Jan Vos: Aran en Titus. Amsterdam, 1641.
Uitgegeven door drs. G.C. van Uitert
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton095780 — Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd
met een asterisk. De fractuurletter is in een aparte kleur weergegeven.
Continue
[fol. A1r]

ARAN en TITUS,

OF

Wraak en Weerwraak:

TREURSPEL

Van

IAN VOS.

[Gravure]

t’AMSTELREDAM, Gedruckt by Dominicus vander Stichel.
_______________________________

Voor Aaltje Verwou, Weduwe van Balthazar van Dorsten, Boeckverkoop-
ster op den Middeldam, in ’t Schuldtboeck. Anno 1641.




[fol. A1v: blanco]
[fol. A2r]

OPDRAGHT

Aan d’Eerentfeste en hooghgeleerde Heere

CASPAR van BAERLE,

Professor der Filosofie inde doorluchtige Schole der ver-
maarde koopstadt AMSTERDAM.

Doorluchtige Man,
WY noemen uw’ E. door de mond van alle gezonde oordelen, met de bynaem van Doorluchtigh, zelf met de Poët

            Die, als een Zophokles t’ Atheen,
            Gehoost met hoogh gekurkte laarzen,
            Op ’t duytze Treurtooneel komt treên;
            Daar d’Echo van zijn goude vaarzen
            Het hardste hert zoo murru maakt,
            Dat ’t oog een beek van tranen braakt.

Met dien hoogdravende Poët zeggen wy, daar hy zeit:

            Doorluchtige van Baerle,
            Ghy kostelijcke paerle,
            Aen Amstels Wapenkroon;

Wy offeren, op ’t autaar van uw’ E. onpartijdige oordelen, onze eersteling ARAN en TITUS, of Wraak en weerwraak, onze misgeboorte, of, om recht te noemen, onze wanschepsel, omswachtelt met de zoo waare als oude Spreuk:

            Wacht u voor de geen die van God getekent is.

op hoope, dat onze schrikdier, de oogen van uw’ E. verstand, zoo verschrikken en mishagen zal, dat ghy ’t, de stralen van uwe gunst zult weygeren, en zoo ’t uw’ E. zoo mishaagt, zoo zullen wy, door zulk een mishagen, ons geen meer met ’t rankke en roerelooze schip, van onze vermetelheyd, begeven inde grondelooze zee der heylige Poëzye, om niet, door de bulderende stormen der lasteraren, te vervallen inde gevaarlijke klippen der algemeene oordelen: Want, zoo onmogelijk als ’t een Vorst is al de wereld wel te beheerschen; jaa zoo onmooghlijk als de natuur een berg zonder dal kan maken, zoo, en noch onmogelijker, is ’t een pen alle oordelen te behagen, maar ik twijffel aan uw’ E. mishaagen, overmits de grootste verstanden vaak de nieusgierigste van oogen zijn, en by wylen staaren op schepselen die Natuur de gevoegelijke maat der ledematen, en juyste hoogzelen en diepzelen van hare Vormen, heeft geweygert, ’t zy dat zy’er yet wonders, of de volmaakte ommetrek van hunne eygen leest in speuren, want de zon blinkt noyt klaarder dan in de omhelzinge der wolkken, dies gelijk is de volmaakheyd noyt volmaakter dan inde verzellinge der mismaakte, ’t zy hierom of ten minsten om de geesten uyt te spannen, als de herssenen afgeslooft zijn van de hoogte der Hemelen te meten, de diepten der Zêen te peylen, de Aardbodem te omvademen, de Natuur te ontleden van bezielde en onbezielde dingen, de Poëzy, het Goddelijkste van alle, op vaste voeten te zetten. Heeft uw’ E. zoodanigen mishagen
            Zoo acht ons eersteling ’t getal der lastermonden,
            Als d’ongenaak’bre Maan het bassen van de honden.
    Doorluchtige Man, ontfang de misgeboorte op zulk een wijs alsze uw’ E. geoffert word:
Zoo blijf ik                    Uwer E. alleronderdanighster leerlingh,

            In Amsterdam, den 27 Octob. 1641.		        JAN VOS .


[fol. A2v]

Op het hooghdravend Treurspel

Van

JAN de VOS, Glaezemaker.

SIet hier de kunst op ’t hooghst, de Schouburgh op sijn top,
Het Treurspel op sijn wreedst, de wraecklust vol van krop.
Noyt daverd’ het aeloud tooneel met meer gespoocks,
Noyt sachmen by de Griek meer bloedgespat noch roocks.
(5) ORESTES hout u mond. ANDRONICUS die raest,
En dubbelt wee op wee, en wraeck op wraeck, verbaest.
MEDEA stilt u toorn, laet THAMIRA vol gals,
Wt bulderen voor ’t volck, en liegen door haer hals.
Boosdadich PELOPS huys, swijght van u moordery,
(10) Nu ARAN hoopt op een en torst zijn schelmery.
Waer wasser oyt een disch gesteurt met meer geraes?
Dan daer de kinders zijn haers moeders laetste aes.
CASSANDRA wort geschent in ROOSELYNS gewaet,
Geknot van tongh en handt en eer, door ’s Moors verraet.
(15) Hier klaeght d’onnoselheyt. hier dolt een HERCULES.
Hier krijght de Strengheyt en Barmhartigheyt haer les.
Hier strijt de Keysers kroon met d’ongetoomde min.
Hier kijft de oorloochs mond met ’t geestlijk hofgesin.
    Ick stae gelijck bedwelmt en overstolpt van geest.
(20) De Schouburg wort verset, en schoeyt op hooger leest.
Rijst SOPHOCLES weer op? stampt AESCHYLUS weer hier?
Of maekt EURIPIDES dit ongewoon getier?
Neen. ’t is een Ambachsman, een ongelettert gast,
Die nu de gantsche rey van HELICON verrast.
(25) Die noyt gezeten heeft aen Griecks of Roomsche disch,
Wijst nu de weerelt aen, wat dat een Treurspel is.
    ATHENEN las het Spel, en sprack; ick schrijf niet meer,
Die ons door glas verlicht, verduystert al ons eer.

CASPAR van BAERLE.


[fol. A3r]

Op ARAN en TITUS,

Of

Wraeck en Weerwraeck

Van

J. de VOS.

DEn Adelaer geloct van ’t Capitool beneden,
Viel op een’s Leeuwen aâs, dien drijft de Wraeck tot moord,
Daer ’t Roomsch’ gevogelte het naar’ gekerm af hoort,
En sweert het dier, met moêr en jongen te vertreden;
(5) Dies Dwinglandy verschijnt in grouwelijcke kleden;
De Nijd, wiens ommetreck noyt red’lijk oog’ bekoort,
Raect op de been, en brengt de felle Bloed-dorst voort.
Melpomene, de wraeck hier ziend’ in volle leden,
Sou’ den ontaarden mensch dit woedende gedrocht
(10) Niet schricken, zeyd’s’, indien ’t ter Schouburg wiert gebrocht?
Mit vat de VOS dat woord, en opent de gordijnen
Van het bebloed’ toneel der dieren wreed van aart
In menschen schijn. Och! wild’ ons’t quaed in’t hert verschijnen
In sulck gewaed, wie bleef voor ’t quaet doen niet vervaart.

J. Vander Burgh.



[fol. A3v]

Op het Treurspel


Van

JAN de VOS.

DE Wyngodt (zo de Griek, en’ kluchtige poëet,
Verzierdd’) met Xanthias zijn knecht een reyze deed
Naer d’onderaerdsche Goôn, om vonnis daer te haele,
Wie best treurspelen schreef, in zijne moeders taele,
(5) De wyze Euripides, oft schrandere Aeschylus,
Daer van d’ omstaender niet durfdd’ óórd’len zo oft dus:
Waerom dat Bacchus, om de twistzaek recht te scheyden,
Een yders vayrzen in een juyste weegschael leydde;
Op dat de waerheyd uyt ’t gewigt der vayrzen bleek,
(10) En Aeschylus den króón Euripides afstreek:
Maer hadde Bacchus met een onpartijdig ooge
Dit treurspel tegens d’ oude eens ernstigh opgewogen,
Hy had JAN VOS vereert met een gewijde palm,
Om dat hy nu versterckt der ouden wedergalm.
(15) Liefhebbers, wie ghy zijt, komt ziet, van wat vermogen
Een geest is, schoon hy niet in ’t school is op getoogen.
Een glazemaker, die niet, dan zijn moeders tael
En kan, verdooft de glans by nae van all te mael
De dichters. Dies wy schier vrymoedig mogen spreecken:
(20) Wijkt Spangnen, Vrankrijk, wijkt zelf Romen, ja, wijkt Greeken.
Ik weet niet of’er wel yet grooters oyt uyt quam.
Schep moed, o nieuwe hoop van ’t magtigh Amsterdam,
En volgt de stappen van den Drost, van Vondel, Huygen,
En wilt de hengstebron met lust en yver zuygen,
(25) Zo zal men t’ zijner tijd noch zeggen, dat uw’ vayrs
Mee wayrdig wezen zal, de Sophokleesche layrs.

VECHTERSEN.


[fol. A4r]

INHOUD.

TOen Titus Andronicus, een dapper Veldoverste der Romeynen, na ’t verdelgen der Gotten, haare Coninginne Thamira, te Roomen op’t Capitolium, in Triomf gevangen brocht, werde Saturninus, toen Keyzer van Roomen, zoo bevochten door de schoonheyd des Coningins, dat hy ’er de Scepter boot tot beloninge van weermin, ’t welk zy hem weygerde, ondertusschen waaren de Wichelaars bezich, om Aran, ’t welk een Moor was, in’t byzijn van Saturninus, Voor ’t Outaar van Mars, te Offeren, de Gotsche Coninginne, die haare gevange Veldoverste, wiens boel zy was, in de handen des Wichelaars zagh, pooghde hem zoo door haar selfs ten offer te bieden, als door gebeeden te ontsetten; ’t welck Saturninus, op voorwaarde van haare weerliefde te genieten bewilgden, schoon Titus en alle de Wichelaars de Moor ten offer doemden. Aran door sulk een oorsaak op Titus gebeten, besluyt, terwijl ’t Hof op de Jaght is; ’t huys van Andronicus uyt te roeyen, tot welk een hulp hy Quiro en Demetrius, de Soonen des Gotsche Coningins, naar lange tegenstrevingh zo vervoerde, dat zy Bassianus, des Keyzers broeder, en vryer van Roselyna, d’eenige Dochter van Titus, vermoorde, en Roselyna niet alleen schenden, maar op dat het schelmstuck niet gemelt soude worden, de tongh en handen af snijden, hy self werpt Claudillus en Gradamard, twee Soonen van Titus in een put, daar hy alree een Hellemet met goud begraven had, en stroyden ’er voorts een zekere brief die als ofze door de moorders geschreven was, aan Pollander en Melanus, de jongste zoonen van Titus, kondschap zoude doen, hoe dat zy Bassianus, met hunne broeders vermoord hadde op de selfde plaats, daar zy de Hellemet met goud, dat quansuys ’t loon van deze moorden zoude zijn, begraven hadden, om niet door de munt beklapt te werden, zo draa als den brief van Titus gevonden en door Saturninus gelesen was, en ’t goud voor den dagh gebracht, werden Pollander en Melanus met dese Moorde beticht, waar over Saturninus hun ter dood veroordeelde. De Moor hier mede niet vernoeght, maakt, terwijl dat Pollander en Melanus gerecht worden, Titus de Vaader wijs, dat de Keyzer zijne Soonen, zoo hy hem zijne rechtehand wilde leveren, verschoonen zal, Die hy daar op afkapt en aan den Keyser stiert, Quintus de staat jongen van Aran, brengt hem uyt last zijns Heers, in plaats van zijn zoonen, de hoofden, en zijne afgekapte hand, Titus die wreedheyd, en alle deze rampen peynzende, worde zinneloos, doch door aanspraak van Lucius, zijne oudste Soon, die ’t land ontzeyt was, overmits dat hy zijne Broeders met geweld ontsetten wilde, en van Marcus sijne Broeder bedarende, sweert op de aanhitzinge vande Geesten, der vermoorden, Roomen tot de grond te verdelgen, waarop Lucius de Regementen, van zijne vermoorde broeders, sullende naar de Stadt voeren, vind Aran, verselschapt met Quiro, en Demetrius, die hem de hoedanigheyd van Roselinas verkrachtinge vertellen, Lucius hier door getergt, krijght Aran, naar eenige tegenstand, dewijl Quiro, en Demetrius, hun op de vlucht begeven, gevangen, en stierde hem voorts, in een beslooten Koets, naa ’t Hof van zijn Vader, daar Roselina, Ascanius, ’t zoontje van hare broeder Lucius, ’t boek der veranderinge, van Ovidius, inde handen sach hebben, en opgeslagen daar de verkrachtinge van Philomella staat, wijst met de stompen van hare armen, op de Vaarzen, als willende te kennen geven, ’t gewelt dat haar gedaan was, waar- [fol. A4v] over ’t jongsken verbaast, naar zijne Grootvader loopt, en klaagd, dat zijne Moeye hem zijn boek ontnemen wilde, Titus die op de geschiedenis lette, vreesde voorts dat zijn Dochter meede zo mishandelt was, dies hy de Vaarzen las, en gekomen zijnde, daar de Poët zeyd, maar heeft de jongemaagd verkracht, zo sloegh zy haare Vader ’t boek uyt de hand, als of zy zeggen wilde, dat zy op zodanigen wijs verkracht was, waarop dat zy van Marcus, ’t welk haar Oom was, geleerd, de naamen van die haar verkracht hadden, met een stock in ’t sand schreef, Thamera die door hare Zoonen kondschap had, dat Aran van Lucius gevangen was, verschijnt Titus, met hare zoons, die zy haar gespele noemde, inde gedaante vande Wraak, en soekt hem door sulk een middel, wijs te maaken, dat Lucius om de Moor te ontsetten en hem van kant te helpen, de oorsaak van alle de schelmery is. Titus die haar aan de spraak kende, veynst ’t selfde te geloven, dies hy haar op voorwaarde dat zy’er inde gedaante van zijne boode zoude vervormen, om Saturninus stierde, So draa als Thamera vertrokken waar, vermoorde hy ’er zoonen, en deed de Spieren braaden en ’t bloed met Wijn mengen, dat hy’er, na dat zy met Saturninus op de uytvaart van Lucius, die tot loon van ’t quaat, uyt last van zijnen Vader, zoo hy zeyde, ’t hooft ofgeslagen was, ’t vleesch gegeten had, deed drinken, en de hoofde, door zijn Dochter Roselina, verthoonen, dien hy daar op om niet tot grooter ramp te komen, doorsteekt; en Aran, na dat hy hem door eenen lozen soldering, in een kolk vol vuurs deed vallen, tot assche verbrande, en Thamera, in byzijn van Saturninus, ’t hert af stoot; ’t welck Saturninus Titus met gelijke munt betaalde, waarover Lucius de Keyzer de doodsteek geeft, en bekomt door zulk een wraak de Roomsche Croon.

            Het Toneel is in, en om, Roome, het Treurspel begint, met den dagh, en eyn-
                dight, inde andere nacht.

PERSONAADJEN.

Saturninus, Rooms Keyzer.
Marcus Andronicus, Broeder van Tit. An.
Titus Andronicus, Romeyns Veldheer.
Lucius, Oudste zoon van Tit. Andron.
Pollander,
Melanus,
Claudillus,
Gradamard,		 }
} 		Zonen van Tit. Andron.
Ascanius, ’t Zoontje van Lucius Andron.
Roselina, Dochter van Tit. Andron.
Bassianus, Keyz. Broed. en vryer van Roz.
Thamera, Koningin van Godland, Keyzers Bruyd, en Arans boel.
Quiro,
Demetrius,		 } Zoonen van Thamera.
Aran, de Moor, der Gotten Veldheer.
Leeuwemond, Wichelaar.
Quintus, Staetjongen van Aran.
Tacitus, Boode.
Rey van {
{
{ 		Roomsche Borgers.
Tempeliers.
Gotten.
Roomsche Jofferen.
Andronicenzer Jofferen.
Swijgende, {
{
{ 		Roomsche Raden.
Roomsche Rechters.
Vier Kornellen.
Philippus.
Camillus.
Continue
[fol. B1r]

HET EERSTE BEDRYF.

Saturninus. Marcus Andronicus. Bassianus.
Roomsche Raden. Rey van Roomsche Borgers.

Saturn.     WIe zal den Adelaar zijn taje wieken fnuyken,
                Nu Titus strijdb’re bijl de Gotsche Leeuw doet duyken
                Voor ’t heylig Capitool? en slaat Augustus merk
                In ’t dart’le gevelpraal van ’s vyands metselwerk?
Burgers.   (5) Lang leev’ Andronicus.
Saturn.     Hoe schat’ren alle volken!
                De Faam draagt Titus lof door ’t drift der bruyne wolken;
                De wyde wereld waagt van zulk een’ Scipion,
                Die ’t Roomscherijk bestraalt gelijk de middag Son.


Titus Andronicus, Thamera, Quiro, Demeterus, Polander,
Melanus, Claudilus, Gradamart.

Titus.       O Romen rijk van roem: wat torst uw’ hoofd al kroonen:
                (10) Wat swaait uw’ hand al gouds: wat drukt uw’ voet al troonen:
                Hoe zijtge staag omheynt van Room’lus Ridderschap,
                Gy zijt tot op de top van Alexanders trap.
                Heeft God Augustus ooit bestuwt van ys’re drommelen,
                By ’t hitsen der trompet, en ’t moedigen der trommelen
                (15) Den Persiäen geparst, en buuren vanden Nyl:
                Uw’ hopman heeft in ’t Noord, gewapend met de byl,
                De grenzen van Euroop Zeeg’ haftig op gaan byten;
                En keerde ’t woedend heir der wettelooze Schyten,
                En dreefze met de kling, in klem van ys’re vuyst,
                (20) Op ’t bekkeneel geschaart, van breyn, en bloed begruyst;
                Tot in ’t Riphoees gebergt, daar Tanais golven wassen
                Tot voedsel van Maeot, en Pontus kille plassen.
[fol. B1v]
                De Godvergeten Got, de sarrende Carmaat,
                En d’overvin’ge Vinn’ beschorst met harnasplaat;
                (25) Al t’zaam ten krijg’ gerust, met d’ongeruste Russen,
                En ’t kors’le Deense volk; heb ik de vlam doen blussen
                Van God Gradivus toorts: de wraak verdelgt haar speer;
                Het oorlog walgt van bloed, ’t Latijnsche moordgeweer
                Heeft zich gants sat geknaagt, de beemt komt bouliên eyssen,*
                (30) Het paard wil na de ploeg, de kling buygt zich tot zeyssen,
                Het bosch schreeuwt om den bijl, de zeyssenkoets zoekt rust,
                Het vaandel wil te pronk, elk heeft de Vree gekust;
                Dies vul de holle buyk der hongerige roesten
                Met ’t gladde wapentuyg; uw’ hand’ zal scepters oesten:
                (35) De wereld zy uw’ erf, en strek u tot een troon
                En ’t blaeuw’ Turkoise dak een hel gestarnde kroon.
Saturn.     Heldhaftig oorlogs Heldt, Augustus heldenwagen
                Zal u, gelijk een God tot aan de starren dragen:
                Ja dat de Hemel zelf van u can zijn verheert,
                (40) Dat heeft de zuyl uw’s neks al schragende geleert.
Titus.       Gy die de troon bekleedt van uw vergoode Ouderen,
                En ’t Rooms gewelfsel torst, als waar ’t met Atlas schouderen;
                Gy die de bijl van ’t heyr en ’s oorlogs standaar swaait,
                En met uw’ ysre vuist een oegst van lijken maait,
                (45) Heeft Argos bitsche wraak de buyk van duyzent kielen
                Beswangert met haar zaad’ die zoo veel duizent zielen
                In Phrygen heeft gebaart, om Menelaus gemaal
                Te winnen, door de deugd van ’t overzeese staal:
                Wie zouw’ om zulk een vrouw geen tien jaar willen kampen?
Saturn.     (50) Al schakelden ’t geval een’ reeks van oorlogs rampen,
                Zoo schoot ik ’t harnas aan, en presten ’t heyr te veld:
                O welk een tooveres heeft Titus hier gestelt!
Titus.       ’t Is Gotlands Koningin.
Saturn.     Wat boezem zou niet blaken
                Om zulk een rozengaard, op lelywitte kaken?
                (55) O Goôn ik ben gewont! ontbintze dieme boeit,
[fol. B2r]
                En ’t noit gezengde hert in Aetnas schoorsteen gloeit.
Titus.       Daar is de Gotsche praal.
Saturn.     O juyst gevormde leden!
                Hoe dring ik door ’t gedrang van uwe godlijckheden
                Hier zijn tot een gesmeet, o praal mijns hofgezins,
                (60) Op ’t aanbeeld’ van Natuur, twee groote vyandins:
                Dat ’s schoon, en eerbaarheyd; ik laat de scepter slippen
                Indien ik met mijn mond op d’oever van uw’ lippen
                Mag stranden met een kus: o mond vol ambrosijn
                Daar duysent kusjes vliên op wiekjes van robijn,
                (65) Uw’ voorhoofd zonder voor ten oogen toe gedolven,
                In eene goude zee van kronkelende golven,
                Weerstraalt het stralent licht.
Thamer.   De vorst die zy gerust:
                Het vuur dat vaardig brant, wert vaardig uytgeblust,
                De naauw’ voldragen roos, met d’uchtent zon gebooren,
                (70) Wert door de middag zon, op middag afgeschooren:
                De min is als een bloem; een bloem is haast verdort.
Saturn.     Zoo schichtig is uw’ rijk, door onse heyr gestort.
Thamer.   Uw’ heyrkracht was wel groot; maar grooter zijn Gods roeden;
                Noch grooter onze zond; zoo lang zal Gotlant bloeden
                (75) Van uwe geesselsweep tot alles is voldaan:
                Dies zal ik ’t Roomsche juk met lijtzaamheyt ontfaan.
                De goude lijtzaamheyt bemint de swaarste plagen:
                Hoe dat de deugd meer lijt, hoe datze meer kan dragen:
                Want lijtzaamheyt vereeld.
Saturn.     Beeld eens Pygmalions
                (80) Dat glans en ziel ontfingh op ’t weelig swanendons:
                Stier my tot proef van min in d’onderaardsche kolken
                Om Plutoos sleuteldrig (in spijt der helsche volken)
                Te slepen voor den dag van daar noit dagstraal blikt:
                En zoo d’all’ziende zon voor ’t schriklijk schepzel schrikt
                (85) Als in Alcides eeuw’, en zijn paruyk laat zinken
                In ’t pekel van de Zee: zoo zal de zon noch blincken
[fol. B2v]
                Van uw’ aanminnig oog.
Thamer.   Hoe mijn gezicht een Zon?
                O oorzaak van mijn leet! noem het een zoute bron.
Saturn.     Het is een bron in koelt; maar by den Alverwinner!
                (90) Een Zon die my verteerd.
Thamer.   De eeden van een minner
                Zijn veil voor ’s heemels straf, zy werden vande wind’,
                En kaaken vande zee als wraakeloos verslint.
Saturn.     Kroondraagster van mijn ziel, indien ’t uw’ lust bestemden,
                Dat gy ten bos woud gaan langs marjolyne bemden,
                (95) In haselare schaauw’, ik volgden onvermoeit
                In ’t opgetorste kleed, met buygzaam eelt geschoeit;
                Ik zouw het Keyzers ampt in d’open lucht verpoozen,
                Gezetelt op een struyk, betulleband met roozen,
                Gescheptert met een’ stok, omheynt met blaetend vee;
                (100) Dies gun dat ik het steen van uwen boezem kneê.
Thamer.   Een afgerechte tong is qualijk te ontslijpen.
Saturn.     De oogen van een vrouw’ zijn Venus minneknijpen.
Thamer.   Een rijpbehersend hoofd gebruykt in alles maat.
Saturn.     De min werd’ wel gevoed; maar nimmermeer verzaad.
Thamer.   (105) Een vyand vande zond, die poogt geen lust te boeten;
                Want ’t leven is een reys, en yld met snelle voeten:
                Een al te roereloos, en rank geboeide kiel
                Tot zinkens overlaan met een onzek’re ziel.
Saturn.     Een die te flaauw’ verzoekt, die leerd een ander weygeren.
Thamer.   (110) Wee hem die ’t heylig recht, door minlust oversteygeren:
                Oft steunt gy op uw’ macht die zoo veel kroonen torst?
                De vorst is om ’t gemeen; ’t gemeen niet om de Vorst.
Saturn.       De vorstelijke wil mach hier als wettig spreeken.
Thamer.   De vorst die mag ’t gemeen wel buygen; maar niet breeken:
                (115) Want hoe hy meerder recht in zich op and’re vind;
                Hoe hy, om recht te doen, zich meer aan ’t recht verbind.
Saturn.       Daar ’t graauw’ op ’t kussen zit, daar is men staag vol duchten.
Thamer.   Daar ’t recht in ’t staal bestaat, daar moet de vryheyt vluchten.
[fol. B2r]
                Een redelijcke Vorst die matigd ’t zuur met zoet:
                (120) Men koopt zijn gunst voor sweet; maar niet voor menschen bloed:
                De Vorsten, en ’t gemeen zijn even streng verbonden;
                Dies zie wat ghy bestaat, de straf vervolgt de zonden.
Titus.       Wel volgtze ’t Gotsche Rijk, dat eer zoo strijdbaar was,
                Maar nu door ’s oorlogs toorts bedoven leyt in d’as.
Thamer.   (125) Wy steunden als wel eer op ons aaloude machten.
Titus.       Die ’t al verdelgen wil, die moet het al verwachten:
                Die tot op ’t hoogste klimt, verwacht de laagste val:
                Dat tuygt het smookent puyn van uw gesloopte wal;
                Wat zich te swaar verheft, moet door zijn swaarte zinken,
                (130) Fortuyn die is van glas, wen zy begint te blinken,
                Zoo bryzeltze tot gruys.
Marcus.   Mevrouw’ zie watge doet:
                Die Vorsten gunst ontzeit, die stapt zijn dood te moet.
Thamer.   Een redelooze Vorst verdelgt zijn eygen muuren,
                En maakt zich zelf tot roof van vyandlijke buuren.
Saturn.     (135) O min! o min! o min! hoe prickelt liefdens pijl
                In Saturninus borst!
Titus.       Men zal door ’s Priesters bijl,
                Ten offer van God Mars, het hoofd der Gotten slachten;
                Dan zal der Goden-Tolck vol van Sibyllis krachten,
                Als Delphos wichelaar in ’s Hemels vierschaar trêen,
                (140) Om d’uytkomst van uw’ min, van lit tot lit t’ontlêen.


Rey van Tempeliers.
Aran.         Leeuwemond.
                                O Crestonse wapen Godt,
                                Die de toom des krijgs liet slippen,
                                    Om het lieffelijk genot
                                Van Vrouw Venus malse lippen:
                                (145) Vier de toomen van uw lusten,
                                Hy die ’t vuur des krijgs uyt blusten:
[fol. B2v]
                                        Stookt op uwen offerdis,
                                        ’t Vuur dat u geheyligt is:
                                Om de Godtsche Moor te braden,
                                (150) Die wel eer in ’t bloed dorst baden
                                        Van het strijd’bre roomsche volk,
                                        Door de snee, : // :  : // : van zijnen dolk.

Aran.           Houd op versteend gespook tot mijn verderf geschapen,
                Geveinsde Tempeliers, van God vervloekte Papen,
                (155) Bloeddronke wichelaars, die, wen ’t uw’ schenzucht wil,
                Het plonderende graauw’, onkondig in ’t geschil,
                Van kerk, en land bestier, ontslaat van vorsten eeden:
                En t’ zaamgerotte schuym der vrygevochte steeden,
                Als oft den Hemel wouw’, op ’t heyligh Raadhuys hitst;
                (160) En ’t rijk door tempelwrok, en moordkrakeel gesplitst,
                Ten roof geeft aan den muyl van geestelijke tygers.
Thame.      Is ’t Aran? ja hy is ’t. o praal van alle krijgers!
Aran.       O Gotsche Koningin!
Saturn.     Wat zijt gy voor een gast?
Aran.       Die ’t scharpgeslepen staal, als u de scepter, past:
                (165) ’k Ben Gotlands wapenGod die ’t Roomsche heyr deed schrikken
                Met ’t dond’ren van mijn stem, met ’t blix’men van mijn blikken.
                ’t Is Aran die gy ziet.
Saturn.     Men geef hem voort aan ’t vier.
Aran.       Men geef aan Mavors Paap een groen bekranste stier;
                Of paait de grage buyk der hongerige vlammen
                (170) Met geyt, en bokken bloed, met uytgepikte rammen
                Door ’s Priesters mes geslacht.
Thamer.   Wat eyst de Roomsche Vorst?
                Is ’t zuiver harte bloed? door prikkel deze borst;
                Maar niet die ’t Gotsche rijk, als met een wal, omhekte:
                O grijze Tempelier dat gy me voorspraak strekte!
Leeuwe.   (175) Hy is Gods heyl niet waard, die ’t Godlijk ampt bedient,
                Die voor ’t gemeene best dert neygen* tot zijn vrient.
[fol. B3r]
Thamer.   O vorst bemin de deugd: de deugd kan staal doorgrieven:
                Geen weg is ongebaant voor dien, die deugde lieven:
                Octavius won meer door zijn deugdrijk gerucht;
                (180) Als Caesar met zijn heyr: de deugd bewoont de lucht.
Saturn.     Went u tot Mavors oor die ons om ’t bloed komt maanen.
Thamer.   De wapens van een vrouw’ zijn krachtelooze traanen:
                Hoe heeft de razerny tot u zoo breden brug?
Saturn.     Het eens gesprooken woort kan nimmer weer te rug:
                (185) Hy is aan God verlooft, ’t is billijk dat hy sneuvel.
Leeuwe.   Voort, kniel voor ’t heylig mes op dees gewyden heuvel.
Aran.       Sta af bloeddorst’ge Paap.
Leeuwe.   Die ’s Priesters hand verlet
                Die valt in ’s hemels vloek, als die ’t gewijd besmet.
Thamer.   Wie zag ooit menschen bloed zoo goddeloos vergieten?
                (190) By die gevoestert zijn met ’t zap van suykre rieten?
                Hy heeft wel wreed geweest die ’t eerste lemmer sleep;
                Maar wreeder was de hand, die ’t om te moorden greep:
                Dat was de eerste beul.
Quiro.      Sla uw’ scheurzieke pooten
                In Quiros ingewant.
Demetr.   Verdelg de Gotsche looten;
                (195) Hier is Demetrius borst
Thamer.   Kom pletter Thamras hoofd;
                Zoo wert het vuur uw’s wraaks door Tham’ras bloed gedooft.
Leeuwe.   Het noodlot eyst de Moor.
Aran.       Ik eys het hooft der guyten,
                Die in zijn hersenschaal een noodlot weet te sluyten:
                Of dicht hun die hy haat een Stijx, een Acheron,
                (200) Een nimmerzatte hel, een gloejend Phlegeton
                Vol doodelijke pijn, en endelooze straffen,
                Een veerman met een boot; een reekel, die met blaffen
                Een ysre poort bewaart: zoo hout men ’t volk in toom
                Door een vervloekte vont, en schelmsche papedroom:
                (205) Maar zoo ’er duyvels zijn, die tegens d’aard zich kanten,
[fol. B4v]
                Zoo zijn ’t de Tempeliers met hunne vloek-trawanten.
                De Vorsten vreezen meer voor ’t myterdragent volk:
                Dan voor de scherpe punt van een verraders dolk.
Leeuwe.   O gruwel zonder ga, een marmer beeld zouw’ beven!
Saturn.     (210) Zoo ghy ons min erkent, zoo blijft de Moor in ’t leven.
Thame.     Die lichtelijk gelooft, werd lichtelijk verleyt.
Saturn.     Wy sweren ’t by ons staf.
Thame.     Geen min werd u ontzeyt.
Saturn.     Rijs Gotlands Godenpraal.
Leeuwe.   Uw’ zetels zijn aan ’t kraken,
                Zoo gy door Tham’ras min dees offerhand doet staken.
Saturn.     (215) Ik offer speer, en kling voor Venus elpen stoel;
                Want die Vrouw’ Venus eerd’, die eerd haar dappren Boel.
Titus.       Wy Romers zijn verplicht aan ’t hoofd der oorlogs lieden,
                Dees streng gedoemde Moor op d’offerdisch te bieden.
Saturn.     Zoo weygert zy haar min.
Titus.       Verwintze door de tijd.
Saturn.     (220) Hoe kan hy, die de min zijn boesem heeft gewijd?
Titus.       Gy kond, indienge wilt; dies geef God Mars geen oorzaak
                Tot uw’ en ons bederf.
Saturn.     Gy toond u eerst als voorspraak
                Van Saturninus min, nu schijnt het dat gy deyst.
Titus.       Mits gy den offer staakt, die Mavors heeft geëyst.
Saturn.     (225) Bekleet het wreed outaar met tienpaar gladde stieren:
                Ja dubbelt het getal.
Markus.   God Mars eyst menschen spieren.
Titus.       Hoe dus zeeghaftig Vorst, en zenuw’ des soldaats?
                (230) Gy brandmerkt uwe deugd, en brouwt het rijk veel quaats,
                Gy hebt, als ’t roer des rijks ten dienst der krijg-gezinden,
                Het buld’rend heyr gekeert, der vier onwinb’re winden:
                Aan d’Ister was uw’ arm het ysge noord getroost;
                Op d’oever van Byzants het helder dagend oost:
                (235) In ’t Rhodiaens gebiet, omheynt met zoute baren,
                Het overswoele zuyd; by Herkules pilaren
[fol. C1r]
                Het zomer blazend west; gy hebt, gelijk een God,
                Van ’t swalpend pekelschuym, met uw’ getakeld vlot
                Charybdis barrening tot tweemaal door geswommen,
                (240) Wie heeft de Pyrenaeen als uwe hengst beklommen?
                Wie schuymde ’t Frans gewest? nu komt een tenger wicht,
                En dwingt die ’t alles dwong met een vervrouwde schicht.
                O toomelooze lust!
Aran.       Waar zijn de oude krachten
                Van mijn ghevreesde hand, die zoo veel romers slachte?
                (245) Dat ik de stoute tongh, die my ten offer doemt,
                Schoon hy’t voor ’t romsch gezagh met Mavors eys verbloemt,
                Niet dadelijk ontruk
Titus.       ’k Sweer by deez groene telgen,
                Dat d’ aarde uwe bloed, en stix uw’ ziel zal swelgen.
Aran.       O gryze schuddebol; is ’t waarheyt? of is ’t droom?
                (250) De wapens zijn u nut, als Phaëton den toom:
                Uw’ speer zy u een kruk; op datge niet zult kruypen:
                Uw’ hellemet een kop, om Bacchus uyt te zuypen:
                Uw’ gulde beukkelaar verstrekt u tot een disch;
                Uw’ sabel tot een mes, daar ’t lekk’re wildbraad is.
                (255) De ys’re schalyschoen bekleed de leest der handen,
                Op dat gy aan ’t gebraân uw’ ving’ren niet zult branden:
                O krachtelooze dwerg!
Titus.       Wie layden u het juk
                Als Titus op de nek?
Aran.       Toen dienden u ’t gheluk,
                Door ’t vluchten van mijn volk hebt ghy my vast gekregen
                (260) Maar niet door uw’ geweer: te stomp is uwe degen.
Titus.       Wat houtme? lasteraar!
Marcus.   Hoe zijtghe dus verwoed
                Dat ghy het capitool bespatten wil met bloed?
                Steek ’t lemmer in de schee men vecht hier met de wetten,
                Die Saturninus hand, in Romlus handvest zetten.
Aran.       (265) Ik sweer Andronicus!
[fol. C1v]
Bassian.   Ik bid u weest gerust.
                Eer ’t uit getoogen staal de lamp des levens blust.
Marcus.   Andronicus bedaar.
Titus.       Die ’t quaad doen kan beteugelen,
                En ’t quaaddoen niet bestraft die geeft het quaaddoen vleugelen,
                De vreeze voor de straf, is vyand vande zond.
Leeuwe.   (270) Ay wik ô Groote Vorst hoe gy de Godsdienst wond.
Aran.       Gy zult de slijpsteen zijn, die elk het breyn zal scherpen;
                En blyven zelf zoo stomp, dat elk u zal verwerpen.
                Voort rekel, fluks van hier; men vint geen quader quaad;
                Dan daar een Papen tong wil spreeken inden raad.
Saturni.    (275) Voort Basziaan geef last, om Tham’ras oor te strelen
                Met wind, en snaar gespel; doorwrocht met maagde kelen.
Marcus.   My dunkt ik hoor gerucht.
Lucius.     Waar is het Rooms gezach?
Saturn.     Wat jaagt u dus verbaast?
Lucius.     Gun dat ik spreken mach.
Saturn.     Wat isser gaans? zeg op.
Lucius.     O Eer der Saturnijnen!
                (280) All’ ’t land is op de been, een swijn, als tweepaar swijnen
                Heeft zich in ’t west vertoont dicht aan de Thyberboord.*
                De bouliên zijn vol schriks, en schreeuwen niet; dan moord:
                Elk geeft zich op de vlucht, de klokken zijn aan ’t kleppen.
Saturn.     Op Roomsche Ridderschap, ’t is tijd om u te reppen:
                (285) Elk wapen zich met moed; de nood heeft ons geprest:
                All’ wat de nood vereyst dat is ’t gemeene best.


Rey van Romers, en Gotten.

Zang.
                                KLeyne wereld, groote stat,
                                Die het Roomsche rijk herstelden,
                                    Voesterwieg, en bakermat
                                (290) Van zoo veel befaamde helden,
[fol. C2r]
                                Geef het glinsterende wapen
                                (Tot de Gotsche val geschapen)
                                    Aan de kaken van de tijd,
                                    Die het al met roest doorbijt.
                                (295) Laat de sabel nu versmeden,
                                Op het aanbeeld van de vrede,
                                    Tot een kouter voor de ploeg;
                                    Want de krijg heeft haar vernoeg,
                                Door de val der Gotsche steden.
Tegen-zangh.
                                    (300) All’ uw’ roemen is om zunst;
                                Roem op Tham’ras oorlogs tochten,
                                    Op haar zoete toverkunst,
                                Die den Vorst zo heeft bevochten;
                                Dat hy ’t toom des krijgs laat slippen,
                                (305) Om te krijgen met de lippen,
                                    Van de Gotsche Koningin,
                                    d’Oorzaak van zijn eerste Min;
                                Want een veldslag van twee monden,
                                Slaat de borst vol zoete wonden;
                                    (310) Wonden, die de Minne God,
                                    Door het minnelijk genot,
                                Weet te heelen, op de sponden.
Toe-zangh.
                                    Scepterdrager van Europen,
                                Die de Werelt af soud loopen
                                (315) Die de Gotten in het noord,
                                Met hun strijtbre bondgebuuren,
                                Zegenhaftich hebt versmoort,
                                Onder ’t puyn van hunne muuren,
                                Is’er tegens Min geen Wapen?
                                (320) Kan een Vorst zich soo vergapen?
[fol. C2v]
                                Aan ’t blankketsel van een hoer?
                                Aan de mont vol perlemoer?
                                O vervloekte minneschichten!
                                Die de starkste menschen doet swichten,
                                (325) Die den Leeuw der dieren vorst,
                                Weet te priklen in zijn borst,
                                Dat hy om zijn Gaa gaat rasen,
                                Wie kan uwe kracht uytblasen?
Continue

HET TWEEDE BEDRYF.

Quiro, Demetrius, Aran.

Quiro.      DEmetrius hou stant.
Demete.   Eer wijken Taurus heuvelen
                (330) Eer dat Demetrius wijkt.
Quiro.      Dees hand zal u doen sneuvelen.
Demete.   Indien ik sterven moet, ick sterf voor Rozelijn.
Quiro.      De weerklank van die naam doet Quiro moedig zijn,
Aran.       Zacht Prinsen zijt gerust: ’k besweer u by de handen,
                Die u, het middelrift in hare min, doen branden;
                (335) Dat gy het woeden staakt; oud Room is eens beklat
                Van eygen broedermoord; al werd het niet bespat
                Van Tham’ras overschot: dat hun tot noch zoo wakker
                In ’s oorlogs onweer queet.
Quiro.      De Phenix lijd geen makker.
                Zoo lijd een minnaars oog geen tweede, by de maagd
                (340) Die hem, gelijk de beemd de verste dauw’, behaagt.
Aran.       Hoe kan uw’ oog de glans van Rozelijn verswelgen,
                Wiens Vader ’t Gotsche rijk zoo schendig quam verdelgen,
                En sleepten u geboeid voor Saturninus troon?
                Een hoog gebooren ziel denkt altijd aande hoon
                (345) Die hem eens is ontmoet; als wasse met een stempel
                In ’t herzenvat gedrukt: zoo krijgt de wraak een drempel
[fol. C3r]
                In ’t eerzuchtig hert, van een doorluchte borst;
                Dies lijd niet dat de min uw’ adeldom bemorst:
                Maar mind haar als de lust uw’ boezem komt beschieten;
                (350) Zoo zultge wraak door lust, en lust door wraak genieten.
Demete. Die zich te schelms vergrijpt, door overgeyle gloed,
                Die schandvlekt zyne faam, en geeselt het gemoed.
Aran.       Het schelms, dat is geen schelms; so gy het schelms, voor goed schat:
                Verdelgt het heylig recht; maakt Romen tot een bloedbad
                (355) Door bitse burgerkrijg, een schipbreuk voor ’t gemeen;
                Schept lust in dwing’landy; pleegt bloedschand, met de geen
                Die u ter wereld bracht; verwt uw’ schensieke handen
                Met broêr, en sustermoord; ontbint de kuysse banden
                Van Vestas maagderey; bestormt het Godlijk swerk;
                (360) Schaft alle Godsdienst af, en boud u selfs een kerk;
                Mengt gift voor uw’ gemaal; draeyt stroppen voor uw’ Vader;
                Verschopt de ware deugd; bemint de Landverrader;
                Weest fel op weeuw’, en wees; verkiest de wreedste mensch
                Tot uwe Tempelpaap, voldoet de helsche wensch;
                (365) Geen schelmstuk, is zoo schelms van Acheron bezeten,
                Of ’t werd, zoo ’t wel gelukt, een schrandre deugd geheten;
                Ja daar de faam van waagt, ’t is een noodzaaklijk quaat
                Dat men om best wil doet.
Quiro.      Ik schrik voor zulk een daad!
Aran.       Een Edel aardig Prins die stelt zich inde kaken
                (370) Van ’t wankelbaar geluk, en wil zijn leven braken
                Zoo hy zich wreken mach: Een zoete schelmery
                Behoud der Godengunst. de wraak is yder vry.
                Die zich niet wreken kan, verzaat zijn wraak met vloeken,
                Gy kond, indien gy wilt: doorleest de goude boeken
                (375) Van Gotlands heldenaard; wat heeft die niet bestaan?
                Die zich in nood bevint, die moet zich laten raân.
Quiro.      Die zich te haast laat raân, zal haast zich onheyl brouwen.
Aran.       Die zelver trouwloos is, die kan ook niet vertrouwen:
                De tijd die draagt u gunst, het hof is op de jacht;
[fol. C3v]
                (380) De daad moet, met de raad, op een tijd zijn volbracht:
                Die zich te langzaam draagt om yet te overdenken,
                Wen’t voordeel vande tijd gelegentheyd komt schenken,
                Verwaarloost zijn geluk.
Demetr. Soo zy de schennis meld,
                Vervalt de Gotsche stam in het Romeyns geweld.
Aran.       (385) Een eerelijke maagd bijt liever op haar lippen,
                Eer zy, tot eygen schand, haar mond yet laat ontslippen.
                Hoe zijt gy dus vertsaagd?
Demetr. Ik vrees voor ongeval.
Aran.       Ik vrees dat uwe vrees het werk verbrodden zal:
                Want die zijn vyand vreest, die toont zich overrompeld,
                (390) Eer dat hy met zijn heyr, in ’s oorlogs moordkuyl strompeld:
                Een, die de vrees verwint, betoont een heldenstuk.
Quiro.      Voorzichtigheyt, in nood, is moeder van ’t geluk.
Aran.       Ten is geen moedig Prins, die zich door vrees laat snoeren.
                Dat swaar schijnt in ’t begin, is licht om uyt te voeren?
                (395) Uw’ moeders tweede bed, verstrekt u tot een wal,
                Daar Titus domme kracht vergeefs op woeden zal.
Quiro.      Die man die draagt ons gunst.
Aran.       Wat Titus in de koffer
                Van zijne boezem draagt, bleeck toen hy my, ten offer,
                Van Mavors hadt gedoemt: de gunst van ’t hof is roet
                (400) Met honing ingeleyt. die jemant vriendschap doet,
                En geene reeden heeft die hem tot vriendschap porden;
                Dat is veeltijds een schelm, of’t sal een schellem worden:
                Dies wreekt u van zijn doen; maar niet door dwinglandy:
                Want dwang veroorzaakt vrees, de vrees baart veynzery,
                (405) En ’t veynzen queekt verraad; wie hoed zich voor verraaders?
                Geen Argus ziet zoo gaauw’.
Demetr. Hy sterkt zich met Vaders,
                Van ’t Geestelijke Recht.
Aran.       Hun wieken zijn gekort;
                De troon van hun geweld is plotzich neer gestort.
[fol. C4r]
Demetr. Ziet toe wat dat gy raad: hy heeft een staalen wapen,*
                (410) Die zich geharnast vint, met korzelige papen:
                Andronicus verkiest de krachten van ’t outaar.
Aran.       Steunt hy op ’t heyligdom, zoo isser geen gevaar;
                Om ’t vuur, van Titus wraak, tot in haar kolk te blussen:
                De Geestelijke stoel, en ’t wereldlijke kussen
                (415) Zijn tegens een gekant; de tabberd schopt de kap,
                En draaiboomt het geweld van Mavors Priesterschap.
                De rekels zijn te bits, hy muylband hen voort blaffen.
                Hy lijd geen menschen smeer op d’ offerdisch te schaffen;
                Hy slaat hem uyt de burg, die wijn met bloed gemengt,
                (420) Op Atreus* moordbanket, aan zijnen broeder schenkt.
Quiro.      Geen rotsen zijn zoo doof, voor ’t ruyssen van de baaren,
                Dan Quiro voor uw’ eys: ik sweer u by de schaaren
                Van ’t onderaardsche rijk! dat ik u meerder haat;
                Dan ik u heb geliefd: ik walg van uwen raad.
Demetr. (425) Betoom uw’ gladde tong, en oordeelt zonder kennis:
                Demetrius wreekt zich niet door Rozelynas schennis.
Aran.       Hier dient een kort bedrog; ik zet mijn zinnen schrap.
Quiro.      Ik voegme by de Vorst.
Demetr. Ik by de Jofferschap.
Aran.       Staa Quiro, staa; ey staa! Demetrius kom niet nader;
                (430) Want ’t aartrijk braakt den geest van uw’ vermoorden Vader:
                Maar niet in zulk een’ schijn, als op de Gotsche troon,
                Of als hy was in ’t heyr, en sloeg den oorlogs toon.
Quiro.      Hoe laat hy zich nu zien?
Aran.       Met spierelooze schinkelen,
                Zijn oogen vol van vuur, staan in twee holle winkelen;
                (435) De baard die druypt van bloedt; de hayren zijn bemorst
                Van ’t uytgespatte breyn; hoe yslijk gaapt zijn borst!
                Het aanzicht is doorkrabt; staa Quiro.
Quiro.      Wat zal ’t worden?
Aran.       Zaagt gy het toortslicht niet, dat voor u oversnorden?
Quiro.      Hoe Aran! ’t is een droom.
[fol. C4v]
Aran.       Ik lil, als lillend riet;
                (440) ’t Is een waarachtig spook.
Demete.   Waar is ’t dat gy het ziet?
Aran.       Hier komt het op ons aan; ik schuylme by dees eyken.
Demetr.   Wat eyst mijn vaders schim? doe ons doch eenig teyken.
Quiro.      Doe kondschap aan uw’ soons.
Demetr.   Wie hier? ’t is Rozelijn;
                Verzelt met ’s Keyzers broêr.


Bassianus, Rozelyna, Demeterus, Quiro.
Bassian. HOe yslijk vloogh het swijn;
                (445) Hoe wurp het vuur, en vlam, uyt zijn gehaate blikken!
Rozelyn.  Liefwaarde Bassiaen, de stoudtheyd self sou schrikken;
                Zoo zy het schrikdier zag: dies geeft u niet te bloot.
Bassian.    De min heeft u geleert te vreezen voor mijn dood.
Rozelyn.  Het is geen min: O neen! de min weet van geen teugel;
                (450) Nu isse dus, dan zoo; nu snelder dan een veugel,
                Nu traager dan een risp; nu kouder dan een stroom,
                Nu heeter dan een vuur, nu groender dan een Boom,
                Nu dorder dan een staak nu swakker dan een hallem,
                Nu styver dan een zuyl, nu lichter dan een gallem,
                (455) Nu swaarder dan een rots; nu blooder dan een das,
                Nu stouter dan een leeuw.
Bassian.    My dunkt ik hoor ’t gebas,
                Der honden, die de Vorst, op ’t ongediert deed’ schennen.
Rozelyn.  Zoo zal ’t ons raadzaamst zijn, dat wy wat boschwaart wennen.
Demete. O Quiro wat een spijt! ik hoor hoe Bassiaen,
                (460) De borst van Rozelijn in wedermin doet braân.
Aran.       Ik sweer o zaal’ge schim! by ’t purper van uw’ wonden;
                Dat Titus, door dit staal, eer lang, zal zijn geschonden.
Quiro.      Hou Aran, Aran hou!
Aran.       O Broeders laat u raân.
Demetrius. Wat wil ons vaders schim?
Aran.       Dat ghy na wraak zult staan.
[fol. D1r]
Quiro.      (465) Heeft vader zulks gezeyt?
Aran.       Zyn galm wou eerst naau slippen,
                Hy prevelde wel wat; maar ’t smoord’ in zijne lippen:
                Ten laatsten borst den Vorst, van ed’le gramschap uyt,
                En dreunde in mijn oor met zulk een schor geluyd;
                Gelijk wanneer de zee, de peyl van zijne boorden,
                (470) Met euv’le moed, beklimt, door ’t woên van ’t buld’rend noorden;
                Ik sidderde van angst, het hair rees my te berg,
                De schrik kroop door mijn leên, en knaagde tot in’t merg:
                Zoo gy de moordpriem vloekt, die Gotlands wettestelder,
                (Zoo sprak hy en voer voort) deed ylen naa de kelder
                (475) Van ’t nevelige Styx; zoo maak dat Titus huys,
                Tot aan de grontvest toe, verplettert werd tot gruys;
                Pluk Rozelynas roos; doe all’ haar broêrs verzuypen
                In eene zee van bloed: zie hoe mijn wonden druypen,
                Die ik, in ’t Gotsch gewest, door Titus raad ontfing,
                (480) Van een daar toe gevloekt, en diergekochte kling.
                Uyt hadt hy, en verdween.
Quiro.      Heeft Titus, door zijn Braaven,
                In vaders bloed gebaad? ik zal mijn wraaklust laaven,
                Door ’t schenden van zijn kind, in spijt van Bassiaan.
Aran.       Die schelm moet eerst van kant, zoo gy naa wraak wilt staan.
Demete. (485) Eer zal de jammerpoel tot aan de starren steygeren;
                Eer ik mijns Vaders schim, zoodaangen wraak zal weygeren.
Aran.       Zoo draa als gy de roos van Rozelyna plukt,
                Ist noodig dat gy haar de gladde tong ontrukt;
                Zoo zal de schendery by haar, en u verblijven.
Quiro.      (490) Het derven van de tong, zal haar de hand doen schryven.
Aran.       Snijt haar de handen af.
Quiro.      Geen quaad schijnt my zoo quaad,
                Of ik zal ’t zelf bestaan.
Aran.       ’t Is een lofwaarde daad.


[fol. D1v]
Saturninus, Thamera, Titus, Marcus, Aran,

Quiro, Demetrius.
Saturn.     WAar is ons wildschut? hou: waar Tham’ra met haar soone?
Thamer.   Hier isze met haar kroost.
Saturn.     O dochter van Latone!
                (495) Begunstig onze jaght, maakt Saturninus bruyd
                Verwinster van het swijn: zoo offert zy de buyt
                Op ’t vlak van uw’ outaar.
Aran.       Stafdrager van oud Romen;
                Waar is het ongediert?
Saturn.     Het is ons ginds ontkomen.
Titus.       Pollander en Melaan komt herwaarts met uw’ volk:
                (500) Voort Lucius kom voort, bezet dees modderkolk.
Marcus.   Ik hoor mijn broeders stem; het bosch dat schijnt vol levens.
Titus.       Claudil en Gradamard lost all’ de honden t’evens.
Bassian.    Andronicus hou stand.
Lucius.     Hier Bassianus, hier:
Saturn.     Elk geeve zich in ’t bosch, op ’t schichtig jagtgetier.

Thamera, Aran.
Thamer.   (505) WAt reden heeft mijn lief, dus ongerymd te spreken?
Aran.       Geveynsde Toveres; ’k sweer dat ik my zal wreken.
Thamer.   Doe kondschap van uw wraak.
Aran.       O duldelooze smart!
                ’t Is Aran inden mond; maar Saturnin in ’t hart.
Thamer.   Ik bid mijn tweede ziel!
Aran.       Zoo gaa by Arans swager,
                (510) Uw’ tweeden bruydegom, den grooten hoorendrager;
                Hy toeft u ginds in ’t bosch: u doen is my bewust.
                Ik zie den tijd te moed, dat uw’ vervloekte lust,
                Op geylheyd afgerecht, zoo buytens baans zal hollen;
                Dat ’s Keyzers koets, ter sluyk, staag warm zal zijn van pollen:
[fol. D2r]
                (515) Wat zal het weeldrig hof vol aterlingen zijn!
                Een kuf vol swagerschap.
Thame.    O woorden als fenijn!
                Heb ik, door uwe raad, de moordsteek niet gegeven
                Aan mijne Bedgenoot? op datge, naa zijn leven,
                Te veyliger zoud zijn op ’s Konings Ledekant,
                (520) Daar ik u heb gestooft, met heete minnebrand:
                Denkt u alreets niet meer hoe gy de dood ontsnapte;
                Toen ik wou datmen my, voor u, het bloed aftapte?
                Ondankb’re lustghenoot, die Tham’ras gunst verschopt,
                Daar uwe dartelheyd zoo vaak meê heeft gepopt.
Aran.       (525) Toen ik in ’t elzenbosch, mijn lippen wou ververssen
                Aan uw’ Zarpzoete mond, omheynt met purp’re kerssen;
                Toen stietge my te rug, en deysde van my af;
                Dat mijn getergde min geen kleyn bedenken gaf:
                Want * minnendyver ziet (zo groot is haar vermoogen)         * jaluzy
                (530) Door ’t veynzen van een vrouw met meer dan duyzend oogen.
                Maar hier bleef ’t noch niet by, voorts quam het Roomsch Gezach
                Gy ylden hem te moet met zulk’ een lief gelach
                Als Venus vol van gloed haar boelschap plach te naaken;
                Hy plukte met zijn mond de roozen van uw’ kaaken:
                (535) Ik spoog mijn gal van spijt.
Thame.    Al wat ik heb gedaan,
                Dat heeft de nood vereyst: had hy ons ’t zaam zien staan
                Met onderling gekus; hoe zou zijn gramschap woeden!
                Want d’ yverende min wil altijd ’t quaadst vermoeden.
                Dies wees in all’s gerust: want de Romeynsche vorst
                (540) Die leyt my op de tong; maar Aran in de borst.
                Ik sweer u by mijn min zijn hartâar af te stooten
                Eer hy op ’t bruyloftsbed zijn lusten heeft genooten:
                Indien ’t mijn lief maar lust.
Aran.       Zijn dood die lustme wel;
                Maar hier is breyn van doen, hoe men ’t in ’t werrek stel.
Thamer.   (545) Doe zoo ’t u best geval.
[fol. D2v]
Aran.       Die zonder overweegen
                Yet zorgelijks bestaat, die vint zich licht verleegen.
                Een die voorzichtig is, is langzaam in zijn raân;
                Maar vaardig in het doen.
Thamer.   Wat kan ons tegen staan?
                De kracht van uwen arm sal u een raadsman strekken.
Aran.       (550) Een groote schelmery eyst tijd om te voltrekken.
Thamer.   Gebrekt het aan u macht?
Aran.       De manslagh is gering,
                Al waar ’t in ’t vlakke veld, met een gestroopte kling;
                Maar wat de Leeuwenhuyd niet voegzaam kan bedekken,
                Dat moetmen met verdrag uyt ’t Vossenvel gaan rekken.
                (555) Dit schelmstuk is niet rijp, den angel van ’t verraad
                Bekleet men, door de tijd, met een beveynst gelaat:
                Uw’ voorslag is te ruw’ men moet het eerst bedisselen:
                De beytel kan een blok, wel in een beeld verwisselen,
                Maar ’t heeft zijn tijd van doen: de tijd die doet een spruyt
                (560) Opwassen tot een boom: dies stelt de neerslag uyt
                Van het Romeynsche hoofd: de uur is niet gebooren
                Van Saturninus dood. Ik heb den val beschooren
                Van Titus huysgezin, en ’t is alreed zoo var
                Dat het in arbeyd gaat; eer Phoebus zyne kar
                (565) In d’Ocean bedelft, zal Thamera bemerken
                Wat haar gehoonde lief, aan Titus stam zal werken.
Thamer.   Wat heeft uw breyn gedicht?
Aran.       Ik heb uw’ Soons zoo veer
                Door mynen raad gebracht, dat Rozelynas eer
                Van daagh verwelken zal, en Bassianus sneuvelen,
                (570) Claudil en Gradamard zal ik van deze heuvelen
                Doen smooren in dees put.
Thame.    Hoe zal ’t dan voorder gaan
                Met hunne jongste broêrs, Pollander en Melaan?
Aran.       Mevrouw weest maar gerust, ik weet het zoo te brouwen,
                Dat men de jongste zoons voor broederbeuls zal houwen.
[fol. D3r]
                (575) Dies heb ik by dees put (dat hun de dood zal doen)
                Een hellemet met goudt begraven onder ’t groen:
                Daar toe heeft mijn vernuft, om ’t schelmstuk op te toyen,
                Een zeek’re brief gedicht, dien ik in ’t bosch zal stroyen;
                Die van ’t begraven goud, en van de broedermoord
                (580) Zal melden. ey schep moed: zoo krijgt de wraak een poort.
Thamer.   Hoedanig is de zin?
Aran.       Mevrouw die kanze lezen.
                Wat dunkt u van ’t bedroch?
Thamer.   Hier is in’t minst geen vrezen:
                Het schellemstuk heeft schijn; maar elk is een soldaat,
                Dies wacht u voor de broêrs.
Aran.       Nooit lukt het quaad zoo quaad,
                (585) Als d’achterdocht wel ducht: hoe stouter, hoe verwoeder;
                Hoe braver uytgevoert; de stoutheyt is de moeder
                Van groote achtbaarheyd: de achtbaarheyd van macht:
                En macht van overhand, daar elk zijn heyl uyt wacht.
                Die naa de goudmijn steekt, moet zich den arbeyd troosten:
                (590) Die naa de parel duykt, in ’t parelrijke oosten,*
                Ontziet zich geen gevaar: zoo doet de Gotsche Moor,
                Die zich geprikkelt vint, van een wraakgierge spoor.
                Ik zal tot op den troon van Saturninus klaveren,
                Van waar de wet mijns wils met donders dreun zal daveren
                (595) In ’s aardboôms aud’re dagh; maar ’t heeft zijn tijd van doen:
                En wie’er tegen streeft zal ’t met zijn hals vergoên.
Thamer.   O oorzaak van mijn min!
Aran.       O oorzaak van mijn lusten.
Bassianus, Rozelyna, Thamera. Aran.
Bassian.    HOe Tham’ra by de Moor?
Rozelyn.  Ik zag dat zy hem kusten.
Bassian.    Ik zag, en zie het noch: is, dit de Gotsche telg?
                (600) Wat hout my, dat ik haar niet dadelijk verdelg?
Rozelyn.  Ey Bassianus staa.
[fol. D3v]
Thamer.   Gins zie ik yemand komen.
Aran.       Vaar wel met deze kus.
Thamer.   Verschuyl u by de boomen.
Aran.       Vaar wel Vorstin, vaar wel.
Thamer.   Wie raad uw’ liên zoo stout,
                Te komen, by de bron, daar Tham’ra zich onthout?
Bassia.    (605) Wie raat de Gotsche Vrouw’, de Gotsche Moor t’omvangen,
                Dien zy gelijk een klis, aan zynen mond bleef hangen.
Thamer.   Ik sweer den laffen Prins!
Bassia.    Het sweeren quetst geen oor.
Thamer.   Ik sweer u andermaal!
Bassia.    Sweert by u swarte Moor.
Rozel.  Laat ghy de eerbaarheyd, om zulk een schrikdier slippen?
                (610) Om zulk een varkensmuyl, met omgekrulde lippen?
                Wat heeft u dus bekoort, zijn oogen vol van vier?
                Zijn krolde Satyrsbaard? zijn bakhuys, als een stier?
                Of ’t hayr, als Lam’rewol? of lompe ledematen?
                Of is ’t zijn platte neus, met opgespalkte gaten?
                (615) Ik schrik voor ’t schriklijk beest, besmeert met schoorsteenroet.
Thamer.   Hadt ik Dianas macht, mijn lust was al geboet
                Aan uw’ vermetelheyd.
Bassia.    Uw macht die zal niet haapperen,
                Om Saturninus hoofd, met hoorens te bekaapperen,
                Als of ’t Actaeon waar.
Thamer.   Tsa Bengel gaa van hier,
                (620) Met uw’ albastepop, voort dart’le Venusdier,
                Ga fluks uyt ons gezicht, verlaat dees groene bossen:
                Uw’ kindsheyt is de roed noch naauwelijks ontwossen.
                Hoe lang is ’t wel verleên, zeg op gesmokte beeld,
                Dat gy in ’t kind’rehoff met poppen hebt gespeelt?
Rozel.  (625) Hoe lang is ’t wel verleên, dat ghy de Gotten hoonde,
                Toen ghy uw’ Egemaal het hoofd met hoorens kroonde?
Thamer.   Hoe lang is ’t wel verleên, dat ghy met Bassiaan,
                Hier in het eenzaam bosch; uw’ minlust hebt voldaan?
[fol. D4r]
Rozelyn.  Hoe lang is ’t wel verleên, dat gy uw’ helsche lusten,
                (630) In d’ uytgestrekten arm, van uwen broeder, blusten?
Thamer.   ’t Was op den zelfden tijd, dat Rozelynas moêr
                Haar bed ontwyën liet van een Tuscaense loer.
Rozelyn.  ’t Was toen uw’ Vader hem by zyne Moeder voegde,
                Die zijn vervloekte lust op ’t bed haars mans vernoegde.
Thamer.   (635) Swijg Rozelyna, swijg; uw’ huys dat is berucht.
Rozelyn.  Zeg alles watge wilt; maar swijg niet van de vrucht,
                Die gy by Aran hebt.
Thame.    Wat was uw’ eerste Vader?
                Een speelkind van God Mars, een schellem, een verrader,
                Een moorder van zijn broêr, een die ’t Sabins geslacht,
                (640) In ’t midden van het spel, baldadig heeft verkracht.
Bassian.    Help Vader Romulus!
Thamer.   Help Quiro, help uw’ Moeder!
Quiro, Thamera, Rozelyna, Demetrius, Bassianus.
Quiro.      WAt eyst mijn Moeders schreeuw’?
Thamer.   Doorstoot des Keyzers broeder;
                Hy lastert onze stam: en boet uw’ lust met haar.
Rozelyn.  O schelms wat is uw’ doen?
Demete. Dat wert hy wel gewaar.
Thamer.   (645) Stopt Rozelynas mond; hangt ’t lijk aan deze struyken;
                Verschuyl met Rozelijn, om haare roos te pluyken.
Claudilus, Thamera, Grademard, Aran.
Claudil.   WAar is het ongediert?
Thamer.   Gins borst het uyt een horn,
                En ’t yld eerst op ons aan; maar ’t raakt’ in dese born.
Grada.     Zoo is ’t in ons geweld.
Claudil.   Zoo zal ’t ons niet ontworstelen.
Grada.     (650) Zacht, zacht, me dunkt ik hoor het ram’len van zijn borstelen.
Thamer.   Voort Aran, nu is ’t tijd.
Aran.       Legt daar vervloekt geslacht:
                Zoo zal ’t uw’ Vader gaan, die my ten offer bracht.
[fol. D4v]
Thamer.   Zoo moet men Titus stam, tot aan de wortel, snoejen;
                Op datz’, in eeuwigheyd, niet weder komt te groejen.
Aran.       (655) Ik heb den brief gestroit: ’t is tijd dat jeder vlucht.
Claudil.   Help Vader, help, help, help.

Marcus, Graddamard, Saturninus, Lucius,

Titus, Claudilus.
Marcus.   MY dunkt ik hoor gerucht!
Grada.     Help, help, ik smoor.
Claudil.   Help, help.
Saturn.     Het schijnt by deze linden.
Titus.       Het is in deze put.
Saturn.     Men zal ’t geheym wel vinden:
                Voorts haalt ons fakkellicht; om deur de duysternis
                (660) In aller yl te zien, wat ’er verborgen is.
Lucius.     Hou stand, wie datge zijt; of melt u door het spreeken.
Marcus.   Het is de Vorst zijn broêr.
Lucius.     Hy hangt, en is doorsteeken.
Titus.       O heylloos schellemstuk! O wreede dubbel moord!
                De eene door het swaard, en d'and’re door de koord.
Saturn.     (665) O broeder Bassiaan! ik sweer u dood te wreeken;
                Al zouw’ het Rooms gewest verzuypen, inde beeken
                Van ’t afgetapte bloed.
Titus.       Al was ’t mijn eygen zaad,
                Zoo wil ik dat de wraak de handen aan hen slaat.
Marcus.   O wakk’re jongeling, de donder moetze pletten,
                (670) Die op uw’ dappre borst de wrede kling dorst wetten.
Lucius.     Driemaal vervloekte hand, die tot zoo boosen feyt,
                (Daar ’s hemelsheyr voor schrikt) de stroppen hebt gedreyt.
Saturn.     Moet ik mijn bruyloftswijn met bloed, en traanen mengen?
                O doodelijke drank! de blixem moetse zengen;
                (675) Indien ik my niet wreek: mijn leven is onnut.
Titus.       Kom herwaarts met de toorts, op dat men inde put,
[fol. E1r]
                Daar ’t moordgeschreeuw’ uyt klonk, tot aan de grond kan kijken.
Marcus.   Ik zie yets schemeren.
Titus.       My dunkt ik sie twee lijken.
Lucius.     Indien ’t mijn Vader wil, zoo daal ik metter vaard
                (680) In d’uytgedroogde put; want hier is all’ de aard,
                Ten grond toe, uytgespat; zoo datme’r, langs als trappen,
                Met toortslicht in de vuyst, tot op de grond kan stappen.
Titus.       Gaa voor wy volgen u.
Saturn.     O Broêr van Saturnijn!
                Wat oorzaak heeft uw’ dood? wie of uw’ moorders zijn?
Titus.       (685) O ramp! O groote ramp! O schrikkelijk vertoonen!
                Claudil, en Gradamard, mijn’ levens waarde Zoonen,
                Wie heeft u dus verdelgt?
Lucius.     Claudillus herssenvat
                Is t’eenemaal gescheurt, hier leyt het breyn gespat;
                En Gradamard, o schrik! is ’t aanzicht heel aan mortelen.
Titus.       (690) Op, op bloetgierge wraak, schiet uw’ verwoede wortelen
                In Titus ingewand: ach Marcus, ach, ach, ach!
Marcus.   Men beurt de lijken op en draagtze voor den dagh.
Titus.       Ik haat, ik vloek den dagh, ja Titus schuwt sich zelven:
                Gy zult Andronicus in dezen put bedelven.
Marcus.   (695) Klim Broeder, klim, ey klim.
Titus.       Dees onderaardsche mijn,
                Die zal uw’ broeders lijk, tot eene grafsteê zijn.
Lucius.     Zoo gy hier blyven wilt; wie zal de wraak aanschenden?
Saturn.     O Bassianus dood! O bronaâr van ellenden!
Titus.       Vervloekt, afgrijsselijk’ en onversoenb’re daad;
                (700) Die God op zijnen troon, voor ’t eeuw’ge voorhoofd slaat!
                Och! kan d’ all’ziende zon aan ’s hemels welfsel prijken,
                Nu zy haar oogen slaat, op dees bebloede lijken?
                O wee! ô baarens nood! o bitter ongeval,
                Dat all’ de Romers treft; maar Titus boven all’!
Saturn.     (705) Wraak hemel, hemel wraak!
Titus.       O schrik der dwingelande!
[fol. E1v]
                Die uwen donderkloot, en blikxem t’ zamen spande,
                En wurpze met uw’ vuyst op Thyphons storremkat,
                Och wreek u van dit bloed, dat u in ’t aanzicht spat.
Marcus.   ’t Is noodig’ dat gy voorts dees zielelooze lijken
                (710) Op ’t midden van de markt, aan yder een laat kijken;
                Zoo worden de gemoên van ’t burgerlijk geslacht,
                Naar eys van burgereed, tot zulk een wraak gebracht,
                Die d’overschelle Faam zoo yslijk uyt zal blaazen,
                Dat zy met haar trompet ’t gansch aardrijk zal verbaazen.
Titus.       (715) Hier leyt een brief gestroit.
Marcus.   Men geefze ’t Roomsch gezach,
                Op dat hy, (zo ’t hem lust) den inhoud lezen mach.
Saturn.     Hier schuylt de schelmery.
Titus.       Wie heeft het ons beschooren?
Saturn.     Verraad, helaas verraad!
Titus.       Ik bid u laat ’t ons hooren.

Saturn.     Pollander en Melaan: de wraak, die heeft haar lust,
                (720) Met Bassianus bloed, alreê ten deel geblust:
                Uw’ broeders zijn verdelgt daar ik d’ontfangen gaven
                (Tot loon van deze moord) zorgvuldig heb begraven
                Voor ’t melden vande Faam: Het hof van Saturnijn,
                Heb ik ten dienst van u, belooft aan Proserpijn.
                (725) Want die zijn hertenleet, door lentdoen, poogt te wreken;
                Die moet geen schellemstuk ten halven laten steeken.

                Hoe Titus! uwe Zoons staan die naa onzen val?
                Men zoek hier naar het goud. wat braakt de nijd al gal!
Titus.       Dit schelmstuk is gedicht.
Saturn.     Wie kan dat oordeel strijken?
Titus.       (730) De tijd, die ’t al ontdekt, die zal ’t de Vorst doen blijken.
Saturn.     Wy wachten op geen tijd, de blijken zijn te klaar;
                Uw’ Zoonen zijn beticht; ons leven loopt gevaar;
                Ten zy men uwe Zoons, zoo dadelijk, doe grijpen,
                Om d’ oorzaak vande moord uyt haren tong te nijpen.


[fol. E2r]
Thamera, Saturninus, Aran, Titus, Marcus,

Lucius, Quintus.

Thamer.   (735) O Waarde Bruydegom! Hoe is uw’ Bruyd gesleurt?
                Het aangezicht doorkrabt, en ’t lijfcieraad gescheurt.
Saturn.     Wie darden zulks bestaan?
Thamer.   Twee Godvergeeten schelmen;
                Maar ’t aangezicht vermomt*, met glinsterende helmen.
Saturn.     Verhaal het stout bestaan.
Thamer.   Ik schuylde by een bron,
                (740) In schaduw’ van ’t geboomt, voort braaden vande Zon;
                Daar ik, met eene schelp, een luttel water schepte;
                En eer dat uwe bruyd de frisse koeldrank lepte,
                Zoo greepme d’ een by ’t hair, en wurpme voorts ter aard,
                En sprak: o Keyzers boel! men zal, u door het swaard,
                (745) Doen daalen naar het rijk der woede razernyen:
                Wat swom ik in een zee van al te grooten lyën!
                Ik schreeuwde dat het klonk; op ’t ysselijk gerucht
                Verscheen de Gotsche Moor; zy tegen op de vlucht:
                Maar Aran is als dol de schenders naa gevlogen;
                (750) En zonder zijn ontzet; ik had mijn ziel gespoogen.
Saturn.     Op Ridders, Ridders op, wy zijn altans verraân
                Bezet in aller yl de uytgang van de paân.
Aran.       O wijtberoemde vorst! uw’ grondvest is aan ’t spatten,
                Ten zy men Titus Zoons zoo dadelijk doe vatten;
                (755) En strafze met de dood: de wraak moet zijn voldaan.
Titus.       Wat oorzaak heeft de wraak naar Titus Zoons te staan?
Aran.       Zoo haast als ’t woede swijn mijn swijnspriet was ontkomen,
                Heb ik in ’t naare bosch een naar geschreeuw’ vernomen:
                Ik ging op ’t schreuwen aan, en vond Mevrouw’ gevat,
                (760) Dies ik, getergt tot wraak, vol gramschap, derwaarts trad:
                De schelmen aarzelden; maar ik, geheel verbolgen,
                Bestont met ’t naakte staal, de vluchters te vervolgen:
[fol. E2v]
                Zy schuylden achter ’t loof, en deên hun helmen af;
                Toen kon ik Titus Zoons, de schenners van uw’ staf:
                (765) Pollander en Melaan.
Saturn.     Leef lang o eer der helden!
                Die Saturninus bruyd in haare vryheyt stelden.
Aran.       Dit lemmer is den een ontvallen.
Saturn.     Dit geweer?
                Hoe! ’t is Pollanders kling; nu twijf’len wy niet meer
                Of Titus huysgezin heeft onze val geschapen:
                (770) Ik kan ’t verguld gevest; dit is den schelm zijn wapen.
Thamer.   Wat leggen hier voor doôn?
Saturn.     De lett’ren van dit blad
                Die hebben Titus Zoons, met deze moord, beklad.
Thame.    Hun broeders, en uw’ broêr zoo jammerlijk doen sterven?
Saturn.     ’k Wil dat men, Titus Zoons van lit, tot lit doe kerven;
                (775) Elk geef zich boswaard in, en zoek waar datze zijn,
                En sleeptze streng geboeit voor ’t Recht van Saturnijn.
Marcus.   De Vorst die zie wel toe, ’t zijn reedeloose dingen
                Zoo onbewusten stuk d’onnoos’len op te dringen.
Quint.    Hier is het heyloos goud.
Saturn.     Wat seyt de Vader nu?
Titus.       (780) Ik zeg gelijk als ’t is; dat ik voor ’t schelmstuk gruw’,
                En sweer ’t vervloekte feyt, op ’t alderwreedst te loonen;
                Tot zoen van uwen broêr; en mijn vermoorde Zoonen:
                Maar waar het schelmstuk schuylt is duyster om te raân.
Saturn.     Het duyster is ontdekt: Pollander, en Melaan
                (785) Zijn Titus eygen Zoons.
Titus.       Wie heeft den brief geschreven?
Saturn.     Die, voor ’t genooten goud, dees moorden heeft bedreven.
Titus.       Een die de goude eer, van mijne Zoons benijt,
                Die zy, in ’t Gotsch gewest, verdienden inden strijd.
                Schoon ’t waar, gelijk hy zegt: zoo porren mijne daaden,
                (790) Die ik voor Romen deed, uw’ wreedheyt tot genaaden.
                Goedt roemens ben ik niet, o Romsche oppervoocht!
[fol. E3r]
                Maar wie kan ’t helden stuk (daar yders mond van boogt,
                Ja daar de Faam meê stoft) van Titus tong verswijgen?
                Gedenkt u wel den tijd, van onze burgerkrijgen?
                (795) Wat was ’t aalouwde Room een yss’lijk moordtooneel!
                Het Raadhuys vol verraad; de Tempels vol krakeel;
                Elk huysgesin gesplitst; het krielden in de straaten,
                Van felle plonderaars; de moord was uytgelaaten,
                En holden door de stad; och met hoe snelle schreên
                (800) Quam d’ onverwachte dood, het Capitool betreên!
                Hier zagmen, tot veel leeds, het sloopen der gebouwen;
                Daar ’t woeden van de mans; gins ’t kermen van de vrouwen;
                Hier ’t sleepen van de doôn, diemen van over al,
                Ten vensteren uytwurp; de markt was, met een wal
                (805) Van lijken, afgesneên, daar d’ aangehitste gilden
                (Naa ’t schoppen van de raad) hun raazerny op spilden;
                De Ridderschap besweek; het graauw’ was t’ zaam gerot;
                Elk vlamden op de buyt; die zijnen erfgenot
                In twijffel hadt gebracht, om hem te overleven,
                (810) Werd van zijn erfgenot een mes in ’t hert gedreven;
                Zoo sloeg de Eygenbaat de handen aan zijn vrund.
                d’ Een ging zijn schuldenaars betaalen, met de punt
                Van een vervloekte kling; een ander verw’t zijn handen,
                Door een verjaarde wrok, in ’t bloed der bloedverwanden;
                (815) Een wreeder blusten ’t vuur, van zijnen erfkrakeel,
                In ’t uytgespatte breyn, van ’s broeders bekkeneel;
                Zulk een darr ’t felle staal in ’s amptmans boezem wringen,
                Op hoope van zich zelf, in ’t open ampt, te dringen;
                Die zijne boelschap had beswangert, door de tijd,
                (820) Die maakte zich, dat pas, de swang’re boelschap quijt;
                De balling, die zich vond van ’t burgerschap versteeken,
                Quam zich, met euv’len moed, van ’t heylig’ vierschaar wreeken.
                Geen schennis zoo vervloekt, noch gruwel zoo vol schriks,
                Noch wreedheyt zoo gehaat; en borster ooit uyt Styx,
                (825) Of ’t ginger toen in swang; de wit besneuwde hayren
[fol. E3v]
                Verschoonden d’oude niet; noch d’ onvolwasse jaaren
                De bloem des jongelings; noch d’ achtbaarheyt de mans,
                Daar Romen roem op droeg, in d’oorlog met den Frans;
                Noch ’t weenen kond de schaar der werelooze vrouwen
                (830) De ongebonde lust, des schenders niet onthouwen;
                d’ Onnozelheyt quam ’t kind, in ’t woeden, niet te baat;
                Noch ’t Godgewyde kleed den Priesterlijken staat;
                Het heyligdom was heel met gloejend puyn bedolven;
                Men zag een zee van bloed in kerk, en Raadhuys golven;
                (835) De Staatzucht greep uw’ staf, en stak naa uwe kroon;
                Die dagh quam Room te staan op dertigduyzend doôn:
                Wie kon de razerny, daar ’t wijd beroemde Roomen
                Dat pas van swanger ging, als Titus tong, betoomen?
                Ik deed z’ in reden staan, schoon dat de razery
                (840) Naa gene reden hoort, zoo deedze ’t toen naa my:
                Is dit mijn loon, dat ik uw’ haardsteên, en outaren
                Tot noch toe heb bewaakt, voor ’t woeden der Barbaren?
                Dit ’s uw’ besolding dan, o Overouwde Stam!
                Weeg al het goed’ en ’t quaad dat zijnen oorsprong nam
                (845) Van Titus huysgezin, ik sweer u dat mijn degen
                Veel swaarder; als de fout van mijne Zoons zal wegen.
Saturn.     Is ’t billijk dat men deugd met waare deugd bekroont?
                ’t Is billijk dat men ’t quaad met euv’len wraak beloont.
Titus.       Die zich uyt euvel wreekt, die wreekt zich niet uyt oordeel.
Saturn.     (850) De wreeklust vande Vorst, die neemt zijn macht tot voordeel.
Titus.       Die zich tyrannig wreekt, die schandvlekt zijnen troon;
                En maakt zijn onderdaân, ten dienst van ’s vyands kroon.
Saturn.     Door ’t wreeken kan de vorst de krijts zijns rijks vergrooten.
Titus.       Door ’t wreeken werd de vorst van zijnen troon gestooten:
                (855) De Vorst die wreekt zich wijs, die door vergeeten wreekt;
                Zoo maakt hy dat zijn faam tot door de wolken breekt.
Saturn.     Daar ’t quaatdoen, door de straf, in teugel werd gehouwen;
                Daar kan de Vorst zijn troon tot aan de starren bouwen.
Titus.       De wreedheyt, en de straf zijn ongelijk van waard,
[fol. E4r]
                (860) De streng bepaalde straf bestaat in ’t wettig swaard.
                De wreedheyt in het hert der wreede dwingelanden.
Saturn.     De Vorst wreekt naa het leet, de wraak een vierschaar spanden.
Titus.       O Vorst, een reedlijk Vorst gebruykt in ’t wreken maat.
Saturn.     Maar niet aan die zich heeft bezoedelt met verraad.
Titus.       (865) Is ’t zoo? de fout is groot, zoo groot dat ik moet yzen:
                Maar grooter de gena die gy ons kond bewyzen.
Saturn.     Die zelf geen schelm wil zijn, die moet de schelmery
                (Tot zoen van ’t heylig recht) bestraffen na waardy.
                Ook is ’t onmogelijk, dat een oprecht geweeten,
                (870) Tot nadeel van het rijk, het quaatdoen kan vergeeten.
Titus.       De Hemel is te goed (gelijkwe daaglijks zien)
                Om yets onmogelijks aan ’t sterflijk te gebiên:
                Indien het anders waar, zoo zijn’er geen tyrannen,
                Die tegens ’t aerdsgeslacht zoo wreet zijn ingespannen
                (875) Als d’onbepaalde God, de gever alles goeds:
                Die, ’t geen te bitter is, doormengelt met veel zoets.
                De Vorst, die ’t quaad vergeeft, die wert van alle tongen
                (Schoon hem de dood verslind) een levend lof gezongen:
                De blijdschap vande wraak die duurt maar voor een poos;
                (880) Maar van barmherticheyt, die is gants endeloos.
Saturn.     De Vorst die zijn gemeent, als straffeloos laat dwaalen,
                Die laat zijn mogentheyt, van zijn gemeent, bepaalen:
                Hun wraaklust heeft te schelms in onze dood gewrocht.
Titus.       Uw’ dood, scheen hunne wil; maar die is niet volbrocht.
Saturn.     (885) Een onvolbrachte wil, geneygt tot schelmeryen,
                Die straft men als volbrocht.
Marc.   O Voocht der heerschapye!
                Vergrijp u niet, ziet toe! men twijffelt aan de fout.
Saturn.     Wie twijfelt aan ’t verraad? hier is de brief, daar ’t goud.
Marcus.   Werd Palemedes niet, dien Phenix, die de grieken
                (890) Bestraalde met de glans van zijn vergulde wieken,
                Door zoo vervloekten brief, met landverraad beticht?
                Dit ’s een Ulysses vond: de Vorst die is verplicht,
[fol. E4v]
                Tot nauwer onderzoek eer hy dit stuk kan straffen.
Saturn.     Wy wreken zoo ’t ons lust, wie dart’er tegen blaffen?
Titus.       (895) Heel anders blonk oud’ Room, toen d’elpebeene staf
                Van ’t Burgermeesterschap, zich op het land begaf,
                En huwden aan de spaa, in schaduw van de elzen:
                Toen ’t Raadhuys, en de ploeg elkander quam omhelzen
                Met onderlinge trouw: toen ’er in ’s Veltheers kas
                (900) Geen noodig huw’lijks goed voor zoon, noch dochter was,
                Noch datmen uyt den boel zoo veel by een kon haalen,
                Om ’t lijkvuur van zijn Heer, en doodbus te betaalen:
                Maar ’t zedert dat de pruyk, verlekkerd op siraân;
                Met Keyserlijke pracht van perlen wierd belaân,
                (905) En dat de zyde keurs van goud, en zilver kraakte,
                En met een Koningrijk, van helle steenen, blaakte;
                Is all’ haar glans beswalkt; de staatzucht gaat in swang:
                Het Raadhuys wert gevreest, als een getergde slang,
                Elk Rechter is een beul; de vierschaar wordt gespannen
                (910) Van holle woekeraars; de gouddorst maakt tyrannen;
                De Rechter weet het recht te buygen als een was,
                Of, zoo ’t zijn boosheyt wil, te bryzelen als glas.
Saturn.     ’t Ontbreekt uw’ spraaklit niet ons achtbaarheyt te schelden;
                Maar ons ontbreekt noch min uw’ last’ren te vergelden:
                (915) Dies hout de wraak geen stant, voor dat zy haare lust
                Met uw’ moordaad’ge zoons, tot walgens, heeft geblust:
                Het oordeel is gevelt, zy zullen ’t niet ontkomen.
                Voort, neemt de lijken op, en voertze binnen Romen.
Marcus.   Ik bid voor broeders zoons, o allerhoochste Vorst;
                (920) Eer gy de glans uw’s deugds met menschen bloed bemorst.
Titus.       Van God gevloekte stat, waar zijn uw’ goude euwen?
                Verduyveld wolvenest, en moordkuyl vol van Leuwen!
                Ik zie uw’ val te moet, uw’ oorlogstroon gesloopt,
                Het heylig recht onthult; de tabberd uytgestroopt;
                (925) ’t Ontwyde Capitool vol woede razeryen,
                Vol Sphynxen van bedrog, vol Hydren, en Herpyen,
[fol. F1r]
                d’Handvesten voor het graauw’; het kerkkelijk gebouw’
                De nachtuyl tot een nest, de spin tot weefgetouw’;
                De huysgoôn in het vuur; de huyzen heel verlaaten
                (930) Van Room’lus burgery; de kronkelende straaten
                Beswalpt van burgerbloed, de Collatynze poort
                Met lijken toegestopt; de Tiber rood van moord;
                De markten ruyg begroeid; de outaarkleên beschimmelen;
                Het eeuwig vuur geblust, Vrouw’ Vestas haardsteên grimmelen
                (935) Van brullent ongediert; de deugden zonder heul;
                Alreê zie ik den slaaf zijn eygen meesters beul;
                De zusters krans geschent van haar schenzieke broeder;
                De dochter geeft vergift aen d’afgeleefde moeder;
                De Vader door de zoon, de zoon, door ’s Vaders staal,
                (940) Van ’s levens grens geschopt, de vrouw haar egemaal,
                De man zijn bedgenoot, op ’t bed de ziel doet braaken;
                De voedster voed het kind met doodlijk spog van draaken,
                En schaft het teng’re lam (aen ’s moeders spit geroost)
                Op ’s moeders eygen disch, die haar gebraaden kroost,
                (945) Voor lekker wiltbraad slikt; hoe zal ’t de dond’raar lyen,
                Als hy genaaken ziet, zoo Goddelooze tyen?
                O Zon die ’t al beziet! ondek de schelmery
                Daer ik met mijne zoons, zoo onverhoeds, in gly.


Rey van Roomsche en Andronesenzer Iofferen.

Zangh.
                                YDer voegh zich om te toyen,
                                (950) Vlijd de hagelwitte keurs,
                                Sluyt de Tabbert rijk van plooyen,
                                Met een gordel van veel kleurs,
                                Doet de overperlde pruycke,
                                Niet alleen naar balsem ruyke,
                                (955) Maar naa ’t geurige Himet,
                                Streel de hairen, vleyd de roosen,
[fol. F1v]
                                Maakt de Sluyer aan ’t Toppet,
                                Strikt de strikken op de broosen,
                                Ciert de borst met Diamant,
                                (960) Spaart noch oor noch arremringen,
                                Toyt de poezelige handt
                                Met getal van Vingerlingen,
                                Ingeleyt met Esmaralt,
                                Daar al d’ Ooster Cust meê bralt,
                                (965) Wat is Venus sonder gordel?
                                Schoonheyt neemt Ciraat te vordel.
Tegen-zangh.
                                Wech met steenen wech met perelen,
                                Hier eyscht steen noch perelsnoer,
                                Want de tranen die hier dwerelen,
                                (970) Stremmen nu tot perlemoer,
                                Krabt het aansicht, klopt de borsten,
                                Smeek het hooft der Roomsche Vorsten,
                                Al waar ’t hert als diamant,
                                Soo is ’t tot medoogh te smeden,
                                (975) Met de hamer van ’t verstant,
                                Op het aanbeelt van de reden.
                                Waar de Minnemoer verciert,
                                Toen Adonis was gebeten,
                                Van het woedend’ ongediert?
                                (980) Venus heeft haar pruyk gereten,
                                Jaa haar geurge roosenhoed,
                                Val de Roomsche Vorst te voet,
                                ’t Wapen van de Maaghde reyen,
                                Dat bestaat alleen in schreyen.
Toe-zangh.
                                (985) Huwt de klank der schelle Luyten,
                                Aan het spel der dertle Fluyten,
[fol. F2r]
                                Leyd de Bruyd met sulk een galm,
                                Met de sleep van haar gespelen,
                                Langhs een vloer van Maagdepalm,
                                (990) Naa de Roomsche wreektoneelen,
                                By haar lieve Bruydegom,
                                Die op d’oever van sijn leven,
                                ’t Laatste kusje wenscht te geven,
                                Aan zijn kuysche Maaghdeblom.
Continue

HET DERDE BEDRYF.

Marcus, Rozalyna.

Marcus.   (995) RAmpzaal’ge Rozelijn! vloekwaardig zijn de stonden
                Van uw’ geboortendagh: wie heeft u dus geschonden,
                In ’t quikste van uw’ lent? O lydelooze spijt!
                ’t Schijnt dat de woede wraak, my ’t ingewand doorbijt.


Titus, Saturninus, Pollander, Melanus, Lucius, Roomsche

Rechters, Marcus, Rozelyna.

Titus.       KAn ik de Roomsche Vorst niet meuken met de tranen,
                (1000) Die, als een’ zoute zee langs ’t rimplend aanzicht baanen?
                Ik bid u om de eer van uw’ doorluchte stam;
                Ik bid u om de uur dat ghy ter werreld quam;
                Ik bid u om de borst die uwe kindsheyt voede;
                Dat gy u niet vergrijpt, door al te hevig woede:
                (1005) Genaade groote Vorst, genaad, och en geen recht;
                Erbarm, erbarm u toch met uw’ gebogen knecht.
                Heeft Room’lus kindsgeschrey de wolven niet bewoogen?
                Bestraal, bestraal uw’ slaaf met straalen van medoogen;
                Of is u hert verhart, in yzer, daar de tijd
                (1010) Van mijn demoedigheyt, haar tanden op verslijt?
                Ik geef mijn hertenbloed, om’t quaad mijns zoons te boeten.
Marcus.   Andronicus staa op.
[fol. F2v]
Titus.       Ik kus de vorst zijn voeten.
Marcus.   Rijs broeder, broeder rijs.
Titus.       Ik laat de vorst niet gaan
                Voor dat ik voor mijn zoons genaade heb ontfaan.
Marcus.   (1015) Andronicus sta op, de Rechters zijn vertrokken.
Titus.       Wat woel ik in een zee van duyzend ongelokken!
Marcus.   Och broeder zie uw’ kind.
Titus.       Mijn uytverkooren roos!
                Hoe zijtge dus bebloed?
Marcus.   s’ Is hand, en tongeloos.
Titus.       Hoe! hand, en tongeloos!
Marcus.   Gelijk gy self kunt speuren.
Titus.       (1020) Hoe! hand, en tongeloos?
Marcus.   ’t Is nu geen tijd van treuren;
Titus.       Hoe! hand, en tongeloos?
Marcus.   Dit schellemstuk eyst wraak.
                Hoe broeder, wel hoe dus, is broeder zonder spraak?
                Hoe is ’t Andronicus? hoe zijtge dus verslagen?
Titus.       Ik vindme veel te swak, om zoo veel ramps te draagen.
                (1025) Hoe! hand, en tongeloos? is ’t droom of spookery?
Marcus.   Och dat het spook mocht zijn!
Titus.       Mijn lieve honingby,
                Wat voor een beulse klaauw heeft zich, aan u, vergrepen?
                Voor zeker heeft de schelm zijn oogen toegenepen
                Toen hy dit schelmstuk wrocht; ’t is wonder dat het swaard,
                (1030) Toen ’t uwe schoonheyt zag, zich self niet heeft geschaard,
                En aan den moordenaar de wreede sneê geweygert.
                O gruwel die de faam vol schriks in d’ooren steygert!
Marcus.   Betoom uw’ ongeval.
Titus.       Wie heeft zoo vin’gen hand,
                Die tegen Titus zaad zoo wrev’lig is gekant?
                (1035) Geen half gebraade Moor, in ’s aardboôms andre deelen,
                Noch woedend Arabier, op zijne Moorttooneelen:
                Waar heeft de wreede Parth in ’t Caspiaans gewest;
[fol. F3r]
                Of d’ongastvrye Schijt, die ’t hongrig aardrijk mest
                Met dierbaar menschen bloed, zich ooit zoo schelms vergrepen,
                (1040) Dat hy op zulk een lam zijn slachtmes heeft geslepen?
                De felste Heniogh ontglipten zynen dag
                In ’t heetste van het woên, zoo hy ’t afbeeldzel zag
                Van Rozelynas beeld, en swoer by Pintus toppen
                Zich zelf verheerd te zijn, verhangen in de stroppen
                (1045) Van haar gekrulde pruyk. O perel van Euroop,
                Hoe vloeit uw’ mond van bloed, die vaak van nectar droop!
                Zag Diomeed te rug, die zyne paarden voeden
                Met levend menschenvlees, hy deysde voor het woeden
                Van Romulus geslacht: Procrustes en Busier,
                (1050) Die eertijds zijt gevloekt, het al verteerend vier
                Van uw’ schenzieke hand is nu te Room ontsteeken.
Marcus.   Spreek Rozelijn, ey spreek, doe ons toch eenig teken
                Van ’t Goddeloos bedrijf, helaas! het is om niet.
                Wie zal ons kondschap doen hoe ’t schelmstuk is geschiet;
                (1055) En wie de schenners zijn, van ’t puyk der Roomsche maagde’,
                Die Saturninus broêr tot eene bruyd behaagde?
Titus.       Indien Apelles hand met een bebloed penseel
                Dit schelmstuk had gemaalt; wie zoud’ het tafereel
                Beschouwen, die het hert niet t’eenemaal zoud’ barste
                (1060) Eer zich een droppel nats uyt zyne oogen parste?
                Of zoo de Poëzy, dat overduurzaam zout,
                Dat aller eeuwen boek voor rotting onderhout,
                Aan ’t ongeboren volk dees gruwlen komt te melden;
                Wat zalmen ’t Rooms geslacht voor tygeraardig schelden.
                (1065) Mijn lieve Maagdelief, waar is de goude tong
                Die Vaders goude lof; met goude vaarzen zong?
                Waar zijn de handen die wel eer de oorlogs daaden
                In ’s Vaders wapenrok, met zijd’ en goude draaden
                Borduurden als Minerv’? de rammelende veêl,
                (1070) De syter, en simbaal gehuwt aan uwe keel,
                Zijn nu als gadeloos.


[fol. F3v]

Lucius, Titus, Marcus, Rozelyna.
Lucius.    O Overgrijze Vader!
                Wat staatme nu te doen? men scheldme voor verrader,
                Voor derde moordenaar; het rijk is my ontzeyt,
                Om dat ik, met dit staal, mijn broeders recht bepleyt.
Titus.       (1075) Zie Lucius, ey zie! heeft uw’ gezicht ook kennis
                Aan dit mishandeld beeld?
Lucius.     O gruwelijke schennis!
                Mijn zuster Rozelijn.
Marcus.   Haar tong is uytgesneên,
                Haar handen afgekapt.
Lucius.     Is ’s menschen hert van steen!
                Wie heeft mijn Vaders huys dit ongeval beschooren?
                (1080) Heeft Hemel, hel, en aard ons vyandschap geswooren!
Titus.       Ik raas van ongeduld, ik vloek, en weet niet wien:
                Wie heefter oyt op aard’ zoo wreeden stuk gezien?


Aran, Titus, Marcus, Lucius, Rozelyna.
Aran.       ZEeghaftig oorlogs held ik kom u tijding brengen,
                Hoe datmen ’t bloed uw’s Zoons, door ’t wettig swaard zal plengen.*
Titus.       (1085) Waar zal de slachtbank zijn?
Aran.       Dicht aan des Tibers boord,
                In ’t aanzien van de stat; wiens marriktruyme poort
                By naa te barsten schijnt door d’ aangedrongen scharen:
                De huyzen loopen leeg; de vrouwen naar d’ outaren;
                De mannen naa ’t gerecht; het Capitool is doods;
                (1090) En ’t hof van Saturnijn, gelijkt een yd’le loots;
                De waaterkant die leeft, het grimmelt op de daken;
                Al ’t heyr is op de been; de popelboomen kraken,
                Van ’t opgeklommen graauw’; de Tiber is bevloerd
                Van schuyten, vol van volk, van overal gevoert;
                (1095) Een weereld van gedrang, begaf zich in ’t bosschaadje
                Zoo draa als uwe kroost de Roomsche wreekstellaadje
[fol. F4r]
                Al sidderend beklom, om heyningt met een stoet
                Van Saturninus wacht, elke stietze met de voet:
                Wat mart het heylig recht, begon’er een te schreuwen?
                (1100) Men werpze voor de muyl der hongerige Leuwen,
                Of hangt hun inde lucht aan een beschorste stam,
                En sleepze langs de aard, en braadze inde vlam,
                En dompelz’ in de zee in ’t aanzien van haar tenten;
                Zoo werd de woede wraak der tweepaar elementen
                (1105) Na haaren eys voldaan: een ander riep vaar voort,
                En straft de moordenaars voor hunne broedermoord,
                Wy zullen ’t laauwe bloed de wraak ten offer brengen,
                En met de laffe asch van hun gebeente, mengen
                En zuypen het, tot zoen van ’t vinnig moordkrakeel,
                (1110) Uyt d’uytgezoogen schonk, en ’t breynloos bekkeneel,
                Zoo zal de wraak haar vuur ten deele konnen blussen:
                Een ander riep zie toe, de Vader zit op ’t kussen,
                En voert het Roomsche heyr; indien gy uw’ vergrijpt
                Dat gy het moordgeweer, op Titus zoonen, slijpt,
                (1115) Zoo naakt de Roomsche val, die, als een pest, zal loopen
                Door ’t ingewand des rijks, tot dat wy zijn verzoopen
                In ’t afgetapte bloed; jaa dat de vreemdeling,
                Wanneer hy herwaarts reyst, met groot verwondering
                Zal zeggen, dit was Room; en met de vinger wijzen,
                (1120) Hier zag men ’t Capitool, tot aan de sterren, rijzen;
                Daar was God Janus kerk, wel eertijds opgerecht,
                Maar nu een moordoutaar, door onderling gevecht;
                Van dees gesloopte trans heeft Neroos oog gekeken,
                (Toen zijn vervloekte lust de stat aan brand deed steken)
                (1125) Op dat hy zou bezien, van d’opgesteegen muur,
                Hoe Trojen was verbrand door het Argoolsche vuur:
                Het graauw’ hier door getergt, heeft op hem aangedrongen,
                En d’ al te losse tong uyt zijnen mond gewrongen,
                En trappeld hem op ’t hert dat hy zijn ziel uytspoog,
                (1130) En slurpten ’t reut’lend’ bloed zoo ’t uyt de aders vloog,
[fol. F4v]
                En scheurde ’t ingewand, en knaagde het gebeente:
                Zoodanig was het woên van Romulus gemeente.
Titus.       O kitteloor’ge wraak! o redenloos geslacht!
                Gy zijt van ’t ongediert op Taurus voort gebracht.
Aran.       (1135) De Roomsche val scheen toen te staan in haar geboorte;
                Haar overstrijdb’re muur, en driemaal twaallef poorten,
                En Tempels hemelhoog ontzetten zich van schrik;
                Men slibberden in ’t bloed in eenen oogenblik;
                Men vocht met stok en steen; want wie zich poogt te wreken,
                (1140) Zal zelden wapentuygh, in tijd van nood, gebreken.
                In ’t midden van het woên genaakt’ ons eene maagd,
                Als of ’t vrouw Venus waar daar Paphos roem op draagt,
                Ten kuyten toe gehoost, met purperverwde broozen,
                Bemytert met een krans van uytgepikte roozen,
                (1145) Gedost met wormgespin, dat glimprijk neerwaarts plooit,
                Van Pallas geborduurt, met diamant bestrooit,
                Omgordelt met een riem by Venus riem geleken,
                De Zon die zou zijn toorts aan haar paruyk ontsteken,
                Haar tabbert kraakt van goud, het hair hangt onvertuyt,
                (1150) En golleft langs de rug, als van gekroonde Bruyd.
                Zoo klomz’ op ’t wreektooneel, met neergeslagen oogen,
                En heeft; tot driemaal toe, voor ’t heyligh recht geboogen:
                Een yder was vertsaagt, en leyde ’t moordgeweer,
                Met een verslagen moed, voor haare voeten neer.
                (1155) O zeegenrijke Vorst (zoo sprak zy in het midden
                Van ’t grimmelende volk) ik kom uw’ hoogheyd bidden
                Om Titus jongste zoon, mijn lieve Bruydegom:
                De Vorst bleef sprakeloos; hoe! seydze, zijt gy stom?
                Gy zijt aan my verplicht, mijn eys bestaat in reden.
                (1160) Gedenkt u wel des tijds dat Romen werd bestreden
                Van ’t Africaans geweld? wie heeft het heyr geschut?
                De kassen waren leeg; de steden uytgeput;
                Men riep om oorlogsvolk, maar ’t roepen mocht niet baaten:
                Daar geen besolding is daer zijn ook geen soldaaten.
[fol. G1r]
                (1165) Uw’ Grootvaâr, vol gevaar, verwachten alle uur
                Het overzeesche heyr, voor d’onbemande muur:
                Dat speet mijn moeders Moey, dies zy, met Roomsche Jofferen,
                Op ’t hooge Capitool eerbiedelijk quam offeren:
                Haar borst, en halsçieraet; de pruyken vol gesteent;
                (1170) De gordels, daar de zon zijn schittering van leent;
                De sluyers, stijf van goud, de keurssen, vol zymbaalen;
                De ketens, swaar van wicht; de goud, en zilv’re schaalen
                Met paarlen overzaayt, die men op Bacchus feest,
                (Ter kimmen toe vol wijns) met zorgeloozen geest
                (1175) (In schauw’ van wijngaartblaân) elkander pleegt te bringen:
                Zy gaven, tot de krijg, hun oor, en arremringen:
                Zoo wierd ’t verlegen rijk door moeders moey’ gered.
                De rammelende trom, en grajende trompet
                Die kreech terstont gehoor; der bondgenoote steden
                (1180) Die stelden zich te werk, om wapentuygh te smeden;
                Men gespte ’t harnas aan, en gorde ’t schitt’rend swaard,
                En steeg met speer, en schild, vol moeds, op ’t moed’ge paard:
                De ploeg most in de schuur; de zeyzens werden daggen;
                De sluyers van ’t toppet, veranderden in vlaggen;
                (1185) Men sloopten huys en hoff, wel eer tot praal gebouwt;
                En bezigden (uyt nood) de balken, rood van goud,
                En gulde wellefsels tot schepen en galayen:
                De Vrouwen schooren ’t hair, om kabels van te drayen:
                Men sloeg, in alder ijl, al wat tot windvangh past,
                (1190) (Als wand, en vloertapijt) voor zeylen aende mast:
                O oude goude tijd! waar zijt gy nu gevlogen?
                Zoo sprak de doodse maagd, met traanen in haar oogen.
                Wy weten ’t, zeyd de Vorst, al wat gy hebt gezeyt;
                Dies zijnw’ aan u verplicht; maar inde reed’lijkheyt:
                (1195) Dat ’s aan uw’ eygen stam; maar niet aan Titus kinderen:
                Indienge ’t Roomsche recht haar kracht niet wilt verminderen
                Zoo poog geen moordenaar te vryen voor ’t geweer.
                Die woorden quetsten haar, als een gescherpte speer;
[fol. G1v]
                Zy vloekten ’t heylig recht, en ’t hoofd der Roomsche Vorsten,
                (1200) Zy krabden ’t aangezicht, en klopte voor haar borsten,
                En scheurde ’t blanke vel met hare nag’len op,
                Zy wrong haar tuyten t’zaam, gelijk een beulse strop,
                En gordenz’ om haar hals, met zidderende handen,
                Zy kaauden hare tong, en knersten op haar tanden,
                (1205) Zy liep als een Bacchant, haar docht zy zag den Maan
                De Paarden van de Zon, in haar garelen slaan.
                Men zag den Moederbeul Orestes nooit verwoeder,
                Op ’t Grieksche treurtooneel, wen zijn vermoorde moeder,
                Met toortslicht inde vuyst, quam spooken om zijn koets,
                (1210) En toonde haaren borst, beklontert van veel bloeds.
                De Vorst stond als een eyk, die al zijn telgen kraaken,
                Wanneer de dolle wint (met wijtgespalkte kaaken)
                Komt buld’ren op zijn kruyn: hy wist niet hoe hy zouw’,
                Nu dacht hy aande moord, dan dacht hy, zal de Vrouw’
                (1215) Den jongsten van de twee, als Bruydegom verwerven,
                Zoo zal ’t onbillijck zijn, dat ik den oudst’ doe sterven.
                Hy nam een kort besluyt, en eyst’ uw’ rechte hand
                Tot zoen van uwe zoons, maar ’t recht toond zich gekant,
                En wil datmen uw’ Zoons de sneê van ’t sweert doe voelen,
                (1220) Op datze, met hun bloed, het vuur des wraaks verkoelen:
                Dies zegt hoe dat gy wilt, want ’t recht dat staat na straf,
                Daar is de Vorst zijn eys.
Titus.       Ik houwze daadlijk af.
Marcus.   Hoe broeder uwe hand! wie sal de sabel swayen,
                Zoo gy de Roomsche Vorst, met uwe hand wilt payen?
                (1225) De mijn die is onnut, zy dient tot kling, noch speer:
                Hier broeder, hier ’s de mijn, kap af met uw’ geweer.
Titus.       De mijn is afgeleeft: hoe kanze beter stryen,
                Dan als zy afgekapt, mijn zoonen zal bevryen?
Marcus.   Dat staa ik nimmer toe.
Lucius.     Noch ik en lijd het niet,
                (1230) Dat my zoo grooten hoon, van mynen Vader schiet.
Titus.       De myne wert geeyst voor uwes broeders leven.
[fol. G2r]
Lucius.     Schoon d’uwe wert geeyst, ik wil de myne geven.
Marcus.   Zacht Lucius, houw’ stant, hier Aran, hier ’s de mijn.
Lucius.     Ik sweer u by mijn eer, het zal de myne zijn.
Titus.       (1235) Dit worst’len is onnut, het moet de myne wezen.
Lucius.     Och Vader! uwe hand, die yder een doet vrezen?
Aran.       Noch gaat het naar ons zin: maar noch moet ’t anders gaan,
                Eer Saturninus kroon, op Arans hooft zal staan.
                ’t Huys van Andronicus heb ik alreê aen ’t gypen,
                (1240) Het wacht de jongste steek. het mes is weêr te slypen,
                Om Saturninus zelf, te stieren naar het graf,
                Zoo vlam ik op den kroon, en gouden scepterstaf.
Titus.       Hier is de goude hand, die hand, die met den degen,
                (Ten dienst van ’t algemeen) Granaden, met een regen
                (1245) Van menschen bloed begoot: die hand, die ’t duytse volk,
                In d’Alpes heeft verheert: die hand, die Pontus kolk,
                Met lijken heeft bevloert: die hand, die d’Epirotten
                Deed sneuv’len in ’t gebergt: die hand, die ’t heyr der Gotten,
                Tot tweemaal heeft verdelgt: die hand, die Argos muur
                (1250) Ten puynhoop heeft gebeukt: die hand, die ’t oorlogs vuur
                Zeeghaftig heeft geblust: die hand, die goude wetten
                Voor Room’lus burgers schreef, moet die mijn Zoons ontzetten?
                Daar Aran, daar’s de hand, ga geefze nu de Vorst,
                En eyst zijn gramschap meer, zoo zal ik deze borst
                (1255) Ontsluyten met de kling, en ’t kiemend bloed aftappen:
                Of wil hy Titus hert? zoo kom weer herwaarts stappen,
                En scheur het middelrift ten bangen boezem uyt;
                Dan zult gy (’t Hof ten dienst) mijn overtaye huyd;
                Ten spieren afgestroopt, op ’t bekkeneel gaan spannen,
                (1260) Want zulk een keteltrom, zal ’t hoofd der aards Tyrannen
                Noch kitt’len, wen hy zich van breyn en bloed bespat,
                Op zyne zeegenkoets laat ryen door de stat.
Aran.       Ik zal de strijdb’re hand, tot zoen van uwe zoonen,
                (In ’t midden van ’t gedrang) aan Saturnijn vertoonen.
Titus.       (1265) Kom hier mijn Rozelijn, al lang genoeg verschuylt.
[fol. G2v]
                Wat isser dat u deerd? hoe zijt gy dus behuylt?
                Is ’t om uw’ Vaders hand, dat u de oogen leken?
                Zy knikt, o God zy knikt! hoe gaaren zouze spreken:
                Schep moed mijn kind, schep moed, ik wis uw’ traanen af:
                (1270) Nooit heeft uw’ Vaders hand voor Saturninus staf
                Zoo ridderlijk gestreên, by ’t klinken der trompette,
                Als nu in deze strijd, daer zy uw’ broêrs ontzette.
Lucius.     Wie heeft dit wreede stuk aan Rozelijn gewrocht?
Marcus.   Ik vondze gints in ’t bosch, en hebze voorts gebrocht
                (1275) (Doch heel end’ al vermomt) daar ik het bloên deed stempen.
Lucius.     Kon ik het vuur mijns wraaks in ’t bloed des schenders dempen,
                Ik stelden my te werk.


Quintus,    Titus,    Marcus,    Lucius,

Rozelyna.

Quint.     O Roem van ’t Vaderland!
                Ik breng (gelijk gy ziet) uw’ afgekapte hand.
Titus.       Waar blyven myne zoons, die Aran my beloofden?
Quint.     (1280) Uw’ Zoonen zijn onthalst, hier ziet gy beyd’ de hoofden.
Titus.       Dat u de donder slaa!
Quint.     Dat ik de hoofden breng,
                Dat is uyt last des Moors.
Marcus.   Dat u de blikzem zeng!
Lucius.     Vlie fluks uyt ons gezicht.
Marcus.   Mijn wraak is niet te temmen,
                Voor dat ik, in het bloed des Roomschen Raads zal swemmen.
Lucius.     (1285) Och Vader! Vader och! wat lijd uw’ huys al hoons!
                Hoe wert uw’ stam gesnoeit, door ’t slachten van uw’ Zoons.
                Is Vader sprakeloos? wie teugelt uwe lippen,
                Dat gy geen moordgeschreeuw, uyt uwen mond laat slippen?
Marcus.*   Hy is gants roereloos, en staat gelijk de geen,
                (1290) Die door Medusas pruyk, veranderden in steen:
[fol. G3r]
                ’k Besweer Andronicus, by mijn getergde tooren,
                Dat hy zijn hertewee, aan mijn gehoor, laat hooren.
                ’k Besweer uw’ stramme tong, by uw’ mishandelt kind;
                By ’t bloed van uwe zoons; (indienge zijt gezint,
                (1295) Dit heyloos schellemstuk, op ’t alderwreedst te wreken)
                Dat gy uw’ mond ontsluyt, en dwingt uw’ tong te spreken.
Lucius.     Zoo gy een vaders hert in uwen boezem draagt?
                Zoo zeg ons, of de wraak u ’t ingewand doorknaagt?
                Spreek Vader, spreek, ey spreek.
Marcus.   De Hemel wil ons helpen;
                (1300) De droefheyt bint zijn tong: wat ramp komt ons bestelpen!
Titus.       O wee! o wee! o wee!
Lucius.     Och Vader! wat zal ’t zijn?
Titus.       O wee! o wee! o wee!
Lucius.     Hoe pijnigt ons uw’ pijn!
Titus.       O wee! o wee! o wee!
Marcus.   Waar zijn mijn broeders zinnen?
Titus.       Wraak Hemel! hemel wraak!
Marcus.   Laat reden u verwinnen.
Titus.       (1305) Wraak Hemel! hemel wraak!
Lucius.     Ik bid u, weest doch stil.
Titus.       Wraak Hemel! hemel wraak!
Marcus.   Een die zich wreken wil,
                Beveynst zijn ongeval.
Titus.       Wat zal mijn veynsplaats strekken?
                De wereld is te kleen om Titus leet te dekken.
Marcus.   Het ongeluk is groot: ’t vaderlijk ik ken ’t
                (1310) Dat gy, bevochten wort met allerley ellent.
                Maar alles heeft zijn tijd.
Titus.       Al waaren al de vlagen
                Van ’t bulderende Noord, en dolle donderslagen,
                Tot een metaale tong, in Titus mond, gesmeet,
                Zoo waarze krachteloos, om d’ oorzaak van dit leet
                (1315) Te melden naa den eys.
[fol. G3v]
Marcus.   Wy zullen ons noch wreken,
                Van die dit schellemstuk, zoo schellems heeft besteken,
                Tot schennis van u huys; dies roep den Hemel aan:
                Want zonder ’s Hemels hulp, werd hier niet groots bestaan,
                Veel minder uytgevoert.
Titus.       De hemel stopt zijn ooren,
                (1320) En wil my in het bloed van mijne kind’ren smooren.
                Ik roep den hel tot hulp, komt felle razery,
                Komt dochters van de wraak, en voegt uw aan mijn zy:
                Komt onderaards gespook, wy moeten ons noch baaden
                In ’t reutelende bloed van driemaal hondert Raaden.
Lucius.     (1325) Hoe zijt gy dus ontzint?
Titus.       Ik ben gelijk een schip,
                Dat zich aan splinters stoot, op een onzig’bre klip.
Marcus.   Ik bid, dat gy uw’ tong, voor dees tijd, wilt betoomen:
                Uw’ klaghten zijn vergeefs, gy klaagt het aan de boomen.
Titus.       Wiens lot betreur ik eerst? tot teken van veel smarts:
                (1330) Pollanders, of Melaans? Claudils, of Gradamarts?
                Of mijn bebloeden hand, die ’t slagswaard plach te draagen?
                Of zal ik Lucius, in ballingschap, beklaagen?
                Of Rozelynas ramp, die kuyssche maagdeblom?
                Of Saturninus broêr, haar’ lieve bruydegom?
Lucius.     (1335) Verkropt uw’ herten wee.
Titus.       O vinnige tyrannen!
                Och Lucius! och, och, zijt gy altans verbannen?
                Moet gy in ballingschap, na ’t killend Pontus, gaan?
                Heyllooze ravenaas, dat u de moord moet slaan!
                O smart! o pijn! o dood! hoe is mijn hoop verdweenen!
                (1340) Hoe zal ik Lucius, hoe zal ik u beweenen?
Marcus.   Andronicus schep moed; ik zal u helpzaam zijn.
Titus.       Mijn kuysse tortelduyf, mijn lieve Rozelijn:
                De traanen, die gy weent, zal ik met goud doorbooren,
                En hangenze, tot pronk, voor parlen aen mijn ooren.
                (1345) O bloed, o waarde bloed! uw’ druppelen die zijn,
[fol. G4r]
                Door heylge tovery, geronnen tot robijn.
                Stoft Tirus op de kuyp van ’t Vorstelijk schaarlaaken?
                De wakk’re dageraad op ’t purper, van haar kaaken?
                De Somerzieke May die wenst haar roozenhoed
                (1350) Te verffen, inde bron van dit geplengde bloed.
                O meer dan Philomel door Thereus mes geschonden!
                Wat voelt mijn bange borst al doodelijke wonden!
                Ik ben in lijfs gevaar.
Lucius.     Mijn vader roept te luyd:
                Indienge klagen wil? zoo schud uw’ krop eens uyt,
                (1355) In ’t binnenst van uw’ tent.
Titus.       O overwaarde hoofden!
                Vloekwaardig zijn de geen die u van ’t licht beroofden.
                Pollander, en Melaan is dit voor al de deugd,
                Die gy voor Romen deed? de bloemen van uw’ jeugd
                Zijn t’eenemaal verdord, in ’t bloeyenst van haar lenten.
                (1360) O dubbeld hertenwee! zijn al de Elementen,
                Op Titus, aangehitst? ik wreek my, eer de Zon
                Haar vuur’ge straalen blust in aller vloeden bron.
                Vervloekte Saturnijn! hoe zal ik uwe darmen,
                Uyt d’ opgescheurde buyk, noch hasp’len op mijn armen?
Marcus.       (1365) Is Titus zinneloos?
Titus.   Claudil, en Gradamard,
                Die ’t zaal’ge zielenveld, in ’t leven zonder smart,
                Met uwe broêrs betreet, in schaduw’ vande boomen,
                Zult gy geen kondschap doen, door wien gy zijt gekoomen
                Aan zoo rampzaal’ge dood? op dat men ’t schelmstuk straf;
                (1370) Want ik zal uwen asch’ niet lev’ren aan het graf,
                Of ik heb wraak gepleegt, aan die uw’ levens smoorden;
                Schoon ’t recht uw’ broêrs beticht, die Saturnijn deed moorden.
Lucius.     Heeft vader uyt geklaagt?
Titus.       O Bassianus ziel!
                Doe kondschap aan uw’ broêr; wie dat uw’ levens kiel,
                (1375) Op d’ oever van de dood, zoo jammerlijk deed stranden.
[fol. G4v]
Marcus.   Houw’ op; ’t is lang genoeg.
Titus.       O roem van alle handen!
                O hand! o dapper hand! daar ’s vyands macht voor boog:
                De zenuw’ van de stad, en d’ appel van haar oog;
                Gy zijt door ’s Keyzers eys van dezen arm gehouwen.
                (1380) O schellem! ô tyran! ik zal ’t vergift noch brouwen
                Daar gy aan barsten zult: ween Marcus, ween, ey ween,
                En klop voor uwe borst, met eenen keyzelsteen:
                Gy moet uw’ broeders zaad (gelijk uw’ broêr) beschreyën,
                Laat uw’ doorluchte hand, uw’ hoofd met asch bespreyen,
                (1385) En krab uw’ aangezicht.
Marcus.   O Roomsche maagdenschaar:
                Beween mijn broeders zaad, met ongevlochten hair;
                En maak u’ aangezicht, door ’t rollen vande traanen
                (Gelijk mijn broeder doet) tot zoore peekelbaanen:
                Ik ben om broeders zaad, tot in mijn ziel, ontstelt;
                (1390) Zo dat mijn bange hert, bynaa, in traanen smelt.
Titus.       Hou op,* elck heeft zijn deel, een yder voelt zijn lyën;
                Maar al wat yder voelt, komt my alleen bestryën.
                Beween uw’ broeders ramp: hoe zijt gy zoo versteent,
                Dat gy uw’ broeders zaad, en broeder niet beweent?
                (1395) Voort spalk uw’ grove keel, en val zoo naar aan ’t huylen,
                Dat bosch en Berriggoôn zich voor ’t geschreeuw’, verschuylen
                In Cacus moordspelonk; ’t is nu de rechte tijd
                Dat elk, om Titus ramp, zich zelf aan traanen slijt.
                Ween Rozelijn, ween, ween, ontsluyt de zuyv’re kraanen
                (1400) Van uw’ benaauwde borst, en stort de brakke traanen
                In deze watering, omheynt van groeyzaam lis;
                Tot dat de varsse beek zoo zout als pekel, is.
                Zoo Lucius, zoo, zoo, laat zoo veel traanen druypen;
                Dat Romen, in een zee van traanen, kan verzuypen.
                (1405) Zoo Marcus, dat gaat wel: stil Rozelijn, stil, stil;
                ’t Schijnt dat het gantsche bosch, met Titus, treuren wil.
Marcus.   O roem van ’t Roomsche rijk gy zijt, van daagh’ gedragen
[fol. H1r]
                Gelijk een Scipio, op Caesars zegenwagen,
                Betulband met laurier: begroet met handgeklap:
                (1410) Omheyningt met ’t gedrang van Room’lus Ridderschap:
                Bemantelt met de praal van Saturnijns gewaaden:
                De Borgermeesteren, en al de Roomsche Raaden
                Geleydden uwen koets, in ’t aanzien van de Nijd.
Titus.       Ha, ha, ha, ha.
Marcus.   Wel hoe! ’t is nu geen lachens tijd.
Titus.       (1415) Ha, ha, ha, ha, ha, ha, hoe zouw’ ik konnen weenen?
                Mijn boezem is verdroogt: mijn traanen zijn verdweenen:
                Mijn hert is leegh geput: mijn ingewand dat kookt:
                Zoo heeft de wraak haar vuur in deze borst gestookt:
                Een vuur als Aetnas vuur, een vuur als ’t vuur van Troyen.
                (1420) Ik brand, helaas! ik brand, hoe kan ik tranen stroyen?
Marcus.   Betoon nu wiege zijt, en wiege eertijds waart,
                Toen gy het Gotsche heyr deet sneuv’len door het swaart.
Titus.       Van daar, noch eens van daar: wech wech, ’t zijn beuzelingen:
                Zacht Marcus, zacht, ey zacht, waerom zal Titus zingen?
                (1425) Wat zeyd de domme loer? hoe yss’lijk brult het swijn?
                Het gantsche bosch dat dreunt: hoe zegt gy Rozelijn?
                Swijg, swijg, wy weten ’t wel: hoor, hoor, hoe kanze smeken?
                O Hemel wat een vreugd! mijn Rozelijn kan spreken.
Marcus.   O zinnelooze Held, dit woeden duurt te lang.
Titus.       (1430) Wie daar? is ’t Titus? jaa ’t, ik kan hem aan zijn gang:
                Sta Gradamard, sta, sta, gy zultme niet ontsnappen:
                Voort, voort, Claudillus voort, ik moet naa Styx toestappen:
                Laat los Melaan, laat los, het is Pollanders Bruyd:
                Hier Aran, hier, kom hier, en krijt uw’ oogen uyt:
                (1435) Hoe huylt de rekel dus? wat klimmen hier al spoken?
                De Zon bezwijmt van angst, de hel schijnt uytgebroken.
Lucius.     O Vader zie uw’ Zoon.
Titus.       Ik bid u blijf niet staan:
                Gy moet, met Vader tans, na ’t Roomsche raadhuys gaan,
                De Vorst heeft my ontboôn, en bout’er zelf zoo wakker
[fol. H1v]
                (1440) Aan ’t huys te weezenbloed, op aller weeuwen akker:
                In ’t midden vande zaal (die overgooten is
                Van weeuw’ en weezenbloed) zult gy de Vorst een disch,
                Van weeuw’, en weezenbeen, in aller ijl gaan stellen:
                Die alzins is bespreet met weeuw’ en weezenvellen:
                (1445) Hy heeft zijn wreeden muyl, en tanden al gewet,
                Om zijn vervloekte balg op ’t dierb’re moordbanket,
                Van weeuw’ en weezenvlees tot walgens vol te vreten,
                Terwijl hy in ’t geraamt der weeuwen is gezeten,
                En zuypt het laauwe bloed* uyt ’t holle herssenvat,
                (1450) Van een onnoos’le wees.
Lucius.     Is Vaders breyn bespat
                Van Lethes domme stroom?
Titus.       Wech, wech, de Vorst is dronken:
                Hier komt de Keyzer zelf, en knaagt noch aan de schonken
                Van mijn vermoorde zoons, ’t bloed loopt hem uyt den bek.
Marcus.   Is broeder hersseloos?
Titus.       Wie staat daar achter ’t hek?
                (1455) Och ’t is de Roomsche Raad! o dood waar zal ik loopen?
                De Beul staat al gereed om Titus op te knoopen:
                De ladder is gerecht, de stroppen al gedreyt:
                Gena, gena, gena: wert my genaad ontzeyt?
                Wel hoe! waar blijft de dagh? my dunkt ik hoor yet fluysteren:
                (1460) Zwijg Thamera, swijg, swijg, ik moet een luttel luysteren:
                Ik hoor, maar ’k weet niet wat.
Marcus.   Verzet u ongeval:
                Hier namaals kompt de tijd, die ’t quaaddoen wreken zal,
                Gy zijt wel eer geweest der raadeloozen raader:
                De Weduwen tot vooght: der vaderloozen vader:
                (1465) Den burger tot een burg: een Cocles daarmen stormt:
                Een Cato inden Raad: maar nu zijt gy vervormt.
Titus.       Onlijdlijk schellemstuk! ik zal de dood verrassen.
Lucius.     Houw’ vaders hand toch vast.
Titus.       Ik wil de pekelplassen,
[fol. H2r]
                Die Rozelyna weent, vermengen met mijn bloed.
Marcus.   (1470) Leg af het wreed geweer: hoe zijt gy dus verwoed?
Titus.       Mijn ramp is gadelos, dies gaa ’k mijn zinnen wetten,
                Hoe ik de woede wraak, op hare troon zal zetten,
                En’ kroonen, na den eys.
Marcus.   Uw’ wraaklust is te groot.
Titus.       Een moedelooze ziel vreest altijd voor de dood.
Marcus.   (1475) Een die voorzichtig is, die zoekt gebaande wegen.
Titus.       Geen weg is ongebaant, voor die zijn lust wil plegen.
Marcus.   Daar ’t recht is, daar is God: vertrouw’ maar op zijn macht.
Titus.       De wraak is op de been: God heeft te lang gewacht.
Marcus.   Die ’t woeden van de zee, van d’ oever, kan beschouwen,
                (1480) En stiert zijn kiel van land, word redeloos gehouwen:
                De zaak is vol gevaar.
Titus.       Ten is geen edel hert,
                Dat, door de achterdocht tot vrees gedreven wert.
                Ulysses, en Achill’ heb ik in een geschapen;
                Vernuft, en strijdbaarheyd is ’t aldersterkste wapen.
Lucius.     (1485) Gy zijt door broederschap, aan Vaders huys, verplight.
Marcus.   Ik vrees voor wederwraak.
Lucius.     Het leger, dat hier light,
                Dat is tot Vaders dienst: ’t en kan niet qualijk vallen:
                En zoo het qualijk valt, zoo zal ik deze wallen
                Bestormen met geweld: wie zal ons weêrstand biên?
                (1490) De vrouwen van haar mans? dat wil die liefd niet zien.
Marcus.   Ik buygme na uw’ wil.
Titus.       Geen grootter bergen leggen,
                In ’s werelds ommering, als tusschen doen, en zeggen:
                Dies sweeren wy elkaar, hoe datmen ’t Roomsche hof,
                Tot aan de grondvest toe, zal morzelen tot stof.
Titus schrijft met zijn vinger in d’ aard.
Marcus.   (1495) Wat doet gy?
Lucius.     Vader schrijft.
Titus.       Ik heb den eed geschreven.
Marcus.   De eed gevaltme wel.
[fol. H2v]
Titus.       Het gelt de vorst zijn leven,
                En al het hofgezin.
Marcus.   De wraak verschoont geen vrund,
                Schoon dat het halzen kost.
Titus.       Men sweer nu op de punt,
                Van ’t wreekgeweer.
Titus, Marcus, Lucius.                Wy sweeren.

De geesten van Claudil, en Gradamard.
Geesten.       WY sweeren.
Titus.       (1500) Wel hoe! zouw’ d’ Echo wel de klank te rug doen keeren?
                Men treed wat aan d’een zy.
Titus, Marcus, Lucius. Wy sweer.
Geesten.  Wy sweer.
Titus.       Wie baaut ons naa?
Marcus.   ’k Zie menschs, noch menschs gelijk.
Titus.       ’t Is best men derwaarts ga.
Titus, Marcus, Lucius. Wy sweeren.
Geesten.  Wy sweeren.
Lucius.    Wie mach ’t zijn? wat wil ons hier vertoonen?
Titus.       Och! ’t is de naare galm van mijn vermoorde zoonen,
                (1505) Claudil, en Gradamard ik kan u aan de spraak:
                Wat wilt gy? spreekt, ey spreekt.
Geesten.  Wy willen niet dan wraak.
Titus.       De wraak is al bestemt; melt ons uw’ moordenaaren:
                Spreekt, spreekt, ey Soonen spreekt, hoe rijzen my de hayren!
Marcus.   Komt voegt u tot den eed.
Titus, Marcus, Lucius. Wy sweeren ’t Roomsche hof,
                (1510) Tot aan de grondvest toe, te morzelen tot stof:
                Dat ons de donder slaa, dat ons de aard moet swelgen,
                Indien wy ’t heylloos hof niet tot de grond verdelgen.
Titus.       Nu vind ik my gehart, geharnast om de Vorst
                Het schitterende staal te wringen in de borst.
Marcus.   (1515) Wat staat ons nu te doen?
[fol. H3r]
Titus.       Een die zich poogt te wreken
                (Zoo schrander is de wraak) die zal geen raad ontbreken.
                Wy ylen naar de stat, blijf gy in uwe tent,
                En stier voor d’avondstont uw’ broeders regement
                Tot ons verzekering, met vier van uw’ Kornellen:
                (1520) Wy zullen hun de wraak, van ver eens voor gaan stellen,
                En stemmen zy de moord, zoo werd u weet gedaan,
                Door een geheymen brief.
Lucius.     ’k Laat alles op u staan.
                Gelukt ons deze daad, zoo isser niet te vrezen:
                Zoo zal myn Vader Vorst, en ik zijn nazaat wezen.

Lucius. De vier Kornellen.
                (1525) Manhaftige Kornels, ’t is nu de rechte tijd,
                Dat gy naar ’t regement van mynen broeder rijd,
                En voert het steêwaarts in, de Veldheer zal u wachte.
Aran, Lucius, Quiro, Demetrius, Vier Kornellen.
Aran.       HOe droeg haar Rozelijn, toen gy haar eer verkrachte?
Lucius.     Men treed wat aan d’een zijd, zoo krijgtmen best gehoor.
Aran.       (1530) Hoe is Demetrius stom?
Lucius.     Het is de Gotse Moor.
Demet.     Ik ben de eerst geweest, die ’t maagderoosjen plukte.
Quiro.      Ik ben de eerst geweest, die haar de tong ontrukte.
Demet.     Ik sneed haar handen af, en tradze met de voet.
Quiro.      Ik verwde ’t aangezicht, met ’t uytgespatte bloed.
Aran.       (1535) Is ’t errenst datge zecht?
Quiro.      Gy moochter op vertrouwen.
Aran.       Zoo ik den ondergangh van Titus huys kan brouwen,
                Zult gy my hulpzaam zijn?
Quiro.      Die vraagt, het geen hy weet,
                Die is geen antwoord waard.
Demet.     Hoe zich Demetrius queet,
                In ’t schenden vande maagd, dat kan mijn broeder tuygen,
[fol. H3v]
                (1540) Dies zal ’k my, naa de wil van uwe wille, buygen,
                Indien het strekken zal tot Titus ondergang?
Lucius.     Op Roomsche Ridderschap: ’t gedult dat duurt te lang:
                Men loopt voort op hun aan.
Aran.       Wie komt ons hier bespringen?
Lucius.     Die het gestroopte staal tot in uw’ hert zal wringen.
Aran.       (1545) Eelaardig zaad schep moed; elk weer zijn eygen lijf.
Lucius.     Leg af, leg af de kling.
Aran.       Daar is mijn tijdverdrijf,
                Daar d’ onverzaade wraak haar kracht in heeft gezwooren.
Lucius.     Heyllooze moordenaar, tot ons verderf geboren,
                Meld ons uw’ schelmery.
Aran.       ’k Zal u mijns levens boek
                (1550) Eens lezen, zoo ’t u lust.
Lucius.     Uw’ daaden vol van vloek?
Aran.       Ik groey in menschen moord; ’t was Aran, die de Nonnen,
                In ’t Godgewyde koor, haar kuysheyd heeft geschonnen:
                ’t Was Aran, die zoo vaak, met zijn gelaarsde voet,
                ’t Heylheyligheyligdom, bespat van menschenbloed,
                (1555) Dorst trappelen, in ’t puin der neergestorte daken:
                ’t Was Aran, die zich queet in ’t stroopen, moorden, blaaken;
                ’t Was Aran, die zich heeft, met moedermoord, beklat;
                Toen hy haar buyk op sneed, en zagh waar dat hy zat,
                Eer hy geboren was: ’t was Aran, die de beenen,
                (1560) Der zuygelingen greep, en kneusdenz’ op de steenen:
                ’t Was Aran, die, in ’t noord, zijn geyle minnelust,
                Met eenen offerstier, voor ’t outaar heeft geblust;
                ’t Was Aran, die, wel eer, zijn jongste broeder slachten;
                Wiens egemaal dat hy, op ’t lijk haars mans, verkrachten,
                (1565) Die hy met ’t zelfde mes, dat haren man verried,
                Noch rood van ’t bloed haars mans, de blanke borst doorstiet:
                ’t Was Aran, die de vrucht uyt ’s moeders buyk dorst ryten,
                En ging ’t mishandelt kind in ’s moeders aanzicht smyten;
                En dwongh de vader, zelf te eeten van zijn zaad:
[fol. H4r]
                (1570) ’t Was Aran, die zijn beeld, dat noch in ’t noorden staat,
                Daar ’t aangebeden wort, een marm’re kerk deed bouwen;
                En liet in ’t hoog Outaar deez’ waard’ge vaarzen houwen:
                Vaart voort boosaardig zaad, hier naa is straf, noch heul,
                De dood verstrekt de ziel, als ’t lichaam tot een beul.
                (1575) Al wat uw’ Vaders huys. van daag is overkomen,
                Dat is door my gewrocht.
Lucius.     Hoe zal ik my betomen!
                Wat houdme, dat ik u, niet dadelijk, doorstoot?
                Vervloekte moordenaar, uw’ wreedheyd is te groot.
Aran.       De wraak bewoont mijn hert, de moordlust stiert mijn handen:
                (1580) De schenzucht stookt het vuur, dat my in lust doet branden:
                De dertel’ overdaad, de felle dwinglandy,
                De vierge stookebrand, en d’arge schelmery
                Heb ik tot Edelliên.
Lucius.     O Goddelooze stukken!
                ’k Zal u de wreede tong uyt uwe mond doen rukken,
                (1585) En scheuren ’t ingewand uyt uw’ verwoede borst:
                O duivelaardig zaad, die staag, naa wreedheyd dorst.
Aran.       Indien het Duyvels zijn, die my tot wreedheyd porden,
                Zoo zal ik, naa mijn dood, zoo wreeden Duyvel worden,
                Als ooit zich heeft vertoont. in het Romeynsch gewest,
                (1590) En doen de menschen vliên, als voor de heete pest.
Lucius.     Voort, zet den moordenaar, in een besloten wagen,
                En doet hem streng geboeyt, naar Vaders wooning dragen.


Rey van Andronezenzer en Roomsche Iofferen.

Zangh.
                                O God vergeete wolvenest,
                                En zeteltroon der Aards Tirannen!
                                (1595) Te vreezen als de Doodsche pest,
                                Ghy hebt de roem der Roomsche mannen,
[fol. H4v]
                                In ’t bloeyenst van hun jeucht geknot,
                                Hoe kon ’t oneerelijk schavot
                                Het eerelijke bloet verzwelgen?
                                (1600) Al zuypt de wraak het bloed voor wijn,
                                Soo is ’t te dier van zulke telgen,
                                Och och! de wreede Saturnijn,
                                Indien gelijk ’t wel waar te wenschen,
                                Het quaad geen herreberrigh kreegh
                                (1605) In ’t ruyme hert der Aardsche menschen,
                                Zoo bleven al de Kerkers leegh.
                                Men wist in ’t rijk van geen verbannen,
                                De bijl des rechts waar voor de roest,
                                Men hoeft de vierschaar niet te spannen,
                                (1610) Het heylich raadhuys bleef verwoest,
                                En sou van Amptenaars verminderen,
                                De Vorsten waren voor ’t gemeen,
                                Gelijk de poppen voor de kinderen,
                                En niet om troonen te bekleên,
                                (1615) Daar yder voor ’t gezicht moet yzen,
                                In ’t Land daar ’t volk in straf vervalt,
                                Daar kan de Vorst zijn deughd bewyzen,
                                Maar Saturninus is vergald:
                                ’t Is waar, zy leefden om te sterven,
                                (1620) Maar niet dat hun de beulsche klingh
                                De draad des levens zou doorkerven.
                                Hoe sturf de jongste jongelingh?
Tegen-zangh.
                                    Hy sprak op ’t hooge wreektoneel:
                                Hoe dus als uytgelate Wolven?
                                (1625) Indien de bron van ’t moordkrakeel
                                Die ’t borgerbloed langhs d’aard doet golven,
                                Te stoppen zy door onze dood,
                                Zoo slaa vry* toe, de Nek is bloot.
[fol. I1r]
                                Maar denkt niet dat wy zullen sneuvelen,
                                (1630) Als broederbeuls, zoo voer hy voort,
                                Al staan wy hier op deze heuvelen,
                                Beticht met zoo vervloekten moord,
                                Hoe zal de wraak haar slachtmes slijpen?
                                Indien de wijdberoemde Vorst,
                                (1635) Sich self aan ons zoo komt vergrijpen,
                                Dat hy zijn hand met bloed bemorst,
                                Want ’t woên des Wraakx is quaad te toomen,
                                Daar een getrouwe bloedverwand,
                                Het bloed van zyne vrund ziet stroomen,
                                (1640) Maar God hoed u en ’t Vaderland.
                                Toen sloot de Bruydegom zijn lippen,
                                En knielde voor ’t meyneedich zwaard,
                                Dat hem de ziel uyt ’t lijf deed slippen,
                                Het hooft dat rolde langs de aard,
                                (1645) En scheen in ’t laeuwe bloed te banen,
                                De Bruyd die kroonde ’t met haar krans,
                                En zildent met een zee van tranen,
                                En zweem voort op het lijk haars mans.
Toe-zangh.
                                    Men vanght het bloed in goude koppen,
                                (1650) Vermenght met perlemoere droppen,
                                Dat overkostelijke bloed,
                                Men vanght het bloed van zulke bronnen,
                                De drupp’len zijn alree geronnen,
                                Tot roozen aan haar roozenhoed,
                                (1655) Wat groeyen hier al roozeboomen,
                                Langs d’oever der Corale stroomen,
                                O levendige purper beek!
                                Gy levert ons uyt uwe mynen,
                                Een schat van gloeyende Robynen,
                                (1660) Vergun dat ik mijn hulzel steek
[fol. I1v]
                                In uw’ Tiriersche verruwkuypen,
                                Die nu van dierzaam purper druypen,
                                Vergunme daar ik u om smeek,
                                Soo zullen al de goude doppen
                                (1665) Veranderen in rooze knoppen.
Continue

HET VIERDE BEDRYF.

Titus, De hoofde van Pollander, en Melanus.

De Geesten van Claudillus, en Gradamard.

Claudil.   ANdronicus.
Titus.       Ey my.
Grada.     Andronicus.
Titus.       Ey my.
Claudil.   Volvoer de wraak, die gy,
                Zoo dier, gezwooren hebt.
Titus.       Wie komt zich hier vertoonen?
Grada.     Claudil, en Gradamard.
Titus.       Waar heen, waar heen mijn zoonen?
                (1670) Het hayr rijst my te berg! wat is ’er dat gy deyst?
                Hoedanig is de wraak, die gy, van vader, eyst?
Polland.  Een zoenelooze wraak.
Titus.      Aan wie zal ik my wreeken?
Melan.   Aan die ons Vaders val zoo schendig heeft besteken.
Titus.      Wie wrocht uw’ Vaders val?
Polland.  Gy zijt ten val gedoemt,
                (1675) Van Gotlands wapenGod; of die zich zelf zoo noemt.
Titus.       O Goddelooze Moor, gy zult voor ’t schelmstuk boeten:
                Hoe zal ik met de kling, in uwen boezem, wroeten.
Marcus, Ascanius, Titus.
Marcus.       HOe staat mijn broeder dus? wat is ’t dat broeder peynst?
                Het is geen broeders hert, dat voor zijn broeder veynst.
[fol. I2r]
Ascan.     (1680) Help, help, Grootvader help.
Titus.       Wat doet het jongsken krijten?
Ascan.     Mijn moey, Grootvader lief, wil my dit boek ontrijten.
                Daar komt zy uyt den zaal; zy schijnt op my versteurt:
                Ey lieve houtze vast, eer zy de bladen scheurt.
Titus.       Mijn jeugdige Ascaan, gy moet voor moey niet vrezen:
                (1685) Wat wijst mijn lieve lam? wat is ’t? moet vader lezen?
                Wat wilt ghy dat ik lees? is ’t hier? of daar gemunt?
                Is ’t hier rampzalich kind?
Marcus.   Zy wijst op d’eerste punt.
Titus Leest.
Ovid 6. Boek Transform.
                NA dat hy in zijn land met Philamela quam,
                Brocht hy die schoone Maaghd, om zijn onkuysche vlam
                (1690)Te blusschen in een huys, omheynd met oude boomen;
                Daar zy door vrees geparst, terwijl datz’ in de stroomen
                Van hare tranen zwom, om hare Zuster riep:
                Maar Thereus was als doof, zijn wond* die was te diep:
                Hoe datz’ haar zuster en haar overoude Vader,
                (1695) En boven al de Goôn tot hulp riep, de verrader,
                Erbarmde niet, maar heeft de jonge Maagt verkracht, &c.*
Rozel. slaat Titus ’t boek uyt de hand.
Titus.       Is Rozelijn verkracht? is Rozelijn geschonden?
                Haar eerelijke band, zo eereloos, ontbonden?
Marcus.   Zy knikt, o God zy knikt! helaas zy is verkracht!
                (1700) Wie heeft dees gruwelen, aan Rozelijn, gewracht?
Titus.       Verkracht! verkracht! verkracht! rampzaligst aller vrouwen!
                Uw’ zuiverheyt bemorst? uw’ handen afgehouwen?
                Uw’ gallemrijke tong, uyt uwen mond, gescheurt?
                O gruwelijk bedrijf, daar God, en mensch om treurt!
                (1705) Verkracht? verkracht? o spijt!
Marcus.   Zou gy den schelm wel kennen
                (Indienge spreeken kond) die u zoo schelms ging schennen?
                Kom hier mijn lieve nicht, zijn u de handen af,
                Zoo leer van uwen Oom, hoe dat hy met zijn staf
[fol. I2v]
                Zal schrijven, in het zand: daar staat mijn naam geschreven.
                (1710) Zoo gy de wreede beul, die ’t schelmstuk heeft bedreven,
                Zijn naam (gelijk uw’ Ooms) kond schrijven in het zand,
                Zoo is hy leveloos.
Titus.       Zoo zal ik, door dees hand,
                Het overgeyle bloed, voorts uyt zijn ad’ren pompen.
Marcus.   Vat eerst met uwen mond; stier nu met bey de stompen:
                (1715) Schrijf niet te dicht in een.
Rozelijn schrijft, en Titus leest.
                DOor Tham’ra, Arans hoer,
                Is Rozelijn verkracht, van Quiro, en zijn broêr
                Demetrius.
Titus.       O spijt! o Godvergeeten lusten!
                Die uw’ vervloekten brand, met zulk een schepzel, blusten!
Marcus.   Nu is ons ’t stuk bekent.
                Door Tham’ra, Arans hoer,
                (1720) Is Rozelijn verkracht, van Quiro, en zijn broêr
                Demetrius.
Titus.       O spijt! o God vergeeten lusten,
                Die uw’ vervloekten brand, met zulk een schepsel, blusten!
Marcus.   Nu dient ons niet als wraak.
                Door Tham’ra, Arans hoer,
                Is Rozelijn verkracht; van Quiro, en zijn broêr
                (1725) Demetrius.
Titus.       O spijt! o Godvergeten lusten,
                Die uw’ vervloekten brand, met zulk een schepzel, blusten!
Ascan.      Wat deert Grootvader lief? is u ’t verstand ontrooft?
                Ik zal de moorderen hun oogen uyt haar hoofd
                (Ja zeker Grootvaâr lief) met deze handen scheuren.
Titus.       (1730) Uw’ kindsheyt is te swak.
Ascan.      Gy zult wel anders speuren:
                Ey denk niet dat Ascaan, voor zulke schelmen, gruwt;
                Heeft Herk’les, in zijn wieg twee slangen doodgeduwt,
[fol. I3r]
                Hoe veel te meer zou ik? ik ben de wieg ontwossen,
                Ik slaap al zonder min, ik draag al vederbossen.
Titus.       (1735) Het jongsken is te jong, het stuk is u te swaar.
Ascan.      Ik gaa Grootvader lief, al in mijn thiende jaar:
                Mijn Vader heeft gezeyt als ik zoo moy kan lezen,
                Als Alexander neef, dan zal ’k een Ridder wezen,
                En draagen een rapier, en ryen op een paard
                (1740) Met een vergulden zaâl: ey geefme maar een swaard,
                Ik zal de schenners straks de wreede buyk opsnyen,
Titus.       O roem van Titus stam! de moed zou u ontglyen
                Dat gy de schenners zaagt.
Ascan.      Meent Grootvaâr dat ick schrik?
                Ik durf wel alle daag, ja elk een oogenblik
                (1745) (Als ik voor ’t outaar staa) met onze God gaan spreken.
Titus.       Het zal u niet aan moed, maar aan de macht ontbreken:
                O zoon van Titus zoon! die inde dageraad
                Van uwe lenten zijt; manmoedige soldaat,
                Gy zult den scepterstaf, als Caezars nazaat zwieren,
                (1750) De perelrijke kroon zal u de kruyn verçieren.
Marcus.   Ik ga na ’t buytenhof, en pas op ’t Regement.
Titus.       Ik schrijf aan Lucius, zoo wordt hem ’t stuk bekent.
Thamera, Titus, Quiro, Demetrius.
Thamer.   ANdronicus.
Titus.       Wie daar?
Thamer.   Ik kom door ’t aardrijk breken,
                Om met mijn Speelgenoots, u ongeval te wreken.
Titus.       Wie zijt gy?
Thamer.   Wie ik ben? ik ben de wraakzucht zelf,
                Geboren uyt de schoot van ’t onderaards gewelf.
Titus.       (1755) ’t Is Tham’ra met haar Zoons, hier dienen veynzeryen:
                De spraak heeft haar verraân. komt wreekster van mijn lyen,
                Kom lang verwachte wraak, zijt drymael wellekom,
                Mijn overschoone Bruyd, hier is uw Bruydegom.
[fol. I3v]
                Ik bid u om een kus, want zulke roode kaken
                (1760) Doen Titus ingewand, in uwe liefde blaken.
Thamer.   Andronicus staa af, mijn aanzicht ziet te naar.
Titus.       Die uwe schoonheyt ziet, die komt in groot gevaar,
                Want mint hy, door het zien, uw’ aanzicht vol van glooren,
                Zoo toont hy zich verwaant: blijft hy gelijk bevrooren,
                (1765) Zoo is hy zonder breyn: maar wie is zoo verstaalt,
                Die uwe schoonheyt ziet, en niet in min verdwaalt?
                Dies houw dan niet, voor vremt, in ’t raadhuys van uw’ zinnen,
                Dat ik (nu ik u zie) uw’ schoonheyt moet beminnen.
Thamer.   Heeft liefde zulk een kracht?
Titus.       O terghster van mijn min!
                (1770) In liefd bestaat het al, de liefd’ is het begin,
                Het midden, en het eynd van menschelijke dingen:
                De liefde kan het hert, al was ’t van staal, doordringen.
Thamer.   Uw’ liefd’ die is gedaan, want ’t leven loopt ten end.
Titus.       Ik ben een Jongeling, in ’t jeugdichst van mijn lent,
                (1775) O suykerzoete Vrouw’! o poez’le ledemaaten!
                U ving’ren zijn verciert met parlemoere plaaten:
                Uw’ mond met milt robijn, spijt Ganymedes kelk:
                Uw’ kaak met roozenbloed, op spierwit lelymelk:
                Uw’ zacht albaste borst, met purpre kerssebronnen:
                (1780) Uw’ hals met lenig’ elp: uw’ oogen met twee zonnen:
                Uw’ tanden met yvoor: uw’ pruyk met schitt’rend goud:
                Uw’ toverende lach, met zeedigheyt gezout.
                Gelijk de goude zon de zilv’re maan doet wijken,
                Zoo doetge Venus zelfs haar schoonheyts wimpel strijken.
Thamer.   (1785) Is ’t errenst datge zegt?
Titus.       Mijn zuchtjes zijn verliefd.
                Zoo heeft uw’ schoonheyts glans mijn stale borst doorgrieft.
                D’een nestelt onder ’t dak, van uw’ vergulde hayren,
                Daar Venus zoon bywijl zyn booge meê gaat snaaren:
                Een ander, blust zyn brand, in d’azem van uw’ mond:
                (1790) Een ander, kust uw’ kaak: een ander, maakt zyn wond
[fol. I4r]
                Een gasthuys van uw krop: een ander, noch wat graager,
                Kruypt by uw’ boezem in, en daalt te met wat laager
                Naar Venus lustprieel, in ’t dartle roozendal,
                En plukt de weel’ge blaân.
Thamer.   Andronicus houw’ stal,
                (1795) Uw’ vryen loopt te hoog.
Titus.       Te laag wil wraakzucht zeggen:
                Kom gaan wy hier in ’t bosch, en vryen langs dees heggen.
Quiro.      Zijn herssens zyn ontstelt.
Demet.     Hy ziet gelijk een stier.
Titus.       Myn hert dat wert gebrand, door een wraakgierig vier.
Thamer.   Zoo gy uw’ hertenwee door wreken wil betoonen:
                (1800) Zoo zet de wraak te werk aan d’oudste van uw zoonen:
                Want wat’er is gewrocht, dat is door hem gedaan,
                Hy was ’t die ’t goud begroef; door hem is Bassiaan
                Zoo deerelijk vermoord: nu heeft hy ’t mes te wetten,
                Om zich, door menschenmoord, op ’s Keyzers troon te zetten.
Titus.       (1805) Geveynsde moorderes, ik merk uw’ schelmery.
Thamer.   De Vader staat verbaast.
Titus.       Kom voeg u aan myn zy,
                Myn Dido, mijn Heleen, komt hier my trekkebekken,
                Die ’t Goddeloos verraad, aan Titus komt ontdekken:
                Poogt hy de Roomsche Vorst te stieren naar het graf,
                (1810) Om zoo door ’s Keyzers dood, te raken aan de staf?
                Dat staa ik nimmer toe, al had ik duyzend levens,
                Zoo zijnze voor de Vorst: ik zal myn wraaklust t’evens
                Betoonen, aan dien schelm, dien wreeden Broederbeul.
Thamer.   De dood van Bassiaan, die zal den Vader heul
                (1815) Doen krygen, by de Vorst, om ’t schellemstuk te wreeken.
Titus.       Ik zal den moordenaar de wreede strot afsteeken.
Thamer.   Dat is dat Tham’ra zoekt.
Titus.       Gy staat na Titus val,
                Maar ’t staal is al gewet, dat u doorstooten zal.
                Ik zal de Roomsche Vorst met zyne bruyd ontbieden,
[fol. I4v]
                (1820) En melden ’t gantsche stuk.
Thamer.   Laat ons maar derwaarts vlieden,
                Ik zal de boodschap doen.
Titus.       Neen geur’ge balsem spruyt:
                Dat Saturnijn u zag, hy liet zijn schoone Bruyd,
                En viel voor u te voet, om ’t zoet uws monds te leppen.
Thamer.   Ik zal my inden schijn van uwe boô herscheppen:
                (1825) Heb ikme vaak verkeert in leeuw, in beer, in swijn,
                Die Goddelijcke macht zal niet verandert zijn:
                Wy vormen ons bywijl in bergen, en in boomen,
                In lucht, in aard, in vuur, in winden, en in stroomen,
                In bloemen vol vergift dat dieze naaulijks ruykt,
                (1830) Eer hy zich ommekeert, de dood zijn oogen luykt.
Titus.       Gaa wraakzucht, gaa, jaa vlieg, en zeg het hoofd van Roomen,
                Dat hy met zijne bruyd, zoo daadlijk hier moet koomen,
                Om zaaken van belang: de tijd lijd geen verzuym,
                En groet hem uyt mijn naam.
Thamer.   Wy vliên gelijk een pluym.
Titus.       (1835) Hoe gaat gy alle dry? u speelnoots moeten blyven,
                Zoo zullen zy mijn hert, noch meer tot wraaklust dryven:
                Ik bid u gaa alleen.
Thamer.   Nu zal ik Titus huys,
                Tot nootweer van de Moor, verpletteren tot gruys.
Titus.       Gaa heen vervloekte boel: nu zal de tijd genaken,
                (1840) Dat ik van uwe buyk, het graf uws Zoons zal maken.
                Hou Markus, Tacitus, Philippus en Camil,
                Komt herwaarts met uw’ stoet.
Quiro.      Ey Titus, swijgt toch stil.
Titus.       Waar blijft de kamerwacht? waar zijn de dienstbre slaven?
                Mijn lijftrauanten hou! komt al t’zaam herwaarts draven.
                (1845) Hoe is’er geen gehoor?


[fol. K1r]

Marcus,     Titus,     Quiro,     Demetrius,     Tacitus,

Philippus,     Camillus.

Marcus.   ANdronicus, wat is ’t?
Titus.       Wie meent gy, dat hier staat?
Marcus.   ’t Zijn Tham’ras zoons.
Titus.       Gy mist.
Marcus.   Ik sweert ’t zijn Tham’ras zoons.
Titus.       Uw’ oogen zijn benevelt.
Marcus.   ’k Heb al haar doen gezien.
Titus.       Swijg Marcus, swijg, gy revelt:
                ’t Zijn speelnoods van de wraak.
Marcus.   Ik heb de broeders zelf,
                (1850) Verzelschapt met hun moêr, zien stappen na ’t gewelf;
                Het veynzen heeft nu uyt; wech met de pruyk met slangen;
                Wech met de Duyvels kleên, gy zijt althans gevangen.
Titus.       Wel Broeders, wel hoe dus! vervormt u nu in vier,
                Of in een waterstroom, of in een wilde stier:
                (1855) Kent gy u zelleven verwisselen in winden?
                En laet gy u althans van menschen handen binden?
Demet.     Wy bidden lijfs genaad’.
Titus.       Toen Rozelyna bad,
                Wie heeft met Rozelijn meedogentheyd gehad?
                Dies zal ik u de neus fluks uyt uw’ aanzicht byten:
                (1860) En al wat manlijk is van uwe lichaam rijten:
                En stroopen u de huyd, al levendig van ’t lijf:
                En steken u aan ’t spit; en schaffen ’t helsche wijf,
                Uw’ Godvergeeten moêr, de gaar gebraade schinken;
                En geven haar uw’ bloed, met wijn gemengt, te drinken.
Quiro.      (1865) Wy zijn, door Arans raad, tot deze fout gebrocht.
Titus.       ’t Was uw’ vervloekte lust, die ’t schelmstuk heeft gewrocht.
Marcus.   Nu broeder vaar maar voort; de tijd die lijd geen rekken:
                Of treet gy aarzeling?
[fol. K1v]
Titus.       Komt herwaarts met een bekken.
                Hier Roselijn, kom hier, wreek u van ’t schellemstuk,
                (1870) Terwijl ik met dit mes de wreede borst opruk:
                Hoe staatge dus? ontbreekt het u aan handen?
                Scheur Quiro ’t middelrift, met uw’ bebloede tanden,
                Uyt de’opgeznede borst, uw’ ramp heeft u verplicht:
                Daar spuw ’t moorddadigh hert, in ’s moorders aangezicht.
                (1875) Voort, voort Demetrius, men zal u als uw’ broeder,
                Door Titus mes geslacht, doen schaffen voor uw’ Moeder.
                Daar leyt het ingewand bedoven in het bloed,
                Dat tegen Titus huys zoo schendig heeft gewoed.

Bode,   Titus,   Marcus.
Boode.     DE Vader zy getroost, de Moor die is gevangen.
Titus.       (1880) Door wien?
Boode.     Door Lucius.
Titus.       ’k Zal hem zijn straf doen langen:
                Waar is hy? in wiens tent?
Boode.     Hy is al binnen wals,
                In een beslooten koets.
Titus.       Zoo is de schelm om hals:
                En al die Titus huys, zoo wreedelijk bestormen:
                Hoe zal ik ’t Roomsche hof van deze nacht vervormen!
Marcus.   (1885) Al wat mijn broêr bestaat, dat zal ik meê bestaan.
Titus.       Het moet’er nu meê door, ’t zy hoe ’t ook mach vergaan.


Rey van Andronezenzer Iofferen.

Zangh.
                                IS Rozelynas roos geplukt?
                                Haar poesle handen afgesneden?
                                De tongh uyt haare mond gerukt,
                                (1890) Die ’t allerhardste hart* kon kneden?
[fol. K2r]
                                De glans van uw volmaakte leest,
                                Heeft u dit ongeluk beschooren,
                                Veel zaal’ger waar ’t mismaakt geweest,
                                Dan hand en tongh en eer verlooren,
                                (1895) Te duldeloos is uwe smart,
                                Gy draaght de roozen op uw’ koonen,
                                Maar (laas!) de doorenen in’t hart,
                                Wie zal dees gruwelen beloonen?
Tegen-zangh.
                                    De vader heeft de Schelms geslacht,
                                (1900) En d’ overgoddelooze leden,
                                Tot loon van zulk een’ maaghdekraght,
                                Al vloekende van een gezneden,
                                En om zijn wraaklust te verzaân,
                                Half levendigh aan ’t spit gesteken,
                                (1905) De vlammen weygren ’t vleesch te braân,
                                Al pooght haar meester zich te wreken,
                                De spieren lillen aan het spit,
                                Men hoortze somwyl deerlijk karmen,
                                Maar hy die ’t hert vol gramschap sit,
                                (1910) Die weet in ’t minst van geen erbarmen.
Toe-zangh.
                                    Hy dekt den disch op sulk een’ wijs,
                                Gelijk als Atreus voor zijn broeder;
                                Nooit schafte Roome vuyler spijs,
                                Dan ’t vleesch der kind’ren voor de Moeder:
                                (1915) De galdery die is gereet
                                Om Aran aan het vuur te geven,
                                O oorsaak van ons hertenleet!
                                Genaakt de grenspaal van u leven.

Continue
[fol. K2v]

    HET VYFDE BEDRYF.

Saturninus,   Thamera,   Titus,   Marcus,   Lucius

in schijn van zijn Kamerling.

Saturn.     WAs ’t Lucius, die ’t hert van Bassiaan doorboorde?
                (1920) Was hy ’t, die zijne broêrs, zoo jammerlijk vermoorde?
                Was hy ’t, die ’t goud begroef? heeft hy den brief gedicht,
                Die zijn onnoos’le Broêrs met broedermoord beticht?
                En poogt hy nu zijn lust, aan Saturnijn te toonen?
                Om zoo gevoegelijk te raken aan de kroone
                (1925) Van het wijt heerschend rijk? dat wil de hemel hoên!
                Het zy dan, wie het zy, hy zal voor ’t schelmstuk bloên.
Thamer.   Ik bid voor Titus zoons.
Titus.       Gy bid hier voor zijn leven,
                En poogt nochtans mijn zoon den steek des doods te geven:
                O afgerechte boel!
Thamer.   Hoe zeyt de vader daar?
Titus.       (1930) Dat ik my wreken zal, dat ik den moordenaar,
                Die ’t wrede stuk bestond, van lit, tot lit zal snyen.
Lucius.     Lang leef de Roomsche Vorst, in zyne heerschappyen:
                Lang leef de schoone bruyd: lang leef de strijdb’re held.
Titus.       Wat tijding van mijn zoon?
Lucius.     Ik heb uw’ zoon gevelt,
                (1935) In ’t midden van zijn lust.
Saturn.     Is Lucius verslagen?
Lucius.     Hier is ’t bebloede hoofd, dat uwe kroon wou dragen.
Saturn.     Hoedanig was zijn dood?
Lucius.     ’k Heb hem, door Titus last,
                In d’armen van zijn boel, met deze kling verrast;
                Mids ik zijn kamerling, de kamerwacht verstierde.
Saturn.     (1940) Was Romen vol van vreugd, toen ’t hof de uytvaard vierde
                Van Nero? nu is ’t tijd dat men het zelfde doe.
[fol. K3r]
Thamer.   Nu moet de Vaâr van kant, de wraak is noch niet moe,
                Daar naa de Roomsche Vorst.
Titus.       O schelm, die zoo vermetel
                Het kussen wou bekleên van Saturninus zetel:
                (1945) Heyllooze radebout, meyneedige tyran:
                Bloeddronken moordenaar, die in uw’ herssenpan
                De val van ’t Capitool zoo schendig had beschooren.
                O helhont, die u broêrs zoo schellems deed versmooren:
                Is dit de wreede muyl, die ’t bloed van Saturnijn,
                (1950) Uyt vaders bekkeneel, wouw’ slurrepen voor wijn?
Marcus.   Wech, wech met ’t raavenaas, de wraak heeft haar vernoegen:
                Indien ’t de Vorst geliefd, hy kan zich dischwaart voegen.
Titus.       Kom wreker van ons leet, gy doet de Vorst veel hoons,
                Zoo gy niet dischwaart komt.
Saturn.     Waar zijn Vrouw Tham’ras zoons?
Titus.       (1955) Die overdeugdelijk, en hoog gebooren broeders,
                Die zullen daad’lijk zijn in d’ommering haars moeders,
                Mevrouw geen hand zal s’u onthouwen, zijt getroost,
                Gy zult uw’ lust verzaân, in ’t byzijn van u kroost:
                Ik zal uw’ dienaar zijn. waar zyn de mommeryen?
                (1960) Daar zich de tongh vernoegt, moet ’t oog geen honger lyen.
Saturn.     De dans bevalt ons oogh, gelijk de tong ’t banket.
Titus.       Ontzaghelyke bruyd, ontfang naar Bacchus wet,
                Dees overgoude kop, ter kim vol wijn geschonken,
                Daar Titus gemaalin, weleer heeft uytgedronken.
De Geesten van Quiro, en Demetrius.
Thamer.   (1965) ’k Ontfang de waarde gift, op d’uytvaard van uw’ Zoon:
                Men pleng den wijn eerst toe, de Vaderlijke Goôn,
                En drink dan voort. wat ’s dit? myn hand begint te zinken:
                De kop bedriegt myn mond, in ’t midden van het drinken:
                De wyn springt zelf te rug, en zypelt langs myn kin,
                (1970) De tafel springt van d’aard.
Saturn.     Wat deert ons keyzerin?
[fol. K3v]
Thamer.   Het toortslicht wert geblust: hoor! hoor! de hemel dondert.
                Wat of ons naken zal?
Titus.       Vorstin zijt niet verwondert:
                De Hemel lacht ons toe: de tafel danst van vreugd,
                Nu ’t schelmstuk is gestraft: o spiegel van de deugd,
                (1975) O goddelijke vrouw’: ’t is nu een tijd van dartelen.
Thamer.   Ik voel yet levendigs, in dezen boezem spartelen:
                Ik wallig van ’t banket: ik ben in doods gevaar;
                Men roept mijn zoonen hier: wel hoe! wien hoor ik daar?
                Mijn bange borst die steent; maar niet van ’t eygen steenen:
                (1980) Waar of mijn Zoonen zijn? o ramp! ik hoorze weenen.
                Komt hier, komt hier mijn zoons: van waar hoor’ ikze weer?
                Och! och! mijn kinderen!
Marcus.   Men zet mevrouw’ wat neer.
Thamer.   Voort haalt mijn zoonen hier.
Titus.       Mijn dochter Rozelyne,
                Die, zal hier, dadelijk, met uwe zoons, verschijnen.
Marcus.   (1985) Daar komt de treur’ge maagd.
Saturn.     Met glansverçierde spruyt,
                Waar zijn mevrouw’ haar zoons? hoe! geeft gy geen geluyd?
                Wat draagt gy, dus bedekt? hoe Rozelijn! geen reden?
Titus.       Hoe kanze spraakzaam zijn? haar tong is uytgesneden,
                Gelijk gy zelf kond zien.
Saturn.     Wie heeft dit werk bestaan?
Titus.       (1990) Die d’evenrype maagd, haar maagdom, heeft misdaan.
Saturn.     Is Rozelijn verkracht?
Titus.       Haar maagdelijke banden;
                Haar minnelijke tong, en poezelige handen,
                Zijn haar, op eenen tijd, dus gruwelijk ontrokt.
Saturn.     ’t Is wonder dat de aard’ de schelmen niet inslokt!
Titus.       (1995) Neen Saturninus neen, de aarde zoud ’t zich belgen,
                Om zoo vervloekten brok, door haare keel te zwelgen.
Saturn.     Hoe kan Andronicus, ’t mishandelt schepzel zien?
Titus.       Ik zal den moorderen de punt van ’t staal gaan biên:
[fol. K4r]
                En op dat Rozelijn niet vaderloos zal leeven,
                (2000) Zoo ik te sneuv’len kom: zal ’k haer den doodsteek geven.
                Houw’ daar mijn Rozelijn: en trouw’ met Bassiaan:
                Vergeefme wat ik doe, ’t ward u ten dienst gedaan.
Saturn.     Wat razery is dit?
Titus.       Mijn doen bestaat in reden:
                Uw’ broêr, haar bruydegom, die zal haar tegen treden,
                (2005) En leyen haar langs myrth in ’t Elyzese veld.
Saturn.     Wie heeft uw’ kind geschent?
Titus.       O wijdbefaemde held:
                Die, die ’t doorluchtig tal van Titus huys verminderen.
Saturni.    Wie, Lucius?
Titus.       O neen, ’t zijn Thamera haar kinderen,
                Demetrius, en zijn broêr.
Saturni.    Men haalt hun hier.
Titus.       Houd stal:
                (2010) De moordenaars daar gy om stuurt, die zijn hier al.
Saturni.    Waar zijnze? wijstze ons.
Titus.       Hoe! heeft de Vorst geen oogen?
Saturni.    Ik zieze hier, noch daar.
Titus.       ’t Gezicht heeft u bedrogen.
                Hier zijn de moordenaars, dees hebben ’t quaad bestaan:
                Bezietze wel te deeg.
Thamer.   O ramp wy zijn verraân!
Titus.       (2015) Kent gy de hoofden wel? dit zijn de wreede hoofden,
                Die Rozelijn haar eer, door uwen raad ontroofden.
Thamer.   Hoe kond’ zy kondschap doen? zy had noch tong, noch hand.
Titus.       Zy heeft ’t met broeders staf geschreven in het zand.
Thamer.   Waar is het overschot van mijn vermoorde Zoonen?
Titus.       (2020) Al wat’er over is, dat zal ik u vertoonen:
                En wat’er niet en is, dat hebt gy nu al wech:
                Hier is het overschot.
Thamer.   Is ’t errenst?
Titus.       ’t Geen ik zeg
[fol. K4v]
                Is waar: g’hebt zelf uw’ zoons, ghy hongerige raven,
                Door d’ingang van uw’ keel, in uwen buyk begraven.
Thamer.   (2025) Hoe, zijn de kinderen in ’s moeders ingewant?
Titus.       Gy hebt aan uwe soons terstont gelekkertant,
                Gekerft, geknaagt, gescheurt, met uw’ scheur-zieke koonen:
                Geen tyger is zo wreed, of hy zal ’t jong verschoonen;
                Maar gy maakt uwen balg, uw’ Zoonen tot een graf.
Saturni.    (2030) Voort vat den moordenaar, ’k zal hem voor dagh zijn straf
                Doen voelen, naa verdienst.
Titus.       Doorluchtige kornellen
                Schiet toe, en knelt den Vorst, die Titus zoekt te knellen.
Thamer.   Wee my onzalig wijf! wat quaad is hier berokt?
                Heb ik mijn eygen zoons, zoo gierig, ingeslokt?
                (2035) Hoor Titus, Titus hoor, hoor Tham’ras zoonen karmen:
                Sy byten in mijn hert, en scheuren mijne darmen,
                En krabben aan mijn borst, om door een enge baan,
                Als eer uyt ’s moeders schoot, in ’s werelds schoot te gaan.
                Kom Titus laat uw’ swaard, een open venster maken
                (2040) In mijn vervloekte buyk, ik zal de leden braken,
                Van mijn vermoorde zoons; staa felle moordenaar,
                Eer ik uw’ gorgel grijp, en wurgze met mijn hayr;
                Verschoon de geesten die in ’s moeders lichaam spooken:
                Hoe zal ik mijne zoons ’t behoorlijk lijkvuur stooken?
                (2045) Ik ben gants raadeloos, ten zy de blikzem zelf,
                Ten slinger uytgegoyt, komt dalen van ’t gewelf,
                En zengt mijn wreede borst met al haar ingewanden:
                Want zoo ik myne zoons tot assche wil verbranden,
                Zoo moet ik zellef my verberrenen tot asch.
                (2050) Kom helsch, en hemels vuur. och dat de Moor hier was!
                Help Aran, Aran help.
[fol. L1r]
Aran,  Thamera,  Saturninus,  Titus, 
Marcus,  Lucius.
Aran.       WIe hoor ik Aran melde?
Thamer.   Och Aran zijt ghy daar? gy die uw’ leven stelde
                Voor Saturninus Bruyd, komt Tham’ra nu te baat;
                Want Titus noemt my thans de oorzaak van al ’t quaad,
                (2055) Dat ’t huys Andronicus, van daag, heeft overrompelt,
                Hy heeft alree zijn zwaard, in ’t bloed mijns zoons, gedompelt:
                En ’t verssche vlees gebraân, de moeder voorgestelt:
                De Vorst, die ’t keeren wouw’, die keerd hy door geweld.
Aran.       Al wat’er is gedaan, dat is door my gebrouwen:
                (2060) Door my hebt gy de hand, van uwen arm gehouwen:
                Door my is Rozelijn, zoo derelijk, verkracht:
                Door my zijn uwe Zoons, moordadig omgebracht:
                Door my is Bassiaan, zijn hartaâr afgesteken.
Saturn.     Hoe zal ik Broeders dood, hoe zal ik ’t schelmstuk wreken?
                (2065) Wie zal my bystand doen?
Titus.       Ik zal u hulpzaam zijn.
Aran.       O ysselijke val! o doodelijke pijn!
                Help Titus! Titus help! ik zal uw’ gramschap kussen.
Titus.       De wraak keerd u den nek.
Aran.       Wie zal dees vlamme blussen?
Titus.       De traanen van uw’ boel.
Aran.       Gena, gena, gena!
Titus.       (2070) Als ’t quaaddoen word bestraft, dan komt berouw te spa.
Aran.       O Titus! geef gena.
Titus.       De wraaklust heeft geen ooren.
Aran.       Bepaal de woede wraak van uw’ getergden tooren.
Titus.       Hadt gy u wreede hand, in al uw’ doen, bepaalt,
                De wraak die waar, zoo fel, niet op u hoofd, gedaalt:
                (2075) Hier leyt hy in zijn graf, die ons in ’t graf wou wikkelen.
Aran.       O overheete vlam! o al te scherpe prikkelen!
[fol. K1v]
                Kom Titus, Titus kom, en kerf mijn levens draân.
Titus.       Eerst moet het raauwe vlees, tot op het been toe braân.
Aran.       Help spooken, spooken help! ik ben om hulp verlegen:
                (2080) Stort dolle donderaar, stort nu een dichte regen,
                Met uw’ vergramde vuyst, van blikzems op my neêr;
                Op dat ik, in der yl, tot assche toe, verteer.
                O wee, o wee, o wee!
Titus.       De schelm is al gesonkken;
                Hy ligt, als in de gloed van Aetnas bergspelonkken.
Saturn.     (2085) Nu is mijn wraak vernoegt: mijn broeders geest gepayt;
                Ik swem in eene zee van alle dertelheyt:
                Mijn hert dat springt van vreugd.
Titus.       Ik zal de vreugd betoomen.
                Daar Mooren boel, hou daar: gy zult uw’ pol bekoomen
                In ’t onderaardsche rijk.
Saturn.     Hou daar vervloekte guyt;
                (2090) En vaar met Thamera in Carons lere schuyt.
Lucius.     Is Vader dood? o dood! door Saturninus handen?
                Tyran daar is uw’ loon.
Marcus.   Uw’ Keyzerlijke banden
                Zijn nu voor Lucius, en wat aan ’t rijk behoort:
                Nu zal het noodig zijn, dat gy des Tibers boord,
                (2095) En ’t ruyme marrektveld, omheyningt met uw’ troepen,
                Dan zalmen ’s Vorsten dood, en u voor Vorst, uytroepen;
                En wie ’er tegens streeft, alwaar ’t de Ridderschap,
                Die zal naa Pontus Meyr, in eeuw’ge ballingschap.

EYNDE.

Continue

Tekstkritiek:

vs. 29 gants er staat: grnts
vs. 176 neygen er staat: neygden
vs. 281 Thyberboord. er staat: Thyberdoord.
vs. 409 raad: er staat: raaad:
vs. 420 Atreus er staat: Atrens
vs. 590 parelrijke oosten, er staat: parelrijkeoosten,
vs. 738: vermomt er staat: vermont
1084: zal plengen. de laatste woorden zijn in het rugwit niet goed leesbaar.
1289-96: Deze verzen worden gesproken door Marcus: de sprekeraanduiding ontbreekt. In 1297 is Lucius weer aan het woord.
1391: Hou op, er staat: Hou, op
1449: laauwe bloed er staat: laauwebloed
1628: slaa vry er staat: slaavry
1692: wond er staat: mond
1696 is weesrijm.
1890: hard er staat: hard