klemt tot aen den gront,
En afweit, het gebit te wringen in den mont.
(25) Zy hold met lossen toom, en verder toegedreven,
Schend, in het worstelperk, de dood aen tegen ’t leven.
Elk neemt, vol moed, in ’t veld zijn aenbescheiden deel,
En ’t lag ’er toe, ’t en waer de rechter van ’t krakeel,
Door zijn’ Herouten, in de vechtbaen aengestoven,
(30) Dien ongelijken strijd genadig had verschoven.
Hy weet alleen hoelang. voort vlucht met een de koorts,
En ’k voel mijn bloed niet meer ontvlammen door haer toorts.


[p. 352]

Onder de Printen daer de Geneesmeester by de Zieken verschijnt, in ongelijke waerdy.

ALs doodelijke koorts en smart de lijders plagen,
    Kome ik, gelijk een God, voor ’t Krankbed grootsch getreen:
    Mijn artzeny wort als iet Hemelsch aengebeên,
En d’adem van mijn mond kan alle pijn verjagen.
    (5) Een kroon van stralen huld mijn hooft, in hun gezicht,
    En alle schat valt voor mijn trouwe zorg te licht.

Zoo dra de dood wat van de lippen is geweken,
    Het tintelende wee een weinig is verzacht,
    Wort mijne Godheit ook een weinig min geächt.
(10) Men hoort my in dien staet maer als een Engel spreken.
    Noch worde ik evenwel met staetsie ingehaelt,
    En met een rijkdom van beloften weer betaelt.

De kranke nu byna door mijne konst genezen,
    Verlaet het bedde om zich te koestren aen het vier;
    (15) Maer die verlichting van zijn weedom staet my dier,
Dewijl mijn dienst maer wort als van een Mensch gepresen.
    Mijne achting zinkt zoo veel als zijn gezontheit stijgt;
    ’t Ondankbaer loon dat hier de weldaet meest verkrijgt.

De lijder ademt weêr met onbenaeude longen.
    (20) De koorts is op de vlucht. de wonden zijn geheelt.
    Ik, die te voren heb de rol van God gespeelt,
Toen ydle hoop van winst my steets wierde opgedrongen,
    Worde als een Duivel uitgescholden en veracht,
    Nu ik betaling van mijn groote konst verwacht.

Continue
[p. 353]

OP AFBEELDINGEN.
__________________

Op de AFBEELDING

Van den Grave van

STRAFFORT.

DIt’s STRAFFORTS beeltenis, der Yeren steun en styl.
    Hy zag zijn deugt met haet, met smaet zyn wijsheit loonen,
En voor den dienst, zoo trouw, bewezen aen drie kroonen,
    Liet hy op ’t moordschavot het leven, door de byl.


Op de AFBEELDING

Van den HEERE

MARTEN H. TROMP,

L. Ammirael, &c.

HIer blinkt manhaftigheit, die alle roem verdooft.
    Wie kent dit aenzicht niet daer Spanje en Brit voor vreezen!
Zijn moet past Herkules, aen Mars zijn deftig wezen
    Maer niemant voegt zoo wel den Lauwer om het hooft.


Op d’ AFBEELDING,

Van den Eed. gestrengen HEERE

JAKOB VAN WASSENAER,

BARON, Heer van Obdam, L. Ammirael &c.

NIet anders toonde zich de strydbre WASSENAER,
    Toen hy in Zweden dorst door vier en kogels streven.
Hier quam zijn lof, zijn’ vreeze is daer alom gebleven.
    Zoo wint een Helt, ontzach en glorie, in* gevaer.


[p. 354]

Op ERASMUS beelt.

IS niet dees’ Letterheld onsterffelijk te heeten,
    Die, groot van faem, maer noch veel grooter van verstant,
    ’t Sieraet verstrekte van zijn eeuw en Vaderlant,
En stervend’ zijn altaer gesticht heeft, en bezeten.
Anders.
HOe heftge, ô fiere Maes, ’t hooft boven alle stroomen,
    Die dit groot wonder eerst ons gaeft uit uwen schoot!
    De Zon verrees uit u met glory; maer besloot
Haer daghreis aen den Rijn, en wierd ons daer benomen.


Op de AFBEELDING

Van den hooggeleerden, godvruchtigen

GALENUS ABRAHAMSZ.

Ervaren Arts, en Predikant der weerlooze Kristenen te AMSTERDAM.

Micat inter omnes.

GALENUS wezen leeft op ’t velt van dit papier.
Zijn tong alleen is stom. kon die de banden breken,
Zy zou hier hemelval en boetorakels spreken,
    En herten blaken met een toorts van heilig vier.
(5) In andre vintmen minst welsprekenheit en zeden,
Maer hier zijn bei volmaekt, de deugt en kracht van reden.

[p. 355]

Op de AFBEELDINGE

Van wijlen

GEERAERDT BRANDT, de JONGE,

Leeraer der Remonstrantsche Gemeente
te ROTTERDAM.

DIt ’s BRANDT, naer ’t leven afgeschaduwt op papier;
    Maer niet, gelijk hy, vol van hemelsch Pinxtervier,
Dat tot een wonder weêr scheen op zijn tong ontsteken,
Versteende harten wist te smelten of verbreken.
    (5) Noch preekt de schets van dit eerwaerdig aengezicht
    Den Heiden het geloof, den Kristen zijnen plicht.


Op d’ AFBEELDINGE

Van

TOBIAS GOVAERTS vanden WYNGAERT.

d’OUdvader wort ons dus in ’t koper afgebeelt;
De WYNGAERT, die, byna een reex van vyftig jaren
    In kerkdienst uitgeslooft, een oogst van vruchten teelt,
Zoo vol van nut, als hy besneeuwt van zilvre haren.
    (5) ’s Mans ongeveinsde deugt en deftig aengezicht,
    Leert d’onbesnede ziel haer’ kristelijken plicht.
    De teikenkunst vertoont alleen zijn sterflijk deel;
Maer zijn ootmoedigheit en onbesproken leven,
    Dat alle verwen dooft, volmaken hem geheel:
(10) Die worden niet geschetst noch in metael gedreven.
    ’t Onsterffelijke treet het sterffelijk voorby.
    Zoo wacht hy ’s levens kroon ten einde van zijn ty.


[p. 356]

Op d’ AFBEELDING,

Van

NIKLAES van DALEN,

Geneesheer tot AMSTERDAM.

πάντων ἀντάξιος ἄλλων.

        ZOo vintmen weder Hippokraten,
            Van DALENS: evenwelgeleert.*
            De Nijt heeft hare gal verteert,
        En moet aen haer de Lauwer laten.
        (5) Wie zal die eerkroon eignen mogen?
            Voege ikze d’een op ’t grijze Hooft,
            Zoo is’er d’ander van berooft,
        En d’eerschael is niet recht gewogen.
        Men vlecht dan, om haer deugt te voeden,
        (10) Twee evenschoone lauwerhoeden.


Op d’ AFBEELDING,

Van

JAKOB van DALEN,

Heelmeester tot AMSTERDAM.

πολλῶν ἀντάξιος ἄλλων.

        DE schilder toont ons hier van DALEN.
            Van DALEN? neen, zijn beeltenis.
            Zijn geest en artzenykonst is
        In ’t gladde koper niet te malen.
        (5) Was hy bekranst met lauwerbladen,
            Hy praelden als een twede Apol.
            Of schoon de Nijt, verwoet en dol,
        Haer gal uitbraekt, ’t kan hem niet schaden.
        De zon is niet vergramt op blinden,
        (10) Of die haer luister niet en vinden.


[p. 357]

Op d’AFBEELDING,

Van den HEERE

HENRIK KONING.

Door VALJANT geschildert.

DIt is de beeltenis van KONINGS sterflijk deel.
Maer ’t koopbeleit waer mê hy d’Italjaensche waren
Verwisselt met uitheemsche en Duitsche handelaren,
    Beelt hem veel beter uit als ’t konstige penseel.
(5) VALJANT, wilt gy hem recht afschilderen naer ’t leven,
Merk hem als koopheer, in het beursgety bedreven.


Op eene geschilderde HERAKLYT en DEMOKRYT,

voor den HEERE

JOSUA VAN BELLE,

Heere van Waddingsveen &c.

SChoon ’t lachen en geween elkandren wederstreven,
    Noch schaft tot beide stof des weerelts ydelheit;
Laet Demokryt haer dan belachen al zijn leven,
    Geef Heraklyt gelijk dat hy haer steets beschreit.
Anders.
VErdubbel, Heraklyt, uw welgegront geween;
Maer zoo uw tranenvloet meê na de reik moest wassen
    Van ’t wisselbaer geval en ’s weerelts ydelheên,
Gy smoorde u zelven licht in uw geschreide plassen.

    (5) De wijze Demokryt bespot, met schampren lach,
Al ’s weerelts guichelspel en averechtze beden:
    Hy haelt de dwaesheit uit haer schuilhoek voor den dagh,
En scherst om ’t spottelijk mismaekzel van haer leden.


[p. 358]

Op d’AFBEELDING van
JOAN en KORNELIS DE WIT.

            TWee WITTEN, eensgezint,
                Gevloekt, gehaet, bemint,
            Ten spiegel van de Grooten,
            Verheven en verstooten,
                (5) In alles lotgemeen,
                Staen na hun doot byeen,
            Gelijkze hier naer ’t leven,
            Zoo konstig zijn gedreven.


Op een goude PENNING.

        OP dat dit gout, gesneên met kunst,
        Den nazaet zou een blijk verstrekken
            Van Grootmoêrs liefde en milde gunst,
        Schenkt dit REBEKKE aen twee REBEKKEN.


Aen NIKLAES van LOOSDRECHT.

Dulces ante omnia Musae.

            NIKLAES, die nu het stof ontweken,
                Der Scholen, gaet na Pallas Kerk,
            Om, van een grooter vier ontsteken,
                Te worstelen in ruimer perk,
        (5) En tot uw nut, en Vaders welbehagen,
        Den Lauwer der geleertheit weg te dragen.
            Blijft onvermoeit in voort te streven.
                ’t Is al te koop voor vlijt en zweet.
            De wijsheit is ’t vermaek van ’t leven;
                (10) Een rijkdom die in oorlogsleet
        Noch rampen, haer bezitter wort ontnomen.
        Nu volg het spoor om tot die kroon te komen.


[p. 359]

Op de zilvere BRUILOFT

Van

G. VAN GELEIN, en J. DE NEUFVILLE.

UW eerste bruiloftsdagh nu wederom verjaert,
En vyfentwintigwerf van nieuwe zon beschenen,
    Wort met den ouderdom, gelijk het blijkt, meer waert:
Uw bruiloft, zonder naem, uw vriendenmael is henen.
    (5) Dees’ komt in ’t zilver kleet aenstrijken en behout
    Mijn wensch haer kracht, zoo volgt noch eens een feest van gout.


Op den zilveren BEKER,

Door de Regeringe der stad BRIELE, vereert aen ABRAM, IZAK en JAKOP, ter eener dracht, door een Brielsche moeder voortgeteelt.

DRie Patriarchen zijn voordezen wel geboren,
    Maer niet ter zelver tijt. nu heeft in eene dragt
    Een Brielsche burgeres drie tevens voortgebragt,
Al levende, en ter kerk door ’t doopsel uitverkoren.
    (5) Dies heeft de Stad, ten prijs van zulk een vruchtbaerheit,
    Dees’ zilvre beker aen die zoonen toegeleit.


Voor den WYNHOF op MUIDERBERG

ABRAHAM ROETERS.

WIen’t lust den teelt te zien van mijne wijngaertranken,
In ryën geschakeert en staende in hun geleên,
Klop aen. ’t staet yder vry den WYNHOF in te treên,
Ook heeft hy voor ’t vermaek den planter maer te danken:
Geen vrucht te snoepen, noch schofferen telg of plant.
Doch d’armbos wacht een gift van zijne milde hand.


[p. 360]

Voor het WEESHUIS der Doopsgezinden,
T’AMSTERDAM.

DEelt milt een Aelmoes uit, al die hier in komt treden,
    Gy kunt noit uw geschenk met beter vrucht besteen:
Want hoe wort d’Armoe oit onnozeler geleden,
    Als ouderloos te zijn en wereloos met een?


Op een UURWERK.

DIt uurwerk, dat balans hout van den tyt,
Die, eermen ’t gist, gevoeleloos ontglyt,
Leert ons zoo wel hoe die staet uit te koopen,
Als hoe gezwint de dagen henelopen.
Anders.
BEdenk vry, dat, terwijl gy op dit uurwerk ziet
Een oogenblik, u voort dien oogenblik ontvliet,
Dit bodemrat wort steets van ’t snekrat omgedreven.
Zoo drait de vlugge tyt de zwakke spil van ’t leven.
Anders.
WAt hooptmen hier op schat en heerlykheit van staet,
Een schijngoet, dat ons schier eer dat het komt verlaet;
En blijft het, ’t is om dat uw rust dan niet zou blyven,
Gelijk deze onrust al de raden om doet dryven.
Anders.
ZOo snel dit uurwerk van Tracy rondom gedreven,
De tyt by stippen meet, zoo snel verloopt ons leven.
Maar schoon het vliet gelyk een schaduw, eermen ’t weet,
’t Ontglipte noit te ras wanneer men ’t wel besteet.

Continue
[p. 361]

VERTALINGEN.
___________________________

Uit het eerste boek der Punische oorloogen,

Van

SILIUS ITALICUS.

Dat mentem Juno & laudem spe corde fatigat. &c.

VRouw Juno maekt terwijl het jonge bloet aen ’t zieden,
En doet hem ’t Kapitool zomwijl by nacht bespieden,
Of stappen ongeschoeit het steil gebergte door.
Hoe dikmael moesten zelf zijn lijftrauwanten, voor
(5) Zijn stem, die yslik gilde in ’t nare donker, beven!
Hoe dikmael vonden zy, verbaest van ’t bed gedreven,
Den krijgsman, nat van zweet in een bezorgden droom,
Krijg voeren zonder tucht, braveren zonder toom!
Die dolligheit had hem zijn Vader ingeblazen,
(10) Gewoon met d’Italjaen vervaerelyk te razen,
Te rukken dol op roof Saturnus erven in.
Hy nam van Barkas huis een adelyk begin:
En telde een langen ry gevreesde bestevaren
Uit ’s grijzen Belus stam: want Dido, vol bezwaren,
(15) Om haer vermoorden man, had Belus zoon tot stut.
Die vluchtgemeen met haer, om ’s ryks gemeene nut,
Den broederbeul ontweek* en zijn vervloekte standen,
En gaf zich wel vernoegt met haer in ’s nootlots handen.
Van zulk een stamhuis sproot Amilkar, groot van moet,
(20) Die, trots op zijnen arm en vorstlyk heldenbloet,
Den forsschen Hannibal, zoo dra hy maer kon wreken,
Een doodelijken haet en toorn heeft ingesteken.
[p. 362]
Toen dacht de knaep alree den Roomschen oorlog nae:
Een uur, een oogenblik was voor zijn wraek te spae.
    (25) In ’t midden van de stad rees eene kerk, Elyze
Geheiligt na haer doot, daer duizent ypen ryzen:
Daer ’t nare pekboomwout een helsche duisternis
Op ’t eenzaem kerkhof spreit. deze oude grafkerk is
By Tyriërs allang, met groot ontzach en vreezen
(30) Om hare bruine nacht, een godlyke eer bewezen.
Hier lei de Koningin, gelijk men zegt, wel eer,
De menschelyke zorg en kommernissen neer.
Het marmer pronkt* alom met uitgehouwe beelden
Van Belus d’ouden Heer en alle die hy teelden
(35) Als neven van een stam. Agenor staet’er me,
En Fenix, die zijn naem gedrukt heeft in zijn ree.
Zy zitt’er zelf in haer Sichëus schoot gezegen,
Onscheidelyk verknocht. den Frigiaenschen degen
Legt voor haer voeten neer. den Goden van de hel
(40) Staen hondert outers toegewyt op haer bevel.
Hier heeft de wichelaer altyt in wichelkleden
De forssche Hekate en Acheron verbeden.
De kerkvloer loeit en galmt afgryslyk van beneen.
De weergalm stuit te rugge op vlakke marmersteen.
(45) ’t Onaengestoken vier blaekt op de spookaltaren.
Men ziet de geesten, uit haer graf getovert, waren
En ’t marmeraenzicht van Elyze, nat van zweet.
    Hier is ’t dat Hannibal met zynen Vader treet:
Amilkar slaet terwijl zyn stant en wezen gade;
(50) Maer hy staet onbezorgt, en tilt aen ramp noch schade.
Massilas gramschap raekt zyn koude kleeren niet,
Noch ’t nare kerkgebruik, noch drempels die hy ziet
Van etter druipen, noch dat felle tooverdichten
De vlammen op ’t altaer doen flikkeren en lichten.
(55) Amilkar streelt hem ’t hooft en spreekt in ’t einde aldus;
Daer hy hem moedigt met een Vaderlyken kus:
[p. 363]
Een Frigiaensch gebroet holt weer met ruime toomen,
Om Kadmus neven met den oorlog op te komen.
Het zy uw werk mijn zoon. verbiet het slinks geval,
(60) Dat uwe Vaders arm die pest niet dempen zal:
Kan ik die wolven niet verdrijven uit Afryken,
Zoo wensche ik dat mijn zoon met deze lof ga strijken!
Kom, overdenk al, hoe gy voor ’t gemeene best,
Den Laurentyner zult verdelgen in zijn nest.
(65) Laet nu ’t Tyreensch geslacht reets voor uw opkomst beven,
En Roomsche moederen verlegen, en verdreven,
De vrucht verbieden uit den bangen buik te gaen.
Met zulke woorden noopt en prikkelt hy hem aen.
Den andere antwoort hem met geen versaegde reden:
(70) Ik zal, wanneer de tijt my steekt in manneleden,
’t Romeinsche volk te vier vervolgen en te zwaert,
En keeren ’t nootlot om, belet het my de vaert.
Geen goden zullen my, noch vre, hoe vast gesloten,
Geen Alpen, die haer kruin aen ’t vlak des hemels stooten,
(75) Tarpeier rotzen, noch gebergten woest en hoog,
Ontnemen dezen wil. dat zwere ik by de boog
Des hemels, en by Mars wiens godheit ik beminne,
En eindlijk by uw schim, doorluchte Koninginne.
    Toen slachtmen Prozerpyn brantoffer, na ’t gebruik.
(80) De wichelaer beziet der dieren holle buik.
En vischt na d’uitkomst in de lillende ingewanden,
En vraegt den veege geest der stervende offerhanden.
Maer nu verzekert van het hemelsche besluit,
Spreekt hy, gelijkmen pleeg, aldus ’t orakel uit:
(85) Ik zie ’t Etolis velt al grimlen van zoldaten,
De moortlust alle bant ontsprongen, uitgelaten,
De landen teisteren in oorlogsovermoet:
De wateren geverft met Idaes godloos bloet.
Wat rijst daer een gevaert* ten hemel met zijn rotzen,
(90) Waer op uw leger noch de vyanden zal trotzen?
[p. 364]
Zy rukken langer aen. de vesten rooken vast,
En beven voor uw naem, van blode schrik verrast.
Ik zie ’t Hesperisch as en zijn omarmde landen,
Reets van ’t Sidonisch vier en uwe tortzen branden.
(95) Den snellen Eridaen vloeit trager door het bloet,
En legt met borst en buik op ’t afgeplondert goet,
En wentelt wapenen en mannen in zijn kolken.
Helaes! wat onweer breekt daer uit de dikke wolken
Zoo schielijk voort! wat slach, wat stortvlaeg volgt op ’t spoor!
(100) De viergen hemel barnt en splijt de wolken door!
De goden hebben iets gewichtigs onder handen.
Het hemelhof begint te donderen en branden.
Jupijn bereit zichzelfs ten oorlog, na ik merk.
Het nootlot, dat noch staet te vloeien uit dit werk,
(105) Verbiet my Juno u ’t ontsluiten. en de spieren
Van ’t offervee zijn stom.                                
                                            Fibraeque repente*
Conticuêre.                                            
1666.


I. BOEK. I. LIERZANG,

Van

HORATIUS FLAKKUS,

Aen

MECENAS.

Hy tracht na de naem van LIERDICHTER.

Mecenas atavis edite regibus.

MYn waerdste toeverlaet en lof
MECEEN, van hand tot hand uit Koningen gesproten,
    ’t Lust zommigen ’t Olimpysch stof,
Terwijl zy, om zich aen de renpael niet te stooten,
[p. 365]
    (5) Den wagen stuiten in haer vaert,
Met heete wielen aen haer lenden te doen kleven.
    De palm en stevenkroon bewaert,
En aen de vaderen van ’s weerelt magt gegeven,
    Voert haer omhoog in ’t godental,
(10) Indien het wufte rot der Roomsche burgeryen
    Met een driedubbel eergeschal,
Zijn lof uitschateren, ten trots van die ’t benyen.
    Of zoo hy in zijn schuuren tascht,
Het koren, uitgedorscht in Lybysche landsdouwen,
    (15) Geen mensch maekt hem door vrees vermast,
Zoo stout, dat hy de zee met hobblent hout zal bouwen.
    De koopman prijst de rust van ’t land,
Terwijl ’t Ionis nat vast worstelt met de winden,
    En heel den oever barnt en brant,
(20) Door ’t beuken van de zee, dan kan hy oorzaek vinden:
    Want hy ontziet het zeegevaer,
Om, nevens ’t stille land, de troeble stad te prijzen.
    Flux maekt hy tuich en takel klaer,
Kalfatert sloep en kiel om d’armoede af te wijzen.
    (25) Daer zijnder die geen ouden wijn,
Geen berkemeier tot de boorden vol geschonken,
    Te veel kan opgedragen zijn,
Terwijlze een lustig gat in d’achtermiddag ronken.
    Of, onder lommer van een boom,
(30) In ’t natbedauwde gras, of daer de beekjes spelen
    Aen een gewijden waterstroom.
Vele andren scheppen lust in orelogskrakkeelen,
    Van vrome moeders fel gevloekt.
Met schorre krijgsklaroen en steekende bazuinen
    (35) De Jager steets in ’t velt, verkloekt,
Niet denkende om zijn vrouw, het wild in bosch en duinen:
    Het zy zijn honden ’t vluchtig hart
Aenranden op de weg, ’t zy ’t boschzwijn net en banden,
[p. 366]
    Waerin ’t benart stont en verwart
(40) In stukken trekt. het veil van teere maegdehanden,
    Gevlochten van ’t gelettert volk
Mengt mijnen groten naem met tittels van de Goden.
    De minsten in haer waterkolk,
De Satyrs in ’t gebergte en hare dartle boden,
    (45) Verscheiden my van ’t burgerrot.
Geeft my Euterpe nu haer net besnede fluiten
    En Polyhymnie ’t genot
Van haer beroemde Lier, wie zou mijn eernaem stuiten?
    Indien gy my dan, ô MECEEN!
(50) Den naem van Lierpoëet niet wrevel komt te weigren,
    Zoo zal ik langs hoe hooger treen,
En eindlijk met mijn kruin aen ’t stargewelfzel steigren.
1666.


LIERZANGEN,

II. BOEK. III. GEZANG.

Aen

DELIUS.

Hy vermaent hem tot gelijkmoedigheit.

Aequam memento rebus in arduis. &c.

DEwijlge ô DELIUS! toch eenmael sterven zult,
                  Verwin noit onheil uw gedult.
Geen matelooze vreugt doe u in voorspoet zwellen:
            Het zy ’t u luste uw zelven meest te quellen;
      (5) Het zy gy feestdaegs in het riekent lentegroen,
                  Uw zelven goet wilt doen
Met frissche vernenwijn. daer witte popelboomen,
            Op ’t ruisschen van de stroomen,
[p. 367]
      Haer bruine schaduwen vermengelen althans,
                  (10) Met takken breet van trans.
Kom breng ons bloemen aen en spesery en wijnen,
            En frissche rozen die te dra verdwijnen.
      Terwijl de jeugt ons nood’t en uwe staet het lyd
                  En zusters, die den tyd
(15) Des levens spinnen. het is eenmael afgesponnen.
            Gy zult toch eens uw aengename bronnen
      En vorstlijk huis en hof, waer langs den Tiber glyt,
                  Verlaten op zijn tyd.
Uw erfgenaem zal toch uw schat, zoo hoog gestegen,
            (20) Bezitten, en braveren in zijn zegen.
      Het helpt niet of gy zijt van ouden Inachs bloet,
                  Verzien met vorstlijk goed:
Of dat gy, naekt en bloot, van ongeachte volken,
            Sterft onder ’t dak der ongestuime wolken,
      (25) Een offerhande van het noitverzade graf,
                  Een algemeene straf.
Hier wordenwe altemael geroepen, en gedreven,
            Het zy wy kort of langer willen leven,
      De dood gaet haren gang. ons noodlot heeft eens uit.
                  (30) Wy zullen Karons schuit
Betreden, en niet vry met eenewerf te sterven,
            Als ballingen in eeuwigheit gaen zwerven.

                                                                    1666.


[p. 368]

Veertiende Liergezang van HORATIUS.

Op

BRUTUS,

Den burgerkrijg hervattende.

O Navis referent, &c.

O, Staethulk u drijft weer een nieuwe vloet in zee.
        Wat doet gy? lustig zoek een ree.
    Of ziet gy niet hoe d’overloopen zwieren,
        En mast en kabelen geknakt,
            (5) En over boort gesmakt,
    Op ’t juilen van de noordewinden gieren?
En hoe de kielen, bloot van touwerk, zich niet meer
        Betrouwen in ’t onstuimig weêr
    En dolle golven, meer dan oit verbolgen?
        (10) Gy vint geen goden schoon gy treurt:
            Uw zeilen zijn gescheurt,
    En weggewaeit. gy kunt den krijg niet volgen.
O Pijnboomschip, van dat zoo wijt vermaerde hout,
        Getimmert in het Pontisch wout,
    (15) Gy roemt vergeefsch op namen en geslachten,
        En trots kampanje, uit ydle gunst,
            Geschildert na de kunst,
    Waerop voortaen geen bloode Schippers achten.
Zie toe dat u niet eens, noch onlangs mijn verdriet,
        (20) En nu mijn kleenste kommer niet,
    De winden tot geen deerlik schouspel maken.
        Begeeft u uit den oceaen,
            Daer zoo veel rotzen staen,
    En barre zanden, zwaer om af te raken.


[p. 369]

Tweede LIERGEZANG in het tweede BOEK, van HOR.

Aan

KRISPUS SALUSTIUS,

Nullus argento* color est, avaris &c.

SALUST die schatten haet,
        Van gierigaerts begraven onder d’aerde,
            Het zilver heeft geen waerde,
Indien ’t geen gloet ontfangt door een gebruik na maet.
            (5) De roem zal altijt staen
        Van Prokule, bekent om ’t eerlijk harte,
            In zijner broedren smarte
Bewezen, zulk een faem zal om den aertkloot gaen,
            Die gierigheit verwint,
        (10) Heerscht verder als die Lybiaensche stranden
            Hecht aen de Spaensche landen,
En bei de Peenen aen zijn dwinglandy verbint.
            Vervloekte waterzucht
        Vleit zich vergeefsch, verslaet geen dorst door drinken,
            (15) Voor ’t quaet begint te zinken,
En d’onlust tevens uit het bolle lichaem vlucht.
            De deugd erkent geen druk
        Van ’t graeuw, en sluit Fraäet ten troon verheven,
            Na Koning Cyrus leven
(20) Uit d’adelijken sleep der Vorsten, vol geluk.
            Zy leert het volk zijn waen,
        Dat kroon en staf hem opdraegt en laurieren;
            Die, zonder ’t oog te zwieren,
Met onverdraeit gezicht de schatten kan zien staen.


[p. 370]

Q. HORATIUS, tiende LIERZANG,

Aan

LICINIUS.

Hy verheft de middelmaete, en bezadigtheit des
gemoets in spoet en onspoet.

Rectius vives Licini &c.

LIcyn gy zult gelukkig leven,
Met niet te reukeloos in bare zee te streven.
            Of, al te bang voor ongeval,
                Te zwerven om de wal.
        (5) Hy smoort niet onder vuile daken,
Noch kan zich met de pracht van ’t dartel hof vermaken,
            Die lust heeft in de middelmaet,
                Te vreden met zijn staet.
        Het groote schip heeft meest op zee te dragen.
(10) Een hooge toren stort met zware nederlagen.
            Het blixemen treft meest den kruin,
                Van een verheve duin.
        Een ziel, gehart aen alle zyden,
Vreest onspoet in geluk, hoopt beter staet in lijden;
            (15) Jupijn, die ’t onweer op doet staen,
                Doet ’t zelve ook overgaen.
        De druk is morgen licht verbannen.
Apollos taeie boge is niet altijd gespannen.
            Hy haelt zomwijl de zanglust op
                (20) Aen Pindus hoogen top.
    Zijt fier wanneer u rampen quellen;
En bint voorzichtelijk, wanneer uw zeilen zwellen,
            In voordewinden van gewin,
                Zomtijts een reefjen in.


[p. 371]

Q. HORATIUS FLAKKUS

Vijfde LIERGEZANG,

Aan

PYRRHA.

Datze rampalig zijn die op haer verlieven; en hy hare
valscheit als een schipbreukige ontzwommen is.

Quis multâ gracilis te puer in rosâ? &c.

WAt knaepje PYRRHA drukt in ’t groene dal uw zy
Daer hy in rozen legt en ruikt na specery?
        Voor wien knoopt gy, niet zeer gewoon te hoven
            De gele haerlok op na boven?
(5) Helaes! hoe menigmael zal hy, verkropt van rouw,
De goden schelden, en uw wankelbare trouw:
        En staen bedeest als ongewone stormen,
            De stille zee hervormen.
Die nu uw schoonte vleit, en steets u lieflijk hoopt
(10) Te vinden, onverdacht hoe drae dat weer verloopt.
        Rampzalige die zonder u te kennen,
            Tot uwe min gewennen!
Neptunus tempel zal getuigen, hoe ik pas
De doot ontslipt, in die gevarelijke plas,
        (15) Mijn nat gewaet, ontzwommen uit het lijden,
            Den grooten zeevorst wijde.


[p. 372]

Darde LIERGEZANG van HORATIUS,
in het boek der TOEZANGEN.

Hy vervloekt de KNOPLOOK.

Parentes olim siquis impia manu?

MEn schaf nae dezen hem vergifte knoplook op,
    Die met een schelmsche hant zijn ’s grijzen vaders krop
                Heeft omgedraeit. ô yzere ingewanden
Der maejers! hoe moet dat vergif de darmen branden!
    (5) Of eete ik slangenbloet met knoplook opgekookt?
    Of heeft een toveres mijn tafelen bespookt?
                Medé heeft Jazon met dit zap bestreken,
Die haer veel blanker dan zijn spitsbroers heeft geleken,
    Toen hy die Stieren sloech in ’t ongewoon gareel.
    (10) Haer doodelijke gifte aan Krëons kroost, was heel
                Bestreken met dit kruit, daer zy gewroken,
De wederwraek ontvloot met snelgewiekte spooken.
    Geen hontstar blakert Appuleie in zulk een gloet,
    Noch Herkles wiert zoo fel geroost van Nessus bloet.
                (15) En eet gy zelfs Meceen dit ondertussen;
Zoo wensche ik dat een maegt haer hant hou voor uw kussen:
    En, schuilende in een hoek van ’t Ledekant,
        U van haer zy weerhoude met de hant.


[p. 373]

Zeste LIERGEZANG der TOEZANGEN.

Op

KASSIUS SEVEER.

Een quaetsprekende Poëet.

Quid immerenteis hospites vexas canis?

GY hont die in het wout den wolf ontziet,
        Wat blaft gy op onnoosle vreemdelingen?
        Kom hier: waerom begrimtge my doch niet
    Die u met klaeu en tanden zal bespringen?
            (5) Want als een wolfhont groot van faem,
        En vlugge dog, den harders aengenaem,
Zal ik al ’t ongediert, met opgestekene ooren,
Vervolgen door de sneeuw, tot ik hen raak’ te vooren.
        Nu hangt gy op het toegeworpen aes,
    (10) Die flus al ’t bosch deed op uw blaffen spreken.
        Zie toe, zie toe, ik hate dit geraes,
    Mijn hoornen zijn gereet om toe te steken,
            Gelijk Lykambes schoonzoon de,
        En Bupal van zijn bitschen vyant le.
(15) Of zal ik schreien, en gelijk een kint de handen
In ’t haer slaen, alsmen my verwoet dreigt aan te randen?


[p. 374]

Zevende LIERGEZANG.

Aen de

ROMEINEN.

Op de Burgeroorlog tegen
BRUTUS en KASSIUS.

Quo? quo, scelesti, ruitis?

WAer heen? waer heen, ô schelmen! waerom weer
De degens uitgehaelt met eervergeten handen?
                        Of is het Roomsche bloet weleer
Niet reukeloos genoeg geplengt op zee en landen?
        (5) Niet om dat Rome zich zou warmen by het vuur
                        Geslingert in Kartage’s muur:
                Of dat de Brit, gewoon in vre te leven,
                Geketent worde in ’t kapitool gedreven:
                Maer om den wensch der Parthers te voldoen,
(10) Dat deze stad zichzelfs door eigen kracht verderve.
                        Dus ziet men leeu noch wolven woên,
Als tegen ongediert van andren aert en verve.
        Is ’t razernie en schult, of nootlot dat u schent?
                        Zy zwijgen: ’t is my nu bekent.
                (15) De wroeging van hun overtuigt gewisse,
                Kan ik uit hun bestorven aenzicht gissen.
Zoo is het ook: een zwaer en jammerlijk gety
                Volgt Romen na, om broederslachtery.
Zoo dra ’t onschuldig bloet, uit Remus borst gebroken,
(20) Om wraek riep: dat nu op den neven wort gewroken.



[p. 375]

Tiende LIERGEZANG,
Van Q. HOR:
In zijn TOEZANGEN,

Op

MEVIUS.

Hy wenscht hem onweer en schipbreuk.

Mala soluta Navis exit alite.

            TEr quader uur verlaet het schip de ree
            Dat MEVIUS, die schantvlek, voert op zee.
O Zuidewint, beroer weerzijts d’onstuime baren!
Het oosten breke riem en kabels onder ’t varen,
            (5) En rukkeze in de golven overboort.
            De Noordewint verhef zich op mijn woort,
Gelijk hy d’eiken schud op hoge heuveltransen.
Geen aengenaem gestarnt’ verleen hem ’s nachts haer glansen,
            Tot dolle Orion plompe in d’oceaen.
            (10) Zoo moet’ de zee voor hem niet stiller gaen
Als voor het overschot der zukkelende Greeken,
Toen Pallas razerny, van Trojen afgeweeken,
            Haer krachten spilde op godloze Ajax kiel.
            Wat angst volgt uw matroozen op de hiel!
(15) Hoe dootsch en bleek zult gy besterven om de kaken,
En deerlijk kermen om Jupijn uw vrient te maken,
            Die gy te meer verbittert door uw be,
            Wanneer de boezem der ïoonsche zee
Afgrijslijk ruisschende op ’t gedruisch der westewinden,
(20) Uw omgezolde kiel zal breken en ontbinden.
[p. 376]
            Indien dan uw verzopen ingewant,
            Den duiker kan verzaden op het strant,
Zal ik een geilen bok en lam met zwarte vachten,
Aan ’t buldrende onweer en de zeeorkaenen slachten.


Tiende LIERGEZANG, in ’t vierde BOEK.

Van

Q. HORATIUS.

Op

LIGURIN.

O Crudelis adhuc!

O Wreedaert, hoe zult gy, verwaent op Venus giften,
Als d’onverwachte baert uw opgeblaze driften
    Zal toonen, en de lok die om uw schouwders zwiert
    Vervalt, en ’t roozebloet, dat uwe wangen siert,
(5) Haer gloeientheit herschept in borstelige kaeken,
                    Van ongenoegen blaeken!
    En zeggen, als gy voor uw spiegel staet,
                En ziet dat ongedaen gelaet,
Ach! hadde ik in mijn jeugt dit wijs beleit ontfangen,
(10) Of was ik nu verzien met jeugdelijke wangen.


[p. 377]

Negende LIERGEZANG

Van

Q. HORATIUS

Derde BOEK.

Zamenspraek van HORATIUS en LYDIE.

Donec gratus* eram tibi.

                              HORATIUS.
ZOo lang ik u behaegde en niemant uwe borst
                    Omhelsde, en op uw wangen
                Geen liever jongeling bleef hangen,
Week ik in mijn geluk geen Perziaenschen Vorst.

                                  LYDIE.

(5) Zoo lang u niemant blaekte als ik, en Chlöe niet
                    Mijn plaets had ingenomen,
                Moght LYDIE by alle menschen komen
En Ilia was min vermaert in ’t roomsch gebiet.

                              HORATIUS.

Kretenzer Chlöe, door gezang en lier vermaert,
                    (10) Heerscht over my volkomen,
                Voor wie ik ’t sterven niet zal schromen
Indien het sterflot, na mijn doot, haer zieltje spaert.

[p. 378]
                                  LYDIE.

Turiner Ornitszoon heeft my zijn min betoont.
                    Ik mijne menigwerven:
                (15) Voor wien ik tweemael wensch te sterven,
Zoo ’t sterflot na mijn doot den jongeling verschoont.

                              HORATIUS.

Maar zoo ons Venus weer verknochte in een verbont,
                    Gelijk weleer genooten?
                Zoo gele Chöe wiert verstooten,
(20) En wederom de deur voor LYDIE openstont?

                                  LYDIE.

Al is hy schooner dan een ster: gy licht ontrust
                    Als pluimen die vervliegen,
                En minder als de zee in slaep te wiegen,
’K wil met u leven, met u sneuvelen, met lust.


[p. 379]

Zeventiende LIERGEZANG,

Van

HORATIUS,

Aen

MECEEN,

ziek zijnde.

Cur me querelis exanimas tuis?

WAarom vermoort gy my met uwe klachten?
        Het is den Goden, noch my aengenaem,
    Dat u het sterflot zou voor my verkrachten,
        MECEEN, Mijn waertste stut en faem.
(5) Ach! zoo my vroeger doot mijn halve ziel ontrukt,
        Waarom wort me niet d’ander helft geplukt?
                        Die hier, na uw ontlyven,
                                Niet wenscht te blijven.
    Een zelfde dagh zal alle beide smooren,
        (10) En storten my met u gelijk ten val.
    Ik heb dien dieren eed niet valsch gezworen,
        Waar hene gy my voorgaet, zal
Ik gaen, al waer ’t met u, mijn trouwe metgezel,
        In d’allerlaetste reize na de hel,
                        (15) Geen vierige Chimere
                                Kan my doen keeren:
    Noch Gyas zal my met zijn hondert handen
        In eeuwigheit afrukken van uw zy:
    Al quam hy my uit d’afgront aen te randen.
        (20) Dit eischt gerechtigheit van my,
En ons geboortestont. want ’t zy den Evenaer,
        Of schorpioen verryze met gevaer,
[p. 380]
                        En zee en schippers zarren
                                De felste starren:
    (25) Of dat de steenbok d’Italjaensche baeren
        Beroere, en storte een zee van regen neer:
    Hoe ’t* zy: ons beider starren evenaren.
        G’ontvloot den kindereeter weer,
G’ontvloot door Jovis hulp, Saturn in zulk een noot,
        (30) Hy wederhielt de wieken van de doot:
                        Daer ’t volk, door alle straten,
                                Als uitgelaeten,
    Den hoogen Schouwburgh driewerf weer deed galmen.
        Een boom had my de herssenen verplet,
    (35) Zo ’t Faunus niet gestut hadde op zijn palmen,
        Die schrandre geesten altijt red.
Volbouw den Goden nu ’t beloofde tempeldak.
        Slacht menige offerhande op uw gemak.
                        ’K geve een’ der kleine rammen,*
                                (40) Aen d’Offervlammen.



Darde LIERGEZANG des darden BOEKS,

Van

Q. HORATIUS FLAKKUS,

Een godvruchtig helt vreest niet.

Justum & Tenac. propositi virum.

EEn helt van inborst vroom en niet licht om te zetten,
    Ontziet geen dollen drift van ’t volk, noch moordende oog
Van dwingelanden dat hem schielijk dreigt te pletten,
            Noch zuidewint op ’t Adriatisch meer,
                    (5) Dat hem erkent voor heer,
    Noch blixem van Jupijn geslingert van omhoog.
[p. 381]
Al viel het hemelhof uit spillen en gewrichten,
    ’t Zal de onverzaegden maer vermorzelen tot drek.
Die moed bracht Pollux in ’t getal der hemellichten,
            (10) Met Herkules, waer by Augustus blinkt
                    En zoeten Nektar drinkt.
    Dus bracht u ’t Tygerspan, met wreveligen nek,
Geslagen in ’t gareel, ô Vader Bachus, boven
    In ’t oppergodenhof, om uw verdienste en eer.
(15) Hier quam Quyrijn met Mars klinkvoeten aengestoven,
            Toen hy de hel ontvloot, daer ’t brede hof
                    Der Goden, Juno stof
    Tot spreken gaf; out Troje, out Troje legt ter neer;
Gelijk ook ’t dertel huis van haer Laömedonnen,
    (20) Van my en van Minerf met al haer volk gehaet:
Zint hy der Goden loon besnoeide al t’onbezonnen,
            Door Paris op zijn valschen rechterstoel,
                    En zijn uitheemschen boel.
    Hy lecht’er toe, die wytvermaerden onverlaet.
(25) Die grooten gast der overspelige Helene;
    En Priaem zart den Griek niet meer door Hektors macht,
De krijg, door onzen twist zoo lang gesleept,* is henen.
            Mijn tooren is gesust. dat Mars* zijn zoon
                    Vry breng by ons ter woon,
    (30) Schoon hy van een priestres uit Troje is voortgebracht.
Ik ly dat hy betree de lichte hemelzalen,
    De nektar drinke, en zy een lit der godenraet,
Zoo lang de wilde zee de Roomsche en Troische palen
            Van een scheit, gunne ik hun den hoogsten trap
                    (35) Van weelde, in ballingschap.
    Zoo lang als Paris graf, dien ik afgrijslijk haet,
Van kudden wort verwoest, en duistere spelonken
    Het brullende ongediert verschuilen in hun hol,
Verryze ’t kapitool uit marmersteen geklonken,
            (40) En trede Rome, trou in dit besluit,
[p. 382]
                    Den Meders op den huit,
    En make door haer roem de heele werrelt vol,
Tot daer de middelzee Euroop scheit van Afrijken,
    Tot daer de trotsche Nijl de dorstige akkers laeft;
(45) Dat Rome, dat veel meer zijn moedigheit laet blijken,
            En op die lof, dat zy het gout veracht,
                    En laet in ’s aertryks nacht,
    Noch handen slaet aen ’t goet der gôon, ten hemel draeft.
Zy breke met het stael door alle werreltsassen,
    (50) Die ’t hooft verheffen, en haer wapens tegenstaen;
En zie waer vier en sneeu niet op haer wetten passen,
            Nu daer de kreeft het lant verbarnt tot as,
                    Dan daer de zee in glas
    Herschept wort, zonder zonne of heldre wintermaen.
(55) Dit noodlot spelle ik aen de strijtbare Italjaenen:
    Op dat zy Trojen noit herbouwen, daer het stont,
Al ’t opgeblazen op gelukkige oorlogvanen;
            Of ik, de zuster van Jupijn en gemaelin,
                    Vlieg ’t nieuwe Trojen in:
    (60) En stort de stad, tot ramp getimmert, in den gront.
Al was de muur driemael, door Febus hulp, aen ’t wassen,
    Ik zalze driewerf met mijn Grieken nederslaen.
De Vrou zal om haer Man driemael* in tranen plassen.
            Maer stil, de spraek der Goden, hoog van zwier,
                    (65) Past geenzints aen mijn lier.
    Haer defticheit wort door mijn zang te kort gedaen.
1666.


[p. 383]

P. OVIDIUS NAZOOS

darde TREURZANG,

Nagevolgt,

Met evegelijk getal van vaerzen.

O Maxime, wiens deugt en eernaem evenaeren;
    Die ’t brein van d’adeldom niet onderdrukken laet:
’K hebbe u (want ballingschap, zoo vruchtbaer van bezwaren,
    En ’t sterfuur scheelt doch niet) van jongs af noit gehaet.*
(5) Gy doet, om datge uw vrient, van rampen aengevochten,
    De hant durft biên, een zaek in dees tijt ongemeen.
’t Graeu prijst de vrienden om de schatten die zy brogten.
    Al luit het schandelijk, het wort my afgestreên.
Eerst wikt ’et het genot: d’eer wort getrapt met voeten.
    (10) De trouwe daelt en klimt, als ’t noodlot klimt en daelt,
En onder duizenden zult gy naeuw een ontmoeten,
    Die onderstelt dat Deugt zig zelven wel betaelt.
Geen luister trekt haer, wort haer strax geen loon gegeven:
    Zoo rouwt het haer om niet oprecht te zijn gegaen.
(15) ’t Genot alleen is lief. ontrek hun die dus leven
    De hoop van hunne winst, haer staet geen vrientschap aen.
Elk schraept zijn renten in, noit met zijn staet te vreden,
    Weid tot de knokkelen in zijn vergaerden hoop.
De liefde, wel eertijts van yder aengebeden,
    (20) Zit om wat woekers als een geile hoer te koop.
Ik sta verstelt dat gy niet in die woeste plassen
    Al me verdronken zijt van zoo gemeenen vloet.
Die niet gelukkig is kan noit den haet ontwassen.
    Die vrientschap scheurt en barst wanneer het onheil woedt.
(25) Zie eens hoe ik, bestuwt van zoo veel trouwgenooten,
[p. 384]
    Zoo lang een goede wint mijn zeilen zwellen de,*
In barreningen en op klippen wort gestooten,
    Nu een verwoede storm my slingert op de zee.
En daer al d’andere my weigeren te kennen,
    (30) Hebt gy, met twee of drie den balling by gestaen,
Daer van gy ’t Hooft noch zijt: die noit u pleeg te wennen
    Te volgen iemants spoor, maer zelver voor te gaen.


Deze drie volgende Vaerzen zyn in deze, als in de vorigen Druk, verzuimd op hun plaets ingevoegd te werden; weshalven die nergens anders als hier, hebbe konnen plaatzen.

VERJAERWENSCH,

Aen den HEERE

JOAN VAN BRAKEL,

Kapitein onder de Ed: Mo: Zeeraet, op de Maze.

ALs BRAKEL inzeilt op het onweer der kortouwen
    En kogels, al de kust verdonkrende aen weêr zy,
Daer hy met Zandwich pleit wie ’t zeerecht zal behouwen
    En laten Gode alleen de waterheerschappy;
(5) Hy daegt hem, vol van moed, ter vierschaer van de baeren,
    En spreekt met vier en vlam, uit monden van metael,
Of als hy, langs den Teems, tot Chattam opgevaren,
    De havenketens breekt, en, bruischende over stael
En yzer, open rukt het Britsche Damiaten,
    (10) Zet ’s Konings magazijn en krijgsvloot in den brant,
Of schokt gantsch Barbarye; en doet de vlag der Staten
    Een doodschrik wekken op ’t Algiersch en Tunisch strant:
Dan juicht hem yder toe, dan laet de vreugt zich hooren,
    En ’t vaderlant schijnt als herschapen, door zijn moet;
(15) En zwijgtmen op dien dagh waer in hy is geboren,
    Dat lyd mijn zangnimf niet, die u met vreugde groet,
En wenscht, de hemel wil noch lang uw leven sparen,
Verdubblende uwen roem zoo wel als uwe jaren.


[p. 385]

Aen den HEERE

JEREMIAS OXFORT,

Toen hy vande Natuurkunde Redenkavelde.

BAtaefsch Athene wijkt geen Grieken
            Noch Roomers, eeuwen lang bekent.
        Het streeft, op haer geleerde wieken,
            Zoo ver’ de zon zijn stralen zent.
        (5) Haer lof wert nu alom geprezen
        By Bonsien en Japonnezen.

        Die Lof kon JEREMIAS wekken,
            Om, blakende van wijsheits vier,
        De diepten der Natuur t’ontdekken.
            (10) De Leidsche schoolleer steekt nu fier
        Het hooft op, boven oude tijden,
        Die hem de Lauwerier benyden.

        De Jongeling, door lust gedreven,
            Beklimt het hoog gestoelte, om wêer
        (15) Een proef van zijn vernuft te geven;
            Nu volgt hy Aristotels leer,
        Dan komt hy manne en honig garen,
        Uit Kartes gadelooze blaren.

        Of ziet in Maroos heldezangen,
            (20) Elyze met de borst in ’t zwaert,
        En volgt Achils bebloede stangen,
            Die Xanthus stuiten in zijn vaert,
        En met Troiaensche en Grieksche koppen,
        Hun kiel en boorden overkroppen.

[p. 386]
        (25) Hy gaert den daeu van alle bloemen,
            Gelyk de Bie van Hyble daelt:
        Ik zal hier na zijn leerzûgt roemen;
            Nu wort mijn zangheldin bepaelt,
        En wenscht, als eertijts met verlangen
        (30) Geduurig aen zijn zy te hangen.*                    1668.


Aen

NIKLAES SIX,

Toen hy Prijs in ’t Latijnsche School gehaelt had. 1673.

NIKLAES, die, noch zoo jong en teer,
        Reets andren leert te boven streven,
            En worstelt in het perk van eer,
        Door lust tot wijsheit aengedreven:
            (5) Vaer voort in ’t loffelijk besluit,
            En munt geduurig hooger uit.

            Geleertheit wenkt u met haer hand:
        Zy wort deur moeite en vlijt verkregen:
            En valtze eerst lastig aen ’t verstant,
        (10) Te ryker is daer na haer zegen;
            Gelijkge in ’t kleen alree die wijs
            Kunt merken uit uw gulde Prijs.

            Volg Vaders spoor, die in het leet
        ’t Geen ’t land bestormt met alle krachten,
            (15) Noit zachter zijne zorg vergeet
        Als met den rijkdom der gedachten:
            Dan zultge zien, als ’t al vergaet,
            Dat noit de wijsheit u verlaet.


[p. 387]

Dit vaers, my na het afdrukken van ’t geheele Werk ter hand gekomen,
    heeft men nergens anders, dan hier konnen invoegen.

Aen

DAVID VAN HOOGSTRATEN

En

PIETER RABUS,

op hunne Rymoeffeningen.

    DE teedre jeugt slaet nu aen mannewerk de hant;
En ’t heeft zyn voeglykheit, en staet op zyne beenen.
    Schenkt dan de Hemel nu dus vroeger het verstant,
Of is Parnas misschien zoo steil niet als wy meenen?
    (5) Gelooft dat vry, maer hout van klimmen nimmer op.
    Al schynt de toegang licht, de steilte is by den top.
1678.
Continue
Continue
[p. 388]

Inhoud van ’t geheele werk.

De Ystroom, in vier boeken begrepen.bladzeide 1
waar op volgd Trazil of overrompeld Sina.bladzeide 1
Zeetriomf der Venetianen.81
Op den Oorlog met Engeland.84
Aen den Hollandschen Leeuw85
De Teems in Brand,86
Op de Goude Koppen.89
Bellone aen band.92
Nederlaag der Turken.113
Zeetriomf, in zomermaand 1673.115
Oorsprong van ’s lands ongevallen.116
Nederlandse Zeetriomf.120
Darde Zeetriomf.122
Op de Vreede tussen Vrankryk enz.125
Bruiloftsgedichten.129
Verjaergedichten.209
Lofdichten.222
Lyk-en Grafdigten.245
Mengeldicht.285
Op afbeeldingen.353*
Vertaalingen361*

    Voor aan is ingevoegd het Leven des Dichters; met verscheide Lyk-en Grafdichten, op desselfs overleiden.


[p. 389]

BLADWYZER.

ZEetriomf der Venetianen.Pag. 81
Op den Oorlog met Engelant.84
Aen den Hollandschen leeuw.85
De Teems in brant.86
Op de goude koppen, vereert aen Kornelis de Wit &c.89
Bellone aen band.92
Nederlaeg der Turken.113
Zeetriomf, in zomermaent.115
Oorsprong van ’s lands ongevallen.116
Op de print van de nederlandsche Zeetriomf.120
Darde Zeetriomf.122
Op de vrede, Tusschen Vrankrijk en de vereenigde &c.125

BRUILOFTSGEDICHTEN.

Ter Bruilofte van Eustatius van Bronkhorst en Debora Bake.129
—— Van Joan Buizero En Maria Engels.132
—— Van Jakob Zas van den Bossche en Katarina van Alteren.134
—— Van Eustatius Van Bronkhorst en Margareta vander Kapelle.136
—— Van Pieter de Liefde en Maria vander Does.137
—— Van Joannes Vollenhoven en Katarina Rozeboom.140
—— Van Kaspar Brandt en Sara Zwaerdekroon.142
—— Van Floris Vlaming en Kristina van Beek.145
—— Van Egbert Edens en Elizabet de Flines.147
—— Van Antoni Godijn en Elizabet Martens.149
—— Van Henrik Tholinx en Maria Kruis151
—— Van Niklaes Bevelot en Jozina Holwerven.152
Maikrans, voor Tomas Teyler en Fransina de Waale.155
Ter Bruilofte van Jan Kopijn en Magdalena Vriezenburg.159
De Haven, voor Jakob van Mollem en Maria Zijdervelt.163
Ter Bruiloft van Vinsent Pieterz en Elizabet van Veen.166
—— Van Daniel de Neufville en Aeltje Bruin.169
—— Van Joannes Fenwijk en Sara Bormans.171
—— Van Hendrik Popta en Anna Ter Gouw.*173
—— Van Kornelis Nolthenius en Agatha van Wezel.174
—— Van Joannes Ketelhoet en Sara Emans.176
—— Van Michiel Komans en Katarina Ritzert.179
—— Van Govaert Bidloo en Hendrijne Kiskes.180
—— Van Peter de Wit en Helena Koning.182
—— Van Denijs van der Schuuren en Maria Noppen.183
—— Van Antoni en Anna Timmermans.185
[p. 390]
—— Van Abraham vanden Bogaert en Katarina van Asperen.188
—— Van Michiel Komans en Elizabet van der Maersch.191
—— Van Antoni Timmermans en Aukenie Jajes Koopman.192
—— Van Adriaen van Mollem en Sibylle van Halmael.194
—— Van Dionys vander schuuren, en Anna Marie Lups.197
—— Van P.S. en A.T.V.D.200
Troutoors, voor Izak vander Straten en Katarina Meulenaer.203
Het Huwelijk van Theodoor Kerkring en Klara Marie vanden Enden.205

VERJAERGEDICHTEN.

Aen Mevrouw Buizero.209
Verjaergetijde van Joan Kievit.210
Geboortedicht voor Jonkheer L. Buizero.211
Op het jaergetijde van Mevrouw Anna Buizero.212
Op het Jaergety van Gerbrant Zas van den Bossche.213
Verjaergroet aen Anna Boom van Jaersvelt.214
Geboortedicht voor Elizabet Klara Buizero.’t zelfde
Verjaerwensch aen Jakob Zas van den Bossche.216
Op het verjaergetyde van Machtilde Zas van den Bossche.217
Verjaergedicht op J. v. Vondel.218
Op het jaergetijde van Kasper Hendrik Selkart.219
Verjaergroete aen K. van Berg.220
Aen Martinus Martens.221
Verjaerwensch aen mijn Vader.’t zelfde

LOFDICHTEN.

Op de Korenbloemen van K. Huigens van Zuilichem.222
Op den Scheepsbouw van Nikolaes Witsen.224
Op de Godgeleerde werken van Joannes de Mey.227
Op de Kundschappen van Parnas door Trajaen Bokkalijn.230
Op de Bibelstof van Laurens Bake van Wulvenhorst.232
Aen Hendrik Tholinx op zijn Bevorderinge &c.234
Aen Jeremias Oxfort, toen hy van de wisseling &c.’t zelfde
Op de Inwijdinge van Joannes de Wit.235
Aen David van Hoogstraaten op zijne Inwijding. &c.236
Op de Anatomische wonderheden van Govaerd Bidlo.237
Aen Hendrik Goudappel op zijn Inwijdinge. &c.239
Op de Inwijdinge van Moesman Dop.240
Op de Geestelijke gedichten van Hieronimus Zweers.241
Aen Kornelia Kalf, op haer gedichten.242
Aen Elizabeth van Limborg toen haer E. my &c.243

LIJK-EN GRAFDICHTEN.

Op d’aenkomst van het Lijk van M. de Ruiter.245
Uitvaert van M. de Ruiter.249
Op de Lijkstaetsie van M. de Ruiter.252
Grafschrift op M. de Ruiter.’t zelfde
[p. 391]
Lijkgedicht op Laurens Buizero.253
Uitvaert van Elizabet van Outshooren.255
Uitvaert van Joost van den Vondel.256
Op het overlijden van Rudolphus Allarts Zantvoort.267
Op de Dood van J. Gimmenig.268
Op het afsterven van Gerard Brand de Jonge.271
Op de dood van Joanna Barbara Zas van den Bossche.274
Op het verongelukken van Simon Blok.276
Op het afsterven van Joan de Haen.277
Op de Dood van den Heer van Ginhoven.279
Op het afsterven van Peter de Wit.280
Op het afsterven van Hendrik van Zittert.281
Grafschrift voor Adriaen de Haze.282
Grafschrift voor J. van Amstel.283
Grafschrift voor Kornelis van Alderweerelt.’t zelfde
Grafschrift voor mijn Moeder.284
Grafschrift voor een gissende Filozoof.’t zelfde

MENGELDICHTEN.

Aen Geeraerd Brandt op zijn vezoek dat ik &c.285
Lof der Geleertheit288
Geluk aen den Burgermeester Henrik Hooft.293
Op den Hof, genaemt Ymond.ibid
Lof der eenzaemheit.295
Bossenburg.303
Op het vertrek en wederkomst van den Heere Henrik Sidney.306
Geluk aen Henrik Koning met zijn Hofstede.309
Tweede Burgermeesterschap van den Heere L. Reinst.311
Marsyas, Satyr.314
Aen Peter Francius, toen hy in de doorluchtige School &c.321
Het verbont der Deensche Majesteit en haer Hoogmogende.323
Aen Franciskus vanden Enden toen hy tot Raetsheer &c.326
Zege der Schilderkonst.328
Aen den Vogel, door Diederik Tulp aen Kosmus de Medices vereert.330
De klagende Damon.331
Optocht der Batavieren.334
Landvermaek.335
Op een heerlijk Juweel.337
Op den Tiger, ten huize &c.338
Aen den Koraelketen van Rozemont.’t zelfde
Oordeel van schoonheit.339
Aen Rozemont.341
De Schoonheit.’t zelfde
Aen Suzanna Bormans.343
Behouden Reize.344
In het Admiraliteits Jagt op de Schelde voor Antw:345
Aen hare Hoogheit.346
Aen Geertruit van Halmael met mijnen Ystroom.347
Kroon voor de Verwinners.’t zelfde
Aenspraek van d’arme weezen.348
Dankzegging.351
Onder de Printen daer de geneesmeester verschijnt &c.352

[p. 392]

OP AFBEELDINGEN.

Op den Grave van Straffort.353
Op M. Harpertsen Tromp.’t zelfde
Op Jakob van Wassenaer.’t zelfde
Op Erasmus Beelt.354
Op Galenus Abrahamsen*’t zelfde
Op Gerard Brand de Jonge.355
Op Tobias Govaerts vanden Wijngaert.’t zelfde
Op Niklaes van Dalen.356
Op Jacob van Dalen.’t zelfde
Op Henrik Koning.357
Op Heraklijt en Demokrijt.ibid
Op Joan en Kornelis de Wit.358
Op een goude Penning.’t zelfde
Aen Nik. van Loosdrecht.’t zelfde
Op de zilvere Bruiloft van &c.359
Op den Zilveren Beker door de Brielsche Heeren &c.’t zelfde
Voor den Wijnhof van Abraham Roeters.’t zelfde
Voor het Weeshuis der Doopsgezinden t’Amsterdam.360
Op een uurwerk.’t zelfde


VERTALINGEN.

Uit Silius Italikus.361
Aen Mecenas.364
Aen Delius.366
Op Brutus.368
Aen Krispus Salustius.369
Aen Licinius,370
Aen Pijrha.371
Hy vervloekt Knoplook.372
Op een quaetsprekent Poët.373
Aen de Romeinen.374
Op Mevius.375
Op Ligurijn.376
Zamenspraek.377
Aen Meceen, ziek zijnde,379
Een godvruchtig helt en vreest niet.380
Derde treurzang gevolgt uit Ovidius.383
Aen Joan van Brakel.384
Aen Jeremias Oxfort.385
Aen Niklaes Six.386
Aen D. van Hoogstraten en P. Rabus.387
EINDE.
Continue

Tekstkritiek

Voorwerk
fol. †1r oeffeningen er staat: offeningen
fol. ††4r komt er staat: kom
fol. ††4r tart met er staat: tart
Ystroom
p. 79 erinnerde, er staat: erinnerde,
p. 80 doorluchtgen er staat: doorluchgen
p. 107 Negental er staat: Negetael
p. 108 Tacitus er staat: Taticus
p. 111 vloed er staat: vloep
p. 123 Romeinen er staat: Rominen
p. 124 Op er staat: of
p. 140 Gekrioel er staat: Gerioel
p. 141 Schilderyen van Scylle er staat: Sichilderyen van Scyle
p. 142 van er staat: aen
ibid. verspreit er staat: versprit
ibid. hooftoorzaek er staat: hooftoorzack
ibid. spelt er staat: speelt
ibid. uit er staat: die
Trazil
vs. 34 wraek er staat: wraekt
vs. 1334 wraek er staat: wraekt
vs. 1899 intop. er staat: intop
vs. 1944 Tarters. er staat: Tarters
vs. 1946 gebrouwen, er staat: gebrouwen.
vs. 2032 stuit er staat: stuit.
vs. 2089 ontsteken! er staat: ontsteken,
vs. 2123 lof, er staat: lof.
vs. 2161 staetgalei naar de ed.-1685; er staat: staetgelei
vs. 2320 Zie naar de ed.-1685; er staat: Die
Mengeldichten
p. 87 woestijnspelonk er staat: woestijnyspelonk
p. 96 Tarters, er staat: Tacers
p. 128 uitgelaten er staat: uit gelaten
p. 178 Zijn er staat: Tijn
p. 190 vergult er staat: vervult
p. 203 schoon er staat: scheen
p. 208 gaf, er staat: gaf.
p. 224 Weledelen er staat: Weleden
p. 227 intaminatis er staat: intaminates
p. 247 bouwen er staat: bouwe
p. 235 fecitque er staat: fecisque
p. 234 Acceptissima — donans — pretiosa er staat: Acceptissime — donaris — pretiose
ibid. ziet er staat: zie
p. 240 schuuren er staat: schuuren.
p. 253 Weledelen er staat: Weleden
p. 294 verdrinckt. er staat: verdrinck.
p. 323 Coeant in foedera dextrae. = Verg. Aen. XI 292; er staat: Coeunt in Foedera dextre.
p. 338 Spoliis orientis onustus er staat: spolii orientes onustus
p. 344 roos er staat: roof
ibid. heen er staat: geen
ibid. razernie er staat: razarnie
p. 347 Openb: er staat: Opend:
p. 353 hy er staat: by
ibid. in er staat: en
p. 356 even wel er staat: evenwel
p. 361 ontweek er staat: ontweekt
p. 362 pronkt er staat: pronk
p. 363 gevaert er staat: gevaer [Latijn: moles]
p. 364 repente er staat: redente
p. 369 argento er staat: argents
p. 377 Donec gratus er staat: Donex gratis
p. 383 gehaet, er staat: gehaet
p. 388 353 en 361 er staat geen paginacijfer
p. 389 Ter Gouw. er staat: Tergouw.
p. 392 Abrahamsen er staat: Abtahamsen