P.M.: ’t Oprecht gemoed het hoogste goed (1777). In: Mengeldichten, van ’t genootschap, ten spreuke voerende: Volmaakter door den tijd. Eerste deel. [Vignet: Volmaakt door den tyd]. Te Utrecht bij Samuel de Waal; MDCCLXXVII, p. 22-25.
P.’t.H. [Pieter ’t Hoen]: N.N. aan zijn egtgenoote (1779). In: Mengeldichten, van ’t genootschap, ten spreuke voerende: Volmaakter door den tijd. Tweede deel. [Vignet: Volmaakt door den tyd]. Te Utrecht bij Samuel de Waal; MDCCLXXIX, p. 77-84.
[Eerste deel, p. 22]
’T OPRECHT GEMOED HET HOOGSTE GOED.
Gij waereldling zwoeg vrij om ’t aardsche goed,
Om wellust, eer en rijkdom’s overvloed,
Hunn’ schemerglans mag ’t aadrsch gezind gemoed
Een heilzon schijnen:
(5) Maar ach! zoo gij ’t aardsche wel beziet,
Wat is zijn heil? een droom! een enkel niet!
Alöm verzeld van kommer en verdriet,
’t Geen u doet kwijnen.
Genoot uw ziel, zelfs in uw vroegste jeugt,
(10) O waereldling! ooit weelde, wellust vreugt,
Van wroeging vrij, of dat geen ongeneugt
Haar kwam verzellen?
[p. 23]
Al wierd uw hart van rijkdom als verzaad,
Een onvoorziene ramp, of wijze staat,
(15) Baart uwe zorg, waardoor gij vroeg of laat
Uw ziel moet kwellen.
Schoon gij als vorst met kroon en scepter praalt,
De voorspoeds zon, die heden u bestraalt,
Zie gij wel ligt voor eeuwig neêrgedaalt
(20) Den naasten morgen.
Hier schrikt uw ziel voor ’s vijands overmagt,
Daar voor ’t verraad, ’t geen naar uw’ scepter tragt;
Ja ’t leeven zelfs: zoo strijdt gij dag en nagt
Met bange zorgen.
(25) Maar zalig hij, wiens wellust, rijkdom, eer,
Is ’t rein gemoed; de Deugd, zijn schild en speer,
Steld hem gerust: geen heir, geen moordgeweer
Doet hem ooit schoomen.
[p. 24]
Al was zijn weg door Libies dorstig oord,
(30) Daar hij ’t gebrul van leeuw en tijger hoort,
’t Oprecht gemoed zal, vrij en ongestoord
Hunn’ muil ontkomen.
’t Zij dat hij zwerve op de ongestuime zee,
Wanneer matroos, vol angst, schreeuwt ach! en wee!
(35) Hij is gerust, als waare hij ter reê
Van zijn begeeren.
Hij, die de zee en winden wetten steld,
En door zijn wenk beteugeld hun geweld,
De Almagtige, die ’t rein gemoed verzeld,
(40) Zal ’t onheil weeren.
Al zag men ’t heir der sterren, zon en maan,
Verkeerd in bloed, en ’t groot heelal vergaan,
’t Oprecht gemoed zal als een rots bestaa,
Vrij van verschrikking.
[p. 25]
(45) Hem is bewust, dat Hij, die ’t al gebied,
En in zijn gunst steeds op hem nederziet,
Hem laaven zal in tijdelijk verdriet
Met zielsverkwikking.
De armoede zelfs, waar voor de dwaaze beeft,
(50) Is hem een lust, dewijl zij voedzel geeft
Aan zijnen geest, die steeds naar hooger streeft
Dan aardsche dingen.
Hij weet, hoe ligt de zon aan ’t daalen gaat
Van ’t schijngeluk, dies is zijn toeverlaat
(55) Het heilgenot, dat eens te wagten staat
Gods gunstelingen.
P.M.
[Tweede deel, p. 77]
N.N.
AAN ZIJN
EGTGENOOTE.
Mogt ik, schoon afgesloofd door folterende ongelukken,
In plaats van dezen brief, die mijne hand u zendt,
Mijn waarde Vrouw! u zien, en in mijne armen drukken!
Die teedre welkomst maakte een eind van mijn ellend.
(5) Gij wachte me elk oogenblik, en noemt misschien de dagen,
Die ik te veel vertoef, voor uwe min te wreed.
Misschien perst Liefde uw hart, uw teder hart, tot klagen,
Als of ik u, mijn Lief! en uwe min vergeet.
Dan neen; gij kunt mijn trouw, mijn Liefde, niet verdenken;
(10) Gij weet, dat ’k was te moê, wanneer ik van u ging;
Gij zaagt mijn hart, toen ’k u den afscheidskus moest schenken;
Hoe wordt mijn ziel ontroerd op die herinnering!
[p. 78]
’k Trad driemaal van u af met traanen op de wangen,
En met het laatst vaarwel in mijn bestorven mond.
(15) ’k Bleef driemaal, weêrgekeerd, op uwen boezem hangen,
Verwonnen door de min, die ons aan een verbond.
’k Moest eindlijk voort. Men wou niet langer mij verbeiden,
Maar straks de steven aan het bruischend pekel biên.
En was ?er iets dat mij vertroostte in dit ons scheiden,
(20) Het was alleen de hoop van u rasch weêr te zien.
Men stak in zee. Ik bleef, schier roerloos, op u staaren,
Terwijl mijn teder hart u liefdetraanen schonk,
Tot dat, door snellen gang en ’t rijzen van de baaren,
Het vaderlandsche strand mijn schreijend oog ontzonk.
(25) Ik hield uw beeldtenis, uw min in mijn gedagten;
Die was mijn troosteres op ’t woedend element;
Die kon, en die alleen, mijn bittre smart verzagten,
En bleef op reis in mijn u minnend hart geprent.
Somts dagt ik als verrukt aan onze zuivre lusjes;
(30) Hoe streelde ik mij door al ’t herdenken van dat zoet!
[p. 79]
Eerlang, dus riep ik dan, zie ik door duizend kusjes
’t Geleden ongemak en ’t lang gemis vergoed.
Eerlang, (hoe kan ’t vernuft der stervelingen dwaalen!)
Houdt slegts een stijve kou de blanke zeilen rond,
(35) Zal ik met blijdschap aan mijn Egtgenoot verhaalen,
Al ’t geen ik op mijn reis mijn aandagt waardig vond.
Dus spoeide ik vrolijk heen. (Wat kan de vreugd beteuglen
Van hem wiens teedre ziel door min gekoesterd wordt?)
’t Herdenken aan uw min schonk aan ons vaartuig vleuglen
(40) En maakte, zo het scheen, de lange dagen kort.
Ik dagt dat wind en zee mijn liefde gunstig waaren,
Zoo kliefde ons jachtig schip het ongestuime zout,
Doch hunne gunst is schijn en valsch; ik heb ervaaren,
Hoe dwaas hij is, die zich op wind of zee vertrouwt.
(45) De schoonste dag, dien ooit een stervling zag verschijnen,
Liet ons den rugge zien, en koos de stille rust.
Het Oost ontrolde reeds de vaale nachtgordijnen;
En ’t schubbig watervee nu moede en mat gekust,
[p. 80]
Liet zich al speelende in het diepst der kolken zinken.
(50) Was ooit een avondstond vermaaklijk, ’t was thans.
De Maan deed op het zout haar zilvren hoornen blinken,
En noodigde ons op ’t dek. De onmeetbre sterrentrans
Deed de oogen scheemren op zijn tintelende bollen,
En stierde Stiermans hand. De zuidewind blies zagt
(55) In ’t zijl, en deed ons schip op kleine golfjes rollen.
In ’t eind verscheen de slaap bij ’t naadren van den nagt,
En dwong ons tot de rust. ’k Zal nooit dien nagt vergeeten.
Ik sliep, doch kort; ik wierd door droomen afgemat.
(Indien een voorgevoel van ramp een droom mag heeten)
(60) Mij dagt, dat gij aan boord naast mijne zijde zat,
En wijl ik kus op kus van uwe lippen plukte,
Verscheen een zeegedrocht, het welk ons schip beklom,
En mij, half dood van schrik, van uwen boezem rukte;
Ik hoorde uw jammerkreet, en keek beangstigd om.
(65) ’t Sprong met me in zee, en zwom naar bijgelegen stranden.
(Ik beef nog op ’t verhaal; ’k zie nog zijn open muil,
[p. 81]
Zijn oogen vol van vuur zijn spitsgescherpte tanden;
Ik hoor nog, zo ’t mij dunkt, zijn ijsselijk gehuil.)
Het scheepsvolk, kloek van aart en aan elkaêr verbonden,
(70) Dagt mij te ontzetten, en ’t gedrogt te keer te gaan,
Doch vrugteloos; ik zag mijn maats terstond verslonden,
En ’t monsterdier gereed mij ook ter neêr te slaan.
Ik vloog, al gillende, met half geslooten oogen
Van ’t bed, en rasch ontwaakt, zag ik het monster niet:
(75) Wie meldt de vreugd van hem, die, door een droom bedroogen,
Zich voor het doodsgevaar, ontwaakend, veilig ziet,
De slaap was echter mij voor al den nacht ontweeken.
’k Herdagt, bevrijd van vrees, aan ’s monsters wreed gebit.
Dus weet een oorlogsman van vuur en staal te spreeken,
(80) Wanneer hij aan den haard bij Vrouw en Kinders zit.
Dan ach! ik zag wel draa die kalmte weêr verstooren,
Door een verward geschreeuw: ,,Matroozen! ’t za! pakt aan!
,,Haalt al de zeilen in , of alles is verlooren.”
Ik, die nog nooit den angst eens storms had ondergaan,
[p. 82]
(85) Klom beevend op het dek, om aan ons volk te vraagen,
Wat ramp ons naderde; wat hen dus schreeuwen deed?
Doch ’t was onnodig; ’k zag een ijslijk onweêr daagen,
Welk naar gezicht mijn ziel met schrik en angst doorsneed.
De Hemel wierd bekleed met donkere onweêrswolken,
(90) Ja ’t scheen dat zelfs de maan, die straks zo heerlijk blonk,
En blikkerde op de zee, in deeze zwavelkolken,
Hoe zeer zij die ontweek, met al heur glans verzonk.
Het bootsvolk teeg aan ’t werk om ’t doodsgevaar te keeren.
Men haalde ’t zeiltuig in, en bond dat los was vast.
(95) Om des te zekerder het vaartuig te regeeren,
Dat nu door zee en wind te fel wierd aangetast.
Ik zelf, ik klom in ’t wand, om meê te binden, reeven,
En in te haalen ’t geen reeds slingerde over boord:
Het doodsgevaar deed mij door doodsgevaaren streeven,
(100) En doen dat tot het werk eens stouten zeemans hoort.
De donder barstte los, en kletterede op de baaren,
Terwijl het bliksemlicht den nacht herschiep in dag;
[p. 83]
’k Zag niets dan vuur. Mijn God! hoe reezen ons de haairen
Te berge, wijl Matroos den dood voor oogen zag.
(105) Het ging ?er vreeslijk toe. Wij zagen ons bestoken
Door ’t woedend zout, dat ons aan allen kant bestreed;
En door den wind, die thans uit zijn spelonk gebroken,
Ons dan aan ’t lugtgewelf dan in de afgrond smeet.
De storm sloeg langs hoe meer de witgekopte golven,
(110) Al brullende, over ’t schip en door het kraakend want.
De laading, binnenboords in ’t stortend nat bedolven,
Raakte onder een, en smeet ons vaartuig op zijn’ kant.
Wy hoorden hoe de mars en spriet en stangen kraakten,
Die op het oogenblik, wat tegenweer men bood,
(115) Met onzen grooten mast van boven neder raakten:
Hoe schreeuwde ’t arme volk in dezen jongsten nood.
De Schipper wierd voor dood van ’t roerloos roer gedraagen,
Door ’t vallen van de raê aan hoofd en borst gewond,
Terwijl de Stuurman, door een golf van ’t dek geslagen,
(120) In ’t grondelooze diep zijn sterf en grafplaats vond.
[p. 84]
De Storm smeet ons op strand, het welk de kiel deed breeken.
Al ’t volk riep om genaê tot God met diep berouw.
Ik schoon in d’eigen nood, kon voor mij zelfs niet smeeken,
Maar bad alleen voor u, mijn teêrbeminde vrouw!
(125) Mijn reisgenooten zijn met schip en al gebleven;
Ik greep een luik, en ben, God zij geloofd, gered.
Ik zal in ’t choorgewelf hem plegtig eere geeven,
Als ik in ’t Vaderland verheugd mijn voeten zet.
Laat waarde! deezen brief mijn traage komst verzoeten!
(130) Reeds wordt tot mijn vertrek hier alles reed gemaakt.
Vaarwel! ik hoop eerlang in welstand u te ontmoeten,
En breng u dan een hart, dat in uw liefde blaakt.
