Joannes Quicke. Het leven van Joos van den Vondel. Brugge, 1789. Uitgegeven door drs. G.C. van Uitert. Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden. Facsimile bij UB Gent (Google Books) In deze uitgave zijn de in- en uitleidende gedichten niet opgenomen, evenmin als de voetnoten. Evidente zetfouten zijn gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk. |
HET LEVEN[Vignet: typografisch ornament]TOT BRUGGE |
HET LEVEN |
II. GEZANG, |
MEDAILLE Voor den Gommaristen Ketter-meester en Inquisiteur te Dordrecht. |
GRUWEL DER VERWOESTINGE. |
LIEVEN VRIEND, |
U-E. Bedenkinge over het Dicht op myn Vertrek, vinde ik goed. Zeer kwalyk zou men dergernis konnen myden, en ligtelyk zou men zig zelven kwaed doen, zonder my goed te doen. |
In eenen Brief, die zig opgaf in dezer voegen: |
ZEER GELEERDEN EN TREFFELYKEN HEER, |
IK oordeele, dat U-E. tot een volkomen Poëma, een bekwaeme Stoffe bedagt heeft, van den Togt van Constantyn nae Roomen, het welk zoo groot gewigte heeft mede gebragt in de zaeken van de wereld; de Grieken roemen Constantyn zeer hoog, en noemen hem gelyk aen de Apostelen. My dunkt dat hy geen kwaed Prins is geweest, zedert dat hy de Christelyke Religie heeft aengenomen; maer gelyk de Christenen hem tot in den Hemel verheffen, zoo zie ik dat Zosimus, een blind Ieveraer in t Heydensch Geloof, alles opzoekt dat hy kan, met regt of onregt, om hem te doen kleyn agten. Dog U-E. zeyd wyzelyk, dat het der Poëtens regt is, de fauten over te zien, of niet te gelooven van de gene, die zy nemen tot stoffe van haer lof, en tot een voorbeeld van deugd. U-E. begrypt wel dat daer gelegentheyd zal zyn om te spreken van de Heydensche en Christelyke Kerk-gewoonten; van de eerste heeft U-E. genoeg voorschriften by de Grieksche en Latynsche Poëten: en de oude Uytleggers daer op. Ook hebben weynig voor onzen tyd daer van niet onbekwaemelyk geschreven Giraldus Rosinius, de Christelyke Kerk-gewoonten. Van dien tyd kan men [p. 37] zien in de Verdedinge van Justinus, de Werken van Tertullianus en Cyprianus, de Concilien van Neocesarie, Gangres, Laodicea, Ancyre, en het Generael van Niceen, de welke, gelyk ook dat van Eliberi in Spanje, en het eerste van Arles in Walsch-land, zyn gehouden ten tyde van Constantyn. Het beginzel staet my wel aen, en zoo voortsgaende, twyffelt niet aen het dueren van het Werk. Godt wilt daer toe synen Zegen verleenen, en U-E. met uw Gezin nemen in zonderlinge hoede. |
U-E. Gantsch dienstwillige H. DE GROOT. |
Aen DAVID DE WILLEM, Secretaris des |
MYn gemoed (schreef hy) heeft zedert de dood van myn zalige Huysvrouwe een krak gekregen, zoo dat ik myn grooten Constantyn moet vergeten, en met iet minders my zoeken te behelpen: ik ben aen de Treur-Spelen vervallen, als ik myn lust in Treur-Spelen hebt geboet, mag ik zien, of ik weder aen myn Constantyn valle. Ik beveele my ondertusschen in uw ED. goede gunste, en wensche U ED. al t gene de vyanden ED. misgunnen. |
III. GEZANG, |
Die hem eenen Brief toezond, waer in hy zig uytdrukte in dezer voegen. |
IK danke UE. voor uwe Schenkagie, twee Werken, waerdig zulk een Werk-meester: Sofokles Elektra is altyd gehouden ge- [p. 47] weest voor uytmuntende onder des treffelyken Mans Treur-Spélen; ik heb bywylen wel gedagt van die in t Latyn te stellen, gelyk ik tot Hamburg zynde gedaen hebbe, Euripides Taurische Iphigenia, de welke ik nu onlangs gezonden hebbe aen myn Broeder De Groot. En Sinte Ursul heeft UE. boven syn gelukkig verstand, ook getoont een zeer loffelyke genegentheyd tot syn Geboorte-Stad, de welke ik geluk wensche met zulk een Spruyt; en wensche UE. lang leven, gezontheyd en gerustheyd van gemoed, om niet alleen zoodaenige als deze, die zeer treffelyk zyn, maer ook grooter Stukken ten dienste, nut en lust van alle Nederlanders voort te brengen. |
UE. Gantsch dienstwillige |
H. DE GROOT. |
Naer dat ik dat geschreven had, heb ik de twee Stukken ten eynde toe gelezen, en vinde in Elektra den zin en hoogdraeventheyd van Sofokles wel uytgedrukt; in Sinte Ursul verwondere ik my over de kloeke vinding, schikking en beweeglykheyd. |
MYNHEER, |
IK hebbe met verwonderinge gelezen uw Treur-Spel van Saüls Kinderen, waer in ik niet wel kan zeggen, wat my meer heeft behaegt, de Koninglyke invallen en leeringen, of de levendige uytdrukking van de beweging, of de regtmatigheyd in ieder Persoon het zyne te geven, of de Hebreeuwsche manier tot een stip naergevolgt, of ieder wel geordende vervolg van het Werk. My dunkt ook niet, dat het beginzel van dit Treur-Spel behoeft te wyken aen een gelyk beginzel van Oedipus den Koning by Sofokles, of den Vloek van Armoni aen die van Dido by Virgilius, van Hypsipyle by Ovidius, of van Oedipus by Papinius. Ik bidde UE. dikwils zulke Stukken by de hand te nemen, zonder dat groot Stuk van den groioten Constantyn te vergeten. Ik blyve borge, dat het zelve hoog aengenaem zal zyn aen alle die het verstaen; en bidde UE. de afwezende Vrienden te willen gedenken. |
UE. Gantsch dienstbereyde |
H. DE GROOT. |
MYNHEER, |
IK wensche Cornelius Tacitus Drossaert een gezond zalig Nieuw-Jaer, en dewyl hy my syn Geuse tafel verbied, om een onnoozel Ave Maria: zoo zal ik zomtyds nog een Ave Maria voor hem lezen, op dat hy sterve zoo devoot Catholyk, als hy zig toont devoot Polityk. |
VONDEL heeft een Vers gemaekt op t wonder, waer af de heylige Stede haeren naem draegt, en laet het openbaerlyk voor de Boek-winkels ten toon hangen, gelyk de voor-vegters de messen in de luysen steken, om de oogen der voor-by-gangers te tergen, als met zeggen, wie t hert heeft plukke. My deert dees Man, die geen ding eerder moede schynt te worden als de ruste; t schynt dat hy nog dry honderd guldens in syn kasse moet hebben, die hem dreygen de keel af te byten. Nog weet ik niet of het hem niet wel dierder mogte komen te staen, en deen of dander heetharsen by ontyde de handen aen hem schenden, dunkende dater niet een haen nae sou kraeyen. Dit spel maekt immers zulk een brabbelinge in de wagt, dater alle dage nieuwe krabbelinge uytryst. |
Uyt het Treur-werk van Hendrik den IV, Koning van Vrankryk en Navarre, t gene hy gemaekt heeft als hy Minist was. |
Genaemt den Arminiaenschen Sociniaen. |
Een Latynschen Poëet, die VONDEL, om dat hy de Latynsche Verssen van woord tot woord niet stipt had in t Vlaemsch overgezet; met deze volgende reden beschimpte. |
GY hebt VONDELS Virgilius gelezen, of ten minsten gezien, maer zonder leven, zonder merg, en de lenden gebroken; indien hem Augustus las, hy en zou dezen Maro van het vier niet bevryden, ten zy dat gy, geleerden Man, het anders verstaet. |
Passende op Petrus Wittevrongel, een Zeeuw van geboorte, die meest uytviel in syn Predikatie tegen de Tooneel-spelen. |
HY stelde een Tooneel-Schild of Pleyt-reden voor het Tooneel-regt, in Prose, daer hy die Predikanten niet in en spaerde, maer hun beschreef met veel bitze en bitter woorden, als oordeellooze gezellen en kerk-uylen, by brengende tot syn verdedinge, dat het oogmerk der Treur-Spelen is den verwilderden aert in te toomen, en de goede zeden in te scherpen, en dat t Bly-Spel de zwaermoedige geesten verlicht: en indien men om der dingen misbruyk altyd het regt gebruyk moest verwerpen, dater ter wereld niet onomgevroed en in syn geheel zou blyven. Aengaende de Bybel-stof, die zy aldermeest van het Tooneel wilden houden, heeft hy elders hun beroepen op de voorbeelden en toestemminge van Heylige en van geleerde Mannen, zeggende: Dat den Propheet Ezechiël een Treur-Spel van den Uyttogt der twaelf Stammen uyt Egypten had naergelaeten; dat den ouden Kerken-Leeraer Gregorius Nazianzener zelf den gekruysten CHRISTUS tot stoffe van een Grieksch Treur-Spel had gebruykt, en Hugo de Groot syn voorbeeld in het Latyn gevolgt, die ook synen Joseph ten Tooneel voerde; dat Buchanan Treur-Spelen van Jephta en Joannes den Dooper had naergelaeten; dat zelf Theodoor Beza, Calvyns Amptgenoot, een Treur-Spel van Abrahams Offerande had gedicht; den Raeds-heer van den Honert de Treur-Spelen van Moyses den Tafel-breker en Thamar; en Daniël Heinsius de Kinder-moord van Herodes; dat ook Blondel, dien geleerden Theologant onder de Gereformeerde, namaels Professor der Kerkelyke Historien tAmsterdam, met alle de Predikanten van het Synode te Chastres in Languedocq, in het Schouw-perk het Spel der Latynsche Schoolieren kwam zien en hooren. |
Als hy thuys gekomen was, vraegden hem syn beste Vrienden, of hy het by de Deenen al moede was? Hy zeyde hun, dat hy dikwils dagte: |
EYNDE. |
Tekstkritiek: |
vs. 257 Medea er staat: Media vs. 750 vinnig er staat: vinning vs, 817 Lyk-offer wierd van Maegdenburg: wierd behoort niet tot de titel, maar staat cursief in de tekst vs. 257 Medea er staat: Media vs. 750 vinnig er staat: vinning vs. 817 Lyk-offer wierd van Maegdenburg : Het woord wierd, dat niet tot de titel behoort, staat ook cursief in de tekst. |