Quirijn Jansoon van Stienevelt: Een liedt op ’t belegh ende ontset der stadt Leyden. Leiden, Daniel Burghoorn, 1651.
UBL Port. 10 : 2 : 5 — Facsimile bij Ursicula
Met een aanvulling uit 1875.
Uitgegeven door dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.
De fractuurletter is in een aparte kleur weergegeven.
Continue
[fol. π1r]

EEN LIEDT

Op ’t

Belegh ende Ontset der Stadt

LEYDEN.

Geschiedt

In den Jare 1574. beginnende den 27 May, ende
eyndighde den 3 Octobris daer aen volgende.

[Vignet: Leidse sleutels met Piero en Trompet]

Tot LEYDEN, by Daniel Burghoorn, Boeck-verkooper, woo-
nende op’t Amsterdamsche Veer. In’t Jaer 1651.


[fol. π1v: blanco]
[fol. π2r]

EEN LIEDT

Op ’t

Belegh ende Ontset der Stadt
LEYDEN.

Op de Wijse van den 3 Psalm.

1.
                QUade tijden bedroeft
                Heeft Leyden wel beproeft,
                Door ’t Spaens gewelt seer krachtig,
                ’t Jaer vijfthien hondert vry,
                Tseventigh vier daer by,
                Quam ons vyandt seer machtigh,
                En heeft ons Stadt beset,
                Alle toe-voer belet,
                Socht Leyden te vernielen,
                Seer sober was ’t gestelt,
                Daer werden noch getelt
                Wel veerthien duysent zielen.
2.
                    Veel voorraet wasser niet
                Als ’t belegh was geschiet,
                Van noodruft om te eten,
                Al wat daer was in Stadt
                Werdt gedeelt yder wat,
                En sober toegemeten;
                Doen ’t op was quam eer langh,
                Den grooten honger strangh,
                Die niet was om verzaden,
                ’t Welck menigh heeft beschreyt,
                Vreemde spijs werdt bereyt,
                Kool-struycken, Wingaerts bladen.
3.
                    In dees bedroefden staet,
                Eylaes! hoort hoe ’t daer gaet,
                Men at Katten en Honden;
                Een Rat was lecker spijs,
                Gebraen Paerts-huyden vijs,
                Atmen met soeten monde,
                De arme Jonckheyt teer
                Vielen op straten neer;
                Waer een beest werdt geslagen,
                Sopen ’t bloedt uyt den goot,
                Om slissen hongers-noot,
                Die swaerlijck is om dragen.
4.
                    Ellendigh was ’t om sien,
                Als Moeder ’t kint ginck bien,
                Haer borsten om te soogen,
                Het sogh was meest al bloedt,
                Die teere schaepkens goedt,
                Noch graegh in ’t lijf sy toogen.
                De Burgery werdt swack,
                Door dien daer veel ontbrack
                Van spijs om ’t lijf te voeden,
                Godt sandt binnen ons vest
                Noch sterft en sware pest,
                Hy sloegh ons met drie roeden.
5.
                    Rijck en arm, jonck en oudt,
                Waren al t’saem benout,
                Ses duysent menschen storven,
                Soo van den honger schrael,
                Als van pest principael,
                Hebben Godts rust verworven,
                Van buyten den Vyandt,
                Thoonde een schoon samblant
[fol. π2v]
                Met brieven menigh werven,
                Vol schoon beloften veel,
                Maer meende in ’t geheel
                Ons al t’saem te doen sterven.
6.
                    In dees benaeuden tijdt,
                Elck riep tot Godt met vlijt,
                Op hem stont haer vertrouwen,
                Hy is ’t die helpen kan,
                En oock bevrijden van
                Lijden druck en benouwen,
                Merckt hoe den grooten Godt
                Door ’t beleyt van Boysot
                Met boots-volck en krijgs-knechten,
                Ons Prins met kloeck verstant
                Heeft schip en schuyt gemant,
                Waren willigh om vechten.
7.
                    Neemt doch ter degen merck,
                Twee’n-tsestigh Schanssen sterck,
                Rontsom de Stadt daer lagen,
                Des Vyandts macht niet kleen,
                Soo dat onmooghlijck scheen
                Den Vyandt te verjagen.
                Den Heer deed komen snel,
                Veel wints en waters fel,
                Door Dijcken ende Sluysen,
                En maeckten soo met haest
                Den Vyandt heel verbaest,
                Dat hy noch moest verhuysen.
8.
                    Ghelooft zy Godes macht,
                In toonen van sijn kracht,
                Als hy ’t water deed vloeyen
                Na Leyden de Stadt toe,
                Soo dat men met gemoe
                Over ’t Landt konde roeyen,
                Octobers derden dagh,
                Na Stadt men komen sagh
                Broot, spijs, geladen schepen,
                ’t Is niet te spreecken voort,
                Hoe de Burgers aen ’t boort
                Seer hong’righ nae ’t broot grepen.
9.
                    VAN vreughde singht al t’saem,
                Prijst Godts heylige Naem,
                Sijn Lof moet zijn gepresen
                Tot aen des werelts endt,
                In Leyden blijft bekent,
                Eeuwigh gedacht sal wesen:
                Neemt acht ghy Leytsche Schaer,
                En hoe den Heer hier naer
                Veel zegens heeft gegeven,
                En vergeet nimmermeer,
                Leeft vroom, vertrouwt den Heer,
                Ter noot hy ons doet leven.

                                    Hope versterckt.
                                    [= Quirijn Jansoon van Stienevelt]
Continue
Volgens een niet betrouwbare bron zou ook een oudere editie bestaan hebben, gedrukt bij Jan Paedts Jacobssoon, universiteitsdrukker tot 1622: in 1875 verscheen in Leiden een nieuwe versie, uitgebreid met vijf strofen over de universiteit als geschenk van Willem van Oranje — een pastiche in een imitatie van zestiende-eeuws Nederlands, maar duidelijk in de negentiende eeuw geschreven — met diens naam in het impressum. Facsimile bij Ursicula. De tekst luidt als volgt:

[p. 1]

EEN SCOON LIEDT

OPT

BELEGH ENDE ONTSET

DER STADT LEYDEN

MITSGADERS OP

DE TRIUMFANTE INCOEMPSTE VAN SYN FURSTELIJCKE EXCELLENTIE

DEN PRINCE VAN ORAENGIEN

ALDAER OP TEN 15 VAN SOMERMAENT 1575.

op ordonnantie van Borghemeisters ende die van den Gerechte gedicht

DOOR DIE

WITTE ACOLEYKENS,

onder de Spreucke: Liefd’ is ’t fondament.

OP DE WIJSE VAN DEN 3 PSALM.

[Vignet: typografisch ornament]

GEDRUCKT BY JAN PAEDTS JACOBSSOON,

op den hoeck van de blauwe steen tot Leyden.

[p. 2: blanco]
[p. 3]
1.
                QUade tijden bedroeft
                Heeft Leyden wel beproeft,
                Door ’t Spaens gewelt seer krachtig.
                ’t Jaer vijfthien hondert vry,
                (5) Tseventigh vier daer by,
                Quam ons vyandt seer machtigh,
                En heeft ons stadt beset,
                Alle toe-voer belet,
                Socht Leyden te vernielen,
                (10) Seer sober was ’t gestelt,
                Daer werden noch getelt
                Wel veerthien duysent zielen.
2.
                    Veel voorraet wasser niet,
                Als ’t belegh was geschiet,
                (15) Van nooddruft om te eten,
                Al wat daar was in stadt
[p. 4]
                Werdt gedeelt yder wat,
                En sober toegemeten;
                Doen ’t op was quam eerlangh,
               (20) Den grooten honger strangh,
                Die niet was om verzaden,
                ’t Welck menigh heeft beschreyt,
                Vreemde spijs werdt bereyt,
                Koolstruycken, Wingaertsbladen.
3.
                    (25) In dees bedroefden staet,
                Eylaes! hoort hoe ’t daer gaet,
                Men at katten en honden;
                Een Rat was lecker spijs,
                Gebraen Paerts-huyden vijs
               (30) At men met soeten monde,
                De arme Jonckheyt teer
                Vielen op straten neer;
                Waer een beest werdt geslagen,
                Sopen ’t bloedt uyt den goot,
                (35) Om slissen hongers-noot,
                Die swaerlijck is om dragen.
4.
                    Ellendigh was ’t om sien,
                Als Moeder ’t kint ginck bien,
                Haer borsten om te soogen,
               (40) Het sogh was meestal bloedt,
[p. 5]
                Die teere schaepkens goedt
                Noch graegh in ’t lijf sy toogen.
                De Burgery werdt swack,
                Door dien daer veel ontbrack
                (45) Van spijs om ’t lijf te voeden,
                Godt sandt binnen ons vest
                Noch sterft en sware pest,
                Hy sloegh ons met drie roeden.
5.
                    Rijck en arm, jonck en oudt,
                (50) Waren al t’ saem benout —
                Ses duysent menschen storven;
                Soo van den honger schrael,
                Als van pest principael,
                Hebben Godts rust verworven.
                (55) Van buyten den Vyandt
                Thoonde een schoon samblant
                Met brieven menigh werven,
                Vol schoon beloften veel,
                Maer meende in ’t geheel
                (60) Ons al t’ saem te doen sterven.
6.
                    In dees benaeuden tijdt,
                Elck riep tot Godt met vlijt,
                Op hem stont haer vertrouwen,
                Hy is ’t die helpen kan,
[p. 6]
                (65) En oock bevrijden van
                Lijden, druck en benouwen.
                Merckt hoe den grooten Godt
                Door ’t beleyt van Boysot
                Met boots-volck en krygs-knechten,
                (70) Ons Prins met kloeck verstant
                Heeft schip en schuyt gemant,
                Waren willigh om vechten.
7.
                    Neemt doch ter degen merck,
                Twee’n-tsestigh Schanssen sterck,
                (75) Rontsom de stadt daer lagen,
                Des vyandts macht niet kleen,
                Soo dat onmooghlijck scheen
                Den vyandt te verjagen.
                Den Heer deed komen snel
                (80) Veel wints en waters fel,
                Door Dijcken ende Sluysen,
                En maeckten soo met haest
                Den vyandt heel verbaest,
                Dat hy noch moest verhuysen.
8.
                    (85) Ghelooft zy Godes macht,
                In toonen van syn kracht,
                Als hy ’t water deed vloeyen
                Na Leyden de Stadt toe
[p. 7]
                Soo dat men met gemoe
                (90) Over ’t landt kon roeyen.
                Octobers derden dagh,
                Nae stadt men komen sagh
                Broot, spys, geladen schepen,
                ’t Is niet te spreecken voort,
                (95) Hoe de Burgers aen ’t boort
                Seer hong’righ nae ’t broot grepen.
9.
                Van vreughde singht al tsaem,
                Prijst Godts heylige Naem,
                Sijn Lof moet sijn gepresen.
                (100) Tot aen des wereldts endt,
                In Leyden blyft bekent,
                Eeuwigh gedacht sal wesen.
                Neemt acht ghy Leytsche schaer
                En hoe den Heer hier naer
                (105) Veel zegens heeft gegeven,
                En vergeet nimmermeer,
                Leeft vroom, vertrouwt den Heer,
                Ter noot hy ons doet leven.

10.
                En van die zegen meest
                (110) Ist treflick woort geweest
                Door Willem-vaêr gesproocken:
                ,, ’k Sal voor u vrome moedt
[p. 8]
                ,, En al het edel bloedt
                ,, Dat m’op de vest sagh roocken,
                ,, ’k Sal gheven aen uw stadt
                ,, Den allergrootsten schat,
                ,, Dien ick maer can bedencken,
                ,, Ick sal tot uw profyt
                ,, En tot des vyandts spyt
                ,, (120) U d’ Academy schencken.”
11.
                Soo sprack die gulde mondt.
                Nu heeft de faem vercondt
                Dat hy ons sal besoecken,
                Met menigh man van Staet,
                (125) En hooghverlichte Raedt
                En Wysen in de boecken,
                Om ’t woort te doen gestant
                En voor het gansche landt
                Een wijsheyts school te stichten,
                (130) Die seght het firmament,
                ,, Tot aen des werelts ent
                ,, De waereldt sal verlichten.”
12.
                De starren, son en maen,
                Die condighen u aen
                (135) Wat eer de stadt sal smaeken,
                En tot wat hooghen gloor,
[p. 9]
                Dat costelyck tresoor 1)
                Sal comen te geraecken.
                Pryst Rabbaseni const
                (140) En ’s Borghemeisters jonst 2)
                En wilt u thans verblijen,
                En vol van danck en lof,
                Als in een schoonen hof
                U in u stadt vermeijen.

    1) De Academye.
    2) Dit siet op het placcaet van Rabbaseni Gesichte in ’t gestarnt.

13.
                (145) Roept, Leyenaers, roept uyt;
                O Edel Prins, saluyt!
                Saluyt ghy hooghe machten!
                Ai wilt ze met jolijt,
                Nae uwen harden strijdt
                (150) In uwe vest vernachten.
                Ai klept de klocken saen,
                En laet de trommels slaen,
                En schalt met de trompetten,
                Compt, stoockt een vreughdevier,
                (155) En laet de vlaggen fier
                Op uwe huysen setten.
[p. 10]
14

PRINCE.
                Wy Acolykens hier
                Op ’s Borgher-vaêrs begier,
                Versaêmt in liefd’ en vrede,
                (160) Wy hebben nae ons plicht
                Dit const-juweel gedicht
                En sluyten met de bede:
                Dat naer ons spreucke jent,
                ,, De liefd’ ’t fondament
                (165) ,, Van aller doen magh wesen,
                ,, Dan heeft men geen gekijf,
                ,, Of eenigh boos bedrijf
                ,, Op ’t groote feest te vreesen.”

LIEFD’ IS ’T FONDAMENT.
Continue