Johannes van Heemskerk: De Cid. Amsterdam 1641.
Naar Le Cid (1636) door Pierre Corneille
Uitgegeven door Maaike van den Wijngaard.
Red. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton03321 - Facsimile bij Ursicula
Deze uitgave is naar de editie Amsterdam, A. de Wees, 1641.
Er verschenen in datzelfde jaar ook uitgaven bij B.A. Berentsma en bij N. van Ravesteyn.
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

Continue
[fol. A1r]

DE

CID.

Bly-Eyndend

TREURSPEL.

In Franse vaersen gestelt door d’Heer

CORNEILLE.

Nu in Nederlandse Rijmen vertaald.

[Vignet: putje met emmer rechts van het touw;
ELCK ZYN BEURT.]

t’AMSTERDAM, by Dominicus vander Stichel.
_____________________________________

Voor Abraham de Wees, Boeckverkooper op den Middel-dam,
in ’t Nieuwe Testament. Anno 1641.




[fol. A1v: blanco]
[fol. A2r]

INHOUDT.

d’INfante van Castilien, is verliefd op Don Rodrigo, een jongh dapper Edelman, doch hem wesende te geringh voor haer, brengt te weegh een onderlinge genegentheyt tusschen hem ende Chimene, dochter vande Grave van Gormas, dewelcke voorspoedelijck soo verre voortgangh heeft, dat de Ouders wederzijds daer een goet ghevallen in hebbende, de Vader van Don Rodrigo voornoemt, het huwelijck aende Vader van Chimene is versoeckende, doch ondertusschen verkreghen hebbende den staet van Voetster-heer vande jonghe Prins, ’s Konings Soon, de welcke de Graef hem selve hadde toe gheleyt, soo wert sijn versoeck niet bejegent gelijck hy gehoopt hadde, ende van’t een woort in’t ander, ende daer door tot malkanderen te schelden gerakende, so geeft de Graef eyndelic aen Don Diego, Vader van Don Rodrigo, een kinneback slagh; waer over den goeden ouden man het gheweer treckt, doch te kort comende, keert hem tot sijn Soon, die hy tot wrake van sijn gheleden hoon aen-maent, ende ten lesten niet sonder grooten teghenstrijt in sijn gemoet daer toe beweegt: Don Rodrigo eyst de Graef uyt, ende steeckt hem doot. Chimene comt recht vorderen vanden Koning, over den doodtslach haers Vaders, Don Diego daer en tegen versoeckt genade voor sijn Soon. d’Infante middeler wijl kan hare vyerige liefde niet uyt-blusschen tot Don Rodrigo, die by dit voorval van ongelegentheyt tusschen hem ende Chimene weder voort-barst, ende sich nieuwe hoope van uytcomst inbeelt, daer over sy nu ende dan in een bewegelijck ghespreck met haer Staet-Ioffrouw Leonora gheraeckt, voor wien sy de teghenstrydige tochten van haer wanckeligh ghemoed, ten vollen open leyt. De Coningh stelt sijn vonnisse uyt, tot naerder beraetslaginge vanden vollen Raedt, ende doet Chimene t’ huys brenghen by Don Sanche, mede-vryer van Don Rodrigo, die dese gelegentheyt waer-nemende, sijn voordeel soeckt te doen met Chimene op te rockenen, haer met eenen sijn Rapier aenbiedende, om haer met de wapenen over Don Rodrigo te wreken. Chimene t’ huys gecomen zijnde, valt teghens haer Staet-Joffer Elvire in droevige klachten van haer ongeluck, niet connende laten lief te hebben, die sy om haer eere wil tot der dood most vervolghen. Don Rodrigo comt onversiens by Chimene, en biedt haer aen sijn hoofd, om daer op wrake te doen over de dood haers Vaders, ’t welck sy hem (heymelijck lief hebbende) behendelijck weygert; voorwendende ’t selve by recht, en niet by gifte te willen hebben: doch Rodrigo bedroeft van haer scheyende, ontmoet sijn Vader, die hem loopt soecken, ende hem seyt dat de Mooren voor ’t Lant ende ’t Hof, en de gantsche Stadt in groote beroerte zijn, ende dat hy heeft t’ synen huyse ghevonden vijf hondert Edelluyden van syne Vrienden, die hem haren dienst waren comen aen bieden om hem te helpen wreken over den hoon hem by den Grave aen ghedaen, spreeckt sijn Soon moet in, om met dien braven hoop de Mooren te gaen bevechten, en door dat middel soen van sijn dootslach, en gunste by sijn Meestresse te verwerven. Don Rodrigo verwint de Mooren in een bloedigen strijd, ende krijght twee van hare Coningen gevangen, die hy aen synen Coningh send, waer over hy de naem van CID, (dat is Heer in’t Arabis) ende genade over sijn misdaet verkrijght. Chimene ondertusschen comt haer klacht vernieuwen voor den Coninck, ende vordert Lijfstraffe over Don Rodrigo, doch siende den Coningh tot sachticheydt ghenegen, versoeckt dat volghens het out ghebruyck vanden Lande, haer het recht van Camp-recht vergunt werde, ’t welck den Koninck haer eyndelijck toe staet, op voorwaerde dat sy den Verwinner sal moeten trouwen. Don Sanche bied hem aen tot haren Ridder, ende werd [fol. A2v] aengenomen: Don Rodrigo verwint Don Sanche, ende spaert hem ’t leven, midts dat hy hem selven ende sijn rappier sal gaen voor de voeten van Chimene werpen, ende sijn wedervaren bekent maken. Don Sanche met sijn blooten bebloeyden deghen onder d’ooghen van Chimene comende, doet haer verschricken, en ghelooven dat hy Don Rodrigo verslagen heeft, waer door hare liefde boven comende, sy hem straffelijck bejegent, sonder dat hy tot gehoor kan comen. Chimene verschijnt voor den Coningh, erkent hare genegentheyt tot Don Rodrigo, en versoeckt (mids al haer goet tot vergeldinge aen Don Sanche latende) in een Clooster te moghen gaen, om aldaer haer Vader ende haer Vryer voor altijt in eensaemheydt te betreuren. De waerheydt vande sake comt eyndelijck aen den dach, d’Infante geeft Don Rodrigo aen Chimene, die daer in op ’s Coninghs begeeren verwillicht, doch versoeckt uytstel vanden Trouw-dach tot dat den rouw van haer Vader sal uyt wesen. ’t Welck den Coningh toestaet, en belast ondertusschen Don Rodrigo als zijn Velt-Overste, naer Barbaryen te trecken, ende de Mooren den Oorlogh in haer eyghen Landt aen te doen, die op ’s Coninghs bevel, ende sijn Meestersses goet vinden, ’t selve moedighlijck aenneemt, ende met de hope van sijn aenstaende geluck sijn tegenwoordige droefheyd matigende, de tijdt, den Coningh, ende sijn bemindes goede wille de rest bevolen laet.



            Persoonagien.

ELVIRE, Staet-Ioffer van Chimene.
DON GOMES, Graef van Gormas, Vader van Chimene.
CHIMENE, Vryster van Don Rodrigo, en van Don Sanche.
D. URACKE, Infante van Castilien.
LEONORA, Voetster van d’Infante.
D. DIEGO, Vader van Don Rodrigo.
D. RODRIGO, Sone van Don Diego, en Vryer van Chimene.
D. ARIAS, Castiliaens Edelman.
PAGIE van d’Infante.
D. FERDINANDO, Eerste Koningh van Castilien.
D. SANCHE, Vryer van Chimene.
D. ALONSO, Castiliaens Edelman.

        Het Toneel is te Sivilien, het spel begint des mor-
            gens, en eyndight des anderen middaeghs.

Continue

[fol. A3r]

DE CID.

Bly-eyndend Treur-spel.

De Eerste Verhandelingh.

Eerste uyt-komst.

Elvire. De Graef.

VAn al de Vryers die met dagelijcx verkeeren
    U dochter soecken aen, en mijne gunst begeeren,
    Betoonen van haer min wel ’t aldermeeste blijck,
    Don Rodrig’ en Don Sanche in dienst en plicht gelijck,
    (5) Niet dat Chimene leent het oor aen hare klachten,
    Of met een lockend oogh gaet streelen haer gedachten,
    Maer elcken een beleeft en buyten onderscheyt,
    Beneemt, noch geeft geen hoop op ’t geen haer werdt geseyt,
    En sonder hun te straf of oock te sacht te wesen,
    (10) Verwacht van uwe keur haer Echt-genoot nae desen.
De Graef. Zy doet so alse hoort, en beyde sijn s’ haer waert,
    Bey Adelijck van Stam, en bey door deught vermaert.
    Bey jongh, maer die voor ’s hands doen in haer oogen lesen
    Der over oud’ren Roem, in manheyt soo gepresen.
    (15) Rodrigo boven al en heeft niet eenen treck
    In ’t aensicht die sijn moet ten vollen niet ontdeck,
    En die niet uyt en beelt de Ridderlijcke daden
    Van sijn manhafte huys, met Lauwer overladen.
    Sijn Vaders dapperheyt was sonder weder-paer,
    (20) Soo langh sijn kracht hem duerd’, en selfs oock noch daer naer
    Men inde rimpels van sijn Voorhooft heeft geschreven
    Wat dat hy eertijts was, en wat hy had bedreven.
    Sijn Soon belooft niet min, en in een woort, mijn kint
    Dat mach wel hebben lief dien ick soo heb besint.
[fol. A3v]
    (25) Gaet spreeckt haer eens daer van, maer laet u aenspraeck strecken
    Te heelen mijnen sin, en haren sin t’ontdecken,
    Wanneer ick weder kom vangh ick dit weder aen,
    Mijn uer dat roept my nu om na den Raedt te gaen:
    De Coningh sal sijn Soon een Voetster-heer erweelen,
    (30) Oft my veel eer daer toe verkiesen onder veelen:
    Want ’t gunt mijn arm recht uyt, tot voordeel van het Rijck,
    Maeckt dat ick, soo my dunckt, hier niemand in en wijck.


Tweede uyt-komste.

Elvire. Chimene.

    Wat blyde boodschap brengh ick aen dees jonge Lieven,
    Hoe voecht sich alles naer haer wensch en haer gelieven.
Chi. (35) Elvire wel wat ist? seght hoe het stuck doch leyt?
    Wat hoop, wat hulp, wat heeft mijn Vader u geseyt?
Elv. Twee woortjens daer u heyl geheel is aen gelegen;
    Hy acht soo seer Rodrig’ als ghy hem zijt genegen.
Chi. De grootheyt van ’t geluck doet dat ick het mistrouw;
    (40) Maer mag ’t gelooft zijn ’t gheen ghy seght? end’ ick wel wou.
Elv. U Vader verder gaet, en tot u vergenoegen,
    Sal hy gebieden u na dit versoeck te voegen:
    Hy staet sijn Vryen toe, nu oordeel, nademael
    Zijn Vader even flus, in ’t comen vande Sael,
    (45) Nae ’t scheyden vanden Raet de saecke voor sal stellen,
    Oft hy hem beter uer kon op de Wyser tellen.
    En of niet u gebedt, u wensch, uwes herten lust,
    Sal wesen haest voldaen, en ghy daer door gherust.
Chi. ’t Schijnt echter dat mijn ziel met onrust ingenomen,
    (50) Dees vreughde niet en vat, met daer als voor te schromen:
    Een enckel oogenblick ’t geval te draeyen plach,
    En in een groot geluck vrees ick te grooter slach.
Elv. Ghy sult u vreese sien op ’t wenschelijckst bedroghen.
Chi. Kom gaen wy dan en sien wat wy verwachten mogen.



[fol. A4r]

Derde uyt-komste.

d’Infante. Leonora. Pagie.

d’Infante tot de Pagie.

    (55) Loop nae Chimene toe, en segh haer uyt mijn naem
    Dat sy in haer besoeck den tijdt wat beter raem;
    ’t Valt vry wat laet van daegh, ick heb’s my te beklagen.
Leon. Mevrouw, een selfde sorgh u elcken daer comt plagen,
    Ick sie u vol ghepeyns, en droevigh elcken dach
    (60) Bevragen, hoe het al met hare Min gaen magh.
d’Inf. ’t Is recht ick daer nae vraegh, ick hebse selfs bewogen
    De pijlen doel te staen die haer in ’t herte vlogen,
    Sy mint haer Don Rodrig’, en heeft hem van mijn handt,
    En door mijn Don Rodrig’ haer Ys verkeert in Brandt,
    (65) Dus die van ’t soete Paer de boeijen eerst gingh smeden,
    Heb tot d’ont-boeyingh (soo my dunck) gelijcke reden.
Leon. Mevrouwe niet te min in ’t midden van haer vreucht,
    Soo sietmen u vergaen van enckel ongheneucht:
    Die liefde die haer bey kan soo vol blijdschap maecken,
    (70) Doet die u treurigh hert soo diepen droefheyt smaken?
    En dese soete sorgh die ghy dus voor haer neemt,
    Kan ’t zijn dat die u selfs van alle soet vervreemt?
    Maer ick gae al te verdt, en werdt wat onbescheyden.
d’Inf. Mijn droefheyt die neemt toe met dit dus te beleyden,
    (75) Hoor, hoor doch eynd’lick eens, hoe dat ick heb gestre’en,
    En laeckende mijn lot, soo loof mijn deughd met een:
    De Min is een Tyran, die niemant vry laet leven,
    Dien jonghen Edelman, die ick heb wech ghegeven,
    Die min ick. Leon. Mint ghy hem? d’Inf. Legh op mijn hert u handt,
    (80) En voel hoe ’t sich ontstelt, ja meldet van mijn brandt,
    Hoe sijn verwinning kan. Leon. Vergeef het mijn Mevrouwe,
    Indien ick breeck mijn plicht met u dit voor te houwen,
    Te kiesen voor u lief een enckel Edelman,
    Wat sal de Coningh, als hy ’t hoort, hier seggen van?
    (85) Een Erfghenaem van ’t Rijck haer dus verd te vergeten!
    Bedenckt wie dat ghy zijt, ghy schijnt het niet te weten.
[fol. A4v]
d’Inf. Neen neen, ick weet het wel, en sal mijn bloed veel eer
    Uytstorten dan mijn selfs soo laegh te smyten neer.
    Ick kan wel seggen dat in d’edelste gemoeden
    (90) Alleen verdienst heeft recht de ware Min te voeden:
    En soo mijn neyging hier haer onschult soecken wouw,
    Sy duysend dinghen tot haer voordeel vinden souw:
    Maer neen, al dat sal my tot geen verkleyning strecken,
    Noch wil met anders vuyl mijn schennis niet bedecken.
    (95) Waer acht op eer heeft plaets, lust uyt gesloten werdt,
    En is mijn liefde groot, noch grooter is mijn hert.
    Een Edel hovaerdy gaet my dees lesse leeren,
    Dat sijnd’een Conings kint een Coning my moet eeren.
    En al wat minder is onwaerdigh is voor my.
    (100) Dies siende my verheert door ’t lyden dat ick ly.
    So gaf ick selver wegh ’t geen ick niet mocht behouwen,
    En stelden in mijn sté Chimene op ’t betrouwen,
    Dat dit te weegh gebracht, t’ontsteken van haer vlam
    De mijne dooven sou, eer die meer voordeel nam.
    (105) Vint dan niet langer vreemt dat mijn gepijnt verlangen
    Verwacht met ongedult haer blyde Bruylofs sangen,
    Ghy siet dat mijne rust alleen daer in bestaet,
    Want Liefde leeft by hoop, en buyten hoop vergaet.
    Het is een krachtigh vyer, maer moet seer haest vervallen
    (110) Door onderhouts gebreck, dit ist verset voor ’t mallen.
    Soo dat in spijt van ’t geen mijn liefde immer kan,
    Indien Chimene krijgt Rodrigo tot een man,
    Mijn hoop is daer mee doot, mijn hert daer door genesen,
    En ick sal weder sijn die ick eens plach te wesen.
    (115) Doch ly ick mid’lerwyl oneyndelijcke smert,
    En tot haer trouw-dach toe leyt my Rodrig’ in ’t hert:
    Ick pooch hem quijt te zijn en kan hem noyt ontbeeren,
    En dit verburgen vyer doet my te mets verteeren.
    Ick ben ten eynden raet, nu Min my suchten doet
    (120) Om ’t geen dat ick verwerp, en selfs stoot met de voet.
    Ick voel mijn bange ziel in tween sich te verdeelen,
    En of mijn moed is groot, het kan mijn hert niet heelen.
[fol. B1r]
    Dit trouw val is te vreemt, ick wensch het, en ik vreest,
    En ’t geen ick daer door hoop daer ben ick voor bedeest:
    (125) Myn liefde en myn lot gebruycken sulcke streken
    Van onderlingh gewelt dat sy my ’t hert doen breken:
    [En ick ’t besterven moet, ’t zy dat dit voortganck heeft]*
    ’t Sy dat het achter blyft, geen dingh my troost en geeft.
Leon. Mevrouw ick weet u hier niet anders op te seggen,
    (130) Dan dat ick met u sucht om ’t geen niet is t’ontleggen:
    Ick laeckte u terstont, maer ick u nu beklaegh:
    Dan nademael dat in soo bitter soeten vlaegh,
    Ick deugd dus tegen streef, Mins nypen en Mins streelen.
    Sal deught in u gemoet oock weder-ruste teelen?
    (135) Hebt daer op vry u hoop, en op de hulp van tijdt,
    Die alle herten leet en onheyl sachjes slijt:
    Den Hemel is u mee, en sal niet lang verdragen
    Dat deught onschuldig ly het harde noodlots slagen.
d’Inf. Mijn alderbeste hoop is sonder hoop te zijn.
Pagie. (140) Mevrouw op u bevel soo volcht Chimene mijn.
d’Inf. Gaet onderhoud haer wat in geene Gaelderye.
Leon. Wilt ghy noch blyven dan in dese rasernye?
d’Inf. Neen, ick wil maer alleen in spijt van mijn verdriet
    My wat besadighen, eer my Chimene siet:
    (145) Ick volgh u datelijck. O Hemel! hoort myn klachten,
    En wilt eens eyndelick mijn lyden wat versachten:
    Set eens een perck aen ’t leet dat my dus druckt ter neer;
    Versekert myne rust, versekert doch mijn eer:
    Want door een anders heyl mijn heyl moet zijn verkregen:
    (150) Aen dese trouwdach is ons alle drie gelegen:
    Vervroeght daer d’uytcomst van, of geeft mijn ziel meer kracht
    Tot reyne tegenstand van geyle liefdes macht.
    Dees Minnaers vast aen een door Echten bandt te voegen,
    Is ’t breken van mijn Boey, het wit van myn vernoegen:
    (155) Doch ick maeck ’t al te lang, ’k gae naer Chimene heen,
    Haer onderhout misschien sal helpen myn gebe’en.


[fol. B1v]

De vierde uyt-komste.

De Graef. Don Diego.

    Ghy hebt het eyndlijk wech, en wordt door gunst verheven,
    Tot dese trap van eer, die my most zijn gegeven,
    De Coningh u ’t bestier gunt vande Prins sijn Soon.
D. Diego. (160) Dit blijck van eer dat hy stelt in mijn huys ten toon,
    Wijst uyt dat hy doet recht, en dat hy weet te achten
    De diensten, die wel eer ghedaen, hem nut toe brachten.
Graef. Hoe groot een Coning is, hy is een mensch als wy,
    En valt met sijne keur wel aen d’onrechte zy:
    (165) Jae dees verkiesingh toont aen die te Hoof verkeeren,
    Dat diensten die men doet veel al haer loon ontbeeren.
D. Diego. Laet ons niet spreken meer van ’t geen niet dient tot vré,
    De gunst heeft hier gehadt by loon van dienst haer sté,
    ’t Can zijn dat in u keur waer meer waerdy gevonden,
    (170) Maer ’s Conings sinlijckheyt heeft sich aen my gebonden:
    By d’eer die hy my doet voeght ghy daer by noch een,
    En maeckt ons huysen bey door echten bandt ghemeen.
    Rodrigo mint Chimeen’ en haer verheven gaven.
    Het wit van sijnen dienst na hare gunst doet draven,
    (175) Verwilght daer in mijn Heer, neemt hem tot Swager aen.
Graef. Rodrigo, neen, die moet nu naer wat grooters staen,
    En desen aenwas van u nieuw verkregen staten,
    Hem ongetwijffelt al vry meer sal duncken laten.
    Het gae u wel daer mé, en houd maer recht het stier
    (180) Van ’s Princen gladde jeught, vol van moed, vol van vyer:
    Leer hem hoe dat hy sal met Landt en luyden leven,
    De quade voor de schrick van strenge straf doen beven,
    De goede hebben lief, die koesteren met loon,
    En door’t gehanthaeft recht bevestigen sijn Throon.
    (185) Voeght daer de deughde by, die ’t ampt eens Veltheers raken,
    Vertoont hem hoemen sich den arbeyt licht moet maken;
    In Krijchs-plichts oeffeningh voor anderen munten uyt,
    Sich leggen in ’t geweer, met ’t hooft op een affuyt:
[fol. B2r]
    Den gantschen dagh te Paert in heete Son te draven,
    (190) Een muur te breken door, een bolwerck t’ondergraven,
    Een Stadt te nemen in, en dat hy selver mach
    Doen hellen aen sijn zy de zege van een slach.
    Sijt hem hier ’t voorbeelt van, want dit u dient geweten,
    Dat ghy hem voor moet treen in ’t gundt ghy hem sult heeten:
    (195) Het seggen gelter niet als ’t op de daet comt aen,
    En ’t oogh moet meer dan ’t oor begrypen sulck vermaen.
D. Diego. Tot voorbeelt heeft men hem voor sijne les te geven,
    Te lesen het bedrijf van mijn beroemde leven,
    Daer sal hy in een langh aen een geknoopt verhael
    (200) Van Helden-daeden sien, hoe datmen door het stael
    De Volckeren betemt, sijn Vyand brengt aen ’t vluchten,
    En van verkregen roem doed vliegen de geruchten.
Graef. Het levend Voorbeelt wis dat heeft vry ander kracht,
    Een Prins leert in een Boeck sijn plichten al te sacht.
    (205) En wat heeft doch verrecht u groot getal van jaren?
    Dat niet een enckel dach van my kan evenaren.
    Soo ghy eens dapper waert, ick ben het nu ter tijdt
    En desen arm die ist die ’t gantsche Rijck bevrijdt.
    Grenad’ en Arragon, voor desen degen beven,
    (210) Mijn naem alleen een schrick can aende Mooren geven:
    Het soud eer sonder my hier nemen haest sijn keer,
    En soo ghy my niet had ghy hield geen Coningh meer:
    Elck uer, elck oogenblick hoop op door nieuwe daden:
    Laurieren op Laurier daer ick meed’ ben beladen.
    (215) De Prins sou tot een Proef van manheyt en van moet,
    Veltslaghen winnen, mits my volgend op de voet:
    En veer van ’t loom gelees dat voor mijn arm moet wijcken,
    Soo sou hy leeren doen met nae mijn doen te kijcken.
D. Diego. Ghy spreeckt my te vergeefs van ’t geen ick weet so wel,
    (220) Ick heb u sien te Veld gaen onder mijn bevel:
    ’t Is waer, doen my de kracht besweek door hooge jaren,
    Dat uwe dapperheyt mijn plaetse quam bewaren,
    En dat, om hier niet van te maken veel ghewach,
    Ghy huyden sijt ’t geen ick wel eer te wesen plach.
[fol. B2v]
    (225) Doch siet ghy dat in ons dit beyde t’onderwinden,
    De Koningh tusschen tween weet onderscheyt te vinden.
Graef. Het geen ick waerdigh was aen u ghegeven is.
Diego. Die voor u werdt gestelt was ’t beter waerd gewis.
Graef. Die ’t best can voeren uyt het beter had geleken,
Diego. (230) Voor by gegaen te zijn is niet het beste teecken.
Graef. Met kuypen kreecht ghy’t als een loosen Hovelingh.
Diego. De luyster van mijn deught was maer alleen ’t verdingh.
Graef. Om wel te segghen, ’t was ten opsicht van u jaren.
Diego. De Koningh toonde gunst aen kloeckheyd lang ervaren.
Graef. (235) Was ’t kloeckheyd toe geleyd? ’t quam desen degen toe.
Diego. Hy most ’t niet waerd zijn die vergeefs hem selfs liep moe.
Graef. Niet waerd zijn! wie? Diego. Ghy. Graef. Ick? houdt daer u qualijck spreken,
    Verwaende Grysert moet m’ op dese wijse wreken.
Diego. Voleynd en neemt al voort mijn leven na dit hoon,
    (240) Het eerste dat mijn stam te lyden was gewoon.
Graef. En wat meent ghy te doen dus slap en afgesleten?
Diego. O Godt! mijn swacken arm heeft syne kracht vergeten.
Graef. U swaert is in mijn macht, maer ’k oordeelt voor geen eer
    Dat ick mijn hand sou slaen aen dit veracht geweer:
    (245) Gaet heen, en wilt de Prins dit oock te lesen geven,
    In ’t nemen van sijn les uyt u beroemde leven:
    Dees straffe soo wel waerd, en opgeblasen klap,
    Sal tot goed onderwijs verstrecken d’eerste trap.
Diego. Stort ghy mijn bloedt dan niet? Graef. Mijn ziel heeft sijn vernoegen,
(250) En mijne hand die sou van sulcken dootslach wroegen.
Diego. Versmaet ghy dan mijn lijf? Graef. Dien draed te snyden af
    Was maer een dagh vijf ses, u brengen eer in ’t graf.


Vijfde uyt-komste.

Don Diego.

    O spijt! ô ramp! ô hoon! ô ongewilde Jaren!
    Heb ick dus langh geleeft om dese smaet t’ervaren?
[fol. B3r]
    (255) En ben ick onder krijchs beleyd geworden grijs?
    Om in een dach te sien mijn eer gemaeckt tot prijs?
    Mijn arm die met ontsach gantsch Spaenjen plach te vieren.
    Mijn arm die ’t Rijck soo vaek in syn behoud most stieren,
    Soo vaeck de Seettel van sijn Koningh heeft gestijft,
    (260) Verraed my in mijn nood, en nu verlegen blijft,
    O wreet geheugen van mijn achtbaerheyt voorleden!
    O werck van soo veel tijdts op eene stond vertreden!
    O nieuwe waerdigheyt rouwvalligh voor mijn eer!
    Verheven stort hier daer mijn heyl van struyckelt neer.
    (265) Ach! moetmen van u ramp de Graef sich sien beroemen,
    En sterven sonder wraeck, of ’t leven eerloos noemen:
    Zijt Grave van mijn Prins voortaen de Voester-heer:
    Dat Ampt en laet niet toe een Amptman sonder eer.
    U trotse hoovaerdy heeft door dit schendich hoonen,
    (270) My tegens ’s Conings keur daer weten uyt te troonen.
    En ghy roemrustich tuych van menigh Helden daed,
    Maer nu van stramme leen een noodeloos çieraet:
    Gheweer wel eer geverft, maer dat in dit onteeren
    My meer dient tot pronck heb, dan my te verweeren.
    (275) Wech, wech, verlaet voortaen die soo haest is vermant,
    En voeght u tot mijn wraeck in een bequamer handt.
    Is Rodrigo mijn Soon, soo moet sijn liefde wijcken,
    En dese vlam het zeyl voor grooter vlamme strijcken:
    Mijn eere is de sijn, en ’t smadelijcke hoon
    (280) Die my valt op de kop, dat springht hem voor de koon.


Seste uyt-komste.

Don Diego.     Don Rodrigo.

Rodrigo hebje hert? Rodrigo. Weet, waer ’t niet soo, mijn Vader
    Sou ’t daed’lijck worden wijs. Diego. Hoor hier eens, com wat nader:
    ’k Erken de sprenckels van mijn wel gheboren bloedt
    In dese wackerheyd, in dit u groot gemoedt:
[fol. B3v]
    (285) Mijn jonckheyt bot weer uyt in dit geswind bewegen
    Van eed’le toornigheyt, die my niet laet verlegen.
    Comt Sone, comt mijn kindt, komt betert mijne schandt,
    Comt wreeckt mijn docen. Rodri. Van wie? Diego. Van sulcken snooden handt.
    Dat hy aen beyder een eer doodtsteeck heeft gegeven
    (290) Van een clabacx, den Schelm die had daer over ’t leven
    Gelaten, maer mijn kracht besweeck mijn groot gemoet:
    En dit geweer, dat tot mijn handt geen nut meer doet,
    Dat lever ick aen u om my daer meed’ te wreecken,
    Gaet straft den onverlaet, en wilt sijn trots verbreecken:
    (295) Beproeft daer aen u macht, want sulcken overlast
    Men niet dan in het bloed des Schenders af en wast:
    Blijft doodt, of slaet hem doot, voorts om verdacht te wesen.
    Ick brengh u voor de vuyst, een man die is te vreesen:
    Ick heb hem menichmael geheel bebloet gesien
    (300) Op hoopen om hem heen, een wal van doode lien.
Rodr. Sijn naem, want meer geseyt dat is maer tijdt verlooren.
Diego. Om u dan in een woordt noch meerder te doen hooren,
    Het is een Oorloghs Helt, die vaeck heeft zeegh’ bestreen,
    ’t Is. Rodrigo. ’k Bid u maeckt een eynd. Diego. De Vader van Chimeen:
Rodrigo. (305) De. Diego. Antwoort daer niet op, ick weet u minne tochten.
    Maer ’t leven sijn s’ onwaert die eerloos leven mochten.
    Hoe swaerder die ons schent, hoe schennis swaerder is.
    Kort om, ghy weet het hoon, de wraeck moet gaen gewis:
    Ick segh u des niet meer, wil u noch my vervelen,
    (310) Toond u een waerdigh kindt van sulcken Vaders telen,
    Verdruckt van ’t ongeval daer ’t noodlot my in steeckt
    Ga ick ’t beschreyen, ghy, gae, loop, vliegh en ons wreeckt.


Sevende uyt-komste.

Don Rodrigo alleen.

        Geraeckt aen ’t binnenst van mijn hert,
    Door onvoorsien’, soo wel als doodelijcke schichten,
[fol. B4r]
    (315) Ellendich wreken om een ongelijck te richten,
    En ongevallich wit van onversiene smert:
    Ick stae ghelijck een staeck, en mijne ziel verslaghen,
                            Die wijckt voor sijne plagen
                    Soo na te sien, mijn Min te sien beloont:
                            (320) O Godt! waer wil dit heene?
                    Mijn Vader ist, die hier in is gehoont:
                    De Hooner is de Vader van Chimene.

                Wat voel ick vreemde tegenstrijt,
    Mijn eer en mijne min my elck om ’t seerst bekooren,
    (325) Een Vaders wraek voldaen, is een Meestres verlooren:
    ’t Een port mijn gramschap aen, en ’t ander die weer slijt,
    Gebracht tot droeve keur, of in mijn Min te sneven,
                            Of eereloos te leven,
                    Te wederzijts mijn ramp my stoot in ’t graf
                            (330) O Godt! waer wil dit heene?
                    Sal ick dit hoon dan laeten ongestraft?
                    Sal zijn gestraft de Vader van Chimene?

            Vader, Meestres, en Eer, en Min,
    Medogeloose plicht en overwreet behooren,
    (335) Al mijn vermaek is wech, of al mijn eer verlooren:
    ’t Een maeckt my levens moe, en ’t ander ramp brenght in:
    O waerd’ en wreede hoop van een gemoet groothertich!
                            Maer efter minne smertich:
                    Eel vyand van mijn alder grootsigheyt.
                            (340) Helaes! waer wilt ghy heene?
                    Zijt ghy in my dat ick mijn eer bevryt?
                    Zijt ghy in mijn dat ick verlies Chimene?

            ’t Is beter eenmael doodt te zijn,
    Ick ben niet min verplicht aen mijn Meestres als Vader
    (345) Die sijne schennis wreeckt is haere gunst versmader,
    En die dat kan bestaen, gevoelt geen minne-pijn:
[fol. B4v]
    Voorkomen wy ’t verdriet van teghens haer te derven
                            ’t Gheen ons doch sou doen sterven.
                    ’t Luck loopt my dwers, niet dat my helpen mach:
                            (350) Mijn hoop’ vervlieght daer heene:
                    Wel aen mijn ziel, is sterven u gelach?
                    Soo sterf en hoont ten minsten niet Chimene.

            Te sterven, en niet sijn gherecht,
    Te loopen nae een dood soo doodlijck mijnder eere,
    (355) Te lijden datmen aen mijn naem tot schande keere,
    Dat ick niet heb de roem mijns huys gehouden recht,
    t’ Ontsien een minne vlam, waer van mijn ziel van binnen,
                            ’t Verlies al kan besinnen.
                    Ach luyst’ren wy niet meer na dit bedroch,
                            (360) Dat ons stoot los daer heene:
                    Wel aen mijn arm, behoudt u eere doch,
                    Na dien ghy moet verliesen u Chimene.

            Wis mijn verstand stond niet te deegh,
    Ben ick mijn Vader niet soo veel als lief gehouwen?
    (365) ’t Zy ick blijf in ’t gevecht, ’t zy door een droef benouwen,
    ’k Sal storten uyt mijn bloedt soo suyver als ick ’t kreegh:
    ’k Beschuldigh my alreeds van al te langh vertragen,
                            De wraeck moet overdragen,
                    En schaemroot van te hebben dus verschoont,
                            (370) Laet ’t loopen herwaerts heene:
                    Na dien mijn Vader is van daegh gehoont,
                    En d’Hooner is de Vader van Chimene.


Continue

De tweede Verhandelingh.

Eerste uyt-komste.

De Graef.     Arias.

’k BEken hier onder ons, het bloedt was my wat warm,
    Doen ick hem gaf de klinck, en wat te radt mijn arm.
[fol. C1r]
    (375) Maer nu het is geschiet en is ’t niet te herhalen.
Arias. Laet voor des Conings wil die hooge moet wat daelen,
    Hy treckt het hem vry aen, en dapperlijck gestoort:
    Vaert met een vollen ernst in uwe misdaed voort:
    Oock hebt ghy niet waer meed’ in recht u te verweeren:
    (380) De staet van den onteerd, en grootheyt van t’ onteeren,
    Vereysschen schult beken, en sonderlingh ootmoet,
    Dat vry te boven gaet ’t geen men gemeenlijck doet.
Graef. Hy neem my ’t leven dan dat is in syn vermogen.
Arias. Wat meer gehoorsaemheyd en ’t zeyl min op ghetogen,
    (385) Stilt doch de gramschap van een Prins die u bemindt,
    Hy wilt soo, seght ghy noch dat ghy ’t niet goed en vindt.
Graef. Myn vriendt als daer myn eer en achtbaerheyd aen stonde,
    Wat ongehoorsaem zijn* waer niet soo groote sonde,
    En neemt hy waer al groot, mijn diensten aen de Croon
    (390) Gedaen, zijn groot genoech, op datmen sulcx verschoon.
Arias. Hoe tref’lijck oock u dienst mach zijn, hoe menichhvuldigh
    Een Coning, en is noyt sijn Ondersaet yets schuldigh:
    Ghy vleyd u selfs te veel, en moet des sijn bericht,
    Dat die syn Prins wel dient niet meer doet dan sijn plicht,
    (395) Ghy loopt in u verderf myn Heer met dit vertrouwen.
Graef. Ick sal niet van u raedt dan na ervindingh houwen.
Ari. Ghy hoort te syn beducht voor ’s Conings hooge macht.
Graef. Een encklen dach, een man als ick noyt t’onderbracht:
    Hy gae sijn straf vry reed’ tot myne straffe maecken,
    (400) De Staet, sal voor ick val, het onderst boven raecken.
Arias. Hoe, vreest ghy dan niet meer het opperste ghebiedt?
Graef. Een staf die sonder my hem uyt de handen schiet,
    Hem selfs is al te veel aen mijn behoud gelegen,
    Mijn hooft in ’t vallen sou sijn Croon doen overwegen.
Arias. (405) Laet toe dat reden u de sinnen wat bedaer,
    En neemt een goed beraed. Graef. ’t Beraed dat is aldaer.
Arias. Wat sal ick seggen dan? ’k moet rekeningh gaen geven.
Graef. Dat ick niet toestaen kan in yet verkleynt te leven.
Arias. Bedenckt dat ’s Conings wil niet lijd te zijn bepaelt.
Graef. (410) Het lot dat leyter al, wat dienter meer verhaelt.
[fol. C1v]
Arias. Vaer wel dan, nademael ick niet en kan verrichten
    En met Laurier bedeckt vreest echter ’s blicxems schichten.
Graef. Ick wachtse sonder vrees. Ari. Maer doch niet sonder schae.
Graef. Wy sullen dan Don Dieg’ voldaen eens sien hier nae:
    (415) Ick stoor my weynigh aen sulck onvermogend’ dreygen,
    En in het grootst gevaer is wonder doen mijn eygen,
    Want daer ’t mijn eer betreft, en sal de wreetste doodt
    My niet bewegen selfs in d’alderscherpste noodt.


Tweede uyt-komste.

Don Rodrigo.    De Graeff.

    Heer Graef, een woordeken. Graef. Spreeck. Rodrigo. Help my uyt ’t vermoeden,
    (420) Kent ghy Don Diego? Gra. Jae ’k. Ro. Al sacht man wilt u hoeden.
    Weet ghy dat dien goen Heer, was in zijn tijdt een schat
    Van deught, van dapperheyt, van eere, weet ghy dat?
Graef. ’t Can zijn. Ro. Dit vyer dat ghy my siet in d’oogen blaken,
    Weet ghy ’t sijn bloedt te zijn, weet ghy ’t? Graef. Wat kan ’t my raken.
Rodr. (425) Ick sal ’t u maken kondt vier treden maer van hier.
Graef. Wel stoute jongen, hoe! Rodr. Spreeckt sonder veel ghetier,
    Ick ben jongh ’t is soo, maer by edel bloet in d’aeren
    En wacht de dapperheyd niet na ’t ghetal der jaren.
Graef. Maer my te randen aen, wat loosheyt speelt hier mé,
    (430) Men u noch noyt en sach den deghen uyt de sche.
Rodr. Men hoeft geen tweede proef van mijns gelijck te wachten,
    Haer eerste proefstuck is een meesters stuck te achten.
Graef. Weet ghy wel wie ick ben? Rodr. Ja yder doch, niet ick
    Sou beven voor ’t gerucht van uwen naem uyt schrick.
    (435) In duysend Laure blaen die u het hooft om-zweven,
    Schijnt van mijnder laegh het ongeval geschreven,
    Ick rand als ruckloos aen een arm die doorgaens wint,
    Maer hy heeft machts genoech die hem vol moeds bevint,
    Aen die sijn Vader wreeckt is niets van onvermogen,
    (440) U arm noyt neerlaegh had, maer souse krygen mogen.
[fol. C2r]
Graef. Dat groot gemoet dat in u woorden druckt zijn schijn,
    Sich daechlicx uyt u oogh ontdeckte aen het mijn,
    En achtende te sien de deught die in u blickte,
    Mijn hert met volle vreught mijn dochter u toeschickte,
    (445) Ick weet hoe ghy haer mint, en ben verblijd te sien
    Dat uwe tochten voor u plicht-schult moeten vlien,
    Dat die niet flauwen doen u dap’re vyerigheden,
    Noch u verheven deught gesoncken is beneden:
    Het geen ick daer van hield, en hebbende gehaeckt
    (450) Te krygen tot mijn Soon een Ridder heel volmaeckt,
    Bevind ick in mijn keur my niet te sien bedrogen,
    Doch ick gevoel mijn hert heel over u bewogen,
    Ick prijs u hooch ghemoet, maer ick beklaech u jeught,
    Versoeckt geen proef te doen die ghy niet halen meucht:
    (455) En geeft my doch verlof om dit gevecht te myden,
    Dat al te ongelijck geen eer heeft van sijn stryden:
    Te vechten sonder vaer is winnen sonder roem:
    Wat lof leyt in ’t verderf van sulcken jongen Bloem?
    Men sal u met een vuyst geloven neer geslagen,
    (460) En ick sou maer ’t verdriet van uwe doot wech dragen,
Rodr. Verkeert medogen volgt u schendigh stuck, die d’eer
    My nemen derf, die schreumt myn leven, schijntet meer.
Graef. Gaet heen, gaet heen naer huys. Ro. Gaen wy al stil ter werven.
Graef. Zijt ghy u leven moe? Ro. Zijt ghy bevreest voor ’t sterven?
Graef. (465) Kom ghy voldoed u plicht, een Soon toont sich ontaert,
    Wien meer sijn leven dan sijn Vaders eer is waert.


Derde uytkomst.

d’Infante,     Chimene,     Leonora.

    Stilt mijn Chimene stilt u innerlijck bedroeven,
    Wilt in dit ongeval u groot ghemoedt beproeven,
    Ghy sult naer corten storm weder sien verweckt,
    (470) ’t Is maer een kleyne wolck die u gheluck bedeckt,
    En door wat uytstels sult ghy hebben niet verlooren.
Chi. Mijn hert vervult met vrees kan na geen hope hooren:
[fol. C2v]
    Een onweer dat so snel nae sulcken stilte comt,
    Een wisse Schipbreuck dreygt, van enckel onheyl bromt:
    (475) Daer is geen twijffel aen, ick sneuvel inde Haven,
    Ick minde, was bemint, ons Vaders ’t Jawoordt gaven,
    En ick aen u daer van de eerste tydingh brocht,
    Op ’t eygen oogenblick dat haren onlust wrocht:
    ’t Verhael waer af u niet soo haest wierd voor ghedragen,
    (480) Of ’t heeft van ’t soet verwacht ’t gewelfsel ingeslagen.
    Vervloeckte staetsucht! en verwaende hovaerdy!
    Waer door de beste meest gheraecken inde ly:
    Gestrenge naem van eer, de moordt-priem van sijn lusten,
    Wat kost ghy my al leet, hoe gaet ghy my ontrusten.
d’Inf. (485) Ghy hebt geen oorsaeck dus te vreesen dit verschil,
    Een oogenblick bliest op, en ’t weder blussen wil:
    ’t Is al te ruchtbaer om in onheyl uyt te breecken,
    De Coningh wil alreets het werde vergeleecken.
    En soo veel my belanght, gevoeligh van u quaet,
    (490) Sal ick doen wat ick kan dat alles wel vergaet.
Chi. Verlijckingh gelter niet in dierghelijcke saecken,
    Hoon vande eer gedaen en is niet goet te maecken.
    Vergeefs men daer toe macht en wijsheyt brenght by een,
    En soo men ’t quaedt geneest, ’t is maer in schijn alleen:
    (495) Den haet die heymelijck woelt in d’ontstelde sinnen,
    Die voedt een vinnig vyer met volle kracht van binnen.
d’Inf. Den soeten Echten brandt daer u Rodrigoos hert
    Aen sijn Chimene door soo vast verbonden werdt,*
    De Vaders te gelijck sal op een nieuw vereenen,
    (500) En door dit huw’lijcx heyl van alle tweedracht speenen:
Chi. Ick wensch het soo, veel eer dan sulcx in hope ben,
    Don Diego< is te trots, en ick mijn Vader ken:
    Ick voel een tranen-vloedt die ’k pooch te wederhouwen,
    ’t Voorleden geeft my smert, ’t toecomende benouwen.
d’Inf. (505) Wat maeckt u dus benauwt, een afgheleeft out man?
Chi. Ridrigo is vol moedts. d’Inf. ’t Volwassen schorter an.
Chi. Wie dapper wesen sal die wil al vroegh beginnen.
d’Inf. Hy is te teer verlieft, en die te recht beminnen,
[fol. C3r]
    Mishagen al te noo de geen die haer behaecht,
    (510) Een woordt wanneer ghy wilt sijn toom uyt hem verjaecht.
Chi. Soo hy niet na my hoort, hoe sal ick ’t dan aenleggen?
    En geeft hy my gehoor, wat sal men van hem seggen?
    Te lyden sulcken hoon, hy sijnd’ een Edelman.
    ’t Zy dat hy plaetse geeft, ’t zy uit sijn hert verban,
    (515) De vlam die in hem brandt, myn ziel die blijft verlegen
    Door schaemte of door spijt, beschaemt van synen ’t wegen:
    Soo hy myn wil comt na, vol spijt te zijn ons seyt,
    Indien hy meer sijn eer als myne min toeleyt.
d’Inf. Chimenes hert is hooch, en selfs tot haerder baete,
    (520) En kan niet steecken op ’t geen haer in schande laete:
    Maer soo ick totter tijt dat dit in stilte raeckt,
    Maeck mijn gevange vam dees Minnaar soo volmaeckt,
    [En so by dwang de drift sijns arren-moeds hield binnen,]*
    Sal ’t geenen nadocht voen in u verliefde sinnen,
Chi. (525) Mevrouw soo ghy dat doet, soo ben ick buyten schroom.


Vierde uyt-komst.

D’Infante.     Pagie.     Chimene.

    Staet-jongen, soeckt Rodrig’, seght dat hy by my koom.
Pag. De Grave van Gormas, en hy Chi/ Goe God! ick beve:
d’Inf. Spreeckt. Pagie. Hebben uyt het Hof haer te gelijck begheven.
Chi. Alleen? Pag. Alleen, en so ’t geleeck met onderlinge twist.
Chi. (530) Sy zijn wis handt gemeen, ’t is al te wel gegist.
    Mevrouw, ick bid houd my dees haestigheyd te goede.



Vijfde uyt-komste.

D’Infante.     Leonora.

    Helaes! wat voel ick voor een wroegen in my woeden,
    ’k Beklaegh haer ongeval, en sal ick haer verraen?
    Myn rust verlaet my, en myn brandt gaet weder aen:
    (535) ’t Geen dat Rodrigo deed van sijn Chimene scheyden,
    Comt door een losse hoop my tot nieuw leven leyden,
[fol. C3v]
    En hare tweespalt, die ick aen-schouw met verdriet,
    In myn bekoorde ziel een stil verheugen giet.
Leon. De deught, in u gemoed so hoog ten top geseten,
    (540) Is die door snoode Min so haest ter neer gesmeten?
    d’Inf. Ey noemtse niet meer snood, naediense nu by my
    In volle prael geplaetst het recht heeft aen haer sy.
    Draegt haer eerbieding toe nu sy my mach behagen;
    Mijn deugt bestrijdse wel, maer hoope leyt my lagen,
    (545) Terwyl de Min, helaes, weer in mijn boesem glijt,
    En nae een Minnaer haeckt die nu Chimeen is quijt.
Leon. Laet ghy dit hooge hert so laeg dus lichtlijck vallen,
    En gaet ghy reden-loos u geven tot sulck mallen?
d’Inf. Ach! met hoe weynigh nut leent yemand reden ’t oor
    (550) Wanneer de ziel geraeckt te hollen buyten ’t spoor!
    Want als de siecke selfs bemint sijn eyghen qualen.
    En kan hy niet verstaen daer raet voor te doen halen.
Leon. De hoop’verlockt u, en u sieckte schijnt u soet;
    Doch blijft Rodrigo uws onwaerdigh wat ghy doet.
d’Inf. (555) ’k Weet het niet dan te wel, maer so mijn Deught moet swichten,
    So hoort wat vreemder hoop de Min kan in my stichten.
    Indien Rodrigo komt verwinner uyt het Velt.
    En sulcken Oorloghs-man valt onder sijn ghewelt,
    Mach ick’er sonder schand als Minnaer werc van maken,
    (560) Want wat sal hy niet doen kan hy dit boven raecken?
    Ick derf my beelden in dat onder sijn beleyt
    Het Rijck aen alle kant sal werden uytghebreyt:
    En ’t vleyen vande Min doed dat ick nu al rade
    Dat hy eer langh de kroon sal draghen van Grenade,
    (565) De Mooren t’ onderbracht hem sullen bidden aen,
    Arragon sijnen arm sal werden onderdaen,
    Portugael ’t gheven op, en sijne Helden-daden
    Aen d’over-zijd des Zees met lof hem sullen laden.
    Kort-om, al wat men seyt dat oyt door manne-kracht,
    (570) Door dapperheyt, door deught, te weghe was gebracht,
    Ick van Rodrigo hoop nae dit sijn overwinnen,
    En vindt dus in hem stof wel waerdigh om te minnen.
Leon. Maer siet, Me-vrouw, hoe verd ghy sijnen arm dringt aen,
    In een ghevechts ghevolgh dat licht noyt aen sal gaen.
d’Inf. (575) Rodrigo is ghehoont, de Graef heeft ’t hoon bedreven,
    Sy sijn nae buyten toe; wat kanmen blijcx meer geven?
Leonora. Maer neemt dat dit gevecht al seecker sy gestelt,
    Ist niet vry volle vroegh dat ghy sulck oordeel velt?
d’Inf. Wat wilt ghy? ick ben mal, en mijne zinnen malen,
    (580) En dit ’s noch ’t minste quaed van mijne minne-qualen.
    Komt met my in ’t vertreck, en troost my in mijn leet,
    Noch laet my niet alleen nu ghy mijn euvel weet.


Seste uytkomst.

Den Coning.    Don Arias.     Don Sanche
Don Alonso.

    De Graef is dan so los, so waen-wijs, so vermeten,
    Dat hy syn misdaed meent vergeven en vergeten?
Don Arias (585) Ick heb hem uyt u naem daer lang op ondergaen,
    Maer niet verricht, Heer, al heb ick mijn best ghedaen.
De Con. O Hemel! sal dan dus een Ondersaet versmaden
    Sijn pligt van huld en trouw door roeckeloose daden!
Don Diego hoont hy, en op ’s Konincks wil niet let,
    (590) Iae midden in mijn Hof soo stelt hy my de Wet.
    Laet hem een dapper helt, en een groot Krijgsman wesen,
    Ick sal hem van die quael, ick sweer ’t hem, wel genesen.
    Al was hy enckel stael, jae Mars in menschen schijn,
    Hy sal sien wat het is my ongehoorsaem te zijn.
    (595) Ick weet hoe datmen moet soo fiere sinnen temmen,
    En heb dat harde hayr wat sacht eerst willen kemmen,
    Maer nu sulcx mis bruyckt, gaet heen van desen dagh
    Verseeckert u van hem, daer koom van wat het magh.
Don Sanche ’t kan sijn een weynigh tijds soud hem meer buyghsaem maken.
    (600) Men heeft hem voor gehad noch heel verhit; ’t sijn saken
    Heer Coninck die ’t gemoed doen sieden in ’t begin,
    Een hert soo moedigh kan sich qualijck toomen in.
    Hy heeft wel ongelijck, maer sulcke zielen konnen
    Tot ongelijcks beken so haest niet syn gewonnen.
Den Coning (605) Don Sanche, swijgt, en swigt, want ghy dit weten sult
    Men sich schult-plichtig maeckt in ’t spreecken voor dees schult.
Don Sanche Ick swicht, Heer, en ick swijgh, maer laet een woort doch leggen
    De grond tot sijn verschoon. De Coning Wel wat weet ghy te seggen?
Don Sanche Dat een ghemoed ghewent niet dan yet groots te doen
    (610) Sich swaerlijck buygen kan tot d’ootmoed van een soen:
    Het siet daer toe geen raet als ingewickt met schanden,
    En hier op heeft alleen de Graef ghetoont sijn tanden:
    Hy vind in dese plicht yet dat hem tegen wert,
    En sou gehoorsaem zijn had hy een minder hert.
    (615) Gebied dat zijnen arm, volwassen onder ’t vechten,
    Door ’t punt van syn rapier dit ongelyck gae rechten.
    Hy sal ’t u beet’ren Heer, ’tis buyten alle sorgh,
    En tot het hem sy kond, siet hier ’t gheen blijft sijn borgh.
De Coning Ghy breeckt door het ontsach, maer ick vergeef ’t u jaren’
    (620) En min dees vyerigheyt in jonckheyts weder-varen;
    Een Koninck die sijn doen met rijper raed omgheeft,
    Der Ondersaten bloed in meerder achtingh heeft.
    Ick waeck voor mijn Gemeent, bestier se door de reden,
    Ghelijck het hooft draegt sorg voor al de minder leden,
    (625) Dus ’tgheen dat u dunckt recht en is geen recht by mijn,
    Ghy spreeckt als een Soldaet, ick moet een Koninck sijn.
    En watmen segghen mach, en hoemen ’t wil ghelooven,
    De Graef sal door dees pligt sijn achtings glans niet dooven
    Dat meer is, ’t hoon raeckt my, hy heeft geschand-vleckt d’eer.
    (630) Van hem die ick mijn Soon koos tot een Voedster-Heer.
    En door het stout bestaen van suclke onheyls nepen,
    Heeft hy hem aen mijn keur, en aen my selfs vergrepen.
    Ick ben ’t die hy voldoet als hy dees ondaed recht;
    Maer ’t is daer van genoegh. Voort dient u noch gesegt,
    (635) Dat ons de vyand dreyght; ick vrees voor een Verrassen.
    i>Don Arias De Mooren souden die weer wat te raecken passen?
    En wel een aenslagh op ons hebben inde sin?
De Coning Men heeft haer Vloot ghesien te Zeewaert steecken in,
    En u is wel bekent dat in seer weynigh uren
    (640) Men die met eene vloedt kan hier ter reede sturen.
Don Arias So meenigh swaer verlies heeft haer benomen ’t hert,
    Dat u ontsiene macht noch meer sou sijn getert.
Kon. Dat baet niet, want sy noyt en sullen mogen lyen,
    Dat ick myn voet dus vast set in Andalousyen,
    (645) En sulcken schoonen streeck van afgenomen grond
    Die wackert hare wrock tot wraec schier t’elcker stond.
    Dit is de reden die my heeft hier in Siviljen
    Doen stellen sints thien jaer de zetel van Castiljen
    Om haer dicht by te sijn, en vaerdigh op het spoor
    (650) Te dempen inden dop al wat sy nemen voor.
Don Arias Zy hebben wel geleert ten koste van haer hoofden,
    Hoe swaerlijc men u weer van ’t geen ghy wint beroofden;
    Te groote vrees is quaed. De Coning Versuym dat is noch qua’er,
    En die te veel vertrouwt die noodight het gevaer:
    (655) Iae selfs de vyand die ghy hebt voor-heen geslagen,
    Zo ghy u kans verkijckt sal ’t voordeel u ontjagen.
    Dan Echter ’t waer niet goed, de tijding zijnd’onwis,
    Te stroyen onder ’t volck een nacht-schrick by de gis:
    Den angst, die Wapen-roep sou noodeloos omvoeren,
    (660) Mocht midts de duysterheyt de Stadt te seer beroeren.
    Naedien men goede wacht houd tegens allen noodt,
    Is ’t voor als nu genoegh. Don Alonso Myn Heer, de Graef is doodt;
    Don Diego door sijn Zoon zyn onlust heeft gewroken.
Kon. Van dat ick wist de wroc heb ick de wraec voorsproken,
    (665) En wouw dit ongeval verhoeden van doen af.
Don Alonso Chimene, vol van rouw, komt vorderen de straf,
    En met een tranen vloed eyscht recht van uwe handen.
Kon. Hoewel ick voel mijn ziel tot haer ontferming branden,
    Nochtans het geen de Graef begaen heeft, hier geseyt,
    (670) Heeft wel verdient dit loon van syn vermetelheyt.
    Doch of hy ’t schoon verdient het valt my hard te missen
    Een sulcken Oorlogs-Helt, en na het kloeck beslissen
    Van menigh groot gevaer, nae menighmael den staet
    Te hebben met zyn bloed in trouwe dienst gebaet,
    (675) Al is ’t dat zyne trots niet was om te verdraghen,
    Noch smert my sijn verlies, en moet sijn doot beklagen.


Sevende uyt-komste.

De Coninck. Don Diego. Chimene. Don
Sanche. Don Arias. Don Alonso.

    Recht! Recht! Heer Koninck, recht! Don Diego Heer Koninck, weest my goet.
Chi. Ick werp my voor u neer. Don Diego Ick val voor u te voet.
Chi. Ick vorder recht van u. Don Diego Wilt myn verdedingh hooren.
Chi. (680) ’k Eysch wraecke van een moort.
Don Diego ’t Was straf van hoon, in tooren.
Chi. Rodrigo, Heer;
Don Diego Die deegelijck een eerlijck man.
Chi. Die stack myn Vader dood.
Don Diego Zyn Vader pord’ hem an.
Chi. Een Prins is schuldich recht aen ’t bloed der Ondersaten.
Don Diego Voor een gerechte wraeck het recht wat moet ontlaten.
De Coning (685) Rijst bey te gader op, en redent een voor een;
    Chimene ’k heb mijn rouw met uwen ramp gemeen,
    En ick voorwaer u leet met herten-leet aenhoorden:
    Ghy krijgt u beurt daer na, valt haer niet in haer woorden.
Chi. Heer Coninck, wat verdriet! Mijn Vader die is doot,
    (690) En ick sagh ’t drabbigh bloet dat uyt sijn wonde vloot;
    Dat bloed dat sich so vaec voor uwen Staet ginck wagen,
    Dat bloed dat u verkreegh de zeegh van soo veel slagen,
    Dat bloed dat op de gront noch roockt van enckle spyt
    Dat het sich siet gestort voor minder als ghy syt,
    (695) ’t Gunt midden in ’t gevaer geen krijg oyt dorst vergieten;
Rodrigo in u Hof doet langs der aerde vlieten:
    En voor syn proef-stuck, hy met sulcken frayen daet,
    Van sulcken vasten stut ontset heeft uwen Staet.
    Heeft van u Oorlogs-volck de moed ter neer geslagen,
    (700) De hoop weer opgerecht van die u haet toe-dragen.
    Ick quam ach! op de plaets heel machteloos, en bleeck,
    En vond hem overleen; Heer Coninck, ick besweeck;
    Vergeeft ’t my so mijn smert mijn stemme doet verstijven,
    Mijn tranen en gesucht de rest u schuldigh blijven.
Ko. (705) Houd moed, mijn waerde kind, en weet dat van voortaen
    U Coning u in stee wil van een Vader staen.
Chi. Mijn Heer te veel eers geschied aen mijn ellende;
    Ick quam dan machteloos, en vond zijn leven t’ende.
    Hy sprack my wel niet aen, maer dat vry dieper dreef
    (710) Zyn bloed in ’t vochte stof my myne plicht voor-schreef;
    Of eer, sijn dapperheyt genootdruckt t’ondergaende,
    Sprac tot my door sijn wond, en my tot wraec vermaende,
    En om sijn overlast aen u te maecken kond,
    Ontleent daer toe mijn stem door sulcken droeven mond.
    (715) Heer Koninck! duld doch niet, dat onder uwe ooghen,
    Een onghestutte loop van moord heb sulck vermoghen,
    Dat sonder strafs ghevolgh de beste van het Landt
    Sijn onder lijfs ghevaer van elcx verwaende handt.
    Dat sich een jonghe wulp beroeme van haer sneven,
    (720) Zich baede in haer bloed, en haer beneme ’t leven.
    Een sulcken Oorloghs-helt waer van men u berooft
    By wraecks gebreck den ernst tot uwen dienst verdooft.
    In ’t kort, mijns Vaders dood eysch ick te sien gewroken,
    Meer tot u nut dan om u voor my op te stoken.
    (725) U Staet verliest in het verlies van sulcken man,
    Wreect bloed met bloed, en doet de doot den dooder an.
    Laet hem en sijn gheslacht, soo ver als het kan recken,
    Zoenoffer voor dees sond aen ’t gantsche Land verstrecken.
    De Zon, die alles siet, en siet niet hier op aerd,
    (730) Dat sulck een dierbaer bloed is in betalingh waerd,
Ko. Don Diego antwoord nu. Die. Wat vint men veel gelukken,
    Wanneer men met syn kracht sich ’t leven uyt doet drukken,
En wat brenght ouderdom aen meenigh groot gemoedt
Met sijne swackheyt, Heer een swaren teghenspoedt.
(735) Ick, die wel eer ghewent was altijt t’overwinnen,
Die door ghedane dienst my deed al-om beminnen,
Die, sie my nu, vermits ick heb te langh gheleeft,
Onteert door schendig hoon, en dat my wraeck begeeft.
’t Geen noyt vermocht beleg, noch slagh, noch ongenade
(740) ’t Geen noyt vermocht Argier, Arragon, noch Grenade,
’t Gheen noyt u Vyand, noch mijn hater heeft bestaen,
Dat is my in u Hof door hooghmoed aenghedaen.
Mijn eer is daer gheschend ten trots van mijne jaren,
Mijn swaren ouderdom men dorst met schimp verswaren;
(745) Heer Coninck, op dees wijs, soo sou dit grijse hayr,
Versleten in ’t Helmet by menigh Krijghs-ghevaer,
Dit bloed, in uwen dienst soo Ridderlijck vergoten,
Dees arm wel eer de schrick van ’s Vyandts vaste Sloten,
Met oneer gaen in ’t graf, had ick niet voortghebracht
(750) Een Soon, wel waert sijn Land, sijn Koninck, sijn geslacht.
Hy leende my sijn hand, hy heeft de Graef doorsteecken,
Mijn eere weer herstelt, mijn oneer derven wreecken;
Soo ’t toonen van sijn moed, oock met gevaer van ’t graf,
Soo wraeck van een klapbacx verdient een wreede straf,
(755) Op my, op my alleen, moet desen blixem vallen;
Wanneer den arm misdoed het hooft ontgelt het mallen
Van ’t geender is misdaen, van d’oorsaeck van ’t gekarm,
Ben ick, Heer Koninck, ’t hooft, hy is alleen den arm.
Beklaeght Chimene sich van dat hy heeft verslaghen
(760) Haer Vader, hy en had het noyt behoeft te waghen
Had ick het konnen doen. Behoud den arm u dan,
En offert haer het hooft dat gheen meer dienst doen kan.
Ten koste van mijn lijf voldoed vry, Heer, Chimene,
Ick pleegh gheen teghenweer, ick gae ghewilligh heene;
(765) En ver van het verwijt dat ick gheen schult en weet,
Soo ’k buyten oneer sterf, so sterf ick sonder leet.
De Coning De saeck is van ghewicht, en rijplijck overwoghen,
Verdient voor het gherecht des vollen Raets betoghen.
Don Sanche brenght Chimeen in seeckerheyt weer t’huys,
(770) Don Diego heb mijn Hof tot sijn ghevanghen-huys,
Sijn Soon sy nae ghesocht, ick sal u Rechts dwanc geven.
Chi. Is recht, Heer Koninck, dat een Moorder misse ’t leven.
De Coning Stilt u verdriet, mijn kint, en stelt u hert gerust.
Chi. Bevel van rust is my maer aenwas van onlust.

                Eynde van de tweede Verhandelingh.

Continue

DERDE VERHANDELINGHS,

Eerste uytkomst.

Elvire. Don Rodrigo.

            ELVIRE.
(775) ROdrigo! wel hoe nu? Rampsaligh wight wat doe je?
Rodrigo. Ick volgh de wreede klem van mijn hard nood-lots boeye.

            ELVIRE.
Van waer komt u dees trots, en dese nieuwe moed,
t’Erschijnen inde plaets die ghy besmet met bloet?
Hoe! derft ghy noch tot hier des Graven schim aenranden?
(780) Bracht ghy hem niet er doot?
Rodrigo.                                         Sijn leven was mijn schande,
Mijn eer heeft van mijn handt ghevordert dese daedt.

            ELVIRE.
Maer in des dooden huys te soecken toeverlaet!
Socht oyt een moorder daer sich voor de straf te bergen?
Rodrigo. Quam oyt een moorder recht aen sijnen rechter vergen?
(785) Neen, siet my niet meer aen met een verbaest gesicht;
Ick soeck de dood, nu ick de doodslagh heb verricht.
Mijn recht hangt aen mijn Min, mijn Rechter is Chimene,
Ick heb haer haet verdient, daer door de dood met eene.
En koom daer van ontfaen, als wel-sijns beste pand,
(790) Het vonnis van haer mond, den slagh van hare hand.

            ELVIRE.
Vliet liever uyt haer oog, vlied van haer grammen tooren,
Ontreckt u d’eersten brand van haer ontvlamt verstooren,
Gaet heen, geeft u niet bloot aen d’eerst’ ontsteltenis,
Die in ’t verbolgen hert noch versch ontsteecken is.
Rodrigo. (795) Neen, neen, dat waerde pand dat ick kon dus mishagen
Kan my geen haet genoegh tot mijne straf toedragen:
Die eens soo groot te sien sou sijn mijn grootst’geluck,
Om door de dood te syn te eerder uyt den druck.

            ELVIRE.
Chimene is nae ’t Hof, ontstelt en heel begresen,
(800) En sal met veel gevolgs terstont hier weder wesen
Gaet doch Rodrigo, gaet, en houd my buyten last,
Wat soumen seggen so men hier sach sulcken gast?
Wilt ghy, dat yemant haer noch na-geef, dit, of quader,
Dat s’in haer huys ontfangt de Moorder van haer Vader?
(805) Haer weder-komst die naeckt; sy komt, sy komt ick segh
Ten minsten om haer eer, Rodrigo, schuylt u wegh.


Tweede uytkomst

Don Sanche. Chimene. Elvire.

            DON SANCHE.
Iae, Me-vrouw, men des wel een bloedigh hemd mach draghen,
U tranen, en u toorn, de wraeck te recht op-dagen.
Doch ick neem’s my niet aen met een fluweele tael
(810) Te troosten uwen rouw, te koesteren u quael:
Maer so ick t’uwen dienst kan sijn bequaem gevonden,
Ghebruyckt mijn swaerdt tot straf van hem die gaf de wonden:
Ghebruyckt myn liefde om te wreecken dese moordt;
Op u bevel so sal mijn arm doen ’t geense hoort.
Chi. (815) Rampsalige!
Don Sanche                             Me-vrouw, dient u doch van mijn leven.
Chi. Ghy weet de Koning heeft een rechtdagh uytgeschreven.
Don Sanche Het recht dat is so loom, en so verdrietsaem langh,
Dat menighmael de schult raeckt buyten straffens dwang.
Den tragen loop daer van, onwis hoe uyt te vallen,
(820) Gaet te veel tijts mee deur, en geeft vaeck niet met allen.
Laet toe dat door’t rappier een Ridder doe de wraeck,
De wegh veel korter is, en seeckerder de saeck.
Chi. Dit is den lesten raedt, en moet het daer toe komen,
U dienst sal (is ’t u ernst) dan worden aengenomen.
Don Sanche (825) Dat is het eenigh heyl daer myn gemoed nae haeckt,
En op die hoop vaert wel, die my te vreden maeckt.


Derde uytkomst

Chimene. Elvire.

            CHIMENE.
Ick sie my eynd’lijck vry, en mach hier onbedwongen,
U openen de smert in mijne borst verdronghen:
’k Magh gheven vollen loop aen mijn bedroeft ghesucht,
(830) En u tot in myn zoel doen zien mijn onghenucht.
Mijn Vader die is dood Elvire! en d’eersten degen
Die oyt Rodrigo trock is hem door ’t hert geregen.
Schreyt droeve oogen, schreyt, en smelt in u getraen,
Mijn levens eene helft heeft d’ander helft verdaen:
(835) En sulcken wreeden daed verplicht my om te wreken,
Op ’t geen my over is ’t geen ick my vind t’ontbreken.

            ELVIRE.
Stelt u gerust Me-vrouw.
Chi.                                         Wat zyt ghy onbewust
Van mijn ellendigh lot, dat ghy my spreeckt van rust!
Helaes! waer sou mijn ziel dees rust van daen doch komen,
(840) So my deert ’t geen ick mis, deert die my heeft benomen?
Wat kan ick hoopen ach! Als eeuwigh ongerief,
Daer ick vervolg een moort, en heb de moorder lief?

            ELVIRE.
Lieft ghy hem noch die u berooft heeft van een Vader?
Chi. Ach! Lieven dat is niet Elvire, ’t gaet my nader,
(845) Ick ben versot op hem, myn eygen hert hem dient,
En in myn vyand selfs vind ick mijn waerdsten vrient.
Ick voel, dat jae in spijt van mijne swaeren tooren,
Rodrigo noch bevecht mijn Vader als te vooren,
Hem in mijn boesem volgt, en hy sich weert, en wijckt,
(850) Nu dapper is dan slap, en somtijts schier beswijckt.
Maer in dit hard gevecht van haet op min gebeten,
Zo wert mijn hert gescheurt, mijn ziel van een gereten,
En of de liefde schoon heeft op my groote macht
Noch heb ick (als ’t behoort) mijn pligt in grooter acht.
(855) En loop geblinthockt toe daer d’eer is te bewaren,
Rodrigo is my waerd, my deert syn qualyck varen,
Mijn hert held aen zijn zijd’; maer al des niet-te-min
Ick weet wat kinder-plicht, en Vader-moort heeft in.

            ELVIRE.
Is u ’t vervolgen ernst?
Chi.                                     Ach! bloedige gedachten
(860) Van wreed vervolg dat ick genootdruckt moet betrachten!
Ick dingh hem na sijn lijf en voor ’t voldingen schrick,
Mijn dood hangt aen de sijn en ick sijn dood beschick.

            ELVIRE.
Verlaet, Me-vrouw, verlaet een voorsteel so verwoedigh,
Noch haelt niet op u hals een noot-geval so bloedich!
Chi. (865) Sal ick dan sien de dood myns Vaders sonder straf?
Zijn bloedt vast roepen wraeck, daer ick gheen wraeck verschaf?
Mijn hert, sal dat, versot in schandigh minne-mallen,
Ghelooven ’t sy genoegh een traen vijf ses te vallen?
Daer meê te houden op, en laten voort mijn eer
(870) Verstickt in stom geswijgh door liefde treden neer!

            ELVIRE.
Me-vrouw, ghelooft my, ghy sult wel sijn te verschoonen,
Van u niet al te wreed op sulcken Helt te toonen,
Een Helt en Minnaer bey, ghy hebt ghenoegh ghedaen
Dat ghy den Koninck hebt daer van gesproocken aen?
(875) Dringt op het uyt-eynd niet, laet u vervolg voort steken.
Chi. Mijn achting hangter aen, ick moet ick wil my wreken,
En of my schoon al vleyt een leepe minne-lust,
Dat ontschult stelt mijn geest in ’t minste niet gerust.

            ELVIRE.
Maer gh’hebt Rodrigo lief, hy kan u niet mishagen.
Chi. (880) ’k Bekent.

            ELVIRE.
                        Hoe sult ghy dan u hier in eynd’lijck dragen?
Chi. Tot voorstant van mijn eer, en bet’ring van mijn schae;
Hem dagen, sien gedoemt, en sterven selfs daer nae.


Vierde uytkomst

Don Rodrigo. Chimene. Elvire.

            DON RODRIGO.
Wel, sonder dat ghy hoeft my voor ’t gerecht te dagen,
Siet hier, neemt in mijn dood u so gewenscht behagen.
Chi. (885) Elvire, wat is dit! Waer sijn w’! Hoe komt dit by!
Rodrigo in mijn huys? Rodrigo hier by my?
Rodrigo. Verschoont mijn leven niet, smaeckt sonder tegen-streven
Het soet dat u mijn ramp, en uwe wraeck kan geven.
Chi. Helaes!
Rodrigo.             Geeft my gehoor.
Chi.                                         Ick sterf.
Rodrigo.                                                         Een ooghenblick.
Chi. (890) Wegh, laet my sterven doch.
Rodrigo.                                                 Ick ’t in een woord beschick;
Daer nae so antwoord my niet dan met desen degen.
Chi. Hoe! daer mijns Vaders bloed noch niet is afgesegen?
Rodrigo. Chimene?
Chi.             Wegh, doet wegh dit haetelijck vertoogh,
Dat my verwijt u schult dus schendigh voor mijn oogh.
Rodrigo. (895) Ach! siet het liever aen om uwen haet te wetten,
U toorn te hitsen op, mijn straf niet uyt te setten.
Chi. ’t Is in mijn bloedt geverwt.
Rodrigo.                                         Koom, doopet in het mijn,
En wascht so daer van af de verw die ’t heeft van ’t dijn.
Chi. Ach! wat een wreetheyt, dus op eenen dagh te moorden
(900) De vader door u swaert, de dochter door u woorden!
Doed my dit tuyg uyt ’t oog, ic macht niet sien soo bloot;
Ghy wilt dat ick u hoor en jaeght my aen de doodt.
Rodrigo. Ick doe ’t geen ghy begeert, maer sonder my t’ontgeven
De wil van door u hand te missen dit mijn leven.
(905) Want als ’t al is gheseyt, verwacht noch van u haet
Noch van mijn Min ’t betrouw van mijn beroemde daed,
U Vader met een slagh, noyt weder goed te maecken,
Onteerde ’t eerlijck hooft mijns Vaders, sulcke saecken
Die treffen (als ghy weet) seer diep een man van moedt,
(910) Ick had mijn deel aen ’t hoon, ick volghd, hem op de voet.
Ick vond hem, heb mijn eer en Vader bey ghewroken
En soo ’t noch stont te doen ’t geschiede, als ’t is gesproken:
Niet dat niet inderdaed mijn Min langh teghens my
En mijnes Vaders wil ghestreden heeft voor dy:
(915) Gist daer uyt vry haer macht, dat ick in sulck onteeren
Ghetwijffelt heb of ’t stuck de wraecke kon ontbeeren:
En daer ick uwen haet, of schand moest ondergaen,
Weer-hield ick mijne hand, drongh mijnen arm niet aen,
Jae heb mijn selfs berispt van te veel hevigheden;
(920) En uwe gaven wis de waghe wicken deden,
Soo hier niet teghens aen sich had ghekant met pijn,
Dat yemand sonder eer u niet kan waerdigh sijn.
Dat die my had bemind, doen ic mocht ’t hooft op lichten,
My haten sou wanneer ick eerloos moste swichten.
(925) Dat altoos en in al te luystren nae de min
Was uwe keur beschaemt met lust te volghen in.
Ick segh het u noch eens, ick sal, en moet het segghen,
Tot dat ick voor u voet een droevigh Lijck sal legghen,
’k Heb u veronghelijckt, maer siet, ick trock dees lijn
(930) Tot weeringh van mijn smaedt, en om u waerdt te sijn.
Doch plicht-vry van mijn eer, en pligt vry van mijn Vader,
Koom ick aen u voldoen mijn plicht en schult te gader.
’t Is om mijn hooft u aen te bieden dat ghy my
Hier siet op dese plaets; ick niet onwilligh ly,
(935) En weet uws Vaders dood daer meed’ is uyt te wissen,
Dies ick u niet wil doen u offerhande missen,
Slacht met een groot ghemoedt de ghene die sijn eer
Ghestelt heeft inde roem uws huys te vellen neer.
Chi. Rodrigo, ach ’t is waer, dat selfs met teghen-strijden
(940) Ick u niet laken kan van gheene smaed te lijden:
En hoe dat oock berst uyt de grootheyt van mijn druck,
’k Gheef u soos eer gheen schult als wel mijn ongheluck.
Ic weet, wat achtbaerheyt nae sulck een schendigh hoonen
U verghde voor een hert in dit gheval te toonen;
(945) Ghy hebt de plicht maer van een eerlijck man ghedaen,
Doch my met die te doen mijn plicht ghewesen aen.
U dapperheyt leert my mijn les in u verwinnen,
Sy heeft u eer en wraeck meer dan u selfs doen minnen,
Dit voeghd my desghelijcks; en ick heb, tot besluyt,
(950) Mijn eer oock voor te staen, mijn wraeck te voeren uyt.
Helaes! u opsicht slechts doed my hier in noch schromen,
Had ander ongeval mijn Vader my benomen,
Mijn ziel soud’ in ’t gheluck van u te moghen sien
Noch vinden al den troost die yemand mach gheschien:
(955) En een aennemingh soet mijn smert soud’over-weghen,
Al sulcken waerden hand mijn tranen af quam veghen:
Maer ick moet u bederf voort wercken uyt met vlijt,
Nu door mijns Vaders moordt ghy mijn bederver sijt.
En mijn onluckigh lot dat kan, dat wil ghehenghen,
(960) Dat ick mijn eyghen leet aldus te weegh sal brengen.
Want eyndlijc, dat ghy weet hier van het recht bescheyt,
Verwacht gheen slap besluyt van mijn gheneghentheyt:
Ofschoon al mijnen haet ons liefde wenscht te wijcken,
Mijn hoogh verheven aerdt moet u hier in ghelijcken:
(965) Ghy hebt door uwe daed u weerdt ghetoont van my,
Ick moet door uwe dood my toonen weerdt van dy.
Rodrigo. Stelt dan niet langer uyt ’t geen d’eer u gaet ghebieden,
Die eyscht mijn hooft, en ic koom ’t u van selfs aenbieden:
Maeckt daer een offer of tot sulcken eedlen soen,
(970) De slagh sal my niet min als ’t vonnis vreughd aen doen
Te wachten nae ’t vervolg van lancksaem recht te plegen,
Komt voor u achtbaerheyt noch mijne ramp geleghen,
’k Sal sterven vol ghelucks soo ’k sterf door sulcken slagh.
Chi. Gaet, ick d’aenklaegster wel, maer Beul niet wesen magh.
(975) Of ghy my bied u hooft, kan ick het soo begeeren;
Ick wilder dinghen nae, maer ghy sult het verweeren:
’t Is van een ander daer ick het van hebben moet,
Want die de straf vervolght, de straf niet aen en doet.
Rodrigo. Ofschoon al uwen haet ons liefde wenst te wijcken,
(980) U hoogh-verheven aert de mijne moet ghelijcken.
En eenen andren arm t’ontleenen tot u wraeck.
Ghelooft my, mijn Chimeen is gheen gelijcke saeck.
Mijn hand die heeft alleen mijn Vader konnen wreken,
U hand sich inde wraeck van d’ uw’ alleen moet steken.
Chi. (985) Ach! Wreedt ghemoet, waerom soo stijf hier op gestaen?
U wraeck was sonder hulp, ghy biet ’er hulp toe aen:
Ick wil u volghen nae, en ben te kittelachtigh.
Te lijden dat ghy soud sijn aen mijn roem deelachtigh.
Mijn vader, en mijn eer, in schult niet willen sijn,
(990) Noch aen u wanhoop, noch aen uwe Minne pijn.
Rodrigo. O streng besluyt van eer! Helaes wat kan ick seggen!
Sal ick soo veel genae my dan niet toe sien leggen?
Ach! om uws Vaders wil, of wel om onse Min
Zo dood my of uyt wraeck, of uyt medoogens sin:
(995) U ongevalligh lief sal ’t veel min smerte geven,
Te sterven door u hand, als in u haet te leven.
Chi. Gaet, ick en haet u niet.
Rodrigo.                                     Ghy moet.
Chi.                                                     Neen, ick en kan.
Rodrigo. Vreest ghy het snoo gesnap van ’t volck so weynigh dan?
Wanneer men mijn misdoen en uwe Min sal weten.
(1000) Wat meent ghy dat de Nijt te seggen sal vergeten?
Nootdruckt haer ’t swijgen in, en magh ick syn gelooft,
Behoud u achtbaerheyt ten koste van mijn hooft.
Chi. Mijn achtbaerheyt die munt meer uyt als ghy blijft leven:
En boven afgunst reyck mijn roem sal sijn verheven,
(1005) Wanneer men weten sal dat ick u so besin,
En u ter dood vervolgh; hier steeckt wat wonders in.
Gaet heen, vertoont niet meer aen mijn bedroefde oogen
’t Gheen ick verliesen moet en niet sal missen moghen.
Bewimpelt u vertreck in ’t doncker vande nacht,
(1010) Mijn eer die loopt ghevaer indien ghy langher wacht.
De Nijdt tot achterklap sou nemen volle reden,
Indien men wist ick u hier had by my gheleden;
Gheeft haer gheen oorsaeck doch mijn deught te luchten uyt.
Rodrigo. Ach! Dat ick sterv.
Chi.                             Gaet, gaet,
Rodrigo.                                             wat’s ’tslot van u besluyt?
Chi. (1015) In spijt van Min, die mijnen toorn wil breecken,
Sal ick mijn best doen om mijn Vader wel te wreecken;
Maer weder oock in spijt van sulcken wreeden plicht,
Sal sijn mijn grootste wensch te hebben niet verricht
Rodrigo. O wonder vande Min!
Chi.                                 Maer wonder vol misnoegen.
Rodrigo. (1020) Wat gaen ons Vaders ons al ramp en smert toe voegen?
Chi. Helaes! wie had gedacht?
Rodrigo.                                       Helaes! wie oyt gheseyt?
Chi. Dat heyl, als ’t komt so nae, so haestigh weder scheyt.
Rodrigo. En dat soo onverwacht, gelijck* als voor de haven,
Een snellen storm ons hoop soud’ inde Zee begraven!
Chi. (1025) Ach doodelijck verdriet!
Rodrigo.                                             Ach! droefheyt sonder endt!
Chi. Gaet heen, segh ick noch eens, ick ben dit niet gewent.
Rodrigo. Vaert wel, ick gae voortaen een stervend leven slepen,
Tot dat door u vervolg het my werd uyt-genepen.
Chi. Indien ick daer toe koom dat ick u breng ten val,
(1030) Ick sweer u dat ick u niet overleven sal.
Vaert wel, treed uyt, en wacht dat ghy niet werd gekeken.

            ELVIRE.
Me-vrouwe, wat voor ramp dat hier in schijnt te steken.
Chi. Ey quelt my langer niet, en laet my wat met vreen,
Ick soeck de stilheyt, en verlang te syn alleen.



Vijfde uytkomst.

DON DIEGO Alleen.

(1035) Wy vinden nimmermeer ten vollen ons vermaecken,
Ons hoogste heyl dat is vermengt met ’t geen wy laken:
Veel al komt anghst en sorgh in heughelijcke spoet
Verstoren het bejagh van ons verblijd ghemoedt.
In ’t midden van mijn luck voel ick het soo te wesen,
(1040) Ick swem in soete vreughd, en beef door enckel vreesen.
’k Heb dood ghesien die my te hoonen had bestaen,
En ick en kan niet sien de hand die ’t heeft ghedaen.
Ick maeck mijn selven moet met sonder vrucht te soecken,
En loop vast door de Stadt by naest in alle hoecken,
(1045) Soo stock-oud als ick ben, en isser steegh noch straet
Die ick in ’t nae-ghevraegh mijns Soons ter sijden laet.
Elck oogenblick ick hem schier meen in sulcken doncker
Te loopen op het lijf, doch ’t is maer valsch ghefloncker,
En mijn gheneghentheyt daer door ghestelt te leur,
(1050) Die beeld sich alles in dat my de vrees brenght veur.
Ick nerghens weder-vaer de teeckens van sijn vluchten,
De vrienden van de Graef my doen voor onheyl duchten,
Haer groot ghetal en macht my een benauwtheyt is,
Rodrigo leeft niet meer, of leyt in hechtenis.
(1055) O Hemel! Sal sijn schijn my noch weerom bedrieghen?
Of sie ick dien ick soeck? Neen dit en kan niet lieghen,
Hy is ’t, hy is het selfs, mijn bidden is verhoort,
Mijn vreese die heeft uyt, en mijn verdriet is voort.



Seste uytkomst.

Don Diego.    Don Rodrigo.

            DON DIEGO.
Rodrigo, mach ick u ten lesten eens aenschouwen?
Rodrigo. (1060) Ach! ’t is verwinner, maer met enckel herts-benouwen.
Don Diego Laet my bedaeren wat dat ick dy gheef dijn lof,
Mijn Deught en vind gheen reen om u te wijsen of,
Ghy hebtse wel ghevolght, en u doorluchtigh derven
In u weer leven doed mijn naem die scheen te sterven.
(1065) De Helden van het huys daer gh’uyt gesproten sijt
Hebt ghy ver-evenaert in uwen jonghen tijt,
En door den eersten steeck van u ghestrenghen deghen
Soo grooten manheyts roem als yemandt oyt verkregen.
Stut van mijn ouderdom, en stijl van mijn gheluck,
(1070) Dat ick u aen mijn borst in mijne armen druck.
Kom kust my dese kroon, en wilt de plaets erkennen
Die ghy hebt door u moed ghevryt van ’t schandigh schennen.
Rodrigo. d’Eer komt u daer van toe, God weet, dat sijnd’ u Soon,
Ick niet min doen en kon dan ’t wreecken van u hoon.
(1075) Iae hou ’t voor groot gheluck dat ick vernoeghen geven
Kan met mijn eerste proef aen die my gaf het leven.
Maer midden in u vreught en hebt niet voor onwaert,
Dat ick mijn selfs voldoe nu d’eer is eerst bewaert.
Veroorloft dat mijn ramp in vryheyt uyt magh breken,
(1080) Ghy vleytse veel te langh door u aenminnigh spreecken,
’t Berouwt my niet dat ick u heb den dienst gedaen,
Maer geeft my weer ’t gheen my is door dees daed ontstaen.
Mijn arm, mids uwe wraeck gewapent t’mijner schade,
Heeft dees beroemde steeck my dyen doen ten quade:
(1085) Heeft my mijn ziel vermoord, en in eens anders bloed
Mijn eygen heyl verstickt, ontvreemt mijn hoogste goet.
Ach! spreeckter niet meer van, ’k hebt om u al verlooren,
Mijn hert kan na geen hoop noch nae gheen troost meer hooren:
Waer toe dus veel geseyt, en dus veel opgehaelt?
(1090) ’t Geen ick u schuldich was heb ick u wel betaelt.
Don Diego. Voert vry noch hooger aen de vrucht van u verwinnen,
Ick gaf u ’t leven, ghy geeft my mijn eer als ’t minnen
Van d’eer dan meerder is als ’t lieven van het lijf,
So veel ick voor u dienst u meerder schuldig blijf.
(1095) Maer doet uyt u gemoet dees swacheyt doch verloopen,
Wy hebben maer een eer, Meesterssen vry met hoopen;
Min is niet dan een lust, en d’eer een schult en plicht.
Rodrigo. Ach! Wat is ’t dat ghy seght?
Don Diego. ’t Geen dient tot u bericht.
Rodrigo. Mijn eer verongelijckt sich op mijn selfs komt wreecken,
(1100) En ghy my vande schand van lichtigheyt derft spreken!
Het schennis is ghelijck, en ick voor even houw
Een krijgsman sonder moed, een Minnaer sonder trouw.
Wilt myn stantvastigheyt niet met dees ondaed terghen,
Behoud my moedig, maer gaet my geen ontrouw vergen.
(1105) Mijn boeyen zijn te vast om so te syn ontsloopt,
Mijn trouw verbind my noch hoewelse niet meer hoopt.
Nu ick niet laeten kan, noch hebben mach Chimene,
Soo is de dood, die ’k soeck, mijn rechte hulp alleene.
Don Diego Ten is gheen tijd noch om te soecken uwe dood,
(1110) U Koninck en u Land u arm noch heeft van nood.
De Vloot die wiert ghevreest, nu op de ree ghekomen,
De Stad voor overval, voor plondren ’t land doet schromen.
De Mooren sijn voor hand; de vloed haer by der nacht
Sal hebben in een uur tot aende Stadt ghebracht.
(1115) Het Hof dat staet verset, het volck is op de beenen,
Men hoort niet dan gheschrey, men siet schier niet dan weenen.
In dit gemeen gevaer heeft mijn geluck gewilt
Dat ick heb in mijn huys ghevonden inder stilt’
Vijfhondert Edelluy van mijn vertrouwde vrienden,
(1120) Die tot mijn schennis wraeck haer leven my aendienden.
Ghy inde voorbaet waert, maer hun manhafte moed
Sich beter koelen sal op ’t Moorsch vyandigh bloed.
Gaet treed hun kloecklijck voor daer eer is te behalen,
Sy onder u gheleyd te strand-waert willen dalen;
(1125) Houd met u swaerden af de vyantlijcke vloot,
En soo ghy sterven wilt vind daer een brave doodt.
Neemt vry dit middel waer dat u dus werd gegeven,
Verdedight, soo ghy kond, u Prins, u Land, u leven:
Of keert veel liever weer verwinner nae het Hof,
(1130) Noch laet gheen wraeck van hoon bepalen uwen lof.
Gaet voertse verder voort, en dwinght door zeeghsverkrijgen,
’t Gerechte tot genae, Chimene tot een swijgen.
Hebt ghy haer lief, soo weer Rodrigo voor ghewis,
Dat d’uytkomst van u wensch dees overwinningh is.
(1135) De tijdt valt my te kort om dit meer uyt te recken,
Ick houd u mette praet en ghy most sijn aen ’t trecken;
Koom volght my, slaet’er op, en maeckt u Coninck vindt
Dat ’t geen hy inde Graef verliest, hy aen u wint.

            Eynde vande derde Verhandelingh.

Continue

VIERDE VERHANDELINGHS,

Eerste uytkomst.

Chimene.     Elvire.

            CHIMENE.
MAer is ’t geen valsche waen Elvire? Zoud ’t soo wesen?

            ELVIRE.
(1140) ’t Is niet te seggen hoe hy werd al-om gepresen;
En met wat welkoom-roep ’t roemtuytende gerucht
Van desen jongen Helt dringt deur tot inde Lucht.
De Mooren voor sijn oog als schimmen flucx verdweenen,
Haer landing was wel snel, maer vloden snelder heenen;
(1145) Drie uren vechtens aen ons volck gaf voor den dagh
Twee kroonen tot een buyt, en een gewonnen slagh:
d’Aenleyders dapperheyt was boven al te mercken.
Chi. Wrocht dan Rodrigoos arm al dese wonder-wercken?

            ELVIRE.
Door sijn Manhafte deught wiert alles meest verricht.
(1150) Hy heeft de kroon van ’t hooft der Koningen gelicht.
Chi. Van wie komt ghy dit nieus, dit vreemde nieus, te weten?

            ELVIRE.
Van ’t volc,* door wien sijn lof wer luyds keels uytgekreten.
Dat hem sijn toevlugt noemt, sijns vrydoms wissen borg,
Den Engel zijns behouds, sijns welstants waerde sorg.
Chi. (1155) De Koninck soud hy nu sijn doodslagh wel verschoonen?

            ELVIRE.
Rodrigo sich noch niet en derf voor hem vertoonen,
Maer Don Diego laet hem hooren in het Hof
Tot voorstant van zijn Soon, en leyt geweldigh of;
Brengt in tot misdaeds soen de twee gewonnen kroonen,
(1160) En bid de Prins dien dienst wil met genade loonen.
Chi. Maer is hy oock gewond?

            ELVIRE.
                                        ’k Heb daer niet van verstaen,
Wel ghy verschiet van verw, houd moet, wat gaet u aen?
Chi. Mijn moed ic met de maet mijns gramschap af moet meten;
Soud ick om sijnent wil mijn selven dus vergeten?
(1165) Men roemt hem, men hem prijst; en sal ’t mijn hert staen toe?
Mijn eer dus werden stom, mijn plicht haer plichten moe?
Weg Min, doortrapte Min, laet gramschap boven sweven,
Ving hy twee Koningen, hy nam mijn Vader ’t leven.
Dit rouw-ghewaet, daer ick in lees mijn ongeluck,
(1170) Is van syn dapperheyt het eerste meester-stuck.
En of schoon ’t gantsche volck is tot syn gunst genegen,
Hier maeckt my wat ick sie den Vader-moorder tegen.
Ghy die geeft nieuwe kracht aen d’oorsaec van myn leet,
Treur-sluyer, rouw-gedeck, en swert omhangen kleet,
(1175) Cieraet waer mee my pronckt syn eerste over-winnen,
Wilt doch mijn achtbaerheyt beschutten tegen ’t minnen:
En als mijn liefde krijgt daer op te groote macht,
Zo laet mijn droeve plicht sich stercken door u klacht;
Rand den verwinner aen vrymoedigh sonder schromen.

            ELVIRE.
(1180) Me-vrouw, bedaert u wat, siet daer d’Infante komen.


Tweede uyt-komste.

d’Infante. Chimene. Leonora. Elvire.

            d’INFANTE.
Ick koom hier niet om u te troosten un u rouw,
Maer eer dat ick mijn leet met ’t uwe menghen souw.
Chi. Neen, syt deelachtigh eer aen ’t algemeen verblyden,
Geniet het heyl dat sich vervoegt aen uwer syden:
(1185) Me-vrouwe buyten my heeft niemant treurens recht,
’t Gevaer dat voor den Staet Rodrigo heeft beslecht,
En ’s Lands behoud dat u syn wapenen aenbrachten,
Aen my, aen my alleen, noch laten toe mijn klachten.
Hy heeft de stadt beschut, den Koninck dienst gedaen,
(1190) En zijn Manhaften arm doet my maer ondienst aen.
d’Inf. Het is soo, mijn Chimeen, hy dede wonder-daden.
Chi. Zoo haest quam dit gherucht mijn ooren niet beladen,
Of ick vernam met een dat yeder hem verhief
En voor een dapper Heldt en onghevalligh lief.
d’Inf. (1195) Wat isser lastigh doch voor u in ’s volcks gewagen?
Dees jonge Mars die ’t looft die plach u te behagen,
Hy uwe ziel besat, u wil was hem een wet,
Sijn roem dat is een peerl aen uwe kroon gheset.
Chi. ’k Beken dat yeder een hem looft met groote reden,
(1200) Doch voor my is sijn lof als op een Adder treden:
[fol. G2r]

De vijfde verhandelingh.

Eerste uyt-komste.

Chimene. Don Rodrigo.

    ROdrigo dus by daegh, hoe hebt ghy ’t hert gekregen?
    Gaet, ghy verkort myn eer, gaet wandelt uwer wegen.
Ro. Ick gae ter doodt, Mevrouw, en eer ick dit bestel,
    So kom ick hier voor ’t lest u seggen noch vaert wel:
    Mijn Min ’t u schuldigh is, en myn hert in dit beleyden
    Derf sonder u verlof uyt u gebied niet scheyden.
Chi. Ghy gaet ter dood. Ro. Ick vliegh, de Graef syn wrake heeft,
    Soo haest ghy dit verlof maer aen u Dienaer geeft.
Chi. Ghy gaet ter doot: Don Sanch’, is die dan soo te vresen?
    Dat hy een schrick kan aen dit moedigh herte wesen?
    Wat maeckt u soo geringh? of wat maeckt hem soo groot?
    Rodrigo gaet ten strijdt, en acht hem selfs al doodt,
    Die niet gevreest en heeft myn Vader noch de Mooren:
    Gaet vechten met Don Sanch’ en geeft den moet verlooren,
    U dapperheyd heeft die nu noodt dat het soo slecht.
Rod. Ick ga na myne straf, en niet naer een gevecht,
    En mijn getrouwe Min my nemen kan ’t begeeren,
    Wanneer ghy soeckt myn doodt van ’t leven te verweeren.
    ’k Heb altijt ’t selfde hart, maer ick en heb gheen handt
    Tot de behoudenis van ’t gheen dat ghy verbant:
    En dese nacht alreeds had dy dijn wensch verkregen,
    Soo ick gestreden had alleen van mynen ’t wegen.
    Maer doende ’t voor de Prins, voor ’t Volck, en voor de Staet,
    Mijn beste niet te doen dat waer geweest verraet,
    En mijn manhaft gemoed, haet noch niet soo het leven,
    Dat het sich wil ter doodt met trouwloosheyt begheven.
    Maer nu ’t verschil slechts hanght aen ’t geen my selver raeckt,
    Ghy eyscht mijn hooft, en d’eysch werdt by my niet gewraeckt,
    U haet doed u daer toe eens anders handt verkiesen,
    Ick was niet waerd mijn lijf door d’uwe te verliesen.
[fol. G2v]
    Men sal mijn oock niet sien sijn slagen te weerstaen,
    ’k Ben hem meer schuldigh die voor u den strijdt neemt aen,
    En denckende dat het van u is datse comen,
    Nadien sijn wapens voor u eer sijn aengenomen.
    Ick gae hem bidden aen, mijn borst geheel ontbloot,
    En kus in sijne hand de uwe die my doodt.
Chi. Soo van een droeve plicht de hevigheyd verbolgen,
    Die my doet tegens danck u dapperheyd vervolgen,
    Aen uwe Min schrijft voor soo over-straffen recht,
    Dat het u weerloos stelt aen hem die voor my vecht:
    In dees verblindingh wilt u echter niet ontgeven,
    Dat dit u achtbaerheyd niet min geldt dan u leven,
    En dat oock in wat roem Rodrigo heeft geleeft,
    Soo hy verslaghen werdt syn achting hem begeeft:
    d’Eer was u waerdiger dan ick u waerd most wesen,
    Doen g’in mijns Vaders bloedt u handen wiest voor desen,
    En s’u versaken deed, in spijt van uwe Min,
    De hoop de soete hoop die mijn besit had in:
    En ick sie u daer van soo weynigh wercks nu maecken,
    Dat sonder teghenweer ghy t’onder soeckt te raecken:
    Wat ongelijckheyd doch druckt uwe deught ter neer?
    Waerom hadt ghy die doe of hebtse nu niet meer?
    Hoe, zijt ghy koen, maer om my te veronghelijcken,
    Als my geen ongelijck geschied, wilt ghy beswijcken,
    En handelt ghy soo straf mijn Vader, om daer na
    Te lyden sonder noodt, dat yemandt u verslae?
    Neen, sonder dat ghy sterft, laet my u doodt betrachten,
    En doet wat voor u eer wilt ghy u lijf niet achten.
Rod. Nae ’s Graven dood, en na der Mooren nederlaegh,
    Mijn ere onderstut met sulcken styven schraegh,
    Sich tegen niemand van voortaen behoeft te setten,
    Men weet wel dat mijn moet geen tegenweer kan letten:
    Dat mijne dapperheyd schier alle dingh vermach,
    En als ’t mijn eere geldt ick doorbreeck door ’t ontsach,
    Neen, neen, in dit gevecht wat ghyder van moocht dencken,
    Rodrigo sterven kan, maer kan sijn eer niet krencken.
[fol. G3r]
    Hy sal niet zijn beticht dat hem sijn moedt begaf,
    Hy sal niet raecken voor verwonnen in zijn graf:
    Men sal maer seggen dat hy niet heeft willen leven,
    Om tot Chimenes haet geen oorsaeck meer te geven:
    Dat hy geweecken is voor ’t straffe noodt-gheval,
    ’t Gheen syn Meestersse dwongh te soecken synen val:
    Sy eyschte hem het hooft, en haer syn hooft t’ontseggen,
    Scheen sijn grootmoedigh hert een doodschuld voor te leggen:
    Tot wraecke van sijn eer soo schoot hy op sijn Min,
    Tot wraeck van sijn Meesters schiet hyder ’t leven in,
    Dus doende plaets, in spijt van sijne liefde, gheven,
    Chimene aen sijn eer, en aen Chimeen sijn leven.
    Alsoo dan sult ghy sien mijn dood in dit ghevecht
    Den hooren van mijn heyl te hebben opgherecht:
    En sal dit eers-ghevolgh mijn willigh sterven kroonen,
    Dat niemandt buyten my u kon voldoeningh toonen.
Chi. Naedien u letten niet te loopen in u doodt
    U leven noch u eer, twee redenen soo groot,
    So doed het dan om my; en wilt kloeckmoedig strijden,
    Ten minsten om my van Don Sanche te bevrijden.
    Heb ick u oyt bemint, soo weert van mijnen hals
    Een juck dat aen mijn sin soo teghen is in all’s.
    Moet ick u seggen meer? Gaet, denckt op u beschermen,
    Op dat door dwang mijn plicht sig uwer mag ontfermen:
    En is u ’t minnen ernst, soo keert verwinner uyt
    Den strijdt die van die ’t wint Chimene maeckt de Bruyt.
    Vaert wel; dit woord gheseydt doed my van schaemte bloosen.
Rod. Wat Vyand isser nu die ick niet ’t velt doe loosen,
    Voort Moor, voort Navarrois, voort koene Castiljaen,
    En al wat Spanjen meer voor strijdbaer volck fockt aen,
    Voeght u by een, en komt vry Legher-wijs bestoocken
    Een hand die sulcken moed door haer is in-gesproocken;
    Ghebruyckt al u ghewelt op soo een soet verwacht,
    Om dat te niet te sien is niet ghenoegh u macht.



[fol. G3v]
Tweede uytkomst

d’INFANTE. Alleen.

Sal ick u noch ontsien ontsach van mijn gheboorte,
        Die maeckt een misdaed van mijn Min?
Of wel u leenen ’t oor, o liefde die de poorte
Doed open aen mijn wensch, en laet mijn driften in.
        Arme Princesse, los van sin,
        Hoe sult ghy doen hier nae behoorte?

F4

Rodrigo, uwe deugt u mijnder waerdigh maeckt,
Maer ghy, ach! door u deugt niet aen een kroon geraeckt.

O onbermhertigh lot, dat al te straf gaet scheyden
        Mijn eere van myns herten lust;
Moet dan myn keur, die valt op sulcke deugtsaemheyden
My kosten sulcken leet, my maken so ontrust?
O Hemel! wie kan syn bewust
Wat smert myn ziel noch moet verbeyden,
So ick op mijn gemoed doch niet verkrygen kan
Dat ick de Min doof uyt, of neem de Minnaer an.

Maer schaemte my misleyd, noch reden kan beramen.
’t Versmaden van so waerden keur:
Of Vorsten van myn Staet my schoon al vryen quamen,
Rodrigo ’k wil met u myn dagen brengen deur.
Want na dat my de saeck komt veur,
En kan u hooft geen kroon beschamen.
Nu ghy twee Koningen verwonnen hebt in ’t velt,
En u den naem van CID haer tot een Heere stelt.

Hy is my waerd; maer weer ick heb hem weg gegeven,
        Hy aen Chimene blyven moet:
Haers Vaders doot niet houd haer haet so wel by ’t leven,
Of zy vervolgt met leet de plichten van haer bloedt.
        Dus hoopt niet langer eenich goet,
        Uyt dese daed by hem bedreven,
[fol. G4r]
Naedien dat tot mijn straf het Noodlot kan sien aen
Dat Min noch duren blijft by die in on-min staen.


Derde uytkomst

d’Infante. Leonora.

d’Inf. Wat komt ghy doen Lenoor? Leonora. Me-vrouw ick kom u toonen
De vreughde die ick voel nu rust u deught gaet loonen.

d’Inf. Waer sou dees rust doch sijn te vinden in myn quaet?
Leonora. So liefde leeft by hoop, en sonder hoop vergaet,
En kan Rodrigoos Min u ziel niet langer quellen;
Ghy weet in wat ghevecht Chimene hem gaet stellen,
Nu hy daer sterven moet, of werden moet haer man,
So is u hert geheelt, mits hoop niet duren kan.
d’Inf. Hoe veel schort daer noch aen! Leonora. Wat weetjer op te seggen?
d’Inf. Maer segt veel eer wat hoop dat ghy my weet t’ontleggen?
Ofschoon Rodrigo wel opsulcken voorwaerd strijdt,
Noch weet ick raet om dit ghevolgh te sien vermijdt:
De Min, dien soeten Arts van mijne wreeden wonden,
Een duysend kunstenaer heeft duysend loose vonden.

            LEONORA.
Wat kond ghy hopen noch, nae dien een Vaders Mort
Haer vast-verknochte Min door on-min niet en stoort?
Want by des saecks beleyt Chimene wel laet blijcken
Dat haer in dit vervolgh moet voor haer liefde wijcken,
Sy vordert een ghevecht, en voor haer Ridder kiest
Een die in yeders oogh alreets den strijt verliest:
Sy keurt niet anghstigh uyt een vande vroome Helden,
Die roem en wapen-kund haer daer voor oogen stelden,
Don Sanch’haer keur voldoed; en ’tis voor d’eerste mael
Dat desen Iongeling hem wapent in het stael,
Sy lieft in dit ghevecht sijn onbedreven wesen;
Gelijck hy sonder roem, soo is sy buyten vreesen:
Sulck kiesen, en soo haest, kan u ghenoegh doen sien
Dat sy maer soeckt een strijd die haer tot onschuld dien’:
Om met dees zeegh dus aen Rodrigo te besteden
Haer onder schijn van dwang te toonen weer te vreden.

d’Inf. Ick merck het wel ghenoegh en niet te min mijn hert
Tot des verwinners gunst te meer ghedreven wert.
Wat raedt, wat raedt voor my, die in mijn brand moet
        smooren!
Leonora. Dat ghy gedenckt, Mevrouw, wie dat ghy sijt gebooren;
’tLot levert u een Prins, ghy lieft een Ondaerdaen.
d’Inf. Mijn liefde gaet heel op een ander streeck nu aen,
Ick Min Rodrigo niet soo als hy was voor desen,
En vry veel hoogher vlam is nu in my gheresen,
Min ick hem ’t is dien Helt die soo veel heeft ghedaen,
’t Is de beroemde CID, daer Vorsten onder staen.
Ick sal mijn selfs nochtans oock hier in overwinnen,
Niet dat ic vrees voor schand, maer om in’t soeten minnen
Van sulcken lieven paer te gheven gheen belet;
En ofmen hem al schoon een kroon had op gheset,
Ick wil niet nemen weer ’t gheen ick heb eens gegeven;
Nae dien in dit ghevecht hy wis moet boven sweven,
Koom laet ons noch een mael bevestighen ons gift,
En aen Chimene doen erkennen dese drift.
En ghy, die siet den brand die my heeft overwonnen,
Siet my oock eyndighen ghelijck ick heb begonnen.


Vierde uytkomst

Chimene, Elvire.

Elvire, wat al leets is ’t dat ick troostloos ly?
Hoe rolt het ongheval baldadigh over my?
Ick weet niet wat ick meer of kan of sal verhoopen,
En alles baer my vrees, en gaet my teghen loopen:
Gheen wil in my ontstaet die ick volkomen wouw,
En selfs mijn soetste wensch die volght een snel berouw,
Twee Vryers ick om my bren tot een bloedig vechten,
En hoe het ooc valt uyt ’t en kan mijn ramp niet rechten,
’t Lot gun my wat het magh mijn leet is even groot,
En ick blijf sonder wraeck of die ick min blijft doodt.
[fol. H1r]
Elvire. Van d’een en d’ander kant sie ick u ’t leet ontdoocken,
Of ghy krijgt die ghy mint, of ghy sult sijn gewroocken.
En wat oock ’t Noot-gheval hier in beschicken kan,
Of ’t voert u roem ten top, of ’t helpt u aen een man.
Chi. Hoe ! Aen een die ick haet veel meer als een verrader!
Mijn Vryers moordenaer, of moorder van mijn Vader!
Wie datmen van dees twee my gheeft tot Echt-genoot,
Sijn handen sijn van ’t bloed dat ick meest min noch root.
Mijn ziel te wedersijds heeft van hun een afgrijsen.
En vrees meer als de dood ’t geen’t Vonnis hier sal wijsen:
Wegh wraeck, wegh min, die my het hooft brengt op der loop,
In u en is gheen soet dat ick soo suur bekoop.
En ghy o groote God, die slaet en salft de wonden,
Laet sonder voordeel ’t eynd sijn van ’t gevecht gevonden,
En sonder datmen weet wie ’t wint, of wie ’t verliest.
Elvire. Ghy voor u selfs hier in te strenghen straf verkiest,
En dit ghevecht u maer een nieuwe smert sal wesen,
Soo ’t u vervolghen doed u recht ghelijck voor desen:
U tuyghen doe dus staegh d’hoogh-achting van u bloet,
En u doed eysschen ’t hooft van die ghy minnen moet.
Neen, neen, ’t is ver het best, dat sijnen arm verkrijghen
Hem doend’een Laure-krans, u eeuwig voort doe swijgen.
Dat by ’t ghevechts ghevolgh u plicht blijv’overheert:
En u de Coninck dwingh tot ’t gheen ghy selfs begeert.
Chi. Als hy verwinner waer, denckt ghy ick ’t op sou gheven?
Mijn plicht is veel te sterck, en mijn verlies t’on-even,
Noch recht van Camp-gevecht, noch dat van ’s Conincx wil.
En stelt aen my gheen wet daer nae te swijghen stil,
Hy kan met kleyne moeyt Don Sanche sien verwonnen,
Maer niet met hem soo licht Chimenes roem geschonnen:
En wat schoon aen sijn zeegh de Coninck heeft belooft,
Ick salder duysend meer doen vechten om sijn hooft.
Elvire. Siet toe vry, dat tot straf van dit hooghmoedigh spreken,
Den Hemel niet en duld’dat eyndlijck men u wreecke.
Hoe nu! Wilt ghy noch al verstooten het geluck
Dat u met eeren eens doed afstaen van u stuck?
Wat heeft des plicht doch voor? Wat kan sy u doen hoopen?
Is met u Vryers dood uws Vaders lijf te koopen?
Hebt ghy te weynigh aen een slagh van ’t ongheluck?
Moet ramp sijn op-gedoopt op ramp, en druck op druck?
Gaet heen vry, gaet al voort in dese vreemde grillen;
Ghy sijt hem wis niet waerd die sy u gheven willen:
Den Hemel eenmael moe van u te sijn soo goet,
Sal doen ghy door sijn dood Don Sanche hebben moet.
Chi. Elvire, ’k heb genoeg aen ’t geen ick moet verdragen,
Verswaert het doch niet meer met sulcken droef gewagen
Ick wilse, soo ick kan, vermyden alle bey,
Soo niet, Rodrigo heeft mijn wensch tot syn geley.
Niet dat een sotte Min mijn neyging streckt tot desen,
Maer soomen hem verwon ick sou Don Sanches wesen.
Dit inval doet dees wensch uyt mijne lippen gaen;
Wee my! Wat sie ick daer? Elvire ’t is gedaen.


Vijfde uytkomst

Don Sanche. Chimene. Elvire.

ME-Vrouw, ick brengh hier voor u voeten desen degen.
Chi. Hoe! om Rodrigoos bloed my daer doen af te vegen?
Verrader, derft ghy noch verschijnen voor mijn oogh,
Nu ghy my hebt berooft van ’t gheen my ’t herte toog?
Barst uyt vry mijne Min, ghy hebt niet meer te vreesen,
Mijn Vader is voldaen, laet af dus dicht te wesen.
Een selfde slach mijn eer gestelt heeft uyt de ly,
Mijn ziele buyten hoop, mijn Minne-vlammen vry.

DON SANCHE
Met meer besadigheyt;
Chi.                                 Wat! houd ghy u niet binne,
Vervloeckte moorder van een Helt die ick beminne?
Weg, ’t most sijn met verraet, een Krijgsman so vermaert
Waer nimmer t’onderbracht door u slap-handig swaert.


            ELVIRE.
Maer hoort hem doch Me-vrouw.
Chi.                                         Wat valter meer te hooren !
Kan ick noch twijfel slaen aen ’t geen my komt te vooren?
’k Vind tot myn ongeval het geen ick heb gesocht,
En mijn vervolg, helaes! dat is ten eynd gebrocht.
Vergeeft my waerde vrient dit moordigh onderwinden,
Denckt dat ick ben een kint so wel als een beminde;
Wrocht ick mijns Vaders wraeck ten koste van u bloet,
Ick ’t mijne weer om u te wreken storten moet.
Mijn ziel heeft wijders niet het gheen haer kan weerhouwen,
Sy van u eysschen komt genae op haer betrouwen;
En ghy, die door sijn dood my te verkrijgen acht,
Onsaligh dienaer van myn noodlot so onsacht,
Hoopt niet meer yets van my, ghy sult my noyt behagen;
En hebt voor dienst te doen het leven my ontdragen.
DON SANCHE
Een vreemden in-val, die verveemt van all’gehoor.
Chi. Hoe! wilt ghy noch dat ick leen aen u roemen ’t oor?
En met gemack verstae, met wat vermetelheden
Ghy uyten sult zyn moort, myn ramp, u dapperheden?
Op dat my u verhael het herte breecken doe;
Wegh, wegh, ick heb u hulp daer niet van nooden toe,
Laet myne ziel vergaen door hare eygen qualen,
Tot wrake van myn lief wil ick geen helper halen.


Seste uytkomst.

De Coninck. Don Diego. Don Arias.
Don Sanche. Don Alonso.
Chimene. Elvire.

Heer Coninck ’t is niet meer van noode dat ick veyns
Voor u ’t geen ick doch niet verberg in mijn gepeyns.
Ick minde, ’t was u kond, maer om mijn bloet te wreken
Heb ick so waerden vrient wel derven doen door-steken.
Ghy selfs Heer, aen ’t-vervolg hebt konnen sien wel licht,
Hoe dat ic heb myn Min doen wycken voor myn plicht.
Rodrigo is eens dood; syn dood hem dit doed winnen,
Dat ick in stee van haer beken hem te beminnen.
’k Was schuldig dese wraeck aen die my heeft geteelt,
’k Ben schuldig dit geween aen die ’t myn Min beveelt.
Don Sanche, met voor my te syn, heeft my bedurven,
En d’arm die my bederft heeft my tot loon verwurven.
Maer, Heer, so myn ellend u groot gemoed verset,
Soo wederroept uyt gunst dees al te harde wet;
Ick wil hem al mijn goed tot sijn vergeldingh geven,
Mits dat hy my laet toe van nae mijn sin te leven;
Op dat ick sonder eynd tot aen mijn doodt beschrey
In Kloosterlijck gewaet mijn vriend en Vader bey.

        DON DIEGO.
Sy mint hem, Heer, en acht haer eer nu niet te schennen
In dus met eyghen mond haer liefde te bekennen.

DE CONINCK
Chimene, dat ghy ’t weet, u Minnaer is niet doodt :
Don Sanche heeft maer sijn schand met vals bericht vergroot.

DON SANCHE
Heer Coninck, haren haest die heeft haer selfs bedrogen ;
Ick quam om van ’t gevecht haer d’uytkomst te vertogen.
Dien braven Oorlogs-Helt, die in haer ziele leeft,
Vreest niet, sprack hy, so als hy my ontwapent heeft,
Ick sou veel eer de zeeg onseecker laeten blijven,
Dan ’t bloed te storten dat Chimenes saeck quam stijven.
Maer nademael mijn pligt my dwingt nae ’t hof te gaen,
Dient hem in plaets van my u weder-varen aen
Gaet werpt u, en u swaert, voor hare voeten neder;
Ick quam’er, dit gesicht bedroogh haer, want my weder
Daer siende, sy (soo ’t schijnt) my voor verwinner nam,
En daet’lijck door haer toorn haer liefde boven quam,
Met sulcken ongedult, en sulcke hevigheden,
Dat ick tot geen gehoor kon komen van mijn reden.
Voor my, ick in myn ramp my noch geluckigh acht,
On-aengesien het leet mijn liefde daer van wacht:
En in mijn groot verlies bemin ick het verliesen
Dat eynd’lijck uytkomst gheeft aen haer volmaeckt verkiesen.
DE CONINCK.
Mijn Dochter rekent u so schoonen vlam geen schant,
Noch soeckt geen middel meer tot verder tegenstant:
Een buytens-tijdse schaemt vergeefs u dat komt heeten,
U eer is voortaen vry, u plichten zijn gequeten,
[fol. H3r]
    U Vader is voldaen, en wraecks ghenoech voorwaer,
    Soo vaeck u waerde lief te stellen in ghevaer:
    Ghy siet den Hemel een heel ander schickingh maecken,
    Soo veel tot wraeck ghedaen doet nu u eygen saecken:
    Noch wederstreeft niet meer my Conincklijck bevel,
    Dat u een Bruygom geeft die ghy bemindt soo wel.


Sevenste uyt-komste.

De Coninck. Don Diego. Don Arias. Don Rodrigo.
Don Sanche. d’Infante. Chimene.
Leonora. Elvire.

d’Inf. Drooght uwe tranen af Chimeen’, en sonder treuren
    Ontfanght van myne handt hem die u mach ghebeuren.
Rod. Neemt my niet qualijck af, Heer Coningh, soo mijn Min
    My voor haer knielen doet daer ick my voor u vin.
    Mevrou, ick kom geen loon van mijn verwinningh haelen,
    Maer met mijn hooft op ’t nieuws mijn misdaedt te betalen,
    Mijn liefde t’myner baet en brenght niet in voor recht,
    Noch ’s Coninghs willekeur, noch wetten van ’t gevecht:
    Soo ’t geender is gedaen te cort komt voor een Vader,
    Seght met wat middel men u mach voldoen noch nader?
    Sijn ’t duysend Ridders die noch te bevechten staen?
    Moet mijn gevaer tot aen des Werelds eynde gaen?
    Sal ick een Vloot slaen op? een Heyr aen stucken kappen?
    En d’ouder Helden roem manhaftigh overstappen?
    Soo myne schuld daer door kan eynd’lijck zijn voldaen,
    Ick wil het alles doen, ick derf het al bestaen:
    Maer soo dees wreede eer ghedurigh onverbeden,
    Niet dan met mijne dood kan sijn gestelt te vreden,
    Soo wapent tegens my niet meer eens anders kracht,
    Mijn hooft leyd voor u voet, wreect u met eygen macht,
    U handt alleen heeft recht van my te sien verwonnen,
    Neemt selfs de wraeck die noyt een ander doen sal konnen,
    Maer dat mijn doodt voldoe ten minsten myne straf,
    Noch stoot my niet met een van u geheughnis af.
[fo. H3v]
    En nademael mijn val moet uwen roem behouwen,
    Behoudt geheugen van die uwen roem dus bouwen,
    En seght somwijl als u voor oogen komt mijn doodt,
    Had hy my niet bemindt, hy had geen stervens noodt.
Chi. Rijst op Rodrigo, ick het u moet toestaen, Heere,
    Myn liefde wilder uyt, myn drift is niet te keere:
    Rodrigo deughden heeft die ick niet haten kan:
    En ghy mijn Koningh zijt daer is geen weyg’ren an.
    Maer ’t geen daer ghy my hebt alreede toe verwesen,
    Met geenen schijn van recht soo haest volvoert mach wesen.
    Sal eenen dach mijn rouw doen aen, en leggen af?
    Rodrigo in mijn bedt, mijn Vader sien in ’t graf?
    Dat is te veel verstands met die hem heeft verslagen,
    Dat ’s aen sijn waerde ziel sich trouweloos te dragen,
    Dat is mijn eer bevleckt met eyndeloose smaed,
    En in mijns Vaders bloedt mijn wreede hand gebaed.
Kon. De tijdt heeft menighmael voor wettigh aen ghepresen
    ’t Gheen vry onwettigh scheen in zijn begin te wesen.
    Rodrigo door ’t ghevecht u syne heeft gemaeckt,
    Maer of hy nae syn loon al schoon op huyden haeckt,
    Ick most een Vyand zijn Chimene uwer eeren,
    Soo ick hem sulcken loon soo haestich liet beheeren.
    U trouwdach uyt ghestelt verbreeckt het Camp-recht niet,
    Dat sonder tijdt verdrijf u trouwe hem aenbiet:
    Neemt soo ghy wilt een jaer tot afstand van u weenen.
    Rodrigo midlerwijl moet ghy ter Heyrvaert heenen:
    En nademael ghy hebt de Mooren uyt ons strandt
    Gedreven door ’t geweld van u ghestrenge handt:
    Gaet hun tot in haer Landt den Oorlogh weer toe voeren,
    Neemt hare Steden in, en plondert Veld en Boeren:
    De naem alleen van CID haer strecken sal tot schrick,
    Sy noemden u haer Heer, ick u haer Coninh schick:
    Maer onder dit bedrijf hier altijd trouw wilt wesen:
    Comt weder kan het zijn, meer waerdigh als voor desen:
    En door u groot bestaen verkrijcht u sulcken naem,
    Dat ghy haer dan mooght zijn met eeren aenghenaem.
[fol. H4r]
Rod. Heer om u dienst te doen: Chimene te verkrygen,
    Wat kan my zijn vertoont daer ick niet toe sal stygen?
    Al moet ick uyt haer oogh zyn menigh droevigh dach,
    ’t Is my ghelucx genoech dat ick noch hopen mach.
Kon. Hoopt op u dapperheyt, en hoopt op mijn beloven,
    En nu ghy ’t quaedste zijt gheluckelijck te boven,
    Om t’overcomen voor ’t gheen noch haer eer niet lijdt,
    Laet wercken uwe deught, u Coning en de tijdt.

                                    UYT.

[fol. H4v: blanco]

Continue

De uitgave van Nicolaes van Ravesteyn
De uitgave van Barent Adriaensz Berentsma
Ceneton
Voorkeurenpagina Opleiding Nederlands