Johannes van Heemskerk: De verduytste Cid. Amsterdam 1641.
Naar Le Cid (1636) door Pierre Corneille
Uitgegeven door Maaike van den Wijngaard.
Red. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton03320
Deze uitgave is naar de editie Amsterdam, N. van Ravesteyn, 1641.
Er verschenen in datzelfde jaar ook uitgaven bij B.A. Berentsma en bij A. de Wees.
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

Continue

[fol. A1r, p. 1]

De verduytste

CID

Bly-Eyndend

TREURSPEL.

Midtsgaders

Het gantsche Leven en bedrijf
van den selven CID.

Op t’ nieuws daer by ghevoeght.

[Vignet: typografisch ornament.]

t’AMSTERDAM,
___________________

By NICOLAES van RAVESTEYN,
M. DC. XLI.




[fol. A1v, p. 2: blanco]
[fol. A2r. p. 3]

De Drucker tot den Leser.

GUnstighe Leser, dese CID (die, so de Vertaelder u versekert, vry veel van sijn aerdicheyt door ’t vertalen heeft verloren) had geen duyts leeren spreecken om op een toneel de meester te komen maecken, veel min om d’ooghen en ooren van alle de werelt by openbaaren druck te verveelen: maar alleen om van weynige bekende, dieder nieuws-fierigh nae waren, en by den Vertaelder vry wat vermochtenm ghesien en ghelesen sijnde, weder wegh gheleyt, en voorts onder ’t stof van een opghesloten boeck-kamer begraven te werden. Doch een afschrift daer van den eygenaer ter quader trouwen ontfutselt sijnde, en dat buyten sijn wille en weten soo mismaeckt en mishandelt op de pers ghebracht wesende dat het sich selven schaemt, so heb ick soo veel op hem verkreghen, dat nademael hy het onder de man komen van sijnen CID niet en konde weêrhouden, hy my ten minsten wilde toe-laten die voor den dagh te brengen soo als hy hem selfs uyt-gherust hadde; daer ick verhoopen wil de lees-gierighe jonckheyt gheen ondienst aen ghedaen te hebben.



[fol. A2v. p. 4]

Ghetuyghenissen vande waerdye
des
CIDS in sijn eyghen tale.

Les Comediens de son Altesse en parlent
ainsi en leurs affiches.

LE grand CID, qui a porté sa renommée par tout le Monde, & qui a elevé le Sieur Corneille, son autheur, dans un degré si haut que les autres de sa profession n’y peuvent attaindre, vous sera representé. Nous esperons que vous confirmerez le jugement qu’en a fait toute la Cour, & que dans l’embellissement que nous y apporterons vous avouerez que nous sommes curieux de rechercher vostre contentement.

    Un autre, qui l’a fait imprimer à Leyden en l’annee 1638, luy donne des Louanges encores bien plus grandes, l’appellant, Une excellente & ravissante piece, dont la lecture a charmé l’oreille des Rois, Et un oeuvre admirable qui n’a point d’eloge assez relevé qui ne soit au dessous de ses beautez. Que ce n’est rien dire d’egal à ses graces que d’asseurer qu’elles expriment toutes celles qui sont les plus rares en l’elegance Françoise: qu’elles representent les traits plus vifs & les plus beaux dont on se puisse servir pour expliquer la gloire des grandes actions d’une ame parfaitement genereuse, & que les lire & les admirer sont presque une mesme chose.



[fol. A3r, p. 5]

VOORR-REDEN.

HEeft oyt Boeckxken in sijn eyghen tale met een gunstigh onthael door de werelt gewandelt, of is oyt schouw-spel met volkomen aenghenaemheyt op de tonelen vertoont gheweest, ’t is de CID; die sijnen eersten uytghever, d’Heer Corneille, oock gheen minder loff dan belooninghe heeft toe-ghebracht. Het versoeck der soodanighe welcker bidden by my ghebieden was, heefter my over ettelijcke jaren d’eerste verhandelinghe van doen in onse taele brenghen, om eens te sien hoe nae men de Fransche aerdigheden in ons Duyts soude konnen komen: en mijn eygen lust, die door d’aenvalligheydt vande stoffe in ’t wercken wackerde, by ghebreck van beter besicheyt ’t verder. En ghelijckmen al gaende dickwils komt daer men ’t niet ghemunt hadde, soo ben ick, doen ter tijdt, van ’t toneel der versierde schouwspeelen gheraeckt op den schouwburgh der ghebeurde gheschiedenissen: en heb uyt de Spaensche ghedenck-schriften by een ghesamelt het gheheele leven en bedrijf van desen beroemden CID. Dat ick te liever dede door dien ick my liet duncken een Hollandts hert in een Spaenschen boesem ghevonden te hebben; dat is een onversettelijcken voorstander der Va- [fol. A3v, p. 6] derlandsche vryheyt, en een onvertsaeght teghenspreecker van den opdrangh der uytheemscher heerschappye: Die dese CID afweert met woorden recht weerdigh om door een vryen Hollander tegen den heersch-sucht der huydensdaegsche Spanjaerden uytghesproocken te sijn: En des te aenmerckelijcker om datse de CID door de penne van een Spaenschen Jesuijt (heftigh onder de hevige) inde mondt ghegeven werden. Dit wilde ick niet, billicke Leser, dat u onbewust soude sijn, nae dien ick niet en konde beletten dat u dese mallicheden inde hand souden komen.
                                            VENIAM PRO LAUDE.



[fol. A4r. p. 7]

INHOUD

Van ’t Spaens Bly-Eyndend Treur-spel,

ghenaemt de

CID.

D’Infante van Castilien is verlieft op Don Rodrigo, een jongh dapper Edelman, doch hem wetende te gheringh voor haer, brenght te weegh een onderlinge gheneghenheydt tusschen hem en Chimene, dochter vande Grave van Gormas, dewelcke voorspoedelijck so verre voortganck heeft, dat d’Ouders wedersijts daer een goed ghevallen in hebbende, de Vader van Don Rodrigo voornemens is het huwelijck aende Vader van Chimene te versoecken. Doch ondertusschen verkreghen hebbende de staet van voedster-heer vande jonghe Prins, ’s Koninghs Soon, die de Graef sich selven hadde toegheleyt, soo werdt sijn versoeck niet bejeghent ghelijck hy ghehoopt hadde: en van ’t eene woord in ’t ander, en daer door aen ’t schelden gheraeckende, soo gheeft de Graef eyndelijck aen Don Diego, vader van Don Rodrigo, een kinneback-slagh, waer over den goeden ouden Man ’t gheweer treckt, doch te kort komende, keert hem tot sijn Soon, die hy tot wraeck van ’t gheleden hoon aen-maent, en ten lesten, niet sonder grooten strijdt in sijn gemoed, daer toe beweeght. Don Rodrigo eyscht de Graef uyt, en steeckt hem dood. Chimene komt recht vorderen van den Koninck over de doodslagh haers Vaders. Don Diego daer en teghen versoeckt ghenade voor sijn Soon. d’Infante middeler-wijl kan hare vyerige liefde tot Don Rodrigo niet uytblusschen, die by dit voorval van ongeleghentheyt tusschen hem en Chimene weder voort barst, en sich nieuwe hoope van uytkomste inbeeld. Daer over sy nu en dan in een beweeghelijck ghespreck met haer Voedster-vrouwe Leonora vervalt, voor wien sy de tegenstrijdighe tochten haers wanckelighen ghe- [fol. A4v, p. 8] moeds ten vollen open leyt. De Koninck stelt sijn vonnisse uyt op ’t naeder beraet-slaghen van den Raedt; en doet Chimene t’huys brenghen by Don Sanche, mede-vryer van Don Rodrigo, die dese ghelegentheydt waer-nemende, sijn voordeel soeckt te doen met Chimene op te rockenen, en haer zijn rapier aen te bieden om haer met de wapenen over Don Rodrigo te wreken. Chimene t’huys gekomen sijnde, barst uyt tegens haer Staet-Iuffrouw Elvire in droevige klachten van haer ongheluck, niet konnende laten lieff te hebben die zy om haerder eere wille ter doodt most vervolgen. Don Rodrigo komt onvoorsiens by Chimene, en bied haer aen sijn hooft om daer op wraeck te doen over de dood haers Vaders: ’t welck sy, hem heymelijck lief hebbende, behendelijck weyghert: voorwendende ’t selve by middel van rechte en niet by vrye gifte te willen hebben. Dies hy bedroeft van haer scheydende, ontmoet sijn Vader; die hem loopt soecken, en hem seyt dat de Mooren voor ’t Landt en ’t Hof en de gantsche Stadt in een groote beroerte sijn: dat hy heeft t’sijnen huyse ghevonden vijf hondert Edelluyden sijne vrienden, die hem haren dienst waren komen aenbieden om hem te helpen wreecken over ’t hoon hem by den Grave aenghedaen. Spreeckt sijn Soon een moed in om met dien braven hoop de Mooren te gaen bevechten, en door dat middel soen van zijn doodslagh, en gunste by zijn Meestersse te verwerven. Don Rodrigo verwint de Mooren in een bloedigen strijdt, en neemt twee van hare Koninghen ghevangen, die hy aen zijnen Koninck send. Waer over hy de naem van CID, (dat is Heer in ’t Arabisch) en ghenade over zijn misdaed verkrijght. Chimene ondertusschen komt haer aen-klaghte voor den Koninck vernieuwen, en vordert lijf-straffe over Don Rodrigo. Doch siende den Koninck tot sachticheydt gheneghen, versoeckt dat volgens het oud ghebruyck vanden Lande haer ’t recht van een kamp-recht vergunt werde, ’t welck de Koninck haer eyndelijck toe staet, op voorwaerde dat sy den verwinner zal moeten trouwen. Don Sanche bied hem aen tot haren Ridder, en werd aenghenomen. Don Rodrigo verwint Don Sanche en spaert hem ’t leven: midts dat hy hem selven en zijn rapier sal gaen voor de voeten van Chimene neder-werpen, en zijn weder-waren haer bekent maken. Don Sanche met zijn blooten bebloeden [fol. A5r, p. 9] deghen onder d’ooghen van Chimene komende, doet haer verschricken, en ghelooven dat hy Don Rodrigo verslaghen hebbe. Waer door hare liefde boven bortelende, sy hem straffelijck bejeghent, sonder dat hy tot gehoor kan komen. Chimene verschijnt nochmaels voor den Koninck, erkent hare ghenegenheydt tot Don Rodrigo, en versoeckt, midts al haer goedt tot vergheldinghe aen Don Sanche latende, in een Klooster te moghen gaen, om aldaer Vader en Vryer voortaen in eensaemheyt te betreuren. De waerheyt van de geheele saecke komt eyndelijck aen den dagh. d’Infante gheeft Don Rodrigo met eyghender hand tot een bruydegom aen Chimene, die daer in op ’s Konincks begheeren verwillight, doch versoeckt uytstel van den trouw-dagh tot dat den rouw van haer Vader sal uyt wesen. ’t Welck de Koninck toe-staet, en last ondertusschen Don Rodrigo als zijn Velt-overste nae Barbaryen te trecken, en de Mooren in haer eyghen land den oorlogh aen te doen. Die op ’s Konincks bevel, en zijn Meestersses goedvinden, ’t selve moedichlijck aen-neemt, en met de hoope van sijn aenstaende gheluck zijn tegenwoordigh verlanghen matighende, den Koninck, en zijn Best-bemindes goede wille, de rest bevolen laet.



[fol. A5v, p. 10]

Namen vande Speelders.

DON FERDINANDO, d’eerste Koninck van Castilien.
DOÑA URRACA, Infante van Castilien.
DON DIEGO, Vader van Don Rodrigo.
DON GOMES, Grave van Gormas, Vader van Chimene.
DON RODRIGO, Sone van Don Diego, en Vryer van
                                    Chimene.

DON SANCHE, Minnaer van Chimene, en mede-vryer van
                                    Don Rodrigo.

DON ARIAS,
DON ALONSO,
{ Castiliaensche Edelluyden.
CHIMENE, Meestersse van Don Rodrigo, en van Don Sanche.
LEONORA, Voedster-Vrouwe van d’Infante.
ELVIRE, Staet-Iuffrouw van Chimene.
Een STAET-JONGEN, ofte PAGIE, van d’Infante.
Het Toneel moet uytbeelden ’t Hof vanden Ko-
ninck, en de Stadt van Sivilien: Het Spel begint des
morghens, en eyndicht des anderen daeghs
teghen de middagh.

Continue

[fol. A6r, p. 11]

De

CID.

Bly-eyndend Treurspel.

EERSTE VERHANDELINGHS,

Eerste uytkomst.

Elvire. De Graeff.

                            ELVIRE.
VAn al dees vryers, die met dagelijckx verkeeren
U dochter soecken aen, en mijne gunst begheeren,
Betoonen van haer min wel ’t aldermeeste blijck,
Don Rodrig’ en Don Sanche’ in dienst en plicht gelijck.
(5) Niet dat Chimene leent het oor aen hare klachten,
Of met een lockend oogh gaet streelen haer gedachten,
Maer buyten onderscheyt aen yder een beleeft,
Sy niemand hoop beneemt, noch niemant hoop op en gheeft:
En sonder hun te straf of oock te sacht te wesen,
(10) Verwacht van uwe keur haer Echt-ghenoot nae desen.

                            DE GRAEF.
Zy doet so alsse hoort; en beyde sijn s’ haer waerdt,
Bey Adelijck van Stam, en bey door deughd vermaert.
[fol. A6v, p. 12]
Bey jongh, maer die voor ’s hands doen in haer ooghen lesen
Der over-oud’ren roem in manheyt soo ghepresen.
(15) Rodrigo boven al en heeft niet eenen treck
In ’t aensicht die sijn moet ten vollen niet ontdeck’,
En die niet uyt en beeld de Ridderlijcke daden
Van sijn manhafte huys, met Laur-looff overladen.
Sijn Vaders dapperheyt was sonder weder-paer
(20) So lang sijn kracht hem duerde’, en selfs oock noch daer naer
Men inde rimpels van zijn voorhooft vond geschreven
Wat dat hy eertijdts was, en wat hy had bedreven.
Zijn Zoon belooft niet min; en in een woort, mijn kint
Dat mach wel hebben lief dien ick soo heb besint.
(25) Gaet spreeckt ’er daer eens van, maer laet u aenspraeck strecken
Te heelen mijnen sin, en haren sin t’ontdecken,
Wanneer ick weder koom vangh ick dit weder aen;
Mijn uur dat roept my nu om na den Raet te gaen.
De Koninck sal sijn Soon een Voedster-heer erweelen,
(30) Of my veel eer daer toe verkiesen onder veelen:
Want ’t gunt mijn arm verricht tot voordeel van het Rijck,
Maeckt dat ick (soo my dunckt) hier niemand in en wijck.


Tweede uytkomst.

Elvire. Chimene.

                            ELVIRE.
Wat blijde boodschap brengh ick aen dees jonghe Lieven!
Hoe voeght sich alles naer haer wensch, en herts believen!

                            CHIMENE.
(35) Elvire wel wat ist? Segh hoe de saeck doch leyt;
Wat hoop! Wat hulp! Wat heeft mijn Vader u gheseyt?

[fol. A7r, p. 13]
                            ELVIRE.
Twee woortjes daer u heyl geheel is aen gheleghen;
Hy acht soo seer Rodrig’ als ghy hem zijt ghenegen.

                            CHIMENE.
De grootheyt van ’t gheluck doet dat ick het mistrouw;
(40) Maer maght gelooft zijn, ’t gheen ghy seght, en ick wel wou?

                            ELVIRE.
U Vader verder gaet, en tot u verghenoeghen
Sal hy u lasten u nae dit versoeck te voeghen:
Hy staet sijn vryen toe; nu oordeelt, naedemael
Zijn Vader even flus, in ’t komen vande Zael,
(45) Nae ’t scheyden vanden Raet de saecke voor sal stellen,
Of hy een beter uur kon op de wijser tellen?
En of niet u ghebedt, u wensch, uw ’s herten lust,
Sal wesen haest voldaen, en ghy daer door gherust?

                            CHIMENE.
’t Schijnt echter dat mijn ziel, met onlust inghenomen,
(50) Dees vreughde niet en vat met daer als voor te schromen:
Een enckel ooghenblick lucks radt te draeyen plagh,
En in een groote spoedt vrees ick te grooter slagh.

                            ELVIRE.
Ghy sult u vreese sien op ’t wenschelijckst bedroghen.

                            CHIMENE.
Koom gaen wy dan, en sien wat wy verwachten moghen.



Derde uyt-komste.

d’Infante. Leonora. Pagie.

d’Infante tot de Pagie.

(55) Loop nae Chimene toe, en segh haer uyt mijn naem,
Dat sy in haer besoeck den tijdt wat beter raem;
’t Valt vry wat laet van daegh, ick hebs my te beklagen.
Leon. Mevrouw, een selfde sorgh u elcken daer comt plagen,
Ick sie u vol ghepeyns, en droevigh elcken dach
(60) Bevragen, hoe het al met hare Min gaen magh.
d’Inf. ’t Is recht ick daer nae vraegh, ick hebse selfs bewoghen
De pijlen doel te staen die haer in ’t herte vlogen,
Sy mint haer Don Rodrig’, en heeft hem van mijn handt,
En door my Don Rodrig’, haer Ys verkeert in Brandt.
(65) Dus die van’t soete Paer de boeijen eerst gingh smeden,
Heb tot d’ont-boeyingh (soo my dunck) gelijcke reden.
Leon. Mevrouwe niet te min in ’t midden van haer vreught,
Soo siet men u vergaen van enckel ongeneucht.
De liefde die haer bey kan soo vol blijdschap maken,
(70) Doet die u treurigh hert soo diepen droefheyt smaken?
En dese soete sorgh die ghy dus voor haer neemt,
Kan ’t zijn dat die u selfs van alle soet vervreemt?
Maer ick gae al te verdt, en werdt wat onbescheyden.
d’Inf. Mijn droefheyd die neemt toe door met dit dus te beleyden,
(75) Hoor, hoor doch eynd’lijck eens, hoe dat ick heb gestre’en,
En laeckende mijn lot, soo loof mijn deughd met een.
De Min is een Tyran, die niemant vry laet leven,
Dien jongen Edelman, die ick heb wech ghegeven,
Die min ick. Leon. Mint ghy hem? d’Inf. Legh op mijn hert u handt,
(80) En voel hoe ’t sich ontstelt, ja meldet van sijn brandt,
Hoe sijn verwinning kan. Leon. Vergeef het mijn Mevrouwe,
Indien ick breeck mijn plicht met u dit voor te houwen,
Te kiesen voor u lief een enckel Edelman,
Wat sal de Coningh, als hy ’t hoort, hier seggen van?
(85) Een Erfgenaem van ’t Rijck haer dus verd te vergeten!
Bedenckt wie dat ghy zijt, ghy schijnt het niet te weten.
[fol. A4v]
d’Inf. Neen, neen, ick weet het wel, en sal mijn bloedt veel eer
Uytstorten dan mijn selfs soo laegh te smyten neer.
Ick kan wel seggen dat in d’edelste gemoeden
(90) Alleen verdienst heeft recht de ware min te voeden,
En soo mijn neygingh hier haer onschult soecken wouw,
Sy duysend dinghen tot haer voordeel vinden souw:
Maer neen, al dat sal my tot geen verkleyning strecken,
Noch wil met anders vuyl mijn schennis niet bedecken.
(95) Waer acht op eer heeft plaets lust uyt-ghesloten wert,
En is mijn liefde groot noch grooter is mijn hert.
Een edel hoovaerdy gaet my dees lesse leeren,
Dat sijnd’een Conincks kint een Coning my moet eeren.
En al wat minder is onwaerdigh is voor my.
(100) Dies siende ’t hert verheert door ’t lijden dat ick ly,
So gaf ick selver wegh ’t geen ick niet mocht behouwen,
En stelden in mijn stee Chimene, op ’t betrouwen
Dat dit te weegh gebracht, ’t ontsteecken van haer vlam
De mijne dooven soud eer die meer voedsel nam.
(105) Vind dan niet langer vreemd dat mijn gepijnt verlangen
Verwacht met ongedult haer blijde Bruylofts-sangen.
Ghy siet dat mijne rust alleen daer in bestaet:
Want liefde leeft by hoop, en buyten hoop vergaet.
Het is een krachtig vyer, maer moet seer haest vervallen
(110) Door onderhouds gebreck, dit is ’t verset voor ’t mallen.
Soo dat, in spijt van ’t geen mijn onheyl immer kan,
Indien Chimene krijgt Rodrigo tot een man,
Mijn hoop is daer mee doot, mijn hert daer door genesen,
En ick sal weder sijn die ick eens plach te wesen.
(115) Doch ly ick midlerwyl oneyndelijcke smert,
En tot haer trouw-dagh toe leyt my Rodrig’ in ’t hert.
Ick poogh hem quijt te sijn en kan hem niet ontbeeren,
En dit verburgen vyer doet my te mets verteeren.
Ick ben ten eynden raet, nu Min my suchten doet
(120) Om ’t geen dat ick verwerp, en selfs stoot met de voet.
Ick voel mijn bange ziel in tween sich te verdeelen,
En of mijn moet is groot, het kan mijn hert niet heelen.
[fol. B1r]
Dit trouw-val is te vreemt, ick wensch het en ik vrees ’t.
En ’t geen ick daer door hoop daer ben ic voor bedeest.
(125) Mijn eer en mijne min gebruycken sulcke streecken
Van onderlingh gewelt dat sy my ’t hert doen breecken,
En ick ’t besterven moet, ’t zy dat dit voortganck heeft
’t Sy dat het achter blijft, geen dinck my troost en geeft.

            LEONORA.
Me-vrouw, ick weet u hier niet anders op te seggen,
(130) Dan dat ick met u treur om ’t geen niet is t’ontleggen:
Ick laeckten u terstont, maer ick u nu beklaegh;
Dan nae de mael dat in soo bitter-soeten vlaegh
U deugd dus tegen-streeft Mins nijpen en Mins streelen,
Zal deugd in u ghemoedt oock weer eens ruste teelen,
(135) Heb daer op vry u hoop, en op de hulp van tijt,
Die alle herten-leet en onheyl sachjes slijt.
Den Hemel is u mee, en sal niet lang verdragen
Dat deugd onschuldig ly het harde Noodlots slagen.

            d’INFANTE.
Mijn alderbeste hoop is hoopeloos te zijn.

            STAET-JONGEN.
(140) Me-vrouw, op u bevel soo volght Chimene mijn.

            d’INFANTE.
Gaet onderhoud haer wat in gene gaelderye.

            LEONORA.
Wilt ghy noch blijven dan in dese raserye?

            d’INFANTE.
Neen, ick wil maer alleen in spijt van mijn verdriet
My wat besadigen eer my Chimene siet.
(145) Ick volgh u datelijck. O Hemel! hoor myn klachten,
En wilt eens eyndelingh mijn lyden wat versachten,
Zet eens een perck aen ’t leet dat my dus druckt ter neer,
Verseker myne rust, verseker doch mijn eer:
Want door eens anders heyl mijn heyl moet sijn verkregen,
(150) Aen dese trouw-dagh is ons alle drie gelegen,
Vervroegh daer d’uytkomst van, of gheef mijn ziel meer kracht
Tot reyne tegenstant van geyle liefdesmacht.
Dees minnaers vast aen een door echten band te voegen,
Is’t breken van mijn boey, het wit van myn vernoegen.
(155) Doch ick maeck ’t al te lang; wel gaen wy naer Chimeen,
Haer onderhoud sal licht my stellen wat te vreen.


Vierde uytkomst.

De Graeff.     Don Diego.

            DE GRAEF.
Ghy hebt het eyndelijk weg, en wort door gunst verheven
Tot vordringh van een staet die my most sijn gegeven:
De Koninck u ’t bestier gunt van de Prins sijn Soon.

            DON DIEGO.
(160) Dit blijck van eer, dat hy stelt in mijn huys ten toon,
Wijst uyt dat hy bemint het recht, en weet te achten
De diensten die wel eer ghedaen hem nut toe brachten.

            DE GRAEF.
Hoe groot een Koninck is, hy is een mensch als wy,
En valt met sijne keur wel aen d’onrechte sy;
(165) Jae dees verkiesingh toont aen die te hooff verkeeren,
Dat diensten nu ter tijdt ghedaen haer loon ontbeeren.

            DON DIEGO.
Laet ons niet spreken meer van ’t geen niet dient tot vree,
De gunst heeft hier gehadt by loon van dienst haer stee:
’t Kan zijn dat in u keur waer meer waerdy gevonden,
(170) Maer ’s Konings sinlijckheyt heeft sich aen my gebonden.
By d’eer die hy my doet voeght ghy daer by noch een,
En maeckt ons huysen bey door echten-bant gemeen.
Rodrigo mint Chimeen, en haer verheven gaven
Het oogmerck van zijn dienst na hare gunst doen draven,
(175) Verwilgt daer in, mijn Heer, neemt hem tot Swager aen.

            DE GRAEF.
Rodrigo! neen; die moet nu nae wat grooters staen,
En door dees aen-was van u nieuw-verkreghen staeten,
Hy onghetwijfelt hem vry meer sal duncken laeten.
Het gae u wel daer mee; en houd maer recht het stier
(180) Van ’s Princen gladde jeught, vol van moed, vol van vier.
Leer hem hoe dat hy sal met land en luyden leven,
De quade voor de schrick van strenghe straf doen beven:
De goede hebben lief, die koesteren met loon,
En door’t ghehanthaeft recht bevestighen sijn throon.
(185) Voeg daer de Deugden by die ’t ampt eens Veltheers raken,
Vertoon hem hoemen sich den arbeyt licht moet maken,
In krijghs-plichts oeffeningh voor andren munten uyt,
Sich legghen in ’t gheweer met ’t hooft op een affuyt,
Den gantschen dagh te Paerd’ in heete Son te draven,
(190) Een muur te breken deur, een bolwerck t’ondergraven,
Een stadt te nemen in, en dat hy selver magh
Doen hellen aen sijn sijd’de zeghe van een slagh.
Sijt hem hier ’t voorbeeldt van, want dit u dient geweten,
Dat ghy hem voor moet gaen in ’t gunt ghy hem sult heten.*
(195) Het segghen gelter niet als ’t op de daed Komt aen,
En ’t oog moet meer dan ’t oor begrijpen sulc vermaen.

            DON DIEGO.
Tot voorbeeld hoeft men hem maer voor sijn les te geven,
Te lesen het bedrijf van mijn beroemde leven,
Daer sal hy in een langh aen-een-gheknoopt verhael
(200) Van Helden-daeden sien hoe datmen door het stael
De volckeren betemt, sijn vyand brengt aen ’t vluchten,
En van verkreghen roem doed vliegen de gheruchten.

            DE GRAEF.
Het levend voorbeeld, wis, dat heeft vry ander kracht,
Een Prins leert in een boeck sijn plichten al te sacht.
(205) En wat heeft doch verricht u groot getal van jaeren,
Dat niet een encklen dagh van my kan evenaeren?
Soo ghy eens dapper waert, ick ben het nu ter tijdt
En desen arm die is ’t die ’t gantsche Rijck bevrijdt,
Grenabe, en Arragon, voor desen deghen beven:
(210) Mijn naem alleen een schrick kan aende Mooren geven.
Het soud hier sonder my haest nemen weer sijn keer:
En soo ghy my niet had, ghy hielt gheen Koninck meer.
Elck uur, elck oogenblick, hoopt op door nieuwe daeden
Laurier-krans op Laurier, daer ick mee ben verladen,
(215) De Prins sou tot een Proef van manheyt en van moedt,
Velt-slaghen winnen mits my volghend op de voet;
En ver vant loom gelees, dat voor mijn arm moet wijcken,
Soo soud hy leeren doen met nae mijn doen te kijcken.

            DON DIEGO.
Ghy spreeckt my te vergeefs van t geen ick weet so wel,
(220) Ick heb u sien te veld gaen onder mijn bevel.
’t Is waer, doen my de kracht besweec door hooge jaren,
Dat uwe dapperheyt mijn plaetse quam bewaren,
En dat, om hier niet van te maecken meer ghewagh,
Ghy huyden sijt ’t gheen ick wel eer te wesen plagh.
(225) Doch siet ghy, dat in ons dit beyde t’onderwinden,
De Koninck tusschen tween weet onderscheyt te vinden.

            DE GRAEF.
Het gheen ick waerdigh was aen u ghegheven is.

            DON DIEGO.
Die voor u wiert ghestelt was ’t beter waerd ghewis.

            DE GRAEF.
Die ’t best kan voeren uyt het beter had geleecken.

            DON DIEGO.
(230) Voorby ghegaen te sijn is niet het beste teecken.

            DE GRAEF.
Met kuypen kreeght ghy’t als een loosen Hovelingh.

            DON DIEGO.
De luyster van mijn Deughd was maer alleen ’t verding.

            DE GRAEF.
Om wel te segghen, ’t was ten opsicht van u jaren.

            DON DIEGO.
De Koning toonde gunst aen kloeckheyts lang ervaren.

            DE GRAEF.
(235) Was ’t kloeckheyt toegeleyt ’t quam desen degen toe.

            DON DIEGO.
Hy most ’t niet waert sijn die vergeefs hem selfs liep moe.

            DE GRAEF.
Niet waerd sijn! Wie?

            DON DIEGO.
                                Ghy?

            DE GRAEF.
                                        Ick! Houd daer; u qualick-spreecken
Verwaende Grysaert men op dese wijs moet wreecken.

            DON DIEGO.
Vol-eynd, en neemt al voort mijn leven nae dit hoon,
(240) Het eerste dat mijn stam te lijden was ghewoon.

            DE GRAEF.
En wat meent ghy te doen dus slap, en afgesleten?

            DON DIEGO.
O God! Mijn swacken arm heeft sijne kracht vergeten.

            DE GRAEF.
U swaert is in mijn macht, maer ’k oordeel ’t my geen eer
Dat ick mijn hand sou slaen aen dit veracht geweer.
(245) Gaet heen, en wilt de Prins oock dit te lesen gheven
In ’t nemen van sijn les uyt u beroemde leven.
Dees straffe, soo wel waerd een opgheblasen klap,
Sal tot goed onderwijs verstrecken d’eerste trap.

            DON DIEGO.
Stort ghy mijn bloedt dan niet?

            DE GRAEF.
                                        Mijn ziel heeft sijn ghenoeghen
(250) En mijne hand die sou van sulcken dootslagh wroeghen.

            DON DIEGO.
Versmaed ghy dan mijn lijf?

            DE GRAEF.
                                        Dien draed te snijden af
Was maer een dagh vijf ses u brenghen eer in ’t graf.



Vijfde uytkomst.

DON DIEGO     Alleen.

O spijt! O ramp! O hoon! O onghewilde Jaren!
Heb ick dus langh gheleeft om dese smaed t’ervaren?
(255) En ben ick onder ’s Krijghs beleyt gheworden grijs,
Om in een dagh te sien mijn eer ghemaeckt tot prijs?
Mijn arm, die met ontsach gantsch Spanjen plag te vieren,
Mijn arm, die ’t Rijc soo vaec in sijn behoud most stieren.
Soo vaeck de Zetel van sijn Koninck heeft ghestijft,
(260) Verraed my in den nood, en nu verleghen blijft,
O wreed gheheugen van mijn achtbaerheyt voorleden!
O werck van soo veel tijdts op eene stond vertreden!
O nieuwe waerdigheyt bouw-valligh voor mijn eer!
Verheven stort-rots daer mijn heyl van struyckelt neer!
(265) Ach! moetmen van u ramp de Graef sich sien beroemen?
En sterven sonder wraeck, of ’t leven eerloos noemen?
Sijt Grave van mijn Prins voortaen de Voedster-Heer,
Dat ampt en laet niet toe een ampt-man sonder eer,
U trotse hoovaerdy heeft door dit schendigh hoonen
(270) My tegens ’s Coninckx keur daer weten uyt te troonen.
En ghy roem-ruchtigh tuygh van menigh Helden-daed,
Maer nu van stramme leen een noodeloos cieraet;
Gheweer, wel eer ghevreest, maer dat in dit onteeren
My meer dient tot een pronck dan om my te verweeren:
(275) Wegh, wegh, verlaet voortaen die soo haest is vermandt,
En voeght u tot mijn wraeck in een bequamer handt:
Is Roderick mijn soon, soo moet sijn liefde wijcken,
En dese vlam het seyl voor grooter vlamme strijcken:
Mijn eer die is de sijn, en dese schimp gheleen
(280) Die my treft aen de wang die springt hem voor de scheen.



Seste uytkomst

Don Diego.     Don Rodrigo.

        DON DIEGO.
Rodrigo hebje hert?

            DON RODRIGO.
                            Wie ’t waer, so niet mijn Vader,
Zoud ’t daetlijck werden wijs.

            DON DIEGO.
                                            Hoor hier eens, koom wat nader,
’K erken de sprenckels van mijn welgheboren bloedt
In dese wackerheyt, in dit u groot ghemoedt:
(285) Mijn jonckheyt bot weer uyt in sulck geswind bewegen
Van eedle toornigheyt, die my niet laet verlegen.
Komt Soone, komt mijn Kint, komt beterd mijne schand,
Komt wreeckt my doch,

            DON RODRIGO.
                                        Van wie?

            DON DIEGO.
                                                        Van sulcken snooden hand,
Dat sy aen beyder een eer dood-steeck heeft ghegheven,
(290) Van een klap-bacx. Den schelm die had daer over ’t leven
Gelaeten, maer mijn kracht besweec mijn groot gemoet,
En dit gheweer, dat in mijn handt gheen nut meer doet,
Dat lever ick aen u om my daer mee te wreecken,
Gaet straft een onverlaet, en wilt sijn trots verbreecken;
(295) Beproeft daer aen u moed, want sulcken overlast
Men niet dan in het bloed des schenders af en wast.
Slae dood, of blijfter dood. Voorts om verdacht te wesen,
Brengh ick u voor de vuyst een man die is te vreesen,
Ick heb hem menighmael gheheel bebloed ghesien
(300) Op-hopen om hem heen een wal van doode lien.

            DON RODRIGO.
Zyn naem, want meer geseyt dat is maar tijt verlooren.

            DON DIEGO.
Om u dan in een woort wat meer noch te doen hooren,
Het is een oorlogs-helt die vaeck heeft zeegh bestreen,
’t Is.

            DON RODRIGO.
        ’k Bid u maeckt een eynd.

            DON DIEGO.
                                        De Vader van Chimeen.

            DON RODRIGO.
(305) De!

                DON DIEGO.
                Antwoordt daer niet op, ick weet u minne-tochten
Maer ’t leven zijn ’s onwaerdt die eerloos leven mochten,
Hoe waerder die ons schend hoe ’t schennis swaerder is,
Kort-om ghy weet het hoon de wraec moet gaen gewis.
Ick segh u des niet meer; wil u, noch my verveelen,
(310) Toont u een waerdigh Kint van sulcken Vaders teelen,
Verdruckt door ’t ongeval daer ’t noodlot my in steeckt,
Gae ick ’t beschreyen; ghy, gaet, loopt, vlieght en ons wreeckt.



Sevende uytkomst

DON RODRIGO Alleen.

        Gheraeckt aen ’t binnenst van mijn hert
Door onvoorsien soo wel als doodelijcke schichten,
(315) Ellendigh wreecker om dit onghelijck te richten,
En onghevalligh wit van onverdiende smert,
Ick stae ghelijck een staeck, en mijne ziel verslaghen
                        Die wijckt voor sijne plaghen.
                Soo na te sien mijn Min te sijn beloont,
                        (320) O God! Waer wil dit heene?
                Mijn Vader is ’t die hier in is gehoont,
                De Hooner is de Vader van Chimene.

        Wat voel ick vreemden teghen-strijdt,
Mijn eer en mijne min my elck om ’t seerst bekooren;
(325) Een Vaders wraeck voldaen is een Meesterss’ verlooren,
’t Een port mijn gramschap aen, en ’t ander die verbijt;
Ghebracht tot droeve keur, of in mijn Min te sneven,
                Of eereloos te leven,
        Te wedersijds mijn ramp my stoot in ’t graf
                (330) O God! Waer wil dit heene?
        Sal ick dit hoon dan laeten sonder straf?
                Sal sijn ghestraft de Vader van Chimene?

        Vader, Meesterss’, en Eer, en Min,
Medoghenloose plicht, en over-wreed behooren,
(335) Al mijn vermaeck is wegh, of al mijn eer verlooren,
’t Een maeckt my levens moe, en ’t ander ramp brengt in,
O waerde, en wreede hoop, van een gemoet groothertig,
                Maer Echter minne-smertigh:
        Eel vyand van mijn aldergrootste heyl,
                (340) Helaes! Waer wilt ghy heene?
        Sijt ghy in my dat ick mijn eer beveyl?
Sijt ghy in my dat ick verlies Chimene?

                ’t Is beter eenmael dood te sijn,
Ick ben niet min verpligt aen mijn Meesterss’als Vader
(345) Die sijne schennis wreeckt, is haere gunsts versmader,
En die dat kan bestaen ghevoelt gheen minne-pijn,
Voorkomen wy ’t verdriet van teghens haer te derven
                ’t Gheen ons doch sou doen sterven.
        ’t Luc loopt my dwers; daer ’s niet dat helpen mag
                (350) Mijn hoop’ verlight daer heene
        Wel aen mijn ziel is sterven u ghelagh,
        Soo sterft; en stoort ten minsten niet Chimene.

        Te sterven, en niet sijn gherecht,
Te loopen nae een dood soo doodlijck mijnder eere!
(355) Te lijden datmen aen mijn naem tot schande keere
Dat ick niet heb de roem mijns huys gehouden hecht!
’t Ontsien een Minne-vlam waer af mijn ziel van binnen
                ’t Verlies al kan besinnen!
        Ach luysteren wy niet meer nae dit bedroch,
                (360) Dat ons stoot los daer heene;
        Wel aen mijn arm, behoud u eere doch,
        Naedien ghy moet verliesen u Chimene.

        Wis ’t was met mijn verstand geen deegh;
Ben ick mijn Vader niet soo veel als ’t lief gehouwen?
(365) ’t Sy ick blijf in ’t gevecht, ’t sy door een droef benouwen,
’k Sal storten uyt mijn bloed soo suyver als ick ’t kreegh.
’k Beschuldich my alreets van ’t al te langh vertragen,
                De wraeck moet overdragen.
        En schaemroot dus te hebben ’t stuk verschoont.
                (370) Laet ’t loopen derwaerts heene,
        Naedien mijn Vader is van daegh gehoont,
        En d’Hooner is de Vader van Chimene.

                Eynde van d’Eerste Verhandelingh.

Continue

TWEEDE VERHANDELINGHS,

Eerste uytkomst.

De Graef.     Don Arias.

                DE GRAEF.
’K Beken hier onder ons, het bloedt was my wat warm,
Doen ick hem gaf de klinck, en wat te rad mijn arm.
(375) Maer nu is het geschied en is ’t niet weer t’herhalen.

                DON ARIAS.
Laet voor des Koninckx wil die hooge moed wat dalen,
Hy treckt het hem vry aen, en dapperlijck ghestoort,
Vaert met een vollen ernst in uwe saecke voort.
Oock hebt ghy niet waer meed’ in recht u te verweeren:
(380) Dus siet, d’onteerdes staet, en grootheyt van ’t onteeren:
Vereysschen schult-beken, en sonderling ootmoedt,
Dat vry te boven gae ’t gunt men ghemeenlijck doedt.

            DE GRAEF.
Hy neem my ’t leven dan, dat is in sijn vermoghen.

                DON ARIAS.
Wat meer ghehoorsaemheyts en ’t zeyl min op getogen;
(385) Stilt doch de gramschap van een Prins die u bemint,
Hy wilt so; seght ghy noch dat ghy ’t niet goed en vint?

            DE GRAEF.
Mijn vrient, als daer mijn eer en achtbaerheyt aen stonde,
Wat onghehoorsaem sijn waer niet soo grooten sonde:
En neemt sy waer al groot, mijn diensten aende kroon
(390) Sijn vry meer dan ghenoeg op datmen sulcks verschoon.

        DON ARIAS.
Hoe treflijck oock u dienst mach sijn, hoe menighvuldig,
Een Coninck en is noyt sijn ondersaet yet schuldigh:
Ghy vleyt u selfs te veel, en moet des sijn bericht
Dat die sijn Prins wel dient niet meer doed dan sijn plicht,
(395) Ghy loopt in u verderf, mijn Heer, met dit vertrouwen.

            DE GRAEF.
Ick sal niet van u raet dan nae ervindingh houwen.

        DON ARIAS.
Ghy hoort te zijn beducht voor ’s Conincx hooge macht.

            DE GRAEF.
Een dagh alleen noyt man als ick ben ’t onderbracht,
Hy gae sijn macht vry ree tot mijne straffe maecken,
(400) De Staet sal voor ick val het onderst’boven raecken,

        DON ARIAS.
Hoe! Vreest ghy dan niet meer het opperste ghebiedt?

            DE GRAEF.
Een Stafs die sonder my hem uyt de handen schiet!
Hem selfs is al te veel aen mijn behoud gheleghen,
Mijn hooft in ’t vallen sou sijn kroon doen overweghen.

                DON ARIAS.
(405) Laet toe dat reden u de sinnen wat bedaer
En neemt een goed beraed.

            DE GRAEF.
                                        ’t Beraedt dat is al daer.

                DON ARIAS.
Wat sal ick seggen dan? ’k Moet rekening gaen geven.

            DE GRAEF.
Dat ick niet toestaen kan in yet verkleynt te leven.

                DON ARIAS.
Bedenckt dat ’s Konincks wil niet lijd te sijn bepaelt.

            DE GRAEF.
(410) Het lot dat leyter al, wat dienter meer verhaelt.

                DON ARIAS.
Vaer wel dan, nae-de-mael ick niet en kan verrichten;
En met Laurier bedect vreest echter ’s blixems schichten.

            DE GRAEF.
Ick wachtse sonder vrees.

                DON ARIAS.
                                        Maer doch niet sonder schae.

            DE GRAEF.
Wy sullen dan voldaen Don Diego sien hier nae.
(415) Ick stoor my weynigh aen sulck onvermogend dreygen,
En in het grootst gevaer is wonder-doen mijn eygen,
Want daer ’t mijn eer betreft en sal de wreedste doodt
My niet versetten, selfs in d’alderscherpste noodt.


Tweede uytkomst.

Don Rodrigo.    De Graeff.

        DON RODRIGO.
Heer Graef, een woordt of twee.

            DE GRAEF.
                                                Spreeck.

            DON RODRIGO.
                                                            Help my uyt ’t vermoeden,
(420) Kent ghy Don Diego wel?

            DE GRAEF.
                                                Iae ’k.

            DON RODRIGO.
                                                        Sacht man, wilt u hoeden.
Weet ghy dat dien goen Heer was in zijn tijdt een schat
Van deughd, van dapperheyt, van eere? Weet ghy dat?

            DE GRAEF.
’t Kan zijn.

            DON RODRIGO.
            Dit vyer dat ghy my siet in d’oogen blaken,
Weet ghy ’t sijn bloedt te sijn? Weet ghy ’t?

            DE GRAEF.
                                                    Wat kan ’t my raecken?

            DON RODRIGO.
(425) Ick sal ’t u maecken kond vier treetjes maer van hier.

            DE GRAEF.
Wel stoute Ionghen; hoe!

            DON RODRIGO.
                                    Spreeck sonder veel ghetier
Ick ben jongh, ’t is soo, maer by edel bloet in d’aeren
En wacht de dapperheyt niet nae ’t getal der jaeren.

            DE GRAEF.
My dus te randen aen! Wat losheyt speelt hier mee?
(430) Men u noch noyt en sach den deghen uyt de schee.

            DON RODRIGO.
Men hoeft geen tweede proef van mijns gelijc te wachten,
Haer eerste hand-Werck is een Meester-stuck te achten.

            DE GRAEF.
Weet ghy wel wie ick ben?

            DON RODRIGO.
                                        Jae; yeder, soo ick raem,
Sou beven, buyten my, van schrick voor uwen naem:
(435) In duysend Laure-blaen, die u het hooft omgeven,
Schijnt van mijn nederlaegh het ongeval geschreven:
Ick rand als roeckloos aen een arm die ’t doorgaens wint,
Maer hy heeft machts genoeg die sich vol moeds bevint.
Aen die sijn Vader wreeckt is niets van onvermoghen;
(440) U arm noyt neerlaegh had, maer soudse krijghen mogen.

            DE GRAEF.
Dat groot gemoed dat in dees tael druckt uyt sijn schijn,
Sich daeghlijcks uyt u oog ontdecken quam aen ’t mijn:
En werdende ghewaer de Deughd die in u blickte,
Mijn hert met volle vreughd mijn Dochter u toeschickte.
(445) Ick weet hoe ghy haer mint, en ben verblijd te sien
Dat uwe tochten voor u plicht-schult moeten vlien:
Dat die niet flaeuwen doen u dappre vierigheden,
Noch u verheven Deughd ghesoncken is beneden
Het gheen ick daer van hielt; dus hebbende ghehaeckt
(450) Te krijghen tot mijn Soon een Ridder heel volmaeckt,
Bevind ick in mijn keur my niet te sijn bedroghen,
Doch ick gevoel mijn hert heel over u bewoghen,
Ick Prijs u hoogh ghemoed, maer ick beklaegh u jeught;
Versoeckt geen proef te doen die ghy niet haelen meugt.
(455) Gheeft mijnen arm verlof om dit ghevecht te mijden,
Dat al te ongelijck geen eer heeft van sijn strijden:
Te vechten sonder vaer is winnen sonder roem;
Wat lof leyt in ’t verderf van sulcken jongen bloem?
Men sal u met een vuyst gelooven neer-geslagen,
(460) En ick sou maer ’t verdriet van uwe dood wegh dragen.

            DON RODRIGO.
Verkeert medogen volgt u schendigh stuck die d’eer
My nemen derf die schreumt myn leven (schynt het) meer.

            DE GRAEF.
Gaet heenen uwes weeghs.

            DON RODRIGO.
                                        Gaen wy al stil ter werven.

            DE GRAEF.
Zijt ghy u leven moe?

            DON RODRIGO.
                                Zij ghy bevreest voor sterven?

                    DE GRAEF.
(465) Koom, ghy voldoed u plicht; een Soon toont sich ont-aert
Wien meer sijn leven dan sijns Vaders eer is waerdt.


Derde uytkomst.

d’Infante,     Chimene,     Leonora.

            d’INFANTE.
Stilt mijn Chimene, stilt u innerlijck bedroeven,
Dees op-ghekomen ramp wil u ghedult beproeven;
Ghy sult nae korten storm weer kalmte sien verweckt,
(470) ’t is maer een kleyne wolck die u gheluck bedeckt;
En door wat uytstels kan der niet veel sijn verlooren.

            CHIMENE.
Mijn hert vervult met vrees mach nae geen hope hooren;
Een onweer dat so snel nae sulcken stilte komt,
Een wisse schipbreuck dreygt, van enckel onheyl bromt.
(475) Daer is gheen twijffel aen ick sneuvel inde haven;
Ick minde, was bemint, ons Vaders ’t jae-woord gaven,
En ick aen u daer van de blijde boodschap brocht,
Op ’t eyghen ooghenblick dat haeren onlust wrocht
’t Verhael waer af u niet soo haest is voorghedraghen,
(480) Of ’t heeft van ’t soet verwacht al ’t steunsel ingeslagen.
Vervloeckte Staet-sucht, en verwaende hovaerdy,
Waer door de beste meest gheraecken inde ly:
Gestrenge naem van eer, de moortpriem van mijn lusten,
Wat kost ghy my al leets? Hoe gaet ghy my ontrusten?

            d’INFANTE.
(485) Ghy hebt geen oorsaeck dus te vreesen dit verschil,
Een oogenblick wies ’t op, en ’t weder blussen wil:
’t Is al te ruchtbaer om in onheyl uyt te breecken,
De Koninck wil alreets het werde vergeleecken.
En so veel my belangt, gevoeligh van u schae,
(490) Sal ick doen wat ick kan dat alles wel vergae.

            CHIMENE.
Verlijckingh gelter niet in dierghelijcke saecken,
Want hoon aen d’eer gedaen en is niet goed te maecken:
Vergeefs men daer toe macht en wijsheyt brengt by een,
En so men ’t quaet geneest ’t is maer in schijn alleen.
(495) Iae haet die heym’lijck woed in d’eens ontstelde sinnen,
Ontsteeckt een vinnig vyer met meerder kracht van binnen.

            d’INFANTE.
Den soeten Echten band, daer u Rodrigoos hert
Aen sijn Chimene door so vast verbonden wert,
De Vaders te gelijck sal op een nieuw vereenen,
(500) En door dit huwelijcx-heyl van alle tweedracht speenen.

            CHIMENE.
Ick wensch het soo veel eer dan ick ’s in hope ben,
Don Diego is te trots, en ick mijn Vader ken;
Ick voel een tranen vloed die ick niet kan weer-houwen,
’t Voorleen my smert, en derf ’t aenstaende niet vertrouwen.

            d’INFANTE.
(505) Wat maeckt u dus benauwt? een afgeleeft oud man?

            CHIMENE.
Hy heeft een Soon vol moedts.

            d’INFANTE.
                                            ’t Volwassen schorter an.

            CHIMENE.
Wie dapper wesen sal die wil al vroegh beginnen.

            d’INFANTE.
Hy is te seer verlieft, en die te recht beminnen
Mis haghen al te noo de gheen die haer behaeght:
(510) Een woort, wanneer ghy wilt, sijn toorn uyt hem verjaegt.

            CHIMENE.
Maer hoort hy nae my niet, hoe sal ick ’t dan aenleggen?
En gheeft hy my ghehoor, wat salmen van hem segghen?
Hy sijnd’ een Edelman te lijden sulcken smaet!
’t Sy dat hy plaetse gheeft, ’t sy dat hy teghen staet
(515) De vonc die in hem vlamt, mijn wensch die blijft verlegen
Door schaemte of door spijt beschaemt van sijnen ’t wegen
Zoo hy mijn wil komt nae, vol spijt te sijn ontseyt
Indien hy meer sijn eer als mijne Min toeleyt.

            d’INFANTE.
Chimenes hert draeft hoog, en neemt in gheen bedencken
(520) Hoe nae het haer ooc ga yet dat haer eer mach krencken
Maer of ick totter tijt dat dit sy by gheleyt,
Dees vryer nam te Hoof in mijn versekertheyt,
En so by dwang de drift sijns arren-moeds hield binnen,
Zoud ’t gheenen naedocht voen in u verliefde sinnen;

            CHIMENE.
(525) Ach! doed ghy dat, Me-vrouw, soo ben ick buyten schroom.


Vierde uytkomst

D’Infante. Staet-Iongen. Chimene. Leonora.

            d’INFANTE.
Staet-Iongen, soeckt Rodrig’, segt dat hy by my koom.

            STAET-JONGEN.
De Grave van Gormas, en hy;

            CHIMENE.
                                                Goe God! ick beve.

            d’INFANTE.
Spreeckt.

            STAET-IONGEN.
            Hebben uyt het Hof haer te gelijck begheven.

            CHIMENE.
Alleen?

            STAET-IONGEN.
            Alleen, en soo ’t geleeck met onderlinge twist.

            CHIMENE.
(530) Zy zyn wis hand gemeen, ’t is al te wel gegist.
Me-vrouw, ick bid houd my dees haestigheydt te goede.



Vijfde uytkomst

D’Infante.     Leonora.

            d’INFANTE.
Helaes! wat voel ick voor een wroegen in my woeden!
’k Beklaeg haer ongeval, en sal ick haer verraen?
Mijn rust verlaet my, en mijn brand gaet weder aen.
(535) ’t Geen dat Rodrigo doet van syn Chimene scheyden,
Komt door een nieuwe hoop my tot nieuw lyden leyden:
En hare tweespalt, die ick aen-schouw met verdriet,
In myn bekoorde ziel een stil verheugen giet.

            LEONORA.
De deught, in u gemoed so hoog ten top geseten,
(540) Is die door snoode Min so haest ter neer gesmeten?

            d’INFANTE.
Ey noemtse niet meer snood, naediense nu by my
In volle prael geplaetst het recht heeft aen haer sy.
Draegt haer eerbieding toe nu sy my mach behagen;
Mijn deugt bestrijdse wel, maer hoope leyt my lagen,
(545) Terwyl de Min, helaes, weer in mijn boesem glijt,
En nae een Minnaer haeckt die nu Chimeen is quijt.

            LEONORA.
Laet ghy dit hooge hert so laeg dus lichtlijck vallen,
En gaet ghy reden-loos u geven tot sulck mallen?

            d’INFANTE.
Ach! met hoe weynigh nut leent yemand reden ’t oor
(550) Wanneer de ziel geraeckt te hollen buyten ’t spoor!
Want als de siecke selfs bemint sijn eyghen qualen.
En kan hy niet verstaen daer raet voor te doen halen.

            LEONORA.
De hoop’verlockt u, en u sieckte schijnt u soet;
Doch blijft Rodrigo uws onwaerdigh wat ghy doet.

            d’INFANTE.
(555) ’k Weet het niet dan te wel, maer so mijn Deught moet swichten,
So hoort wat vreemder hoop de Min kan in my stichten.
Indien Rodrigo komt verwinner uyt het Velt.
En sulcken Oorloghs-man valt onder sijn ghewelt,
Mach ick’er sonder schand als Minnaer werc van maken,
(560) Want wat sal hy niet doen kan hy dit boven raecken?
Ick derf my beelden in dat onder sijn beleyt
Het Rijck aen alle kant sal werden uytghebreyt:
En ’t vleyen vande Min doed dat ick nu al rade
Dat hy eer langh de kroon sal draghen van Grenade,
(565) De Mooren t’ onderbracht hem sullen bidden aen,
Arragon sijnen arm sal werden onderdaen,
Portugael ’t gheven op, en sijne Helden-daden
Aen d’over-zijd des Zees met lof hem sullen laden.
Kort-om, al wat men seyt dat oyt door manne-kracht,
(570) Door dapperheyt, door deught, te weghe was gebracht,
Ick van Rodrigo hoop nae dit sijn overwinnen,
En vindt dus in hem stof wel waerdigh om te minnen.

            LEONORA.
Maer siet, Me-vrouw, hoe verd ghy sijnen arm dringt aen,
In een ghevechts ghevolgh dat licht noyt aen sal gaen.

            d’INFANTE.
(575) Rodrigo is ghehoont, de Graef heeft ’t hoon bedreven,
Sy sijn nae buyten toe; wat kanmen blijcx meer geven?

            LEONORA.
Maer neemt dat dit gevecht al seecker sy gestelt,
Ist niet vry volle vroegh dat ghy sulck oordeel velt?

            d’INFANTE.
Wat wilt ghy? ick ben mal, en mijne zinnen malen,
(580) En dit ’s noch ’t minste quaed van mijne minne-qualen.
Komt met my in ’t vertreck, en troost my in mijn leet,
Noch laet my niet alleen nu ghy mijn euvel weet.


Seste uytkomst.

Den Coninck.    Don Arias.     Don Sanche
Don Alonso.

            DE CONINCK.
De Graef is dan so los, so waen-wijs, so vermeten,
Dat hy syn misdaed meent vergeven en vergeten?

        DON ARIAS.
(585) Ick heb hem uyt u naem daer lang op ondergaen,
Maer niet verricht, Heer, al heb ick mijn best ghedaen.

            DE CONINCK.
O Hemel! sal dan dus een Ondersaet versmaden
Sijn pligt van huld en trouw door roeckeloose daden!
Don Diego hoont hy, en op ’s Konincks wil niet let,
(590) Iae midden in mijn Hof soo stelt hy my de Wet.
Laet hem een dapper helt, en een groot Krijgsman wesen,
Ick sal hem van die quael, ick sweer ’t hem, wel genesen.
Al was hy enckel stael, jae Mars in menschen schijn,
Hy sal sien wat het is my ongehoorsaem te zijn.
(595) Ick weet hoe datmen moet soo fiere sinnen temmen,
En heb dat harde hayr wat sacht eerst willen kemmen,
Maer nu sulcx mis bruyckt, gaet heen van desen dagh
Verseeckert u van hem, daer koom van wat het magh.

            DON SANCHE.
’t kan sijn een weynigh tijds soud hem meer buyghsaem maken.
(600) Men heeft hem voor gehad noch heel verhit; ’t sijn saken
Heer Coninck die ’t gemoed doen sieden in ’t begin,
Een hert soo moedigh kan sich qualijck toomen in.
Hy heeft wel ongelijck, maer sulcke zielen konnen
Tot ongelijcks beken so haest niet syn gewonnen.

            DE CONINCK.
(605) Don Sanche, swijgt, en swigt, want ghy dit weten sult
Men sich schult-plichtig maeckt in ’t spreecken voor dees schult.

            DON SANCHE.
Ick swicht, Heer, en ick swijgh, maer laet een woort doch leggen
De grond tot sijn verschoon.

            DE CONINCK.
                                            Wel wat weet ghy te seggen?

            DON SANCHE.
Dat een ghemoed ghewent niet dan yet groots te doen
(610) Sich swaerlijck buygen kan tot d’ootmoed van een soen:
Het siet daer toe geen raet als ingewickt met schanden,
En hier op heeft alleen de Graef ghetoont sijn tanden:
Hy vind in dese plicht yet dat hem tegen wert,
En sou gehoorsaem zijn had hy een minder hert.
(615) Gebied dat zijnen arm, volwassen onder ’t vechten,
Door ’t punt van syn rapier dit ongelyck gae rechten.
Hy sal ’t u beet’ren Heer, ’tis buyten alle sorgh,
En tot het hem sy kond, siet hier ’t gheen blijft sijn borgh.

            DE CONINCK.
Ghy breeckt door het ontsach, maer ick vergeef ’t u jaren’
(620) En min dees vyerigheyt in jonckheyts weder-varen;
Een Koninck die sijn doen met rijper raed omgheeft,
Der Ondersaten bloed in meerder achtingh heeft.
Ick waeck voor mijn Gemeent, bestier se door de reden,
Ghelijck het hooft draegt sorg voor al de minder leden,
(625) Dus ’tgheen dat u dunckt recht en is geen recht by mijn,
Ghy spreeckt als een Soldaet, ick moet een Koninck sijn.
En watmen segghen mach, en hoemen ’t wil ghelooven,
De Graef sal door dees pligt sijn achtings glans niet dooven
Dat meer is, ’t hoon raeckt my, hy heeft geschand-vleckt d’eer.
(630) Van hem die ick mijn Soon koos tot een Voedster-Heer.
En door het stout bestaen van suclke onheyls nepen,
Heeft hy hem aen mijn keur, en aen my selfs vergrepen.
Ick ben ’t die hy voldoet als hy dees ondaed recht;
Maer ’t is daer van genoegh. Voort dient u noch gesegt,
(635) Dat ons de vyand dreyght; ick vrees voor een Verrassen.

        DON ARIAS.
De Mooren souden die weer wat te raecken passen?
En wel een aenslagh op ons hebben inde sin?

            DE CONINCK.
Men heeft haer Vloot ghesien te Zeewaert steecken in,
En u is wel bekent dat in seer weynigh uren
(640) Men die met eene vloedt kan hier ter reede sturen.

        DON ARIAS.
So meenigh swaer verlies heeft haer benomen ’t hert,
Dat u ontsiene macht noch meer sou sijn getert.

            DE CONINCK.
Dat baet niet, want sy noyt en sullen mogen lyen,
Dat ick myn voet dus vast set in Andalousyen,
(645) En sulcken schoonen streeck van afgenomen grond
Die wackert hare wrock tot wraec schier t’elcker stond.
Dit is de reden die my heeft hier in Siviljen
Doen stellen sints thien jaer de zetel van Castiljen
Om haer dicht by te sijn, en vaerdigh op het spoor
(650) Te dempen inden dop al wat sy nemen voor.

        DON ARIAS.
Zy hebben wel geleert ten koste van haer hoofden,
Hoe swaerlijc men u weer van ’t geen ghy wint beroofden;
Te groote vrees is quaed.

            DE CONINCK.
                                        Versuym dat is noch qua’er,
En die te veel vertrouwt die noodight het gevaer:
(655) Iae selfs de vyand die ghy hebt voor-heen geslagen,
Zo ghy u kans verkijckt sal ’t voordeel u ontjagen.
Dan Echter ’t waer niet goed, de tijding zijnd’onwis,
Te stroyen onder ’t volck een nacht-schrick by de gis:
Den angst, die Wapen-roep sou noodeloos omvoeren,
(660) Mocht midts de duysterheyt de Stadt te seer beroeren.
Naedien men goede wacht houd tegens allen noodt,
Is ’t voor als nu genoegh.

        DON ALONSO.
                                        Myn Heer, de Graef is doodt;
Don Diego door sijn Zoon zyn onlust heeft gewroken.

            DE CONINCK.
Van dat ick wist de wroc heb ick de wraec voorsproken,
(665) En wouw dit ongeval verhoeden van doen af.

            DON ALONSO.
Chimene, vol van rouw, komt vorderen de straf,
En met een tranen vloed eyscht recht van uwe handen.

            DE CONINCK.
Hoewel ick voel mijn ziel tot haer ontferming branden,
Nochtans het geen de Graef begaen heeft, hier geseyt,
(670) Heeft wel verdient dit loon van syn vermetelheyt.
Doch of hy ’t schoon verdient het valt my hard te missen
Een sulcken Oorlogs-Helt, en na het kloeck beslissen
Van menigh groot gevaer, nae menighmael den staet
Te hebben met zyn bloed in trouwe dienst gebaet,
(675) Al is ’t dat zyne trots niet was om te verdraghen,
Noch smert my sijn verlies, en moet sijn doot beklagen.


Sevende uytkomst.

De Coninck. Don Diego. Chimene. Don
Sanche. Don Arias. Don Alonso.

            CHIMENE.
Recht! Recht! Heer Koninck, recht!

            DON DIEGO.
                                                        Heer Koninck, weest my goet.

            CHIMENE.
Ick werp my voor u neer.

            DON DIEGO.
                                        Ick val voor u te voet.

            CHIMENE.
Ick vorder recht van u.

            DON DIEGO.
                                    Wilt myn verdedingh hooren.

            CHIMENE.
(680) ’k Eysch wraecke van een moort.

            DON DIEGO.
                                                            ’t Was straf van hoon, in tooren.

            CHIMENE.
Rodrigo, Heer;

            DON DIEGO.
                        Die deegelijck een eerlijck man.

            CHIMENE.
Die stack myn Vader dood.

            DON DIEGO.
                                            Zyn Vader pord’ hem an.

            CHIMENE.
Een Prins is schuldich recht aen ’t bloed der Ondersaten.

            DON DIEGO.
Voor een gerechte wraeck het recht wat moet ontlaten.

            DE CONINCK.
(685) Rijst bey te gader op, en redent een voor een;
Chimene ’k heb mijn rouw met uwen ramp gemeen,
En ick voorwaer u leet met herten-leet aenhoorden:
Ghy krijgt u beurt daer na, valt haer niet in haer woorden.

            CHIMENE.
Heer Coninck, wat verdriet! Mijn Vader die is doot,
(690) En ick sagh ’t drabbigh bloet dat uyt sijn wonde vloot;
Dat bloed dat sich so vaec voor uwen Staet ginck wagen,
Dat bloed dat u verkreegh de zeegh van soo veel slagen,
Dat bloed dat op de gront noch roockt van enckle spyt
Dat het sich siet gestort voor minder als ghy syt,
(695) ’t Gunt midden in ’t gevaer geen krijg oyt dorst vergieten;
Rodrigo in u Hof doet langs der aerde vlieten:
En voor syn proef-stuck, hy met sulcken frayen daet,
Van sulcken vasten stut ontset heeft uwen Staet.
Heeft van u Oorlogs-volck de moed ter neer geslagen,
(700) De hoop weer opgerecht van die u haet toe-dragen.
Ick quam ach! op de plaets heel machteloos, en bleeck,
En vond hem overleen; Heer Coninck, ick besweeck;
Vergeeft ’t my so mijn smert mijn stemme doet verstijven,
Mijn tranen en gesucht de rest u schuldigh blijven.

            DE CONINCK.
(705) Houd moed, mijn waerde kind, en weet dat van voortaen
U Coning u in stee wil van een Vader staen.

            CHIMENE.
Mijn Heer te veel eers geschied aen mijn ellende;
Ick quam dan machteloos, en vond zijn leven t’ende.
Hy sprack my wel niet aen, maer dat vry dieper dreef
(710) Zyn bloed in ’t vochte stof my myne plicht voor-schreef;
Of eer, sijn dapperheyt genootdruckt t’ondergaende,
Sprac tot my door sijn wond, en my tot wraec vermaende,
En om sijn overlast aen u te maecken kond,
Ontleent daer toe mijn stem door sulcken droeven mond.
(715) Heer Koninck! duld doch niet, dat onder uwe ooghen,
Een onghestutte loop van moord heb sulck vermoghen,
Dat sonder strafs ghevolgh de beste van het Landt
Sijn onder lijfs ghevaer van elcx verwaende handt.
Dat sich een jonghe wulp beroeme van haer sneven,
(720) Zich baede in haer bloed, en haer beneme ’t leven.
Een sulcken Oorloghs-helt waer van men u berooft
By wraecks gebreck den ernst tot uwen dienst verdooft.
In ’t kort, mijns Vaders dood eysch ick te sien gewroken,
Meer tot u nut dan om u voor my op te stoken.
(725) U Staet verliest in het verlies van sulcken man,
Wreect bloed met bloed, en doet de doot den dooder an.
Laet hem en sijn gheslacht, soo ver als het kan recken,
Zoenoffer voor dees sond aen ’t gantsche Land verstrecken.
De Zon, die alles siet, en siet niet hier op aerd,
(730) Dat sulck een dierbaer bloed is in betalingh waerd,

            DE CONINCK.
Don Diego, antwoord nu.

            DON DIEGO.
                                        Wat is men vol ghelucken,
Wanneer men met sijn kracht sich ’t leven voelt ontrucken:
En wat brenght ouderdom aen meenigh groot gemoedt
Met sijne swackheyt, Heer een swaren teghenspoedt.
(735) Ick, die wel eer ghewent was altijt t’overwinnen,
Die door ghedane dienst my deed al-om beminnen,
Die, sie my nu, vermits ick heb te langh gheleeft,
Onteert door schendig hoon, en dat my wraeck begeeft.
’t Geen noyt vermocht beleg, noch slagh, noch ongenade
(740) ’t Geen noyt vermocht Argier, Arragon, noch Grenade,
’t Gheen noyt u Vyand, noch mijn hater heeft bestaen,
Dat is my in u Hof door hooghmoed aenghedaen.
Mijn eer is daer gheschend ten trots van mijne jaren,
Mijn swaren ouderdom men dorst met schimp verswaren;
(745) Heer Coninck, op dees wijs, soo sou dit grijse hayr,
Versleten in ’t Helmet by menigh Krijghs-ghevaer,
Dit bloed, in uwen dienst soo Ridderlijck vergoten,
Dees arm wel eer de schrick van ’s Vyandts vaste Sloten,
Met oneer gaen in ’t graf, had ick niet voortghebracht
(750) Een Soon, wel waert sijn Land, sijn Koninck, sijn geslacht.
Hy leende my sijn hand, hy heeft de Graef doorsteecken,
Mijn eere weer herstelt, mijn oneer derven wreecken;
Soo ’t toonen van sijn moed, oock met gevaer van ’t graf,
Soo wraeck van een klapbacx verdient een wreede straf,
(755) Op my, op my alleen, moet desen blixem vallen;
Wanneer den arm misdoed het hooft ontgelt het mallen
Van ’t geender is misdaen, van d’oorsaeck van ’t gekarm,
Ben ick, Heer Koninck, ’t hooft, hy is alleen den arm.
Beklaeght Chimene sich van dat hy heeft verslaghen
(760) Haer Vader, hy en had het noyt behoeft te waghen
Had ick het konnen doen. Behoud den arm u dan,
En offert haer het hooft dat gheen meer dienst doen kan.
Ten koste van mijn lijf voldoed vry, Heer, Chimene,
Ick pleegh gheen teghenweer, ick gae ghewilligh heene;
(765) En ver van het verwijt dat ick gheen schult en weet,
Soo ’k buyten oneer sterf, so sterf ick sonder leet.

            DE CONINCK.
De saeck is van ghewicht, en rijplijck overwoghen,
Verdient voor het gherecht des vollen Raets betoghen.
Don Sanche brenght Chimeen in seeckerheyt weer t’huys,
(770) Don Diego heb mijn Hof tot sijn ghevanghen-huys,
Sijn Soon sy nae ghesocht, ick sal u Rechts dwanc geven.

            CHIMENE.
Is recht, Heer Koninck, dat een Moorder misse ’t leven.

            DE CONINCK.
Stilt u verdriet, mijn kint, en stelt u hert gerust.

            CHIMENE.
Bevel van rust is my maer aenwas van onlust.

                Eynde van de tweede Verhandelingh.

Continue

DERDE VERHANDELINGHS

Eerste uytkomst.

Elvire. Don Rodrigo.

            ELVIRE.
(775) ROdrigo! wel hoe nu? Rampsaligh wight wat doe je?

            DON RODRIGO.
Ick volgh de wreede klem van mijn hard nood-lots boeye.

            ELVIRE.
Van waer komt u dees trots, en dese nieuwe moed,
t’Erschijnen inde plaets die ghy besmet met bloet?
Hoe! derft ghy noch tot hier des Graven schim aenranden?
(780) Bracht ghy hem niet er doot?

            DON RODRIGO.
                                        Sijn leven was mijn schande,
Mijn eer heeft van mijn handt ghevordert dese daedt.

            ELVIRE.
Maer in des dooden huys te soecken toeverlaet!
Socht oyt een moorder daer sich voor de straf te bergen?

            DON RODRIGO.
Quam oyt een moorder recht aen sijnen rechter vergen?
(785) Neen, siet my niet meer aen met een verbaest gesicht;
Ick soeck de dood, nu ick de doodslagh heb verricht.
Mijn recht hangt aen mijn Min, mijn Rechter is Chimene,
Ick heb haer haet verdient, daer door de dood met eene.
En koom daer van ontfaen, als wel-sijns beste pand,
(790) Het vonnis van haer mond, den slagh van hare hand.

            ELVIRE.
Vliet liever uyt haer oog, vlied van haer grammen tooren,
Ontreckt u d’eersten brand van haer ontvlamt verstooren,
Gaet heen, geeft u niet bloot aen d’eerst’ ontsteltenis,
Die in ’t verbolgen hert noch versch ontsteecken is.

            DON RODRIGO.
(795) Neen, neen, dat waerde pand dat ick kon dus mishagen
Kan my geen haet genoegh tot mijne straf toedragen:
Die eens soo groot te sien sou sijn mijn grootst’geluck,
Om door de dood te syn te eerder uyt den druck.

            ELVIRE.
Chimene is nae ’t Hof, ontstelt en heel begresen,
(800) En sal met veel gevolgs terstont hier weder wesen
Gaet doch Rodrigo, gaet, en houd my buyten last,
Wat soumen seggen so men hier sach sulcken gast?
Wilt ghy, dat yemant haer noch na-geef, dit, of quader,
Dat s’in haer huys ontfangt de Moorder van haer Vader?
(805) Haer weder-komst die naeckt; sy komt, sy komt ick segh
Ten minsten om haer eer, Rodrigo, schuylt u wegh.


Tweede uytkomst

Don Sanche. Chimene. Elvire.

            DON SANCHE.
Iae, Me-vrouw, men des wel een bloedigh hemd mach draghen,
U tranen, en u toorn, de wraeck te recht op-dagen.
Doch ick neem’s my niet aen met een fluweele tael
(810) Te troosten uwen rouw, te koesteren u quael:
Maer so ick t’uwen dienst kan sijn bequaem gevonden,
Ghebruyckt mijn swaerdt tot straf van hem die gaf de wonden:
Ghebruyckt myn liefde om te wreecken dese moordt;
Op u bevel so sal mijn arm doen ’t geense hoort.

            CHIMENE.
(815) Rampsalige!

            DON SANCHE.
                            Me-vrouw, dient u doch van mijn leven.

            CHIMENE.
Ghy weet de Koning heeft een rechtdagh uytgeschreven.

            DON SANCHE.
Het recht dat is so loom, en so verdrietsaem langh,
Dat menighmael de schult raeckt buyten straffens dwang.
Den tragen loop daer van, onwis hoe uyt te vallen,
(820) Gaet te veel tijts mee deur, en geeft vaeck niet met allen.
Laet toe dat door’t rappier een Ridder doe de wraeck,
De wegh veel korter is, en seeckerder de saeck.

            CHIMENE.
Dit is den lesten raedt, en moet het daer toe komen,
U dienst sal (is ’t u ernst) dan worden aengenomen.

            DON SANCHE.
(825) Dat is het eenigh heyl daer myn gemoed nae haeckt,
En op die hoop vaert wel, die my te vreden maeckt.


Derde uytkomst

Chimene. Elvire.

            CHIMENE.
Ick sie my eynd’lijck vry, en mach hier onbedwongen,
U openen de smert in mijne borst verdronghen:
’k Magh gheven vollen loop aen mijn bedroeft ghesucht,
(830) En u tot in myn zoel doen zien mijn onghenucht.
Mijn Vader die is dood Elvire! en d’eersten degen
Die oyt Rodrigo trock is hem door ’t hert geregen.
Schreyt droeve oogen, schreyt, en smelt in u getraen,
Mijn levens eene helft heeft d’ander helft verdaen:
(835) En sulcken wreeden daed verplicht my om te wreken,
Op ’t geen my over is ’t geen ick my vind t’ontbreken.

            ELVIRE.
Stelt u gerust Me-vrouw.

            CHIMENE.
                                        Wat zyt ghy onbewust
Van mijn ellendigh lot, dat ghy my spreeckt van rust!
Helaes! waer sou mijn ziel dees rust van daen doch komen,
(840) So my deert ’t geen ick mis, deert die my heeft benomen?
Wat kan ick hoopen ach! Als eeuwigh ongerief,
Daer ick vervolg een moort, en heb de moorder lief?

            ELVIRE.
Lieft ghy hem noch die u berooft heeft van een Vader?

            CHIMENE.
Ach! Lieven dat is niet Elvire, ’t gaet my nader,
(845) Ick ben versot op hem, myn eygen hert hem dient,
En in myn vyand selfs vind ick mijn waerdsten vrient.
Ick voel, dat jae in spijt van mijne swaeren tooren,
Rodrigo noch bevecht mijn Vader als te vooren,
Hem in mijn boesem volgt, en hy sich weert, en wijckt,
(850) Nu dapper is dan slap, en somtijts schier beswijckt.
Maer in dit hard gevecht van haet op min gebeten,
Zo wert mijn hert gescheurt, mijn ziel van een gereten,
En of de liefde schoon heeft op my groote macht
Noch heb ick (als ’t behoort) mijn pligt in grooter acht.
(855) En loop geblinthockt toe daer d’eer is te bewaren,
Rodrigo is my waerd, my deert syn qualyck varen,
Mijn hert held aen zijn zijd’; maer al des niet-te-min
Ick weet wat kinder-plicht, en Vader-moort heeft in.

            ELVIRE.
Is u ’t vervolgen ernst?

            CHIMENE.
                                    Ach! bloedige gedachten
(860) Van wreed vervolg dat ick genootdruckt moet betrachten!
Ick dingh hem na sijn lijf en voor ’t voldingen schrick,
Mijn dood hangt aen de sijn en ick sijn dood beschick.

            ELVIRE.
Verlaet, Me-vrouw, verlaet een voorsteel so verwoedigh,
Noch haelt niet op u hals een noot-geval so bloedich!

            CHIMENE.
(865) Sal ick dan sien de dood myns Vaders sonder straf?
Zijn bloedt vast roepen wraeck, daer ick gheen wraeck verschaf?
Mijn hert, sal dat, versot in schandigh minne-mallen,
Ghelooven ’t sy genoegh een traen vijf ses te vallen?
Daer meê te houden op, en laten voort mijn eer
(870) Verstickt in stom geswijgh door liefde treden neer!

            ELVIRE.
Me-vrouw, ghelooft my, ghy sult wel sijn te verschoonen,
Van u niet al te wreed op sulcken Helt te toonen,
Een Helt en Minnaer bey, ghy hebt ghenoegh ghedaen
Dat ghy den Koninck hebt daer van gesproocken aen?
(875) Dringt op het uyt-eynd niet, laet u vervolg voort steken.

            CHIMENE.
Mijn achting hangter aen, ick moet ick wil my wreken,
En of my schoon al vleyt een leepe minne-lust,
Dat ontschult stelt mijn geest in ’t minste niet gerust.

            ELVIRE.
Maer gh’hebt Rodrigo lief, hy kan u niet mishagen.

            CHIMENE.
(880) ’k Bekent.

            ELVIRE.
                        Hoe sult ghy dan u hier in eynd’lijck dragen?

            CHIMENE.
Tot voorstant van mijn eer, en bet’ring van mijn schae;
Hem dagen, sien gedoemt, en sterven selfs daer nae.


Vierde uytkomst

Don Rodrigo. Chimene. Elvire.

            DON RODRIGO.
Wel, sonder dat ghy hoeft my voor ’t gerecht te dagen,
Siet hier, neemt in mijn dood u so gewenscht behagen.

            CHIMENE.
(885) Elvire, wat is dit! Waer sijn w’! Hoe komt dit by!
Rodrigo in mijn huys? Rodrigo hier by my?

            DON RODRIGO.
Verschoont mijn leven niet, smaeckt sonder tegen-streven
Het soet dat u mijn ramp, en uwe wraeck kan geven.

            CHIMENE.
Helaes!

            DON RODRIGO.
            Geeft my gehoor.

            CHIMENE.
                                        Ick sterf.

            DON RODRIGO.
                                                        Een ooghenblick.

            CHIMENE.
(890) Wegh, laet my sterven doch.

            DON RODRIGO.
                                                Ick ’t in een woord beschick;
Daer nae so antwoord my niet dan met desen degen.

            CHIMENE.
Hoe! daer mijns Vaders bloed noch niet is afgesegen?

            DON RODRIGO.
Chimene?

            CHIMENE.
            Wegh, doet wegh dit haetelijck vertoogh,
Dat my verwijt u schult dus schendigh voor mijn oogh.

            DON RODRIGO.
(895) Ach! siet het liever aen om uwen haet te wetten,
U toorn te hitsen op, mijn straf niet uyt te setten.

            CHIMENE.
’t Is in mijn bloedt geverwt.

            DON RODRIGO.
                                        Koom, doopet in het mijn,
En wascht so daer van af de verw die ’t heeft van ’t dijn.

            CHIMENE.
Ach! wat een wreetheyt, dus op eenen dagh te moorden
(900) De vader door u swaert, de dochter door u woorden!
Doed my dit tuyg uyt ’t oog, ic macht niet sien soo bloot;
Ghy wilt dat ick u hoor en jaeght my aen de doodt.

            DON RODRIGO.
Ick doe ’t geen ghy begeert, maer sonder my t’ontgeven
De wil van door u hand te missen dit mijn leven.
(905) Want als ’t al is gheseyt, verwacht noch van u haet
Noch van mijn Min ’t betrouw van mijn beroemde daed,
U Vader met een slagh, noyt weder goed te maecken,
Onteerde ’t eerlijck hooft mijns Vaders, sulcke saecken
Die treffen (als ghy weet) seer diep een man van moedt,
(910) Ick had mijn deel aen ’t hoon, ick volghd, hem op de voet.
Ick vond hem, heb mijn eer en Vader bey ghewroken
En soo ’t noch stont te doen ’t geschiede, als ’t is gesproken:
Niet dat niet inderdaed mijn Min langh teghens my
En mijnes Vaders wil ghestreden heeft voor dy:
(915) Gist daer uyt vry haer macht, dat ick in sulck onteeren
Ghetwijffelt heb of ’t stuck de wraecke kon ontbeeren:
En daer ick uwen haet, of schand moest ondergaen,
Weer-hield ick mijne hand, drongh mijnen arm niet aen,
Jae heb mijn selfs berispt van te veel hevigheden;
(920) En uwe gaven wis de waghe wicken deden,
Soo hier niet teghens aen sich had ghekant met pijn,
Dat yemand sonder eer u niet kan waerdigh sijn.
Dat die my had bemind, doen ic mocht ’t hooft op lichten,
My haten sou wanneer ick eerloos moste swichten.
(925) Dat altoos en in al te luystren nae de min
Was uwe keur beschaemt met lust te volghen in.
Ick segh het u noch eens, ick sal, en moet het segghen,
Tot dat ick voor u voet een droevigh Lijck sal legghen,
’k Heb u veronghelijckt, maer siet, ick trock dees lijn
(930) Tot weeringh van mijn smaedt, en om u waerdt te sijn.
Doch plicht-vry van mijn eer, en pligt vry van mijn Vader,
Koom ick aen u voldoen mijn plicht en schult te gader.
’t Is om mijn hooft u aen te bieden dat ghy my
Hier siet op dese plaets; ick niet onwilligh ly,
(935) En weet uws Vaders dood daer meed’ is uyt te wissen,
Dies ick u niet wil doen u offerhande missen,
Slacht met een groot ghemoedt de ghene die sijn eer
Ghestelt heeft inde roem uws huys te vellen neer.

            CHIMENE.
Rodrigo, ach ’t is waer, dat selfs met teghen-strijden
(940) Ick u niet laken kan van gheene smaed te lijden:
En hoe dat oock berst uyt de grootheyt van mijn druck,
’k Gheef u soos eer gheen schult als wel mijn ongheluck.
Ic weet, wat achtbaerheyt nae sulck een schendigh hoonen
U verghde voor een hert in dit gheval te toonen;
(945) Ghy hebt de plicht maer van een eerlijck man ghedaen,
Doch my met die te doen mijn plicht ghewesen aen.
U dapperheyt leert my mijn les in u verwinnen,
Sy heeft u eer en wraeck meer dan u selfs doen minnen,
Dit voeghd my desghelijcks; en ick heb, tot besluyt,
(950) Mijn eer oock voor te staen, mijn wraeck te voeren uyt.
Helaes! u opsicht slechts doed my hier in noch schromen,
Had ander ongeval mijn Vader my benomen,
Mijn ziel soud’ in ’t gheluck van u te moghen sien
Noch vinden al den troost die yemand mach gheschien:
(955) En een aennemingh soet mijn smert soud’over-weghen,
Al sulcken waerden hand mijn tranen af quam veghen:
Maer ick moet u bederf voort wercken uyt met vlijt,
Nu door mijns Vaders moordt ghy mijn bederver sijt.
En mijn onluckigh lot dat kan, dat wil ghehenghen,
(960) Dat ick mijn eyghen leet aldus te weegh sal brengen.
Want eyndlijc, dat ghy weet hier van het recht bescheyt,
Verwacht gheen slap besluyt van mijn gheneghentheyt:
Ofschoon al mijnen haet ons liefde wenscht te wijcken,
Mijn hoogh verheven aerdt moet u hier in ghelijcken:
(965) Ghy hebt door uwe daed u weerdt ghetoont van my,
Ick moet door uwe dood my toonen weerdt van dy.

            DON RODRIGO.
Stelt dan niet langer uyt ’t geen d’eer u gaet ghebieden,
Die eyscht mijn hooft, en ic koom ’t u van selfs aenbieden:
Maeckt daer een offer of tot sulcken eedlen soen,
(970) De slagh sal my niet min als ’t vonnis vreughd aen doen
Te wachten nae ’t vervolg van lancksaem recht te plegen,
Komt voor u achtbaerheyt noch mijne ramp geleghen,
’k Sal sterven vol ghelucks soo ’k sterf door sulcken slagh.

            CHIMENE.
Gaet, ick d’aenklaegster wel, maer Beul niet wesen magh.
(975) Of ghy my bied u hooft, kan ick het soo begeeren;
Ick wilder dinghen nae, maer ghy sult het verweeren:
’t Is van een ander daer ick het van hebben moet,
Want die de straf vervolght, de straf niet aen en doet.

            DON RODRIGO.
Ofschoon al uwen haet ons liefde wenst te wijcken,
(980) U hoogh-verheven aert de mijne moet ghelijcken.
En eenen andren arm t’ontleenen tot u wraeck.
Ghelooft my, mijn Chimeen is gheen gelijcke saeck.
Mijn hand die heeft alleen mijn Vader konnen wreken,
U hand sich inde wraeck van d’ uw’ alleen moet steken.

            CHIMENE.
(985) Ach! Wreedt ghemoet, waerom soo stijf hier op gestaen?
U wraeck was sonder hulp, ghy biet ’er hulp toe aen:
Ick wil u volghen nae, en ben te kittelachtigh.
Te lijden dat ghy soud sijn aen mijn roem deelachtigh.
Mijn vader, en mijn eer, in schult niet willen sijn,
(990) Noch aen u wanhoop, noch aen uwe Minne pijn.

            DON RODRIGO.
O streng besluyt van eer! Helaes wat kan ick seggen!
Sal ick soo veel genae my dan niet toe sien leggen?
Ach! om uws Vaders wil, of wel om onse Min
Zo dood my of uyt wraeck, of uyt medoogens sin:
(995) U ongevalligh lief sal ’t veel min smerte geven,
Te sterven door u hand, als in u haet te leven.

            CHIMENE.
Gaet, ick en haet u niet.

            DON RODRIGO.
                                    Ghy moet.

            CHIMENE.
                                                    Neen, ick en kan.

            DON RODRIGO.
Vreest ghy het snoo gesnap van ’t volck so weynigh dan?
Wanneer men mijn misdoen en uwe Min sal weten.
(1000) Wat meent ghy dat de Nijt te seggen sal vergeten?
[fol. G2r]

De vijfde verhandelingh.

Eerste uyt-komste.

Chimene. Don Rodrigo.

ROdrigo dus by daegh, hoe hebt ghy ’t hert gekregen?
Gaet, ghy verkort myn eer, gaet wandelt uwer wegen.
Ro. Ick gae ter doodt, Mevrouw, en eer ick dit bestel,
So kom ick hier voor ’t lest u seggen noch vaert wel:
Mijn Min ’t u schuldigh is, en myn hert in dit beleyden
Derf sonder u verlof uyt u gebied niet scheyden.

                            CHIMENE.
Ghy gaet ter dood. Ro. Ick vliegh, de Graef syn wrake heeft,
Soo haest ghy dit verlof maer aen u Dienaer geeft.
Chi. Ghy gaet ter doot: Don Sanch’, is die dan soo te vresen?
Dat hy een schrick kan aen dit moedigh herte wesen?
Wat maeckt u soo geringh? of wat maeckt hem soo groot?
Rodrigo gaet ten strijdt, en acht hem selfs al doodt,
Die niet gevreest en heeft myn Vader noch de Mooren:
Gaet vechten met Don Sanch’ en geeft den moet verlooren,
U dapperheyd heeft die nu noodt dat het soo slecht.
Rod. Ick ga na myne straf, en niet naer een gevecht,
En mijn getrouwe Min my nemen kan ’t begeeren,
Wanneer ghy soeckt myn doodt van ’t leven te verweeren.
’k Heb altijt ’t selfde hart, maer ick en heb gheen handt
Tot de behoudenis van ’t gheen dat ghy verbant:
En dese nacht alreeds had dy dijn wensch verkregen,
Soo ick gestreden had alleen van mynen ’t wegen.
Maer doende ’t voor de Prins, voor ’t Volck, en voor de Staet,
Mijn beste niet te doen dat waer geweest verraet,
En mijn manhaft gemoed, haet noch niet soo het leven,
Dat het sich wil ter doodt met trouwloosheyt begheven.
Maer nu ’t verschil slechts hanght aen ’t geen my selver raeckt,
Ghy eyscht mijn hooft, en d’eysch werdt by my niet gewraeckt,
U haet doed u daer toe eens anders handt verkiesen,
Ick was niet waerd mijn lijf door d’uwe te verliesen.
Men sal mijn oock niet sien sijn slagen te weerstaen,
’k Ben hem meer schuldigh die voor u den strijdt neemt aen,
En denckende dat het van u is datse comen,
Nadien sijn wapens voor u eer sijn aengenomen.
Ick gae hem bidden aen, mijn borst geheel ontbloot,
En kus in sijne hand de uwe die my doodt.
Chi. Soo van een droeve plicht de hevigheyd verbolgen,
Die my doet tegens danck u dapperheyd vervolgen,
Aen uwe Min schrijft voor soo over-straffen recht,
Dat het u weerloos stelt aen hem die voor my vecht:
In dees verblindingh wilt u echter niet ontgeven,
Dat dit u achtbaerheyd niet min geldt dan u leven,
En dat oock in wat roem Rodrigo heeft geleeft,
Soo hy verslaghen werdt syn achting hem begeeft:
d’Eer was u waerdiger dan ick u waerd most wesen,
Doen g’in mijns Vaders bloedt u handen wiest voor desen,
En s’u versaken deed, in spijt van uwe Min,
De hoop de soete hoop die mijn besit had in:
En ick sie u daer van soo weynigh wercks nu maecken,
Dat sonder teghenweer ghy t’onder soeckt te raecken:
Wat ongelijckheyd doch druckt uwe deught ter neer?
Waerom hadt ghy die doe of hebtse nu niet meer?
Hoe, zijt ghy koen, maer om my te veronghelijcken,
Als my geen ongelijck geschied, wilt ghy beswijcken,
En handelt ghy soo straf mijn Vader, om daer na
Te lyden sonder noodt, dat yemandt u verslae?
Neen, sonder dat ghy sterft, laet my u doodt betrachten,
En doet wat voor u eer wilt ghy u lijf niet achten.
Rod. Nae ’s Graven dood, en na der Mooren nederlaegh,
Mijn ere onderstut met sulcken styven schraegh,
Sich tegen niemand van voortaen behoeft te setten,
Men weet wel dat mijn moet geen tegenweer kan letten:
Dat mijne dapperheyd schier alle dingh vermach,
En als ’t mijn eere geldt ick doorbreeck door ’t ontsach,
Neen, neen, in dit gevecht wat ghyder van moocht dencken,
Rodrigo sterven kan, maer kan sijn eer niet krencken.
[fol. G3r]
Hy sal niet sijn beticht dat hem sijn moed begaf,
Hy sal niet raecken voor verwonnen in zijn gaf;
Men sal maer segghen, dat hy niet heeft willen leven,
Om tot Chimenes haet geen oorsaeck meer te gheven:
Dat hy gheweecken is voor ’t straffe Noot-gheval,
’t Gheen sijn Meestersse dwongh te soecken sijnen val.
Sy eyscht van hem sijn hooft, en haer sijn hooft t’ontseggen
Schijnt aen sijn moedig hert een dood-schult voor te leggen,
Tot wraecke van sijn Meesterss’, schiet hyder ’t leven in,
Dus doende plaets, in spijt van sijne liefde, gheven,
Chimene aen sijn eer, en aen Chimeen sijn leven.
Alsoo dan sult ghy sien mijn dood in dit ghevecht
Den hooren van mijn heyl te hebben opgherecht:
En sal dit eers-ghevolgh mijn willigh sterven kroonen,
Dat niemandt buyten my u kon voldoeningh toonen.


            CHIMENE.
Naedien u letten niet te loopen in u doodt
U leven noch u eer, twee redenen soo groot,
So doed het dan om my; en wilt kloeckmoedig strijden,
Ten minsten om my van Don Sanche te bevrijden.
Heb ick u oyt bemint, soo weert van mijnen hals
Een juck dat aen mijn sin soo teghen is in all’s.
Moet ick u seggen meer? Gaet, denckt op u beschermen,
Op dat door dwang mijn plicht sig uwer mag ontfermen:
En is u ’t minnen ernst, soo keert verwinner uyt
Den strijdt die van die ’t wint Chimene maeckt de Bruyt.
Vaert wel; dit woord gheseydt doed my van schaemte
    bloosen.
Rod. Wat Vyand isser nu die ick niet ’t velt doe loosen,
Voort Moor, voort Navarrois, voort koene Castiljaen,
En al wat Spanjen meer voor strijdbaer volck fockt aen,
Voeght u by een, en komt vry Legher-wijs bestoocken
Een hand die sulcken moed door haer is in-gesproocken;
Ghebruyckt al u ghewelt op soo een soet verwacht,
Om dat te niet te sien is niet ghenoegh u macht.
[fol. G3v]
Tweede uytkomst

d’INFANTE. Alleen.

Sal ick u noch ontsien ontsach van mijn gheboorte,
    Die maeckt een misdaed van mijn Min?
Of wel u leenen ’t oor, o liefde die de poorte
Doed open aen mijn wensch, en laet mijn driften in.
    Arme Princesse, los van sin,
    Hoe sult ghy doen hier nae behoorte?

F4

Rodrigo, uwe deugt u mijnder waerdigh maeckt,
Maer ghy, ach! door u deugt niet aen een kroon geraeckt.

O onbermhertigh lot, dat al te straf gaet scheyden
    Mijn eere van myns herten lust;
Moet dan myn keur, die valt op sulcke deugtsaemheyden
My kosten sulcken leet, my maken so ontrust?
O Hemel! wie kan syn bewust
Wat smert myn ziel noch moet verbeyden,
So ick op mijn gemoed doch niet verkrygen kan
Dat ick de Min doof uyt, of neem de Minnaer an.

Maer schaemte my misleyd, noch reden kan beramen.
’t Versmaden van so waerden keur:
Of Vorsten van myn Staet my schoon al vryen quamen,
Rodrigo ’k wil met u myn dagen brengen deur.
Want na dat my de saeck komt veur,
En kan u hooft geen kroon beschamen.
Nu ghy twee Koningen verwonnen hebt in ’t velt,
En u den naem van CID haer tot een Heere stelt.
Hy is my waerd; maer weer ick heb hem weg gegeven,
    Hy aen Chimene blyven moet:
Haers Vaders doot niet houd haer haet so wel by ’t leven,
Of zy vervolgt met leet de plichten van haer bloedt.
    Dus hoopt niet langer eenich goet,
    Uyt dese daed by hem bedreven,
[fol. G4r]
Naedien dat tot mijn straf het Noodlot kan sien aen
Dat Min noch duren blijft by die in on-min staen.


Derde uytkomst

d’Infante. Leonora.

        d’INFANTE.
Wat komt ghy doen Lenoor?


            LEONORA.
                            Me-vrouw ick kom u toonen
De vreughde die ick voel nu rust u deught gaet loonen.

            d’INFANTE.
Waer sou dees rust doch sijn te vinden in myn quaet?

            LEONORA.
So liefde leeft by hoop, en sonder hoop vergaet,
En kan Rodrigoos Min u ziel niet langer quellen;
Ghy weet in wat ghevecht Chimene hem gaet stellen,
Nu hy daer sterven moet, of werden moet haer man,
So is u hert geheelt, mits hoop niet duren kan.


            d’INFANTE.
Hoe veel schort daer noch aen !


            LEONORA.
                            Wat weetjer op te seggen ?


            d’INFANTE.
Maer segt veel eer wat hoop dat ghy my weet t’ontleggen?
Ofschoon Rodrigo wel opsulcken voorwaerd strijdt,
Noch weet ick raet om dit ghevolgh te sien vermijdt:
De Min, dien soeten Arts van mijne wreeden wonden,
Een duysend kunstenaer heeft duysend loose vonden.

            LEONORA.
Wat kond ghy hopen noch, nae dien een Vaders Mort
Haer vast-verknochte Min door on-min niet en stoort?
Want by des saecks beleyt Chimene wel laet blijcken
Dat haer in dit vervolgh moet voor haer liefde wijcken,
Sy vordert een ghevecht, en voor haer Ridder kiest
Een die in yeders oogh alreets den strijt verliest:
Sy keurt niet anghstigh uyt een vande vroome Helden,
Die roem en wapen-kund haer daer voor oogen stelden,
Don Sanch’haer keur voldoed; en ’tis voor d’eerste mael
Dat desen Iongeling hem wapent in het stael,
Sy lieft in dit ghevecht sijn onbedreven wesen;
Gelijck hy sonder roem, soo is sy buyten vreesen:
Sulck kiesen, en soo haest, kan u ghenoegh doen sien
Dat sy maer soeckt een strijd die haer tot onschuld dien’:
Om met dees zeegh dus aen Rodrigo te besteden
Haer onder schijn van dwang te toonen weer te vreden.


            d’INFANTE.
Ick merck het wel ghenoegh en niet te min mijn hert
Tot des verwinners gunst te meer ghedreven wert.
Wat raedt, wat raedt voor my, die in mijn brand moet
    smooren!


            LEONORA.
Dat ghy gedenckt, Mevrouw, wie dat ghy sijt gebooren ;
’tLot levert u een Prins, ghy lieft een Ondaerdaen.


            d’INFANTE.
Mijn liefde gaet heel op een ander streeck nu aen,
Ick Min Rodrigo niet soo als hy was voor desen,
En vry veel hoogher vlam is nu in my gheresen,
Min ick hem ’t is dien Helt die soo veel heeft ghedaen,
’t Is de beroemde CID, daer Vorsten onder staen.
Ick sal mijn selfs nochtans oock hier in overwinnen,
[ ]
Niet dat ic vrees voor schand, maer om in’t soeten minnen
Van sulcken lieven paer te gheven gheen belet;
En ofmen hem al schoon een kroon had op gheset,
Ick wil niet nemen weer ’t gheen ick heb eens gegeven;
Nae dien in dit ghevecht hy wis moet boven sweven,
Koom laet ons noch een mael bevestighen ons gift,
En aen Chimene doen erkennen dese drift.
En ghy, die siet den brand die my heeft overwonnen,
Siet my oock eyndighen ghelijck ick heb begonnen.

Vierde uytkomst

Chimene, Elvire.


            CHIMENE.
Elvire, wat al leets is ’t dat ick troostloos ly ?
Hoe rolt het ongheval baldadigh over my?
Ick weet niet wat ick meer of kan of sal verhoopen,
En alles baer my vrees, en gaet my teghen loopen:
Gheen wil in my ontstaet die ick volkomen wouw,
En selfs mijn soetste wensch die volght een snel berouw,
Twee Vryers ick om my bren tot een bloedig vechten,
En hoe het ooc valt uyt ’t en kan mijn ramp niet rechten,
’t Lot gun my wat het magh mijn leet is even groot,
En ick blijf sonder wraeck of die ick min blijft doodt.


            ELVIRE.
Van d’een en d’ander kant sie ick u ’t leet ontdoocken,
Of ghy krijgt die ghy mint, of ghy sult sijn gewroocken.
En wat oock ’t Noot-gheval hier in beschicken kan,
Of ’t voert u roem ten top, of ’t helpt u aen een man.
Chi. Hoe ! Aen een die ick haet veel meer als een verrader !
Mijn Vryers moordenaer, of moorder van mijn Vader!
Wie datmen van dees twee my gheeft tot Echt-genoot,
Sijn handen sijn van ’t bloed dat ick meest min noch root.
Mijn ziel te wedersijds heeft van hun een afgrijsen.
En vrees meer als de dood ’t geen’t Vonnis hier sal wijsen:
Wegh wraeck, wegh min, die my het hooft brengt op der
    loop,
In u en is gheen soet dat ick soo suur bekoop.
En ghy o groote God, die slaet en salft de wonden,
Laet sonder voordeel ’t eynd sijn van ’t gevecht gevonden,
En sonder datmen weet wie ’t wint, of wie ’t verliest.


            ELVIRE.
Ghy voor u selfs hier in te strenghen straf verkiest,
En dit ghevecht u maer een nieuwe smert sal wesen,
Soo ’t u vervolghen doed u recht ghelijck voor desen:
U tuyghen doe dus staegh d’hoogh-achting van u bloet,
En u doed eysschen ’t hooft van die ghy minnen moet.
Neen, neen, ’t is ver het best, dat sijnen arm verkrijghen
Hem doend’een Laure-krans, u eeuwig voort doe swijgen.
Dat by ’t ghevechts ghevolgh u plicht blijv’overheert:
En u de Coninck dwingh tot ’t gheen ghy selfs begeert.


            CHIMENE.
Als hy verwinner waer, denckt ghy ick ’t op sou gheven?
Mijn plicht is veel te sterck, en mijn verlies t’on-even,
Noch recht van Camp-gevecht, noch dat van ’s Conincx wil.
En stelt aen my gheen wet daer nae te swijghen stil,
Hy kan met kleyne moeyt Don Sanche sien verwonnen,
Maer niet met hem soo licht Chimenes roem geschonnen:
En wat schoon aen sijn zeegh de Coninck heeft belooft,
Ick salder duysend meer doen vechten om sijn hooft.


            ELVIRE.
Siet toe vry, dat tot straf van dit hooghmoedigh spreken,
Den Hemel niet en duld’dat eyndlijck men u wreecke.
Hoe nu! Wilt ghy noch al verstooten het geluck
Dat u met eeren eens doed afstaen van u stuck?
Wat heeft des plicht doch voor? Wat kan sy u doen hoopen?
Is met u Vryers dood uws Vaders lijf te koopen?
Hebt ghy te weynigh aen een slagh van ’t ongheluck?
Moet ramp sijn op-gedoopt op ramp, en druck op druck?
Gaet heen vry, gaet al voort in dese vreemde grillen;
Ghy sijt hem wis niet waerd die sy u gheven willen:
Den Hemel eenmael moe van u te sijn soo goet,
Sal doen ghy door sijn dood Don Sanche hebben moet.


            CHIMENE.
Elvire, ’k heb genoeg aen ’t geen ick moet verdragen,
Verswaert het doch niet meer met sulcken droef gewagen
Ick wilse, soo ick kan, vermyden alle bey,
Soo niet, Rodrigo heeft mijn wensch tot syn geley.
Niet dat een sotte Min mijn neyging streckt tot desen,
Maer soomen hem verwon ick sou Don Sanches wesen.
Dit inval doet dees wensch uyt mijne lippen gaen;
Wee my! Wat sie ick daer? Elvire ’t is gedaen.

Vijfde uytkomst

Don Sanche. Chimene. Elvire.

DON SANCHE
Me-Vrouw, ick brengh hier voor u voeten desen degen.


            CHIMENE.
Hoe! om Rodrigoos bloed my daer doen af te vegen?
Verrader, derft ghy noch verschijnen voor mijn oogh,
Nu ghy my hebt berooft van ’t gheen my ’t herte toog?
Barst uyt vry mijne Min, ghy hebt niet meer te vreesen,
Mijn Vader is voldaen, laet af dus dicht te wesen.
Een selfde slach mijn eer gestelt heeft uyt de ly,
Mijn ziele buyten hoop, mijn Minne-vlammen vry.

DON SANCHE
Met meer besadigheyt;


            CHIMENE.
                            Wat! houd ghy u niet binne,
Vervloeckte moorder van een Helt die ick beminne?
Weg, ’t most sijn met verraet, een Krijgsman so vermaert
Waer nimmer t’onderbracht door u slap-handig swaert.


            ELVIRE.
Maer hoort hem doch Me-vrouw.


            CHIMENE.
                                    Wat valter meer te hooren !
Kan ick noch twijfel slaen aen ’t geen my komt te vooren?
’k Vind tot myn ongeval het geen ick heb gesocht,
En mijn vervolg, helaes! dat is ten eynd gebrocht.
Vergeeft my waerde vrient dit moordigh onderwinden,
Denckt dat ick ben een kint so wel als een beminde;
Wrocht ick mijns Vaders wraeck ten koste van u bloet,
Ick ’t mijne weer om u te wreken storten moet.
Mijn ziel heeft wijders niet het gheen haer kan weerhouwen,
Sy van u eysschen komt genae op haer betrouwen;
En ghy, die door sijn dood my te verkrijgen acht,
Onsaligh dienaer van myn noodlot so onsacht,
Hoopt niet meer yets van my, ghy sult my noyt behagen;
En hebt voor dienst te doen het leven my ontdragen.
DON SANCHE
Een vreemden in-val, die verveemt van all’gehoor.


            CHIMENE.
Hoe! wilt ghy noch dat ick leen aen u roemen ’t oor?
En met gemack verstae, met wat vermetelheden
Ghy uyten sult zyn moort, myn ramp, u dapperheden?
Op dat my u verhael het herte breecken doe;
Wegh, wegh, ick heb u hulp daer niet van nooden toe,
Laet myne ziel vergaen door hare eygen qualen,
Tot wrake van myn lief wil ick geen helper halen.

Seste uytkomst.

De Coninck. Don Diego. Don Arias.
Don Sanche. Don Alonso.
Chimene. Elvire.

Heer Coninck ’t is niet meer van noode dat ick veyns
Voor u ’t geen ick doch niet verberg in mijn gepeyns.
Ick minde, ’t was u kond, maer om mijn bloet te wreken
Heb ick so waerden vrient wel derven doen door-steken.
Ghy selfs Heer, aen ’t-vervolg hebt konnen sien wel licht,
Hoe dat ic heb myn Min doen wycken voor myn plicht.
Rodrigo is eens dood; syn dood hem dit doed winnen,
Dat ick in stee van haer beken hem te beminnen.
’k Was schuldig dese wraeck aen die my heeft geteelt,
’k Ben schuldig dit geween aen die ’t myn Min beveelt.
Don Sanche, met voor my te syn, heeft my bedurven,
En d’arm die my bederft heeft my tot loon verwurven.
Maer, Heer, so myn ellend u groot gemoed verset,
Soo wederroept uyt gunst dees al te harde wet;
Ick wil hem al mijn goed tot sijn vergeldingh geven,
Mits dat hy my laet toe van nae mijn sin te leven;
Op dat ick sonder eynd tot aen mijn doodt beschrey
In Kloosterlijck gewaet mijn vriend en Vader bey.

        DON DIEGO.
Sy mint hem, Heer, en acht haer eer nu niet te schennen
In dus met eyghen mond haer liefde te bekennen.

DE CONINCK
Chimene, dat ghy ’t weet, u Minnaer is niet doodt :
Don Sanche heeft maer sijn schand met vals bericht vergroot.

DON SANCHE
Heer Coninck, haren haest die heeft haer selfs bedrogen ;
Ick quam om van ’t gevecht haer d’uytkomst te vertogen.
Dien braven Oorlogs-Helt, die in haer ziele leeft,
Vreest niet, sprack hy, so als hy my ontwapent heeft,
Ick sou veel eer de zeeg onseecker laeten blijven,
Dan ’t bloed te storten dat Chimenes saeck quam stijven.
Maer nademael mijn pligt my dwingt nae ’t hof te gaen,
Dient hem in plaets van my u weder-varen aen
Gaet werpt u, en u swaert, voor hare voeten neder;
Ick quam’er, dit gesicht bedroogh haer, want my weder
Daer siende, sy (soo ’t schijnt) my voor verwinner nam,
En daet’lijck door haer toorn haer liefde boven quam,
Met sulcken ongedult, en sulcke hevigheden,
Dat ick tot geen gehoor kon komen van mijn reden.
Voor my, ick in myn ramp my noch geluckigh acht,
On-aengesien het leet mijn liefde daer van wacht:
En in mijn groot verlies bemin ick het verliesen
Dat eynd’lijck uytkomst gheeft aen haer volmaeckt verkiesen.
DE CONINCK.
Mijn Dochter rekent u so schoonen vlam geen schant,
Noch soeckt geen middel meer tot verder tegenstant:
Een buytens-tijdse schaemt vergeefs u dat komt heeten,
U eer is voortaen vry, u plichten zijn gequeten,
[fol. H3r]
U Vader is voldaen, en wraecks ghenoech voorwaer,
Soo vaeck u waerde lief te stellen in ghevaer:
Ghy siet den Hemel een heel ander schickingh maecken,
Soo veel tot wraeck ghedaen doet nu u eygen saecken:
Noch wederstreeft niet meer my Conincklijck bevel,
Dat u een Bruygom geeft die ghy bemindt soo wel.


Sevenste uyt-komste.

De Coninck. Don Diego. Don Arias. Don Rodrigo.
Don Sanche. d’Infante. Chimene.
Leonora. Elvire.

d’Inf. Drooght uwe tranen af Chimeen’, en sonder treuren
Ontfanght van myne handt hem die u mach ghebeuren.
Rod. Neemt my niet qualijck af, Heer Coningh, soo mijn Min
My voor haer knielen doet daer ick my voor u vin.
Mevrou, ick kom geen loon van mijn verwinningh haelen,
Maer met mijn hooft op ’t nieuws mijn misdaedt te betalen,
Mijn liefde t’myner baet en brenght niet in voor recht,
Noch ’s Coninghs willekeur, noch wetten van ’t gevecht:
Soo ’t geender is gedaen te cort komt voor een Vader,
Seght met wat middel men u mach voldoen noch nader?
Sijn ’t duysend Ridders die noch te bevechten staen?
Moet mijn gevaer tot aen des Werelds eynde gaen?
Sal ick een Vloot slaen op? een Heyr aen stucken kappen?
En d’ouder Helden roem manhaftigh overstappen?
Soo myne schuld daer door kan eynd’lijck zijn voldaen,
Ick wil het alles doen, ick derf het al bestaen:
Maer soo dees wreede eer ghedurigh onverbeden,
Niet dan met mijne dood kan sijn gestelt te vreden,
Soo wapent tegens my niet meer eens anders kracht,
Mijn hooft leyd voor u voet, wreect u met eygen macht,
U handt alleen heeft recht van my te sien verwonnen,
Neemt selfs de wraeck die noyt een ander doen sal konnen,
Maer dat mijn doodt voldoe ten minsten myne straf,
Noch stoot my niet met een van u geheughnis af.
[fo. H3v]
En nademael mijn val moet uwen roem behouwen,
Behoudt geheugen van die uwen roem dus bouwen,
En seght somwijl als u voor oogen komt mijn doodt,
Had hy my niet bemindt, hy had geen stervens noodt.
Chi. Rijst op Rodrigo, ick het u moet toestaen, Heere,
Myn liefde wilder uyt, myn drift is niet te keere:
Rodrigo deughden heeft die ick niet haten kan:
En ghy mijn Koningh zijt daer is geen weyg’ren an.
Maer ’t geen daer ghy my hebt alreede toe verwesen,
Met geenen schijn van recht soo haest volvoert mach wesen.
Sal eenen dach mijn rouw doen aen, en leggen af?
Rodrigo in mijn bedt, mijn Vader sien in ’t graf?
Dat is te veel verstands met die hem heeft verslagen,
Dat ’s aen sijn waerde ziel sich trouweloos te dragen,
Dat is mijn eer bevleckt met eyndeloose smaed,
En in mijns Vaders bloedt mijn wreede hand gebaed.
Kon. De tijdt heeft menighmael voor wettigh aen ghepresen
’t Gheen vry onwettigh scheen in zijn begin te wesen.
Rodrigo door ’t ghevecht u syne heeft gemaeckt,
Maer of hy nae syn loon al schoon op huyden haeckt,
Ick most een Vyand zijn Chimene uwer eeren,
Soo ick hem sulcken loon soo haestich liet beheeren.
U trouwdach uyt ghestelt verbreeckt het Camp-recht niet,
Dat sonder tijdt verdrijf u trouwe hem aenbiet:
Neemt soo ghy wilt een jaer tot afstand van u weenen.
Rodrigo midlerwijl moet ghy ter Heyrvaert heenen:
En nademael ghy hebt de Mooren uyt ons strandt
Gedreven door ’t geweld van u ghestrenge handt:
Gaet hun tot in haer Landt den Oorlogh weer toe voeren,
Neemt hare Steden in, en plondert Veld en Boeren:
De naem alleen van CID haer strecken sal tot schrick,
Sy noemden u haer Heer, ick u haer Coninh schick:
Maer onder dit bedrijf hier altijd trouw wilt wesen:
Comt weder kan het zijn, meer waerdigh als voor desen:
En door u groot bestaen verkrijcht u sulcken naem,
Dat ghy haer dan mooght zijn met eeren aenghenaem.
[fol. H4r]
Rod. Heer om u dienst te doen: Chimene te verkrygen,
Wat kan my zijn vertoont daer ick niet toe sal stygen?
Al moet ick uyt haer oogh zyn menigh droevigh dach,
’t Is my ghelucx genoech dat ick noch hopen mach.
Kon. Hoopt op u dapperheyt, en hoopt op mijn beloven,
En nu ghy ’t quaedste zijt gheluckelijck te boven,
Om t’overcomen voor ’t gheen noch haer eer niet lijdt,
Laet wercken uwe deught, u Coning en de tijdt.

                                    UYT.

[fol. H4v: blanco]

Continue

De uitgave van Nicolaes van Ravesteyn
De uitgave van Abraham de Wees
Ceneton
Voorkeurenpagina Opleiding Nederlands