Johannes van Heemskerk: De verduytste Cid. Amsterdam 1641.
Naar Le Cid (1636) door Pierre Corneille
Uitgegeven door Maaike van den Wijngaard.
Red. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton03319
Deze uitgave is naar de editie Hoorn, B.A. Berentsma, 1641.
Er verschenen in datzelfde jaar ook uitgaven bij N. van Ravesteyn en bij A. de Wees.
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

Continue

[fol. A1r, p. 1]

De verduytste

CID.

Bly-Eyndend

TREUR-SPEL.

Midtsgaders

Het gantsche Leven en bedrijf
van den selven CID.

Op t’ nieuws daer by ghevoeght.

[Vignet: typografisch ornament.]

TOT HOORN.
____________________________
Ghedruckt voor Barent Adriaensz.
Berentsma.
ANNO 1641.






[fol. A1v, p. 2: blanco]
[fol. A2r, p. 3]

De Drucker tot den Leser.

GUnstige Leser, dese CID (die, so de Vertaelder u versekert, vry veel van sijn aerdigheydt door ’t vertalen heeft verloren) had gheen Duyts leeren spreken om op een Toneel de meester te komen maecken, veel min om d’oogen en ooren van alle de werelt by openbaren druck te verveelen: maer alleen om van weynige bekende, dieder nieuws-gierigh nae waren, en by den Vertaelder vry wat vermochten, gesien en gelesen sijnde, weder wegh geleyt, en voorts onder ’t stof van een opgesloten boeck-kamer begraven te werden. Doch een afschrift daer van den eygenaer ter quader trouwen ontfutselt sijnde, en dat buyten sijn wille en weten soo mismaeckt en mishandelt op de Pers ghebracht wesende dat het sich selven schaemt, so heb ick soo veel op hem verkreghen, dat nademael hy het onder de man komen van sijnen CID niet en konde weerhouden, hy my ten minsten wilden toe-laten die voor den dagh te brengen soo als hy hem selfs uytgherust hadde; daer ick verhoopen wil de lees-gierighe jonckheyt gheen ondienst aen ghedaen te hebben.



[fol. A2v, p. 4]

Ghetuyghenissen vande waerdye
des
CIDS in sijn eygen tale.

Les Comediens de son Altesse en parlent
ainsi en leurs affiches,

LE grand CID, qui a porté sa renommée par tout le Monde, & qui a elevé le Sieur Corneille, son autheur, dans un degré si haut que les autres de sa profession n’y peuvent attaindre, vous sera representé. Nous esperons que vous confirmerez le jugement qu’en a fait toute la Cour, & que dans l’embellissement que nous y apporterons vous avouerez que nous sommes curieux de rechercher vostre contentement.

    Un autre, qui l’a fait imprimer à Leyden en l’annee 1638, luy donne des Louanges encores bien plus grandes, l’appellant, Une excellente & ravissante piece, dont la lecture a charmé l’oreille des Rois, Et un oeuvre admirable qui n’a point d’eloge assez relevé qui ne soit au dessous de ses beautez. Que ce n’est rien dire d’egal a ses graces que d’asseurer qu’elles expriment toutes celles qui sont les plus rares en l’elegance Françoise: qu’elles representent les traits plus vifs & les plus beaux dont on se puisse servir pour expliquer la gloire des grandes actions d’une ame parfaitement genereuse, & que les lire & les admirer sont presque une mesme chose.



[fol. A3r, p. 5]

VOOR-REDEN.

HEeft oyt Boecxken in sijn eygen tale met een gunstigh onthael door de werelt gewandelt, of is oyt schouw-spel met volkomen aenghenaemheyt op de tonelen vertoont gheweest, ’t is de CID; die sijnen eersten uytgever, d’Heer Corneille, oock geen minder lof dan belooninge heeft toe-gebracht. Het versoeck der soodanighe welcker bidden by my ghebieden was, heefter my over ettelijcke jaren d’eerste verhandelinghe van doen in onse taele brenghen, om eens te sien hoe nae men de Fransche aerdigheden in ons Duyts soude konnen komen: en mijn eygen lust, die door d’aenvalligheydt vande stoffe in ’t wercken wackerde, by ghebreck van beter besigheyt ’t verder. En ghelijckmen al gaende dickwils komt daer men ’t niet ghemunt hadde, soo ben ick, doen ter tijdt, van ’t toneel der versierde schouw-speelen gheraeckt op den schouwburgh der ghebeurde gheschiedenissen: en heb uyt de Spaensche ghedenck-schriften by een ghesamelt het gheheele leven en bedrijf van desen beroemden CID. Dat ick te liever dede door dien ick my liet duncken een Hollandts hert in een Spaenschen boesem ghevonden te hebben; dat is een onversettelijcken voorstander der Vaderlandsche vryheyt, en een onvertsaeght teghen- [fol. A3v, p. 6] spreecker van den opdrangh der uytheemscher heerschappye: Die dese CID afweert met woorden recht weerdigh om door een vryen Hollander tegen den heersch-sucht der huydensdaegsche Spanjaerden uytghesproocken te sijn: En des te aenmerckelijcker om datse de CID door de penne van een Spaenschen Jesuijt (heftigh onder de hevige) inde mondt ghegeven werden. Dit wilde ick niet, billicke Leser, dat u onbewust soude sijn, nae dien ick niet en konde beletten dat u dese malligheden inde hand souden komen.
                                    VENIAM PRO LAUDE.



[fol. A4r, p. 7]

INHOUD

Van ’t Spaens Bly-eyndend Treur-spel,

ghenaemt de

CID.

D’Infante van Castilien is verlieft op Don Rodrigo, een jong dapper Edelman, doch hem wetende te geringh voor haer, brenght te weegh een onderlinge genegenheyt tusschen hem en Chimene, dochter vande Grave van Gormas, dewelcke voorspoedelijck so verre voortganck heeft, dat d’Ouders wederzijts daer een goed gevallen in hebbende, de vader van Don Rodrigo voornemens is het huwelijck aende vader van Chimene te versoecken. Doch ondertusschen verkreghen hebbende de staet van voedster-heer vande jonghe Prins, ’s Koninghs Soon, die de Graeff sich zelven hadde toegeleyt, soo werdt zijn versoeck niet bejegent gelijck hy gehoopt hadde: en van ’t eene woordt in ’t ander, en daer door aen ’t schelden gherakende, so geeft de Graef eyndelijck aen Don Diego, vader van Don Rodrigo, een kinneback-slagh, waer over den goeden ouden Man ’t gheweer treckt, doch te kort komende, keert hem tot zijn Soon, die hy tot wraeck van ’t gheleden hoon aen-maent, en ten lesten, niet sonder grooten strijdt in sijn gemoed, daer toe beweeght. Don Rodrigo eyscht de Graef uyt, en steeckt hem dood. Chimene komt recht vorderen van den Koninck over de dootslagh haers vaders. Don Diego daer en tegen versoeckt ghenade voor sijn Soon. D’Infante middeler-wijl kan hare vyerige liefde tot Don Rodrigo niet uytblusschen, die by dit voorval van ongelegentheyt tusschen hem en Chimene weder voort barst, en sich nieuwe [fol. A4v, p. 8] hoope van uytkomste inbeeld. Daer over sy nu en dan in een beweeghelijcke ghespreck met haer Voedster-vrouwe Leonora vervalt, voor wien zy de tegenstrijdighe tochten haers wanckelighen ghemoeds ten vollen open leyt. De Koninck stelt sijn vonnisse uyt op ’t naeder beraed-slagen van den Raedt; en doet Chimene t’huys brenghen by Don Sanche, mede-vryer van Don Rodrigo, die dese ghelegentheydt waer-nemende, sijn voordeel soeckt te doen met Chimene op te rockenen, en haer zijn rapier aen te bieden om haer met de wapenen over Don Rodrigo te wreken. Chimene t’huys ghekomen zijnde, barst uyt teghens haer Staet-Iuffrouw Elvire in droevige klachten van haer ongheluck, niet kunnende laten lieff te hebben die zy om haerder eere wille ter doodt moest vervolghen. Don Rodrigo komt onvoorsiens by Chimene, en bied haer aen sijn hooft om daer op wraeck te doen over de dood haers Vaders: ’t welck zy, hem heymelijck lief hebbende, behendelijck weyghert: voorwendende ’t zelve by middel van rechte en niet by vrye gifte te willen hebben. Dies hy bedroeft van haer scheydende, ontmoet sijn Vader; die hem loopt soecken, en hem zeyt dat de Mooren voor ’t Land en ’t Hof en de gantsche Stadt in een groote beroerte sijn: dat hy heeft t’zijnen huyse ghevonden vijf hondert Edelluyden sijne vrienden, die hem haren dienst waren komen aenbieden om hem te helpen wreecken over ’t hoon hem by den Grave aenghedaen. Spreeckt zijn Soon een moed in om met dien braven hoop de Mooren te gaen bevechten, en door dat middel soen van zijn doodslagh, en gunste by zijn Meesteresse te verwerven. Don Rodrigo verwint de Mooren in een bloedigen strijdt, en neemt twee van hare Koningen gevangen, die hy aen zynen Koninck send. Waer over hy de naem van CID, (dat is Heer in ’t Arabisch) en genade over zijn misdaed verkrijgt. Chimene ondertusschen komt haer aen-klaghte voor den Koninck vernieuwen, en vordert lijf-straffe over Don Rodrigo. Doch siende den Koninck tot sachticheydt ghenegen, versoeckt dat volgens het oud ghebruyck van den Lande haer ’t recht van een kamp-recht vergunt werde, ’t welck de Koninck haer eyndelijck toe-staet, op voorwaerde dat sy den verwinner zal [fol. A5r, p. 9] moeten trouwen. Don Sanche bied hem aen tot haren Ridder, en werd aengenomen. Don Rodrigo verwindt Don Sanche en spaert hem ’t leven: mids dat hy hem selven en zijn rapier sal gaen voor de voeten van Chimene neder-werpen, en zijn weder-waren haer bekent maken. Don Sanche met zijn blooten bebloeden degen onder d’ooghen van Chimene komende, doet haer verschricken, en ghelooven dat hy Don Rodrigo verslaghen hebbe. Waer door hare liefde boven bortelende, zy hem straffelijck bejegent, sonder dat hy tot gehoor kan komen. Chimene verschijnt nochmaels voor den Koninck, erkent hare ghenegenheydt tot Don Rodrigo, en versoeckt, mids al haer goedt tot vergheldinghe aen Don Sanche latende, in een Klooster te mogen gaen, om aldaer Vader en Vryer voortaen in eensaemheyt te betreuren. De waerheyt van de geheele sake komt eyndelijck aen den dagh. d’Infante geeft Don Rodrigo met eyghender hand tot een Bruydegom aen Chimene, die daer in op ’s Koninghs begheeren verwillight, doch versoeckt uytstel van den trouw-dagh tot dat den rouw van haer Vader sal uyt wesen. ’t Welck de Koninck toe-staet, en last ondertusschen Don Rodrigo als zijn veld-overste nae Barbaryen te trecken, en de Mooren in haer eyghen land den oorlogh aen te doen. Die op ’s Konincks bevel, en zijn Meestersses goed vinden, ’t selve moedichlijck aen-neemt, en met de hoope van sijn aenstaende gheluck zijn tegenwoordigh verlanghen matighende, den Koninck, en zijn Best-bemindes goede wille, de rest bevolen laet.



[fol. A5v, p. 10]

Namen van de Speelders.

DON FERDINANDO, d’eerste Koningh van Castilien.
DONNA URRACA, Infante van Castilien.
DON DIEGO, Vader van Don Rodrigo.
DON GOMES, Grave van Gormas, Vader van Chimene.
DON RODRIGO, Sone van Don Diego, en Vryer van Chimene.
DON SANCHE, Minnaer van Chimene, en mede-vryer van Don Rodrigo.
DON ARIAS,
DON ALONSO,
{ Castiliaensche Edelluyden.
CHIMENE, Meestersse van Don Rodrigo en van Don Sanche.
LEONORA, Voedster-Vrouwe van d’Infante.
ELVIRE, Staet-Iuffrouw van Chimene.
Een Staet-jongen, ofte Pagie, van d’Infante.

Het Toneel moet uytbeelden ’t Hof vanden Ko-
ninck, en de Stad van Sivilien: Het Spel begint des
morghens, en eyndight des anderen daeghs
teghen de middagh.

Continue

[fol. A6r, p. 11]

De

CID.

Bly-Eyndend Treur-spel.

EERSTE VERHANDELINGHS,

Eerste uytkomst.

Elvire.     De Graeff.

            ELVIRE.
VAn al dees vryers, die met dagelijcx verkeeren,
U dochter soecken aen, en mijne gunst begeeren,
Betoonen van haer min wel t’aldermeeste blijck
Don Rodrig en Don Sanche, in dienst en plicht ghelijck.
(5) Niet dat Chimene leent het oor aen hare klachten,
Of met een lockend oogh gaet streelen haer gedachten,
Maer buyten onderscheyt aen yeder een beleeft,
Zy niemant hoop beneemt, noch niemant hoop en geeft:
En sonder hun te straf of oock te sacht te wesen,
(10) Verwacht van uwe keur haer Echt-genoot nae desen.

            DE GRAEF.
Zy doed soo alsse hoort; en beyde sijn s’haer waerdt,
Bey Adelijck van Stam, en bey door deugd vermaerdt,
[fol. A6v, p. 12]
Bey jong, maer die voor ’s hands doen in haer oogen lesen
Der over-oud’ren roem in manheyt soo ghepresen.
(15) Rodrigo boven al en heeft niet eenen treck
In ’t aensicht die sijn moed ten vollen niet ontdeck.
En die niet uyt en beeld de Ridderlijcke daden
Van sijn manhafte huys, met Laur-looff overladen.
Sijn Vaders dapperheyt was sonder weder-paer
(20) So lang sijn kracht hem duurde, en selfs ooc noch daer naer
Men inde rimpels van zijn voorhooft vond geschreven
Wat dat hy eertijdts was, en wat hy had bedreven.
Zijn Zoon belooft niet min; en in een woort, mijn kint
Dat mach wel hebben lief dien ick heb so besint.
(25) Gaet spreeckt’er daer eens van, maer laet u aenspraeck strecken
Te heelen mijnen sin, en haren sin t’ontdecken.
Wanneer ick weder koom vangh ick dit weder aen;
Mijn uur dat roept my nu om na den Raedt te gaen.
De Koningh sal zijn Soon een Voedster-heer erweelen,
(30) Of my veel eer daer toe verkiesen onder veelen:
Want ’t gunt mijn arm verricht tot voordeel van het rijck,
Maeckt dat ick (so my dunckt) hier niemant in en wijck.


Tweede uytkomst.

Elvire.     Chimene.

            ELVIRE.
Wat blijde boodschap breng ick aen dees jonge Lieven!
Hoe voegt sich alles nae haer wensch, en herts believen!

            CHIMENE.
(35) Elvire, wel wat is ’t? Segh hoe de saeck doch leyt;
Wat hoop! Wat hulp! Wat heeft mijn Vader u geseyt?

[fol. A7r, p. 13]
            ELVIRE.
Twee woortjes daer u heyl gheheel is aen gheleghen;
Hy acht soo seer Rodrig’ als ghy hem zijt geneghen.

            CHIMENE.
De grootheyt van ’t gheluck doet dat ick het mistrouw;
(40) Maer magt gelooft sijn, ’t geen ghy segt, en ic wel wouw?

            ELVIRE.
U Vader verder gaet, en tot u verghenoeghen
Sal hy u lasten u nae dit versoeck te voeghen:
Hy staet sijn vryen toe; nu oordeelt, naedemael
Zijn Vader even flus, in ’t komen vande Zael,
(45) Nae ’t scheyden vanden Raet de saecke voor sal stellen,
Of hy een beter uur kon op de wijser tellen?
En of niet u ghebedt, u wensch, uw ’s herten lust,
Sal wesen haest voldaen, en ghy daerdoor gerust?

            CHIMENE.
’t Schijnt echter dat mijn ziel, met onlust inghenomen,
(50) Dees vreugde niet en vat met daer als voor te schromen;
Een enckel ooghenblick lucks radt te draeyen plagh,
En in een groote spoedt vrees ick te grooter slagh.

            ELVIRE.
Ghy sult u vreese sien op ’t wenschelijckst bedroghen.

            CHIMENE.
Koom gaen wy dan, en sien wat wy verwachten moghen.



[fol. A7v, p. 14]

Derde uytkomst.

d’Infante,     Leonora,     Staet-Ionghen.

            d’INFANTE.
(55) Loop nae Chimene toe, en segh haer uyt mijn naem
Dat sy in haer besoeck den tijdt wat beter raem,
’t Valt vry wat laet van daegh, ick heb’s my te beklagen.

            LEONORA.
Me-vrouw een selfde sorgh u altijdt weêr komt knagen,
Ick sie u vol ghepeyns, en droevigh elcken dagh,
(60) Bevraghen hoe het al met hare Min gaen magh.

            d’INFANTE.
’t Is recht ick daer nae vraegh, ick hebse selfs bewoghen
De pijlen doel te staen die haer in ’t herte vloghen,
Sy mint haer Don Rodrig’, en heeft hem van mijn handt,
En door my Don Rodrig, haer ys verkeert in brandt.
(65) Dus die van ’t soete paer de boeyen eerst ginck smeden,
Heb tot d’ont-boeyingh (soo my dunckt) gelijcke reden.

            LEONORA.
Me-vrouwe niet te min in’t midden van haer vreught?
Soo sietmen u vergaen van enckel ongheneught.
Die liefde, die haer bey kan soo bly-moedigh maecken,
(70) Doet die u treurigh hert soo diepen droefheyt smaecken,
En dese soete sorgh, die ghy dus voor haer neemt,
Kan’t zijn dat die u selfs van alle soet vervreemt?
Maer ick gae al te verr’, en werd wat onbescheyden.

            d’INFANTE.
Mijn droefheyt die neemt toe door ’t heymelijc beleyden;
[fol. A8r, p. 15]
(75) Hoor, hoor doch eyndlijck eens, hoe dat ick heb gestreen,
En laeckende mijn lot, soo looft mijn deughd met een.
De Min een dwangh-god is, die niemant vry laet leven,
Dien jonghen Edelman, die ick heb wegh-ghegheven,
Die min ick.

            LEONORA.
                    Mint ghy hem?

            d’INFANTE.
                                            Legh op mijn hert u hand
(80) En voel hoe ’t sich ontstelt in ’t melden van sijn brand,
Hoe ’t sijn verwinner ken.

            LEONORA.
                                        Vergeef het my Me-vrouwe,
Indien ick breeck mijn plicht met u dit voor te houwe;
Te kiesen voor u lief een enckel Edelman!
Wat sal de Koninck, als hy ’t hoort, hier segghen van?
(85) Een Erfghenaem van ’t Rijck haer dus ver te vergeten!
Bedenckt wie dat ghy zijt; ghy schijnt het niet te weten.

            d’INFANTE.
Neen, neen, ick weet het wel, en sal mijn bloed veel eer
Uytstorten dan mijn selfs soo laegh te smijten neêr.
Ick kon wel segghen dat in d’edelste ghemoeden
(90) Alleen verdienst heeft recht de ware min te voeden,
En soo mijn neygingh hier haer onschult soecken wouw,
Sy duysend dinghen tot haer voordeel vinden souw.
Maer neen, al dit sal my tot gheen verkleyning strecken,
Noch wil met anders vuyl mijn schennis niet bedecken.
(95) Waer acht op eer heeft plaets lust uyt-ghesloten wert,
En is mijn liefde groot noch grooter is mijn hert.
Een edel hoovaerdy gaet my dees lesse leeren,
Dat sijnd’een Konincks kint een Koning my moet eeren,
[fol. A8v, p. 16]
En al wat minder is onwaerdigh is voor my.
(100) Dies siende ’t hert verheert door ’t lijden dat ick ly,
So gaf ick selver wegh ’t geen ick niet mocht behouwen,
En stelden in mijn stee Chimene, op ’t betrouwen
Dat dit te weegh gebracht, ’t ontsteecken van haer vlam
De mijne dooven soud eer die meer voedsel nam.
(105) Vind dan niet langer vreemd dat mijn gepijnt verlangen
Verwacht met ongedult haer blijde Bruylofts-sangen.
Ghy siet dat mijne rust alleen daer in bestaet:
Want liefde leeft by hoop, en buyten hoop vergaet.
Het is een krachtig vyer, maer moet seer haest vervallen
(110) Door onderhouds gebreck, dit is ’t verset voor ’t mallen.
Soo dat, in spijt van ’t geen mijn onheyl immer kan,
Indien Chimene krijgt Rodrigo tot een man,
Mijn hoop is daer mee doot, mijn hert daer door genesen,
En ick sal weder sijn die ick eens plach te wesen.
(115) Doch ly ick midlerwyl oneyndelijcke smert,
En tot haer trouw-dagh toe leyt my Rodrig’ in ’t hert.
Ick poogh hem quijt te sijn en kan hem niet ontbeeren,
En dit verburgen vyer doet my te mets verteeren.
Ick ben ten eynden raet, nu Min my suchten doet
(120) Om ’t geen dat ick verwerp, en selfs stoot met de voet.
Ick voel mijn bange ziel in tween sich te verdeelen,
En of mijn moed is groot, het kan mijn hert niet heelen.
Dit trouw-val is te vreemt, ick wensch het en ik vrees ’t.
En ’t geen ick daer door hoop daer ben ic voor bedeest.
(125) Mijn eer en mijne min gebruycken sulcke streecken
Van onderlingh gewelt dat sy my ’t hert doen breecken,
En ick ’t besterven moet, ’t zy dat dit voortganck heeft
’t Sy dat het achter blijft, geen dinck my troost en geeft.

            LEONORA.
Me-vrouw, ick weet u hier niet anders op te seggen,
(130) Dan dat ick met u treur om ’t geen niet is t’ontleggen:
Ick laeckten u terstont, maer ick u nu beklaegh;
Dan nae de mael dat in soo bitter-soeten vlaegh
[fol. B1r, p. 17]
U deugd dus tegen-streeft Mins nijpen en Mins streelen,
Zal deugd in u ghemoedt oock weer eens ruste teelen,
(135) Heb daer op vry u hoop, en op de hulp van tijt,
Die alle herten-leet en onheyl sachjes slijt.
Den Hemel is u mee, en sal niet lang verdragen
Dat deugd onschuldig ly het harde Noodlots slagen.

            d’INFANTE.
Mijn alderbeste hoop is hoopeloos te zijn.

            STAET-JONGEN.
(140) Me-vrouw, op u bevel soo volght Chimene mijn.

            d’INFANTE.
Gaet onderhoud haer wat in gene gaelderye.

            LEONORA.
Wilt ghy noch blijven dan in dese raserye?

            d’INFANTE.
Neen, ick wil maer alleen in spijt van mijn verdriet
My wat besadigen eer my Chimene siet.
(145) Ick volgh u datelijck. O Hemel! hoor myn klachten,
En wilt eens eyndelingh mijn lyden wat versachten,
Zet eens een perck aen ’t leet dat my dus druckt ter neer,
Verseker myne rust, verseker doch mijn eer:
Want door eens anders heyl mijn heyl moet sijn verkregen,
(150) Aen dese trouw-dagh is ons alle drie gelegen,
Vervroegh daer d’uytkomst van, of gheef mijn ziel meer kracht
Tot reyne tegenstant van geyle liefdesmacht.
Dees minnaers vast aen een door echten band te voegen,
Is’t breken van mijn boey, het wit van myn vernoegen.
(155) Doch ick maeck ’t al te lang; wel gaen wy naer Chimeen,
Haer onderhoud sal licht my stellen wat te vreen.


[fol. B1v, p. 18]

Vierde uytkomst.

De Graeff.     Don Diego.

            DE GRAEF.
Ghy hebt het eyndelijk weg, en wort door gunst verheven
Tot vordringh van een staet die my most sijn gegeven:
De Koninck u ’t bestier gunt van de Prins sijn Soon.

            DON DIEGO.
(160) Dit blijck van eer, dat hy stelt in mijn huys ten toon,
Wijst uyt dat hy bemint het recht, en weet te achten
De diensten die wel eer ghedaen hem nut toe brachten.

            DE GRAEF.
Hoe groot een Koninck is, hy is een mensch als wy,
En valt met sijne keur wel aen d’onrechte sy;
(165) Jae dees verkiesingh toont aen die te hooff verkeeren,
Dat diensten nu ter tijdt ghedaen haer loon ontbeeren.

            DON DIEGO.
Laet ons niet spreken meer van ’t geen niet dient tot vree,
De gunst heeft hier gehadt by loon van dienst haer stee:
’t Kan zijn dat in u keur waer meer waerdy gevonden,
(170) Maer ’s Konings sinlijckheyt heeft sich aen my gebonden.
By d’eer die hy my doet voeght ghy daer by noch een,
En maeckt ons huysen bey door echten-bant gemeen.
Rodrigo mint Chimeen, en haer verheven gaven
Het oogmerck van zijn dienst na hare gunst doen draven,
(175) Verwilgt daer in, mijn Heer, neemt hem tot Swager aen.

[fol. B2r, p. 19]
            DE GRAEF.
Rodrigo! neen; die moet nu nae wat grooters staen,
En door dees aen-was van u nieuw-verkreghen staeten,
Hy onghetwijfelt hem vry meer sal duncken laeten.
Het gae u wel daer mee; en houd maer recht het stier
(180) Van ’s Princen gladde jeught, vol van moed, vol van vier.
Leer hem hoe dat hy sal met land en luyden leven,
De quade voor de schrick van strenghe straf doen beven:
De goede hebben lief, die koesteren met loon,
En door’t ghehanthaeft recht bevestighen sijn throon.
(185) Voeg daer de Deugden by die ’t ampt eens Veltheers raken,
Vertoon hem hoemen sich den arbeyt licht moet maken,
In krijghs-plichts oeffeningh voor andren munten uyt,
Sich legghen in ’t gheweer met ’t hooft op een affuyt,
Den gantschen dagh te Paerd’ in heete Son te draven,
(190) Een muur te breken deur, een bolwerck t’ondergraven,
Een stadt te nemen in, en dat hy selver magh
Doen hellen aen sijn sijd’de zeghe van een slagh.
Sijt hem hier ’t voorbeeldt van, want dit u dient geweten,
Dat ghy hem voor moet gaen in ’t gunt ghy hem sult heten.*
(195) Het segghen gelter niet als ’t op de daed Komt aen,
En ’t oog moet meer dan ’t oor begrijpen sulc vermaen.

            DON DIEGO.
Tot voorbeeld hoeft men hem maer voor sijn les te geven,
Te lesen het bedrijf van mijn beroemde leven,
Daer sal hy in een langh aen-een-gheknoopt verhael
(200) Van Helden-daeden sien hoe datmen door het stael
De volckeren betemt, sijn vyand brengt aen ’t vluchten,
En van verkreghen roem doed vliegen de gheruchten.

            DE GRAEF.
Het levend voorbeeld, wis, dat heeft vry ander kracht,
Een Prins leert in een boeck sijn plichten al te sacht.
[fol. B2v, p. 20]
(205) En wat heeft doch verricht u groot getal van jaeren,
Dat niet een encklen dagh van my kan evenaeren?
Soo ghy eens dapper waert, ick ben het nu ter tijdt
En desen arm die is ’t die ’t gantsche Rijck bevrijdt,
Grenabe, en Arragon, voor desen deghen beven:
(210) Mijn naem alleen een schrick kan aende Mooren geven.
Het soud hier sonder my haest nemen weer sijn keer:
En soo ghy my niet had, ghy hielt gheen Koninck meer.
Elck uur, elck oogenblick, hoopt op door nieuwe daeden
Laurier-krans op Laurier, daer ick mee ben verladen,
(215) De Prins sou tot een Proef van manheyt en van moedt,
Velt-slaghen winnen mits my volghend op de voet;
En ver vant loom gelees, dat voor mijn arm moet wijcken,
Soo soud hy leeren doen met nae mijn doen te kijcken.

            DON DIEGO.
Ghy spreeckt my te vergeefs van t geen ick weet so wel,
(220) Ick heb u sien te veld gaen onder mijn bevel.
’t Is waer, doen my de kracht besweec door hooge jaren,
Dat uwe dapperheyt mijn plaetse quam bewaren,
En dat, om hier niet van te maecken meer ghewagh,
Ghy huyden sijt ’t gheen ick wel eer te wesen plagh.
(225) Doch siet ghy, dat in ons dit beyde t’onderwinden,
De Koninck tusschen tween weet onderscheyt te vinden.

            DE GRAEF.
Het gheen ick waerdigh was aen u ghegheven is.

            DON DIEGO.
Die voor u wiert ghestelt was ’t beter waerd ghewis.

            DE GRAEF.
Die ’t best kan voeren uyt het beter had geleecken.

[fol. B3r, p. 21]
            DON DIEGO.
(230) Voorby ghegaen te sijn is niet het beste teecken.

            DE GRAEF.
Met kuypen kreeght ghy’t als een loosen Hovelingh.

            DON DIEGO.
De luyster van mijn Deughd was maer alleen ’t verding.

            DE GRAEF.
Om wel te segghen, ’t was ten opsicht van u jaren.

            DON DIEGO.
De Koning toonde gunst aen kloeckheyts lang ervaren.

            DE GRAEF.
(235) Was ’t kloeckheyt toegeleyt ’t quam desen degen toe.

            DON DIEGO.
Hy most ’t niet waert sijn die vergeefs hem selfs liep moe.

            DE GRAEF.
Niet waerd sijn! Wie?

            DON DIEGO.
                                Ghy?

            DE GRAEF.
                                        Ick! Houd daer; u qualick-spreecken
Verwaende Grysaert men op dese wijs moet wreecken.

[fol. B3v, p. 22]
            DON DIEGO.
Vol-eynd, en neemt al voort mijn leven nae dit hoon,
(240) Het eerste dat mijn stam te lijden was ghewoon.

            DE GRAEF.
En wat meent ghy te doen dus slap, en afgesleten?

            DON DIEGO.
O God! Mijn swacken arm heeft sijne kracht vergeten.

            DE GRAEF.
U swaert is in mijn macht, maer ’k oordeel ’t my geen eer
Dat ick mijn hand sou slaen aen dit veracht geweer.
(245) Gaet heen, en wilt de Prins oock dit te lesen gheven
In ’t nemen van sijn les uyt u beroemde leven.
Dees straffe, soo wel waerd een opgheblasen klap,
Sal tot goed onderwijs verstrecken d’eerste trap.

            DON DIEGO.
Stort ghy mijn bloedt dan niet?

            DE GRAEF.
                                        Mijn ziel heeft sijn ghenoeghen
(250) En mijne hand die sou van sulcken dootslagh wroeghen.

            DON DIEGO.
Versmaed ghy dan mijn lijf?

            DE GRAEF.
                                        Dien draed te snijden af
Was maer een dagh vijf ses u brenghen eer in ’t graf.



[fol. B4r, p. 23]

Vijfde uytkomst.

DON DIEGO     Alleen.

O spijt! O ramp! O hoon! O onghewilde Jaren!
Heb ick dus langh gheleeft om dese smaed t’ervaren?
(255) En ben ick onder ’s Krijghs beleyt gheworden grijs,
Om in een dagh te sien mijn eer ghemaeckt tot prijs?
Mijn arm, die met ontsach gantsch Spanjen plag te vieren,
Mijn arm, die ’t Rijc soo vaec in sijn behoud most stieren.
Soo vaeck de Zetel van sijn Koninck heeft ghestijft,
(260) Verraed my in den nood, en nu verleghen blijft,
O wreed gheheugen van mijn achtbaerheyt voorleden!
O werck van soo veel tijdts op eene stond vertreden!
O nieuwe waerdigheyt bouw-valligh voor mijn eer!
Verheven stort-rots daer mijn heyl van struyckelt neer!
(265) Ach! moetmen van u ramp de Graef sich sien beroemen?
En sterven sonder wraeck, of ’t leven eerloos noemen?
Sijt Grave van mijn Prins voortaen de Voedster-Heer,
Dat ampt en laet niet toe een ampt-man sonder eer,
U trotse hoovaerdy heeft door dit schendigh hoonen
(270) My tegens ’s Coninckx keur daer weten uyt te troonen.
En ghy roem-ruchtigh tuygh van menigh Helden-daed,
Maer nu van stramme leen een noodeloos cieraet;
Gheweer, wel eer ghevreest, maer dat in dit onteeren
My meer dient tot een pronck dan om my te verweeren:
(275) Wegh, wegh, verlaet voortaen die soo haest is vermandt,
En voeght u tot mijn wraeck in een bequamer handt:
Is Roderick mijn soon, soo moet sijn liefde wijcken,
En dese vlam het seyl voor grooter vlamme strijcken:
Mijn eer die is de sijn, en dese schimp gheleen
(280) Die my treft aen de wang die springt hem voor de scheen.



[fol. B4v, p. 24]

Seste uytkomst.

Don Diego.     Don Rodrigo.

        DON DIEGO.
Rodrigo hebje hert?

            DON RODRIGO.
                            Wie ’t waer, so niet mijn Vader,
Zoud ’t daetlijck werden wijs.

            DON DIEGO.
                                            Hoor hier eens, koom wat nader,
’K erken de sprenckels van mijn welgheboren bloedt
In dese wackerheyt, in dit u groot ghemoedt:
(285) Mijn jonckheyt bot weer uyt in sulck geswind bewegen
Van eedle toornigheyt, die my niet laet verlegen.
Komt Soone, komt mijn Kint, komt beterd mijne schand,
Komt wreeckt my doch,

            DON RODRIGO.
                                        Van wie?

            DON DIEGO.
                                                        Van sulcken snooden hand,
Dat sy aen beyder een eer dood-steeck heeft ghegheven,
(290) Van een klap-bacx. Den schelm die had daer over ’t leven
Gelaeten, maer mijn kracht besweec mijn groot gemoet,
En dit gheweer, dat in mijn handt gheen nut meer doet,
Dat lever ick aen u om my daer mee te wreecken,
Gaet straft een onverlaet, en wilt sijn trots verbreecken;
(295) Beproeft daer aen u moed, want sulcken overlast
Men niet dan in het bloed des schenders af en wast.
[fol. B5r, p. 25]
Slae dood, of blijfter dood. Voorts om verdacht te wesen,
Brengh ick u voor de vuyst een man die is te vreesen,
Ick heb hem menighmael gheheel bebloed ghesien
(300) Op-hopen om hem heen een wal van doode lien.

            DON RODRIGO.
Zyn naem, want meer geseyt dat is maar tijt verlooren.

            DON DIEGO.
Om u dan in een woort wat meer noch te doen hooren,
Het is een oorlogs-helt die vaeck heeft zeegh bestreen,
’t Is.

            DON RODRIGO.
        ’k Bid u maeckt een eynd.

            DON DIEGO.
                                        De Vader van Chimeen.

            DON RODRIGO.
(305) De!

                DON DIEGO.
                Antwoordt daer niet op, ick weet u minne-tochten
Maer ’t leven zijn ’s onwaerdt die eerloos leven mochten,
Hoe waerder die ons schend hoe ’t schennis swaerder is,
Kort-om ghy weet het hoon de wraec moet gaen gewis.
Ick segh u des niet meer; wil u, noch my verveelen,
(310) Toont u een waerdigh Kint van sulcken Vaders teelen,
Verdruckt door ’t ongeval daer ’t noodlot my in steeckt,
Gae ick ’t beschreyen; ghy, gaet, loopt, vlieght en ons wreeckt.



[fol. B5v, p. 26]

Sevende uytkomst.

DON RODRIGO     Alleen.

[
Gérard Philipe, Le Cid acte 1 scène 6 (les stances)]

                Gheraeckt aen ’t binnenst van mijn hert
Door onvoorsien soo wel als doodelijcke schichten,
(315) Ellendigh wreecker om dit onghelijck te richten,
En onghevalligh wit van onverdiende smert,
Ick stae ghelijck een staeck, en mijne ziel verslaghen
                        Die wijckt voor sijne plaghen.
                Soo na te sien mijn Min te sijn beloont,
                        (320) O God! Waer wil dit heene?
                Mijn Vader is ’t die hier in is gehoont,
                    De Hooner is de Vader van Chimene.

                Wat voel ick vreemden teghen-strijdt,
Mijn eer en mijne min my elck om ’t seerst bekooren;
(325) Een Vaders wraeck voldaen is een Meesterss’ verlooren,
’t Een port mijn gramschap aen, en ’t ander die verbijt;
Ghebracht tot droeve keur, of in mijn Min te sneven,
                        Of eereloos te leven,
                Te wedersijds mijn ramp my stoot in ’t graf
                        (330) O God! Waer wil dit heene?
                Sal ick dit hoon dan laeten sonder straf?
                    Sal sijn ghestraft de Vader van Chimene?

                Vader, Meesterss’, en Eer, en Min,
Medoghenloose plicht, en over-wreed behooren,
(335) Al mijn vermaeck is wegh, of al mijn eer verlooren,
’t Een maeckt my levens moe, en ’t ander ramp brengt in,
O waerde, en wreede hoop, van een gemoet groothertig,
                        Maer Echter minne-smertigh:
                Eel vyand van mijn aldergrootste heyl,
                        (340) Helaes! Waer wilt ghy heene?
                Sijt ghy in my dat ick mijn eer beveyl?
                Sijt ghy in my dat ick verlies Chimene?

[fol. B6r, p. 27]
                ’t Is beter eenmael dood te sijn,
Ick ben niet min verpligt aen mijn Meesterss’als Vader
(345) Die sijne schennis wreeckt, is haere gunsts versmader,
En die dat kan bestaen ghevoelt gheen minne-pijn,
Voorkomen wy ’t verdriet van teghens haer te derven
                        ’t Gheen ons doch sou doen sterven.
                ’t Luc loopt my dwers; daer ’s niet dat helpen mag
                        (350) Mijn hoop’ verlight daer heene
                Wel aen mijn ziel is sterven u ghelagh,
                Soo sterft; en stoort ten minsten niet Chimene.

                Te sterven, en niet sijn gherecht,
Te loopen nae een dood soo doodlijck mijnder eere!
(355) Te lijden datmen aen mijn naem tot schande keere
Dat ick niet heb de roem mijns huys gehouden hecht!
’t Ontsien een Minne-vlam waer af mijn ziel van binnen
                        ’t Verlies al kan besinnen!
                Ach luysteren wy niet meer nae dit bedroch,
                        (360) Dat ons stoot los daer heene;
                Wel aen mijn arm, behoud u eere doch,
                Naedien ghy moet verliesen u Chimene.

                Wis ’t was met mijn verstand geen deegh;
Ben ick mijn Vader niet soo veel als ’t lief gehouwen?
(365) ’t Sy ick blijf in ’t gevecht, ’t sy door een droef benouwen,
’k Sal storten uyt mijn bloed soo suyver als ick ’t kreegh.
’k Beschuldich my alreets van ’t al te langh vertragen,
                        De wraeck moet overdragen.
                En schaemroot dus te hebben ’t stuk verschoont.
                        (370) Laet ’t loopen derwaerts heene,
                Naedien mijn Vader is van daegh gehoont,
                En d’Hooner is de Vader van Chimene.

                Eynde van d’Eerste Verhandelingh.






Continue

[fol. B6v, p. 28]

TWEEDE VERHANDELINGHS,

Eerste uytkomst.

De Graef.     Don Arias.

                DE GRAEF.
’K Beken hier onder ons, het bloedt was my wat warm,
Doen ick hem gaf de klinck, en wat te rad mijn arm.
(375) Maer nu is het geschied en is ’t niet weer t’herhalen.

                DON ARIAS.
Laet voor des Koninckx wil die hooge moed wat dalen,
Hy treckt het hem vry aen, en dapperlijck ghestoort,
Vaert met een vollen ernst in uwe saecke voort.
Oock hebt ghy niet waer meed’ in recht u te verweeren:
(380) Dus siet, d’onteerdes staet, en grootheyt van ’t onteeren:
Vereysschen schult-beken, en sonderling ootmoedt,
Dat vry te boven gae ’t gunt men ghemeenlijck doedt.

            DE GRAEF.
Hy neem my ’t leven dan, dat is in sijn vermoghen.

                DON ARIAS.
Wat meer ghehoorsaemheyts en ’t zeyl min op getogen;
(385) Stilt doch de gramschap van een Prins die u bemint,
Hy wilt so; seght ghy noch dat ghy ’t niet goed en vint?

[fol. B7r, p. 29]
            DE GRAEF.
Mijn vrient, als daer mijn eer en achtbaerheyt aen stonde,
Wat onghehoorsaem sijn waer niet soo grooten sonde:
En neemt sy waer al groot, mijn diensten aende kroon
(390) Sijn vry meer dan ghenoeg op datmen sulcks verschoon.

        DON ARIAS.
Hoe treflijck oock u dienst mach sijn, hoe menighvuldig,
Een Coninck en is noyt sijn ondersaet yet schuldigh:
Ghy vleyt u selfs te veel, en moet des sijn bericht
Dat die sijn Prins wel dient niet meer doed dan sijn plicht,
(395) Ghy loopt in u verderf, mijn Heer, met dit vertrouwen.

            DE GRAEF.
Ick sal niet van u raet dan nae ervindingh houwen.

        DON ARIAS.
Ghy hoort te zijn beducht voor ’s Conincx hooge macht.

            DE GRAEF.
Een dagh alleen noyt man als ick ben ’t onderbracht,
Hy gae sijn macht vry ree tot mijne straffe maecken,
(400) De Staet sal voor ick val het onderst’boven raecken,

        DON ARIAS.
Hoe! Vreest ghy dan niet meer het opperste ghebiedt?

            DE GRAEF.
Een Stafs die sonder my hem uyt de handen schiet!
Hem selfs is al te veel aen mijn behoud gheleghen,
Mijn hooft in ’t vallen sou sijn kroon doen overweghen.

[fol. B7v, p. 30]
                DON ARIAS.
(405) Laet toe dat reden u de sinnen wat bedaer
En neemt een goed beraed.

            DE GRAEF.
                                        ’t Beraedt dat is al daer.

                DON ARIAS.
Wat sal ick seggen dan? ’k Moet rekening gaen geven.

            DE GRAEF.
Dat ick niet toestaen kan in yet verkleynt te leven.

                DON ARIAS.
Bedenckt dat ’s Konincks wil niet lijd te sijn bepaelt.

            DE GRAEF.
(410) Het lot dat leyter al, wat dienter meer verhaelt.

                DON ARIAS.
Vaer wel dan, nae-de-mael ick niet en kan verrichten;
En met Laurier bedect vreest echter ’s blixems schichten.

            DE GRAEF.
Ick wachtse sonder vrees.

                DON ARIAS.
                                        Maer doch niet sonder schae.

            DE GRAEF.
Wy sullen dan voldaen Don Diego sien hier nae.
(415) Ick stoor my weynigh aen sulck onvermogend dreygen,
[fol. B8r, p. 31]
En in het grootst gevaer is wonder-doen mijn eygen,
Want daer ’t mijn eer betreft en sal de wreedste doodt
My niet versetten, selfs in d’alderscherpste noodt.


Tweede uytkomst.

Don Rodrigo.     De Graeff.

        DON RODRIGO.
Heer Graef, een woordt of twee.

            DE GRAEF.
                                                Spreeck.

            DON RODRIGO.
                                                            Help my uyt ’t vermoeden,
(420) Kent ghy Don Diego wel?

            DE GRAEF.
                                                Iae ’k.

            DON RODRIGO.
                                                        Sacht man, wilt u hoeden.
Weet ghy dat dien goen Heer was in zijn tijdt een schat
Van deughd, van dapperheyt, van eere? Weet ghy dat?

            DE GRAEF.
’t Kan zijn.

            DON RODRIGO.
            Dit vyer dat ghy my siet in d’oogen blaken,
[fol. B8v, p. 32]
Weet ghy ’t sijn bloedt te sijn? Weet ghy ’t?

            DE GRAEF.
                                                    Wat kan ’t my raecken?

            DON RODRIGO.
(425) Ick sal ’t u maecken kond vier treetjes maer van hier.

            DE GRAEF.
Wel stoute Ionghen; hoe!

            DON RODRIGO.
                                    Spreeck sonder veel ghetier
Ick ben jongh, ’t is soo, maer by edel bloet in d’aeren
En wacht de dapperheyt niet nae ’t getal der jaeren.

            DE GRAEF.
My dus te randen aen! Wat losheyt speelt hier mee?
(430) Men u noch noyt en sach den deghen uyt de schee.

            DON RODRIGO.
Men hoeft geen tweede proef van mijns gelijc te wachten,
Haer eerste hand-Werck is een Meester-stuck te achten.

            DE GRAEF.
Weet ghy wel wie ick ben?

            DON RODRIGO.
                                        Jae; yeder, soo ick raem,
Sou beven, buyten my, van schrick voor uwen naem:
(435) In duysend Laure-blaen, die u het hooft omgeven,
Schijnt van mijn nederlaegh het ongeval geschreven:
Ick rand als roeckloos aen een arm die ’t doorgaens wint,
[fol. C1r, p. 33]
Maer hy heeft machts genoeg die sich vol moeds bevint.
Aen die sijn Vader wreeckt is niets van onvermoghen;
(440) U arm noyt neerlaegh had, maer soudse krijghen mogen.

            DE GRAEF.
Dat groot gemoed dat in dees tael druckt uyt sijn schijn,
Sich daeghlijcks uyt u oog ontdecken quam aen ’t mijn:
En werdende ghewaer de Deughd die in u blickte,
Mijn hert met volle vreughd mijn Dochter u toeschickte.
(445) Ick weet hoe ghy haer mint, en ben verblijd te sien
Dat uwe tochten voor u plicht-schult moeten vlien:
Dat die niet flaeuwen doen u dappre vierigheden,
Noch u verheven Deughd ghesoncken is beneden
Het gheen ick daer van hielt; dus hebbende ghehaeckt
(450) Te krijghen tot mijn Soon een Ridder heel volmaeckt,
Bevind ick in mijn keur my niet te sijn bedroghen,
Doch ick gevoel mijn hert heel over u bewoghen,
Ick Prijs u hoogh ghemoed, maer ick beklaegh u jeught;
Versoeckt geen proef te doen die ghy niet haelen meugt.
(455) Gheeft mijnen arm verlof om dit ghevecht te mijden,
Dat al te ongelijck geen eer heeft van sijn strijden:
Te vechten sonder vaer is winnen sonder roem;
Wat lof leyt in ’t verderf van sulcken jongen bloem?
Men sal u met een vuyst gelooven neer-geslagen,
(460) En ick sou maer ’t verdriet van uwe dood wegh dragen.

            DON RODRIGO.
Verkeert medogen volgt u schendigh stuck die d’eer
My nemen derf die schreumt myn leven (schynt het) meer.

            DE GRAEF.
Gaet heenen uwes weeghs.

            DON RODRIGO.
                                        Gaen wy al stil ter werven.

[fol. C1v, p. 34]
            DE GRAEF.
Zijt ghy u leven moe?

            DON RODRIGO.
                                Zij ghy bevreest voor sterven?

                    DE GRAEF.
(465) Koom, ghy voldoed u plicht; een Soon toont sich ont-aert
Wien meer sijn leven dan sijns Vaders eer is waerdt.


Derde uytkomst.

d’Infante,     Chimene,     Leonora.

            d’INFANTE.
Stilt mijn Chimene, stilt u innerlijck bedroeven,
Dees op-ghekomen ramp wil u ghedult beproeven;
Ghy sult nae korten storm weer kalmte sien verweckt,
(470) ’t is maer een kleyne wolck die u gheluck bedeckt;
En door wat uytstels kan der niet veel sijn verlooren.

            CHIMENE.
Mijn hert vervult met vrees mach nae geen hope hooren;
Een onweer dat so snel nae sulcken stilte komt,
Een wisse schipbreuck dreygt, van enckel onheyl bromt.
(475) Daer is gheen twijffel aen ick sneuvel inde haven;
Ick minde, was bemint, ons Vaders ’t jae-woord gaven,
En ick aen u daer van de blijde boodschap brocht,
Op ’t eyghen ooghenblick dat haeren onlust wrocht
’t Verhael waer af u niet soo haest is voorghedraghen,
(480) Of ’t heeft van ’t soet verwacht al ’t steunsel ingeslagen.
Vervloeckte Staet-sucht, en verwaende hovaerdy,
Waer door de beste meest gheraecken inde ly:
[fol. C2r, p. 35]
Gestrenge naem van eer, de moortpriem van mijn lusten,
Wat kost ghy my al leets? Hoe gaet ghy my ontrusten?

            d’INFANTE.
(485) Ghy hebt geen oorsaeck dus te vreesen dit verschil,
Een oogenblick wies ’t op, en ’t weder blussen wil:
’t Is al te ruchtbaer om in onheyl uyt te breecken,
De Koninck wil alreets het werde vergeleecken.
En so veel my belangt, gevoeligh van u schae,
(490) Sal ick doen wat ick kan dat alles wel vergae.

            CHIMENE.
Verlijckingh gelter niet in dierghelijcke saecken,
Want hoon aen d’eer gedaen en is niet goed te maecken:
Vergeefs men daer toe macht en wijsheyt brengt by een,
En so men ’t quaet geneest ’t is maer in schijn alleen.
(495) Iae haet die heym’lijck woed in d’eens ontstelde sinnen,
Ontsteeckt een vinnig vyer met meerder kracht van binnen.

            d’INFANTE.
Den soeten Echten band, daer u Rodrigoos hert
Aen sijn Chimene door so vast verbonden wert,
De Vaders te gelijck sal op een nieuw vereenen,
(500) En door dit huwelijcx-heyl van alle tweedracht speenen.

            CHIMENE.
Ick wensch het soo veel eer dan ick ’s in hope ben,
Don Diego is te trots, en ick mijn Vader ken;
Ick voel een tranen vloed die ick niet kan weer-houwen,
’t Voorleen my smert, en derf ’t aenstaende niet vertrouwen.

            d’INFANTE.
(505) Wat maeckt u dus benauwt? een afgeleeft oud man?

[fol. C2v, p. 36]
            CHIMENE.
Hy heeft een Soon vol moedts.

            d’INFANTE.
                                            ’t Volwassen schorter an.

            CHIMENE.
Wie dapper wesen sal die wil al vroegh beginnen.

            d’INFANTE.
Hy is te seer verlieft, en die te recht beminnen
Mis haghen al te noo de gheen die haer behaeght:
(510) Een woort, wanneer ghy wilt, sijn toorn uyt hem verjaegt.

            CHIMENE.
Maer hoort hy nae my niet, hoe sal ick ’t dan aenleggen?
En gheeft hy my ghehoor, wat salmen van hem segghen?
Hy sijnd’ een Edelman te lijden sulcken smaet!
’t Sy dat hy plaetse gheeft, ’t sy dat hy teghen staet
(515) De vonc die in hem vlamt, mijn wensch die blijft verlegen
Door schaemte of door spijt beschaemt van sijnen ’t wegen
Zoo hy mijn wil komt nae, vol spijt te sijn ontseyt
Indien hy meer sijn eer als mijne Min toeleyt.

            d’INFANTE.
Chimenes hert draeft hoog, en neemt in gheen bedencken
(520) Hoe nae het haer ooc ga yet dat haer eer mach krencken
Maer of ick totter tijt dat dit sy by gheleyt,
Dees vryer nam te Hoof in mijn versekertheyt,
En so by dwang de drift sijns arren-moeds hield binnen,
Zoud ’t gheenen naedocht voen in u verliefde sinnen;

[fol. C3r, p. 37]
            CHIMENE.
(525) Ach! doed ghy dat, Me-vrouw, soo ben ick buyten schroom.


Vierde uytkomst.

D’Infante.     Staet-Iongen.     Chimene.     Leonora.

            d’INFANTE.
Staet-Iongen, soeckt Rodrig’, segt dat hy by my koom.

            STAET-JONGEN.
De Grave van Gormas, en hy;

            CHIMENE.
                                                Goe God! ick beve.

            d’INFANTE.
Spreeckt.

            STAET-IONGEN.
            Hebben uyt het Hof haer te gelijck begheven.

            CHIMENE.
Alleen?

            STAET-IONGEN.
            Alleen, en soo ’t geleeck met onderlinge twist.

            CHIMENE.
(530) Zy zyn wis hand gemeen, ’t is al te wel gegist.
Me-vrouw, ick bid houd my dees haestigheydt te goede.



[fol. C3v, p. 38]

Vijfde uytkomst.

D’Infante.     Leonora.

            d’INFANTE.
Helaes! wat voel ick voor een wroegen in my woeden!
’k Beklaeg haer ongeval, en sal ick haer verraen?
Mijn rust verlaet my, en mijn brand gaet weder aen.
(535) ’t Geen dat Rodrigo doet van syn Chimene scheyden,
Komt door een nieuwe hoop my tot nieuw lyden leyden:
En hare tweespalt, die ick aen-schouw met verdriet,
In myn bekoorde ziel een stil verheugen giet.

            LEONORA.
De deught, in u gemoed so hoog ten top geseten,
(540) Is die door snoode Min so haest ter neer gesmeten?

            d’INFANTE.
Ey noemtse niet meer snood, naediense nu by my
In volle prael geplaetst het recht heeft aen haer sy.
Draegt haer eerbieding toe nu sy my mach behagen;
Mijn deugt bestrijdse wel, maer hoope leyt my lagen,
(545) Terwyl de Min, helaes, weer in mijn boesem glijt,
En nae een Minnaer haeckt die nu Chimeen is quijt.

            LEONORA.
Laet ghy dit hooge hert so laeg dus lichtlijck vallen,
En gaet ghy reden-loos u geven tot sulck mallen?

            d’INFANTE.
Ach! met hoe weynigh nut leent yemand reden ’t oor
(550) Wanneer de ziel geraeckt te hollen buyten ’t spoor!
[fol. C4r, p. 39]
Want als de siecke selfs bemint sijn eyghen qualen.
En kan hy niet verstaen daer raet voor te doen halen.

            LEONORA.
De hoop’verlockt u, en u sieckte schijnt u soet;
Doch blijft Rodrigo uws onwaerdigh wat ghy doet.

            d’INFANTE.
(555) ’k Weet het niet dan te wel, maer so mijn Deught moet swichten,
So hoort wat vreemder hoop de Min kan in my stichten.
Indien Rodrigo komt verwinner uyt het Velt.
En sulcken Oorloghs-man valt onder sijn ghewelt,
Mach ick’er sonder schand als Minnaer werc van maken,
(560) Want wat sal hy niet doen kan hy dit boven raecken?
Ick derf my beelden in dat onder sijn beleyt
Het Rijck aen alle kant sal werden uytghebreyt:
En ’t vleyen vande Min doed dat ick nu al rade
Dat hy eer langh de kroon sal draghen van Grenade,
(565) De Mooren t’ onderbracht hem sullen bidden aen,
Arragon sijnen arm sal werden onderdaen,
Portugael ’t gheven op, en sijne Helden-daden
Aen d’over-zijd des Zees met lof hem sullen laden.
Kort-om, al wat men seyt dat oyt door manne-kracht,
(570) Door dapperheyt, door deught, te weghe was gebracht,
Ick van Rodrigo hoop nae dit sijn overwinnen,
En vindt dus in hem stof wel waerdigh om te minnen.

            LEONORA.
Maer siet, Me-vrouw, hoe verd ghy sijnen arm dringt aen,
In een ghevechts ghevolgh dat licht noyt aen sal gaen.

            d’INFANTE.
(575) Rodrigo is ghehoont, de Graef heeft ’t hoon bedreven,
Sy sijn nae buyten toe; wat kanmen blijcx meer geven?

[fol. C4v, p. 40]
            LEONORA.
Maer neemt dat dit gevecht al seecker sy gestelt,
Ist niet vry volle vroegh dat ghy sulck oordeel velt?

            d’INFANTE.
Wat wilt ghy? ick ben mal, en mijne zinnen malen,
(580) En dit ’s noch ’t minste quaed van mijne minne-qualen.
Komt met my in ’t vertreck, en troost my in mijn leet,
Noch laet my niet alleen nu ghy mijn euvel weet.


Seste uytkomst.

Den Coninck.     Don Arias.     Don Sanche
Don Alonso.

            DE CONINCK.
De Graef is dan so los, so waen-wijs, so vermeten,
Dat hy syn misdaed meent vergeven en vergeten?

        DON ARIAS.
(585) Ick heb hem uyt u naem daer lang op ondergaen,
Maer niet verricht, Heer, al heb ick mijn best ghedaen.

            DE CONINCK.
O Hemel! sal dan dus een Ondersaet versmaden
Sijn pligt van huld en trouw door roeckeloose daden!
Don Diego hoont hy, en op ’s Konincks wil niet let,
(590) Iae midden in mijn Hof soo stelt hy my de Wet.
Laet hem een dapper helt, en een groot Krijgsman wesen,
Ick sal hem van die quael, ick sweer ’t hem, wel genesen.
Al was hy enckel stael, jae Mars in menschen schijn,
Hy sal sien wat het is my ongehoorsaem te zijn.
[fol. C5r, p. 41]
(595) Ick weet hoe datmen moet soo fiere sinnen temmen,
En heb dat harde hayr wat sacht eerst willen kemmen,
Maer nu sulcx mis bruyckt, gaet heen van desen dagh
Verseeckert u van hem, daer koom van wat het magh.

            DON SANCHE.
’t kan sijn een weynigh tijds soud hem meer buyghsaem maken.
(600) Men heeft hem voor gehad noch heel verhit; ’t sijn saken
Heer Coninck die ’t gemoed doen sieden in ’t begin,
Een hert soo moedigh kan sich qualijck toomen in.
Hy heeft wel ongelijck, maer sulcke zielen konnen
Tot ongelijcks beken so haest niet syn gewonnen.

            DE CONINCK.
(605) Don Sanche, swijgt, en swigt, want ghy dit weten sult
Men sich schult-plichtig maeckt in ’t spreecken voor dees schult.

            DON SANCHE.
Ick swicht, Heer, en ick swijgh, maer laet een woort doch leggen
De grond tot sijn verschoon.

            DE CONINCK.
                                            Wel wat weet ghy te seggen?

            DON SANCHE.
Dat een ghemoed ghewent niet dan yet groots te doen
(610) Sich swaerlijck buygen kan tot d’ootmoed van een soen:
Het siet daer toe geen raet als ingewickt met schanden,
En hier op heeft alleen de Graef ghetoont sijn tanden:
Hy vind in dese plicht yet dat hem tegen wert,
En sou gehoorsaem zijn had hy een minder hert.
(615) Gebied dat zijnen arm, volwassen onder ’t vechten,
Door ’t punt van syn rapier dit ongelyck gae rechten.
[fol. C5v, p. 42]
Hy sal ’t u beet’ren Heer, ’tis buyten alle sorgh,
En tot het hem sy kond, siet hier ’t gheen blijft sijn borgh.

            DE CONINCK.
Ghy breeckt door het ontsach, maer ick vergeef ’t u jaren’
(620) En min dees vyerigheyt in jonckheyts weder-varen;
Een Koninck die sijn doen met rijper raed omgheeft,
Der Ondersaten bloed in meerder achtingh heeft.
Ick waeck voor mijn Gemeent, bestier se door de reden,
Ghelijck het hooft draegt sorg voor al de minder leden,
(625) Dus ’tgheen dat u dunckt recht en is geen recht by mijn,
Ghy spreeckt als een Soldaet, ick moet een Koninck sijn.
En watmen segghen mach, en hoemen ’t wil ghelooven,
De Graef sal door dees pligt sijn achtings glans niet dooven
Dat meer is, ’t hoon raeckt my, hy heeft geschand-vleckt d’eer.
(630) Van hem die ick mijn Soon koos tot een Voedster-Heer.
En door het stout bestaen van suclke onheyls nepen,
Heeft hy hem aen mijn keur, en aen my selfs vergrepen.
Ick ben ’t die hy voldoet als hy dees ondaed recht;
Maer ’t is daer van genoegh. Voort dient u noch gesegt,
(635) Dat ons de vyand dreyght; ick vrees voor een Verrassen.

        DON ARIAS.
De Mooren souden die weer wat te raecken passen?
En wel een aenslagh op ons hebben inde sin?

            DE CONINCK.
Men heeft haer Vloot ghesien te Zeewaert steecken in,
En u is wel bekent dat in seer weynigh uren
(640) Men die met eene vloedt kan hier ter reede sturen.

        DON ARIAS.
So meenigh swaer verlies heeft haer benomen ’t hert,
Dat u ontsiene macht noch meer sou sijn getert.

[fol. C6r, p. 43]
            DE CONINCK.
Dat baet niet, want sy noyt en sullen mogen lyen,
Dat ick myn voet dus vast set in Andalousyen,
(645) En sulcken schoonen streeck van afgenomen grond
Die wackert hare wrock tot wraec schier t’elcker stond.
Dit is de reden die my heeft hier in Siviljen
Doen stellen sints thien jaer de zetel van Castiljen
Om haer dicht by te sijn, en vaerdigh op het spoor
(650) Te dempen inden dop al wat sy nemen voor.

        DON ARIAS.
Zy hebben wel geleert ten koste van haer hoofden,
Hoe swaerlijc men u weer van ’t geen ghy wint beroofden;
Te groote vrees is quaed.

            DE CONINCK.
                                        Versuym dat is noch qua’er,
En die te veel vertrouwt die noodight het gevaer:
(655) Iae selfs de vyand die ghy hebt voor-heen geslagen,
Zo ghy u kans verkijckt sal ’t voordeel u ontjagen.
Dan Echter ’t waer niet goed, de tijding zijnd’onwis,
Te stroyen onder ’t volck een nacht-schrick by de gis:
Den angst, die Wapen-roep sou noodeloos omvoeren,
(660) Mocht midts de duysterheyt de Stadt te seer beroeren.
Naedien men goede wacht houd tegens allen noodt,
Is ’t voor als nu genoegh.

        DON ALONSO.
                                        Myn Heer, de Graef is doodt;
Don Diego door sijn Zoon zyn onlust heeft gewroken.

            DE CONINCK.
Van dat ick wist de wroc heb ick de wraec voorsproken,
(665) En wouw dit ongeval verhoeden van doen af.

[fol. C6v, p. 44]
            DON ALONSO.
Chimene, vol van rouw, komt vorderen de straf,
En met een tranen vloed eyscht recht van uwe handen.

            DE CONINCK.
Hoewel ick voel mijn ziel tot haer ontferming branden,
Nochtans het geen de Graef begaen heeft, hier geseyt,
(670) Heeft wel verdient dit loon van syn vermetelheyt.
Doch of hy ’t schoon verdient het valt my hard te missen
Een sulcken Oorlogs-Helt, en na het kloeck beslissen
Van menigh groot gevaer, nae menighmael den staet
Te hebben met zyn bloed in trouwe dienst gebaet,
(675) Al is ’t dat zyne trots niet was om te verdraghen,
Noch smert my sijn verlies, en moet sijn doot beklagen.


Sevende uytkomst.

De Coninck.     Don Diego.     Chimene.     Don
Sanche.     Don Arias.     Don Alonso.

            CHIMENE.
Recht! Recht! Heer Koninck, recht!

            DON DIEGO.
                                                        Heer Koninck, weest my goet.

            CHIMENE.
Ick werp my voor u neer.

            DON DIEGO.
                                        Ick val voor u te voet.

[fol. C7r, p. 45]
            CHIMENE.
Ick vorder recht van u.

            DON DIEGO.
                                    Wilt myn verdedingh hooren.

            CHIMENE.
(680) ’k Eysch wraecke van een moort.

            DON DIEGO.
                                                            ’t Was straf van hoon, in tooren.

            CHIMENE.
Rodrigo, Heer;

            DON DIEGO.
                        Die deegelijck een eerlijck man.

            CHIMENE.
Die stack myn Vader dood.

            DON DIEGO.
                                            Zyn Vader pord’ hem an.

            CHIMENE.
Een Prins is schuldich recht aen ’t bloed der Ondersaten.

            DON DIEGO.
Voor een gerechte wraeck het recht wat moet ontlaten.

[fol. C7v, p. 46]
            DE CONINCK.
(685) Rijst bey te gader op, en redent een voor een;
Chimene ’k heb mijn rouw met uwen ramp gemeen,
En ick voorwaer u leet met herten-leet aenhoorden:
Ghy krijgt u beurt daer na, valt haer niet in haer woorden.

            CHIMENE.
Heer Coninck, wat verdriet! Mijn Vader die is doot,
(690) En ick sagh ’t drabbigh bloet dat uyt sijn wonde vloot;
Dat bloed dat sich so vaec voor uwen Staet ginck wagen,
Dat bloed dat u verkreegh de zeegh van soo veel slagen,
Dat bloed dat op de gront noch roockt van enckle spyt
Dat het sich siet gestort voor minder als ghy syt,
(695) ’t Gunt midden in ’t gevaer geen krijg oyt dorst vergieten;
Rodrigo in u Hof doet langs der aerde vlieten:
En voor syn proef-stuck, hy met sulcken frayen daet,
Van sulcken vasten stut ontset heeft uwen Staet.
Heeft van u Oorlogs-volck de moed ter neer geslagen,
(700) De hoop weer opgerecht van die u haet toe-dragen.
Ick quam ach! op de plaets heel machteloos, en bleeck,
En vond hem overleen; Heer Coninck, ick besweeck;
Vergeeft ’t my so mijn smert mijn stemme doet verstijven,
Mijn tranen en gesucht de rest u schuldigh blijven.

            DE CONINCK.
(705) Houd moed, mijn waerde kind, en weet dat van voortaen
U Coning u in stee wil van een Vader staen.

            CHIMENE.
Mijn Heer te veel eers geschied aen mijn ellende;
Ick quam dan machteloos, en vond zijn leven t’ende.
Hy sprack my wel niet aen, maer dat vry dieper dreef
(710) Zyn bloed in ’t vochte stof my myne plicht voor-schreef;
Of eer, sijn dapperheyt genootdruckt t’ondergaende,
[fol. C8r, p. 47]
Sprac tot my door sijn wond, en my tot wraec vermaende,
En om sijn overlast aen u te maecken kond,
Ontleent daer toe mijn stem door sulcken droeven mond.
(715) Heer Koninck! duld doch niet, dat onder uwe ooghen,
Een onghestutte loop van moord heb sulck vermoghen,
Dat sonder strafs ghevolgh de beste van het Landt
Sijn onder lijfs ghevaer van elcx verwaende handt.
Dat sich een jonghe wulp beroeme van haer sneven,
(720) Zich baede in haer bloed, en haer beneme ’t leven.
Een sulcken Oorloghs-helt waer van men u berooft
By wraecks gebreck den ernst tot uwen dienst verdooft.
In ’t kort, mijns Vaders dood eysch ick te sien gewroken,
Meer tot u nut dan om u voor my op te stoken.
(725) U Staet verliest in het verlies van sulcken man,
Wreect bloed met bloed, en doet de doot den dooder an.
Laet hem en sijn gheslacht, soo ver als het kan recken,
Zoenoffer voor dees sond aen ’t gantsche Land verstrecken.
De Zon, die alles siet, en siet niet hier op aerd,
(730) Dat sulck een dierbaer bloed is in betalingh waerd,

            DE CONINCK.
Don Diego, antwoord nu.

            DON DIEGO.
                                        Wat is men vol ghelucken,
Wanneer men met sijn kracht sich ’t leven voelt ontrucken:
En wat brenght ouderdom aen meenigh groot gemoedt
Met sijne swackheyt, Heer een swaren teghenspoedt.
(735) Ick, die wel eer ghewent was altijt t’overwinnen,
Die door ghedane dienst my deed al-om beminnen,
Die, sie my nu, vermits ick heb te langh gheleeft,
Onteert door schendig hoon, en dat my wraeck begeeft.
’t Geen noyt vermocht beleg, noch slagh, noch ongenade
(740) ’t Geen noyt vermocht Argier, Arragon, noch Grenade,
’t Gheen noyt u Vyand, noch mijn hater heeft bestaen,
[fol. C8v, p. 48]
Dat is my in u Hof door hooghmoed aenghedaen.
Mijn eer is daer gheschend ten trots van mijne jaren,
Mijn swaren ouderdom men dorst met schimp verswaren;
(745) Heer Coninck, op dees wijs, soo sou dit grijse hayr,
Versleten in ’t Helmet by menigh Krijghs-ghevaer,
Dit bloed, in uwen dienst soo Ridderlijck vergoten,
Dees arm wel eer de schrick van ’s Vyandts vaste Sloten,
Met oneer gaen in ’t graf, had ick niet voortghebracht
(750) Een Soon, wel waert sijn Land, sijn Koninck, sijn geslacht.
Hy leende my sijn hand, hy heeft de Graef doorsteecken,
Mijn eere weer herstelt, mijn oneer derven wreecken;
Soo ’t toonen van sijn moed, oock met gevaer van ’t graf,
Soo wraeck van een klapbacx verdient een wreede straf,
(755) Op my, op my alleen, moet desen blixem vallen;
Wanneer den arm misdoed het hooft ontgelt het mallen
Van ’t geender is misdaen, van d’oorsaeck van ’t gekarm,
Ben ick, Heer Koninck, ’t hooft, hy is alleen den arm.
Beklaeght Chimene sich van dat hy heeft verslaghen
(760) Haer Vader, hy en had het noyt behoeft te waghen
Had ick het konnen doen. Behoud den arm u dan,
En offert haer het hooft dat gheen meer dienst doen kan.
Ten koste van mijn lijf voldoed vry, Heer, Chimene,
Ick pleegh gheen teghenweer, ick gae ghewilligh heene;
(765) En ver van het verwijt dat ick gheen schult en weet,
Soo ’k buyten oneer sterf, so sterf ick sonder leet.

            DE CONINCK.
De saeck is van ghewicht, en rijplijck overwoghen,
Verdient voor het gherecht des vollen Raets betoghen.
Don Sanche brenght Chimeen in seeckerheyt weer t’huys,
(770) Don Diego heb mijn Hof tot sijn ghevanghen-huys,
Sijn Soon sy nae ghesocht, ick sal u Rechts dwanc geven.

            CHIMENE.
Is recht, Heer Koninck, dat een Moorder misse ’t leven.

[fol. D1r, p. 49]
            DE CONINCK.
Stilt u verdriet, mijn kint, en stelt u hert gerust.

            CHIMENE.
Bevel van rust is my maer aenwas van onlust.

                Eynde van de tweede Verhandelingh.
Continue

DERDE VERHANDELINGHS,

Eerste uytkomst.

Elvire.     Don Rodrigo.

            ELVIRE.
(775) ROdrigo! wel hoe nu? Rampsaligh wight wat doe je?

            DON RODRIGO.
Ick volgh de wreede klem van mijn hard nood-lots boeye.

            ELVIRE.
Van waer komt u dees trots, en dese nieuwe moed,
t’Erschijnen inde plaets die ghy besmet met bloet?
Hoe! derft ghy noch tot hier des Graven schim aenranden?
(780) Bracht ghy hem niet er doot?

            DON RODRIGO.
                                        Sijn leven was mijn schande,
[fol. D1v, p. 50]
Mijn eer heeft van mijn handt ghevordert dese daedt.

            ELVIRE.
Maer in des dooden huys te soecken toeverlaet!
Socht oyt een moorder daer sich voor de straf te bergen?

            DON RODRIGO.
Quam oyt een moorder recht aen sijnen rechter vergen?
(785) Neen, siet my niet meer aen met een verbaest gesicht;
Ick soeck de dood, nu ick de doodslagh heb verricht.
Mijn recht hangt aen mijn Min, mijn Rechter is Chimene,
Ick heb haer haet verdient, daer door de dood met eene.
En koom daer van ontfaen, als wel-sijns beste pand,
(790) Het vonnis van haer mond, den slagh van hare hand.

            ELVIRE.
Vliet liever uyt haer oog, vlied van haer grammen tooren,
Ontreckt u d’eersten brand van haer ontvlamt verstooren,
Gaet heen, geeft u niet bloot aen d’eerst’ ontsteltenis,
Die in ’t verbolgen hert noch versch ontsteecken is.

            DON RODRIGO.
(795) Neen, neen, dat waerde pand dat ick kon dus mishagen
Kan my geen haet genoegh tot mijne straf toedragen:
Die eens soo groot te sien sou sijn mijn grootst’geluck,
Om door de dood te syn te eerder uyt den druck.

            ELVIRE.
Chimene is nae ’t Hof, ontstelt en heel begresen,
(800) En sal met veel gevolgs terstont hier weder wesen
Gaet doch Rodrigo, gaet, en houd my buyten last,
Wat soumen seggen so men hier sach sulcken gast?
Wilt ghy, dat yemant haer noch na-geef, dit, of quader,
Dat s’in haer huys ontfangt de Moorder van haer Vader?
[fol. D2r, p. 51]
(805) Haer weder-komst die naeckt; sy komt, sy komt ick segh
Ten minsten om haer eer, Rodrigo, schuylt u wegh.


Tweede uytkomst.

Don Sanche.     Chimene.     Elvire.

            DON SANCHE.
Iae, Me-vrouw, men des wel een bloedigh hemd mach draghen,
U tranen, en u toorn, de wraeck te recht op-dagen.
Doch ick neem’s my niet aen met een fluweele tael
(810) Te troosten uwen rouw, te koesteren u quael:
Maer so ick t’uwen dienst kan sijn bequaem gevonden,
Ghebruyckt mijn swaerdt tot straf van hem die gaf de wonden:
Ghebruyckt myn liefde om te wreecken dese moordt;
Op u bevel so sal mijn arm doen ’t geense hoort.

            CHIMENE.
(815) Rampsalige!

            DON SANCHE.
                            Me-vrouw, dient u doch van mijn leven.

            CHIMENE.
Ghy weet de Koning heeft een rechtdagh uytgeschreven.

            DON SANCHE.
Het recht dat is so loom, en so verdrietsaem langh,
Dat menighmael de schult raeckt buyten straffens dwang.
Den tragen loop daer van, onwis hoe uyt te vallen,
(820) Gaet te veel tijts mee deur, en geeft vaeck niet met allen.
Laet toe dat door’t rappier een Ridder doe de wraeck,
De wegh veel korter is, en seeckerder de saeck.

[fol. D2v, p. 52]
            CHIMENE.
Dit is den lesten raedt, en moet het daer toe komen,
U dienst sal (is ’t u ernst) dan worden aengenomen.

            DON SANCHE.
(825) Dat is het eenigh heyl daer myn gemoed nae haeckt,
En op die hoop vaert wel, die my te vreden maeckt.


Derde uytkomst.

Chimene.     Elvire.

            CHIMENE.
Ick sie my eynd’lijck vry, en mach hier onbedwongen,
U openen de smert in mijne borst verdronghen:
’k Magh gheven vollen loop aen mijn bedroeft ghesucht,
(830) En u tot in myn zoel doen zien mijn onghenucht.
Mijn Vader die is dood Elvire! en d’eersten degen
Die oyt Rodrigo trock is hem door ’t hert geregen.
Schreyt droeve oogen, schreyt, en smelt in u getraen,
Mijn levens eene helft heeft d’ander helft verdaen:
(835) En sulcken wreeden daed verplicht my om te wreken,
Op ’t geen my over is ’t geen ick my vind t’ontbreken.

            ELVIRE.
Stelt u gerust Me-vrouw.

            CHIMENE.
                                        Wat zyt ghy onbewust
Van mijn ellendigh lot, dat ghy my spreeckt van rust!
Helaes! waer sou mijn ziel dees rust van daen doch komen,
(840) So my deert ’t geen ick mis, deert die my heeft benomen?
[fol. D3r, p. 53]
Wat kan ick hoopen ach! Als eeuwigh ongerief,
Daer ick vervolg een moort, en heb de moorder lief?

            ELVIRE.
Lieft ghy hem noch die u berooft heeft van een Vader?

            CHIMENE.
Ach! Lieven dat is niet Elvire, ’t gaet my nader,
(845) Ick ben versot op hem, myn eygen hert hem dient,
En in myn vyand selfs vind ick mijn waerdsten vrient.
Ick voel, dat jae in spijt van mijne swaeren tooren,
Rodrigo noch bevecht mijn Vader als te vooren,
Hem in mijn boesem volgt, en hy sich weert, en wijckt,
(850) Nu dapper is dan slap, en somtijts schier beswijckt.
Maer in dit hard gevecht van haet op min gebeten,
Zo wert mijn hert gescheurt, mijn ziel van een gereten,
En of de liefde schoon heeft op my groote macht
Noch heb ick (als ’t behoort) mijn pligt in grooter acht.
(855) En loop geblinthockt toe daer d’eer is te bewaren,
Rodrigo is my waerd, my deert syn qualyck varen,
Mijn hert held aen zijn zijd’; maer al des niet-te-min
Ick weet wat kinder-plicht, en Vader-moort heeft in.

            ELVIRE.
Is u ’t vervolgen ernst?

            CHIMENE.
                                    Ach! bloedige gedachten
(860) Van wreed vervolg dat ick genootdruckt moet betrachten!
Ick dingh hem na sijn lijf en voor ’t voldingen schrick,
Mijn dood hangt aen de sijn en ick sijn dood beschick.

[fol. D3v, p. 54]
            ELVIRE.
Verlaet, Me-vrouw, verlaet een voorsteel so verwoedigh,
Noch haelt niet op u hals een noot-geval so bloedich!

            CHIMENE.
(865) Sal ick dan sien de dood myns Vaders sonder straf?
Zijn bloedt vast roepen wraeck, daer ick gheen wraeck verschaf?
Mijn hert, sal dat, versot in schandigh minne-mallen,
Ghelooven ’t sy genoegh een traen vijf ses te vallen?
Daer meê te houden op, en laten voort mijn eer
(870) Verstickt in stom geswijgh door liefde treden neer!

            ELVIRE.
Me-vrouw, ghelooft my, ghy sult wel sijn te verschoonen,
Van u niet al te wreed op sulcken Helt te toonen,
Een Helt en Minnaer bey, ghy hebt ghenoegh ghedaen
Dat ghy den Koninck hebt daer van gesproocken aen?
(875) Dringt op het uyt-eynd niet, laet u vervolg voort steken.

            CHIMENE.
Mijn achting hangter aen, ick moet ick wil my wreken,
En of my schoon al vleyt een leepe minne-lust,
Dat ontschult stelt mijn geest in ’t minste niet gerust.

            ELVIRE.
Maer gh’hebt Rodrigo lief, hy kan u niet mishagen.

            CHIMENE.
(880) ’k Bekent.

            ELVIRE.
                        Hoe sult ghy dan u hier in eynd’lijck dragen?

[fol. D4r, p. 55]
            CHIMENE.
Tot voorstant van mijn eer, en bet’ring van mijn schae;
Hem dagen, sien gedoemt, en sterven selfs daer nae.


Vierde uytkomst.

Don Rodrigo.     Chimene.     Elvire.

            DON RODRIGO.
Wel, sonder dat ghy hoeft my voor ’t gerecht te dagen,
Siet hier, neemt in mijn dood u so gewenscht behagen.

            CHIMENE.
(885) Elvire, wat is dit! Waer sijn w’! Hoe komt dit by!
Rodrigo in mijn huys? Rodrigo hier by my?

            DON RODRIGO.
Verschoont mijn leven niet, smaeckt sonder tegen-streven
Het soet dat u mijn ramp, en uwe wraeck kan geven.

            CHIMENE.
Helaes!

            DON RODRIGO.
            Geeft my gehoor.

            CHIMENE.
                                        Ick sterf.

            DON RODRIGO.
                                                        Een ooghenblick.

[fol. D4v, p. 56]
            CHIMENE.
(890) Wegh, laet my sterven doch.

            DON RODRIGO.
                                                Ick ’t in een woord beschick;
Daer nae so antwoord my niet dan met desen degen.

            CHIMENE.
Hoe! daer mijns Vaders bloed noch niet is afgesegen?

            DON RODRIGO.
Chimene?

            CHIMENE.
            Wegh, doet wegh dit haetelijck vertoogh,
Dat my verwijt u schult dus schendigh voor mijn oogh.

            DON RODRIGO.
(895) Ach! siet het liever aen om uwen haet te wetten,
U toorn te hitsen op, mijn straf niet uyt te setten.

            CHIMENE.
’t Is in mijn bloedt geverwt.

            DON RODRIGO.
                                        Koom, doopet in het mijn,
En wascht so daer van af de verw die ’t heeft van ’t dijn.

            CHIMENE.
Ach! wat een wreetheyt, dus op eenen dagh te moorden
(900) De vader door u swaert, de dochter door u woorden!
[fol. D5r, p. 57]
Doed my dit tuyg uyt ’t oog, ic macht niet sien soo bloot;
Ghy wilt dat ick u hoor en jaeght my aen de doodt.

            DON RODRIGO.
Ick doe ’t geen ghy begeert, maer sonder my t’ontgeven
De wil van door u hand te missen dit mijn leven.
(905) Want als ’t al is gheseyt, verwacht noch van u haet
Noch van mijn Min ’t betrouw van mijn beroemde daed,
U Vader met een slagh, noyt weder goed te maecken,
Onteerde ’t eerlijck hooft mijns Vaders, sulcke saecken
Die treffen (als ghy weet) seer diep een man van moedt,
(910) Ick had mijn deel aen ’t hoon, ick volghd, hem op de voet.
Ick vond hem, heb mijn eer en Vader bey ghewroken
En soo ’t noch stont te doen ’t geschiede, als ’t is gesproken:
Niet dat niet inderdaed mijn Min langh teghens my
En mijnes Vaders wil ghestreden heeft voor dy:
(915) Gist daer uyt vry haer macht, dat ick in sulck onteeren
Ghetwijffelt heb of ’t stuck de wraecke kon ontbeeren:
En daer ick uwen haet, of schand moest ondergaen,
Weer-hield ick mijne hand, drongh mijnen arm niet aen,
Jae heb mijn selfs berispt van te veel hevigheden;
(920) En uwe gaven wis de waghe wicken deden,
Soo hier niet teghens aen sich had ghekant met pijn,
Dat yemand sonder eer u niet kan waerdigh sijn.
Dat die my had bemind, doen ic mocht ’t hooft op lichten,
My haten sou wanneer ick eerloos moste swichten.
(925) Dat altoos en in al te luystren nae de min
Was uwe keur beschaemt met lust te volghen in.
Ick segh het u noch eens, ick sal, en moet het segghen,
Tot dat ick voor u voet een droevigh Lijck sal legghen,
’k Heb u veronghelijckt, maer siet, ick trock dees lijn
(930) Tot weeringh van mijn smaedt, en om u waerdt te sijn.
Doch plicht-vry van mijn eer, en pligt vry van mijn Vader,
Koom ick aen u voldoen mijn plicht en schult te gader.
’t Is om mijn hooft u aen te bieden dat ghy my
Hier siet op dese plaets; ick niet onwilligh ly,
[fol. D5v, p. 58]
(935) En weet uws Vaders dood daer meed’ is uyt te wissen,
Dies ick u niet wil doen u offerhande missen,
Slacht met een groot ghemoedt de ghene die sijn eer
Ghestelt heeft inde roem uws huys te vellen neer.

            CHIMENE.
Rodrigo, ach ’t is waer, dat selfs met teghen-strijden
(940) Ick u niet laken kan van gheene smaed te lijden:
En hoe dat oock berst uyt de grootheyt van mijn druck,
’k Gheef u soos eer gheen schult als wel mijn ongheluck.
Ic weet, wat achtbaerheyt nae sulck een schendigh hoonen
U verghde voor een hert in dit gheval te toonen;
(945) Ghy hebt de plicht maer van een eerlijck man ghedaen,
Doch my met die te doen mijn plicht ghewesen aen.
U dapperheyt leert my mijn les in u verwinnen,
Sy heeft u eer en wraeck meer dan u selfs doen minnen,
Dit voeghd my desghelijcks; en ick heb, tot besluyt,
(950) Mijn eer oock voor te staen, mijn wraeck te voeren uyt.
Helaes! u opsicht slechts doed my hier in noch schromen,
Had ander ongeval mijn Vader my benomen,
Mijn ziel soud’ in ’t gheluck van u te moghen sien
Noch vinden al den troost die yemand mach gheschien:
(955) En een aennemingh soet mijn smert soud’over-weghen,
Al sulcken waerden hand mijn tranen af quam veghen:
Maer ick moet u bederf voort wercken uyt met vlijt,
Nu door mijns Vaders moordt ghy mijn bederver sijt.
En mijn onluckigh lot dat kan, dat wil ghehenghen,
(960) Dat ick mijn eyghen leet aldus te weegh sal brengen.
Want eyndlijc, dat ghy weet hier van het recht bescheyt,
Verwacht gheen slap besluyt van mijn gheneghentheyt:
Ofschoon al mijnen haet ons liefde wenscht te wijcken,
Mijn hoogh verheven aerdt moet u hier in ghelijcken:
(965) Ghy hebt door uwe daed u weerdt ghetoont van my,
Ick moet door uwe dood my toonen weerdt van dy.

[fol. D6r, p. 59]
            DON RODRIGO.
Stelt dan niet langer uyt ’t geen d’eer u gaet ghebieden,
Die eyscht mijn hooft, en ic koom ’t u van selfs aenbieden:
Maeckt daer een offer of tot sulcken eedlen soen,
(970) De slagh sal my niet min als ’t vonnis vreughd aen doen
Te wachten nae ’t vervolg van lancksaem recht te plegen,
Komt voor u achtbaerheyt noch mijne ramp geleghen,
’k Sal sterven vol ghelucks soo ’k sterf door sulcken slagh.

            CHIMENE.
Gaet, ick d’aenklaegster wel, maer Beul niet wesen magh.
(975) Of ghy my bied u hooft, kan ick het soo begeeren;
Ick wilder dinghen nae, maer ghy sult het verweeren:
’t Is van een ander daer ick het van hebben moet,
Want die de straf vervolght, de straf niet aen en doet.

            DON RODRIGO.
Ofschoon al uwen haet ons liefde wenst te wijcken,
(980) U hoogh-verheven aert de mijne moet ghelijcken.
En eenen andren arm t’ontleenen tot u wraeck.
Ghelooft my, mijn Chimeen is gheen gelijcke saeck.
Mijn hand die heeft alleen mijn Vader konnen wreken,
U hand sich inde wraeck van d’ uw’ alleen moet steken.

            CHIMENE.
(985) Ach! Wreedt ghemoet, waerom soo stijf hier op gestaen?
U wraeck was sonder hulp, ghy biet ’er hulp toe aen:
Ick wil u volghen nae, en ben te kittelachtigh.
Te lijden dat ghy soud sijn aen mijn roem deelachtigh.
Mijn vader, en mijn eer, in schult niet willen sijn,
(990) Noch aen u wanhoop, noch aen uwe Minne pijn.

[fol. D6v, p. 60]
            DON RODRIGO.
O streng besluyt van eer! Helaes wat kan ick seggen!
Sal ick soo veel genae my dan niet toe sien leggen?
Ach! om uws Vaders wil, of wel om onse Min
Zo dood my of uyt wraeck, of uyt medoogens sin:
(995) U ongevalligh lief sal ’t veel min smerte geven,
Te sterven door u hand, als in u haet te leven.

            CHIMENE.
Gaet, ick en haet u niet.

            DON RODRIGO.
                                    Ghy moet.

            CHIMENE.
                                                    Neen, ick en kan.

            DON RODRIGO.
Vreest ghy het snoo gesnap van ’t volck so weynigh dan?
Wanneer men mijn misdoen en uwe Min sal weten.
(1000) Wat meent ghy dat de Nijt te seggen sal vergeten?
Nootdruckt haer ’t swijgen in, en magh ick syn gelooft,
Behoud u achtbaerheyt ten koste van mijn hooft.

            CHIMENE.
Mijn achtbaerheyt die munt meer uyt als ghy blijft leven:
En boven afgunst reyck mijn roem sal sijn verheven,
(1005) Wanneer men weten sal dat ick u so besin,
En u ter dood vervolgh; hier steeckt wat wonders in.
Gaet heen, vertoont niet meer aen mijn bedroefde oogen
’t Gheen ick verliesen moet en niet sal missen moghen.
Bewimpelt u vertreck in ’t doncker vande nacht,
(1010) Mijn eer die loopt ghevaer indien ghy langher wacht.
[fol. D7r, p. 61*]
De Nijdt tot achterklap sou nemen volle reden,
Indien men wist ick u hier had by my gheleden;
Gheeft haer gheen oorsaeck doch mijn deught te luchten uyt.

            DON RODRIGO.
Ach! Dat ick sterv.

            CHIMENE.
                            Gaet, gaet,

            DON RODRIGO.
                                            wat’s ’tslot van u besluyt?

            CHIMENE.
(1015) In spijt van Min, die mijnen toorn wil breecken,
Sal ick mijn best doen om mijn Vader wel te wreecken;
Maer weder oock in spijt van sulcken wreeden plicht,
Sal sijn mijn grootste wensch te hebben niet verricht

            DON RODRIGO.
O wonder vande Min!

            CHIMENE.
                                Maer wonder vol misnoegen.

            DON RODRIGO.
(1020) Wat gaen ons Vaders ons al ramp en smert toe voegen?

            CHIMENE.
Helaes! wie had gedacht?

            DON RODRIGO.
                                      Helaes! wie oyt gheseyt?

[fol. D7v, p. 62]
            CHIMENE.
Dat heyl, als ’t komt so nae, so haestigh weder scheyt.

            DON RODRIGO.
En dat soo onverwacht, gelijck* als voor de haven,
Een snellen storm ons hoop soud’ inde Zee begraven!

            CHIMENE.
(1025) Ach doodelijck verdriet!

            DON RODRIGO.
                                            Ach! droefheyt sonder endt!

            CHIMENE.
Gaet heen, segh ick noch eens, ick ben dit niet gewent.

            DON RODRIGO.
Vaert wel, ick gae voortaen een stervend leven slepen,
Tot dat door u vervolg het my werd uyt-genepen.

            CHIMENE.
Indien ick daer toe koom dat ick u breng ten val,
(1030) Ick sweer u dat ick u niet overleven sal.
Vaert wel, treed uyt, en wacht dat ghy niet werd gekeken.

            ELVIRE.
Me-vrouwe, wat voor ramp dat hier in schijnt te steken.

            CHIMENE.
Ey quelt my langer niet, en laet my wat met vreen,
Ick soeck de stilheyt, en verlang te syn alleen.



[fol. D8r, p. 63]

Vijfde uytkomst.

DON DIEGO     Alleen.

(1035) Wy vinden nimmermeer ten vollen ons vermaecken,
Ons hoogste heyl dat is vermengt met ’t geen wy laken:
Veel al komt anghst en sorgh in heughelijcke spoet
Verstoren het bejagh van ons verblijd ghemoedt.
In ’t midden van mijn luck voel ick het soo te wesen,
(1040) Ick swem in soete vreughd, en beef door enckel vreesen.
’k Heb dood ghesien die my te hoonen had bestaen,
En ick en kan niet sien de hand die ’t heeft ghedaen.
Ick maeck mijn selven moet met sonder vrucht te soecken,
En loop vast door de Stadt by naest in alle hoecken,
(1045) Soo stock-oud als ick ben, en isser steegh noch straet
Die ick in ’t nae-ghevraegh mijns Soons ter sijden laet.
Elck oogenblick ick hem schier meen in sulcken doncker
Te loopen op het lijf, doch ’t is maer valsch ghefloncker,
En mijn gheneghentheyt daer door ghestelt te leur,
(1050) Die beeld sich alles in dat my de vrees brenght veur.
Ick nerghens weder-vaer de teeckens van sijn vluchten,
De vrienden van de Graef my doen voor onheyl duchten,
Haer groot ghetal en macht my een benauwtheyt is,
Rodrigo leeft niet meer, of leyt in hechtenis.
(1055) O Hemel! Sal sijn schijn my noch weerom bedrieghen?
Of sie ick dien ick soeck? Neen dit en kan niet lieghen,
Hy is ’t, hy is het selfs, mijn bidden is verhoort,
Mijn vreese die heeft uyt, en mijn verdriet is voort.



[fol. D8v, p. 64]

Seste uytkomst.

Don Diego.     Don Rodrigo.

            DON DIEGO.
Rodrigo, mach ick u ten lesten eens aenschouwen?

            DON RODRIGO.
(1060) Ach! ’t is verwinner, maer met enckel herts-benouwen.

            DON DIEGO.
Laet my bedaeren wat dat ick dy gheef dijn lof,
Mijn Deught en vind gheen reen om u te wijsen of,
Ghy hebtse wel ghevolght, en u doorluchtigh derven
In u weer leven doed mijn naem die scheen te sterven.
(1065) De Helden van het huys daer gh’uyt gesproten sijt
Hebt ghy ver-evenaert in uwen jonghen tijt,
En door den eersten steeck van u ghestrenghen deghen
Soo grooten manheyts roem als yemandt oyt verkregen.
Stut van mijn ouderdom, en stijl van mijn gheluck,
(1070) Dat ick u aen mijn borst in mijne armen druck.
Kom kust my dese kroon, en wilt de plaets erkennen
Die ghy hebt door u moed ghevryt van ’t schandigh schennen.

            DON RODRIGO.
d’Eer komt u daer van toe, God weet, dat sijnd’ u Soon,
Ick niet min doen en kon dan ’t wreecken van u hoon.
(1075) Iae hou ’t voor groot gheluck dat ick vernoeghen geven
Kan met mijn eerste proef aen die my gaf het leven.
Maer midden in u vreught en hebt niet voor onwaert,
Dat ick mijn selfs voldoe nu d’eer is eerst bewaert.
Veroorloft dat mijn ramp in vryheyt uyt magh breken,
(1080) Ghy vleytse veel te langh door u aenminnigh spreecken,
[fol. E1r, p. 65]
’t Berouwt my niet dat ick u heb den dienst gedaen,
Maer geeft my weer ’t gheen my is door dees daed ontstaen.
Mijn arm, mids uwe wraeck gewapent t’mijner schade,
Heeft dees beroemde steeck my dyen doen ten quade:
(1085) Heeft my mijn ziel vermoord, en in eens anders bloed
Mijn eygen heyl verstickt, ontvreemt mijn hoogste goet.
Ach! spreeckter niet meer van, ’k hebt om u al verlooren,
Mijn hert kan na geen hoop noch nae gheen troost meer hooren:
Waer toe dus veel geseyt, en dus veel opgehaelt?
(1090) ’t Geen ick u schuldich was heb ick u wel betaelt.

            DON DIEGO.
Voert vry noch hooger aen de vrucht van u verwinnen,
Ick gaf u ’t leven, ghy geeft my mijn eer als ’t minnen
Van d’eer dan meerder is als ’t lieven van het lijf,
So veel ick voor u dienst u meerder schuldig blijf.
(1095) Maer doet uyt u gemoet dees swacheyt doch verloopen,
Wy hebben maer een eer, Meesterssen vry met hoopen;
Min is niet dan een lust, en d’eer een schult en plicht.

            DON RODRIGO.
Ach! Wat is ’t dat ghy seght?

            DON DIEGO.
                                          ’t Geen dient tot u bericht.

            DON RODRIGO.
Mijn eer verongelijckt sich op mijn selfs komt wreecken,
(1100) En ghy my vande schand van lichtigheyt derft spreken!
Het schennis is ghelijck, en ick voor even houw
Een krijgsman sonder moed, een Minnaer sonder trouw.
Wilt myn stantvastigheyt niet met dees ondaed terghen,
Behoud my moedig, maer gaet my geen ontrouw vergen.
(1105) Mijn boeyen zijn te vast om so te syn ontsloopt,
Mijn trouw verbind my noch hoewelse niet meer hoopt.
[fol. E1v, p. 66]
Nu ick niet laeten kan, noch hebben mach Chimene,
Soo is de dood, die ’k soeck, mijn rechte hulp alleene.

            DON DIEGO.
Ten is gheen tijd noch om te soecken uwe dood,
(1110) U Koninck en u Land u arm noch heeft van nood.
De Vloot die wiert ghevreest, nu op de ree ghekomen,
De Stad voor overval, voor plondren ’t land doet schromen.
De Mooren sijn voor hand; de vloed haer by der nacht
Sal hebben in een uur tot aende Stadt ghebracht.
(1115) Het Hof dat staet verset, het volck is op de beenen,
Men hoort niet dan gheschrey, men siet schier niet dan weenen.
In dit gemeen gevaer heeft mijn geluck gewilt
Dat ick heb in mijn huys ghevonden inder stilt’
Vijfhondert Edelluy van mijn vertrouwde vrienden,
(1120) Die tot mijn schennis wraeck haer leven my aendienden.
Ghy inde voorbaet waert, maer hun manhafte moed
Sich beter koelen sal op ’t Moorsch vyandigh bloed.
Gaet treed hun kloecklijck voor daer eer is te behalen,
Sy onder u gheleyd te strand-waert willen dalen;
(1125) Houd met u swaerden af de vyantlijcke vloot,
En soo ghy sterven wilt vind daer een brave doodt.
Neemt vry dit middel waer dat u dus werd gegeven,
Verdedight, soo ghy kond, u Prins, u Land, u leven:
Of keert veel liever weer verwinner nae het Hof,
(1130) Noch laet gheen wraeck van hoon bepalen uwen lof.
Gaet voertse verder voort, en dwinght door zeeghsverkrijgen,
’t Gerechte tot genae, Chimene tot een swijgen.
Hebt ghy haer lief, soo weer Rodrigo voor ghewis,
Dat d’uytkomst van u wensch dees overwinningh is.
(1135) De tijdt valt my te kort om dit meer uyt te recken,
Ick houd u mette praet en ghy most sijn aen ’t trecken;
Koom volght my, slaet’er op, en maeckt u Coninck vindt
Dat ’t geen hy inde Graef verliest, hy aen u wint.

            Eynde vande derde Verhandelingh.

Continue

[fol. E2r, p. 67]

VIERDE VERHANDELINGHS,

Eerste uytkomst.

Chimene.     Elvire.

            CHIMENE.
MAer is ’t geen valsche waen Elvire? Zoud ’t soo wesen?

            ELVIRE.
(1140) ’t Is niet te seggen hoe hy werd al-om gepresen;
En met wat welkoom-roep ’t roemtuytende gerucht
Van desen jongen Helt dringt deur tot inde Lucht.
De Mooren voor sijn oog als schimmen flucx verdweenen,
Haer landing was wel snel, maer vloden snelder heenen;
(1145) Drie uren vechtens aen ons volck gaf voor den dagh
Twee kroonen tot een buyt, en een gewonnen slagh:
d’Aenleyders dapperheyt was boven al te mercken.

            CHIMENE.
Wrocht dan Rodrigoos arm al dese wonder-wercken?

            ELVIRE.
Door sijn Manhafte deught wiert alles meest verricht.
(1150) Hy heeft de kroon van ’t hooft der Koningen gelicht.

            CHIMENE.
Van wie komt ghy dit nieus, dit vreemde nieus, te weten?

            ELVIRE.
Van ’t volc,* door wien sijn lof wer luyds keels uytgekreten.
[fol. E2v, p. 68]
Dat hem sijn toevlugt noemt, sijns vrydoms wissen borg,
Den Engel zijns behouds, sijns welstants waerde sorg.

            CHIMENE.
(1155) De Koninck soud hy nu sijn doodslagh wel verschoonen?

            ELVIRE.
Rodrigo sich noch niet en derf voor hem vertoonen,
Maer Don Diego laet hem hooren in het Hof
Tot voorstant van zijn Soon, en leyt geweldigh of;
Brengt in tot misdaeds soen de twee gewonnen kroonen,
(1160) En bid de Prins dien dienst wil met genade loonen.

            CHIMENE.
Maer is hy oock gewond?

            ELVIRE.
                                        ’k Heb daer niet van verstaen,
Wel ghy verschiet van verw, houd moet, wat gaet u aen?

            CHIMENE.
Mijn moed ic met de maet mijns gramschap af moet meten;
Soud ick om sijnent wil mijn selven dus vergeten?
(1165) Men roemt hem, men hem prijst; en sal ’t mijn hert staen toe?
Mijn eer dus werden stom, mijn plicht haer plichten moe?
Weg Min, doortrapte Min, laet gramschap boven sweven,
Ving hy twee Koningen, hy nam mijn Vader ’t leven.
Dit rouw-ghewaet, daer ick in lees mijn ongeluck,
(1170) Is van syn dapperheyt het eerste meester-stuck.
En of schoon ’t gantsche volck is tot syn gunst genegen,
Hier maeckt my wat ick sie den Vader-moorder tegen.
Ghy die geeft nieuwe kracht aen d’oorsaec van myn leet,
Treur-sluyer, rouw-gedeck, en swert omhangen kleet,
(1175) Cieraet waer mee my pronckt syn eerste over-winnen,
[fol. E3r, p. 69]
Wilt doch mijn achtbaerheyt beschutten tegen ’t minnen:
En als mijn liefde krijgt daer op te groote macht,
Zo laet mijn droeve plicht sich stercken door u klacht;
Rand den verwinner aen vrymoedigh sonder schromen.

            ELVIRE.
(1180) Me-vrouw, bedaert u wat, siet daer d’Infante komen.


Tweede uytkomst.

d’Infante.     Chimene.     Leonora.     Elvire.

            d’INFANTE.
Ick koom hier niet om u te troosten un u rouw,
Maer eer dat ick mijn leet met ’t uwe menghen souw.

            CHIMENE.
Neen, syt deelachtigh eer aen ’t algemeen verblyden,
Geniet het heyl dat sich vervoegt aen uwer syden:
(1185) Me-vrouwe buyten my heeft niemant treurens recht,
’t Gevaer dat voor den Staet Rodrigo heeft beslecht,
En ’s Lands behoud dat u syn wapenen aenbrachten,
Aen my, aen my alleen, noch laten toe mijn klachten.
Hy heeft de stadt beschut, den Koninck dienst gedaen,
(1190) En zijn Manhaften arm doet my maer ondienst aen.

            d’INFANTE.
Het is soo, mijn Chimeen, hy dede wonder-daden.

            CHIMENE.
Zoo haest quam dit gherucht mijn ooren niet beladen,
Of ick vernam met een dat yeder hem verhief
En voor een dapper Heldt en onghevalligh lief.

[fol. E3v, p. 70]
            d’INFANTE.
(1195) Wat isser lastigh doch voor u in ’s volcks gewagen?
Dees jonge Mars die ’t looft die plach u te behagen,
Hy uwe ziel besat, u wil was hem een wet,
Sijn roem dat is een peerl aen uwe kroon gheset.

            CHIMENE.
’k Beken dat yeder een hem looft met groote reden,
(1200) Doch voor my is sijn lof als op een Adder treden:
Mijn smert wort maer getergt als hy wert so vermaert,
En sie wat ick verlies in ’t sien wat hy is waerdt.
Ach! wreede ongeneught van Minne-siecke sinnen!
Hoe dat hy’t meer verdient hoe ick hem meer moet minnen,
(1205) En echter soo behoud mijn plicht de meeste macht,
Dus wert in spijt van Min sijn dood by my betracht.

            d’INFANTE.
Dees plicht u deed seer hoogh op gisteren waerdeeren,
’tGhewelt u aengedaen u bracht tot sulcker eeren,
Dat yeder in het Hof verhief u groot ghemoedt:
(1210) En deernis te ghelijck had met u teghenspoedt.
Maer wilt ghy wel den raed van een vriendin gelooven?

            CHIMENE.
U niet gehoorsaem sijn ginck alle schult te boven.

            d’INFANTE.
’t Geen doen was wel sich nu heel anders aensien laet,
Rodrigo is een stut gheworden van den Staet,
(1215) De hoop en wensch van ’t volck, dat sich voor hem laet hooren,
De voorstant van Castiljen, en vreese vande Mooren:
Sijn daed die geeft ons weer ’t geens ons genomen heeft,
En in hem nu alleen u Vader weder leeft.
[fol. E4r, p. 71]
Wilt ghy dan dat ick u myn sin segh in twee woorden?
(1220) Ghy soeckt ’t gemeen bederf met hem te willen moorden.
Hoe! was ’t geoorloft uyt sijn waerde Vaderlant
Tot ’s Vaders wraeck te sien gestelt in ’s Vyands hant?
Kan u vervolgh op ons nae Rechten wesen krachtich?
En om ghestraft te zijn sijn wy de schult deelachtich?
(1225) Niet dat ghy daerom hoeft tot trouwen te verstaen
Met een wien Vader-moort u port te klagen aen:
Ick selfs soud u den raedt daer toe niet konnen geven,
Ontreckt hem vry u Min maer laet hem voor ons leven.

            CHIMENE.
Me vrouw, ach! Laet my toe, dat ick in vryigheyt
(1230) Volvoer ten eynden uyt mijn groot gemoeds beleyt.
Of schoon mijn hert sich veel laet aen hem syn gelegen,
Het volck hem als aenbid, de Prins hem is genegen,
Hy prachtigh staet omheynt met menigh Oorlogs-helt,
Noch sal sijn zege-pronck door my zyn neer gevelt.

            d’INFANTE.
(1235) ’t Is moedigheyt, wanneer om ’s Vaders dood te wreken,
Ons plicht so waerden hooft ons doet van straf aenspreken:
Maer ’t is een heerlijck blyck van vry een hooger moed,
Als liefde tot ’t Gemeen doet wijcken plicht van bloed.
Ghelooft my, ’t is voor u genoegh u Min te dooven,
(1240) Voor hem te grooten straf hem daer van te berooven,
Laet u ’t Gemeene best doch stellen dese wet,
In ’t verder ghy te veel soud vinden tot belet.

            CHIMENE.
Men mach my doen belet, maer ick en kan niet swijgen.

            d’INFANTE.
Bedenckt wel, mijn Chimeen, wat ghy tracht te verkrijgen,
[fol. E4v, p. 72]
(1245) Ick gae, ghy sult alleen des beter u beraen.

            CHIMENE.
Nae ’s Vader moort en is daer geen beraden aen.


Derde uytkomst.

De Coninck.     Don Diego.     Don Arias.
Don Rodrigo.     Don Sanche.

            DE CONINCK.
Manhaften erfghenaem van ’t huys wiens dapperheden
Geweest sijn als een stut des Staets, een burg der Steden:
Een sulcker Helden spruyt in koenheyt soo vermaert,
(1250) Die dit u proef-stuck heeft soo haest ver-evenaert;
Mijn macht is veel te kleyn om u te konnen loonen,
Ick kan nae u verdienst u gheen vergeldingh toonen:
U Vaderlant verlost van ’s vyands wreeden haet,
Myn staf in myne hand bevestight door u daet,
(1255) De Mooren t’onderbracht eer ick in dit benouwen
Had konnen geven last hun aenval te weerhouwen;
En sijn gheen saecken die u Koningh laten toe
De middel, noch de hoop’, die u verschuldingh doe.
Twee Koningen, die ghy my selfs hier brengt gevangen,
(1260) Die sullen u doen ’t loon van desen dienst ontfangen;
Zy hebben u genoemt haer CID, dat is haer Heer,
En ick misgun u niet dien hoogen naem van eer.
Zijt vry voortaen DE CID voor wien het al moet wijcken,
Die schrick en anghst breng’ aen de Moorsche Koninckrijcken,
(1265) En dat by desen naem mijn gantsche Land beken,
Wat ghy my waerdigh sijt, en ick u schuldigh ben:

[fol. E5r, p. 73]
            DON RODRIGO.
Heer Coninck, laet u gunst my niet te seer beschamen,
Zoo slechten dienst verdient niet sulcke hooghe namen,
En’t jaeght my, groote Vorst vry een rood aensicht aen,
(1270) Soo weynigh waerd te sijn d’eer die my wert ghedaen,
Ick weet dat ick aen u ben schuldigh te betalen,*
Het bloet dat in my stroomt, de lucht die’k in koom halen,
En als ick het bestee ten besten van u Staet,
Ick maer alleen de plicht doe van een ondersaet.

            DE CONINCK.
(1275) Al die door plichts verband haer tot mijn dienst begeven,
En voeren dit niet uyt met daden soo verheven:
Want als de dapperheyt niet dribbelt buyten ’t spoor,
Soo neemtse nimmermeer soo groote dinghen voor.
Lijd datmen u dan loov’, en my in ’t langh doed hooren
(1280) ’t Waerachtig recht verhael hoe ghy verwont de Mooren.

            DON RODRIGO.
Weet dan, o Vorst, hoe in ’t ghevarelijck bestaen,
Dat sulcken snellen schrick de gantsche Stadt joegh aen,
Ick in mijns Vaders huys by een vond een hoop vrienden,
Die mijn beroert ghemoed hier tot bekooringh dienden:
(1285) Maer, Heere, neemt het my niet anders af als wel,
Zoo ick die aende man bracht buyten u bevel.
’t Ghevaer was voor de hand, wy haer volveerdig sagen,
En eerst te hoof te gaen was wis mijn hooft te waghen:
Dat ick voor uwen Staet te gheven beter dacht,
(1290) Dan te verliesen op Chimenes wreede klacht.

            DE CONINCK.
’k Onschuldigh uwen ernst in dit u hoon te wreken,
En mijn behouden Rijck dat komt my voor u spreken:
Ghelooft vry van nu aen, dat wat Chimene seyt,
[fol. E5v, p. 74]
Ick haer alleen ghehoor gheef uyt bescheydenheyt,
(1295) Maer gaet ghy voort.

            DON RODRIGO.
                                        Dit volck valt onder my aen ’t trecken,
Om met een mannen moed des Vyants macht t’ontdecken:
Vijf hondert wasser eerst, maer snellen toeloop dee
Dat wy drie duysend sterck ons vonden op de Ree.
Soo kon ons fiere tret, en onverschrocken wesen,
(1300) Terstont van nieuwe moed in veelen oorsaeck wesen,
Ick bergh twee derdendeel van desen schoonen hoop
Soo haest ick buyten koom in ’t vaertuyghs overloop:
De rest, waer van ’t ghetal wiert meerder t’elcker uren,
Blijft by my, en kan naeuw van onghedult meer duren.
(1305) Ick doese laeghjes neer haer strecken lancx de gracht,
En soo heel stil een stuck verslijten vande nacht.
De Wachters insghelijcx ick last gheef stil te blijven,
En met verburghen laegh mijn Krijghs beleyt te stijven:
Ick veyns vrymoedelijck te doen door u bevel
(1310) Al wat ick haer beveel, en wat ick daer bestel.
Het schemerlicht dat ’s nachts de sterren mede-deylen
Ons eynd’lijck op de Ree doed tellen dertigh zeylen:
De stroom die voertse voort, en met ghelijcke spoedt
Ter haven dringhen in de Mooren en de vloedt.
(1315) Men laetse gaen voorby, ’t schijnt hun wel uyt te vallen,
Geen Krijgsvolc op de Ree, geen Wachters op de wallen,
Een alghemeene stilt op haer beleyt ghepast,
Haer buyten twijfelt stelt van dat wy sijn verrast.
Sy werpen ’t ancker uyt, sy landen sonder schroomen,
(1320) En vallen inde hand van die haer aen sien komen,
Wy springhen vaerdigh voort, en maecken te ghelijck
Een schichtigh velt-geschrey: op dit beteyckend blijck
Weergalmt* de gantsche strandt door ’t roepen uyt de schepen,
Die vol gewapent volcx een schricken nae sich slepen.
(1325) De Mooren sijn verbaest, en weten gheenen raedt,
De moed ontsinckt hun eer de strijdt te deegh aengaet.
[fol. E6r, p. 75]
Wy dringen op hun in te water en te lande,
En doen een stroom van bloet af ebben lancx het strande.
Zy liepen tot den buyt, en vinden hard gevecht,
(1330) En eerse sijn gheland daer menigh aemloos lecht.
Maer hare Vorsten flucx ’t verstroyde heyr vergaren,
Haer moed wast weder aen, sy meer en meer bedaren,
En levens wanhoop doend haer strijden voor haer lijf,
Herstelt haer in haer plicht, en sterckt haer krijgsbedrijf.
(1335) De zabels raken uyt die op haer punten breken
Den aendruc van ons volck, waer menig blijft doorsteken.
De strand, de stroom, de ree, de haven, en haer vloot,
Zijn ’t Velt waer sich vertoont in vollen schijn de doot.
Wat dapperheyt, wat deught, hoe veele Helden-daden,
(1340) In ’t duyster vande nacht verdroncken machmen raden,
Daer elck alleen getuygh der slagen die hy gaf,
Niet onderkennen kon hoe ’t met de rest liep af.
Ick vond my overal om d’onse moed te geven.
Deed d’eene winnen grond, drong d’ander daer beneven,
(1345) Bracht elck in sijn gelit, en onder hunne vaen,
Maer wist niet hoe het stont voor dat den dag brack aen.
Doe sach ick dat te mets de Mooren wat besweecken,
Dat hun de moed ontviel, en sy allencxkens weecken:
En so als ’t nieuwe licht deed sien een nieuwen hoop
(1350) Die ons te hulpe quam, geraecktens op der loop.
De sucht tot zeegh die weeck voor vreese van te sterven
Zy vlieden na haer vloot, sy stracx de kabels kerven,
Gaen sonder omsien deur, en niemandt en besint
Of hy sijn Koninck oock met hem te schepe vint.
(1355) Dus wijckt de plicht voor schrick, en als de vloed haer lande
So voert haer d’ebb weer af van ’t lant tot haerder schande.
Haer Koningen terwijl, door hitte vanden strijdt,
Met weynigh van haer volck sich hebbend al te wijdt
Begeven onder ons, de wegh haer afgesneden,
(1360) Die bieden nochtans weer, ick soeckse t’over-reden
Om sich behoudens lijfs te geven aen ons op;
[fol. E6v, p. 76]
Maer krijgh gheen antwoordt als de zabel op de kop.
Doch siende sich vermant, al haer ghevolgh verslaghen,
En dat sy nu alleen vergheefs haer leven waghen.
(1365) Soo roepen sy om ’t hooft van ’t heyr, dies ick my noem,
Sy reycken haer gheweer, en daer mee leyt haer roem.
Ick sendse alle bey terstont aen u ghevanghen,
Dus eyndigde ’t gevecht daer ’t Rijck scheen aen te hangen.
Op dese wijse wast, Heer Koninck, dat u knecht;


Vierde uytkomst.

De Coninck.    Don Diego.    Don Rodrigo,
Don Arias.     Don Alonso.     Don Sanche.

            DON ALONSO.
(1370) Chimene, Heer, die komt aen u versoecken recht.

            DE CONINCK.
Wat moeyelijcker maer, wat buytens-tijdsche plichten!
Gaet; ick en wil haer niet met u te sien ontstichten,
Voor allen danck ick u van my versenden moet:
Maer denckt het is om best ’t geen uwen Koninck doet.

            DON DIEGO.
(1375) Chimene hem vervolgt, en wenscht niet te behoeven.

            DE CONINCK.
Men seyt sy heeft hem lief, ick wil haer eens beproeven.
Houd u bedroeft.



[fol. E7r, p. 77]

Vijfde uytkomst.

De Coninck.     Don Diego.     Don Arias,
Don Alonso.     Chimene.     Elvire.

            DE CONINCK.
                            Wel nu, sijt eyndelijck te vreen
Chimene, d’uytkomst geeft u daer toe volle reen;
Ofschoon Rodrigo heeft de zeegh aen ons verwurven,
(1380) Hy is in ons gesicht van syne wond gesturven.
Geeft vry den Hemel danck die u dus op hem wreeckt,
Siet hoe het bloosjen in haer aensicht daer verbleeckt.

            DON DIEGO.
Maer siet hoe sy beswijmt; en wilt doch eens besinnen
In dit haer swijmen, Heer, de wercking van het minnen,
(1385) Haer hertenleet heeft haer geheymenis ontdeckt,
En laet nu niet meer toe ghy dit in twijfel treckt.

            CHIMENE.
Rodrigo is dan doodt?

            DE CONINCK.
                                    Neen, neen, hy is in’t leven,
En ghy staet hem in ’t hert op ’t minnelijckst geschreven,
Ghy sult hem hebben oock, schept weder nieuwe moet.

            CHIMENE.
(1390) Heer Koninck, vreugt so wel als droefheyt swijmen doet
Vernoegens overmaet ontzenuwt onse krachten,
En ’t hert daer door verflaeuwt syn plight niet kan betrachten.

[fol. E7v, p. 78]
            DE CONINCK.
Ghy wilt, Chimene, dat men u noch geef gelijck;
Maer ghy gaeft van u smert een al te kenbaer blijck.

            CHIMENE.
(1395) Wel, Heer, gaet vry mijn ramp hier mede noch verswaren,
En segt my ’t swijmen is door droefheyt wedervaren,
Dat druc my daer toe bracht mach ooc wel sijn gelooft,
Want my sijn doot beneemt ’t vervolgen van sijn hooft.
Soo hy van wonden sterft voor ’t vaderlant verkregen,
(1400) Mijn wraec is sonder wraec, mijn voorstel loopt my tegen
Soo heerelijcken eynd streckt my slechts tot verdriet,
Helaes! Ick wil sijn dood, maer wilse eerlijck niet.
Ick wil niet dat s’ hem doe so grooten roem verkrijgen,
Hem niet op ’t bed van eer maer een Schavot doe stijgen,
(1405) Hy om mijn Vader sterff, en niet om ’t Vaderland,
Op dat zijn naem daer door bevleckt blijf met sijn schant.
Te sterven voor den staet is geen ellendigh sterven.
’t Is door een brave dood een eeuwigh lof be-erven.
’k Verbly my in sijn heyl, en macht doen sonder schand,
(1410) ’k Verseeckert u den Staet, en my mijn offerhand;
Maer edel, maer verciert door sulcke Helden-daden,
Het hooft voor bloem-gepronck gekroont met Lauwerbladen,
En om u in een woord mijn sin te seggen aen,
Recht waerdigh voor de ziel mijns Vaders in te staen.
(1415) Maer ach! waer toe dat my verrucken mijn gedachten!
Rodrigo heeft van my geen quaed meer te verwachten.
Wat kan doch tegens hem mijn ongeacht geween?
U rijck is hem een plaets van vrydom in ’t gemeen;
Daer schijnt het dat hem nu is alles toegelaten,
(1420) Daer heerscht hy over my, noch kan mijn recht my baten:
’t Iae ’t recht gesmoort in des verwonnen Vyands bloet,
Een nieuwe neer-trap dees verwinner strecken moet;
Daer ick ben toeganck van, en ’t schenden vande wetten
Verstout hem op myn neck syn trotse voet te setten.

[fol. E8r, p. 79]
            DE CONINCK.
(1425) Mijn Dochter, dit beklach gaet vry wat hevigh aen,
De schael moet syn gelijck daer recht sal zijn gedaen:
Men stack u Vader dood, maer hy was eerst aenrander,
De billickheyt is my hier sachtheyts mede-stander.
En eer dat ghy beticht van onrecht mijn begeer,
(1430) Gaet met u hert te raed, Rodrigo is daer Heer;
En uwe Min aen my in ’t heymlijck danck komt geven,
Dat ick voor u behoud u Minnaer by het leven.

            CHIMENE.
Voor my mijn vyand! En het oog-merck van myn haet!
Mijns Vaders moordenaer! En d’oorsaec van myn quaet!
(1435) Wert dan so weynig wercx gemaeckt van myne klachten,
Dat my schynt dienst gedaen met daer niet op te achten!
Heer Koninck, nu ghy aen myn tranen weygert recht,
Laet toe dan dat ick neem mijn toevlucht tot ’t ghevecht.
’t Is daer door dat hy my wist te veronghelijcken,
(1440) ’t Is daer door ooc dat ic mijn wraec moet laten blijcken.
Ick eysch aen yeder van u Ridderschap sijn hooft,
En die my dat verkrijght sy ick tot loon belooft:
Dat ’s hem bevechten, Heer, en laet my toe te trouwen
Die aen Rodrigo sal de kop af konnen houwen;
(1445) Veroorloft dat dit sy verkondight overal.

            DE CONINCK.
Dit Camp-recht, dat ghy wilt men u vergunnen sal,
Is wel een oud ghebruyck, hier inghevoert voor desen,
Tot straf, by proefs ghebreck, van misdaed onbewesen:
Maer ’t swackt den Staet te see van ’t beste Oorlogs volc,
(1450) En d’uytkomst menighmael is van ’t mis bruyck de tolck,
Terwijl dees wreede wijs, onwis om op te bouwen,
D’Onschuldige verdruckt, die schult heeft ’t velt doet houwen.
[fol. E8v, p. 80]
’k Spreeck des Rodrigo vry; hy is my al te waerdt,
Om hem te waghen aen den uyt-val van het swaerdt:
(1455) En hoe soo hooghen hert sich hebben mach misgrepen,
De Mooren sijne schult met hare vlucht mee slepen.

            DON DIEGO.
Hoe Heer! Doed ghy om hem alleen een recht te niet
Dat al u Hof hier weet soo vaeck te sijn gheschiedt?
Wat sal het volck daer van, wat sal de nijdt niet seggen?
(1460) Soo hy door u verbodt het vechten schijnt t’ ontleggen,
En sulcks hem dient tot deck om niet te nemen aen
’t Gheen yeder Edelman sou willigh ondergaen.
Heer Koninck, spaert dees gunst die sijnen roem sou vlecken,
Laet hem van sijn bedrijf de vruchten eerlijck trecken,
(1465) De Graef was trots, hy heeft daer over straf ghedaen,
Hy deedet als een man, hy moet het houden staen.

            DE CONINCK.
Nadien ghy ’t soo begeert soo sal het soo gheschieden;
Maer duysend souden sich tot desen strijd aenbieden
In des verwonnens plaets, en ’t loon daer toe gestelt
(1470) Mijn Ridders al gelijck maeckt moorders van dien Helt.
’t Waer onrecht hem alleen te setten teghens allen,
’t Zy eens ghenoegh in dit ghevaer hem te sien vallen;
Chimene kiest u man, en uyt u ooghen siet,
Maer nae dit Camp-ghevecht en verght my verder niet.

            DON DIEGO.
(1475) Verschoont daer door niet, Heer, die sijnen degen vreesen,
Het velt voor yeder een sy open als voor desen:
Nae ’t gheen Rodrigo heeft van desen dagh doen sien,
Wat hert soo hoogh dat hem soud derven d’ hantschoen bien?
Wie is ’t die teghens hem sijn leven hier in waeghde?
(1480) Waer sou dees Krijghs-Helt sijn? Wie sou sijn d’onversaegde?

[fol. F1r, p. 81]
            DON SANCHE.
Haer Ridder siet ghy hier, laet openen het velt,
Ick ben dus onversaeght, ick ben dien Oorlogs-Helt:
Me-vrouw vergunt my doch mijn yver uyt te drucken;
Ghy weet wat ghy belooft indien ’t my mocht gelucken.

            DE CONINCK.
(1485) Chimene stelt ghy u geschil in syne hand?

            CHIMENE.
Heer Koninck ’k hebt belooft.

            DE CONINCK.
                                            Op morgen doet ’t gestandt.

            DON DIEGO.
Neen, Heer, ’t is van geen nood dit verder te versetten,
Den arm gheen uytstel soeckt daer moed den ernst kan wetten.

            DE CONINCK.
Te komen uyt een slagh, en tot een Camp te gaen?

            DON DIEGO.
(1490) Rodrig’ heeft aem gehaelt doen hy ’t u diende aen.

            DE CONINCK.
Ick wil hy hem een uur of twee voor ’t minst sal rusten;
Maer om te toomen in dees vecht-gesinde lusten,
En te betuygen dat ick tot mijn leet laet toe
Een bloedig recht-gedingh dat ick vol-uyt ben moe,
(1495) Sal ick, noch niemand van myn Hof, sich daer vertoonen,
Ghy sult de Rechter sijn die ’t strijden by sal woonen.
[fol. F2v, p. 82]
Maeckt datse beyd’ hier in haer dragen als ’t behoort
En het gevecht vol-eynd, leyt den verwinner voort
Te Hoof; wie hy oock sy hy heeft van my te wachten
(1500) Een en de selfde prys van zyn manhaft betrachten,
En wil dat hem tot loon Chimene geeft haer trouw.

            CHIMENE.
Heer, dat ’s te strengen wet gestelt aen mynen rouw.

            DE CONINCK.
Ghy klaegt, maer uwe Min on-eenigh met u klagen,
Indien ’t Rodrigo wint ontfangt hem met behagen:
(1505) Laet af, noch wederspreeckt niet meer een Recht so soet,
Wie dat het is van tween, u Bruygom wesen moet

            Eynde vande vierde Verhandelingh.

Continue

[fol. F2r, p. 83]

VYFDE VERHANDELINGS,

Eerste uytkomst.

Chimene.     Don Rodrigo.

            CHIMENE.
ROdrigo! dus by daegh! Hoe hebt ghy ’t hert gekregen?
Gaet; ghy verkort myn eer, gaet wandeldt uwer wegen.

            DON RODRIGO.
Ick gae ter dood, Me-vrouw, en eer ick dit bestel,
(1510) So koom ick hier voor ’t lest u seggen noch vaert wel:
Mijn Min is ’t schuldigh, en myn hert in het beleyden
Derf sonder u verlof uyt u gebied niet scheyden.

            CHIMENE.
Ghy gaet ter dood!

            DON RODRIGO.
                            Iae run; de Graef syn wraecke heeft
So haest ghy dit verlof maer aen u dienaer geeft.

            CHIMENE.
(1515) Ghy gaet ter doot! Don Sanche is die dan so te vreesen,
Dat hy een schrick aen dit ontembaer hert kan wesen?
Wat maeckt u so gering, of wat maeckt hem so groot?
Rodrigo gaet ten strijd, en acht hem selfs al doodt.
Die niet gevreest en heeft myn Vader, noch de Mooren,
(1520) Gaet vechten met Don Sanche, en geeft de moed verlooren.
U dapperheyt heeft die nu ’t noot doet het soo slecht?

[fol. F2v, p. 84]
            DON RODRIGO.
Ick gae nae mijne straf, en niet naer een ghevecht,
En mijn trouw-vaste Min beneemt my het begeeren
Wanneer ghy soect mijn dood van ’t leven te verweeren.
(1525) ’k Heb altijt ’t selfde hert, maer ick en heb gheen handt
Tot de behoudenis van ’t gheen dat ghy verbant.
En dese nacht had dy alreets dijn wensch verkregen,
Soo ick ghestreden had alleen van mijnen ’t weghen.
Maer doende ’t voor mijn Prins, voor ’t volck, en voor den Staet,
(1530) Mijn beste niet te doen dat waer geweest verraet.
En mijn Manhaft ghemoed haet soo noch niet het leven,
Dat het sich wil daer uyt met trouwloosheyt begeven.
Maer nu ’t verschil slechts hanght aen ’t gheen my selver raeckt,
Ghy eyscht mijn hooft, en d’ eysch wert by my niet gewraeckt.
(1535) U haet doed u daer toe eens anders hand verkiesen,
Ick was niet waerd mijn lijf door d’uwe te verliesen;
Men sal mijn oock niet sien sijn slaghen te weerstaen,
’k Ben hem meer schuldig die voor u den strijd neemt aen:
En denckende dat het van u is datse komen,
(1540) Naedien sijn wapens voor u eer sijn aenghenomen.
Gae ick hem bieden aen mijn borst gheheel ontbloot,
En kus in sijne hand de uwe die my doodt.

            CHIMENE.
Indien van droeve plicht de hevigheyt verbolghen,
Die my doed teghens danck u dapperheyt vervolghen,
(1545) Aen uwe Min schrijft voor soo over-straffen recht,
Dat het u weerloos stelt aen hem die voor my vecht:
In dees verblindingh wilt u echter niet ontgheven,
Dat dit u achtbaerheyt niet min gelt dan u leven;
En dat, oock in wat roem Rodrigo heeft gheleeft,
(1550) Soo hy verslaghen werdt sijn achting hem begheeft.
d’ Eer was u waerdigher dan ick u waerdt most wesen,
Doen gh’ in mijns Vaders bloedt u handen wiescht voor desen,
En s’ u versaecken deed, in spijt van uwe Min,
[fol. F3r, p. 85]
De hoop, de soete hoop, die mijn besit had in.
(1555) En ick sie u daer van soo weynigh wercks nu maecken,
Dat sonder teghen-weer ghy t’ onder-soeckt te raecken.
Wat onghelijckheyt druckt dus uwe moed ter neer?
Waerom hadt ghy die doe, of hebtse nu niet meer?
Hoe! Sijt ghy koen maer om my te veronghelijcken?
(1560) Als my gheen onghelijck geschied wilt ghy beswijcken?
En handelt ghy soo straf mijn Vader, om daer nae
Te lijden sonder noodt dat yemand u verslae?
Neen, sonder dat ghy sterft, laet my u door betrachten,
En doed wat voor u eer, wilt ghy u lijf niet achten.

            DON RODRIGO.
(1565) Nae ’s Graven dood, en nae der Mooren nederlaegh,
Mijn achtbaerheydt ghestut met sulcken stijven schraeg,
Sich teghens niemand van voortaen behoeft te setten;
Men weet wel dat geen vrees mijn groot gemoet kan letten,
Dat mijne dapperheyt schier alle dingh vermagh,
(1570) En daer het gelt mijn eer ick deurbreeck door ’t ontsagh.
Neen, neen, in dit gevecht (wat ghy daer van moogt dencken)
Rodrigo sterven kan, maer kan sijn eer niet krencken.
Hy sal niet sijn beticht dat hem sijn moed begaf,
Hy sal niet raecken voor verwonnen in zijn gaf;
(1575) Men sal maer segghen, dat hy niet heeft willen leven,
Om tot Chimenes haet geen oorsaeck meer te gheven:
Dat hy gheweecken is voor ’t straffe Noot-gheval,
’t Gheen sijn Meestersse dwongh te soecken sijnen val.
Sy eyscht van hem sijn hooft, en haer sijn hooft t’ontseggen
(1580) Schijnt aen sijn moedig hert een dood-schult voor te leggen,
Tot wraecke van sijn eer soo schoot hy op sijn Min,
Tot wraeck van sijn Meesterss’, schiet hyder ’t leven in,
Dus doende plaets, in spijt van sijne liefde, gheven,
Chimene aen sijn eer, en aen Chimeen sijn leven.
(1585) Alsoo dan sult ghy sien mijn dood in dit ghevecht
Den hooren van mijn heyl te hebben opgherecht:
[fol. F3v, p. 86]
En sal dit eers-ghevolgh mijn willigh sterven kroonen,
Dat niemandt buyten my u kon voldoeningh toonen.

            CHIMENE.
Naedien u letten niet te loopen in u doodt
(1590) U leven noch u eer, twee redenen soo groot,
So doed het dan om my; en wilt kloeckmoedig strijden,
Ten minsten om my van Don Sanche te bevrijden.
Heb ick u oyt bemint, soo weert van mijnen hals
Een juck dat aen mijn sin soo teghen is in all’s.
(1595) Moet ick u seggen meer? Gaet, denckt op u beschermen,
Op dat door dwang mijn plicht sig uwer mag ontfermen:
En is u ’t minnen ernst, soo keert verwinner uyt
Den strijdt die van die ’t wint Chimene maeckt de Bruyt.
Vaert wel; dit woord gheseydt doed my van schaemte bloosen.

            DON RODRIGO Alleen.
(1600) Wat Vyand isser nu die ick niet ’t velt doe loosen,
Voort Moor, voort Navarrois, voort koene Castiljaen,
En al wat Spanjen meer voor strijdbaer volck fockt aen,
Voeght u by een, en komt vry Legher-wijs bestoocken
Een hand die sulcken moed door haer is in-gesproocken;
(1605) Ghebruyckt al u ghewelt op soo een soet verwacht,
Om dat te niet te sien is niet ghenoegh u macht.


Twede uytkomst.

d’INFANTE     Alleen.

Sal ick u noch ontsien ontsach van mijn gheboorte,
            Die maeckt een misdaed van mijn Min?
Of wel u leenen ’t oor, o liefde die de poorte
(1610) Doed open aen mijn wensch, en laet mijn driften in.
            Arme Princesse, los van sin,
            Hoe sult ghy doen hier nae behoorte?
[fol. F4r, p. 87]
Rodrigo, uwe deugt u mijnder waerdigh maeckt,
Maer ghy, ach! door u deugt niet aen een kroon geraeckt.

(1615) O onbermhertigh lot, dat al te straf gaet scheyden
            Mijn eere van myns herten lust;
Moet dan myn keur, die valt op sulcke deugtsaemheyden
My kosten sulcken leet, my maken so ontrust?
            O Hemel! wie kan syn bewust
            (1620) Wat smert myn ziel noch moet verbeyden,
So ick op mijn gemoed doch niet verkrygen kan
Dat ick de Min doof uyt, of neem de Minnaer an.

Maer schaemte my misleyd, noch reden kan beramen.
            ’t Versmaden van so waerden keur:
(1625) Of Vorsten van myn Staet my schoon al vryen quamen,
Rodrigo ’k wil met u myn dagen brengen deur.
            Want na dat my de saeck komt veur,
            En kan u hooft geen kroon beschamen.
Nu ghy twee Koningen verwonnen hebt in ’t velt,
(1630) En u den naem van CID haer tot een Heere stelt.

Hy is my waerd; maer weer ick heb hem weg gegeven,
            Hy aen Chimene blyven moet:
Haers Vaders doot niet houd haer haet so wel by ’t leven,
Of zy vervolgt met leet de plichten van haer bloedt.
            (1635) Dus hoopt niet langer eenich goet,
            Uyt dese daed by hem bedreven,
Naedien dat tot mijn straf het Noodlot kan sien aen
Dat Min noch duren blijft by die in on-min staen.



[fol. F4v, p. 88]

Derde uytkomst.

d’Infante.     Leonora.


            d’INFANTE.
Wat komt ghy doen Lenoor?

            LEONORA.
                                            Me-vrouw ick kom u toonen
(1640) De vreughde die ick voel nu rust u deught gaet loonen.

            d’INFANTE.
Waer sou dees rust doch sijn te vinden in myn quaet?

            LEONORA.
So liefde leeft by hoop, en sonder hoop vergaet,
En kan Rodrigoos Min u ziel niet langer quellen;
Ghy weet in wat ghevecht Chimene hem gaet stellen,
(1645) Nu hy daer sterven moet, of werden moet haer man,
So is u hert geheelt, mits hoop niet duren kan.

            d’INFANTE.
Hoe veel schort daer noch aen!

            LEONORA.
                                                Wat weetjer op te seggen?

            d’INFANTE.
Maer segt veel eer wat hoop dat ghy my weet t’ontleggen?
Of schoon Rodrigo wel op sulcken voorwaerd strijdt,
(1650) Noch weet ick raet om dit ghevolgh te sien vermijdt:
De Min, dien soeten Arts van mijne wreeden wonden,
Een duysend kunstenaer, heeft duysend loose vonden.

[fol. F5r, p. 89]
            LEONORA.
Wat kond ghy hopen noch, nae dien een Vaders Moort
Haer vast-verknochte Min door on-min niet en stoort?
(1655) Want by des saecks beleyt Chimene wel laet blijcken
Dat haer in dit vervolgh moet voor haer liefde wijcken,
Sy vordert een ghevecht, en voor haer Ridder kiest
Een die in yeders oogh alreets den strijt verliest:
Sy keurt niet anghstigh uyt een vande vroome Helden,
(1660) Die roem en wapen-kund haer daer voor oogen stelden,
Don Sanch’ haer keur voldoed; en ’tis voor d’eerste mael
Dat desen Iongeling hem wapent in het stael,
Sy lieft in dit ghevecht sijn onbedreven wesen;
Gelijck hy sonder roem, soo is sy buyten vreesen:
(1665) Sulck kiesen, en soo haest, kan u ghenoegh doen sien
Dat sy maer soeckt een strijd die haer tot onschuld dien’:
Om met dees zeegh dus aen Rodrigo te besteden
Haer onder schijn van dwang te toonen weer te vreden.

            d’INFANTE.
Ick merck het wel ghenoegh, en niet te min mijn hert
(1670) Tot des verwinners gunst te meer ghedreven wert.
Wat raedt, wat raedt voor my, die in mijn brand moet smooren!

            LEONORA.
Dat ghy gedenckt, Mevrouw, wie dat ghy sijt gebooren;
’tLot levert u een Prins, ghy lieft een Ondaerdaen.

            d’INFANTE.
Mijn liefde gaet heel op een ander streeck nu aen,
(1675) Ick Min Rodrigo niet soo als hy was voor desen,
En vry veel hoogher vlam is nu in my gheresen,
Min ick hem ’t is dien Helt die soo veel heeft ghedaen,
’t Is de beroemde CID, daer Vorsten onder staen.
Ick sal mijn selfs nochtans oock hier in overwinnen,
[fol. F5v, p. 90]
(1680) Niet dat ic vrees voor schand, maer om in’t soeten minnen
Van sulcken lieven paer te gheven gheen belet;
En ofmen hem al schoon een kroon had op gheset,
Ick wil niet nemen weer ’t gheen ick heb eens gegeven;
Nae dien in dit ghevecht hy wis moet boven sweven,
(1685) Koom laet ons noch een mael bevestighen ons gift,
En aen Chimene doen erkennen dese drift.
En ghy, die siet den brand die my heeft overwonnen,
Siet my oock eyndighen ghelijck ick heb begonnen.


Vierde uytkomst.

Chimene,     Elvire.

            CHIMENE.
Elvire, wat al leets is ’t dat ick troostloos ly?
(1690) Hoe rolt het ongheval baldadigh over my?
Ick weet niet wat ick meer of kan of sal verhoopen,
En alles baert my vrees, en gaet my teghen loopen:
Gheen wil in my ontstaet die ick volkomen wouw,
En selfs mijn soetste wensch die volght een snel berouw,
(1695) Twee Vryers ick om my breng tot een bloedig vechten,
En hoe het ooc valt uyt ’t en kan mijn ramp niet rechten,
’t Lot gun my wat het magh mijn leet is even groot,
En ick blijf sonder wraeck of die ick min blijft doodt.

            ELVIRE.
Van d’een en d’ander kant sie ick u ’t leet ontdoocken,
(1700) Of ghy krijgt die ghy mint, of ghy sult sijn gewroocken.
En wat oock ’t Noot-gheval hier in beschicken kan,
Of ’t voert u roem ten top, of ’t helpt u aen een man.

            CHIMENE.
Hoe! Aen een die ick haet veel meer als een verrader!
[fol. F6r, p. 91]
Mijn Vryers moordenaer, of moorder van mijn Vader!
(1705) Wie datmen van dees twee my gheeft tot Echt-genoot,
Sijn handen sijn van ’t bloed dat ick meest min noch root.
Mijn ziel te wedersijds heeft van hun een afgrijsen.
En vrees meer als de dood ’t geen’t Vonnis hier sal wijsen:
Wegh wraeck, wegh min, die my het hooft brengt op der loop,
(1710) In u en is gheen soet dat ick soo suur bekoop.
En ghy o groote God, die slaet en salft de wonden,
Laet sonder voordeel ’t eynd sijn van ’t gevecht gevonden,
En sonder datmen weet wie ’t wint, of wie ’t verliest.

            ELVIRE.
Ghy voor u selfs hier in te strenghen straf verkiest,
(1715) En dit ghevecht u maer een nieuwe smert sal wesen,
Soo ’t u vervolghen doed u recht ghelijck voor desen:
U tuyghen doe dus staegh d’hoogh-achting van u bloet,
En u doed eysschen ’t hooft van die ghy minnen moet.
Neen, neen, ’t is ver het best, dat sijnen arm verkrijghen
(1720) Hem doend’een Laure-krans, u eeuwig voort doe swijgen.
Dat by ’t ghevechts ghevolgh u plicht blijv’overheert:
En u de Coninck dwingh tot ’t gheen ghy selfs begeert.

            CHIMENE.
Als hy verwinner waer, denckt ghy ick ’t op sou gheven?
Mijn plicht is veel te sterck, en mijn verlies t’on-even,
(1725) Noch recht van Camp-gevecht, noch dat van ’s Conincx wil.
En stelt aen my gheen wet daer nae te swijghen stil,
Hy kan met kleyne moeyt Don Sanche sien verwonnen,
Maer niet met hem soo licht Chimenes roem geschonnen:
En wat schoon aen sijn zeegh de Coninck heeft belooft,
(1730) Ick salder duysend meer doen vechten om sijn hooft.

            ELVIRE.
Siet toe vry, dat tot straf van dit hooghmoedigh spreken,
[fol. F6v, p. 92]
Den Hemel niet en duld’dat eyndlijck men u wreecke.
Hoe nu! Wilt ghy noch al verstooten het geluck
Dat u met eeren eens doed afstaen van u stuck?
(1735) Wat heeft des plicht doch voor? Wat kan sy u doen hoopen?
Is met u Vryers dood uws Vaders lijf te koopen?
Hebt ghy te weynigh aen een slagh van ’t ongheluck?
Moet ramp sijn op-gedoopt op ramp, en druck op druck?
Gaet heen vry, gaet al voort in dese vreemde grillen;
(1740) Ghy sijt hem wis niet waerd die sy u gheven willen:
Den Hemel eenmael moe van u te sijn soo goet,
Sal doen ghy door sijn dood Don Sanche hebben moet.

            CHIMENE.
Elvire, ’k heb genoeg aen ’t geen ick moet verdragen,
Verswaert het doch niet meer met sulcken droef gewagen
(1745) Ick wilse, soo ick kan, vermyden alle bey,
Soo niet, Rodrigo heeft mijn wensch tot syn geley.
Niet dat een sotte Min mijn neyging streckt tot desen,
Maer soomen hem verwon ick sou Don Sanches wesen.
Dit inval doet dees wensch uyt mijne lippen gaen;
(1750) Wee my! Wat sie ick daer? Elvire ’t is gedaen.


Vijfde uytkomst.

Don Sanche.     Chimene.     Elvire.

            DON SANCHE.
Me-Vrouw, ick brengh hier voor u voeten desen degen.

            CHIMENE.
Hoe! Om Rodrigoos bloed my daer doen af te vegen?
Verrader, derft ghy noch verschijnen voor mijn oogh,
Nu ghy my hebt berooft van ’t gheen my ’t herte toog?
[fol. F7r, p. 93]
(1755) Barst uyt vry mijne Min, ghy hebt niet meer te vreesen,
Mijn Vader is voldaen, laet af dus dicht te wesen.
Een selfde slach mijn eer gestelt heeft uyt de ly,
Mijn ziele buyten hoop, mijn Minne-vlammen vry.

            DON SANCHE.
Met meer besadigheyt;

            CHIMENE.
                                Wat! houd ghy u niet binne,
(1760) Vervloeckte moorder van een Helt die ick beminne?
Weg, ’t most sijn met verraet, een Krijgsman so vermaert
Waer nimmer t’onderbracht door u slap-handig swaert.

            ELVIRE.
Maer hoort hem doch Me-vrouw.

            CHIMENE.
                                                  Wat valter meer te hooren!
Kan ick noch twijfel slaen aen ’t geen my komt te vooren?
(1765) ’k Vind tot myn ongeval het geen ick heb gesocht,
En mijn vervolg, helaes! dat is ten eynd gebrocht.
Vergeeft my waerde vrient dit moordigh onderwinden,
Denckt dat ick ben een kint so wel als een beminde;
Wrocht ick mijns Vaders wraeck ten koste van u bloet,
(1770) Ick ’t mijne weer om u te wreken storten moet.
Mijn ziel heeft wijders niet het gheen haer kan weerhouwen,
Sy van u eysschen komt genae op haer betrouwen;
En ghy, die door sijn dood my te verkrijgen acht,
Onsaligh dienaer van myn noodlot so onsacht,
(1775) Hoopt niet meer yets van my, ghy sult my noyt behagen;
En hebt voor dienst te doen het leven my ontdragen.

[fol. F7v, p. 94]
            DON SANCHE.
Een vreemden in-val, die verveemt van all’gehoor.

            CHIMENE.
Hoe! wilt ghy noch dat ick leen aen u roemen ’t oor?
En met gemack verstae, met wat vermetelheden
(1780) Ghy uyten sult zyn moort, myn ramp, u dapperheden?
Op dat my u verhael het herte breecken doe;
Wegh, wegh, ick heb u hulp daer niet van nooden toe,
Laet myne ziel vergaen door hare eygen qualen,
Tot wrake van myn lief wil ick geen helper halen.


Seste uytkomst.

De Coninck.     Don Diego.     Don Arias.
Don Sanche.     Don Alonso.
Chimene.     Elvire.

(1785) Heer Coninck ’t is niet meer van noode dat ick veyns
Voor u ’t geen ick doch niet verberg in mijn gepeyns.
Ick minde, ’t was u kond, maer om mijn bloet te wreken
Heb ick so waerden vrient wel derven doen door-steken.
Ghy selfs Heer, aen ’t vervolg hebt konnen sien wel licht,
(1790) Hoe dat ic heb myn Min doen wycken voor myn plicht.
Rodrigo is eens dood; syn dood hem dit doed winnen,
Dat ick in stee van haer beken hem te beminnen.
’k Was schuldig dese wraeck aen die my heeft geteelt,
’k Ben schuldig dit geween aen die ’t myn Min beveelt.
(1795) Don Sanche, met voor my te syn, heeft my bedurven,
En d’arm die my bederft heeft my tot loon verwurven.
Maer, Heer, so myn ellend u groot gemoed verset,
Soo wederroept uyt gunst dees al te harde wet;
[fol. F8r, p. 95]
Ick wil hem al mijn goed tot sijn vergeldingh geven,
(1800) Mits dat hy my laet toe van nae mijn sin te leven;
Op dat ick sonder eynd tot aen mijn doodt beschrey
In Kloosterlijck gewaet mijn vriend en Vader bey.

            DON DIEGO.
Sy mint hem, Heer, en acht haer eer nu niet te schennen
In dus met eyghen mond haer liefde te bekennen.

            DE CONINCK.
(1805) Chimene, dat ghy ’t weet, u Minnaer is niet doodt :
Don Sanche heeft maer sijn schand met vals bericht vergroot.

            DON SANCHE.
Heer Coninck, haren haest die heeft haer selfs bedrogen;
Ick quam om van ’t gevecht haer d’uytkomst te vertogen.
Dien braven Oorlogs-Helt, die in haer ziele leeft,
(1810) Vreest niet, sprack hy, so als hy my ontwapent heeft,
Ick sou veel eer de zeeg onseecker laeten blijven,
Dan ’t bloed te storten dat Chimenes saeck quam stijven.
Maer nademael mijn pligt my dwingt nae ’t hof te gaen,
Dient hem in plaets van my u weder-varen aen
(1815) Gaet werpt u, en u swaert, voor hare voeten neder;
Ick quam’er, dit gesicht bedroogh haer, want my weder
Daer siende, sy (soo ’t schijnt) my voor verwinner nam,
En daet’lijck door haer toorn haer liefde boven quam,
Met sulcken ongedult, en sulcke hevigheden,
(1820) Dat ick tot geen gehoor kon komen van mijn reden.
Voor my, ick in myn ramp my noch geluckigh acht,
On-aengesien het leet mijn liefde daer van wacht:
En in mijn groot verlies bemin ick het verliesen
Dat eynd’lijck uytkomst gheeft aen haer volmaeckt verkiesen.

[fol. F8v, p. 96]
            DE CONINCK.
(1825) Mijn Dochter rekent u so schoonen vlam geen schant,
Noch soeckt geen middel meer tot verder tegenstant:
Een buytens-tijdse schaemt vergeefs u dat komt heeten,
U eer is voortaen vry, u plichten zijn gequeten,
U Vader is voldaen, en wraecks genoegh voorwaer,
(1830) Soo menighmael u lief te sien in sulck gevaer:
Ghy het den Hemel een heel ander schicking maken,
So veel voor hem gedaen doet nu u eygen saken,
Noch wederstreeft niet meer my Conincklijck bevel,
Dat u een Bruygom geeft die ghy bemint soo wel.


Sevenste uytkomst.

De Coninck.     Don Diego.     Don Arias.
Don Rodrigo.     Don Sanche.     d’Infante.
Chimene.     Leonora.     Elvire.

            d’INFANTE.
(1835) Drooght uwe tranen af Chimene, staeckt u treuren,
En hebt van mijne hand hem die u magh ghebeuren.

            DON RODRIGO.
Neemt my niet qualijck af, Heer Coninck, so mijn min,
My voor haer knielen doet, daer ick my voor u vin’.
Me-vrou, ick koom geen loon van mijn verwinning halen,
(1840) Maer met mijn hooft op ’t nieus mijn misdaet u betalen.
Mijn liefde t’mijner baer en brengt niet in voor recht,
Noch ’s Conincx willekeur, noch wetten van ’t gevecht.
Soo ’t geender is gedaen te kort komt voor een Vader,
Segt met wat middel men u magh voldoen noch nader?
(1845) Sijn ’t duysend Vryers die noch te bevechten staen?
Moet mijn gevaer tot aen des werelts eynde gaen?
[fol. G1r, p. 97]
Zal ic een Vloot doen vlien een Heyr aen stucken kappen?
En d’ouder Helden roem manhaftigh over-stappen?
Soo mijne schult daer door kan eenmael sijn voldaen,
(1850) Ick wil het alles doen, ick derf het al bestaen.
Maer soo dees wreede eerm ghedurigh onverbeden,
Niet dan met mijne dood kan sijn ghestelt te vreden,
Zoo wapent teghens my niet meer eens anders kracht,
Mijn hoofd leyt voor u voet, wreect u met eygen macht,
(1855) U hand alleen heeft recht van my te sien verwonnen;
Neemt selfs de wraec die noyt een ander doen sal konnen;
Maer dat mijn dood voldoe ten minsten mijne straf,
Noch stoot my niet met een van u geheuchnis af;
En nademael mijn val moet uwen roem behouden,
(1860) Behoud ’t gheheughen van die uwen roem dus bouwde.
En seght somwijl, als u voor ooghen komt mijn doodt,
Had hy my niet bemint, hy had gheen stervens noodt.

            CHIMENE.
Rijst op Rodrigo; ’t is niet meer t’ontkennen, Heere,
Mijn liefde wilder uyt, mijn drift is niet te keeren
(1865) Rodrigo Deughden heeft die ick niet haten kan:
En ghy mijn Coninck sijt, daer is gheen weyghren an.
Maer ’t gunt daer ghy my hebt alreede toe verwesen,
Kan met geen redens schijn so haest volvoert noch wesen;
Zal eenen dagh mijn rouw doen aen, en legghen af?
(1870) Rodrigo in mijn bed, mijn Vader sien in ’t graf?
Dat waer te seer ghehult met die hm heeft verslaghen,
En aen sijn waerde ziel mijn trouweloos ghedraghen:
Dat waer mijn eer bevleckt met eyndeloose smaed,
En in mijns Vaders bloed mijn snoode hand gebaed.

            DE CONINCK.
(1875) De tijdt heeft menighmael voor wettigh aen-ghepresen,
’t Gheen vry onwettigh scheen in sijn begin te wesen.
Rodrigo door ’t ghevecht u sijne heeft ghemaeckt,
Maer of hy nae sijn loon al schoon op huyden haeckt
[fol. G1v, p. 98]
Ick most een vyand sijn, Chimene, uwer eeren
(1880) Soo ick hem sulcken loon niet liet noch wat ont-beeren.
U Trouwdach uytgestelt verbreeckt het kamprecht niet,
Dat sonder tijdt-bedingh hem uwe trouw aenbiedt.
Neemt, soo ghy wilt, een jaer tot af-stant van u weenen.
Rodrigo, midlerwijl moet ghy ter heyrvaert heenen,
(1885) En nademael ghy hebt de Mooren uyt ons Land
Ghedreven door ’t gewelt van u ghestrenghe hand,
Gaet hun tot in haer nest den Oorlogh weer toe-voeren,
Neemt hare Steden in en, plondert Dorp en Boeren.
De naem alleen van CID haer strecken sal tot schrick,
(1890) Sy noemden u haer Heer ick u haer Coninck schick.
Maer onder ’t Krijgs-bedrijf u Lief ghetrouw wilt wesen,
Comt weder, kan het sijn, meer waerdigh als voor desen:
En door u groot bestaen verkrijght u sulcken naem,
Dat ghy haer dan mooght sijn met eeren aenghenaem.

            DON RODRIGO.
(1895) Heer, om u dienst te doen, Chimene te verkrijghen,
Wat kan der sijn soo hoogh daer ick niet toe sal stijghen?
Al moet ick van haer wegh sijn menigh droeven dagh,
’t Is my ghelucks ghenoegh dat ick noch hopen magh.

            DE CONINCK.
Hoopt op u dapperheyt, en hoopt op mijn beloven,
(1900) En nu ghy ’t quaedste sijt gheluckelijck te boven,
Om t’overkomen voor ’t gheen noch haer eer niet lijdt,
Laet wercken uwe deught, u Coninck, ende tijdt.

                Eynde vande vijfde en leste Verhandelingh
                                            DES CIDS.

Continue

Tekstkritiek:

Vs. 194 heten. er staat: heten
Vs. 1152 volc, er staat: vocl,
Vs. 1271 betalen, er staat: betalen.
Vs. 1323 Weergalmt er staat: Weerglamt