Zeventien heldinnenbrieven van J. Macquet.
In: Dichtlievende uitspanningen. Zierikzee, J. de Kanter en Zoon, 1772 - 1779 (drie delen).
(gedrukt door Stefanus Mostert en Zoonen, Boekdrukkers in de Groenendaal te Rotterdam).
Gebruikt exemplaar: UBA O 60-4898 - O 60-4900 [olim: 2855 G 22 - 24].
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.
[fol. *1r: Franse titel]
[fol. *1v: blanco]
[fol. *2r]
DICHTLIEVENDE
UITSPANNINGEN
BEVATTENDE
HELDINNEN BRIEVEN,
NATUERKUNDIGE
BESCHOUWINGEN,
MENGELWERK.
DOOR
J. MACQUET,
Lid van de Maetschappye der Nederlandsche
Letterkunde te Leiden.
[Vignet: Typografisch ornament].TE ZIERIKZEE,
By J. DE KANTER EN ZOON, 1772.
[fol. *3r]
De meesten, die zich op de voornaemste Wetenschappen en derzelver praktyk toeleggen, hebben doorgaens nog een’ byzonderen trek tot eenige andere oefening, aen welke zy tot hunne uitspanning en liefhebbery, gelyk men het noemt, hun tyd besteden om zich den geest, door de dagelyksche bezigheden afgemat, iets te ontspannen, en door deze nieuwe Werkzaemheid by de ledige ueren te verkwikken. Deze Uitspanningen vallen op de eene of andere der fraeie Wetenschappen en Kunsten, die door hare aengenaemheid en verwisseling met de Hoofdbezigheden den geest der Letterbeminnaren tot verderen voorgang aenwakkeren. De Dicht- en Natuerkunde zyn myne verlustigingen, en hebben dit Werk geteeld.
De eerste Proeven myner Dichtoefeningen waren dese Heldinnen Brieven, eene uitspanning myner jeugd. Men mag OVIDIUS den Vinder van dese soorte der Poëzye noemen, ten minsten die haer het beste bewerkt, en tot eene groote volmaektheid gebragt heeft. In Brieven ontdekt men gemeenlyk de gevoelens van het Harte, in het welk de Liefde zulk een uitgestrekt gezag voert, dat men de Heldinnen Brieven vooral aen dezelve wydt; ’t zy men verkieze de huwelyksliefde, ’t zy de genegenheden van personen, die elkanderen hare trouw beloofden, of die van ouderen jegens hunne kinderen te zingen. Om dat zy tot het harte spreken, zal men gemaklyk hun byzonder Karakter, den eigen aerd dezer Dichtstukken kunnen bepalen, en die in het sentiment vinden, in een’ deftigen styl, om dat het Prinssessen en welopgevoede menschen zyn, die de pen voeren, opgesteld. Alle Poëzy is eene navolging der Nature, die haer op vele en verscheiden wys stof verschaft. In deze Brieven volgt men de zoete bewegingen en gevoelens van het Harte dier personaedjen, welken men invoert, en hierom zal het teer en Eenvou- [fol. *3v] dig Schoon, zoo beminlyk in alle Poëzye, hier ongetwyfeld behagen, en de ziel dezer soorte van Dichtkunde maken; ten minsten dus schynt het my toe na eene rype overweging van dezen tak der Dichtkunde, over welken men weinig geschreven vindt by de meesters n de kunst, en na het bestuderen der beste Dichteren, die deze stof behandelden, onder welken POPE uitmunt. Zyn brief van Eloize aen Abelard koomt my een meesterstuk voor, by het welk niets van andere Poëten, OVIDIUS zelf niet uitgezonderd, naer myn’ smaek te vergelyken is. De Verhevenheid van den Lierzang en het Heldendicht, en eene groote vertooning van geleerdheid en vernuft komen hier zoo zeer in geene aenmerking. Dit echter vermindert deze Dichtstukken niet. Het Teer en Eenvoudig Schoon wykt weinig voor het Verheven, en is in zyne soorte mogelyk des te voortreflyker en moeilyker te bereiken, als het meerder kunst is tegen het harte dan tegen het verstand te spreken. VONDEL, wiens Maegdenbrieven men wel mag lezen, zet het meer op een’ verheven dan teeren toon. Zyne Maegden blaken van een godlyk vuer en heilige liefde voor den hemelschen Bruidegom, en voeren daerom met recht eene manlyke tael. Daer is echter dikwerf in hare reden wat veel geleerdheid en vernuft, die mogelyk niet te wel voegen by hare uitterste rampen. Zonder twyfel hadt deze Dichter zyne Maegdenbrieven gewigtiger gemaekt, zoo hy in de reden zyner personaedjen wat meer sentiment en eenvoudige teerheid by hare deftigheid gebragt hadt. Men verwondert zich wel over de ongemeene standvastighed dier Martelaressen; doch haer lyden en yver worden bedekt door den grooten tooi en geleerdheid harer reden, des men het Harte naeuwlyks voelt aengedaan door eene stof, die anders zoo geschikt is om tot het gemoed te spreken. Het Aendoenelyke, dat in VONDELS Maegdenbrieven is, ligt begraven onder het Kunstige. HOOFT, wien onze Tael- en Dichtkunde zoo veel schuldig zyn, heeft ook de uitgestrektheid van zyn’ geest getoond in deeze soorte. Zyn brief van Menelaus aen Helene bevat meer sentiment dan de Brieven van OVIDIUS en VONDEL. Onder die van den eersten [fol. *4r] Dichter munten ’er echter drie uit; De Brief van Dido aen Eneas, die van Leander aen Hero, en van Hero aen Leander. Het Teer, eenvoudig Schoon ligt in deze minder onder de weeldrigheid van NASO’s geest bedekt dan in de anderen. Het spyt my, dat ik ook geen drie Brieven van VONDEL kan noemen, die uitmunten. Doch het is hier myn oogmerk niet over de waerde der Dichteren te oordeelen Een der grootste Poëten onzer eeuwe schryft, dat alle de kunstgrepen van een Dichter moeten bestaen in het maken van schoone Verzen. [(a) Que toute la Politique d’un Poëte doit etre de faire des beaux Vers. VOLTAIRE Prefaçe de l’Henriade.] En deze hier is de kunst van VONDEL.
[...]
[p. 1]
Dees brief, o Abram, wordt uit Memfis u gezonden
Van Sare, aen u door bloed en vasten echt verbonden.
Zy schreef hem naeuwelyks met haer ontstelde hand.
De bleeke letter meldt haer bangen, zwakken stand.
(5) Uw waerde Sara leeft, maer vindt, nu ze u moet derven,
Het leven niets voor haer dan een gedurig sterven.
De zwarte hongersnood, die onzen zoeten vreê
In ’t zalig Kanan stoorde, en niets dan bitter wee,
En hartzeer spelde, en ons angstvallig om deedt dwalen,
(10) Vermogt my zucht op zucht ten boezem uit te halen;
Dan hier vondt Sara steeds een’ Abram in de smart,
Een’ Abram, die de vrees verdreef uit Sara’s hart.
Maer ’t opgesmukt gevlei der dartle hoofsche tongen;
De Zegen, die myn’ echt van elk wordt toegezongen,
(15) En wat ik hier beschouw, verwekt my feller leet
Dan zwarte hongersnood met al wat smartlyk heet;
Wat smartlyk heet voor my, gewoon aen Veld en Schapen,
En buiten angst en zorg in uwe tent te slapen.
[p. 2]
Och Abraham, myn Broêr, maer tot myn ongeluk,
(20) Hoe meldt myn penne u best myn zielkwellaedje en druk,
Een wat my is gebeurd in zoo veel droeve dagen,
Als ik u mistte, en u myn smarten niet mogt klagen.
Hoe ik werd heengevoerd, dit meldt myn penne u niet.
Och dat rampzalig uer, ’t begin van myn verdriet,
(25) De bron van uwen rouw, en de oorzaak myner klagten,
Schetst gy nog levendig, o Waerde, in uw gedachten.
En hoe ’t my sints verging, gist gy, myn Abraham,
Maer nooit zoo wel, als dit uw Sara overkwam.
Lees des, wat my gebeurde, en wat ons zal genaken,
(30) Zoo de alziende oogen niet voor Abrams liefste waken.
Wanneer de onsteltenis allengs myn hart verliet,
Werdt straks de ziel benard, bekneld door nieuw verdriet.
My droeg in eene zael, verlicht door honderd lampen,
Voor my een kerker, vol angstvalligheden, rampen,
(35) Een vorstlijk ledekant, getooid naer prael en smaek
Van ’t wulpsch Egipteland voor wellust en vermaek.
Naest myne rustkoets zat een vrouw van hoge jaren,
Geschikt om my den wil des Konings te openbaren,
En ons te vleien met de vorstelyke min.
(40) Zy spreekt my lachend aen: vol schoone Harderin,
Bekorelykste vrouw, o eeuwige eer der maegden,
Wier zoete aenvalligheên eens Konings oog behaegden,
[p. 3]
Wier vriendelyk gezicht het vorstelyk gemoed,
Zoo ras gy u vertoonde, ontvonkte en zette in gloed.
(45) Geen nood, o Koningsbruid, wie haest door duizend tongen
De naem van Koningin verheugd wordt toegezongen;
Schep moed, volmaekte schoone, u voegt het zuchten niet.
Het is een gouden kroon, om wie gy ’t veld verliet.
Ontvang die gulden schael, vol artzeny, die smarten
(50) En droeffenis verjaegt uit kommerzieke harten.
Meer voegde zy ’er by, doch ’t oor blyft zonder lust
En aendagt naer een tael, die harte en ziel ontrust.
Driewerf meende ik in zulk een wisseling van zaken
Myn echtverbintenis met u bekend te maken;
(55) Maer als ik zeggen wou, hy is myn bedgenoot,
Dan was het of een band het bange hart my sloot.
Ik eindige den nacht, in droevige gedachten,
En opgekropte smarte en heimelyke klagten.
Zoo ras de morgenstond’ de voorboo van den dag,
(60) Dien ik in uwe tent met blydschap naedren zag,
De gouden poort ontsloot, en Faro’s trotsche zalen
Verlichte door zyn’ glans, gevolgd van zonnestralen;
En Menfis noodigde ter feest, maer my alleen
Niets spelde dan verdriet en bittre ziele ween,*
(65) Zogt heel het Hof den rouw my uit het hart te jagen.
Elk wilde om stryd de Bruid van Farao behagen.
[p. 4]
De zael weergalmt op klank van luchtige Muzyk
Der keel en snaer, gesteld op ’s konings Huwelyk.
De ligte dartelheid, te Memfis aengebeden,
(70) Kwam met de liefde en weelde al hupplende aengetreden,
En maekte een’ lossen dans, en zwierde door de zael.
Dan myne ziel bleef doof voor alle hoofsche tael.
De vrees belet myn tong naer u, myn lief, te vragen.
De liefde kan nochtans geen langer uitstel dragen.
(75) De liefde vat ten leste in ’t harte een sterke vlam.
Zy noopt myn tonge en vraagt; hoe vaert myn Abraham?
Dan roept my elk om stryd, de Harder is geborgen.
’t Is nodeloos, Mevrouw, voor u en hem te zorgen.
Eens broeders staet wordt in Egipte nooit beklaegd,
(80) Wanneer zyn Zuster op het hoofd de Rykskroon draegt.
Dan schoon men my dus streelt, kan Sara ligtlyk gissen,
Hoe Abram vaert, nu hy zyn wederhelft moet missen.
Schoon Koning Farao my schaekte, blyft de ziel
Geen oogenblik van u; schoon hy te beurte viel,
(85) Wat Memfis immer aen Prinssessen heeft geschonken;
Ik op Egipte’s troon als Koningin mogt pronken,
Vergunde dit myn hart geen vreugde, geene rust,
Noch wederhielt de ziel van u, haer troost en lust.
Zy denkt gestaeg aen u, het zy de slaep myne oogen
(90) Met eene dunne wolk angstvallig heeft betogen;
[p. 5]
Het zy ik wakend zorge en voor myn broeder schroom.
Ik kusse wakende u, omhelze u in den droom,
En gryp, zoo ras de slaep my ’t oog begint te ontwyken,
Naer eene schim, die snel in dunne lucht gaet stryken.
(95) Die roepe ik na, en wete in myn ontsteltenis,
Maaer naeuwlyks of ze een schim, of waerlyk Abram is.
Dat woelen, och! wat kan ’t dan agterdogt verwekken?
’k Zal slapende onzen echt, zo ’t God niet keere, ontdekken.
Dat kost myn Abrams hoofd. Ik ben ’er de oorzaek van.
(100) o Rou, o smart, die ik niet overleven kan!
Ik zie myn bruiloftsdag (och was ’t myn sterfdag!) naken,
Zoo ras Egipteland ’t afgodisch feest zal staken.
Ik hoor, hoe ’s Konings hart aen minnesmart verteert,
En niets met grooter drift dan Sara’s echt begeert.
(105) Och! zal een geile Vorst myn kuische wangen kussen?
In Sara’s zuivren schoot de dartle vlammen blussen?
Zal dit dan de uitkomst zyn dier groote Zaligheid,
U toegezworen door de hoogste Majesteit?
Zal dit het doelwit zyn der heilige verbonden?
(110) Wordt Gods beloftenis en eed dus waer bevonden?
Wordt dus het heilig Zaed geteeld uit mynen schoot?
Is dit dat heerlyk lot van Abrams Echtgenoot?
Maar neen; de droefenis vermeesterde myn harte.
Die twyfeling ontstondt uit zulk een bittre smarte.
[p. 6]
(115) Hy, die uit Ur ons riep, blyft nog dezelfde God,
De grond van onze hoop, de schikker van ons lot.
Dit troost me, om dat ik weet, dat Abram zyn gebeden
Voor my zendt naer den troon der algenoegzaemheden.
Ach dit versterkt myn ziel! weg vrees voor ongeval.
(120) Eens Abrahams gebed vermag by God het al.
De Huwlyksliefde, die bedrukt ons zag gescheiden,
Zal ons met vreugde weêr naer ’t dankaltaer geleiden.
Daer kussen wy elkaer, en aen den offerdis
Verhale ik u al ’t geen my wedervaren is.
Gy zyt met Lea dan in vasten echt verbonden,
En hebt uw woord en trouw en hogen eed geschonden,
Dien gy aen Rachel zwoert by al wat heilig is?
Een nacht berokkent dan my zulk een droefenis,
(5) Waer by geen andre smart, hoe fel kan evenaren,
En die myn harte ontrooft de winst van zeven jaren?
De ontstelde pen meldt u het troosteloos verdriet,
Dat Rachels boezem trof, ontrouwe Jakob, niet;
[p. 7]
Toen haer, wanneer de Zon maer pas begon te klimmen,
(10) (Och hadt ze liefst niet weêr getooid onze oosterkimmen!)
Gezwind werdt aengezegd, hoe Lea dezen nacht
Genoeglyk in uw’ arm als Bruid hadt doorgebragt;
En hoe van daeg al ’t huis haer vrolyk dagt te ontmoeten,
En blyde, op Labans last, als Jakobs vrouw te groeten.
Dan dit doornat papier, dat zwygend tot u spreekt,
Toont, hoe me op ieder woord een traen uit de oogen leekt.
Eer, dagt ik, zou de wolf met teere lammers spelen;
Een zogende leeuwin de schuwe schapen streelen;
(15) Eer werd een adelaer door eene duif gekust,
Dan Jakob Lea streelt, en in hare armen rust.
En och! die droeve maer, my met den dag gezonden,
Hebbe ik tot myn verdriet eerlang te waer bevonden.
De dartle Lea nu zoo blyde als ik haer nooit
(20) Beschouwde, zei my zelf haer’ echt, zoo pas voltooid.
Hoe bloosden kaek en mond! ’t was of de leepende oogen
Alreeds door ’t minnevuer begonnen op te drogen.
Hoe rees de boezem op! wat leefden voet en hand,
Toen ze ons uw drift verhaelde, en heeten minnebrand,
(25) En uw verliefde tael, die haer de ziel verrukte,
Een van de kussen sprak, die ge op haer kaken plukte,
Met al de zaligheid van haren bruiloftsnacht,
Een vreugd, die Lea nooit van Jakob hadt verwagt.
[p. 8]
Elk woord der blyde Bruid deedt my van schaemte blozen,
(30) En uit het kloppend hart voor andwoord zuchten loozen.
Nu peinze ik aen myn lot, en roepe al peinzende uit:
Werdt Jakob Bruidegom en Rachel is geen Bruid!
Sints gy voor Edoms wraek, dien ge ook bedroogt, moest vlugten,
En ’s vaders erf verliet, en vaderlandsche luchten,
(35) En als een vreemdling aen den bogtigen Eufraet
In Labans huis verkeerde op moederlyken raed;
Gaeft gy van uwe min aen my geen losse teekenen,
En mogt ge u van myn harte alreeds bezitter rekenen.
Ik, denkende aen geen erg schonk u myn wedermin,
(40) En Jakobs vrolykheid was Rachels lust en zin.
Zoo ras de zon heur glans langs de Oostertranssen spreidde,
En vee en veldeling zag treden naer de weide,
En gy van ’t rustbed sprongt met een verheugd gemoed,
Was Jakobs eerste werk aen my een’ morgengroet.
(45) Dan kost myn harte u ook geen morgenkus misgonnen,
Dan ging ik, hand aen hand, met u naer frissche bronnen.
Dan hingt gy op myn zyde; uw kooi was by myn veê,
En waer men Rachel vondt, daer zag men Jakob meê.
Toen heerschte ik, toen was ik, het leven van uw leven.
(50) Geen zoeter namen zyn van minnaers ooit gegeven
Dan ik van Jakob kreeg. Ik noemde u myn vermaek,
Het leven van myn hart, de toorts, door wie ik blaek,
[p. 9]
Den zoeten Westenwind, door wien de rozen gloeien,
Door wien de lelien op Rachels kaken bloeien.
(55) Hoe meenig veld getuigt myn vriendelyk onthael;
Hoe meenig boschken hoorde uw teere minnetael.
Een nooit gehouwen woud, met eik en els bewassen,
Gy kent het, spoegelt zich in de Eufrateesche plassen,
En schenkt het wollig vee een klare, koele bron
(60) En aen den harder schaeuw by heete middagzon.
Dit dekte ons meenigwerf. Ach aengenaem bosschaedje,
Wat zaegt ge al minzaemheên, wat zaegt gy al vryaedje;
Naar dagt ge, dat een maegd door deze minzaemheid,
Door die vryaedje toen zoo kunstig werdt misleid.
(65) De boomen groeien hier met Rachels naem, en leeren,
Hoe dierbaer Izaks zoon my plagt zyn trouw te zweren.
De schors eens hogen eiks getuigt uw hart en zin:
De harder Jakob wydt zyn eerste en laetste min
Aen schoone Rachel toe. Eer jaeg de Eufraet zyn baren
(70) Met vlugge vaert te rug naer zyne bron en aeren,
Dan Jakobs zuivre liefde en ware trouw bezwyk’.
En gy, o Eikenschors, draeg van dit al een blyk.
Sterf, ryzige Eik, vloei nu, Eufraet, naer uwe bronnen.
Eene andre aenminnigheid heeft Jakobs hart gewonnen.
(75) Wat vielen u, als ik van u me onthield een poos,
De zeven jaren lang, uw arbeid hopeloos.
[p. 10]
Dan klaegde gy uw leet aen bosschen, bergen, dalen,
En noemde u eenen, die in ballingschap moest dwalen.
Maer als ik u het hart, dat Jakob vaek ontzonk,
(80) Versterkte door een kus, en zoeten lach en lonk,
Dan hoorde u veld en bosch en berg uw’ welvaert roemen,
En u den zaligsten van al de hardren noemen;
Dan viel geen dienstbaerheid van zeven jaren zwaer;
Dan stoorde Jakob zich aen zorgen noch gevaer.
(85) En kunt ge uw Rachel nu, na zoo veel gunst versmaden,
Het hart door vreemde liefde en andre min verzaden?
Of was dit alles niets dan looze veinzery?
Of voerde een blinde min te groot een kragt op my?
Maar neen; zoude Abrams kroost een teere maegd bedriegen?
(90) Zoude Izaks zoon zoo stout en eerloos durven liegen?
Zou Jakob, die zoo diep van Gods geheimen sprak;
Die de engelen weleer van ’t hoge starrendak
Zag klimmen naer onze aerde en weêr ten hemel trekken,
Door zulk een zwart bedrog de blanke ziel bevlekken?
(95) Kreeg Lea’s teer gezicht een’ andren trek en magt?
Ontroofd ’er iets myn oog en wang hun zwier en kragt?
Gy leidde Lea nooit langs veld en zilvren beeken;
Gy gaeft haer nooit een kus; ik hoorde u nimmer spreken
Van Lea’s schoon gelaet; maer Rachel hadt alleen
(100) In Jakobs oog den zwier van alle aenvalligheên.
[p. 11]
Des ben ik naeuw my zelve in zoo veel wisselingen,
En wondren ommezwaei van pas geloofbre dingen.
Nu wyt ik al de schuld aen myne losse min,
En dan myn ongeluk aen uwen wuften zin.
(105) Maer schoon ik my verfoei, en uwe losse liefde,
Min ik den vyand nog, die my de borst doorgriefde.
Myn hart blyft Rachels hart, dat u nog niet vergeet,
En zich nog streelt met iets, waer zy geen naem van weet:
Uw Rachel twyfelt nog of gy uw’ eed geschonden,
(110) Uw trouw verbroken hebt, dan of ge zyt verbonden
Aen Lea door een’ list, van Vader uitgedagt;
En de eerste min, hoe ’t zy, houdt in myn hart haer kragt.
Schoon Jakob Lea kust, zal hy aen Rachel denken;
En Lea ’t enkel lyf, de ziel aen Rachel schenken.
(115) Ach waren deze hoop, en deze wenschen waer,
Dan mogt ge om my nog eens, o Jakob, zeven jaer
Met nyvre vlyt en zorg het vee van Laban hoeden.
Dan zoude ik uwe schaê door dubble min vergoeden.
Vrees niet, dat Rachels trouw voor u vermindren zal,
(120) Schoon gy haer iets onttrekt, myn zuster ten geval.
Ik groette, en lachtte u aen op elken vroegen morgen.
Ik kuste u zevenwerf, als ge, afgemat van zorgen,
Uw’ harden dienst beklaegde en my een zoentje* badt.
Nu zal ik, als de zorg den geest heeft afgemat,
[p. 12]
(125) En gy een kus my vraegt, u veertien kussen geven.
Nu zoude ik, als ge vroeg ten rustbedde uit zult streven
U tweewerf groeten met een malschen morgenzoen,
En zingend met u treen naer ’t jeugdig lentegroen.
Ach, Jakob, (’t valt my hard, dat ik geen myn mag schryven)
(130) Wat zou dit kort berigt de zorg van ’t hart my dryven:
De Harder Jakob huwde aen Lea door bedrog,
Maer voedt zyn oude liefde in ’t hart voor Rachel nog.
o Vorstlyk Jongeling, die na verloop van dagen
Op uw doorluchtig hoofd de kroon van ’t ryk zult dragen,
Ontvang dit vogtig schrift, dat u een Harderin,
Het kroost van Jakob zendt, door eene dwaze min,
(5) En losse drift der jeugd in uw paleis bedorven,
o Sichem, die van my het edelst hebt verworven,
Ontvang van Dina nu het droefste, en hoor een poos,
Wat zy al stervend klaegt en hoop- en troosteloos.
Het nat betraend papier getuigt myn rouw en klagten.
(10) De tranen kunnn iets van ’t wrange leet verzagten,
[p. 13]
Des belge een vlak u niet, die ons papier bekladt.
En werdt het dierbaer pand, dat ik wel eer bezat,
Herwonnen door geklag, ik bragt het yslyk karmen
Het al wat ooren heeft tot vriendelyk erbarmen,
(15) En schreide, o Sichem, bei myn droevige oogen uit.
Och! welk een dolle drift noopte u tot dit besluit
Om ’t heilig gastvryrecht en Jakobs kind te schenden;
De onteerde onwaerdiglyk haer’ Vader t’huis te zenden?
Is zulks het edel werk van een grootmoedig hart?
(20) Dan moogelyk noemde ik u de oorzaek van myn smart,
o Erfprins, zonder reên, en mooglyk zyn uw zinnen
Door Dina’s dartelheid vervoerd tot eerloos minnen.
Dit laetste alleen bragt my die wrange rampen aen.
Nieuwsgierigheid, hoe duer komt gy een maegt te staen!
(25) Hoe vleiende deedt gy het jeugdig harte blaken,
Om Sichems feest te zien, en de ydele vermaken
Van ’t zielverleidend hof, en hoe de jonglingschap
De prys wordt toegejuicht met vrolyk handgeklap,
Daer ze op het moedig ros elkander met den degen
(30) Aenvliegt, als vloog ze fier een’ wreeden vyand tegen.
Hoe sterk heeft Vader my die hofreis afgeraen.
Myn Dochter, was zyn les, hier mooge ge op versche blaên
En bloemen veilig treên en vrolyk spelemeien.
Geen pestige adder schult in onze klaverweien.
[p. 14]
(35) De blanke eenvoudigheid verkiest het groene veld.
Hier moogt ge en vry voor list, en vry voor steedsch geweld,
Aen eenen frisschen stroom een lieflyk deuntje zingen,
En luistren naer den toon der stille jongelingen,
Die vlytig hunne kooi bewaken dag en nacht.
(40) De mond is hier het hart; men kent geen hoofsche pragt.
De kunstige muzyk der vorstelyke zalen
Zwicht voor den zoeten toon der schelle Nachtegalen.
Het prille lentegroen, bosschaedje, bron en vliet
Verschaffen zaligheen, die nooit de Stad geniet.
(45) Het land leerde u geen kunst om met de hoofsche Heeren,
Op veinzen afgerigt, myn dochter, te verkeeren.
De deugt zweeft in myn tent, maer in paleizen woont
Het loos bedrog, dat in het oog een’ hemel toont,
Als ’t in zyn wrokkend harte een hel heeft aengesteken.
(50) Het streelt u vriendelyk, wanneer ’t zich valsch wil wreken.
Wagt u, myn Dina, toch voor zulk een los bestaen.
Laet wyze ervarenheid en vaders zorge u raên.
Nieuwsgierigheid is nooit gelukkig uitgevallen.
Zy keert niet ongedeerd uit Sichems dartle wallen.
(55) De schoonheid dreigt u ramp, daer zy in ’t vorstlyk bloed
Ligt geile vlammen stookt en snoode lusten voedt.
De Koning Farao verliefde op Sara’s kaken,
En Izak zag zyn vrouw door Gerars Vorst ontschaken.
[p. 15]
Wat wekte ’t u verdriet, wat leet aen Vaders ziel,
(60) Zoo dit rampzalig lot u ook te beurte viel.
Ik vrees voor u myn kind by deze plechtigheden.
Zoo waren, maer vergeefs voor Dina, Jakobs reden.
Wanneer het Feest, dat gy zoudt vieren in uw stad,
En ons het snel gerucht zoo schoon geschilderd hadt,
(65) Genaekte, trok myn hart om deze pragt te aenschouwen,
En met de Jonglingschap van Sichem feest te houên.
Ik kryg na lang gevlei bezwaerlyk vaders woord.
Myn afgebroken slaep werdt met den dag gestoord.
Ir rys met dezen, kleed me in myne feestgewaden,
(70) En kan myn jeugdig oog maer naeuwelyks verzaden,
Als ik my zelf beschouw, aenvalliger dan ooit
En met een dartler zwier en luchter opgetooid,
Zoo treede ik naer uw veste om Sichems Jongelingen
Te zien in hun vermaek en adlyke oefeningen,
(75) En om het oog der jeugd naer myn bevalligheên
Te trekken, en van hun te worden aengebeen!
En hier beviel myn zwier en schoonheid aen uwe oogen.
Gy leidt my naer uw hof, waer Dina, opgetogen
Door zoo veel pragt, de jeugd zag zweven door de zael,
(80) Elkander groeten met een minnelyke tael.
Hier hoorde ik luit en veel en keel zich samen mengelen
Hier scheen ’t my toe een koor van vrolyk zingende Engelen.
[p. 16]
Dan hier verloor ik haest door wyn en minnebrand
En uwe tong verrukt, myn liefste en edelst pand,
(85) Och kost u dit van ’t hart; kost gy een maegd verstrikken,
Eer zy de netten wist. Noodlottige oogenblikken,
Gy stortte Dina in een doodelyk verdriet,
Waer de eindlooze nieuwigheid geen uitkomst zelve aen ziet!
Sints ik uw hof en stad gevlei en pragt moet missen,
(90) Wordt my het hart benaeuwd door bange droefenissen.
Myne oogen zwemmen steeds in eenen tranenvloed.
Myn oude zwier verdwynt; de levendige gloed,
Die op myn wangen bloosde, en myne malsche kaken,
Wel eer uw hoogste lust en eenigste vermaken,
(95) Zyn nu in magerheid en doodsche verf verkeerd.
Wat my als een Godes voor dezen heeft geëerd,
Dat vlucht voor Dina nu, bespot myne ongenuchten,
En hoort myn droeve klagt, noch stoort zich aen myn zuchten.
Ja ’t wekt my niets dan leet, zoo een myn rust verstoort.
(100) Bezwaerlyk slaekt myn tong uit rouw een enkel woord
Myne aders schynen steen en lood voor bloed te dragen.
De peinzende eenzaemheid is Dina’s welbehagen.
Het boschje, dat wel eer by lieve lentelucht,
Myn dartle zangen ving, hoort nu myn bang gezucht.
(105) Het beekjen, waer in ik wel eer my plag te wasschen,
Myn leên te spiegelen, wordt thans door tranenplassen
[p. 17]
Uit Dina’s oog beroerd, en wekt my nieuwen rouw,
Wanneer ik zuchtend me in zyn kristallyn beschouw.
o Wellust, die de ziel te schichtig kunt bekoren,
(110) Hoe aengenaem schynt gy den sterveling van voren!
Maer deze aenloklykheid behoudt haer trekken niet,
Wanneer men u naby van agteren beziet.
Bedrieggelyk vermaek, vol bittren smaek van binnen,
Als Sodoms appelen, die de onbedagte zinnen
(115) Bekoren door hun gloed, maer vol vergiften zyn,
Hoe zuur bekoomt ge een maegd, die aen den ydlen schyn
Van vreugde zich vergaept, en onder ’t danssen, zingen,
En spel en vleiery der dartle hovelingen,
In eeuwig onheil stortte eer zy om onheil dagt.
(120) Wist ik, o Jonglingschap, dat gy zoo onverwagt
Een teere maegd bedriegt, en door uw lieve woorden
Het hart van eene schoone als met fluweelen koorden
Kunt trekken naer den dood. Och welk een veege staet
Bedreigt een teere maegd, als zy het veld verlaet.
(125) Zo klaeg ik myn verdriet, en breek de droeve klagten
Door bange zuchten af en peinzende gedachten.
Dit ’s Dina’s nare staet, en ongelukkig lot,
Misschien door u beklaegd, misschien door u bespot.
Deze is de jongste tael, die Dina u zal zenden.
(130) Heur ziel, door droeheid mat, geprangd door zware ellenden,
[p. 18]
Verlaet al zagt het lyf, dat reeds aen tranen smelt,
Die, uit haer droevig ooge afrollende het veld
Bevogtigen, en myn rampzaligheden toonen
Aen al de Harderen, die deze streek bewonen.
(135) Ontruk me, o lieve dood, ons nu niet wreed, myn ziel,
Die de afgekwynde leên al lang te lastig viel.
En och of thans het lyf der jammelyk onteerde
Der nare Dina in een tranen beek verkeerde,
Die naer den hogen wal van Sichem stroomde, opdat
(140) De dartle Sichem, als hy ’t opgezwollen nat
Der tranen beek beschouwt, aen Dina’s bitter lyden,
En bange Dina denke, en zegge: in vroeger tyden
Was deze beek een maegd, door haren lossen zin
Bedorven, en vervoerd door eene dartle min.
(145) Meer zendt myn penne u niet, en moog’lyk zyn myn klagten
U reeds te lang geweest, o Hemors Zoon, en bragten
U luttel hartzeer aen; dan ’t zy hoe ’t wezen mag,
De dood volende slegts myn hartzeer en geklag.
[p. 19]
Ontfang die schrift van een, die naeuwelyks kan weten,
Of zy uw meesteres of uw slavin moet heeten;
Van een, wier levensvlam al lang te droevig kwynt,
En zoo gy haer niet voedt, wel haest aen rook verdwynt.
(5) Driewerf tragtte ik met u, o Jongeling, te spreken;
Driewerf om wederliefde en eene gunst te smeeken;
Maer driewerf werdt de stem my in de keel gestuit;
Of slaekte ik een verward en stamelend geluit.
Hoe lang zal ik de spys voor zulke heete koortzen
(10) Omvoeren met het bloed; voor duizend minnetoortzen
De prikkelende stoffe aenvoeden in het hart;
En och hoe lang zult gy, de bron van deze smart,
Dien gloed, wien ik alreeds naer ’t veege brein voel steigeren,
Een koelende artzeny, o schone Jozef, weigeren?
(15) Kan eene afkeerigheid, met reden en natuer
Zoo strydig, immer zyn van zulk een’ langen duer?
Ach wist ge naer den eisch myn bange kwael te vatten;
Ach wist ge myne pyn naer heure kracht te schatten,
[p. 20]
Gy stilde haer gezwind. Was ’t u bewust, hoe teêr
(20) Ik u, o Jozef, min, gy bleeft geen Jozef meer.
Heeft Jemzars zoet gelaet, de lonken van myne oogen,
De zuchten van myn harte op Jozef geen vermogen?
Hebt gy, o groote min, op Jozefs ziel geen kragt?
Of is uw wet, Natuer, thans anders dan zy plagt?
(25) Nu beurt ’er iets, waer nooit eene eeuw af heeft geweten,
En dat het al onwaer, onmogelyk zal heeten:
Een jonge schoonheit wendde en zwier en kragt en kunst
Der welige natuer en minne aen om de gunst
En zoete wederliefde eens Jongelings te winnen;
(30) Maer dees ontzei haer fier wat vryen heet en minnen.
Toen Potifar u kogt, beloofde ik u myn hart,
Dat sints, eer gy het wist, aen u geschonken werdt.
Dit ’s thans uw eigendom; dit kunt ge alleen bekoren.
Geen liefelyke zang streelt nu de ziel door de ooren.
(35) Noch vorstelyk banket, noch aengename dans,
Noch ander hofvermaek behagen Jemsar thans.
Zy weet in vreugde zelfs geen vreugde meer te vinden.
Haer zaligheid vloeit uit het oog van haer’ beminden.
Dit klaert heur wezen op; dit stelt haer ’t hart gerust.
(40) Waer Jemsar Jozef mist, is Jemsar zonder lust.
’k Dagt meenigwerf dien gloed door zwygen uittedoven;
Maer eer zoude ik my zelfv door zwygen ’t licht ontroven,
[p. 21]
Dan ik die drift ontveinsde en myne minnesmart.
In ’t einde ontdekte ik u de wenschen van myn hart;
(45) Maer och! gy bleeft een steen. Lees des myn jongste klagten,
De teerste tael, die gy van eene vrouw kunt wagten.
Doorlees dit schrift, een blyk van myne ontstelde hand.
Ach hadt gy ooit voorheên in harte en ingewand
De groote kragt der min, o Jozef, ondervonden!
(50) Ach hadt ge een fiere schoone uw zuchten toegezonden!
Dan zoudt gy weten, wat de liefde is, die gy hoont.
Dan zoudt gy weten, hoe men wederliefde toont,
En hoe een minnend hart geen blydschap kan verwerven,
Zoo lang ’t het voorwerp van zyn zuivre min moet derven.
(55) Maer zeg, waerom ge my zo ongenadig zyt?
Is Jemsar dan niet meer in haren lentetyd?
Heb gy my, o Natuer, zoo luttel schoons geschonken,
Dat ik geen jeugdig harte in liefde kan ontvonken?
Hebbe ik zoo weinig zwier, en zulken boerschen geest,
(60) En houding, die en min en minnedrift geneest?
Maer alles roemt myn jeugd en zoete aenvalligheden.
Myn zwier en schoonheid wordt te Memfis aengebeden.
Men pryst myn bruin gezicht; men pryst myn kloek verstand.
Maer stel, dat myne jeugd en zwier geen minnebrand
(65) En wederliefde in ’t hart der jonglingschap kon wekken;
Moest echter myn geboorte en geld geen zielen trekken?
[p. 22]
Verdient myn hoge staet noch gunsten noch ontzag?
Zie, Jozef, welk eene eere u thans gebeuren mag.
Bemin uw meesteres, dit zal u nooit berouwen.
(70) Bemin een schoone, de eer der Memfiesche Mevrouwen.
Bemin haer, die aen u en harte en schatten schenkt,
En of zy slape of wake aen uwe zwieren denkt.
Dan och, een voorspook doet myn ziel weer onheil schromen!
In onzen lusthof, wien de Nyl, een vorst der stromen,
(75) Hoogstatig groet en met zyn kristallyn besproeit,
Leidde ik me op ’t rustbed neer, door zorg en min vermoeid,
Om eenen middagslaep in de eenzaemheid te halen.
Toen scheen het my, dat ik een dunne wolk zag dalen,
En uit de luchte wolk u voor myn rustkoets treen,
(80) Zoo schoon gelyk ge zyt, volmaekt in al de leên.
Gy zondt een zoeten lonk my toe uit vriendlyke oogen,
En door dien lonk werdt my en ziel en lyf bewogen,
Ik bly van de eene vreugde in de andere vreugd geleid.
Wat voelde ik een vermaek! Ach welk een zaligheid!
(85) Koom, zeide ik, aen myn zyde, o schoonste, die ooit de aerde
Gedragen heeft en draegt, koom aen myn zyde, o Waerde,
Omhels myn blanken hals; koom, kus my duizendmael.
Myn boezem hygt u aen, en gunt u een onthael,
Waer voor gy al ’t vermaek van Memfis graeg zoudt missen,
(90) En vrolyk dankbaer zyn voor koninglyke dissen.
[p. 23]
Ach, liefelyke min, wat schenkt ge zaligheên!
Straks greep myn hand naer u; maer och de schim verdween.
Ik vlieg ten rustbedde af, met schrik om ’t hart geslagen,
En zulk een droevig eind doet me enkel onheil sagen.
(95) Maer schoon my al de Goôn niets spelden dan verdriet,
Haette ik u echter nog, o schoone Jozef, niet.
Maer mooglyk doet de vrees voor Potifar u duchten,
Of leert de Godsdienst u verboden min ontvluchten.
Dan deze is dwaze vreeze en godsdienst in de jeugd,
(100) Alleen geschapen voor de liefde en zoete vreugd.
Geen land, hoe streng, heeft ooit de teere min mispreezen,
Noch zulk een harde deugd een’ Jongling aengewezen.
De lucht en de aerde zyn van minne t’ onder vol.*
De liefde speelt aen ’t hof van Memfis de eerste rol.
(105) Dorst Potifar aen ons zyn leven openleggen,
Zyn hart zoude u schier niets dan minnaryen zeggen,
En Jensar was alleen niet zoet op kozery.
Of staet de liefde alleen aen geen Mevrouwen vry?
Des hebt ge, o Jongeling, geen ongeval te duchten.
(110) Verboden min is zoetst. Pluk des de beste vruchten,
Die u de liefde schenkt in uwen lentetyd.
Ach! schaem u, dat ge jong maer ongevoelig zyt.
Verliest gy eens de bloem van uwe prille jaren,
En vloeit het jeugdig bloed niet meer door harte en aeren,
[p. 24]
(115) En wordt de spier verstyfd, en heel het lichaem zwak;
Dan is de liefde niets dan enkel ongemak,
Dan zou ’t u smartlyk zyn, als u een spiegel toonde
De kaken, waer wel eer vermaek en weelde woonde.
Dan riept gy en den tyd en de eerste liefde weer;
(120) Maer dan hoorde u de liefde en vlugge tyd niet meer.
Ontsluit voor ’t jongst uw oor, en luister naer myn karmen,
Ach drukte ik u slegts eens, myn wellust in myne armen!
Ach werdt me een enkel uertje, o groote goon, gegond,
Dat ik met kussen sleet, op Jozef’s rozenmond!
(125) Ach mogt ik! Maer de kragt begeeft myn zwakke leden,
Mocht ik in ’t middenpunt van deze zaligheden
Bezwymen om uw’ hals, en met een trage vlucht
De ziel op uwen mond uitblazen in de lucht!
Vergeefs dien wensch aen een, die op uw jeugd verliefde,
(130) Wie gy met schichten uit uwe oogen ’t hart doorgriefde,
Koom haestig, koom, myn lief; genees de heete pyn,
Gy, de oorzaek van de smart, kunt de Arts der wonde zyn.
Zoo schenk de liefde u steeds uw wensch en welbehagen.
Zoo moet u de ouderdom de schoonheid traeg ontdragen,
(135) Koom, blusch den brand van een, die u niet langer derft,
Myn wellust, ’t hang aen u of Jemsar leeft of sterft.
[p. 25]
Van daer, waer Enaks kroost de Kiriatsche wallen,
Een schrik van Israël, voor Juda’s heir zag vallen,
Zend Otniël dees’ brief aen zyn beminde Nicht.
Het belge, o Schoone, u niet, dat ghans myn pen den plicht
(5) Uws Bruigoms zelf volvoere, en ’t wonderlyk vermogen
Van uwe aenvalligheen en zielverrukkende oogen,
De prikkels van myn moed en deugd aen u verhael.
Ik wensch, bekoorlyke Asche, als ik in zegeprael
Eerlang wordt ingehaeld, u zelve bly te ontmoeten,
(10) En vrolyk met een kus als myne Bruid te groeten.
Ik droeg uw schoonheid lang een zuivre liefde toe,
En eerde u met ontzag; hoe bang was ik te moê,
Als ge een der jeugd een blyk van achting hadt bewezen;
Wat koste dit my zorg en heimelyke vreezen.
(15) Myn eerbied voor uw deugd, en vrees voor ’t harde neen,
Was de oorzaek, dat ik nooit een vurig minnaer scheen.
Schoon mooglyk u die vrees myn hart kon openbaren.
In ’t einde wilde ik u myn zuivre min verklaren;
[p. 26]
Dan eeuwig zonk de moed, o Schoone, op uw gezicht.
(20) Het hart noemde u myn lief, de mond noemde u myn Nicht.
’t Was of de tong verlamde, en harte en kragt bezweken,
Een trilling my bevong, als ik u aen moest spreken
Dan riep ik zuchtend: Ach werdt Ascha’s prille jeugd
Op ’t oorlogsveld behaeld door moed en heldendeugd!
(25) De Hemel scheen dien wensch genadig aen te wenken,
En gunde, wat de min my geestig uit deedt denken.
De bloem van Izraël stondt naer uw hart en echt.
Held Kaleb, groot van ziel, bemerkte dit en zegt:
De dapperheid en moed zal u de schoone gonnen.
(30) Wie Kiriat verwint, dees heeft myn kroost gewonnen.
Wat wekte dit in my een nieuwen moed en kragt.
De Zoons van Enak zyn de schrik van ’t Joodsch geslacht:
Men spreek van Kiriats onoverwinbre wallen.
Maer, Enaks Zoonen, gy zult voor myn degen vallen;
(35) De vest van Kiriat, die nooit verwonnen muer
Zal zwichten voor myn arm, en roken door myn vuer;
De Reus zal Otniël, aen ’t hoofd van zyne benden,
Voor ’t sterke Kiriat door ’t stael der zielen zenden;
Of Otniël de man der vriendlyke Ascha zyn.
(40) Zy voegt een’ oorlogsheld. Een zwakke bloodaerd kwyn’
Aen heete minnesmart; maer dappre Jongelingen
Verstouten zich door stael en schicht en vuer te dringen,
[p. 27]
En vreezen om een maegd geen moeite, geen gevaer.
De Godsheld Jakob diende om Rachel veertien jaer.
(45) Zoo spreke ik, rukke een heir van moedige oorlogknegten
Uit Juda’s stam by een, en ga den Reus bevegten,
Ik beuk de mueren met den harden storremram,
Bevegt den vasten wal met schicht en stael en vlam.
De Reus weerstaet myn heir met yslyk krygsvermogen.
(50) Wanneer zy vegten, dan zoudt ge in die Reuzenoogen
Een hel vebeelden, en dat uit hun holle keel
Een schorre donder kwam, die ’t al wat minder eêl
En moedig is dan wy een angst op ’t lyf zou jagen.
Gelyk een eikenboom de loeiende onweervlagen
(55) En winterstormen op zyn vaste kruinen breekt,
Het hoofd zoo fier door zwarte als blauwe wolken steekt;
Dus wist ik in een’ drom van oorloglien en schichten
En wat de Reus bestond van wankelen noch van zwigten.
Als my het hart bezweek, dagt ik aen Ascha’s oog.
(60) Dan spande ik onvermoeid den taeien oorlogsboog.
Dan zag men my den Reus en Sephers fiere knegten
Met dubblen moed en kragt voor Sephers wal bevegten.
’t Was op een morgenstond, als ik wat rust genoot,
En my een dunne slaep de vaekrige oogen sloot,
(65) Toen ik u voor my zag, zoo schoon in al de leden
Als God u schiep, vol zwier en lieve aenvalligheden.
[p. 28]
De lokken golfden langs den ronden, blanken hals.
Hoe lonkte uw vriendlyk oog; hoe bloosde uw kaek, zoo malsch.
Als ik haer levend zag. Gy pronkte in bruiloftskleederen.
(70) Het scheen my, dat ik dronk met de ooren deze reden:
Myn Otniël, gy slaept; een ander toont zyn moed,
En verft het oorlogsveld met schuimed Reuzenbloed.
Een ander tragt u de eer en Ascha’s hand te ontwringen.
Wraek, vlieg, vecht, nu of nooit is Kiriat te dwingen.
(75) Ik ruk een oorlogstroep van myne jeugd by een,
Vlieg aen hun hoofd vol moeds naer Sephers wallen heen;
En ’t was tot myn geluk. Ik vond den muer besprongen
Door andren, die met my naer Ascha’s huwlyk dongen.
Toen merkte ik klaer, dat my de hemel gunstig was.
(80) Ik buig de knien, en hef het oog naer ’s hemels as,
En smeeke: indien ge my behaeglyke offeranden,
o Zuivre Godheid op uwe outers ooit zaegt branden;
Zoo ’k nooit met eerlyk bloed myn handen heb besmet;
Ik steeds gehoorzam was aen uwe hoge Wet;
(85) Zoo ik de Kananiet, verwaten Chams geslachten,
Een’ haet in ’t harte droeg; help dan myn zwakke kragten
Door uwe gunst en magt, dan zal ik met gezang,
Verbreiden uwen lof, en al myn leven lang
U eeren in myn harte, o eeuwig Alvermogen.
(90) Ik vlieg vol vuers en moeds dien vyande onder de oogen.
[p. 29]
De schriklyke Och, een prins der Enakim, zoo hoog
Gelyk een eikenboom, spant zyne reuzenboog,
En schiet my naer het hoofd. De stormhoed breekt de kragten
Der pyle, en stuit haer af. Hy werpt uit al zyn magten
(95) Een’ schicht my naer het lyf, die miste ook my, en trof
Den dappren Kenas, die, naest myne zyde in stof
En bloed gewenteld, smoorde. Ik blaek door minnevonken
En gramschap, jaeg* den Reus, door ’t bloed der mynen dronken,
Een werpspies door ’t pansier. De Reus verliest den moed.
(100) Hy waggelt, valt, en giet de ziel uit met het bloed.
Dit zag de broêr van Och, reus Enak, voor wiens schichten
En nooit vermoeiden arm zoo menig held moest zwichten.
Hy vliegt my toornig aen, en trekt zyn slagzwaerd uit.
Toen dagt ik weêr aan u, bekorelyke Bruid,
(105) En zeg: bestier myn arm, o eeuwig Alvermogen,
Ik span den boog; de schicht, met forsche kragt gevlogen,
Dringt door den binnen hoek van ’t blakend oog. Hy sneeft.
De heele grond, waerop hy stervend neervalt, beeft.
Dit baende uw’ Bruidegom den weg naer Sephers vesten.
(110) Dit bragt hem door een drom van schriklyke oorlogspesten,
Door stael en vuer in stad. Ik plant myn legervaen
Op Sephers hogen wal; de grage vlammen slaen
In Enaks pragtig hof; myn dappere soldaten
Verzellen my alom; de dood zwiert langs de straten,
[p. 30]
(115) Vol nederlaeg en bloed, en wat de kling ontkwam
Werdt in het einde een prooi der vratige oorlogsvlam.
Zoo zag men Enaks kroost in eigen bloed versmoren;
De vyant Kitiat in eenen dag verloren.
Myn krijgsheir zingt triomf, verbreidt myn roem alom,
(120) En groet my met den zege, en heet my Bruidegom.
Zy ook, die naer uw echt, bekoorlyke Ascha, dongen
En Sephers vasten wal met Otniël besprongen,
Verbreiden mynen lof, en noemen my den held,
Die Enaks roem verneêrd, en Sephers wal geveld,
(125) En Ascha door zyn deugd en degen heeft gewonnen;
Des my geen ander held die zege mag misgonnen.
Gy zyt myn eigendom; ik noeme u myne Bruid.
Ik wensche u in triomf en onder ’t feestgeluit
Der fiere Jonglingschap en kuische Maegdenreien,
(130) Gedost in staetsiekleên naer myn paleis te leiên.
Ach look de blyden dag, bekoorlyke Ache, al aen!
Op welken ik het leet, manmoedig doorgestaen,
Vergoedde om uwen hals door duizend teere kussen;
En die my gaf myn vlam in uwen schoot te blusschen.
(135) Wat zult gy Otniël voor zynen heldenmoed
Op zoete wedermin en lieven minnegloed
Onthalen! wat zal ik u onder ’t kussen melden,
Hoe zwaer ik roem behaelde en u op de oorlogsvelden!
[p. 31]
’k Omarme u haest, myn Liefste, op ’t huwlyksbed; verwel,
(140) En wagt met ongeduld uw Bruigom Otniël.
IFIS (JEFTA’s Dochter) AEN HAERE MOEDER. |
Uwe Ifis is gekeerd, gereed haer jeugdig leven
Opteoffren voor het land, door ’s Vaders hand te sneven.
Zy heeft zich zelf geheel der Godheid toegewyd,
En is van ’t aerdsche los, van alle zorg bevryd.
(5) Gy zyt het, die haer ziel aen ’t stof nog houdt gebonden.
’k Was gansch voor God alleen, zoo we u vergeten konden.
Myn Moeder, gun ei gun, dat ik van u ook schei;
Met u voor ’t laetste spreek, met u voor ’t laetste schrei.
Gy wagt misschien, dat ik, na ’t keeren van de bergen,
(10) U zal begroeten? Ach! wilt dit uw kind niet vergen.
Uw liefde is veel te teer; te groot uw smart en rouw.
Wie weet, of die Gods raed niet wederstreven zou.
My heugt den stond, toen ik het jongst vaerwel u zeide,
Hoe lang gy, om myn’ hals bestorven, spraekloos schreide;
(15) Hoe dikwerf gy me kuste, uw harte, van mijn hart
Gescheurd, nog bloedt en krimpt door deze wonde en smart.
[p. 32]
Ik voelde my den mond door schroevende angsten sluiten,
En wist niets meer dan leef, leef, lieve moeder, te uiten.
Dit zelf verzwaerde uw rouw. Nu ga, myn kind; misschien,
(20) Wie weet het, riept ge snikkende, zal ’t God voorzien.
Die hoop is ook gedaen. God eischt my. Ik moet sterven.
Uit weinig toevens moogt gy nu geen troost verwerven.
Dit is ’t, waerom ge uw kind voor ’t jongst niet by u ziet.
Dat zien viel u te zwaer; gy overleefde ’t niet.
(25) Gun des my, dat ik u myn Jongsten groet mag schryven,
Door dien u troosten, u den rouw van ’t harte dryven.
Wat staet het schoon, wanneer men fier naer ’t outer streeft,
Voor ’t lieve Vaderland, en Vaders welzyn sneeft;
Het oog van al het volk naer zich alleen mag trekken;
(30) Verwondering en rouw in aller harten wekken,
En leven op de tong der dankbre borgery,
Daer ’t nakroost van my zegt: zoo leefde en sneefde zy.
Dat ’s glorieryker dood dan op het bed te sneven.
Een moedig hart veracht om zulken dood het leven.
(35) Maer heerelyker wordt myne uitvaert, om dat ik
Reeds lang my heb bereid dit uitterst oogenblik,
De vrees van al wat leeft, gelovig te verbeiden;
Met volle zekerheid uit ’s waerelds kring te scheiden.
Ik leef niet meer voor my, noch voor myne ouders; neen;
(40) Ik ben Gods eigendom. Ik leef voor God alleen.
[p. 33]
Myn moeder, dat ’s wat groots Gods eigendom te wezen;
Door dit, in ’s levens bloei en eer, gene dood te vreezen.
Volzalig oogenblik, dat ik van de aerde schei!
Ach! Nog een stap, en ik leef aen der Englen rei!
(45) Gewenschte stond! Waerom myn Vader toch mag toeven?
Och! Waerom Moeder schreit? Kan u myn dood bedroeven,
Daer dees my zoo veel vreugde en zoo veel heil belooft?
Wat is de waereld voor een ziel, die afgesloofd,
Gemat door zorg en leet, van de aerde wenscht te reizen,
(50) En door den dood te treên in hemelsche paleizen.
Daer zie ik Abraham; daer spreekt my Jakob aen.
Daer zal ik hand aen hand met Sare en Rachel gaen.
Daer wagte ik u, daer zal ik Vader weêr ontmoeten,
U beiden wellekom met feestgezangen groeten.
(55) ’k Vertrek van u een poos, gy blyft een poos alleen.
Weerzydsche liefde groeit door korte afwezigheen.
Ach vreesde ik, dat ge my dat sterven woudt misgonnen,
’k Zou, hoe gesterkt in God, zoo bly niet sterven konnen!
Ach wist ik, dat myn dood u meer bedroeven zou,
(60) Myn hart, hoe wel gemoed, leedt stervend om uw’ rouw.
Gy moet, zoo ge Ifis mint, om Ifis dood niet treuren.
Myn uitvaert moet u ’t hart van smart en wee niet scheuren.
Nu; Moeder is getroost; zy staekt haer droefenis.
Ik sterf verheugd, nu ’k weet, dat Moeder blyder is.
[p. 34]
(65) Uw Ifis wenscht niets meer. Gy hebt het haer vergeven,
Zoo ze immer tegen u iets euvels heeft bedreven;
Zoo ze ooit in eenig deel haer kinderplicht vergat;
Op ’t moederlyke hart door wrange woorden tradt.
Die tael valt zelf te zwaer. Ik kan haer nauwlyks schryven.
(70) Ik voel’t, de hand bezwykt, hoe wel gemoet wy blyven.
Nu, Moeder, leef getroost; ’k hoor Vader. Sterk uw’ man.
Vaarwel. Dat gaet u voor naer ’t hemelsch Kanaan.
Ontvang grootmoedg Held, de glorie der Hebreeuwen,
Het wonder van uw’ tyd, en van de volgende eeuwen,
Myn jongste bede en toon aen uwe Zielsvrindin,
Die u haer harte schonk, een blyk van wedermin.
(5) Een kleene gunst wordt u, o Simson, afgebeden,
Die ge ons niet weigren kunt, indien de minzaemheden,
Die Delila u toonde, u aen het harte gaen.
Driewerf zag ik myn liefde en wensch door uw versmaên.
Driewerven deed gy reeds op myne blanke kaken
(10) Een pupren gloed, geen’ gloed van min, maer schaemte blaken,
[p. 35]
Schoon ik niet raden kan, waerom ge een zwakke vrouw,
Die steeds u blyken gaf van zuivere liefde en trouw,
Driewerf bedrogen hebt. ’t Is of ge ons als voor dezen
Zoo teer niet minde, of iets van onze min moest vreezen.
(15) Of veinst ge een kleene zaek voor Delila uit list?
Dan schoon een zwakke vrouw, o sterke Simson, wist,
Waerin uw kragt bestondt; nog kon zy Simsons kragten
Niet lenigen door list of vrouwelyke magten.
Of is de sterkheid een geheim, dat u een vrouw
(20) Door de enkle kundigheid der kragt ontroven zou?
Neen; zulks gelove ik nooit. Dan mooglyk zult ge vragen,
Waerom u Delila, uw lust en welbehagen,
Zoo lastig valt om iets, dat haer geen voordeel is,
En dat gy liever zweegt, als een geheimenis.
(25) ’t Is u bewust hoe vaek gy ons de ziel bekoorde,
Wanneer ik uit uw mond uw heldendaden hoorde;
Hoe gy een’ leeuw verwont; die op het eenzaem veld
U aenbrulde en besprong met ysselyk geweld;
Indien gevelden leeuw de lekkre honig groeide,
(30) Die op uw bruiloftsdag den bruiloftsgast vermoeide,
En u het hart vermaekte, en hoe uw lieve Bruid
U ’t raedzel vleide, o Held, ten jongen boezem uit,
Den speelgenoot verklikte, en hoe men aen de vrouwen,
Zoo spreekt ge boertend, geen geheimen kon vertrouwen,
[p. 36]
(35) Schoon gy, me kussend, toen my zwoert met hogen eed,
Dat ik het weten mogt en zou, wat Simson weet.
Zult gy zoo lang dien eed dus roekeloos versmaden?
Hoe hoor graeg luisterde ik naer al uwe oorlogsdaden.
Hoe gy, aen ’t lyf geboeid in ’t Filistynsche land,
(40) Het touw van ’t lichaem rukte, en scheurde met de hand,
En met een Ezelskaek door u in ’t veld gevonden,
Een heir van Filisteên hebt naer de hel gezonden.
Hoe gy het rype graen door vossen zette aen vlam;
Uw vuist de deur te Gaze uit hare hengsels nam,
(45) Deze op den schouder torschte, en binnen Hebrons palen,
Ten berg opdroegt, waer gy weêr vryen aem mogt halen.
Ik prees u in myn harte, en zulk een dapper held,
De wreker van zyn land, de temmer van ’t geweld,
Was myn verwondering en trok myn jonge zinnen.
(50) En welk eene edle ziel zou Simson niet beminnen?
Wie droeg een’ Oorlogsman, befaemde door zulke daên
En by den killen Geet, en by den Indiaen,
Geen heilige achting toe? grootmoedigen behaegden
Steeds aen de fiere ziel van adelyke maegden.
(55) Eene edle schoonheid mint de dappre heldendeugd
Deze is de liefde en lust van hare prille jeugd.
Uw ryzige gestalte, en uw haldaftige oogen
Bekoorden myne ziel; maer ’t wonderlyk vermogen
[p. 37]
Der schoonheid, die natuer u mildlyk heeft gegond,
(60) Maekt in myn jeugdig hart zoo diep geen minnewond,
Als uw verheven ziel, die zette ’t hart aen vonken,
Die gunde u, wat u werd door Delila geschonken.
Maer iets verdoofde steeds de heete minnevlam,
Als ik uw agterdogt voor Delila vernam;
(65) Als gy my de oorzaek zweegt van uwe forsche kragten,
En op myn vragen stortte in peinzende gedagten.
Zoo vele wenschen, zoo veel teere minnetael,
Zoo meenig malsche kus, zoo meenig zoet onthael
Vermogten dit geheim niet uit uw mond te trekken,
(70) Deze is myn jongste beê: gy moet me uw kragt ontdekken,
Of uwe Delila verlaten voor altyd.
Kies; uwe keuze toont me, of gy myn minnaer zyt.
Hier hebt ge, en al uw’ geest, en al uw kragt van noden.
Ik smeeke, o Simson, u by zoo veel minnegoden,
(75) Als, om de zagte koets gevlogen, onze min
Beschouwden met vermaek; by Atarot, vorstin
Der starren, die zoo groot een heil ons heeft geschonken.
Ik smeeke, o Simson, u by lach en lieve lonken,
Die gy van my ontvingt, en naer my weder zondt;
(80) By zoo veel kussen, als gy plukte op onzen mond;
Ontdekt my uw gheheim. Ach! weigert ge uw meestresse,
Wat zy u zuchtend smeekt? Mistrouwt ge uw zielsvoogdesse
[p. 38]
De zorgen van uw hart, daer zy in uwen schoot
Zoo dikwerf ongeveinsd aen u haer harte ontsloot?
(85) Gunde ik u ’t edelst niet, dat u een maegd kan schenken?
Wist gy een liever tael, o Simon, uittedenken,
Dan van myn lippen rolde? Als gy door oorloglast
En moeielyke zorg en hartzeer waert vermast,
En lieve ruste zogt, dan koesterde ik uw leden
(90) In mynen schoot; en gunde u zoo veel zaligheden,
Als gy te wenschen hadt; dan sterkte ik u het hart
Door kussen, en verzoette uw wrange zielesmart.
Zwygt gy, en kunt ge nog uw veinzery verdueren,
Wanneer ge, o Simson, denkt aen onze vrolyke ueren?
(95) Hoe ge om myn hals u vlogt; den maegdelyken daeuw
Uit myne kaken zoogt; terwyl uw ziel zich naeuw
Met duizend kussen op myn rozenmond verzaedde,
Dan smolt gy in myn arm en ruste in myn genade.
Dat was een godenstond. Ach! om een minder zoet
(100) Ontsloot een ander al ’t geheim van zyn gemoed.
Wanneer ’t u luste ging ik in de klaverweien,
In ’t lachend lentegroen met Simson spelemeien,
En dartelde aen den zoom van eene klare beek,
Die, door ons lot bekoord, voor by ons trager streek.
(105) Als ’t u geviel, zogt ik met u, gemat van kommer,
Een lieflyk zomerluchtje in lieve palmenlommer.
[p. 39]
Wanneer ’t u luste, volgde ik in een koele zael
By zomermiddag u, en schonk u een onthael,
Dat gy van ’t aerdsch het naest aen ’t hemelsch plagt te heeten.
(110) Ach mogt ik uw geheim om dit vermaek niet weten?
Wanneer ’t u luste, zong ik op een luchte wys
De vriendelyke min en haren gloed ten prys,
Of Simsons kragt en moed en wondere oorlogskanssen.
Nu dansten wy verheugd. Dan kuste ik onder ’t dansen,
(115) En drukte u vriendelyk, en gy me wederom.
Ach! denkt ge om dit, en blyft ge, o Simson, doof en stom
Voor Delila’s gebed. Zwyg uw geheimenissen.
Maer denkt dan ook myn hart in eeuwigheid te missen.
Sluit Simson zyn geheim voor zyne zielsvriendin,
(120) Dan sluit ook Delila haer hart voor Simsons min.
Nooit zult gy wederom myn blanke handen drukken.
Nooit zult ge op myne wang de rozen weder plukken.
Nooit krygt ge weêr een kus of zoeten lach en lonk.
Nooit, nooit ziet gy haer weêr, die zoo veel vreugde u schonk.
(125) Een enkel woord ontrooft u alle die vermaken.
Een enkel woord vergunt dit zoet u weer te smaken.
Thans rekt zich myn geduld onmooglyk langer uit.
Het is genoeg geveinsd. Wel aen zeg uw besluit.
Wel aen, voldoe den wensch van eene, die uw zinnen
(130) Door edelmoedigheid en liefde wist te winnen.
[p. 40]
Zeg openhartig aen uw trouwe Delila,
Dit ’s haer verzoek alleen, waer in uw kragt bestae.
Beroemdste en wyste Vorst, die van de Koptische oorden
Uwe wetten voorschryft tot aen de Eufrateesche boorden,
En elk een wonder zyt om uw grootmoedigheid
En goddelyk verstand en schrander staetsbeleit,
(5) Vergun Sidonia, de schoonste der Prinssessen,
Die minnevlammen voên en minnevlammen lesschen
In ’t hart van Salomon, een korte poos gehoor,
De zuivre liefde zei dees’ brief uw liefste voor,
Des hy in uw gezicht met eerbied durft verschynen.
(10) De liefde deedt de vreeze uit myne ziel verdwynen,
En maekte uw liefste stout; verschoon des myn bestaen.
Het heeft u steeds gelust by vrind en onderdaen
o Salomon, de keur der Jufferen te halen,
De zoetste aenminnigheên te ontvangen in uw zalen.
(15) Ik, de eer van Sidon, werd uw minzaemste echtgenoot.
De faem, die meenigwerf uitheemschen zwier vergroot,
[p. 41]
Prinssessen schooner noemt dan ze immer zyn geboren,
Bedroog u niet in my; ik kon u meer bekoren
Dan andre aenvalligheên, en gy ooit hadt verwagt,
(20) Zoo ik geloven mag, wat ge op myn bruiloftsnacht
In mynen arm my zwoert by ’t opperste Vermogen.
Sidonia, myn ziel, een zon prykt in uwe oogen,
Zoo koosde gy, en wekt in deze borst een gloed.
De liefde doopte uw wang in melk en roozenbloed.
(25) Hoe zwieren langs dien nek, zoo blank als sneeuw, de lokken.
Wat worde ik naer dien mond, naer dit gezicht getrokken!
Ach ’t wekke u nimmer rouw, dat koning Salomon
In uwe ziel den prys van alle vorsten won.
o Schoone, eisch uwen wensch; u wordt het al geschonken
(30) Gy zette Davids zoon door uw gezicht aen vonken
En dwongt zyn moedig hart, dat nu zyn koningin
Het edelst wederschenkt ten pand van vaste min.
En sints onthaelde ik u op duizend zoetigheden.
Nu smeekte ik iets voor ’t jongst, zoo vaek u afgebeden
(35) En dat myn min verflaeuw: gelyke godsdienst wekt
Een heeter liefde gloed in ’t weerzydsch harte, en dekt
Een zeekre afkeerigheid; ik moet uw Godsdienst schuwen,
En gy, naer Mozes wet, voor Sidon’s altaer gruwen.
Ach zag de blanke Astarte u bly ten feestrei gaen,
(40) Den koning Salomon, bekranst met myrthenblaên,
[p. 42]
Haer wierook zwaeien onder dans en offerdichten!
Hoe heerlyk zoudt ge dan Sidonia verplichten
Wat zette zulk een gunst haer ziel in voller brand!
Wat groeide hare zwier by zulke eene offerand!
(45) Dan gloeiden in myn hoofd de lieve duivenoogen,
Zoo klaer, als ’t kristallyn, door geenen wind bewogen,
In Hesbon’s vyver blinkt, waer in uw minnend hart
Zich spiegelde met lust, maer nooit verzadigd werdt.
Dan zoudt ge in vollen gloed die hooggeprezen rozen
(50) Van Saron op myn wang, o Salomon, zien blozen,
Met leliën gemengd, zoo zuiver, blank, als nooit
Een dal u schonk, hoe ryk met leliën getooid.
Hoe zoude de robyn om mynen hals dan blaken,
Myn lippen gloeien, als het gloeienste scharlaken;
(55) De tanden trekken naer het blinkendste elpenbeen!
Dan dorsten zich voortaen geene andre aenvalligheên
By myne aenvalligheid, o Liefste, vergelyken.
Dan zoude alle andre zwier voor myne zwieren wyken,
Hoe heerlyk gy die maelde in uw verheven dicht,
(60) Waervoor en Tirus zang en Sidon’s dichtkunst zwicht.
Ach kunt ge uw Lief (verschoon uw Bruid die vrye reden)
Kunt ge uw Sidonia, die zoo veel zaligheden
U toezeit, dezen wensch ontzeggen, en uw ziel
Aftrekken van een vrouw, die haer zoo wel geviel.
[p. 43]
(65) Kunt gy, o Salomon, Astarte’s dienst versmaden,
Die u met hare gunst zoo mild heeft overladen,
Alom u de eerste keur der zoetste maegden gunt,
En meer vermaken schenkt, dan gy verlangen kunt.
Kan weinig wierookgeur, in haer gewyde koren
(70) Haer Godheid toegezwaeid, uw heil en rust verstoren?
Maar neen; Astarte’s dienst bragt uwe majesteit
Geen leet noch onrust aen, maer enkle zaligheid.
Geen Godheid is zoo goed als deze; geen godessen
Zyn Prinssen gunstiger, zyn milder aen Prinsessen
(75) In ’t schenken van hun wensch dan Siriesche Astarot.
Laat uw Jeruzalem zich buigen voor een’ God,
Wiens dienst uit Staetkunde u de schrandre Mozes leerde,
En dien ge nimmer zaegt, maer bygelovig eerde
Op ’t spoor der Vaderen, u blindlings voorgegaen
(80) Wy bidden met meer grond een zigtbre godheid aen,
Die van het hoog altaer ons toewenkt met hare oogen,
En, wat een Koning smeekt, vergunt door haer vermogen.
Heeft des myn zuivre liefde op u de minste kracht;
Zoo gy ooit wedermin van uwe Bruid vewagt;
(85) Begunstig dan myn bede, en stap met uw Prinsesse
Verheugd den tempel in de Siriesche Godesse.
Dans eenwerf wierook tot aan ’s Hemels Koningin,
En offer met uw liefste op ’t outer van de Min.
[p. 44]
Dan zal ik deze gunst met dubble gunst betalen.
(90) Dan zult gy in myn hart de zege steeds behalen.
Daar zul myn liefde uw ziel innemen, en de wyn
Van Meroë zoo zoet, als onze min niet zyn.
Dan zult gy uit myn tong en melk en honig zuigen,
Dan zult ge, o Salomon, van uwe Bruid getuigen,
(105) Dat Nardus, en Kaneel, en Kalmus en de keur
Van Myrrhe en Aloë, en de aengename geur
Van alle kruidery, die ge in het uchtend krieken
In uw bedaeuwden hof by lentelucht moogt rieken,
Zwicht voor den Nektar, op myn lip gestort, waerby
(100) Geen geur van bloemen haelt, noch geur van specery.
Dan zal geene andre schoone uw zoo aenminnig streelen;
Zoo zagt en liefelyk uw minnewonden heelen.
Dan zult ge merken, als ik uwe vlammen lesch,
Hoe wel gy werdt geraen door Sidons Ryksprinses.
(105) Ach mogt ik naer ’t altaer der Min eerlang u leiden;
Dan zoude Astarte op nieuws voor ons het bruidsbed spreiden.
Dan schonk Astarte my een nieuwe aanvalligheid,
En ik, o Salomon, ik zoude uw Majesteit
Een harte en zuivre min door heel myne levensdagen
(110) Toewyden, als Astarte Adoon heeft toegedragen.
Jeruzalem, hoe schoon het pryke, is my een last,
Om dat myn Godsdienst by geen dienst van Aron past,
[p. 45]
En ik met u de Min geen wierook toe kan zwaeien.
Dan stondt myn veeg geluk voorspoedig omtedraeien
(115) Jeruzalem volgde u, en werd der steden pronk,
Indien myn Bruidegom my die genade schonk;
Zoo Salomon Astarte een tempel op wou halen,
Hoe schielyk zou de roem van Mozes altaer dalen!
Wat werdt het aenzien van Astarte’s dienst vergroot,
(120) Indien de wysste Vorst Astarte hulde boodt!
Voldoe myn wensch, of gun, dat ik van hartzeer sneve.
Maer neen; myn Koning wil, dat zyn Prinssesse leve.
Astarte dekke uw kroon, en schenke uw Majesteit
Een lang gebied, alom vol vrede en zaligheid.
Grootmagtige Monarch, die van de Morgenlanden
Den ryksstaf zwaeit tot aen de Lybiaensche zanden
En ’t gloeiend Morenland, en voor wiens Majesteit
De heele waereld knielt met diepe eerbiedigheid;
(5) Zet voor een poos ter zyde uw zware bezigheden,
De zorg van zulk een ryk en zoo veel groote steden,
[p. 46]
En lees den brief, dien u de spruit van Cyrus zendt,
Uw Vasthi, die gy hebt voor uw gemale erkent,
Verheven op den troon maer om haer deugd verstooten.
(10) Haer stam en eerlyk hart, de gunst, van u genoten,
Uw deugd en godsvrucht, aen rechtvaerdigheid gewoon,
Verstouten my dit schrift te brengen voor den troon.
Assueros doemde my, door wyn en list verraden,
Maer zal in de eenzaemheid zyn Vasthi niet versmaden.
(15) ’k Beken het, dat ik my heb tegen u verzet,
Niet naer den eisch volbragt uw koninglyke wet.
Maer mag het, als men dus zyn plichten heeft vergeten,
Eens Konings last ontzegt, zoo groot een misdaed heeten,
Daer looze vleiery de schaemte en huwlykstrouw,
(20) Als zonden afmaelt in een welgeboren vrouw,
En aen de deugd den naem van hoofddigheid durft geven,
Om wie een Koningin wordt van den troon gedreven?
Of is de kuischeid, die zoo schoon in vrouwen staet,
Een Koning zoo bevalt, thans aen uw hof gehaet?
(25) Maer neen; Assueros hart veracht geen kuische zeden;
Dat Koninglyk gemoed bemint de aenvalligheden
Van een beschaemde vrouw, die hare plichten weet,
In geen omstandigheên haer huwlykstrouw vergeet.
Een hoofsche geest kon voor een poos dat hart misleiden,
(30) Nooit schaemte van de deugd noch Vasthi van u scheiden.
[p. 47]
Bedenk dien nacht eens na, wanneer ge uwe Echtgenoot,*
Doorlugtigste Monarch, in uwe zael ontboodt.
De wyn van Meroë werd boorde vol geschonken,
In wyde bekers op uw’ welvaert uitgedronken,
(35) En op den welstand van uw Vorsten en het ryk.
Die maekte, bly verzeld door streelende muzyk,
De tongen vlot, en wekte al schuimend in de schalen,
Een luchtig feestgebaer door Suzans ruime zalen.
De eerwaerdige achtbaerheid en zedigheid verdween
(40) Allengs uit zael en ziel; wanneer de dartelheên
Al danssende met liefde en wellust binnen gleden.
De Liefde en nacht en wyn raedt geen gematigdheden.*
Men drinkt op Vasthi’s heil een vollen beker leeg.
Elk roemt myn zwier en geest. Gy wenkte en ieder zweeg.
(45) o Heeren, vangt gy aen, die elk, naar uw vermogen,
Myn rykstroon onderschraegt in vrede en oorelogen;
Uw vaderland beschermt door degen of beleit.
Wy willen u een blyk van myn genegenheid
Vertoonen, en met u myn oog en hart vermaken
(50) In Vasthi’s schoon gelaet en lelieblanke kaken.
Gy preest myn Koningin door hooren; maer dit uer
Verzekert uw gezicht, met welk een zwier natuer
Myn Koningin beschonk; dan moogt ge uit zien getuigen,
Hoe ’t al wat schoonheid heet voor Vasthi’s zwier moet buigen.
[p. 48]
(55) Wel aen, men hale my de blanke Koningin.
Twee kamerlingen spoên ter hofzale uit, en in
Eene andre zael, waer ik de Perziesche Mevrouwen
Aen eenen nuchtren dis onthaelde. Wy beschouwen
Uw kamerdienaers met verwonderinge, ongewend
(60) Aen zulk een laet bezoek. Men maekt uw’ wil bekend.
Denk zelf, Doorluchtigste, eens, hoe zeldzaem dit in de ooren
Van Vasthi klonk en haer, die uw beveelen hooren.
Een blos verft myne wang; ik sla myne oogen neer
Uit schaemte, een ware blyk van zedigheid en eer.
(65) Myn tong werdt sprakeloos; het hart klopt my van binnen,
En toont zyn angst en smarte op myn ontroerde zinnen.
De dienaers dringen aen. Mevrouwen, zeggen zy,
Dees is des Konings last, een last van heerschappy.
Deze is, Prinsses, de wet der Perzen en der Meden,
(70) Een wet, op straf des doods door niemant te overtreden.
’t Behage uw Majesteit te volgen naer de zael.
’k Herstel my zelve op zulk een onbezonnen tael,
En overdenk de zaek, zoo kort wy denken konnen.
De schaemte en eerbaerheid en wet van ’t land vergonnen
(75) Geen koningen verlof naer uw bevel te doen,
En weigren uw verzoek. De vlugge dienaers spoên
Naer ’t koninglyk banket; en zeggen onberaden,
Hoe Vasthi ’s konings last hoogmoedig dorst versmaden.
[p. 49]
Elk doemt myn’ overmoed, en looze Menuchan,
(80) De gladste met de tonge, een Heer die ’t alles kan
Bepleiten naer zyn’ wensch, en tot myne ongelukken
Geleerd door schoone tael de waerheid te onderdrukken,
Beweert; hoe ’t weigeren der vorstelyke vrouw
Des konings achbaerheid en eer ontluistren zou;
(85) Het ryk des Perziaens een’ slag stondt aentebrengen
Veel zwarer dan het leedt door pest en bloed te plengen.
Verwaende Vasthi, zoo stoutmoedig voorgegaen,
Zoude al de mannen haest in slaefsche boeien slaen,
De teere kunne een hart in aêmen tot regeeren.
(90) Dit deedt de waereld in een woesten chaos keeren,
En volgen Medens vorst Assueros Ninus spoor,
Die door een dwaze min zyn kroon en lyf verloor;
Terwyl Semiramis ’t gebied van Ninus straten
Verkreeg, en Ninias haer zoon heeft nagelaten.
(95) Dit leerde een koning zich voor ’t vrouwelyk geslacht
Te hoeden, dat alleen naer juiste kanssen wagt,
Of ’t een verliefden stond der mannen kan misbruiken,
De manlyke achtbaerheid allengs door listen fnuiken.
Der Perzen wet leedt ook hier geen verschoning voor.
(100) Die wees het vonnis uit dat ik de kroon verloor.
Gelyk de zuivre zon door hare gouden glanssen
Een schoonen luister spreidt langs al de hemeltranssen;
[p. 50]
De starren licht verteert, die aen de azuren baen
Rondom de dagvorstin ten blyden reie gaen.
(105) Zoo spreidt de kuische deugd van schoone koninginnen
Een gloed door ’t ryk, verwarmt de harten der vorstinnen
En alle vrouwen, die den glans dier majesteit
Beschouwen met vermaek en met eerbiedigheid
Voor deze deugden, die den troon verlichten, knielen.
(110) Maer kan dees luister ooit in koninglyke zielen
Van duer zyn zonder schaemte, en schaemte by den wyn
En by de dartelheid lang ongeschonden zyn?
Neen, groote Assuëros, zoo ’k uw’ wil hadde onderschreven,
Was uwe Rykskroon toen een schandvlek aengewreven
(115) Voor de oogen van ’t heelal, een smet, die de eeuwigheid
Niet uitwischte uit den naem van uwe Majesteit.
Ik, eene koningin der Perzen en der Meden,
Zou zulk een stuk bestaen; Ik de onbedagtzaemheden
Der dronkenschap voldoen, wat bragt dit onheil aen!
(120) Die smet zou straks tot al de vrouwen overslaen,
Die nu van myne deugd een kuischen gloed ontleenen.
Zoo ras de zon van ’t ryk was uit het oog verdwenen,
Werdt straks het ryk bedekt door eenen dikken nacht
Van ondeugd, die in ’t land een heir van rampen bragt.
(125) Gelyk een purpren Roos op wie de hoven roemen,
Die elk den naem vereert van koningin der bloemen,
[p. 51]
In een beheinden hof de lucht vervult met geur;
En ieders oog bekoort door hare frissche kleur,
Zoo lang die schoone bloem alleen de keurige oogen
(130) Des Hoveniers houdt in verwonderinge opgetogen.
Als deze alleen haer verf en prille geuren roemt,
En haer zyn schoone Roos, der bloemen glorie noemt.
Maer als de purpren Roos door velen wordt bekeken,
Geroken door elk een, en met de hand bestreken
(135) Van allen, wie haer gloed en lekkre geur behaegt,
Verliest de schoone bloem, waer zy haer roem op draegt.
Die Roos verwelkert haest. Dus duert de faem der vrouwen,
Zoo lang hare oogen slegts heur Echtgenoot beschouwen,
Maer als een vreemd gezicht te dartel haer belonkt,
(140) Dan is ’t van korten duer, waer mee de schoonheid pronkt.
Het luste u eenwerf aen Kandaules lot te denken.
Het ryke Lydie zal u een voorbeeld schenken,
Hoe zorgelyk het is, hoe duer het wordt beloond
Wanneer een Vorst zyn Liefste aen dartele oogen toont.
(145) Kandaules, dit kostte u den Rykstroon en het leven,
Daer ge op den wenk der vrouw door Gyges dolk moest sneven.
Ons Vaderland toont ook, hoe wel een kuische ziel
Aen koning Cyrus, dien grootmoedigen, beviel,
Toen Focia, te gaste in ’t vorstelyk hof ontboden,
(150) Den prins zyn wil, en ’t oog der vrolyke genoden
[p. 52]
Zyn geile lust ontzeide, en met den edlen naem
Der kuische om deze deugd geëerd werdt door de faem.
De vaderlandsche wet pleit ook voor Vasthi’s zaken.
Door dit wensche ik, o Vorst, uw moedig hart te raken,
(155) U myne onnozelheid te toonen, en hoe my
Geen schandelyke trek naer opperheerschappy
Noch ongehoorzaemheid uw wet deedt overtreden,
Maer prysselyke schaemte en deugdelyke zeden.
Zoo Vasthi anders ooit uw wetten tegenstondt,
(160) Hoogmoedig noch aen recht, noch ’s konings last zich bondt,
Dan sterve Vasthi straks, maer is zy vry van zonden,
En heeft ze schaemteloos uw wet noch ’t recht geschonden,
Dan schenkt men Vasthi weer, wat haer ontnomen werdt
Ik offerde u myn jeugd en schonk aen u myn hart.
(165) Gy plukte de eelste bloem van Vasthi’s lentedagen,
En noemde my uw’ lust en eenig welbehagen.
Is nu die heete vlam zoo spoedig uitgedoofd?
Heeft myne blanke deugd uw gunsten my ontroofd?
Gy zwoert myn vaste liefde; ik zal uw woord vertrouwen,
(170) En denken, dat ge my, de schoonste van de vrouwen,
Alleen beproeven woudt, en nu ge uw wensch vervuld,
En Vasthi’s kuischheid ziet, my haest weêr kronen zult.
[p. 53]
Uw droevige Echtgenoote, op de oevers van haer leven,
Zendt u, o Jojakim, deez’ laetsten brief, geschreven
Met eene ontroerde hand, en haren jongsten groet,
Die naeuwlyks leesbaer is door eenen tranenvloed.
(5) Schoon uw Suzanna kwynt in ’s kerkers donkre nachten,
Een dikke muer geen’ weg vergunt aen hare klagten,
En my met streng gerecht uw lief gezicht ontzeit,
Vinde ik nogtans een pad om myne onnozelheid
Te brengen aen het licht, en de eerelooze streken
(10) Der Nyd te toonen, en met mynen man te spreken.
De dood verschrikt me niet, hoe fel hy in ’t gezicht
My aengrimt; maer dat ik als eene, die haer plicht,
Haer eer vergeten heeft; dat ik een hoer moet sterven;
Voor u een schandvlek zyn en voor myn dierbare erven;
(15) Dit ’s myne bange ziel een ysselyker pyn
Dan kerker en dan dood met al hun smerten zyn.
Myn God! hoe naer is dit, wanneer onschuldige ooren,
Als of zy schuldig zyn, het vonnis moeten hooren!
[p. 54]
Myn God! wat valt het hard, wanneer het eerlyk bloed
(20) Een schandelyk schavot, als eerloos verven moet!
Vervloekte Rechtbank, door bedrog en haet gespannen!
Vervloekte Rechtbank, waer de onnozelheid verbannen,
De deugd veracht, bespot, de eenvoudige eerlykheid
Voor logens en geweld haer eischen wordt ontzeid!
(25) Vergun, myn Jojakim, dat u myn pen mag toonen,
Hoe de overmoed uw vrouw en u te snood dorst hoonen,
Of vinde ik geen geloof; gun my ten minsten dan,
Dat ik het jongst vaerwel mag zenden aen myn’ man.
Dit sta Suzanna vry. Een ziel aen alle zyden
(30) Benyd, benaeuwd, benard, vindt in het wrangste lyden
Nog een geringe toost, als ze aen een vrind haer smart
Een rampen klagen mag. Door klagt verligt het hart.
Een vol gemoed, door angst en droefenis gesloten,
Heeft door de tranen vaek zyn smarten uitgegoten.
(35) Zie daer een schets van al myn onheil en verdriet.
’t Was op een heeten dag, dat ik uw dis verliet,
Als ik voorhenen plagt, om in de schaeuw der bladen
Van onzen zomerhof de zuivre leên te baden
In ’t nat der koele beek, die nieuwe kragten schenkt.
(40) Ik zend myn maegden heen (helaes! hoe luttel denkt
Een eerlyk harte aen ramp in de eenzaemheid te raken!
Wat ryst ’er ongeluk uit de allerminsten zaken!
[p. 55]
Hoe wonder lopen niet de dingen in elkaer
Om iemant onverwagt te storten in gevaer!)
(45) Ik zend myn maegden heên om zalf en zaap te halen,
Die myne blanke leên, daer zy in ’t water dalen,
Een aangenamen geur, en grooter zuiverheên
Vereeren tot vermaek en lust van u alleen.
Hoe luttel dagt ik toen, dat dit onzondig baden,
(50) Dat my dees middagstond zoo smarten zoude en schaden!
Myn lusthof, die zoo schoon met bloemtapyten pronkt,
Op wildzang my onthaelde en meenig koeltje ons schonkt,
Dagt ik, dat in uw loof zoo pestige adders scholen,
Dat ge ondergraven waert door zulke slangen holen!
(55) Gy zaegt myn smart met leet, uw frisch gebloemte en kruid
Riep, zoo het spreeken kon, Suzanna’s onschult uit.
Hier zuiver kristallyn verkwikt myn moede leden.
Ik spiegel my in ’t nat, en zie de aenvalligheden
Der lelieblanke borst en ’t jeugdige gelaet;
(60) Maer ’t helder water toont geen vlak, die my misstaet.
Myn ziel was ook zoo blank, als myne leên en kaken.
Dan deugd noch schoonheid keert de rampen, die ons naken.
Wat stondt het bad ook u, onnoozle Urias, duer!
Ik zag, o Jojakim, op dat rampzalig uer
(65) Opryzen uit het bad de schriklykste ongelukken,
En voelde uw tweede ziel u met geweld ontrukken.
[p. 56]
Want nieuw was my die kalmte in lichaem en gemoed
Een korte poos gegund, wanneer ik my verwoed
En onverwagt door twee der snoodsten aen zag tasten,
(70) Die op geen eerbaerheid noch kuische woorden pasten.
Gelyk een tyger in het woest Hyrkaniesch woud
Zich, loerend agter struik en heg, verscholen houdt,
Den reiziger bespringt, en hem met forssche kragten
In ’t zand rukt, eer hy zich voor dezen sprong kan wagten.
(75) Zoo vallen ook die twee vervloekten op my aen.
Myn God! wat hebbe ik toen benaeudheen doorgestaen.
Nu worde ik bleek van schrik, dan verft een blos myn wangen,
Als ik de rovers zie, door wie ik ben gevangen.
En myne naekte leên. ’k Verstom en hyg en zucht.
(80) ’k Voel zelfs, daer ik dit schryf, hoe ’t bloed naer ’t hart nog vlucht.
Toen spreken zy my aen: o roem van onze dagen,
Bekorelykste vrouw, die immer oogen zagen;
o Schoone, uit wier gezicht de liefde pylen schiet;
Suzanna, wie de kuischste een vonk uit de oogen ziet.
(85) Gy zette ons harte aen vlam, en wekte een gloed in de aêren,
Die niet te blusschen is door de Eufrateesche baren,
Noch heel den Oceaen, maer dien ge, o Liefste, alleen
Moet blusschen, wien ge stookte uit uw bevalligheên.
Verkoel den heeten brand; hier valt geen lang beraden.
(90) Gy moet of sterven, of den lust van ons verzaden.
[p. 57]
Alle uitvlucht is vergeefs; voldoe dien wensch, of wy
Beschuldigen u straks van snoode hoerery.
Maer wordt ons, in uw’ schoot, de hoogste gunst bewezen,
Dan hebt gy van uw liefde en naem geen kwaed te vreezen.
(95) Zy lachen, lonken, elk tast my oneerlyk aen.
Dees drukt de blanke borst; die durft de handen slaen
Naer plaetzen, slegts voor u, myn Jojakim geschapen.
Gelyk een lam, verdwaeld van kooi en hardersknapen,
Wanneer ’t een forschen wolf ziet nadren op zich aen,
(100) En hongerig den tant in zyne vagt voelt slaen,
Vergeefs om bystand kermt, zoo schreeuwe ik, aengeschonden
Door twee vervloekten, die naer myne kuischeid stonden.
Zy schreeuwen tegen my, en roepen ’t huisgezin.
Daer wil men toonen, hoe ik door een slinksche min
(105) My zelf bezondigd hadt, en hoe men my betrapte
Met eenen vreemden boef, die uit den hof ontsnapte.
Men sleept my als een hoer naer ’t eerloos rechthuis heên,
En durft door valsche tael en opgesmukte reên
Het godeloos bedrog, die helsche list verbloemen,
(110) En myne onnozelheid een schandlyk schelmstuk noemen.
Zie daer, o Jojakim, het kwaed, dat my de nyd,
Om dat ik haer verachtte, en zuiver bleef, verwyt.
Nooit brandde ik eereloos door geile minnevonken.
Aen u alleen hebbe ik en lyf en ziel geschonken.
[p. 58]
(115) Gy plukten, o Jojakim, de bloemen van myn jeugd,
En merkte nooit een vlak aen myne blanke deugd.
Gy mogt alleen den daeuw van myne kaken kussen,
Gy mogt in mynen schoot alleen uw vlammen blusschen.
En och! ik sterf van schaemte, o Jojakim, als ik
(120) Nog nadenk, hoe op dat noodlottig oogenblik
Myn kuische leden bloot voor andere oogen stonden,
En wat de schaemte dekt, wy dit niet dekken konden.
Och blanke schoonheid, hoe veel leets bragt gy my aen!
Nooit kwaemt ge eene andre vrouw zoo duer als my te staen.
(125) Maer zyn wy hopeloos? zal niemant iets besteden
Tot voorspraek van myn deugd en onbesproken zeden?
Zal ik het offer van de snoode geilheid zyn
En eerloos sterven onder een vermomden* schyn
Van recht en zal men my nog na myn droevig sneven
(130) Den schandelyken naem van eene hoere geven?
En zeggen: zoo sterve een, die eer en plicht vergeet
En noch van huwlyksliefde en noch van schaemte weet.
U, ô almogend God, wiens oogen nimmer slapen,
U, eeuwig Albestuer, der vromen burg en wapen,
(135) U is ’t alleen bewust, dat ik onschuldig ben,
Gy kent myn kuische ziel, en dat ik slegts door hen,
Wier zwart gemoed geen eind bereikt aen de euveldaden,
Om dat ik deugdzaem was, met ketens ben beladen.
[p. 59]
Gy zult een vroom gemoed verlossen in den nood;
(140) My rukken uit de klaeuw van een vervloekten dood,
Zoo gy de snoodheid straft, o eeuwig Alvermogen.
Ik schreef u meer, indien de smart het wou gedogen.
De droefheid smoort bykans in ’t hart den laetsten groet.
Ach kuste ik u nog eens voor dat ik sterven moet.
(145) Vaerwel, myn Echtgenoot, en kus myn dierbare erven,
Myn kinders, die nu haest hun moeder zullen derven,
Voor hunne moeder eens. Vaerwel, myn ziel, myn lief.
Bewaer, en leest nog lang en dikwerf dezen brief.
Eerwaerdig Vader, de eer van Arons wyze neven,
Die Jakobs nageslacht Gods hoge wet, gegeven
Op Horebs donkren top, verklaert en uwen tyd
En zorgen aen den dienst der zuivre godheid wydt;
(5) Ontvang dit schrift, u uit Bethulië gezonden
Door Judith, die haer stad en vaderlandsche gronden
Verloste van ’t geweld. De vrouwelyke hand
Mishage uwe oogen niet; het vrouwelyk verstand
[p. 60]
Dagt dikmael dingen uit, waer mannen voor bezweken.
(10) Het luste God voorheen door vrouwen zich te wreken.
Een vrouw sloeg Sisera den nagel door het hoofd.
Het vuer des oproers werd in Seba’s bloed gedoofd
Door vrouwelyk beleid, dat duizend zielen spaerde,
’t Belegerd Maacha voor zyn’ ondergang bewaerde,
(15) En nu verloste een vrouw heel Jacobs nageslacht
Van Holofernes woede en Assurs wreede magt.
Hoe de Opperveldheer der krygzuchtige Assirieren
Wat zich niet voor ’t geweld van Babels krygsbanieren
Wilde onderwerpen met een slaefsche eerbiedigheid,
(20) En vallen op de kniën voor Babels majesteit,
Te vuer en zwaerd verdorf vertrapte door zyn paerden,
En voor Bethulië de Assierisiche standaerden
Hoogmoedig plantte, is uwe Eerwaerdigheid bekend.
Hadt toen de Hemel zelf dien slag niet afgewend;
(25) Hadt toen de Hemel my geen kragt en moed geschonken;
Bethulië was reeds door Assurs gloende vonken
In stuivende asch verkeerd, en ’t lieve vaderland
Door ’t vratig oorlogsvuer van Holofern verbrand.
Driewerven werd het veld gerooid met golvende aeren,
(30) Sinds ik naer ’t donker graf myn’ Echtgenoot zag varen,
Sints hebbe ik hem betreurd in weduwlyken staet,
Sints kleedden wy ons steeds met droevig rouwgewaed.
[p. 61]
En dit, o vrome ziel, hadde ik niet uitgetogen,
Zoo my het vaderland, door ’t ysselyk vermogen
(35) Des Assiriens benard; zoo myn geboorte stad
My niet in zulken nood, tot hulp gedwongen hadt.
Ik trek de kleeren aen, die ’k in myn lentedagen
En maegdelyken staet blymoedig plag te dragen.
Het zuiver lynwaet zet de net besneden leên
(40) Een nieuwen luister by en nieuwe aenvalligheên.
De parels blinken om den ronden hals en cieren
Het levend elpenbeen, waer langs de lokken zwieren.
Een gouden armband, daer een Hyacint in brandt,
Gloeit heerlyk op de sneeuw van elke blanke hand.
(45) Een kleed van witte zy vloeide af van myne leden
En schonk een grooter zwier aen de andre aenvalligheden.
Zoo stappe ik uit, en veins myn vaderlyke stad
Te ontvluchten, en dat ik by my besloten had
In harde slaverny veel liever heel myn leven
(50) Te slyten, balling ’s lands, dan in de stad te sneven
Aen ysselyke pest en hongesrnood en dorst.
Men ziet my vriendlyk aen en leidt my naer den vorst.
De veldheer Holofertn, omringd door lyfstraeuwanten,
Rust op het hoge bed, met goud en diamanten.
(55) Op ’t heerlykst opgetooid. De purpren hemel blonk
Van Amethyst, Smaragd, en wat tot hoofschen pronk
[p. 62]
En vorstelyken zwier in ’t Oosten werdt gevonden.
Al de andre hoofden van ’t Assirisch leger stonden
Rondom den fieren Vorst. Men buigt met nedrige eer
(60) Naer hoofsche zwieren zich voor ’s Konings veldheer neêr.
Ik trede in zyn gezicht; toen schonk Gods Alvermogen
Een wonderlyke kragt en schoonheid aen myne oogen;
En zette myn gelaet een nieuwen luister by.
De Vorst verbleekt, en bloost, en ryst en nadert my.
(65) Ik buig voor hem de knien. Hy vat myn blanke handen.
Rys, zegt hy, schoonste vrouw, o pronk van alle landen.
Heb moed, Bekoorlykheid; ik schade nooit een ziel,
Die mynen koning vreesde en voor hem nederviel.
Hadt uw Bethulia by tyds de knie gebogen
(70) Voor ’s aerdryks Oppervorst, het had myn krygsvermogen
Niet op zyn wal beproefd, en Juda kwynde niet
Door hongersnood gedrukt en ander krygsverdriet.
Maer zeg my, schoonste vrouw, waerom ge uws vaders erven
Verliet en herwaert kwaemt? Wilt ge iets van ons verwerven,
(75) Verzoeken voor uw stad? Spreek; alles zal geschien.
Een vrouw, zoo schoon als gy, kan zelfs een’ vorst gebiên.
Toen zegge ik hem beleefd: grootmoedigste der helden,
De vuist van uwen vorst, de braefste op de oorlogsvelden,
Die ’t ryk van Babilon alom roemruchtig maekt;
(80) Myn zondig vaderland heeft zynen God verzaekt;
[p. 63]
Zyn godsdienst, eer en plicht te schandelyk vergeten,
Kwaedaerdig onderstaen Gods eerstelingen te eeten.
Wy dorsten ’t al, wat ons des Heeren wet verbiedt.
Deze is de bron, o Held, van Izraëls verdriet.
(85) De Godheid, zwaer gehoond, blaekt nu op Jakobs erven,
En zal gansch Izraël door ’t oorlogsvuer verderven.
Gy, o Bethulia, stondt alle rampen door.
Myn lieve vaderland, zoo lang Gods zorg, verloor
Zyne edle vryheid nooit, en werdt nooit aengeschonden,
(90) Indien de Hemel niet getergd was door zyn zonden.
Nu zie ’k myn vaderland eerlang voor u geknield,
Zyn tempel en altaer door Assurs vlam vernield.
Bedenk eens, welken angst en smarten dit moest wekken
Aen borgeren, gewoon ’s lands leet zich aen te trekken.
(95) Ik koos de vlucht naer u; vergun my, edel Held,
Dat ik by nacht myn God mag dienen op het veld;
Hem eeren naer de wet door God ons voorgeschreven.
En dat ik aen den dis naer Joodsche wys mag leven.
Dan zal my de Oppervorst vertoonen, wanneer gy
(100) De stad bespringen moet, haer bange borgery
Verdelgen door uw zwaerd; dan zullen haest de daken
Van ’t schoon Jeruzalem door Assurs vlammen blaken.
Dan buigt het al eerlang, wat immer in ’t geweer
Op ’t oorlogsveld verscheen, voor Babels Opperheer.
[p. 64]
(105) De veldheer lonkt my aen, en toont, hoe de ingewanden,
Alreeds door minnevuer om myne schoonheid branden.
Driewerven rees de zon, gehuld met gouden glans,
En spreidde een heldren gloed langs onzen hemeltrans.
En reedt ten vierdenmael verheugd naer de avondvelden,*
(110) Wanneer de veldheer in de tente voor zyn helden
Op ’s konings jaerdag hadt een pragtig mael bereid;
En my ten dis gebeen by deze plechtigheid.
Gy waert het, Avond, dien de hemelsche besluiten
Bestemden om den loop des Assiriers te stuiten.
(115) U, zalige Avond, zal het zaed van Izraël
Steeds vieren met gejuich en vrolyk snarenspel.
En God, wanneer gy keert, met dankbre vreugdedichten
Vereeren, en hier na in zyne jaergeschichten
Met groote lettern u teekenen ten blyk
(120) Van hoge zege en vreugde in heel het Joodsche ryk.
Ik stap de veldtent in, waer Holofern, gelegen
Op ’t heerlyk tafelbed, verzeld was allerwegen
Door de oversten van ’t heir, die hem naer de oogen zien,
Eerbiedig wagten, wat de veldheer zal gebiên.
(125) Een tulband tooid het haer, een purpren rok de leden.
De tafel is voorzien met lekkre kostbaerheden.
De veldheer plaetst my naest zyn zyde op ’t tafelbed.
Men hoort een fraei muzyk, op ’s konings lof gezet,
[p. 65]
En drinkt voor ’s Konings heil een beker, vol geschonken.
(130) Een groot pokael wordt voor den veldheer uitgedronken.
Toen schuimt de sterke wyn ten derden mael in ’t glas,
Dat voor de schoone Joodsche in haest geledigd was.
De vorst omarmt myn hals en kust myn blanke kaken.
De wyn en liefde doen in vollen gloed hem blaken.
(135) Hy streelt myn zagte hand en kust haer duizendmael,
En vleit myn schoonheid met de teerste minnetael.
Hy drinkt en groet voor ’t laetst zyn blyde legergrooten,
En wenscht een’ zoeten nacht aen al de disgenooten.
De Heeren zwieren uit, en laten ons alleen.
(140) De veldheer Holofern, beroofd van alle reen,
Valt op het rustbed neer en weet de lome spieren
Maer naeuw te roeren; geen der dronke leen te stieren.
De slaep vermeestert hem; hy blaest en snorkt, en ronkt.
Toen werdt het hart my door een edel vuer ontvonkt.
(145) Toen bidde ik: Heerscher van ’t heelal, versterk myn kragten.
Wreek U, door my, aen hun, die uwen dienst verachten.
Ik nader ’t bedde, gryp den sabel van den vorst,
Daer hy de sponde drukt voorover op de borst.
Ik vat hem by het haer, en sla met alle magten
(150) Het stael hem op den nek; dan zwakke vrouwe kragten
Vermogten zulk een kop, verhard door wind en weer
Niet van den taeien romp te slaen op eene keer.
[p. 66]
’k Hervat den tweeden slag; daer rolde van de leden
Die ruige kop, de schrik van landen en van steden.
(155) Zuip, zegge ik, zuip nu bloed, verwaende dwingeland,
Die God en Izraël zoo stout heeft aengerand.
Ik neem den ruigen kop, bedek hem met myn kleeden.
De wagt laet, als voorheen, naer ’t eenzaem veld my treden.
Ik vluchte naer de stad, en toon het bloedig hoofd
(160) Des fieren Assiriers, en hoe het heir, beroofd
Van mynen Hertog, haest den dappren moed verliezen,
En voor een stout gevecht een laffe vlucht zou kiezen.
Men steekt, zoo ras de zon ten gouden wagen tradt,
Den kop ter mueren uit, en maekt allarm in stad.
(165) Dit merkte ’s vyands wagt. Men gaet den veldheer vragen,
Of ’t hem geluste en storm op onzen wal te wagen.
Men klopt, maer klopt vergeefs, daer niemant iets vernam.
Elk gist, dat Holofern zyn heete minnevlam
In Judiths armen bluschte, of, vry van leet en zorgen,
(170) Een stille rust verkoos tot aen den laten morgen.
Dan eindlyk vat men erg en breekt de tentdeur op.
Daer was het lyf in bloed gewenteld, en de kop
Gestolen van den romp. De benden zyn verslagen,
En zetten ’t op de vlucht. Wy rukken uit en jagen
(175) Den vyand agter na en uit het vaderland.
Eeerwaerdige, zie daer, wat ik met deze hand,
[p. 67]
Die u dit schryft, verrigtte, en hoe de God der Goden
My en het vaderland zyn bystand heeft geboden,
Den trotschen Assirier vernederd, en alleen
(180) Den lof en de eer verdient voor deze zaligheen.
Beminde Bruidegom, die my al lang te voren
Uw hart geschonken hebt, en onlangs trouw gezworen,
Ontvang dit korte schrift van uwe zielsvrindin,
Die u en trouw beloofde en kuische wedermin.
(5) De vrees, die ’k uit het hart door zwygen poog te dryven,
Groeit, door het zwygen, aen, en noopt my u te schryven.
De tyd, dien ik met u besteedde aen gulle vreugd,
Daer gy het rechte pad der ongeveinsde deugd,
My toonde met de keur van Gods geheimenissen
(10) Uit de oude Orakelen, die nooit hunne uitkomst missen,
Verveelde nimmer my, en eindigde te vroeg.
Wat hoorde ik al van u, maer nooit hoorde ik genoeg!
Hoe naerstig luisterde ik, wanneer gy ons verhaelde,
Hoe God in de eeuwigheid een’ vasten stond bepaelde,
[p. 68]
(15) Wanneer zyn Zoon op de aerde in ’t vleesch verschynen zou
Tot troost van al, wat leeft door Adams zonde in rouw,
En naer dien Middelaer gelovig heen zou vluchten;
Een’ Goël reeds beloofd na ’t eeten van de vruchten,
Zoo duer door God verboôn. Hoe vader Abraham
(20) Den togt naer Palestine op die beloften nam;
En Jacob dezen Vorst beloofde in zyn gezangen,
Een’ Heiland, onze hoop, en Izraëls verlangen.
Wat dronk ik met het oor een vreugde uit dit verhael.
Wat gloeide my het hart door deze lieve tael.
(25) Gy merkte dit en zogt door wulpsche kozeryen,
Noch teere, dartele reen myn kuische ziel te vryen;
Maer leerde, als door God zelv’ bezield, my, hoe de keur
Van runtlend stierenbloed en sterken wierookgeur
Nog eens zoude eindigen met alle de offeranden,
(30) Die wy naer Mozes wet ter eer der Godheid branden;
Als ’t hemelsch Offerlam, door Abel afgebeeld,
Zyn bloed, dat veel in kragt van Abels bloed verscheelt,
Op ’t outer van zyn kruis onschuldig stondt te plengen,
En door boetvaerdheid het al te recht zou brengen.
(35) Maer sints een poos merkte ik in u, myn Bruidegom,
Een stille somberheid, een vrees die u alom
Verzelde, en voor uw Bruid angstvallig u deedt vluchten.
Ik hoorde u meenigwerf beklemd en droevig zuchten.
[p. 69]
Uw rede was niet meer van zoo veel zwier en kragt.
(40) Uw kuische minnegloed voor my verdoofde al zagt.
Gy spraekt bezwaerlyk iets, indien ik niets u vraegde,
En dan was ’t nog maer iets, dat my de ziel mishaegde.
Ik zag u wel by my, of Liefste, maer uw hart
Scheen elders heên of vol van opgekropte smart.
(45) Myn rede was zoo teer, als ik wist uit te denken.
Myn ziele was zoo blank, als u een maegd kan schenken.
Ik toonde u, wat ge wenschte in eene kuische vrouw;
Maer niets verligtte ’t hart in zulken diepen rouw.
Dit stortte, o Jozef, uw Marie in bange zorgen.
(50) En de oorzaek van dit leet bleef my niet lang verborgen.
En nu het hoogste woord, de reden moet ’er uit.
Myn Bruidegom, och gy, och gy verdenkt uw Bruid,
Zegge ik ’t? van snoode min! Ach hatelyke reden
Van deze somberheid van deze afkeerigheden!
(55) Maer kende gy uw Bruid, hare onbesproken eer,
En wat haer is gebeurt gy zweegt noch kwelde u meer.
Godvruchtig Jongeling, lees des myn wedervaren.
Bemerk een hoger kragt in ’t geen we u openbaren.
’t Was op een’ morgenstond, zoo heerelyk als ooit.
(60) De daeuwende uchtend hadt den hemel opgetooid
Met rozen, waer ge zaegt, gevolgd door zonneglanssen,
Op ’t pragtigst uitgespreid langs de amaranthen transsen.
[p. 70]
Die schone morgenstond zet my het harte aen brand,
Om ’t eeuwig albestuer een schuldige offerand
(65) Van ware dankbaerheid opteoffren, myn gebeden
Te zenden naer den troon der algenoegzaemheden.
Ik treed het rustbedde af, en kniel met diep ontzag
Voor God, de bron van heil, den schepper van den dag,
Den vader der genâ, het eeuwig Alvermogen,
(70) Nooit was, o Bruidegom, myn ziel zoo opgetogen.
Nooit was ik in ’t gebed zoo hartelyk als toen.
Nooit kon ik door ’t gebed my zelv zoo wel voldoen.
Maer hoor een wonder, dat Marie u zal verhalen
Myn kamer werd verlicht door schitterende stralen.
(75) Een glans omscheen uw Bruid, wier harte een schrik beving.
Ik zie naest myne zyde een hemelsch Jongeling,
In wiens aenminnig oog de vriendschap was te lezen.
Wat straelde ’er majesteit uit zyn bevallig wezen!
Een zyden sluier vloeit van ’t ryzig lyf’ hy spreidt
(80) Een frisschen ambergeur en drukt myn hand en zeit:
Zet alle vrees ter neer, gezegendste der vrouwen.
Gy moogt thans een gezant van ’t hemelhof beschouwen.
Hoor, godverloofde Maegd, wat de Opperste besloot.
Gy zult een heilig zaed ontvangen in uw’ schoot;
(85) Den Heiland dragen; dien na zesmael zeven weken
Met maegdelyke melk aen uwe borsten kweken.
[p. 71]
Hier volgen vrede en heil, wanneer hy op den troon
Van koning David heerscht, als koning Davids zoon.
Deez zal uit zyn gebied bedrog en onrecht weeren,
(90) En over Helle en dood zeegaftig triomfeeren.
Schep moed, godvruchte maegd; dit heerelyke lot
Is uit genade alleen voor u bewaerd van God.
Ik buig me eerbiedig neêr, en durf verwonderd vragen.
O schoonste Jongeling, die my Gods welbehagen
(95) Zoo gul geboodschapt hebt; wiens houding, zwier en tael
Niets sterfelyks bevat, en die uit ’s Hemels zael
Op de aerde zyt gedaeld, zeg my die zeldzaemheden,
Hoe ik, die nimmer nog myn maegelyke leden
Door eene onkuische min bevlekte, en in myn schoot
(100) Geen man omarmde, en steeds de zedige ooren sloot
Voor alle onkuische tael, hoe ik een zoon zal baren.
Toen sprak Gods bode, ik zal dit wonder u verklaren.
De kragt van God, Gods zoon, zal uit het hoog gewelf
U, godverloofde Maegd, omschaduwen, en zelf
(105) Met heilig, hemelsch zaed, door wonderlyke wegen,
Voor ’t menschelyk vernuft onvatbaer, neergezegen,
Uw buik bezwangeren. Dit goddelyke kind,
Voor Adams zaed een borg, van de Engelen bemind,
Zal dien verheven naem van zoon des Hoogsten dragen.
(110) Uw Nichte Elizabeth, schoon in hare oude dagen
[p. 72]
Is ook, o Maegd, bevrucht. By ’s Hemels almagt is
Geen zaek te wonderlyk, hoe vol geheimenis.
Ik stem het zwygend toe. De Jongling is verdwenen.
Ik ken den hemelgeest, zoo heerlyk my verschenen,
(115) Aen ’t vuer, dat door myn borst en aders zich verspreidt.
Wat voelde ik een vermaek, wat smaekte ik zaligheid!
Ik zing de Godheid lof, die door haer groot vermogen
My, nederige Maegd, zoo heerlyk wou verhogen,
Ontvang het heilig zaed in ’t kuische lyf, en voed
(120) Den zoon des eeuwigen alreeds met maegdlyk bloed.
Myn Bruidegom, gy zaegt het zwanger lichaem zwellen,
En voelde om dit het hart door angst en zorgen knellen.
Maer uw Maria blyft een ongerepte Maegd,
Schoon zy een hemelsch zaed in de ingewanden draegt.
(125) Gy vestigde op een Schoone uit Davids huis uw zinnen,
Nu zult ge een moeder zelv van Davids zoon beminnen.
Myn maegddom blyft voor u, schoon ik eens zwanger werd,
En eene wondre vrucht droeg onder ’t kuische hart.
Zie daer, wat uwe Bruid, o Waerde, is wedervaren.
(130) De Hemel zelf zal u dit wonder openbaren.
Vaerwel, myn Bruidegom, bekommer u niet meer.
Bescherm uw zuivre Bruid, en min my als weleer.
[p. 73]
EManuël, myn lust en eenig welbehagen,
Dien ik met zoo veel zorg hebbe onder ’t hart gedragen,
En aen den hogen God gewyd in ’t heilig koor,
En teeder kweekte, gun uw moeder eens gehoor.
(5) Zy zendt deez brief aen u, te vroeg haer oog ontweken,
En wenscht, hoe ’t wezen moge, o Zoon, met u te spreken.
De noeste bezigheid en zorg, die gy besteedt
Om ’t menschdom, van zyn’ God door Eva’s appelbeet
Vervreemd en afgedwaeld, weer tot zyn God te brengen,
(10) Schoon niet, als Mozes leert, door offerbloed te plengen,
Maer door boetvaerdigheid en een gehoorzaem hart;
Een offer, dat het bloed van duizend stieren tart;
En zoo veel togten, die ge alomme doet, vergunnen
ô Waerde Zoon, ons nooit, dat wy u spreken kunnen.
(15) Hoe zeldzaem hoorde ik u. Het moederlyk gemoed
Trekt eeuwig naer het kroost, dat zy heeft opgevoed.
De lust om u te zien, noopt my om u te schryven.
Hoe graeg zag ik by ons te Nazaret u blyven.
[p. 74]
Hoe graeg zag ik door u het licht der zaligheid
(20) My toonen en den weg, die naer den hemel leidt.
Hoe graeg wenschte ik het merg van Gods geheimenissen
Te zuigen van de lip, wier reden nimmer missen.
Hoe gaerne zag ik zelv de wonders, die ge doet,
Die ’t volk my zegt, en ik alleen geloven moet.
(25) Ik hoor van allen kant uw groote kragt verhalen.
Hoe gy te Kana kwaemt, en de arme bruiloftszalen
(Dit een mogt ik slegts zien) verheugde in het glas
Den wyn deed spelen, die zoo even water was.
Hoe Neef Joannes, voor uw aengezicht gezonden
(30) Om de aenkomst van Gods ryk en blyde vredestonden
Ons aen te kondigen, u doopte in ’t zuiver nat
Der heilige Jordaen, het eerste waterbad
Der kerk van ’t nieuw verbond om zonden af te wasschen.
Hoe, daer gy naeuwlyks reest uit die gewyde plassen,
(35) De lucht van een zich spreidde, en uit de lucht een stem
Van uwen Vader klonk; dees is myn Zoon, aen hem
Is al myn liefde en lust; men hoore naer zyn reden.
Wat zag men toen een gloed, wat zag men zeldzaemheden!
Een vlugge, blanke duif daelt uit den hogen trans,
(40) En zet zich op uw kruin, omstraeld met hemelglans.
Men kon uit zwier en vlucht dier glinsterende pennen
Eene ongeschapen kragt, den Geest der Godheid kennen.
[p. 75]
Een ander zegt my, hoe men u, met dag en licht
Op Thabors kruin bekleed, en blinkend in ’t gezicht,
(45) Voor ’t welk de glans en gloed der middagzon bezweken,
Met Amrams zone, en met Elias hoorde spreken;
En Gods almogendheid u daer ten tweedemael
Een blyk van achting toonde uit ’s Hemels open zael.
Dees brengt my deze maer, hoe gy op weinig brooden
(50) En luttel visschen een gansch heir te gast durft nooden,
En twee paer duizenden verzadigde, en hoe gy
Het krankbed hulp verschaft door wondere artzeny;
Den doven de ooren schenkt; den blinden man zyn oogen;
Aen krepelen den voet; ja zelfs, hoe gy ’t vermogen
(55) Der Helle palen zet, en door uw stem een heir
Van Satans henen bandt, en smakt in ’t schuimend meir,
Daer zy op hun verzoek in vuile Zwynen varen.
Hoe gy het graf zyn prooi ontrukt, de zwarte baren
Doet stilstaen, en de ziel weerkeeren naer het hart,
(60) Schoon ’t lichaem rotte en reeds een kost der wormen werdt.
Dat al wordt ons gezegd; dan gaen we, o Zoon u zoeken.
Geen plaets bleef ongezien, geen verste en vreemdste hoeken
Noemt gy in heel ’t gewest van Kanan, die ik niet
Doortrekke om u te zien; maer och uw moeder ziet
(65) Haer Jezus nergens ooit; wanneer my iemant zeide
Dat ge in Tiberias den weg des heils bereidde,
[p. 76]
Dan reize ik derwaert heen, maer als ik binnen kom
Is Jezus weg, en preekt in ’t wulpsch Kapernaöm.
Of hebbe ik eens ’t geluk, dat ik u mag beschouwen,
(70) Schoon dit iet zeldzaems is; dan is ’er voor geen vrouwen
Een mooglykheid om u te spreken, en voor my
Geen kans om u te zien, o Jezus, van naby.
Dan zit ge in ’t midden van Aärons gryze neven,
Wie gy de orakelen, door haar van God geschreven
(75) Op eeuwig pergament, vol geest en zwier verklaert,
En hen het pit der wet van Mozes openbaert.
Dan zie ik elk verstand en oog om u vermoeien,
Een zwier en kragt van tale uit uwe lippen vloeien.
Of zyt ge in ’t vrye veld, dan wordt ge door een schaer
(80) Van hoorderen omringd, alleen op lyfsgevaer
Doordringbaer voor een vrouwe, en die met leergrage ooren
Uw lessen vangt, en zich bezwarelyk laet storen
In haer bespiegelinge en heur godvruchtige eer.
Des ik steeds ongetroost van u, myn Jezus, keer.
(85) Maer onlangs hoorde ik iets, dat my de ziel doorgriefde;
Dat onopkropbaer is voor moederlyke liefde.
Een zeide ons, hoe ge zelf uw uitvaert hebt gespeld,
En wat gy lyden zoudt door list en door geweld.
Hoe uwe teere leên, door scherpe Roomsche roeden
(90) Geteisterd, binnen kort afgryslyk zouden bloeden.
[p. 77]
Hoe gy, om ’t hoofd gekroond met dorens tot vermaek
Des moedwils strekken, en geklonken aen een’ staek,
Op Golgotha geregt, het leven zoudt volenden,
En van den doodshoofdberg de ziel naer God verzenden.
(95) Denk zelf, hoe hard die tael uwe teere moeder viel.
Elk woord dier tyding was een doodsteek voor myn ziel.
Wie ooit iet smartlyks aen zyn kinders heeft bevonden,
Dees gist, hoe naeuwelyks wy dit verdragen konden,
Hoe bang ’t Maria valt, veel harder dan myn pen
(100) Afschetste op dit papier; wanneer ik eenzaem ben,
Dan zweeft die smart, die dood gestadig my voor de oogen.
Dan dunkt my, hoe de Hel met al haer forsch vermogen
U aengrimt, u benart; wanneer de stille nacht
Myn roodbekreten oog wat rust heeft aengebragt.
(105) Dan zie ik in den slaep door beulen u ontkleeden,
U rukken naer ’t schavot, en uwe teere leden
Met koorden spannen aen een harden geesselpael
En u (myn hart verschrikt terwyl ik dit verhael)
De leden teisteren met scherpgehaekte roeden,
(110) Het lichaem, zwart gebeukt, vol builen, striemen bloeden;
Het teere lichaem, dat ik met myn eigen bloed
En maegdelyke melk zoo lang heb opgevoed,
Op mynen schoot verwarmde en minzaem plag te streelen,
Dan zie ’k de zwarte Nyd haer dolste treurrol spelen,
[p. 78]
(115) U spuwen in ’t gezicht en enkel uit vermaak
En zondig tydverdryf u klinken op de kaek;
De lieve kaek, die ik, daer ge in myn armen ruste,
Zoo dikwerf zoende, maer nooit tot verzaden kuste.
Dan zie ik ’t heilig hoofd, met dorenen gekroond,
(120) En hoe men voor uw hoofd al spottend eerbied toont,*
Voor ’t heilig hoofd, waer voor zich de Engelen bedekken,
En met eerbiedigheid een hogen koorzang wekken.
Dan schrikke ik door het woên der wreede beulen op,
En volg, nog sluimerende, u naer den steilen top,
(125) Waer heen ik u benaeuwd, en zwoegend ’t kruis zie slepen.
Myn God, hoe naeuw wordt my het hart dan toegeknepen.
Hoe klaer zie ik dan u, bemorst met stof en bloed,
Aentasten door ’t geweld, en door den overmoed
Vastklinken aen het kruis. daer zie ik de armen rekken;
(130) Uwe armen, die gy bly naer ons plagt uit te strekken,
Te strenglen om myn hals, wanneer ik uwen dorst,
O lieve Jezus leschte aen myne blanke borst.
Daer hangt uw lichaem met een loodverve overgoten;
Daer zie ik de oogen van myn waerden zoon gesloten;
(135) Die starlichte oogen, al Maria’s troost en lust.
Daer zie ’k uw’ rozenmond, zoo vaek door my gekust,
En die my vriendelyk aenlachte in vroeger dagen,
Gesloten, hem zyn schoon en vrolykheid ontdragen.
[p. 79]
Och dit ontstelt my steeds. Die nare beeldtenis
(140) Zweeft eeuwig voor myn oog; die doodsche bangheid is
De reden, dat ik u dit schrift heb toegezonden,
Nu smeeke ik, zoo wy ooit by u genade vonden;
Zoo ooit de klagt van een bedrukte uw ziel bewoog,
Dat ik u eenwerf zien, u eenwerf kussen moog’;
(145) Nog eens uw lieven hals omarme, en voor uw sterven
Het jongst vaerwel van u, myn Jezus, mag verwerven.
Vergun my dezen wensch, dan sterve ik wel te vreên.
Of hebbe ik die te dwaes, myn Zoon, u afgebeên,
Verschoon de zwakheid dan en liefde van uw moeder.
(150) Behoud my door uw dood, o eenig Albehoeder.
Ontvang myn jongsten groet, ontvang myn laetst vaerwel,
En denk om moeder steeds, beminde Emanuel.
PROKULEJA AEN PONTIUS PILATUS. |
Uw Prokuleja heeft, door schrik en angst gedreven,
Uit teere huwlykszorge in haest deez’ brief geschreven.
Verschoon het my, zoo ik uw bezigheden stoor.
’t Gezicht van dezen nacht verdient een kort gehoor.
[p. 80]
(5) Het heele land gewaegt van Jezus wondre daden,
En hoe hy, zonder schuld met ketens is beladen;
Voor u te recht moet staen, en hoe nog dezen dag
Zyn dood of zyn behoud afhangt van uw gezag.
Het zeldzaem landgerucht van zulke vreemde zaken,
(10) Bedreven door dien man, kost ook my ’t harte raken.
’k Vond veel in zyn bestaen, dat achtenswaerdig is,
En eenig aendagt eischt in zyne droefenis.
Hoor, wat my dezen nacht om hem is wedervaren,
Wanneer myn zinnen door den slaep gesloten waren
(15) Niet ver van middernacht, den besten tyd, gericht
Tot invloed van de Goôn, verscheen me een helder licht.
En in den glans een man, in ’s levens prilste dagen.
Een blanke sluier was om ’t ryzig lyf geslagen.
Zyn ongeschoren lok ven een kastanjen kleur
(20) Vloeit langs den regten hals en daeuwt een ambergeur.
Een blankheid, als de Maen vertoont, lag op de kaken,
Doormengeld met de gloed van ’t kostelyk scharlaken.
Wat woonde ’er minzaemheid in ’t levendig gezicht.
Rondom zyn schedel blinkt een kring van schittrend licht.
(25) ’k Melde al die zwieren niet. Men zou hem best gelyken
By Febus, als wy dien in Cezars hof zien pryken;
Of als hy door de pen der Dichters wordt gemaeld,
Daer hy by ’t Negental in Pindus Tempe praelt.
[p. 81]
Hy ziet my droevig aen. Ik drink deez reên met de ooren.
(30) De haet der Priesterschap heeft my den dood gezworen.
Myn zuivre deugd, het goed, dat ik de menschen deed;
’t Ontmaskren van ’t bedrog berokkenden myn leet.
Ik leerde, hoe men moet op de aerd den hemel winnen.
Door godsvrucht en door liefde, en dezen taek beginnen
(35) Met zelfsverlochening, berouw, boetvaerdigheên.
Ik troostte ellendigen, verzagtte smarten, ween.
Het krankbed werd gered door myn medoogendheden.
’k Ontnam den dood zyn prooi; de hel beefde op myn reden.
Nooit stookte ik muitery, noch oproer, noch verraed,
(40) Maer leerde een’ eerbied voor de Vaders van den staet.
Dit is ’t, waerom men my by Pontius beklaegde.
Hy vondt my zonder schuld, hoe scherp hy me ondervraegde:
Zyn mond bekent dit zelf; maer de onschuld loopt gevaer,
Wanneer een Rechter hoort naer een verleide schaer.
(45) Gy hebt een teeder hart, met droevigen bewogen.
Zal Prokuleja eens onnoozlens dood gedogen?
Zal Prokuleja’s oog de deugd in ’t lyden zien,
En Prokuleja’s hand de deugd geen hulpe bien?
Ach, teere Prukuleje, is Jezus niet te bergen!
(50) Zal dit onschuldig bloed tot straf den hemel tergen!
Uw Pontius wordt door den Joodschen raed misleid:
Ach, teere Prokuleje, ach help de onnozelheid!
[p. 82]
’k Ontwake, en schreie, en voele een innig mededogen.
Een zagte slaep bekruipt, terwyl ik peins, my de oogen.
(55) Daer zie ’k dien Jongeling; maer welk een ommekeer!
Ik zie geen trekken van dien schoonsten lyder meer.
Hy hing aen ’t kruis gehecht, met lootverve overgoten,
Die starlichte oogen, die bespraekte mond gesloten.
Gy stondt by ’t kruis en zaegt hem onverschillig aen,
(60) Noch met zyne onschuld, noch met zyne smart begaen.
Het scheen my, dat ik hem den jongsten snik zag geven.
Myn God! maer welk een snik, die aerde en hemel beven,
De zon besterven deedt op ’t midden van den dag.
Daer loeit het Onweer; ’k hoore een schorren donderslag,
(65) En zie een bliksemschicht u treffen, vlieg, bevangen
Van schrik, op, voel het hart door schroevende angsten prangen,
En roep: myn Pontius! waer is myn Echtgenoot?
Ach! leeft myn Pontius? Myn Pontius is dood!
De Voedster vliegt verschrikt ten bedde uit, tragt myn smarte
(70) Te lenigen, door troost te stillen ’t vliegend harte.
Maer al vergeefs; ’t is of ik nog den bliksemschicht
Beschouwe, en gy geraekt en stervend voor my ligt.
Zyn dit geen reden om myn’ Pontius te schryven.
Ik zoek geen hoofsche gunst noch opzet door te dryven.
(75) De zorgen voor myn man; het voorspook dat myn Lief
De jongste rampen dreigt; vervaerdigden deez brief.
[p. 83]
Ach! laet dien Vromen, dien Rechtvaerdigen niet sterven!
Mag Prokuleja iets by Pontius verwerven,
Verschoon het leven toch van dien verwezen man;
(80) Daer u die kleine gunst geen nadeel wekken kan.
Der Oudren godsdienst leert ons Nachtgezichten te eeren.
De Hemel tragt van ons de rampen afteweren,
Wanneer hy ons dus raedt en waerschuwt voor den nood.
Kalpurnia, gy zaegt Vorst Cezar in uw schoot
(85) Vermoorden in den slaep; die fiere Held versmade
Den droom, en ging alleen met zynen moed te rade.
Dan Rome zag verbaesd in dien doorluchten doôn
De gramschap der verachte onsterfelyke Goôn.
’k Heb voor myn Pontius iets diergelyks te vreezen.
(90) Laet Cezars ongeval u tot een voorbeeld wezen.
Niet dat ik, waerde man, uw deugd in twyfel trek’,
Dat gy u schuldig maekt aen zulk een snood gebrek
Om ’t heilig recht door list of door geweld te buigen,
Het oor te leenen aen partydige getuigen.
(95) Gy kent de Roomsche wet en richt naer billykheid.
Maer Rechters worden zelfs door loos bedrog misleid.
Wat kan de Priesterschap door welbespraekte tongen!
Is ’t Recht niet eens door vees voor muitery gedwongen?
Werdt nooit de onnozzelheid het offer van den haet?
(100) Ach! wat gebeurt ’er niet uit redenen van staet!
[p. 84]
Meedoogenheid staet schoon. Ei laet me iet kleins verwerven,
Wie weet, waer ’t voordeel geeft, dat Jezus niet mag sterven!
Myn Pontius, ge ontzegt die bee niet aen my.
Ach! was dees dag ten einde, of deze Jezus vry!
[p. 181]
MICHAL
AEN DEN
KONING
DAVID. |
|
Het lopend landgerucht, dat onze dure tyden,
De schrale, droge lucht, de honger, dien wy lyden,
Gevolgen zouden zyn van ’s Hemels wraek, ontstaen
Om Sauls roof en moord, te Gibeon begaen,
(5) Groeit aen, en vindt geloof, en doet het ergste vreezen,
En dat ons huis van dit het offer nog zal wezen.
’t Orakel, zegt men, luidt niet duster, dat het bloed
Van Kis des Hemels wraek en gramschap blusschen moet,
En eischt ’er tot een zoen der Gabaonners zeven
(10) Van ’t koninglyke huis, myn broederen en neven.
Zy zyn van ons geslacht, wel eer op last van God
Door Samuel gezalfd, het deerlyk overschot.
Die moeten, schandelyk by Gibeon gehangen,
De rampen keeren, die het hongrig Kanan prangen.
[p. 182]
(15) Men zegt, dat David zelf op ’s Hogenpriesters raed
Haest tot der broedren smart een doodlyk vonnis slaet.
Verschoon ons, dat we om dien geduchten slag te weeren,
Met diepe eerbiedigheid ons tot den Koning keeren.
De pen valt telkens uit de onstelde hand van schrik,
(20) Als ik dien smaed herdenk; ’k herstel me, en zeg: zoude ik
In dezen jongste nood voor Vaders huis niet spreken?
Zou Michal voor haer bloed om geen genade smeeken?
Dit laetste valt wel hard voor my, een konings kind,
Maer ’t is by David. Hy heeft eertyds my bemind.
(25) Hy is geen vreemde. Als wy ons tot den Koning wenden,
Zal hy ons niet met smaed noch troostloos henen zenden.
Genadigste, bedenk, hoe vreemd het luiden zal,
Dat Chams vervloekt geslacht een schuldloos zevental
Van prinssen, Sauls kroost, van U eischt om te brengen,
(30) En koning David zulk een wreedheid wil gehengen.
Dees wyt het aen een wrok voor ’t vorstlyk huis van Kis.
Die zegt, dat deze moord uit vrees geboren is;
Het vonnis om alleen te heerschen werdt gestreken,
En Gods orakels thans uit staetkunde enkel spreken.
(35) Een ander mompelt: is de stam van Benmamyn
Nog niet genoeg verlaegd? Laet Juda heerscher zyn,
Maer hy zyn broeders niet door vreemden onderdrukken,
Geen stamhuis uit den gond met tak en wortels rukken.
[p. 183]
Dan dit’s een inval, die ontviel uit smart en schroom.
(40) De koning David, steeds rechtvaerdig, wys en vroom,
Lydt nimmer onrecht, zal naer vreemd geschreeuw niet luisteren,
Zyn glory door geen moord van vorstlyk zaed verduisteren.
’k Geloof het naeuw, dat ge aen een vonnis hebt gedagt
Dat strekken zou tot smaed van Sauls nageslacht.
(45) Dan zoo ’er iets mag zyn, dat ons in ramp zou bengen,
Onschuldig ’t vorstlyk bloed van myne vrinden plengen.
Zoo waerlyk Sauls huis by U bedragen wordt,
Gedoog, dat ik voor dit, by U myn tranen stort;
Voor dit U smeeken moog tot vaderlyk ontfarmen.
(50) Ik was U eertyd lief, ontving U in myne armen.
Ik zag naer Vaders haet en dreigementen niet,
Wanneer ’t myn’ David goldt. Ik vreesde geen verdriet,
Geen moeite te ondergaen, als ’t u tot heil gedyden,
Myn David redden mogt. Herdenk die bange tyden,
(55) Toen ’t bloedig slagzwaerd voor uw’ hals reeds was gewet,
Uw dood beschoren, daer gy weerloos laegt te bed.
Toen redde Michal U; haer vond behielt U ’t leven.
Denk om dien veegen nacht, en spaer om dien myn neven.
Het welzyn van uw land moog hangen aen hun dood;
(60) Maer Davids hals hing toen aen Davids Echtgenoot.
Ik spaerde toen uw hoofd om eens de kroon te dragen.
Mag ik voor deze gunst geen wedergunst U vragen?
[p. 184]
Maer denk noch om het beeld, door Michal uitgedagt,
Noch om myn teêre min, noch om dien veegen nacht;
(65) Denk zelfs om Michal niet. Maer kunt ge ons huis vervolgen?
Kan uwe gramschap ooit, hoe hevig, hoe verbolgen,
Van duer zyn op den naem van broeder Jonathan?
Die naem ontroert uw hart. Of dwael ik? Ach! hoor dan,
Wat my dees nacht gebeurde; ik schrik het U te melden.
(70) ’k Zag broeder Jonathan, niet, als hy de oorlogsvelden
In zegeprael verliet, en fier in ’t harnas blonk;
Niet zoo, als toen hy U zyn hand en harte schonk;
Niet met de oogen, die van gulle vreugde blaekten,
Toen gy en hy dat vast verbond van vrindschap maekten
(75) Op ’t eenzaem veld, dat hy ’t geheim van Vaders ziel
U toonde, en of ’er rust of vlucht te kiezen viel;
Niet met dien mond, die U zoo minzaem plag te groeten,
Te kussen, waer hy U, zyn halsvrind, mogt ontmoeten.
Neen; ik zag Jonathan met een gewonde borst,
(80) Bleek, ongedaen, geheel met stof en bloed bemorst;
Zoo als hem in den stryd de Gilboasche heuvelen,
Om dit by U vervloekt, naest Vader zagen sneuvelen.
Hy spreekt my bevend aen met eene schorre stem:
Ons huis is in den nood, vlieg naer Jeruzalem;
(85) Smeek David, dat hy ’t keer’. Hy zal U alles schenken,
Noem slegts myn’ naem, als hy aen Jonathan zal denken.
[p. 185]
’k Ontwaek, en vlieg van ’t bedde, en roep: myn Jonathan,
Myn broeder Jonathan, blyf, red ons; maer ik kan
Geen verder andwoord uit dien lieven mond verkrygen.
(90) Hy vlucht; maer zyne reên verbieden my te zwygen.
Om Jonathan, die U zoo dierbaer is geweest,
Wiens zuivre vriendschap gy in uwen lykzang preest;
Om Jonathan, dien Gy bezwoert met heilige eeden,
Dat ge aen hem denken zoudt, als ge ooit ten troom mogt treden;
(95) Toen ge eeuwig zyn geslacht in uw bescherming naemt;
Om Jonathan, die nooit zich uwer heeft geschaemd,
Hoe schamper Saul hem die liefde heeft verweten,
Hem dikwerf om die keuze een’ onverstand geheten.
Om Jonathan, die u zoo dikwerf heeft gered,
(100) Voor U zoo meenig keer zyn ziel te pand gezet,
Spaer, spaer het huis van dien Beminden voor een schande,
Die nooit werd uitgewischt, een heillooze offerande,
Die nooit den Hemel kan behagen, Jakobs zaed,
Het huis van David maekt tot ’s nabuers vloek en haet.
(105) Uw ziel is reeds beroerd, en luistert naer myn smeeken.
De naem van Jonathan zoude U het harte breken.
Al hadt zyn huis misdaen, al hing uw kroon ’er aen.
Laet woeden wie ’er wil; laet Gibeon bestaen
Om ingebeelden ramp by U ons aen te klagen;
(110) Dat Chams vervloekt geslacht U tegen onze Magen
[p. 186]
Aenhitze; Gibeon, noch al wat boos is, krenkt
Ons niet, zoo lang als gy aen Jonathan gedenkt.
Die waerde naem is meer dan alle voorspraek te achten;
Die naem wischt allen haet en straf uit uw gedagten.
(115) Die naem aêmt niets dan gunst, en troost ons in de smart.
Juicht, Broeders! Jonathan leeft, heerscht in Davids hart.
[p. 187]
Verschoon dit schrift van twee gezusters, die U schreven,
Door teedre liefde voor haer broeder aengedreven.
O Jezus, uw Marye, uw Martha zyn in nood!
Uw hartvrind Lazarus! Hy worstelt met den dood.
(5) De weêuw te Naïn zag haer eenig kind herleven,
Schoon zy U nooit een blyk van liefde hadt gegeven.
Gy spreekt een enkel woord, en ’s Hoofdmans dochter leeft,
Schoon een Romein geen deel aen Gods beloften heeft.
Wy zyn uw eigendom; ons huis staet voor u open.
(10) En zouden wy geen hulp, wy niets van Jezus hopen.
Spreekt gy een enkel woord, de ziekte en dood zal vliên,
En ons Bethania een troostryk wonder zien.
Verhaest uw komst; de zieke is magtloos; weinige ueren
Kan ’t leven, zoo ge toeft, van ’t veege lichaem dueren.
(15) Als Martha broeder dient, dan schryft Marye, en blyft
Het lydend bed tot hulp en troost, als Martha schryft.
[p. 188]
Vaek valt de pen, als wy den zieken hooren zuchten.
Dan vliegen we elk naer ’t bed, en luistren, schreien, duchten.
De hoop groeit, als de kranke een weinig rust gevoelt,
(20) Maer zinkt, als hy ontwaekt, en angstig tobt en woelt.
Dan kan ’er geen van ons van broeders ziekbed blyven.
Hoe zeer het marren schaedt, vergeten we U te schryven.
Gy weet, hoe teêr Marye en Marthe uw’ vriend bemint.
Hy is de steun van ’t huis, die brood en dekzel wint.
(25) Ach! wordt voor Lazarus van u geen hulp verworven,
Marye is radeloos, en Martha is bedorven.
Wy zwerven zonder troost; treft ons die zware slag.
Was broeders jongste stond dan onze laetste dag!
Dan kunnen wy niet meer U naer den eisch ontvangen,
(30) Niet meer zoo welgemoed van uwe lippen hangen.
Koom haastig, Heiland... Och! wat Martha heeft gevreesd,
Maria lang verwagt!... Ons broeder is geweest!
Hy sterft! Ach! neen, hy schynt te ontwaken op ons schreien!
Nog eene flaeuwte als deze en broeder blyft verscheien.
(35) Hy vraegt, waer Jezus is, en zegt met veegen mond:
Ach! was myn Jezus hier, zyn hartvriend werdt gezond.
Uw naem versterkt hem zelfs; naer U is al ’t verlangen.
Wy zwygen, voelen ’t hart door dubbele angsten prangen,
Nu hem uw hulp ontbreekt, hy zyn’ Emanuêl
(40) Voor ’t jongst niet kussen mag, nog zeggen ’t laest vaerwel.
[p. 189]
Gy leerde ons in ’t geloof op U geen ramp te duchten.
Wy durven in ’t geloof naer U, ons outer, vluchten.
Gy leerde ons, dat ge nooit, die U in waerheid dient,
Verlaten zult; ach help! ach red uw’ boezemvriend.
(45) Werdt broeder Lazarus door uwe kragt genezen,
Dat zal tot eer des naems van uwen Vader wezen.
Gy toont uw menschenliefde alom, waer ge U begeeft.
Ach! sterft een hartevind, zoo lang zyn Jezus leeft.
O koom; wil uw Marye, uw Martha niet begeven.
(50) ’t Zy broeder sterven moog’; ’t zy broeder blyve in ’t leven,
Wy haken naer uw komst, o trooster van het hart.
Vertoef niet, spoed uw reis, en lenig onze smart.
[p. 190]
Wat was my ’t harte vol, wanneer we gistren beiden
Van ’t bloedig Golgotha, bleek, spraekloos, bevend scheidden.
’t Draeide alles voor myn oog. Kalvaer scheen my een hel.
Ik zag naer U niet om; ik zeide U geen vaerwel.
(5) Hoe ik te moede was, den berg ben afgeklommen,
In stad gekomen door het krygsvolk, door de drommen
Van menschen, om te zien hoe Jezus ’t leven liet,
Nieuwsgierig saemgevloeid, weet God, ik weet het niet.
De Nacht, Getzemané, het Roomsch geweld, de zalen
(10) Van Annas, Kajaphas, Pilatus; al het smalen,
Maria, op uw’ Zoon; de blaeuwe striemen, ’t bloên
Der opgereten borst door scherpgehaekte roên;
Het spog, de doornenkroon; het kruis, de koorden, banden;
De spykers, forsch gejaegd door de uitgerekte handen;
(15) De voeten, langs den pael gespannen, neêrgehaeld,
Geklonken in het hout; de Lyder; gy, verdwaeld
[p. 191]
Uit myn ontroerd gezicht, bedwelmen myn gedagten,
En matten myne ziel, en breken ’s lichaems kragten.
Verschoon, vergeef het my, dat ik aen ’s Meesters last
(20) Tot nog niet heb voldaen, gelyk ’t een’ leerling past.
Wy stonden by zyn kruis, met diepen rouw bevangen.
Zyn hoofd boog op de borst, een doodkleur dekt de wangen.
Men zag, hoe heel de helle, op Jezus aengerukt,
Hem, door des aerdryks zonde, en ’s Hemels toorn gedrukt,
(25) Besprong: de dood hem straks den jongsten steek zou geven;
De ziel beangst, benaeuwd; het lichaem krimpen, beven.
Nog sloeg hy ’t oog op ons, in ’t akeligst gevaer;
En zegt: Joannes, zie uw moeder; zorg voor haer.
Dat woord drong diep door merg en beenders; uit zyne oogen,
(30) Schoon door een wolk van smarte, een mist des doods betogen,
Vloeide iets van wondren gloed, dat kragt gaf aen de ziel.
Al leefde ik nog eene eeuw: schoon ’t my te beurte viel
Te wonen in een land, dat in stikdonkre nachten
Begraven, nimmer heeft een strael der zon te wagten,
(35) Maer eeuwig kwynt van kou, ’k zou nimmer dit bevel
Vergeten uit den mond van myn’ Emanuël.
Die gloed zal eeuwig my en hart en ziel verwarmen.
Bedroefde Weduw, gun, dat wy elkaêr omarmen;
Dat ik U trooste in zulk een wrange zielesmart,
(40) En gy iets weten moogt tot vreugde voor myn hart.
[p. 192]
Maria, ’k zal U nooit vergeten, nooit begeven.
Gy zult en in myn huis en van het myne leven.
Wat zullen wy elkaêr verhalen, hoe getrouw
Uw Zoon voor beiden zorgde, ons liefde in vreugde en rouw.
(45) Hoe gy de ziel in gloed, te harte voelde blaken,
Als gy de rozen kuste op zyne lieve kaken,
Daer hy uw borsten zoog en om uw hals zich vlogt.
Wat ik al heil genoot; hoe veel zyn leer vermogt,
Wanneer ik in zyn schoot zyn lessen dronk met de ooren,
(50) En nimmer werd vermoeid dien gulden mond te hooren.
Wat wonderen ik zag in zulk een langen tyd,
Met Jezus doorgebragt, aen Jezus dienst gewyd.
Wy zullen met elkaêr zyn wederkomst verbeiden
Ons beider vrind wou niet voor eeuwig van ons scheiden.
(55) Wanneer de derde zon zal ryzen, wagt ik hem.
Laet zich Pilatus, laet geheel Jeruzalem,
Al ’t Joodsche Sanhedrin hier tegen hen verzetten,
’t Zich belgen; noch de Jood noch Heiden zal beletten,
Dat hy het graf verlaet, en heerlyk triomfeert.
(60) En langs een schonen weg naer ’t ryk der glorie keert.
Wy zullen Jezus zien, met Jezus weder spreken,
Hem volgen na den dood naer de amaranthen streken
Van ’t eeuwig Paradys. Maria, koom; de lof
Van Jezus blyft voor ons een onuitputbre stof.
Tekstkritiek:
p. 29 jaeg, er staat: jaegt
p. 58 vermomden er staat: vermonden
|
