Drie heldinnenbrieven (1734) van Philip Zweerts.
In: De gedichten van Philip Zweerts. Amsterdam, Gerrit Tielenburg, 1759.
Gebruikt exemplaar: UBL 1198 B 16.
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.
* De Jonge Tobias, op bevel zyns Vaders uit Syriën naar Meden reizen-
de, onder het geleide van den Engel Rafaël, die in de gedaante van Azariäs
hem verzelde, verzoekt, te Ekbatana gekomen zynde, Sara, de Dochter van
Raguël, zyne bloedvrindinne ten huwelyk, die hem ook niet ontzegt wordt:
maar de Dochter, op hem verliefd geworden, en over hem met medelyden aan-
gedaan zynde, waarschouwt den Jongeling van eenen gewissen ondergang in-
dien hy haar huwt, en stort (wederhouden door de maagdeschaamte zulks by
monde te doen) in deezen Brief het innigste haares boezems uit. Zie het Boek
Tobiäs, onder de Apocryfe boeken.
Met bitter harteleet zendt Sara u deez’ brief.
Keer, lieve Broeder! keer van daar gy zyt gekomen:
Zie nimmer naar my om, en zoek een ander lief.
Hebt gy, helaas! dan noch myn rampen niet vernomen?
(5) Ik heb, al beevende, myn neef! uw’ eisch gehoord.
Gy wenscht my tot uw bruid, en vader wil ’t gedoogen.
Rampzalig jongeling! had ik u nooit bekoord,
Of nimmermeer gezien myn wellust in uw oogen.
Zoo gy myn huwen wilt vervloek ik’t oogenblik
(10) Toen gy uw voeten in myns vaders woning zette.
[p. 63]
Dat dees uw ziele tref met deernis, angst en schrik,
Opdat geen bruiloftsnacht uw jeugdig hoofd verplette.
’k Heb zeven Bruidegoms by my verheugd gezien,
Maar, lyder! hoe gezwind was hunne vreugd verdweenen!
(15) Ik hoorde zevenmaal den zang voor ’k klaagen vliên,
De doodbaar volgt de feest. ’t gejuich verkeert in weenen.
De bruiloftstoortsen zyn noch naauwelyks gedooft,
Of een benaauwde damp zal ’s minnaars leven blusschen.
Zoo menig één wordt fluks dat lieve pand ontroofd,
(20) Als my op ’t echte dons omhelzen wil, en kusschen.
De blinkende oogen, nu belooken van de dood,
Zyn flaauw. het zweet breekt uit. de lippen, rood als kerssen
Noch aanstonds, worden nu zo blaauw en kout als loot.
Hoe menigmaalen deedt de schrik myn tanden knerssen!
(25) Daar ons het zoetste zoet der wellust scheen bereid,
Daar zich voldoening boodt der weelderigste wenschen,
Werdt ons op ’t oogenblik dat dartelen ontzeid,
En ’s Bruigoms frische jeugd moest als een bloem verflensschen.
Een helsche Geest, die in een’ poel van solfer leeft,
(30) En uit den afgrond stygt tot dees vervloekte plaagen,
Vergramt zich als men my aan mannen overgeeft;
Baart schrik in ’t bruiloftshuis, en eindigt hunne dagen.
[p. 64]
Noch leef ik, en de dood, zoo vaak gewenscht, blyft weg.
Het ongedult, dat my het leven deedt beschreien,
(35) Verminderde in het kort, en al myn overleg
Was, om des hemels wil langkmoedig te verbeien.
Zoo wordt een Reiziger, die schrikte door een’ slag
Des donders, eenzaam, in de naare wildernissen!
Straks levendig, als ’t Weêr voorby dryft, schoon de dagh
(40) Niet aanlicht, en hy noch den glans der zon moet misschen.
Myn zuchten hielden op. de druk, noch korts myn lust,
Was met het rouwgewaad bynaar geheel versleeten,
En ’t scheen des hemels toorn werdt eindelyk gebluscht.
Myn ziel bereide zich ’t verleden te vergeeten.
(45) Maar ach! daar barst een wolk, pikzwarter dan de hel,
En klettert nederwaarts om Sara te overstelpen.
Myn hart is ’t bange doel des bliksems, veel te snel,
Wie zal my, arme maagd! uit al myn rampen helpen?
My, ongerepte maagd! ten achtstemaal de bruid!
(50) Doch nu genegen om haar bruidegom te volgen.
Braak, Afgrondsnacht, braak dan meer kwaade geesten uit!
Laat vry al ’t heilloos rot der helle zyn verbolgen!
Want waarom zoude ik nu ontveinzen dat ik min’?
Dat ik u, kwynend’, acht myn lief en uitverkoren?
[p. 65]
(55) Dewyl ik derven moet myn lust als ik myn’ zin
Verkryge, en u geniet. Och! was ik nooit geboren!
Tobie! myn neef! myn vriend! myn wensch! myn zoete vreugd!
Uw schoon gekruld lang hair zyn de aangenaame strikken,
Die wel vervrolyken myn kommerlyke jeugd,
(60) Maar dreigen te gelyk myn adem te verstikken.
Ik wagt niet op myn bede, o schoonste Jongeling!
Een gunstig antwoord, als ik roep: verhoed uw sneeven.
Uw liefde vleit u. ’k weet hoe dit met de andren ging.
Dies klaage ik niet om u te houden in het leven.
(65) Maar ’k bid u voor my zelf, my zelf! om ’t lieve licht.
Zyt gy dan waarelyk tot my in min ontsteeken?
En schept ge uw leven, schept ge uw’ dag uit myn gezigt:
Ik bid om lyfsgenaê. Ei! luister naar myn smeeken.
Wat minnaar zou die beê ooit weigren aan zyn bruid?
(70) Vooral gy niet, die my zo teder wil beminnen!
Dies wagt ik van myn lief, dat hy myn sterven stuit’,
En ’t kan nooit weezen of hy moet zich zelf verwinnen.
Want wilt gy dat ik u zal koestren in myn’ schoot,
’t Is of ge u door myn hand een pook in ’t hart wilt drukken,
(75) Want myn omhelzingen, Tobias! zyn de dood.
Nooit kunt ge in mynen arm gewenschte vruchten plukken.
[p. 66]
En zo de ziel u kwam te ontglippen langs myn’ mond,
De myne zou met de uw’ het bange lichaam derven.
Zoo ik om andren my ter dood verleegen vond,
(80) Gewisselyk met u begeerde ik straks te sterven.
Verlaat my dan, en moordt my niet, zoo gy my mint.
Hier aan wordt dan door my uw liefde ’t best vernomen,
Behoed uw’ vader voor de lykmaar van zyn kind.
Keer, lieve Broeder! keer van daar gy zyt gekomen.
Myn lieve Sara, zyn uw letters niet aan my?
Heb gy niet met uw hand den brief aan my geschreeven?
Hoe voele ik mynen geest, door een verwoed gety
Van sterke driften, heen en wederom gedreeven!
(5) Schrik, medelyden, angst, verlangen, vreeze, en hoop
Bestormen, beurt om beurt, myn tuimelende zinnen;
Nochtans daar is ’er geen zo fel in zynen loop
Dan vreugd en droefheid, die al de anderen verwinnen.
De blydschap huppelt in myn’ boezem op en neêr,
(10) Gelyk op eenen berg een uitgelaate hinde:
Sints ik vernam uw zucht tot my, zoo trouw, zoo teêr,
En gy uw liefde my ontdekt hebt, myn Beminde!
Hoe dikmaals heb ik, en niet ydel, my gestreeld,
Dat my uw oogen dit, dog zonder toeleg, zeiden,
(15) Als ik de roozen op uw koonen zag geteeld;
Toen ik betuigde aan u op uwe gunst te beiden:
[p. 68]
Doch ’t schynt uw min, die ik niet hoorde uit uwen mond,
Moet gy door uw geschrift my krachtiger verklaaren,
Nu dat uw vader stemt in ’t billyk echtverbond,
(20) En wenscht met hart en ziel dat wy vereenigd waren.
De droefheid wederom bederft den zoeten smaak
Van myn gelukkig lot, en mengt de vrees by ’t hoopen.
Want daar de hemel zich verklaart, en schaft vermaak,
Splyt de aard van een, en zet een’ naaren afgrond open.
(25) Uw vader zegt: myn kind, myn Sara, komt u toe
Myn lieve neef, zy is uw zuster. Gy haar’ heere:
Maar ’k schenk u deeze gift, benaauwd en droef te moê.
Bedenk u wel, op dat dees echt uw ziel niet deere!
Gy zelf, myn tweede ziel! myn uitverkooren schat!
(30) Verkonigt my de dood als ik u zal verwerven,
En meld me, als ik u huw’, en in myn armen vatt’,
Dat ik zal de oorzaak zyn, myn zuster! van uw sterven.
Och! zoo myn sterven kon gedyen tot uw heil,
Wat blyken zoude ik niet van myne liefde geeven!
(35) Myn uitterst hartebloed had ik kloekmoedig veil:
Maar zoo u dit verschrikt, begeer ik steeds te leeven.
Dat nooit de bruiloftstoorts ontstooken word’, dat ik
U nooit op ’t bruidsbed streel’, of denke aan u te paaren,
[p. 69]
Indien uw ziel hierom bekneld word door een’ schrik,
(40) En gy ten doel moet staan aan dreigende gevaaren.
Doch eer ik u omhels zal ik de bange zorg
En kommerlyken angst uit uwen geest verjaagen.
Vrees voor geen naar gespook, myn Sara! ’k blyve uw borg,
En weet een middel tot verstooring van die plaagen.
(45) Schep moed, myn lief! gy zult voor my zyn, gy alleen.
Laat uwe schoonheid niet verwelken. Laat die bloeijen.
Uw bruiloftsnacht zal thans niet sluiten met geween,
Noch ’t achtste bruigoms lijk van traanen overvloeijen.
God! die de vaderen bewaarde voor den beet
(50) Der slange, in schrikkelyke en klippige woestynen,
Zoo ’t hart hem was gewyd: die God, die alles weet,
En koning Faro met zyn leger deedt verdwynen:
Dat Opperwezen, dat zich eens beledigd vondt
Van hemellingen, die zyn majesteit verachtten:
(55) Maar hun wanschepten, en ten duistren afgrond zondt;
Zal u, en my, ook wel bewaaren door zyn krachten.
Ik ben den haat getroost van eenen boozen geest,
Laat komen wat ’er wil, ik zal het overwinnen.
Hoor wat my is gebeurt, myn lief! wees onbevreest!
(60) En twyffelt gy of wy ons zien van God beminnen?
[p. 70]
Ik was op myne reis gezeten by den vloed:
Den snellen Tiger, om myn leden af te wasschen
Omtrent den avondstond gerust, en wel gemoed,
Als ik my onverwacht en schielyk zag verrasschen.
(65) Een vreesselyke visch, met opgesperden muil,
En lang en scherp gebit, die toelei op verslinden,
Stak op, wanneer ik daalde, en, met een naar gehuil,
Schoot hevig toe, en dacht aan mij zijn prooij’ te vinden.
Denk, waarde Sara! hoe myn hart toen was bekneld!
(70) Het welig oord, dat my zoo even kon bekoren,
En door bosschaadje, en stroom, en dichtgeboomte, en veld,
Verrukte, kwam my nu gansch akelig te vooren.
Dees over scheen my nu een’ oever van de dood.
Myn hart sloot toe. Ik beefde, en was bynaar bezweeken:
(75) Maar myn verlichte vriend, en braave reisgenoot,
Myn Azarias! wist me ene hart in ’t lyf te spreeken.
Wat zucht, wat zorge die Getrouwe voor my hadt,
Is Hem bewust, wiens lof wy op den weg verbreidden.
Scheen ’t niet, wanneer hy met my sprak, of zong, of badt,
(80) Of ik my herwaards door Gods Engel zag geleiden?
Dus sprak hy: gryp den visch, en vrees voor geen gevaar.
Gy zult door ’t ingewand den kwaaden geest verjaagen,
[p. 71]
Die u van ’t bruidsbed dreigt te brengen op de baar,
En ook de schellen van uws vaders oogen vaagen.
(85) Hoe klonk my dit in ’t oor! myn schrik en angst verdween.
Ei! schoone Sara! gun dat ik het u vertooge!
Een nieuwe kracht en moed versterkte myne leên.
Ik volg zyn’ raad, en smyt het monster op het drooge.
Wat zoude ik vreezen nu Gods goede gunst my is
(90) Gebleeken? als ik dan zal rooken, en op de asschen
Van ’t riekend offer leg het herte van den visch,
Zultge u, noch ik, my zien van geest of spook verrasschen.
Wy zullen, neêrgebukt voor d’ongezienen Troon,
Gods hooggeduchten naam aanroepen in gebeden,
(95) En, met vertrouwen op dien God van alle goôn,
Gerust, enwel gemoed, de bruidzaal innetreeden.
Zoo ryst gy, lieve Bruid, in ’t krieken van den dag,
Gelyk een zon, bevaagd van nevelen en dampen,
En zult uw’ bruidegom toelonken met een’ lach,
(100) Maar niet versmelten in uw traanen, om uw rampen.
Dan zal ik keeren naar myns vaders huisgezin,
Doch niet alleen. Gy zult uws vaders wooning derven
Myn Zuster! spoedenwe ons, ik bid het om uw min.
Op dat myn oude man u zien moog’ voor zyn sterven.
M D CC XXXIV.
* ANNA BOLEIN, AAN HENDRIK DEN ACHTSTEN, KONING VAN ENGELAND.
* Toen Hendrik den VIII, Koning van Engeland, Anna van Bolein,
om met wie te trouwen hy zyn eerste Gemaale Catharina van Arragon hadde
verschopt, in het openbaar deedt onthalzen, voorgeevende dat zy aan begaane
overspel schuldig was, schoon ’er geene bewyzen waren; hebbende haar
vrolyke aart, en luchtige inborst, alleen aan die geruchten eenigen schyn ge-
geeven; schreef zy aan den Koning, daags voor haare onthoofding, eenen
brief, die noch in wezen is, en voor een proefstuk van geest en natuurlyke
welsprekenheid gehouden wordt. Zynde dit rym naar denzelven gevolgd,
gelyk die voorkomt in den Engelschen Spectator, het 6de deel, het 397ste Ver-
toog. Huwende de Vorst des anderen daags, naar het ongelukkig omkomen
der Vostinne, wederom met Joanna Sijmour.
Uw ongenade en myn gevangenis, ô Koning!
Zyn ongelukken, die ik proef zoo onverwacht,
Dat ik niet weet wat ik best schryv’, of wat verschooning
In deezen staat door my moet worden bygebragt.
(5) Gy zendt myn’ vyand my, één van uw onderzaten,
Wiens haat tot my in hem zich kankerde, als een roest;
Dees zegt: mogt ik my weêr op uwe gunst verlaaten,
Dat ik één waarheid dan oprecht belyden moest.
[p. 73]
’k Begreep uw’ last, en ook niet traager uw verrouwen.
(10) Wel, zoo myn hulp bestaat in die belydenis,
Zal de ongelukkigste en rampzaligste aller vrouwen
Gewillig toonen dat zy u gehoorzaam is.
Maar wil, o groote Vorst! vry dees gedachten spaaren,
Dat uwe onschuldige en onnoosle gemaalin
(15) U, tot haar schande, zou een misdaad openbaaren
Die nu noch oit haar is gekomen in den zin.
Om dan gansch ongeveinst de waarheid uit te spreeken:
Geen Koning zag oit in een vrouw, hoe kuisch, hoe rein,
De trouwe en liefde min bevlekt, meer onbezweeken,
(20) Dan gy die aantroft in uwe arme Anna Bolein.
Och! of het Gode en U, o Vorst! hadt mogen lusten
Te laaten me in myn’ staat, waar mede ik was venoegt,
Ik zag my nu, helaas! zo bitter niet ontrusten:
Noit wierdt my al dit leet en onheil toegevoegd.
(25) Maar, nimmermeer heb ik zo verre my vergeeten;
Van ’t eerst dat ik betrad den koninglyken stoel,
Dat ik niet duidlyk in die grootheid af kon meeten
Hoe ik dees rampen, die my treffen, stond ten doel.
’k Voorzag wel haast dat uw verandring in ’t verkiezen
(30) Waar aan myn hoogheid, hoe doorluchtig! enkel hing,
[p. 74]
My myn gewaand geluk en glans kon doen verliezen,
Zo haast een ander in myn plaats uw gunst ontfing.
Gy hebt my van om laag tot op uw’ troon verheven:
Ik werdt uw Koningin, en lieve Bedgenoot,
(35) Schoon myn verdiensten my deeze eer niet konden geeven:
Waar toe in my ook noit begeerte of uitzicht sproot.
Zo gy my dan tot dit geluk hebt uitverkooren,
Om dat uw Majesteit ’t my waardig heeft geacht;
Laat dan geen losse waan uw liefde en gunst versmooren,
(40) En ’s vyands booze raad blyve u altoos verdacht.
Laat dan geen vlek, als of ik leefde als een ontrouwe,
En valsch verbrooken had den heilgen huwlyksband,
Den naam onteeren van uwe onbesmette vrouwe,
En der * Princesse, uw kind, dat aangenaame pand!
[ * Deeze Princesse is naderhand de Koningin Elizabeth geweest.]
(45) Daag my ter vierschaar. maar: laat zulk een vierschaar spannen
Door menschen, wier gemoed niet zwart is als fenyn,
Als dat der schelmen en bloeddorstige tierannen,
Die myn beschuldigers en teffens rechters zyn.
Ja, doe my voor ’t gericht, dat elk het zie, verschynen:
(50) Myn onschuld vreest ook voor geen schande in ’t openbaar:
[p. 75]
Daar zal de logendamp voor waarheidsglans verdwynen,
En myn onnozelheid blykt dan als ’t licht zoo klaar.
Sus zult gy ’t best u zien van de achterdocht geneezen,
En uw gewisse blyve u rein, en onbekneld,
(55) Zoo wordt’ de lastering gedempt, of ik verweezen,
En myne misdaad voor al ’t volk ten toon gesteld.
Zoo hebt gy nimmermeer beschuldiging te duchten,
Wat ook de hemel, wat ge ook vonnist tegen my.
Want ik, veroordeeld op bewys, niet op geruchten,
(60) Zie u voor God en voor den mensch dan vrank en vry.
Dan moogt ge, billyk en met recht op my verbolgen,
Het trouwelooze wyf, nu schuldig, zien geslacht;
En uw genegenheên en sterke driften volgen,
Tot haar, om wie ik ben tot deezen staat gebragt:
(65) Tot haar, wier naam ik u al lang had konnen noemen,
Myn vyandin, die my verwekt heeft zoo veel spyt:
Want immers zult gy niet, o gramme Vorst! verbloemen,
Dat gy gekondschapt van myn jaloezye zyt.
Dog is myn ondergang alreê by u beslooten?
(70) Moet niet alleen myn dood, maar, schandelyke zaak,
Moet een verdichtzel, dat my dreigt van eer’ te ontblooten,
U brengen tot uw wit: u schenken uw vermaak:
[p. 76]
Zoo bidde ik God, dat hy, wanneer wy beide komen
In ’t kort voor zyn gericht, en onbevlekten troon,
(75) En myne onnozelheid, ’k heb dan geen’ mensch te schroomen,
Aldaar zal blinken met een heerelyker kroon,
U deeze misdaad en verzinning wil vergeeven,
Als ook myn’ vyanden, de uitwerkers van myn smart;
Geen rekenschap u eisch van ’t geen ’er is bedreeven,
(80) Al te onbetaamlyk, al te wreed voor ’t vorstlyk hart.
Nu is myn laatste beê dat ik alleen moog’ draagen
Uwe ongenaade, en dat de onschuldige Edelliên,
Die ook al lyden zo ik hoor om myne plaagen,
Zich wederom hersteld en in hun vryheid zien.
(85) Zo ’k immermeer uw gunst gewaar wierdt uit uwe oogen,
Indien myn naam u oit behaaglyk klonk in ’t oor,
Wilt dan dit jongst verzoek van uw ANNA noch gedoogen,
Ik zal dan, nimmer weêr ontrustende uw gehoor,
Myn ernstige gebeên uitstorten, om te ontfermen
(90) Den allerhoogsten God, op dat hy by u blyv’
In al uw doen, en uw genadig wil beschermen.
Ik sluit, en ben uw trouwste en uw gehoorzaam Wyf.
ANNA BOLEIN. Uit myn droevige Gevangenis in Den Towr, den zesden Mey
