HORATIAANSE STROFE

Vondel koos voor zijn vertaling van Horatius’ Pindarus-ode een op Horatius geïnspireerde strofenbouw, die men in de Nederlandse literatuur als “Horatiaanse strofe” aanduidt. Dit is een gedicht in vierregelige strofen, waarin de eerste drie verzen rijmen; het vierde vers van de oneven strofen rijmt op het vierde vers van de volgende. De eerste drie verzen zijn vijfvoetige jamben met staand rijm, het slotvers is een slepend tweevoetig vers. Het vierde vers rijmt op het achtste, zodat in feite octaven ontstaan. Vondel gebruikte deze zelfde vorm voor zijn lyrische gedicht over de opening van het Athenaeum Illustre (1632), de koningklycke harp (1640) en de Roomse lier (1658). Deze strofevorm is door veel Nederlandse dichters nagevolgd. Hieronder een aantal Horatiaanse odes van Daniel Mostart, Arnold Moonen, Reyer Anslo, Jan Zoet, Jeremias de Decker, C. van Santen, Jan Pook, Pieter Langendijk (2), Pieter Merkman, Andries Steven van Kassel, Hermanus van den Burg , Hubert Kornelisz Poot, L. van den Broek, P.M. (Petronella Moens?) en J. Voorduin. Aanvullingen zijn welkom bij Ton Harmsen.

AEN ANTONIUS IULUS. Horatius twede gezang van het vierde boeck.

In Hollantsche Parnas (Amsterdam, 1660), eerste deel, blz. 364. WIe toeleght, o Iülus, met zyn’ toon, Zelf Pindarus te steecken naer de kroon, Betrout zich, als de reuckelooze zoon,                 Op wasse vlogels; (5) Daer ’t hemelsch vier het was versmilte en praem’, Om ’t kristalyn der watren met zyn’ naem Te helpen aen de spiegelnutte faem                 Van stoute vogels. Helt Pindarus komt bruissen, als een vliet, (10) Die met gedruisch ten steilen bergh afschiet, En aengegroeit van regen, dat het giet,                 Op waterkanten, Befaemt om ’t nut van hunnen rycken stroom. Hy bruischt en stroomt heel diep, en zonder toom, (15) Verdient den krans van Febus lauwerboom                 En groene planten; Het zy hy keur van nieuwe woorden vint, En door zyn vaers, dat trots is, rolt, of bint Zich aen geen maet, en wet, en treet gezwint;                 (20) ’t Zy hemelheeren Te rade gaen, en dryven op zyn maet, Of koningen van ’t goddelycke zaet, Het welck met recht Centauren nederslaet,                 En dempt Chimeeren, (25) Die blaeu vergift uitbraecken, vlam en vier; Het zy hy looft, die, onder Goden hier Getelt, met palm van Elis keeren fier                 Naer huis, vol weelden, Als worstelaers, of in den renstryt braef (30) Beschoncken met een zegenrycke gaef, Die beter is, hoe hoogh een ander draef,                 Dan hondert beelden; Het zy zyn klaght den bruidegom beween’, De droeve bruit ontschaeckt, en fors ontstreên, (35) Of dapperheit en kracht en goude zeên                 In top verheffe, Haer Styx benyde, en d’eeuwigh duistre hel. De zwaen van Thebe, ANTOON, ontvlieght ons, snel En hemelhoogh door ’t zwerck, en draeght te wel                 (40) Wat zy beseffe. Ick, min begaeft, met moeite u vaerzen wy, Vergaêrt als geur, van een Matynsche by Gezogen uit den tym te Tivoly,                 Met moeite, en zweeten, (45) Ontrent zyn woudt en oevers, koel en vocht. Ghy dichter zult, gesteegen in de locht, Met trotser styl, wat Cezars zwaert vermoght                 In zang uitmeeten; Als hy, met dien verdienden lauwerier (50) Omvlochten, voor zyn standert en bannier Den Geldersman in staetsie omvoert hier,                 Als triomfeerder Op ’t Kapitool: want noch de gunst der Goôn Noch ’t nootlot oit op d’aerde iet broght ten toon (55) Dat beter is en grooter en zoo schoon                 Als ’s Rycks vermeerder. Al quam een eeuw van gout, gelyckze plagh, Verwacht geensins iet grooters aen den dagh. Oock zal uw zang ons melden, na den slagh,                 (60) De blyde feesten, De vreught van Stadt en Raet en burgery, Wanneer August, de helt, ons naeckt zoo bly, En Klio weckt met al de poëzy                 Der Roomsche geesten; (65) Terwyl het recht van pleiten viert en rust. Indien ick iet ontvouwe van August, Dat d’ooren streelt en keetlen kan met lust,                 Ick zal myn dichten Met d’uwe paeren, en, geluckigh door (70) Augustus komst, u volgen op zyn spoor, Om met dees wyze een iegelycks gehoor                 Aldus te stichten: O schoone zon! o loffelycke glans! Terwyl de Helt vooruit rydt met den krans. (75) Dan styght ons stem aldus in ’s hemels trans,                 Om ’t feest te stercken: Iö triomf. de heele Ryckstadt zal Iö triomf vast roepen met geschal. Wy wierroocken den Goden overal                 (80) In hunne kercken. Tien stieren, zoo veel koejen op een ry Ontslaen u van uw kerckbelofte, en my Een teder kalf, gespaent, aen ’s moeders zy                 Geweit by ’t grootste, (85) En dat, heel ros doorgaens op al zyn vel, In zyne star een blaer voert, wit en hel, En ’t nieuwe licht der maene wonder wel                 Op ’t hooft nabootste.

Inwying der doorluchtige Schoole t’ Amsterdam, aen den heer Herman vander Pol, Raed en schepen der selve stede.

(1632)

Oprechte POL, de hemel heeft gespaert
Uw rimpligh voorhoofd, en besneeuden baerd,
En stacitabberd, die stads Recht bewaert,
                Om noch te tuygen,
(5) Met u, in’t ander leven, vry van leet;
Hoe ghy de bloem der jeughd, te min besteed,
De suyvre borst van heylige Angeneet,
                Met lust, saeght suygen.
O vroome vader, glori van myn’ luyt,
(10) Vw’ stemme steef dit loflyck Raedsbesluyt.
Nu veeghtghe noch, van vreughd, een kreucksken wt,
                En word herboren:
Gelyck somtyds de guure winter plagh
t’Ontluycken, met een’ somersonnelach;
(15) En ’t hart t’ontdoyen, op een’ soeten dagh,
                Als ’t was bevroren.
Myn’ swaeneschacht, myn treckebecksken drinckt
Sich droncken, in onsterfelycken inckt:
Ons’ wapenkroon veel heerelycker blinckt,
                (20) Op d’eer der feesten.
De Wysheyd setmen op den hooghsten trap,
Beschoncken met den glans der burgerschap,
En toegejuycht, met vrolyck handgeklap,
                Van braeve geesten.
(25) Nu yckt de Deughd de sielen, met haer merck.
Nu sweetmen in ’t Sokratisch worstelperck.
Nu boutmen aen de zede-enredekerck,
                Doorgalmt van leering,
Die ’t buyghsaem hart der jongkheyd vormt en sout,
(30) En heylsaem voor verrotting onderhoud,
En instort vroegh, ’t geen onvermuft veroud,
                Door Deughds hanteering.
Hier blaeckt het nonnenouter ongedooft.
Hier stuyft de vorstenrenplaets, daermen slooft.
(35) Partyschap hier geen’ lamme guylen looft,
                Tot yemands voordeel.
De pallemtack en lover nimmer droef
Word toegeleyt, naer Recht, den vluggen hoef,
Die glimt, als goud, na d’wtgestaene proef,
                (40) In ’t billyck oordeel.
Dit is ’t doorluchtigh Argo, ’t welck, bevracht
Met hemelsch puyck van ridderlyck geslacht,
Naer d’eere streeft van Kolchos gulde vacht,
                Door Nereus weyden.
(45) Hier vindmen ’t wettigh swaerd, dat, buyten hoop,
In stucken hieuw den Gordiaenschen knoop;
Oock ’t kluwen, dat, in ’s doolhofs ommeloop,
                Ons recht kan leyden.
Dees’ schoolmeestres haer’ schatten maeckt gemeen.
(50) Se weet Natuurs geheymenis t’ontkleen,
S’ontleedse moedernaeckt, van top tot teen,
                Voor ’s leerlings oogen;
En wroet, op ’s overouden Tales spoor,
Haer’ grondeloosen boesem door en door.
(55) De necktartong verleckert ’t leersaem oor,
                Op soete toogen.
’t Geschichtboeck wacht syn’ beurt, in dees’ kappel;
Dat brengt Fortuyns lichtvaerdigheyd in ’t spel;
En toont ’er leeuwenhuyd en Vossenvel,
                (60) Geweld en treecken;
Oock hoemen heelt het ingekanckert quaed;
Wat vloecken syn, wat zuylen voor den staet;
Hoe ’t een verryst, en ’t ander ondergaet,
                Door landgebreken.
(65) D’ervaeren Chiron bant den blinden dwergh
Wt dees’ spelonck en wackren oeffenbergh;
En voed het voesterkind, met dierenmergh,
                Op dat het schrapper
Syn’ krachten stel, voor ’t land van syn’ geboort,
(70) En verw den grond des vyands rood van moord;
Of hou in vredehandeling het woord,
                Soo wys, als dapper.
D’eerwaerde Themis, op den rechterstoel,
In barning van krackeelen even koel,
(75) Verwerpt het valsch, en mickt op ’t witte doel,
                En schift partye.
Het doodse lyck, dat flus lagh wtgestreckt,
Nu wt den ysren doodslaep opgeweckt,
Bedanckt den God, die ’t leven schept en reckt,
                (80) Door artzenye.
De Poësy, het Goddelijckst van al,
Spant keel en snaer op sluysenwaterval,
En trippelt op fluweelen burreghwal,
                Die krielt van swaenen.
(85) Se dompelt Baerles kop in d’Amstelbron.
Se schept, door hem, in Holland Helikon.
Ick quinckeleer, beschaduwt, voor de son,
                In lindelaenen.
O goude lettereeuw! o wyse lent!
(90) O lucht vol geurs, na ’s onweers dreygement!
Ick raeskal, of Apol is hier ontrent,
                Met negen nonnen;
Die maecken tien met hem: of tel ick elf?
Gewislyck ja; daer sienwe Pallas self
(95) Haer heylighdom betrouwen ’t hoogh gewelf,
                Noch ongeschonnen.

Iustè.
I.V. Vondelen.

De koningklycke harp. Over de (niet bewaarde) psalmberijming door Cornelis van Campen. Afgedrukt op een apart vel van acht bladzijden; dit komt voor in een aantal exemplaren van Vondels Gebroeders (1640).

[fol. A1r]

DE KONINGKLYCKE HARP AEN KORNELIS van KAMPEN.

Wie David pooght te steecken naer zijn kroon,
Die terght, als Lucifer, den hooghsten troon,
En word geschopt uit dat oneindigh schoon
                Des grooten Vaders.
(5) Gods goude tong van hemelsch mann’ bedouwt
Gaet weiden, als een pen gedoopt in goud,
Die treckend haer geleert vernuft ontvouwt,
                Op zuivre bladers.
Ghy, KAMPEN, moght dit t’elckemael bevroên,
(10) Wanneer uw geest in nederduitschen schoen
Nastapte dien Hebreeuschen kampioen,
                En dappren zinger,
Die levend uitdruckt al wat hy beseft,
En zo verzinckt, en zoo de maet verheft,
(15) Dat zy op ’t allerhardste voorhoofd treft
                Gelijck zijn slinger.
[fol. A1v]
’t Zy hy zijn stem verfijnt, of die vergrooft,
De wrongkroon voeght dat vet gebalssemt hoofd
Des mans, naer ’t hart des hemels, hoogh gelooft
                (20) In ’t eeuwigh leven:
Zijn rijck gedicht, geen droom, geen ydle vond,
Begrijpt den schat van ’t oud en nieuw verbond,
Vertelt, en leert, en bid, en heelt en wond,
                Met kunst doorweven.
(25) De zangerige mond is altijd vol
Van Iakobs harder, geen’ verzierde’ Apol,
Die d’uitgeleze schaer, gedost met wol,
                Aen versche beecken
Zorghvuldigh drenckt, en in het groene weit,
(30) En onverdwaelt op ’t rechte spoor geleit,
En haer beschermt door zijn getrouwigheid
                Voor wolventreecken.
Hier duickt voor ’t licht des scheppers d’eerste nacht,
En ’t werreckstuck der wereld toont met pracht
(35) Des werckers wijsheid goedigheid en maght
                In alle deelen:
’t Gewelf des hemels straelen van zich geeft,
De lucht doorluchtigh vol gevogelt zweeft,
De woeste zee die bruischt, en ’t aerdrijck leeft
                (40) Door stadigh teelen.
Wie beeft niet als de hemel Abrams zaeck
Rechtvaerdigh handhaeft, toegerust met wraeck,
En schept in bloedvergieten zijn vermaeck,
                En groeit in ’t smoocken?
(45) Verbolgen onweer voert hem grimmigh heen.
Om hoogh is vier, en duisternis beneên.
De donder morselt, blixem brand de steên,
                De bergen roocken.
[fol. A2r]
De stroom verdrooght, ’t geberghte smelt als was.
(50) ’t Getroffen vee bespreit ’t gezengde gras.
De glans der hoven leit gedooft in asch,
                En gloende voncken.
’t Afgodisch volck, een handvol overschots,
Noch onlangs al te wreveligh en trots,
(55) Gedoodverft kruipt in d’allernaerste rots,
                Vol moordspeloncken.
’t Geloovigh hart schiet vleugels aen, en stelt
Zich schrap ter vlught naer ’t licht bestarnde veld,
Op ’t zingen, ’t welck genote deughd vergeld
                (60) Met lof te strengelen,
Door schelle cymbel, trommel en schalmey,
In ’t midden van den Maeghdelijcken rey,
En na te volgen met een lief gevley
                Het koor der Engelen.
(65) Het vrolijck hof ten dans gaet, op ’t geluid,
Het welck begroet de vorstelijcke bruid,
Die met borduursel haeren boezem sluit,
                En teere lenden.
Die schoone ziet naer bloed noch maeghschap om,
(70) Zy volght den liefelijcken bruidegom,
Der allerschoonste jongelingen blom,
                En ’t hoofd der benden.
O gryze Amfion! eer van Bethlehem,
Uw welgestelde harp, en helle stem
(75) Die bouwen ’t onvermaerd Hierusalem
                Tot aen de wolcken.
Te Salem blinckt de tempel, en ’t palais.
Hier zeit men oorloogh aen: hier sluit men pais:
En herwaert streckt, van oost en west, de reis
                (80) Zoo veeler volcken.
[fol. A2v]
Hier kittelt hy den kerckelycken galm,
En rotsen weerklanck met een’ nieuwen psalm;
In schaduw van een’ ceder of een’ palm
                Of vette olyven.
(85) De berregh Sion is zijn Helikon:
De klare cederbeeck zijn hengstebron:
De wet en wijsheid Gods de kuische non,
                Die hem leert schryven.
Op ’t draven van dien Goddelijcken styl
(90) Gevoelt de ceder Babels scherpe byl;
Treckt Moses op van den geplaeghden Nyl;
                Ontspringen aders
Wt steile rotsen; stremmen zee en vliet;
Verryst de stad uit puin, na lang verdriet;
(95) Bekent de zoon al wat ’er is geschied
                By d’oude vaders.
Mijn Zanger zit in Gods verholen raed,
En spelt Messias, dat beloofde zaed,
Zijn koningklijcke’ en priesterlijcken staet,
                (100) En wonderwercken.
Wie blaeckt niet wanneer David David kust?
En ’t voorbeeld ’t nabeeld tegentreed met lust,
Den dieren hoecksteen, daer ’t gebouw op rust
                Van bey de kercken?
(105) Hy streckt een spiegel van oprechte boet,
En valt zijn’ God voor ’t hoogh autaer te voet,
En wascht vermagert het bevleckt gemoed
                In droevigh zuchten.
Gods pylen, een onlydelijcke smart,
(110) Die zitten diep in zijn doorschoten hart,
Van misdaên en van vyanden benart:
                Waer zal het vlughten?
[fol. A3r]
Barmhartigheid neight derrewaert het oor,
En breeckt gelijck een helder zonne door
(115) Dien damp, en wischt van het genadekoor
                Des schreiers oogen:
Dees vind zich dan gezalft van alle wee,
En springt en huppelt, als een dartel ree,
En offert danck, en slaght ’t gewyde vee,
                (120) Tot vreughd bewogen.
Dees Zanggoddin ontsluit Gods heerlickheid,
En toont u d’onbepaelde Majesteit,
In ’t weeldigh leven, ’t welck geen tranen schreit,
                Noch weet van treuren:
(125) Hier praelt dat onverdraeghlijck aengezicht,
In ’t driemael heiligh ongenaeckbre licht:
Ontelbaere Englen passen op hun’ plicht
                Aen ’s hemels deuren.
Hoe zuiver klimt hy op des heeren bergh,
(130) Met beenen zwanger van godsdienstigh mergh,
Onnozel, zonder gal, en zonder ergh.
                Geene offeranden
Geen bockenbloed noch geen onreedlijck beest
Behaegen hem, och neen! maer allermeest
(135) Rechtvaerdigheid, en een verslegen geest,
                De waerdste panden.
Ghy reuckeloose, roept hy van om hoogh,
Hoe micktghe dus met uw’ gespannen boogh,
En quetst den appel van het alziende oogh,
                (140) d’Oprechte schaere?
Wiens uitgestorte bloed, een kostlijck nat,
En traenen God verzamelt in een vat,
Op dat zijn zorge dien verquisten schat
                Tot wraeck bewaere?
[fol. A3v]
(145) Het vier des yvers schier de ziel verslind,
Wanneerze veel te vierighlijck bemint
Gods wyze wet, in tafelen geprint,
                En Arons zede:
Geen goud zoo kostlijck is als Gods bevel:
(150) Geen honigh zoeter in bedruckt gequel:
Dit sterckt de hoop, dit ’s daeghlijcks snaerenspel,
                En ’s nachts haer rede.
Dees deftigheid houdt d’ydelheid in toom,
Die heenen drijft, gelijck een snelle stroom,
(155) Verstuift als stof, verdwijnt gelijck een droom,
                Verwelckt als bloemen,
En als een vlugge wieck door ’t ydel schiet.
De mensch weeght lichter in dees schael als niet.
O dwaezen, roeptze, wats uw leven? ziet
                (160) Wat is uw roemen?
Der Goden God ontwaeckt hier als een leeuw,
En gaet als rechter, door het luid geschreeuw
Der arme weeze, en onderdruckte weeuw
                De vierschaer spannen:
(165) Hy spreeckt de Goddelooze rechters aen,
Die minst naer Recht en meest naer giften staen:
Al zijtghe Goden, denckt ghy zult vergaen,
                Als wreê tyrannen.
Met vijf paer snaeren sleept hy onvermoeit
(170) De koningen geketent, en geboeit,
Wier troonen in den grond zijn uitgeroeit,
                Naer Sions muuren:
De stammen juichen in die zegeprael:
Zy zien verwondert, hoe ’t gesloopt metael
(175) Der reuzepoorten Isrels blixemstrael
                Niet kon verduuren.
[fol. A4r]
Hier rieckt de broederlijcke vre, zoo waerd
Als balssemgeuren in ’s aertspriesters baerd,
En dauw op Hermons heuvelen vergaert.
                (180) Hier word de zegen
Gezongen over d’onbevleckte bruid,
Die breit zich als een vruchtbre wijnstock uit:
Elck vruchtje bloeit rondom haer, als een spruit
                Besprengt van regen.
(185) Hy want de boosheid, als het lichte kaf,
Of morselt haer met ’s heilands ysren staf:
z’Is muurgras, niemants schuur gedyt ’er af:
                Maer ’s hooghstens veder
En dichte schaduw deckt het vroom gemoed;
(190) Dat groent, gelijck een palm op Liban doet,
Die* ’t steecken van de zon verdragen moet,
                En winterweder.
Mijn Orfeus draeit ’t onmeetbaer starrendack.
Zijn hand die vlyt de holle golven vlack.
(195) De leeuw zit tandeloos, ’t gevogelt mack:
                Het woud krijght ooren.
Geen addertonge braeckt vergiftigh spogh.
’t Vrypostigh hart vreest laegen noch bedrogh.
De woeste Tiger zuight onnozel zogh,
                (200) En word herboren.
’t Gespeende wichtje vlught naer moeders schoot
Zoo niet om hulp, als dees, in bittren nood,
Tot ’s levens burgh, voor ’t brullen van de dood,
                En haere tanden.
(205) De vierige Englen, wacker op de wacht,
Zich legren om ’t rechtvaerdige geslacht;
Of draegen het op hun bedauwde schacht,
                En ’t sneeuw der handen.
[fol. A4v]
Mijn Harpe draeght de goude bondkist om,
(210) Die zwanger is van Arons heilighdom,
Vereert met zilvere bazuin en bom.
                De nieuwe maenen
Verlichten met meer luisters ’s dichters geest.
Met lachend loof besteeckt hy ’t loverfeest,
(215) ’t Welck ’t overleefde hartewee geneest,
                En stelpt de tranen.
Dit ’s Kanaän, daer melck en honigh vloeit,
Het Paradijs, daer ’t hout des levens bloeit,
De Bron des heils, die ’t dorstigh hart besproeit,
                (220) De stille haven,
Het licht der blinden, ’s krancken artzeny,
Der armen schat, de bergh der Poëzy.
Hier zuight ’t Geloof op Tabor, als een by,
                Haer zoetste gaeven.
(225) Mijn kracht bezwijckt, en hyght voor yeder deel,
Terwyl ick smede een keten, een juweel
Van tienmael tien en effen half zoo veel
                Vergulde schakelen,
En hangze op feesten om ’s gezalfdens hals.
(230) Hier ist ’t al louter; niets en klinckt hier valsch;
Hier hoort het oor geen andere klancken, als
                Verbaesde orakelen.
O onnavolghelijcken Harpenaer,
Die ’t lierspel dooft van Flakkus en Pindaer,
(235) En alle Vorsten prickelt met uw snaer;
                Uw oud gebeente
En asch is lang verstoven en verrot,
Uw purper lang verslonden van de mot,
Maer uw muzijck, vol ziels, leeft noch by God,
                (240) En zijn gemeente.

De Roomsche lier. Opdrachtsgedicht voor Vondels Horatiusvertaling (1654).

De Roomsche lier aen Daniel Mostert, Secretaris van Amsterdam.

Wie Flakkus pooght te steecken naer syn kroon,
Die tart als Pan Apolloos hoogen toon,
En krijght in ’t end den welverdienden loon
                Van Midas ooren.
(5) De Venusynsche vogel blanck van pluym
Gaet bruysen, als een schip voor wind, door ’t schuym;
Of schept syn’ adem op het luchtigh ruym,
                En laet sich hooren.
Ghy, Mostert, saus van onse Poësy,
(10) Bestemde dit niet reuckeloos, doen wy
Versopen in Latynsche leckerny
                Hem singen hoorden.
Hy mengelt onverdrietigh hoogh en laegh;
En maeckt de doffe en laffe geesten graegh,
(15) Door sonneschijntjes, of een guure vlaegh
                Verweckt van ’t Noorden.
Syn maete is uytgeleert, wanneerse vryt:
Se janckt van hartepijn, of kropt haer’ spijt:
Of pracht om ’t mondekijn, of walght, of bijt
                (20) Verslete boelen:
Of stoeyend op ’t onbloedigh veld van Mars,
Verslijt den spaden avend met geschars:
Of d’ oudheyd koomt het bloed van minne wars
                En vier verkoelen.
(25) Nu levert hem de milde Klio stof
Om op te stygen in het hemelsch hof,
En uyt te meeten aller Goden lof
                En heerlyckheden.
De Vader, die door winter somer lent
(30) En herfst der dingen beurten stadigh ment
En wyslyck maetight, is begin en end
                Van ’s dichters beden.
Tyrannenvlegels oorlooghshelden Gods
Gewassen tegens stormen als een rots,
(35) En dapper in de weer met swaerd en knods
                En scharpe schichten,
Die vaeren op dien klanck de starren in;
Gewelkoomt van ’t onsterflijck hofgesin,
Vooruyt gespoeyt met uytgesteecke kin
                (40) En aengesichten.
Indien het voorhoofd set een wyse kreuck,
Men leest’er in een goude Godenspreuck,
Die Delfis voeght, en overtreft in reuck
                De roosenhoeden,
(45) Daer, op haer feest, de liefelycke May
De pruyck meê ciert; wanneerse gaet ten rey,
Om, in het veld met dartel veldgeschrey,
                Haer vreughd te voeden.
Hy schuurt der feylen kanckerigen roest,
(50) Die staele glanssen opvreet en verwoest;
En saeyt en maeyt een’ deughdelijcken oegst
                Van jongelingen,
Die met hun schoudren stutten ’t Roomsche ryck,
Den quaên tot schrick, den vromen tot een wyck;
(55) Geneyght tot Recht, verhit om ’t ongelyck
                Den roof t’ ontwringen.
Syn schatrend gastmael, wel vernoeght in ’t kleen,
Onthaelt met sang den maghtigen Meceen,
Die sich ontslaet de sorgen van ’t gemeen,
                (60) In koele lommer:
Hier schaft de boeredisch geen hoofsch bancket,
Met slangenspogh en blaeu vergift besmet;
Maer veldgerechten, naer Pytagors wet,
                Bevryt van kommer.
(65) Wie treurt niet wanneer dees Melpomen treurt;
’t Zy datse de Trojaensche weelde steurt:
Of ’t hayr om Varus bloende neerlaegh scheurt:
                Of deerlijck schreye
Op ’t natte lyck, noch laeu en versch gestrand,
(70) Na wreede schipbreuck, op den oeverkant
Daer ’t aenhoud, datmen ’t doch in ’t soute sand
                Een graf bereye.
Onnutte sorgen spoelt hy rustigh af
Met vernen wijn, dien d’eelste wijnstock gaf;
(75) En boet en besight tusschen wiegh en graf
                Syn lieve lusten.
Vermaeckt met frisschen geur en bloeyend veyl,
Mishaeght hem ’t geen verdrietigh valt en steyl.
Syn hoop en droomt na ’s levens licht geen heyl
                (80) Als ’t eeuwigh rusten.
Op dit geluyd vaert Cesar als een God
Ter poorten in, op ’t hoogh verheven slot;
En voert voor sich de streng geboeyde rot
                Der trotse necken,
(85) Getuchtight door syn’ schitterenden dolck:
Soo word hy opgenomen in de wolck
Des wysen Raeds en van ’t ontelbaer volck,
                Vermoeyt van trecken.
Hy smaeckt al singend, hoe hem is bereyt
(90) Om syner vaersen heylge majesteyt
Een setel midden in d’onsterflyckheyd.
                Hy klapt syn wiecken,
En boven ’t wisselbare licht der maen
Opstygend, durf den jammerpoel versmaen;
(95) En set sich neffens de Dirceesche swaen,
                Den roem van Griecken.
Verheft die goddelycke luytesnaer
Het leven der geruste boereschaer,
Soo saemelt Alf de felle woeckeraer
                (100) Syn lomberdgelden,
En kryght een’ treck tot hofsteên en tot lucht,
Tot son en bron en beeck en vee en vrucht,
Gesonden ackerbou, en jaght en vlught
                Door bosch en velden.
(105) De hooren toet afgryslyck, wan hy quist
In dien beschreyelycken burgertwist
Het burgerbloed, tot moorden aengehist
                Van Raseryen.
Terwyle Rome dus de Romers kruyst,
(110) Soo lachen Meed en Parten in hun vuyst.
De trony is van stof en bloed begruyst
                Door ’t heyloos stryen.
Soo menigh lied, soo veelerhande slagh
Van stof van wysen, midden in ’t gelagh,
(115) Op vriendenwelkoomst of geboortedagh,
                Op Godenfeesten,
Op segestacy en gemeene vreughd.
’t Gebreck is hier mismaeckt’ er by de deughd.
Hier steent de grysert: hier krioelt de jeughd,
                (120) Gepropt van geesten.
Hoe dunckt u, Daniel? hoe klinckt die klanck?
Ick wed ghy weet uw gantse leven langk
De vriendelycke ringelduyven danck,
                Die ’t wichtje deckten
(125) Met aengedraegen myrt en lauwerier,
Daer ’t sachtjes sliep, belaeght van menigh dier;
Op dat de deuntjes der Tuskaensche lier
                Ons kortswyl streckten.

Iuste.

[fol. D1r]
Rei na het tweede bedrijf in Mariamne (1640) van Daniel Mostart.

---

Rey.

    Hoe schielijk vliedt de menschelijke vreughdt.
De vlugge tijdt, tot ellicx ongeneught,
Versteurtze haest. De zuyverlijke deughdt
                        (620) Wordt vande dwingelanden
Geterght, geschopt, en lijdt veel overlast.
In ’s Werelds jeughdt, nae dat zich d’eerste gast
Van ’t Paradijs zoo roekloos hadt vertast,
                        En uytgestrekt zijn handen
(625) Tot d’ Appel, werd het stervende geslacht
Gebannen, en gedaen in Godes acht,
Om dat het zijn gebooden had veracht.
                        ’t Quaedt is sints zoo gewassen,
Dat d’eene Broêr den and’ren heeft vermoordt:
(630) Waer door de Heer met reede werdt gestoort,
En vast besloot de werelt van doe voort
                        Door groote waterplassen
Te doen vergaen: maer deed’ hun eerst vermaen
Van hunne zonde en boosheyt af te staen.
(635) Toch, toen zy zich niet wilden laeten raên,
                        Maer zochten voort te vaeren
In ondeughd, deed hy stroomen ende vloên,
Op zijn bevel, uyt haere kolcken spoên,
Omze alle te verdelgen en verdoen,
                        (640) En niet dan acht te spaeren.
Maer nu dewijl de zonden, over al,
Nu meer dan ooyt gegroeyt zijn in getal,
Zoo vreez ik weêr voor zulk een ongeval.
                        Maer zal mijn zeggen uyten,
(645) Met spelling, dat zoo lang de groote Godt
Den Hemel zal geslooten houden, tot
Zijn Zoon daer van genaedelijk het slot
                        Tot onz heyl zal ontsluyten.

Reyer Anslo, Aan Magdalene Baak. In Parysche bruiloft, 1649.

---

Aan Mejuffer MAGDALENE BAAK.

Indien myn zwak verstandt en kleene kracht
In Poëzy, van u zoo hoogh geacht,
Was als myn lust tot in den top gebracht,
                            Dus zou ik spreken:

(5) ô Magdaleen, verlaat nu eens ’t vermaak
In Engelandts verwarde mengelspraak,
En laat dat volk in ’t Eilandt, heet op wraak,
                            In ’t moorden steken.

Verlaat ô Baak, het opgezwolle Spaansch,
(10) Het zachte Fransch, en ’t brommende Toskaansch,
En loopt niet van onze Amstel buiten baans
                            Na vreemde rymen.

Ey taal, een dagh maar, na geen andre taal,
En lydt eens dat myn Treurspel u verhaal’,
(15) Hoe Mars bestormt Navarres Bruiloftzaal
                            In plaats van Hymen.

Betreur met my den dooden Ammiraal;
Wanneer zyn dochter moet om haar gemaal,
Gesneuvelt aan ’t op bloedt beluste staal,
                            (20) In rou versmachten.

Het hof bedekt haar toeleg, met een mist
Van loos bedrogh en nevelige list,
Waar op de Trou, te vroom, niet hadt gegist
                            Om zich te wachten.

(25) Maar schoon ik weet dat deze zware last,
Niet op zoo zwakke, als myne schouders past,
Waar aan ik my zoo lydig heb vertast
                            Met die te kiezen:

Noch bidde ik u dat gy myn Treurspel leest,
(30) Al of ik voor uw oordeel ben bevreest
Al most de stof, geschoeit op myne leest,
                            Zoo veel verliezen.

ô Magdaleen, zoo gy het waardig schat,
Dat gy het leest, en toont my bladt voor bladt
(35) Wat op deez’ plaats diende ingevoeght, en wat
                            Hier uit most blyven.

Zoo hou ik my en myn verbetert dicht,
Voor eewig en altoos aan u verplicht:
Dan zal myn geest, door uw verstandt verlicht,
                            (40) Uw lof beschryven.

R. ANSLO.

Uit: Jeremias de Decker: Baptistes of Dooper. 1652.

---

REY van Toehoorders.

                Wat nevelen wat dampen dick en dicht
            Belemmeren het sterffelijck gesicht!
            In welck’ een’ nacht vervliegt ons bros en licht
                                      (290) En vlugtig leven!
            Geveynsde schaemt deckt onbeschaemd gebroed;
            Schijn-godsvrucht weet het goddeloos gemoed,
            En stil gelaet het listig en verwoed
                                      Een’ glimp te geven.
            (295) Hy, die met droef en degelijck gelaet
            Een spiegel scheen van sedigheyd en maet,
            Schuymt, knerssetand en raest, van dullen haet
                                      En gramschap droncken.
            Gelijck de damp uyt Aetna wijd gekaeckt
            (300) Steen-stucken drijft en na de wolcken braeckt;
            Gelijck de gloed Vesevus knaegt en blaeckt,
                                      En maelt tot voncken:
            Soo perst hem oock de blinde wraeck voortaen
            Na ’t leven des onnooselen te staen,
            (305) En hitst hem op de naeckte Waerheyd aen
                                      Met wreede treken.
            O Staetsucht moeder aller schelmery,
            Die binnen krielt van ydele hoovaerdy;
            Maer aerdig toyt met schoone buyten-zy
                                      (310) Uw’ ziel-gebreken;
            Soo ras ghy eens in onse Sielen boort,
            Stracx zijnse door uw’ soet vergif bekoort,
            De rede wijckt, de Siel-rust leyt gestoort
                                      En gansch geschonden:
            (315) De waerheyd, schaemt en Godsvrucht kent ghy niet
            Noch trouw noch haer, die wachtende ’t geniet
            Van betere eeuw, de laetste ’t aerdrijck liet
                                      Vervuylt van sonden.

Op het zelve.

ZIet hier, ô Lezer! een gebloemden Hof,
Die tans verschaft een leerelijke stof,
Om u te trekken van de weerelt of
                        Door schoone Beelden.
(5) Hoe menigmael verspilt de mensch zijn tijt,
Door ’t lezen van een vuyle Minnestrijt,
Die nimmermeer ’t gemoet kan worden quijt,
                        Door indrukx weelden.
Hoe wijslijk is’t, te nemen dan een zaek,
(10) Die stigtlijk is, en mede geeft vermaek,
En strekt in ’s weerelts Zee een Held’re baek
                        Voor alle menschen.
Hier opent voorzigt het tooneel Gordijn,
En leert door Beelden hoe de valsche schijn
(15) Moet van de waerheit af gescheiden zijn,
                        Om ’t best te wenschen.
Of schoon ’t welspreken door den tijt vergaet,
Der menschen schrik de Boeken noyt verslaet,
Die blijven altijt in dien zelven staet,
                        (20) Zooz’ zijn geschreven.
[fol. **3v]
Wat lof en eer verdient dan togh die Man,
Die zoo een Voorhof ons beschrijven kan,
Hy krijgt den Lauwer om zijn Herzen-pan,
                        En ’t eeuwigh leven.

C. v. SANTEN.

---

Op het zelve.

AL dat de Zielen nut, en vreugde toe kan voegen,
    Den reukeloozen mensch kan leiden tot de deugd:
En waare Wijsheid leert, met zonderling genoegen,
    De Staat, en Geltzucht, en verdoemelike vreugd
(5) Des weerelts, als de Pest, leert haten en God vreezen
    Met een verslagen harte, en met en rein gemoedt,
Dat word ons, door de Konst, hier zinrijk aengewezen,
    Zo haast de leerzucht maar dit Voorhof open doet,
Daar in Hoogstraeten zich, op zulke hooge toonen,
    (10) Laat hooren, in ’t gewoel van stinckende ydelheid,
Dat ieder word verplicht om ’t breinrijk hooft te kroonen,
    Dat niet dan Hemelspijs hier, voor ons, heeft bereid;
Terwijl de Tekenkonst van een’ Romein de wanden
    Des Voorhofs heeft voorzien met Prenten, schoon aan ’t oog,
(15) En Leer, en Zinrijk, aan doorluchtige verstanden;
    Des ik dit dierbaar Boek,zoo haast als ik het woog
In mijne Redenschaal, veel waarder moest waardeeren
    Dan ’t alderfijnste Goud, en ’t edelste Gesteent.
Men mag de Zedepen van eenigh Heyden eeren,
    (20) Maar tienmaal meerder nut Hoogstraeten ons verleent.

J. ZOET. Amsterdammer.

Arnold Moonen: ‘Op de dichtkunst van Machtelt Bossier.’ (1668). In Poëzy 1700, p. 580

---

OP DE DICHTKUNST VAN JOFFROU MACHTELT BOSSIER.

VEroudert vlek of stadt, die aen uw’ stroom,
Dat kristallyn, alle akkren wellekoom,
De spiegelbron van wilge- en popelboom,
                Gebout, te brommen

(5) Plaght op ftadts voorrecht, nu helaes! veroudt,
Gescheurde brieven, en vergaen als hout,
Waer van gy niet dan ’t overschot aenschout,
                O nedrigh Ommen;

Gy ryst zoo hoogh in uw’ verloren naem,
(10) Dat zich uw luister voor geen steden schaem’,
Door jongkvrou MACHTELT en de heldre faem
                Van haer gedichten.

Die godgewyde geest, niet van ’t gemeen,
Gevoelt, gekoestert door geleerde reên
(15) En lettren, die gansch Ommen valt te kleen,
                Kan ieder stichten

Door haere pen, met Febus nat bedout,
Die weiden gaet, gedoopt in louter gout,
En weeligh haer meestressen geeft ontvout
                (20) Op schoone bladeren.

Haer poëzy, geborsten buiten toom
En boeien, volgt den godtgeleerden Oom,
En vloeit, gelyk een onbedwongen stroom,
                Zeer ryk van aderen.

[p. 581]
(25) Het Grieksche Lesbos houde ’t my te goê,
Ons Zallant geeft dien eilantgront niet toe
En MACHTELT volgt zyn Saffo, nimmer moê
                Van rustigh draeven

Maer zanggebergt en hoefbron, wyt berucht,
(30) En zweeft, gelyk een fenix op zyn vlught,
Door puik van geuren boven aerde en lucht,
                Op ’t spoor der braeven.

Zy kan, gemoedigt van een’ grooter geest,
Niet schoeiende op een’ jongkvroulyken leest,
(35) Als Febus priesterin, zyn hoogste feest
                En jaerdagh vieren;

Zyn outer voeden met eene offervlam,
Die uit zyn toorts haer’ eersten oirsprong nam,
Hem aengenaemer, dan een spierwit lam,
                (40) Of bok of stieren.

Dees zuivre Vechtzwaen, blank van hals en plium,
Bruist vol van vier, een heiligh vier, door ’t schuim,
En laet zich hooren op het luchtigh ruim
                Van stroom en beeken.

(45) De Stroomgodt zelf, uit zynen slaep gewekt
Door haer gezang, dat ieders ooren trekt,
Vloeit traeger, daer hy zyne zoomen lekt
                In deeze streeken;

En wenscht te rusten in dien schoonen arm,
(50) En boezem. die, van eedler vlammen warm,
Niet luistren wil op zyn verlieft gekarm
                En angstigh klaegen.

[p. 582]
Maer vliedt, o nimf, o puiknimf, vliedt ge niet
Ten stroome uit, hy, vermeestert van verdriet
(55) En minnepyn, verbergt zich achter ’t riet
                En legt uw laegen.

O zaligh leven! o gewenschte lust!
O eenzaemheit, zoo vrolyk en gerust!
Daer gy van byen in den slaep gesust,
                (60) In koelen lommer

Met negen zangheldinnen houdt gesprek,
Of zingt, hoe ’t velt u tot een boekvertrek,
En bloem en kruit voor ryke dichtstof strekk’,
                Bevrydt van kommer.

(65) O grasryk klaverlant, zoo milt bedout!
O vruchtbaere akkers! o gezegent hout
Door MACHTELTS geest, die woesteny en wout
                En lucht kan dwingen,

Hoe zwelt ge, zacht betovert door ’t gewelt
(70) Van haer vernuft, dat zich in ’t eenzaem velt
Verlustigt, met gepeinzen best verzelt,
                En vry magh zingen,

Daer geen Sileen of Sater haer belaegt!
O dichteres, o uitgeleeze maegt,
(75) Daer Ommen niet, maer Zallant moet op draegt
                En trots magh roemen,

Al ’t lant verheft zich onder uwen schoen:
’t Gevogelt zingt uw klanken na in ’t groen;
De blyde Maimaent vlecht nu roozenhoên
                (80) En keur van bloemen.

[p. 583]
Maer gun, o Vechtnimf, dat uw veltgedicht,
Dat Mantua durft natreên, ieder sticht’,
Dat gy te wreet, versteken van het licht,
                Begraeft in ’t duister.

(85) Uw glori toch, o eer van Febus koor,
Die gy verbergen wilt, breekt alszins door,
En volgt geduurigh ’t zonnewagenspoor
                In glans en luister.

Zing dan vrymoedigh op in onze stadt,
(90) (Gebeurde u ’t lot, o Zwol, o bakermat!)
Gezegent door Apolloos tempelschat
                En heiligdommen.

Zoo leeft ge noch veel jaeren wel gemoedt,
O echte spruit van hemelsch zaet en bloet;
(95) Zoo worde altyt van uw’ geleerden voet
                Parnas beklommen.

1668.

Reyer Anslo: Aandacht op drie koningen. In Poëzy, Rotterdam 1713.

---

AANDACHT OP DRIE KONINGEN.

———— Sidus non ante notatum
Expavere Magi; quis tantus nascitur, ajunt,
In cujus laudes nova sidera parturit aether? *

GY Joden, die uw’ Heilandt hebt verwacht,
Nu is uw hoop nogh tot het eind gebragt:
Nu ’s werelts zoen, Godts Zoon en zon, by nacht
                U is geboren.
(5) Maar, o myn ziel, gy immers weet te recht,
Dat Godt zyn heil alleen niet heeft gehecht
Aan Abrams huis, noch David zynen knecht
                En uitverkoren:
Dat heeft betuigt die * zatgeleefde ziel,         * Simeon.
(10) Die ’t zalig Kint op fiddrende armen hiel,
Verblydt, dat hem dit heil te beurte viel
                Nogh voor zyn derven:
Een dar, gedaalt uit Jakobs ouden (lam,
Bcschynt nu met haar engeschape vlam,
(15) Waar uit de zon haar’ eerften oorspronk nam,
                Al ’s werelts erven:
Dit is geen toorts, of nachtftar, die de lucht
By nacht verlicht, en ’s daags de zonne vlucht;
Maar die ons dagh en nacht betoont de vrucht
                (20) Van hart stralen.
Dit is een star, vrieia goddelyke glans
Al afscheen v$n den zonneloozen trans,
Eer d’avontftar de starren lei ten dans
                I n’s hemels zalen.
(25) Dit is hst licht, dat heidenen bekoort;
De rechte kracht van ’t onbeschreven woort,
Dat krachtig trekt die groote Wyzen voort
                Uit aardtsche hoven. .
Zy trekken heen , verre over berg en dal}
(30) Om, in een schuur en vuilen ossenstal,
Den grooten Heer en Koning van ’t heelal
                Te zien verschoven.
Daar zien zy, hoe Godts uitverkoren schat
Verkieft voor d’aarde in zyfi geboorte sta de
(35) Eert dicrenkrib tot wieg en bakermat,
                Op Davids akker.
Die slechte plaats braveert Jeruzalem;
Daar d’Englen met hnn zaligende stern
Zelfs riepen by het nedrigh Betlehern
                (40) De harders wakker,
Zy, die niet eens Herodes, op zyn’ troon
Aanbaden om zyn’ staf en koningskroon,
Hier knielen neêr voor’t Kint, wiens star zoo schoon
                Was opgerezen,
(45) Zy beelden uit met plegtige offerhand
Zyn Koninglyke en Priesterlyke standt
En sterflykheit, verknocht in een verbandt
                Van ’t eeuwig wezen.
Zoo achten zy d’onachtbave geboort
(50) Die eer wel waart: wie heeft dit oit gehoort?
Het Heidensch volk aanbadt het eeuwig woo.re,
                Daar ’t niet kan spreken.
Geloofden zy een enkle star zoo licht;
Trek dan, myn ziel, uw’ Koning in ’t gezicht:
(55) Betoon aan hem,tot quyting van uw’ plieht,
                Een offerteeken.
A! ziet de Joodt niet naar zyn’ Heilant om;
Gy, o myn ziel, blyf gy niet stij en st stom,
Hy is geweeft, om voor het heidendom
                (60) Het licht te zoeken.
Een heiden is nogh aan den Joodt verplicht 5
Als hy hem wyft het nieu verrezen licht:
Schoon of hy dekt zyn eigen aangezicht
                Met Mozes doeken.
(65) Trek dan, myn ziel, met Naman derwaart aan i
En volg het in die voorgebaanete baan,
En zuiver dan uw hart m Godts Jordaan
                Van ’t quaat geweten.
Wasch dan uw ziel in zyn vergoten bloedt;
(70) Bereid uw hart en afgetreurt gemoedt,
Om ’t heilig MannS daar hy de ziel mee voedt,
                Te mogen eten.
Maak, dat tot hem uw liefde noit verkoud’;
Maar als de gloet in ’t glinfterendefgout
(75) Gedurig blaak’; schoon of zy wordt benout
                En fel bestreden.
Ontfteek voor hem een wierook van gebeên.
Gedenk by mir’ de dooding van uw leên,
Die leven nogh op ’t aardtryk hier bene&j
                (80) In ydelheden.
R. Anslo: Evangelische Parel. In Poëzy 1713 p. 213- 215.

---

EUANGELISCHE PAREL gekocht van CHRISTINE voor de kroone van Zweden.

AL of Fortuin van vrou Christines hant
Te vliegen scheen, te water en te lant;
Al of ze in Zweden hadt haar’ stoel geplant
                Om nooit te wyken.
(5) Al of het milt geluk haar alles gunt;
Haar ziel, die ’t op iet hoogers heeft gemunt,
Geen grootheit vindt in een ondeelbaar punt
                Van aardtsche ryken.
Zy zeit: wat zoek ik met trompet en trom
(10) Te hitsen aan myn koningryken, om
My koninginne in ’s ander koningdom
                Te laten kroonen?
De kroon alleen maakt niemant koningin;
Zy heerscht al meê, die hare ziel en zin
(15) En wil bestuurt; schoon of zy als vorstin
                Niet treedt op troonen:
Want ik de macht en edeldom van ’t bloet
Niet acht voor gaven van een vroom gemoet.
Ik schat de schande alleen voor quaat, voor goet,
                (20) Niet dan het eerlyk.
Een, die ’t geluk stelt in het ryksbewint,
Verdient daar door geen loon: maar die bemint
Zelf zonder loon de deugt; die ’t al verwint,
                Is groot en heerlyk.
(25) Indien ik niet kan wezen in myn ryk
En koningin en teffens Katholyk;
Zo wil ik, dat myn kroon de waarheit wyk’,
                Ik wil ze laten.
Ik volg de les, die my de wysheit raadt.
(30) Een vorst weleer verdiende een’ koningsstaat,
Toen hy het Roomsche altaar omhelsde, ik laat
                Daar voor myn staten.
Al of de Zweedtsche kroon en scepter met
Zoo kostelyke paarlen is bezet,
(35) Een parel nogh ontbreekt ’er aan, om bet
                Te geven luister.
Die parel is het Katholyk geloof,
Van Luther en Kalvyn gedoemt ten roof.
By zulke een zon zyn alle starren doof,
                (40) Ja bleek en duister.
Dit Roomsche Godtskleinoot, dit steenepuik,
Dees flonkerbag voegt best aan myn perruik;
Zoo maak my Godt, eer ik myn oogen luik,
                Myn oogen open.
(45) Zoo sprak Christine, en daalde van haar’ troon.
Zy volgt d’Apostolyke kerkgeboôn,
En wil zelf met het afstaan van haar’ kroon
                Die parel koopen.
O koningin, gy hebt wel afgeleit
(50) Uw ryk en kroon, maar niet uw majesteit;
Die zien wy hier te Rome in nedrigheit
                Nu hooger pralen.
Hier blinkt de waarheit, die u overwon;
Hier vloeit de stroom van Godts genadebron;
(55) Van ’t Roomsche hof schiet hier onze outerzon
                Haar sterkste stralen.

            Te Rome.

Jan Pook: lofdicht op Strijd van Bacchus tegen de Indiaanen door Willem van der Hoeven (Amsterdam, 1710). UBL 1187 B 25, fol. *3v. Ook bij google.books. Met Lyous (vs. 22) is Lyaeus bedoeld.

---

LOVER BLAADJEN Voor WILLEM VANDER HOEVEN, Op zyn aartige stryd van Bacchus en de Indianen.

O Liber! wist gy, ’t Nazo immer dank,
Wiens brein en zang, u, op den hoogsten bank,
Der zegekoets verhief, waar van de klank
                                Sloeg in onze ooren.
(5) Doch veel te flaauw, om hier, het net bescheid
Te kennen, van dien felle en dolle streid,
Daar d’Indiaan, door u, wierd neêr geleid;
                                En ’t gaf verloren,
Zo verre uw Heir van Saters; zo verwoed
(10) Als geil! en uw Bachanten, zo vol moed
Als vol van wyn, Arak, of zulk een goed!
                                Hen na dorst trekken.
Als Marssen! op de Marsch die, Pan op bom
En bekken sloeg, van, wacht je boer! ik kom.
(15) Voor welk gedruis, dat Moluks Heir! al om
                                Moest henen rekken:
Net zo, als hier, een vol gezoper plug
Kan, Legeren van Hannekens, te rug,
Of voor den Droez! alleen, van d’Oudebrug,
                                (20) Of elders dryven,
Zeg ’t dan ; wat loon heeft VANDER HOEVEN, thans
Aan u verdiend, o Lyous! die de glans
Van uw Triömph, nu heft in hoger trans
                                Door kunstig schryven?
(25) Dat, ons gezicht en ’t oor, ’t nu ziet en hoord,
Zo klaar! of hier, vlak voor de Leidse Poort,
Gelyk door u, tot over Ganges boord,
                                Die slag geschieden!
Ja; hoe hy, zelv in uw slag ordens schikt
(30) Een dapp’re Rei, daar Bremer Hans voor schrikt!
Als elk een helt, van hun, een pintje slikt
                                Als Oorlogs Lieden!
Ik- weet het; vlegt, o Bromiüs! ten loon,
Van groenend Veil en klevend Klim, een kroon
(35) Voor’s Mans zyn werk, die ’t ernstige even schoon
                                Met boert kon meng’len:
Maar, laat met eene, uw gunst zo verre gaan;
(Dan, ben ik, zoon van Aether! wel voldaan)
Wanneer dat ik, dit blaadjen achter aan
                                (40) Die kroon mag streng’len.

J: POOK.

Pieter Langendijk op de dood van Gerard de Lairesse. In De gedichten, eerste deel.

---

OP DEN DOOD Van den beroemden Schilder, GERARD de LAIRESSE.

Treur, Melpomeen, schreij droeve zangeres,
Omplant het graf van GERARD met Cipres,
Die de eed’le konst door menig schilderles
                Heeft licht gegeeven.

(5) Boog, Grieken, op den blinden man, Homeer;
Laat zeven steên in ’t harnas staan, om de eer
Wie ’t nest zy van den Fenix, op wiens veêr
                De dichters zweeven.

LAIRESSES land staa van zyn voorrecht af;
(10) Wyl Amsterdam zyn konst het leeven gaf.
Al rust hier ’t lyf, zyn naam blyft uit het graf,
                Voor hem te duister.

De Fenix, die aan bei zyne oogen blind,
Naauw aas in ’t land, dat hy vereeuwigt, vind,
(15) Wordt naa zyn tyd vergood, en hoog bemind,
                Met vollen luister.

De Fenix, die de Schilders heeft verlicht,
Wierdt mildt beloond eer ’t missen van ’t gezicht,
Hem leerde, hoe in ramp de ondankb’re zwicht
                (20) Op vlugge wieken.

De Dichter, die ontvonkt van hemels vier,
De Goden zelf deed luist’ren naar zyn lier,
Leeft door zyn geest vereeuwigd op ’t papier,
                Ten roem der Grieken.

(25) Zo leeft LAIRES, de ondankbaarheid te sterk,
Door zyne konst in hof, paleis, en kerk,
Doch zyn vernuft is in zyn schilderwerk
                Het best te vinden.

De Schilderkonst schoeijt op der dicht’ren leest.
(30) LAIRESSE paart zich met Homerus geest,
Dees brengt voor ’t oog, ’t geen de ander zingt of leest.
                Twee wondre blinden!

Al wat ons de een van Goôn of menschen meldt,
Wordt op ’t paneel van d’anderen gesteld,
(35) ’t Zy ’t is geschied in ’t hof of open veld,
                Met schoone verven.

Al wat natuur door ’t gantsche rond verspreid,
En brengt voor ’t oog, met glans en majesteit,
Doorzag de geest met groote schranderheid,
                (40) Die ’t licht moest derven,

Hy leert de maat van ’t schoone menschenbeeld,
En hoe het licht op ieder voorwerp speelt;
Wat verw het oog kan streelen, of verveelt,
                ’t Zy dof of gloeijend.

(45) Der straalen kracht in zon of maaneschyn,
De plooijen in het laken of satyn,
Wat vlak en groots, en vliegende moet zyn,
                Wat zwaar, of vloeijend.

Hy leert wat kleed een krygsheld voegt of maagd,
(50) Wat rok het volk, een raad, of priester draagt,
’t Zy op een feest, of daar men ’t lyk beklaagt
                Van zyne vrinden;

Wat trekken dat de hartstogt geeven moet,
Op ’t aangezicht, zo ’t bly schyne of verwoed,
(55) En lacht of schreijt; hoe handen hoofd en voet
                Daar werking vinden.

Hy leert de maat der bouwkonst door zyn werk,
In graf, paleis, of schouwburg, brug en kerk,
’t Zy deftig, groots, aanzienlyk, zwak of sterk,
                (60) Of vol çieraaden.

Hy spant den geest ook tot verquikking uit,
Daar ons gezicht in ’t blaauw gebergte stuit,
En schildert bosch, rievieren, hof en schuit,
                Gebloemt en bladen.

(65) Men zwyge van Apel en Protogeen,
Van Zeuxis, van Melant, en Filoxeen,
Elk vond een deel, LAIRESSE ’t algemeen,
                Om elk te leeren.

Waarom zyn naam zal blyven in waardy,
(70) Door zyne pen, zo wel als schildery,
En als Homeer, door zyne Poëzy,
                Steets triumfeeren.

Treurt konstenaars, die hy zyn’ lessen gaf.
Elk breng’ een steen tot çiersel van zyn graf,
(75) Of vreest vry voor Prometeus droeve straf,
                Die u kon naaken:

Maar neen, hy heeft zich zelf een graf gebouwd,
’t Geen schooner blinkt dan marmersteen of goud,
Dat zal zyn geest, die nu ’t gesternte aanschouwt,
                (80) Onsterflyk maaken.

Overleden in Amsterdam, den 11.
    van hooijmaand, 1711.

Pieter Langendijk

---

Pieter Langendijk: Lof der dichtkunst. In: Gedichten.
Derde deel. Haarlem (J. Bosch) 1751, p. 1-8.

LOF DER DICHTKUNST

IK loof de kunst die hart en zinnen streelt,
Al ’t ondermaansch door maatgedicht verbeeldt,
Der goden lof, en die der helden queelt,
                Voor leerzieke ooren;
(5) Ik loof de kunst die hart en zinnen streelt,
Al ’t ondermaansch door maatgedicht verbeeldt,
Der goden lof, en die der helden queelt,
                Voor leerzieke ooren;
Die voor de deugd, met kracht en majesteit,
(10) In zuiv’re taal, vol wysheidspreuken, pleit,
En lachende om de drieste onweetendheid,
                Zich vry laat hooren.
Zy is gekroond met eene lauwerkroon,
Vol straalen uit god Febus zonnetroon,
(15) Wanneer ’t gesternt ten rei gaat op den toon
                Van haare klanken.
De Redenkunst is haare kamenier,
Wier dochter met een Redenryken zwier
Den geest verquikt, om op de goude lier
                (20) Den goôn te danken.
Het zy ze op ’t zoet van Hyblaas bloemen aaz’,
Of in een beemd Admetus kudden graaz’,
Of in het veld den krygstrompetklank blaaz’
                Voor Mavors zoonen,
(25) Of dat zy treure op ’t hoog Tooneel, en woed’,
Uit’s dwinglands mond, die vliegt met trotschen moed
Door eene zee van edel helden bloed,
                Op konings troonen;
[p. 2]
Of lokk’ den vreede uit ’s Hemels hoogen trans,
(30) En leid Astré, op de aard gedaald, ten dans,
En haal’ met vreugd het yzer van de lans
                Om ’t land te ploegen:
Het zy ze treede op ’t boertig blytooneel,
Of eene bruid geleid naar ’t minprieel,
(35) Daar Hymen ’t paar verbindt in ’t echtgareel,
                Met zielsgenoegen;
Haar wysheid looft het goed, en straft het quaad,
Zo in den vorst, als in den onderzaat,
Dien zy met punt-en hekeldichten slaat,
                (40) Of roemt naâ waarde.
Maar als haar oog na ’t schoon gesternte ziet,
Vergeet zy al wat hier beneên geschiedt,
En heft het hart door haar geheiligd lied,
                Van ’t stof der aarde.
(45) Haare hooge troon op Helikon geplant,
Blinkt niet van goud of kostlyk diamant:
Maar pronkt en praalt op ’t schoonst aan allen kant
                Met wysheidbloemen:
Met bloemen die verquiklyk zyn van aart,
(50) Wier geur elk nut, en schrandre zinnen baart,
Wanneer het oog op ’s waerelds wond’ren staart,
                Om die te roemen.
De beeldespraak der schrandere Kaldeen,
Daar Plato hieldt zyn wysheid van te leen,
(55) Die als een zon in ’t oog der Grieken scheen,
                Staat aan haar’ zyde.
[p. 3]
De Wysbegeerte, opspoorster der natuur,
Van alles wat uit aarde, water, vuur,
En lucht bestaat, beschut haar als een muur
                (60) Ten allen tyde.
Historikunde en oudheid, overbloemd
Met fabelverw, daar zy de deugd door roemt
En gruwelen ten diepen afgrond doemt,
                Zyn haar’ vriendinnen.
(65) De Schilderkunst, haar zuster, streelt zich ’t meest
Wanneer zy maalt de vruchten van haar geest,
En wysheid uit haar’ kunstverdichtzels leest,
                Die schrand’ren minnen.
Wat volken zyn te vinden in ’t heelal,
(70) Die niet verliefd op haaren hemelval,
Met handgeklap en aangenaam geschal
                Haar krachten loven?
Haar krachten, uit de hemelen gevloeijd,
Als dauw daar zy de Dichters mê besproeijt,
(75) Waar door de bloem der vinding weelig groeijt
                In Pindus hoven.
Haar liev’ling heeft de onsterslykheid gemeen
Met grooten, die de heerschappy bekleên;
Doch mag gerust op zachte roozen treên,
                (80) Als Vorsten vreezen.
Homeer trompet gerust den Trooijschen brand,
Verzekerd hoe ’t ondankbaar vaderland,
Wanneer ’t de domme onweetendheid verbant,
                Zyn werk zal leezen.
[p. 4]
(85) Hesiodus, zyn tydgenoot, die veld-
En akkerzang voor dien des oorlogs stelt,
En op zyn fluit den roem der goden meldt,
                Zal eeuwig leeven.
Arion, die Dolfynen lokken kon,
(90) Pindaar, die eerst de renbaanlauwer won
Als lierdichtprins, zyn beide op Helikon
                Ten troon verheven.
Zo blinkt de naam van schrandren Theokryt,
Door ’t herderdicht verheerlykt wyd en zyd.
(95) Maar ’k zal den roem der dicht’ren van dien tyd.
                Hier niet verhaalen.
Indien ik van Thebaansch’ Amsion zong,
Die ’t wild gediert met cyterklanken vong,
En wetten gaf met zyne nektartong,
                (100) Waar zoude ik dwaalen?
Dat Mantua vry roeme op zyn Virgyl,
Der Dicht’ren vorst, zo goddelyk van styl,
Dat Momus noch de bytende Soyl
                Hem kunnen krenken.
(105) De brommende trompetklank van Lukaan,
De vloeijendheid der Venuzynsche Zwaan,
Noch dichters naa hun tyd, als Klaudiaan,
                Zal ’k hier gedenken.
De hekelpen van scherpen Juvenaal,
(110) Het puntdicht van den spitsen Martiaal,
Noch Tasso, of die in Toskaansche taal
                Parnassus stichten,
[p. 5]
Noch Sannazaar, verheerlykt door de Faam,
Guarini, voor alle ooren aangenaam
(115) In ’t herderspel, Poeeten altezaam
                Die niemant zwichten.
Ook roemt de kunst in ’t magtig Leliryk,
Met lof beloond van koning Lodewyk,
Corneille met Racine te gelyk,
                (120) Als Sofoklessen.
Molliére volgt Terrents en Plautus naâ;
Zyn blyspél slaat bedurven’ zeden gaê,
En hekelt van den schepter tot de spâ,
                Met scherpe lessen.
(125) Is Miltons geest beroemd in Albion?
Lauriert de Brit het hoofd van Addisson?
Den Batavier bescheen ook Febus Zon
                Met dichtkunststraalen.
Dit tuig’ van ouds der Barden oorlogsdicht,
(130) Dat moed in ’t hart der helden heeft gesticht,
En Batoos heir genoopt tot zynen plicht,
                Om roem te haalen.
Van Vondel wykt voor geen Euripides
In ’t treurspel, noch den geest van Sofokles,
(135) Hem ingestort, als hy door les op les
                Zyn vaers laat vloeijen:
Of Hoofd, vol taal van Hoofsche majesteit,
Wykt de ouden, noch in kracht noch deftigheid,
Waarom hem word den lauwer toegeleid,
                (140) Die steets zal bloeijen.
[p. 6]
Met welk een kracht zingt de eed’le Goesche Zwaan,
En zwemt en bruischt den Ystroom af en aan.
Hoe heerlyk volgt hem Rotgans op de baan,
                Met hooge toonen.
(145) Hoe blinkt de geest van Brand en Dekker uit!
Of Anslo, vol van goddelyk geluid,
Met Vollenhove, en de eed’le herdersfluit
                Vol kunst, in Moonen!
Hoe kittelt ons de wonderlyke geest
(150) Van Fockquenbroch, op snaaksen trant en leest.
Hoe bromt Jan Vos, met spreuken, vol van keeft
                En redenbochten.
Hoe strekt de pen van d’ oudheidkenner Smids
Den minnaars van de Dichtkunst tot een gids!
(155) Zyn roem sterft nooit, schoon hem de nyd te bits
                Heeft aangevochten.
Maar welk een lof verdient het godtlyk dicht
Van Baak, dat deugd in zuiv’re harten sticht,
Die zyne toorts ontstak aan ’t hemellicht,
                (160) Om ’t hart te blaaken?
Een taal gevormd naar die van ’t Paradys,
Die ’t hart verquikt met reinen Hemelspys,
Verdient dat elk haar naaoog’, loove en pryz’,
                Als ’t schoonste baken.
(165) Maar zacht! ’k schep uit een onuitputb’re bron;
Wie telt en maalt de straalen van de zon?
Die meerder eischt zie ’t Panpoëticon,
                By heer van Halen,
[p. 7]
Een kabinet, daar zyn pençeel in maalt
(170) De dichters, van Apolloos geest bestraald,
In Nederland; waardoor hy lof behaalt,
                Die steets zal praalen.
Zyn schilderkunst paart zich met Bidloos pen;
Hy wil dat elk der dicht’ren aanschyn kenn’,
(175) Die, dat de nyd hunn’ vaerzen nimmer schenn’,
                Of doe verliezen.
Zo word door kunst Apolloos kerk gebouwd,
Van marmersteen noch uitgegraaven goud:
Maar door ’t pençeel, en pen, die kunst ontvouwt,
                (180) En ’t best kan kiezen.
Hier zien we ook van uw Kunstgenooten staan,
Gehuldigd met des schilders lauwerblaân,
Beschermers van den trouwen Pellikaan,
                In Haarlems wallen.
(185) Uw Kamer, door gansch Nederland vermaard,
Was al beroemd eer Alvaas heiloos zwaerd,
Op ’t bekkeneel der burgery geschaard,
                De kunst deed vallen.
Uw Factor, heeft door schimp en hekeldicht,
(190) De huichlaary het masker afgelicht,
En Babels schande ontdekt voor elks gezicht;
                Doch ’t kost’ hem ’t leeven.
Hoe heuglyk waar ’t, indien de kunst voorheen
Op deeze plaats gevierd en aangebeên,
(195) In vollen glans en destigheid verscheen,
                Om nooit te sneeven.
[p. 8]
Al struikelt zy, men hoed’ haar voor den val.
Ons Haerlem queekt nog geesten in zyn wal,
Wier dichtwerk nyd noch tyd verslinden zal,
                (200) Maar elk beminnen.
Van Mander heeft in deeze stadt gebloeijd,
Schriverius, van Pindus vocht besproeijd,
En Korenhart wiens pen van honig vloeijt,
                En spys der zinnen.
(205) Is Rixtel niet (dien elk met eerbied noem)
Door zyn vernuft de stad geweest ten roem?
En Schermer die kunstryke en jonge bloem
                Te vroeg bezweken!
Die kunst ontbreekt, verstrekke een Mecenaat;
(210) Zo bloeijt zy weer in haaren ouden staat;
Doch in een schoon en deftiger gewaad,
                Om elk te ontsteeken.
Maar echter eischt de Redenrykkunst niet,
Dat, als van ouds, hier mommery geschied;
(215) Dewyl de kunst daar ze ongeschiktheid ziet
                Allengs zal wyken.
Zy staat door deugd na onverwelkbre blaân,
En voed haar Jong, gelyk de Pellikaan
Met eigen bloed, en poogt het voor te staan,
                (220) Daar trouw moet blyken.

Uitgesproken in de Kamer van ’t Kunstgenootschap, den 1 Janu: 1722.
Pieter Merkman Jr.: Lofdicht in De gedichten van Pieter Langendijk,
Eerste deel. [Vignet: Dum capimus capimur] Amsterdam,
Wed. B. Visscher, 1721. books.google

---

[fol. *****3r]

AAN DEN HEERE PIETER LANGENDYK. Op de uitgaave zyner POËZYE.

Hoe wordt eene edle Ziel tot stoornis aangezet
Ven laffe vleijery verdienden lof besmet!
Volgt niet de laster als een schaûw der braaven tred?
                                                                Of als een adder?
(5) Die, schuif’lende onder ’t groen, daar ’t weelig tiert en wast,
De ergelooze Onnozelheid bespiedt, belaagt, verrast,
En met zyn dubble tong haar in de hielen tast,
                                                                Bemorst van’t zwadder,

En zwart vergif, dat hem van ’t hert ten strot uit welt:
(10) Die Bazilisk, die zelf met eigen gif zich velt,
Hist Pindus Cerb’rus aan tot bassen dat hy zwelt
                                                                Van spyt en tooren!
Dan dat hy brulle en huile en knarsse en zet zich schrap
Met opgesparden muil voor Pindus stylen trap.
(15) ’k Hink u, ô LANGENDYK! van achter naa, en stap
                                                                In uwe spooren.

’k Staa veilig, acht ik, daar ik in de schaduw staa
Van uwe Lauwerblaên, als ik uw Boek opslaa,
En bly ter Bruilofte op uw Dicht banketten gaa
                                                                (20) Met Febus Zoonen.
[fol. *****3v]
Of gaa ik tans, ’tschynt vreemd, by ’t Godendom ter Feest?
Myn Ziel smaakt zuivre Ambroos, de Nektar drenkt myn’ Geest
Men juicht hier, daar men zulk een’ hertenwellust leest,
                                                                Met Hemeltoonen,

(25) Op ongemeene wyzc een’ oorlogzegepsalm:
Of huuwt de veldfluit aan den schuinschen rietenhalm:
Of looft geneugchelyk de vredeolyf of palm
                                                                Zo grootsch en edel!
Of zingt de Min ter eere, en Lieven op hun koets:
(30) Of gispt met straffer toon, niet belgziek, maar goedsmoeds,
De Hydraas onzer eeuwe, en temt die onverhoeds
                                                                Met luit en vedel:

Of queelt een’ Lofzang die de Aardswond’ren wonder looft,
De Kunst der Kunsten kroont, die tans Natuur het hoofd
(35) Durft biên, en aan ’t sieraad, dat zy haar stout ontrooft,
                                                                Onze oogen kluistert.
Ik hoor een’ kopren klank, Homeers en Maroos zwier;
Ik hoor Anakreöns en Flakkus gulde lier
En Pindaars zilvre luit, zo Hemelsch klinkt het hier
                                                                (40) Daar ’t alles luistert.

ô Goude Zeden, gy Gezusters van de Deugd!
Treedt saam ten reije, en danst, en springt, en juicht van vreugd,
Nu LANGENDYK u kroont met de onverwelkbre jeugd
                                                                In Amstels vesten.
(45) Ruimt snoô gebreken, in een’ helschen nacht geteeld,
’t Groot Aardsch tooneel daar ge alle uw’ grooten rol op speelt,
Ziende u op ’t Schouwburg aan het Y dus afgebeeld
                                                                Als vuile pesten.

[fol. *****4r]
Zo daverde eêr ’t aaloud tooneel als Plautus sprak,
(50) Of als Terents den draak met stoute Draaken stak.
ô LANGENDYK gy grypt met hen den lauwertak,
                                                                En leeft onsterflyk!
Wie met den eikenkrans vergood keert uit het veld,
Wordt hier beschonken met een gaaf die meerder geldt
(55) Dan Memfiesch koper, dat door ’t vuur des blixems smelt,
                                                                Dit ’s onverderflyk.

Meduzaas staale schild, nog burgt, nog yz’re wal,
Beschermt u voor den schicht des Doods, die ’t groot Heelal
Vaak fel bestrydt, en dreigt met een’ onschutbren val
                                                                (60) ’t Onzeker leven.
Alleen de wakkre Geest, die ’t schrander oordeel voedt,
Toont hemelschklaar hoe ze ons onsterflyk leeven doet:
’t Driest onverstand, hoe zeer ’t hier tegen pleit en woedt,
                                                                Kan ’t niet weêrstreeven.

(65) Die dolle vyand van der Kunsten voedstervrouw
Holt toomloos buiten ’t spoor, en barst van spyt en rouw
Dat hy met last’ren, nog met yslyk handgevouw
                                                                Tans niet kan winnen.
Want wie de reden voor zyn’ Palinuur erkent
(70) Gaat met den teugel, die die wilde woestheid ment,
Steeds in de hand, daar hy den spitsen berg op rent
                                                                Der Zanggodinnen,

Dus hebtge, ô LANGENDYK! door uw volgeestig Werk
U een gedachtenis voltooid, die boven ’t zwerk
(75) En ’s Konings naaldenspits uitsteekt in’s Waerelds perk
                                                                Aan’t Y en Spaaren.
[fol. *****4v]
De ontelbre jaaren, nog der tyden snelle vlucht
Verslindt, nog rooit die uit, neen, ’t vliegende gerucht
Uws loffelyken Naams zal uit dit Aardsch gehucht
                                                                (80) Ten Hemel vaaren.

PIETER MERKMAN de Jonge.

Fugant Carmina Curas (Pieter de La Rue; Johan Steengracht; Pieter Boddaert):
Dichtlievende tydkortingen, bestaande in gedichten van verscheide stoffe en rymtrant.
Leyden, S. Luchtmans, 1717
p. 136-140.

---

[p. 136]

KLAAGZANG, OVER DE RAMPEN VAN DEN TEGENWOORDIGEN TYD. MDCCXVI.

Hoe lang, o God, zal uw rechtvaarde hand
Noch rusten op deez Stadt †, dit Volk en Land,        † Middelburg.
En blyken doen, hoe zeer uw toren brand,
                            In deeze dagen!
(5) Al keerde korts het slagzwaard in den schee,
En maakte een eind van ’t woedent Oorlogswee;
Gy toont nochtans, hoe ’t u niet in den Vreê
                            Ontbreekt aan plaagen.
Dit kan, helaas! het ongeneesbaar quaad,
(10) ’t Geen ’t stomme Vee op veld en stallen slaat,
En huisliên brengt in een berooiden staat,
                            Genoeg getuigen.
Dit blykt elk klaar , die opmerkt, hoe een nacht
Van doodsheid dekt het leven en de kracht
(15) Der neering, ryk voorheen, die nu versmacht
                            Moet nederbuigen.
[p. 137]
De Koopmanschap, de grootste zegening,
Die Nederland ooit van uw hand ontfing,
Verliest haar glans, wordt mager en gering,
                            (20) En legt vertreden;
Een middel, ’t geen de gulle overvloed,
Te quistig vaak misbruikt in dart’len moed,
Vermind’ren ja geheel voor armen doet,
                           In vele steden.

(25) Noch vaart gy voort, o Richter van ’t Heelal,
In uwe tucht: noch groeit ons ongeval,
En och! wie weet wanneer het einden zal?
                            Wat noch moet komen?
De Ziekte draaft vast door van wyk tot. wyk,
(30) De bleeke Dood stuwt ’t eene op ’t andre lyk,
En heeft, zoo ’t schynt, den zetel van zyn ryk
                            By ons genomen.
Hy rukt ter neêr de Zuilen van ’t Gemeen,
En ziet niet aan hun deugd noch waardigheên
(35) Maar doet hen eerst, tot smart van menig een,
                            Ter aarde dalen.
De Borger weent op ’t graf van zynen Heer,
En meld vol druk zyn trouw, beproeft, wanneer
Hy leefde, die met onverganklyke eer
                            (40) Moet eeuwig praalen.
[p. 138]
Hy laat niet af; maar houd den zelven gang
By and’ren, die, schoon van een laager rang,
Naar hunne macht, Stads voordeel en belang
                            Steeds onderschraagden
(45) Met handelzorg, en loffelyk beleid,
Of voorspraak, daar het wrevel onbescheid
En looze list de blanke onnoozelheid
                            Te slinx belaagden.
Dus zien wy ons gepraamt aan icder zy,
(50) Van Weérspoed, Ongezondheid, Dwinglandy
Des Doods; we zyn te deerlyk in de ly;
                            Waar wil dit henen!
Wat ’s d’oorzaak van deez’ rampen? wat ’s de bron,
Uit welken eerst zoo menig quaad begon,
(55) ’T geen droefheid baart, na dat de vreugde Zon
                            Heeft uitgeschenen?
Wat anders, als de misdaên van ’t Gemein;
De gruwelen, gepleegt by groot en klein,
Waar meê we God, zoo zuiver en zoo rein,
                            (60) Tot wraak bewogen?
Schynheiligheid, met Godsvruchts mom vernist,
Beheerscht het hart van veelen: Broedertwist,
En Scheuring, die de rust der Kerke splist,
                           Bedrog en Logen,
[p. 139]
(65) Meineedigheid aan Ontrouw vastgehuwt,
Die al, wat heilig is, in ’t aanzicht spuwt,
En waar van elk, die deugd mint, schrikt en gruwt,
                            Word daaglys grover.
De Wulpsheid, met onkuische Lust verzaamt,
(70) Leert Christ’nen, ’t geen’ geen Christenen betaamt ,
En laat nu naau van redelyke schaamt’
                            Een vonk meêr over.
Men tart elkaêr in tooisieraad en pracht,
Ontaart van het voorouderlyk geslacht,
(75) En wil alsints, in weêrwil van zyn kracht,
                            Den zwicr opvolgen.
Bedorve zeen, verderffelyke tyd,
Der dartelheid en weelde toegewyd!
Is ’t wonder dat de Godheid ons bestryd,
                            (80) Met recht verbolgen?
Neen; maar veel eer zal’t wonder zyn, zoo niet
Haar strenge vuist noch feller blixem schiet,
En bonít ons neêr in prangender verdriet,
                            In dien we blyven
(85) In dit gedrag, dien zorgeloozen staat.
Men waak’ dan op, en pleege liever raad,
Om uit het hart den kanker van het quaad
                            In tyds te dryven.
Hermanus van den Burg: Mengelpoëzy. Amsterdam, 1718.

[p. 524]

OP DEN DOOD VAN DEN WELEDELEN GROOTACHTBAAREN HEERE, DE HEERE, Mr. GERBRAND PANCRAS, BURGERMEESTER, EN RAAD; BEWINTHEBBER DER OOSTINDISCHE MAATSCHAPPY enz. enz. enz. AAN ZYN Ed. BEHUUWDZOONEN. &c &c. &c.

TErwyl de Tyd vergeefsch zyn zeise slaat,
Naar ’s leevens oogst van ’s Ystrooms oudsten Raad;
Die vrolyk vast daar om ten reye gaat,
                            Moet d’Amstel klaagen.

(5) Op ’t hoogst der vreugd van CORVERS grooten dag,
Verkeerd, helaas! ’t gejuich in wee, en ach!
Om PANCRAS val, voor ’t volk een zwaaren slag,
                            Schoon Gods behaagen.

Deez’ BURGERHEER, gemarteld door de pyn,
(10) En jaaren langk geknaagt door ’t fleresyn,
Vlood van deze aard’, koos ’t wezen voor den schyn,
                            Terwyl wy treuren.

Ik maal hier geen Tafreelen van zyn lof:
Dat stuk vereischt een Engel uit Gods hof;
(15) Ook derft myn Nimf tot zulk een grootschen stof,
                            Pinseel en kleuren.

[p. 525]
Zoo groot een ziel behoeft geen lofbazuin;
Want als de Tyd het Raadhuis van Arduin
Heeft omgerukt, zal d’Ystroom op dat puin
                            (20) Hem noch beweenen.

Die GROOTE MAN, zoo vriendlyk van gemoed,
Vereenigt met der CORVERS edel bloed,
’s Volks waakende oog, dat hart vol yvergloed,
                            Is reeds verdweenen.

(25) O Zwaar verlies! Waarom de Deugd in rouw,
Zich aansteld als een’ troostelooze vrouw’,
Ziende onverwacht verbreeken PANCRAS trouw,
                            Door haar geslooten.

Doorluchtig Kroost, Meceenen van myn dicht,
(30) Behartigt nu by Grootvaar uwen plicht;
Weert Droefheit af, maakt dat die Naare zwicht;
                            Vertroost dien Grooten.

Hy, gaf U tot een Voedstervrouw’ de Deugd:
Gy beide, zyt voorwerpen van zyn’ vreugd’:
(35) In U herleeft en bloeit zyn’ beste jeugd,
                            Zoo ryk van vruchten.

Bepaalt uw’ rouw, kropt in uw droef geween,
Verzaakt natuur ter liefde van ’t gemeen;
Vernoegt u met de klagt van groot en kleen,
                            (40) Die raadloos zuchten.

[p. 526]
Dat GROOT GEMOED, dat altoos kracht behiel’,
En nooit door pyn ’t gemeene best ontviel,
Wel zwak van leên, maar sterk van geest en ziel,
                            Is ons onttoogen.

(45) Bepaalt ’t geween al is dien Boom geknot.
Te groote rouw benyd ’s Mans hemellot;
Hy staaroogd reeds op uw en zynen God,
                            Met geestlyke oogen.

’t Keerd alles weêr van daar ’t zyn oorsprongk nam:
(50) God eischte weêr den schat die van hem kwam,
Dien Engel, slechts geleent aan Amsteldam,
                            Tot heil der vroomen.

En, wyl God neemt ’t geen Hy ons had geleent,
Dwarsboomt men hem wanneer men klaagt en weent;
(55) Ja drukt t’onrecht ’t eerwaardige gebeent’,
                            Uit stof gekomen.

Men gunne God dan billik ’t geen God gaf,
En slechts aan d’aard’ de prooje van het graf;
Want zyne ziel ducht billik wraak noch straf,
                            (60) Van ’s Hemels Koning.

Die, vry van pyn, zich in zyn God vermaakt,
Door zalig vuur van Hemelliefde blaakt,
Heeft, (vry van wens of iets daar ’t hart naar haakt,)
                            De beste wooning.

[p. 527]
(65) ’k Beken, ’t verlies is al te zwaar en groot;
Maar die zich schikt naar ’t geene God gebood,
Wenst dat hy ook gezaligt d’oogen sloot
                            Met dien GETROUWEN.

Gy zult, schoon gy HEM mist uit uw gezicht,
(70) En traanen stort, daar toe door rouw verplicht,
Bestraald door glans van ’s Zaligmaakers licht,
                            HEM weêr aanschouwen.

Gy zult HEM zien in Engelen gewaad;
Aan Goëls zyde, in Goëls Hemelraad,
(75) Verheugd door ’t licht van Gods volmaakt gelaat,
                            Zyn Schepper loven.

Elk zag HEM naa toen HY ten Hemel vloog;
HY bleef in ’t hart, schoon HY verdween voor ’t oog,
Terwyl de Faam elk tot zyn lof bewoog,
                            (80) HEM nooit t’ontrooven.

Die BURGERHEER en Wachter aan het Y,
Perst traanen uit het oog der Burgery,
Op Grootvaârs Feest, noch korts eenstemmig bly’,
                            Om ’s Hemels zegen.

(85) Gy volgt alreeds ’t Hoogloffelyke spoor,
Waarop u vroom twee Vaders gingen voor.
Bepaalt de rouw geeft ’t zuchtend’ volk gehoor,
                            Tot U genegen.

[p. 528]
Uw droefheit, grieft elk Burger in het hart,
(90) Ziende uw geween, gebooren uit uw’ smart.
Uit vreez’ dat g’ ook in ’t doodnet raakt verward,
                            Scheurt elk zyn kleêren.

Maar ’t geene ’t volk vertroost in zyn verdriet,
Is, dat het HEM in U herleeven ziet,
(95) GY reeds van God deugd en verstand geniet,
                            Om te regeeren.

Hubert Kornelisz Poot: Paeschgift aan Jan Oudaen.
In Gedichten, deel 1 (1722) p. 26 - 32.

---

PAESCHGIFT, OF KRISTUS OPSTANDING, AEN DEN HEERE JAN OUDAEN.

NU wenschen wy Godts Helt, die, na den slagh,
Waerin de hel bezweek, te slaepen lagh,
In ’t krieken van den allerschoonsten dagh,
                                Te zien ontwaeken:
(5) Daer hy, vereert met magt en majesteit,
Den brossen aert der zwakke sterflykheit
Van zyn gewondde en zuivre leden leit,
                                Door glans aen ’t blaeken.
Maer gy, OUDAEN, dien ik met mynen toon
(10) Op heden naer den ydlen grafkuil troon
Daer ’t heiligh lyk van Godts geliefden zoon
                                In wert gezonken,
Laet u myn zang behaegen om de stof,
En noop myn vlyt, gekeert tot ’s Heilants lof,
(15) Zoo moet zyn gunst, van ’t klaer bestarnde hof,
                                U steets belonken.
De nieuwe week schoof naeulyx, snel en vlug,
Godts rustdagh met haer vroege komst te rug,
Nadat de Vorst van ’t hemelsch heir in ’t stug
                                (20) En hardt gesteente
Zyn dootrust nam, beklaegt met droef misbaer,
Gescheurde kleên, van stof bekroozen hair,
En jammren der bedrukte weezenschaer
                                Van zyn gemeente;
(25) Of Magdalene en andre vrouwen gaen,
Met balsem en grafkruidery belaên,
Om zich den eisch des jongsten plichts t’ ontslaen,
                                Het lyk ter eere,
Naer d’ oude wys; maer welk een zielverdriet!
(30) Zy vinden ’t graf, doch den begraven niet;
Hoewel Godts bô haer nieuwen zegen biedt
                                Met haeren Heere.
Zy scheiden rasch, en spoeien zich terstont
Naer ’t Elftal, zwaer van druk in ’t hart gewont,
(35) En spreken uit der Englen wissen mont
                                Van ’s Helts herleven.
Toen Cefas dees wel vreemde maer ontfing
Liep hy naer ’t graf met Jezus lieveling
Om ’t waglend hart door oogverzekering
                                (40) Een’ steun te geven.
Hoe traeg is ook ’t geloof! o Simon, kent
G’ uw’ meester slechts ten halven? waerom went
Gy ’t oog dus laeg? na sterven en elend’
                                Most hy verryzen.
(45) Gy zult, als u de wondre Pinxterfeest
Een nieuwe tong verschaft en hooger geest,
Daer ’t oor uit al de taelen manna leest,
                                Hem kundigh pryzen.
Zou hy die van de hel den sleutel draegt,
(50) En ’t zwaer gebou der werelt onderschraegt,
Verrotten daer de worm het vleesch doorknaegt
                                Van Adams neeven?
Geenszins. schep moedt. schep eenmael moedt. hier is
Het tegenbeelt der grafgelykenis
(55) Van Jonas en den duikelenden visch,
                                Naer strant gedreven.
O heemlen, ziet eens neêr. Mariaes zoon,
De rechter zelf van levenden en doôn
Staet op, en zal den hoogen starretroon
                                (60) Wel haest bekleden.
Hy die het lyk van Lazarus verwekt,
Lei ’t leven af, gemartelt en gerekt,
Het welk hy nu zeeghaftigh aen zich trekt
                                Met mogentheden.
(65) Toen d’ Englen zyn geboort’ met zang en maet
Vereerden, en de wyze Dageraet
Drie kroonen voor hem neêrboog, onverzaet
                                Van ’t kint t’ aenschouwen,
Hoe wies de lust in ieder godtgenoot!
(70) Maer wie zou, nu de Dooder van de doot,
Nu ’t Leven weêr in ’t leven treet, zoo groot
                                Een vreugt ontvouwen?
Daer stygt een berg ten top in Galileen,
Van Jezus korts herboren voet betreên,
(75) Hier heene zet de leerlingschap haer schreên.
                                Men mogt hem vinden.
Triomf. hy kampte en strykt den glorihoedt.
Triomf. de Slang legt onder zynen voet.
Triomf. de Bruit ontfangt den vredegroet
                                (80) Van haer’ beminden.
O blyde tyt! o overzaligh lot!
O hemelweelde, afdaelende van Godt,
Gy doet de ziel, verknocht aen ’t hoogst’ gebodt,
                                Van blyschap schreien.
(85) Dat keel en snaer en orgel en trompet
Hem loven die ’s erfvyants magt verplet
En ’t godtsgeslacht in zachte vryheit zet.
                                Gy Englereien,
Pryst hem die bukt en uit den vloekstroom drinkt,
(90) Maer ’t hooft verheft dat ryk van starren blinkt.
Dit ’s blyder dagh dan die Hozanne zingt
                                Tot in den hoogen.
De fel verdrukte Onnozelheit, die pas,
Hoe schuldeloos, aen ’t kruis geklonken was,
(95) Ryst heerlyk als een fenix uit haere asch,
                                Voor ieders oogen.
Haer school, een duif die in de steenrotskloof
Den havik, graeg op weerelozen roof,
Ontweek, ziet scherp. ’t schoorvoetende ongeloof
                                (100) Betast de wonden.
Men ziet en hoort en voelt en kent zyn’ Heer.
De Heilant leeft. hier gelt geen twyflen meer.
Zoo staet de zuil der Evangelileer
                                Op vaste gronden.
(105) Al stuit dees klank op ’t ongeopende oor
Des Thalmuds en snoôn Alkorans; men hoor’
D’ onwraekbre tael der Heiligen die voor
                                Dees waerheit sterven.
’t Natuurelyk vernuft is hier onnut.
(110) ’t Oprecht geloof dat nergens suft of dut
Strekt hun alleen een onverwrikbre stut
                                Die ’t leven erven.
Zoekt Epikuur, van ydelheên misleit,
Slechts aerdtschen lust, daer hy zyn zwynen weidt;
(115) ’t Verlicht gemoet hoopt op de zaligheit
                                Van ’t andre leven.
’t Betrout op hem en ’t voorbeelt dat hy geeft
Die voor ons storf en eeuwigh voor ons leeft
En om wiens stoel een heir van geesten zweeft,
                                (120) Zoo hoog verheven.
Dus vlocht myn kunst, met een’ te laegen galm,
Emanuël, wel waert den hoogsten psalm
Uit Davids geest, een’ krans van heldepalm,
                                Belust op queelen.
(125) OUDAEN, die my zoo wysselyk verplicht,
Ontfang myn bly en heilryk harpgedicht
Dat gaerne voor roemwaerder zangen zwicht
                                Van scheller keelen.

’t Leven en bedryf van den Kardinaal Rets [Jean François Paul de Gondi], behelzende het geen aanmerkelyk is voorgevallen in Vrankryk, geduurende de eerste jaaren der Regeering van Lodewyk den XIV. Door hem zelf beschreeven. Vier delen, Amsterdam Jan Kouwe, 1731. Vertaald door Benjamin van der Meer; met op fol. *2r-*2v opdracht aan Balthazar Huydecoper door L. van Broek. L van den Broek schreef voor de Mengel-Poëzy van Mr. Laurens Bake een opdracht aan Joan Couck met hetzelfde rijmschema, maar in viervoetige jamben.

---

[fol. *2r]

OPDRAGT. Aan den Wel Edelen Heere DEN HEERE BALTHAZAR HUYDECOPER.

O BALTHAZAR! ô luister van het Y!
Handhaver van de duitsche Poëzy,
Die haar alom zet eer’ en achting by,
                Door fraaye Schriften,
(5) Waar in Gy klaar de kern der Taale ontdekt,
Het Dichterdom, een held’ren Baak, verstrekt,
En in elks hart, een waardige iever, wekt
                Om ’t al te ziften;
Myn Benjamin, wiens dood my hevig drukt,
(10) Zo vroeg der konste, in ’s leevens Lente, ontrukt,
Die op Parnas reeds lauw’ren had geplukt,
                En door zyn’ gaven,
Zyn oordeelkunde en arbeidzaamen geest,
Drong tot in ’t merg der zaaken, en den keest
(15) Der Dichtkunst kende, en op een hoogen leest
                Bestondt te draaven,
Die vander Meer, myn halsvriend, my zo waard,
Om zyn oprecht en vriendelyken aard,
s’ Om zyn verstand, met deugd en eer gepaard,
                (20) Dacht in zyn leeven,
Wen Hy, het werk van Vrankryks Kardinaal,
Behelzende een beknopt en waar verhaal
Zyn ’s leevensloops, in zuiv’re Duitsche taal
                Had afgeschreeven,
[fol. *2v]
(25) Op te offeren aan uw Naam, wel ed’le Heer,
Inmiddels, daar hy strydt in ’t perk van de eer,
Slaat Hem de Dood, die niets verschoond, ter neër,
                Eer ’t is voltogen,
En nochtans Gy, wat edelmoedigheid!
(30) Aan wien. Hy had, zyn noesten arrebeid
De waarde vrucht zyn’s oordeels, toegeleid,
                Gy wilt gedoogen.
Dat ik zyn werk, schoon onvoltooid, uw Naam
Moog heiligen, een Naam, van wien de Faam,
(35) Beschut voor nyd en lasterlyken blaam,
                Zal end’loos waagen.
Myn hart, aan ’s Mans gedachtenis verplicht,
Dankt u, ô steun van ’t Roomsch en Neêrlands Dicht!
Voor zulk een gunst, en geeft zyn werk in ’t licht,
                (40) Op uw behaagen.
Intusschen, leef, Grootmoedige, noch lang.
Bescherm de Taal voor haaren ondergang.
Hou, onvermoeid, de bastaardy in dwang,
                En schut de schennis
(45) Der Poëzy, voor ’t driest en woest geweld
Van Menschen, die, op eigenbaat gesteld,
Haar lasteren; zo wind de konft weêr veld;
                Zo groeid de kennis
Dier hemelgaaf, alleen te erlangen door
(50) Een ed’le ziel, die nooit zyn keurig oor
Aan wanklank leent en poogt langs ’t loflyk spoor’
                Der deugd te rennen;
Zo leeve uw lof, ô roem van uwen Stam!
Vereeuwigd door de deugd in Amsteldam;
(55) Waar in hy reeds voor eeuwen oirsprong nam,
                Door alle pennen.

                        L. v. BROEK.



P.M.: ’t Oprecht gemoed het hoogste goed (1777). In: Mengeldichten,
van ’t genootschap, ten spreuke voerende: Volmaakter door den tijd.
Eerste deel. [Vignet: Volmaakt door den tyd]. Te Utrecht bij Samuel
de Waal; MDCCLXXVII.
Ex. UBL 1203 E 30-31 (deel 1 en 2).

---

[p. 22]

’T OPRECHT GEMOED       HET HOOGSTE GOED.

Gij waereldling zwoeg vrij om ’t aardsche goed,
Om wellust, eer en rijkdom’s overvloed,
Hunn’ schemerglans mag ’t aadrsch gezind gemoed
                Een heilzon schijnen:

(5) Maar ach! zoo gij ’t aardsche wel beziet,
Wat is zijn heil? een droom! een enkel niet!
Alöm verzeld van kommer en verdriet,
                ’t Geen u doet kwijnen.

Genoot uw ziel, zelfs in uw vroegste jeugt,
(10) O waereldling! ooit weelde, wellust vreugt,
Van wroeging vrij, of dat geen ongeneugt
                Haar kwam verzellen?

[p. 23]
Al wierd uw hart van rijkdom als verzaad,
Een onvoorziene ramp, of wijze staat,
(15) Baart uwe zorg, waardoor gij vroeg of laat
                Uw ziel moet kwellen.

Schoon gij als vorst met kroon en scepter praalt,
De voorspoeds zon, die heden u bestraalt,
Zie gij wel ligt voor eeuwig neêrgedaalt
                (20) Den naasten morgen.

Hier schrikt uw ziel voor ’s vijands overmagt,
Daar voor ’t verraad, ’t geen naar uw’ scepter tragt;
Ja ’t leeven zelfs: zoo strijdt gij dag en nagt
                Met bange zorgen.

(25) Maar zalig hij, wiens wellust, rijkdom, eer,
Is ’t rein gemoed; de Deugd, zijn schild en speer,
Steld hem gerust: geen heir, geen moordgeweer
                Doet hem ooit schoomen.

[p. 24]
Al was zijn weg door Libies dorstig oord,
(30) Daar hij ’t gebrul van leeuw en tijger hoort,
’t Oprecht gemoed zal, vrij en ongestoord
                Hunn’ muil ontkomen.

’t Zij dat hij zwerve op de ongestuime zee,
Wanneer matroos, vol angst, schreeuwt ach! en wee!
(35) Hij is gerust, als waare hij ter reê
                Van zijn begeeren.

Hij, die de zee en winden wetten steld,
En door zijn wenk beteugeld hun geweld,
De Almagtige, die ’t rein gemoed verzeld,
                (40) Zal ’t onheil weeren.

Al zag men ’t heir der sterren, zon en maan,
Verkeerd in bloed, en ’t groot heelal vergaan,
’t Oprecht gemoed zal als een rots bestaa,
                Vrij van verschrikking.

[p. 25]
(45) Hem is bewust, dat Hij, die ’t al gebied,
En in zijn gunst steeds op hem nederziet,
Hem laaven zal in tijdelijk verdriet
                Met zielsverkwikking.

De armoede zelfs, waar voor de dwaaze beeft,
(50) Is hem een lust, dewijl zij voedzel geeft
Aan zijnen geest, die steeds naar hooger streeft
                Dan aardsche dingen.

Hij weet, hoe ligt de zon aan ’t daalen gaat
Van ’t schijngeluk, dies is zijn toeverlaat
(55) Het heilgenot, dat eens te wagten staat
                Gods gunstelingen.

P.M.

J. Voorduin: ‘Damon aan Leliaan.’ In: Tweede proeve van oudheid-,
taal- en dichtkunde door het genootschap Dulces ante omnia musae.
(Utrecht, A. van Paddenburg en J.M. van Vloten, 1782).
UBL 1186 G 15.

---

[p. 325]

DAMON AAN LELIAAN.

Hoe dus verstoord, puikschoone Leliaan?
Hoe lang zult gy mijn zuivre min versmaan,
En, schoon de smart my kwynend doet vergaan,
                        Mijn bee niet hooren?
(5) Kan, daar ’t verdriet ons leven ras verkort:
De minlust op den duur ook minder wordt:
Geen klagt, of traan, om uw gemis gestort,
                        Uw hart doorboren?
Gewis nooit stond een klip, of marmren rots
(10) Meer pal voor ’t wôen van ’t buldrend zee-geklots;
Dan gy, verhard, uwe ooren sluit, ten trots
                        Van all mijn klagten.
Ach Leliaan! leg uwe strengheid af,
Ligt vloekt ge eerlang, wen all uw schoon, als kaf,
(15) Vervliegt, die keus, die u leerde al te straf
                        De min verägten.
Wie zal, mijn lief! u dan beminnen? kom!
Wil Damon toch, eer struiklende ouderdom
’T vel rimplig make, uw frissche leden kromm’,
                        (20) Het jawoord geven.
Ontvang, zie daar, dees ruiker tot een pand,
Met tranendauw besproeid, vol liefdebrand
Gestrengeld, ai! ontvang mijn regtehand,
                        Mijn ziel, mijn leven!
[p. 326]
(25) Hoe blijft gy nog halstarrig by uw zin?
Nog dus ontaard van reine wedermin,
Dat ik uw hart, wat of ik ooit begin,
                        Toch niet kan raken?
Heb dank, dat gy uw stuurschen aart aan my,
(30) Niet hebt ontveinsd: vaar, stijfkop! trotsche pry!
Vaar eeuwig wel! dat andren om u vry
                        In liefde blaken.

                                J.V.
        1775.

• Horatius in het Nederlands
  
• Horatius in het Latijn
  
• Lijst van Horatius’ gedichten
  
• De Heinsius-collectie
  
• Voorkeurenpagina Opleiding Nederlands