Nil Volentibus Arduum: De malle wedding. Amsterdam 1713.

Uitgegeven door Diane Heuvelman, Nikki Lommen, Mieke Pulles en Gerrit van Uitert
Redactie dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden
Ceneton05935 - Ursicula
Eerste druk 1671, Ceneton05931
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

Continue

[fol. *1r: frontispice]
[fol. *1v: blanco]
[fol. *2r]

DE

MALLE WEDDING,

óf

GIERIGE GEERAARD.

BLYSPÉL.

DE VIERDE DRUK, MÉRKELYK VERBÉTERD.

Vermeerderd met een VOOR én NAASPÉL.

[Vignet: Nil Voléntibus Arduum].

TE AMSTERDAM,
______________________

Gedrukt voor het KUNSTGENOOTSCHAP, én
te bekomen by de Erven van J. LESCAILJE, énz.
Met Privilegie. 1713.

[fol. *2v]

OP HET

VOOR - én - NAASPÉL

VAN

GIERIGE GEERAARD.

KLINKDICHT.

    De bitse NYD verteert van innig leed én smart,
Nu zy de WEDDING met een nieuwen glans ziet praalen,
Wékt zich tót boosheid, én laat nimmer af van smaalen
    En bulderen, én knaagt van spyt haar eigen hart,

    (5) Door ieder voorval tót kwaadspreeken aangesart,
Om, al wat schoon is, op het leelykst’ af te maalen.
Zy pryst in tégendeel ’t geen hier by niet kan haalen,
    Door vuile driften in haar oordeel gantsch verwart.

Men ziet haar’ kinderen die lasterziekte vólgen.
(10) Die raazen op ’t Tooneel, als zy, geheel verbólgen.
    De SATERS vloeken méde, én tieren op het Spél;

Maar ’t bulderen verdwynt van al die onweêrvlagen,
Als aan de MAGISTRAAT dit BLYSPÉL kan behaagen.
    Dan zinkenze all’ verkrópt, van spyt, weêr na de hél.
                                                                        J.B.


[fol. *3r]

Den Ed. HEERE

Mr. HÉNRIK HOOFD,

Raad Advocaat Fiscaal van ’t Ed. Mog.
Collegie ter Admiraliteit


TE AMSTERDAM.

    MYN HEER,

DE ongemeene hoogachting, die ons gantsche Kunstgenootschap van Uw Ed. doordringende kénnis, én lóffelyke deugden heeft, én de byzondere verpligting, waar door eenige van het zélve aan Uw Edelmoedige beleefdheid verbonden zyn; vereischten wél, dat wy U Ed. een heerelyker stuk wérks, als dit Blyspél, kwamen opófferen.
    Maar de gestéltenissen des tyds, én de saamenloop der gelégenhéden, hébben ons tót nóch geweigerd, een Koninklyk Treurspél, met barning van hévige hartstógten, én bloedige voorvallen gestóffeerd, óf een aanzienlyk wérk van anderen inhoud, naar de maate onzer krachten uitgevoerd, voor den dag te laaten komen.
    Wy zyn derhalven genoodzaakt geweest, van den nood eene deugd te maaken, én onze érkéntenis, die geen langer uitstél scheen te moogen lyden, te [fol. *3v] doen blyken, met Uw Ed. Achtbaare naam op ’t voorhoofd van dit Blyspél te prénten.
    Want, alhoewél ons niet onbewust is, hoe vérre de laage stóf, én styl van dusdaanig een Tooneelstuk verscheelt, én niet te vergelyken is by de grootsheid, én hoogdravendheid van eene Treurstóf, én dat die zélve zo veel te minder de hoogheid uwer waardy, én het gewigt onzer schuldige dankbaarheid opweegen kan, zo verhoopen wy nóchtans, dat, gelyk onze Blyspélen van de Gelyke Twélingen, én het Spookend Weeuwtje, by de Kunstkénners niet minder aangenaam zyn geweest, als onze Treurspélen van Agrippa, óf De Gewaande Tiberinus, én Orondates én Statira, dit Blyspél, door zyne natuurlyke aartigheid, én voeglyke sieraaden, van dat geluk niet min misdeeld zal worden, én U Ed. méde niet mishaagen.
    Te meer; alzo des zélfs inhoud, én geschiedenis, die eenigsins uit het Spaansch, én Fransch ontleend, én naar onzen hédendaagschen tyd, én zéden geheel gepast, én veranderd is, in geestigheid, én woelende wérklykheid voor de voorgaande niet behoeft te wyken: Behalven de vloeijendheid, én nieuwigheid van de maat, én het rym der vaerzen, die niet altyd eene streek van langte, én ryming gegeeven is; maar zo, als ’t vallen wilde, nu lang, nu kort, én dan naa élkanderen, dan over ’s hands, gerymd zyn; gelyk ons weetens nóch nooit in éénig Néderduitsch Tooneelstuk gepleegd is geworden.
    Om deeze, én andere rédenen, hebben wy niet ongeraaden gevonden, dewyle reeds voor weinig Jaaren, door een Lid van ons Kunstgenootschap, het [fol. *4r] gansche opstél gemaakt, én voor een groot gedeelte berymd was, dat het voltrokken wierde, én met de hoop van Uw Edts. beschérming vereerd, én verstérkt, in ’t licht mogte komen: met inzigt, dat U Ed. als zy van de gewigtige bézighéden haars ampts eenige uitspanning zoekt, den geest daar door wat mogte verkwikken, én met eenen alle opréchte Beminnaars der Tooneelspélen dat vermaak deelachtig worden.
    Dit is, myn Heer, het oogmérk, daar in het maaken, én uitgeeven van dit Blyspél, op gedoeld is; én met het zélve aan U Ed. op te draagen hebben wy niet anders voor, dan aan al de waereld te doen zien, én op te réchten een waartéken van onze hoogächting, én verplichting te Uwaarts, mét het vertrouwen, dat het zélve U Ed. niet onaangenaam zal zyn, nóch ook dat wy daar benévens,
                                    MYN HEER,

                                                            U Ed.

                                                Onze schuldige én onderdaanige
                                                        dienst aanbieden,

                                                    Onder den naam van
Amsterdam, den 11den
    van Juli, 1671.

                                            NIL VOLÉNTIBUS ARDUUM.


[fol. *4v]

VERTOONERS.

LEONORE, Vryster van Eduärd.
KAREL, Vryer van Izabelle, én vriend van Eduärd.
EDUARD, Vryer van Léonore, én Vriend van Karel.
KORNELIA, Kamenier van Léonore.
GEERAARD,Amsterdamsch Koopman, Vryer van
                    Léonore, én Broeder van Izabelle.
HEINTJE, Knécht van Karel.
JORIS, Kantoorknécht
KATRYN, Dienstmeid		}van Geeraard.
JOCHEM JOOL, een Haarlemsch oud Vryer, goede
                    bekénde van Geeraard.
IZABELLE, Zuster van Geerard, én Vryster van
                    Karel.
LUIKAS, Oom van Geerard, én Izabelle.

            ZWYGENDE.

Drie knéchts, als Spanjaards gekleed.

    Het Tooneel verbeeld in het Eerste Bedryf, de tuin
achter het huis van Leonore. In het Twéde én het Vier-
de een* kamer in het huis van Geeraard. En in het
Dérde én het Vyfde, de huizen van Geeraard, én Le-
onore, die in eene zélfde buurt staan, te Amsterdam.

    De Geschiedenis van het Blyspél, begind ten ach-
ten, voor, én eindigt omtrént ten drie uuren naa de
middag.

Continue

[p. 1]

DE

MALLE WEDDING.

óf

GIERIGE GEERAARD.

BLYSPÉL.
___________________

EERSTE BEDRYF.

EERSTE TONEEL.

Léonore, Karel, Eduärd.

Léon. HEer Karel, uw gevry schynt my een zéldzaam wérk,
    Daar Izabelle, van haar’ Broeder opgeslooten,
    Zo weinig uw gezélschap heeft genooten.
Kar. Ik sprak haar nooit, dan in het uitgaan van de kérk;
        (5) Maar ik héb haar myn’ smart, én lyen,
        En wat men zeggen kan in ’t vryen,
        Door minnebrieven uitgeleid.
        Léon. Hoe kreeg ze die? Kar. Katryn, haar’ meid,
        Kon mynen knécht, aan wien zy lang voor deezen
    (10) Verloofd was, met gemak hier in behulpzaam weezen:
    Want, hoe dat Geeraard op zyn’ Zuster heeft gepast,
    Myn dienaar Heintje wist altyd een’ wég te vinden,
    Om hém in schyn van de één, óf de ander te verblinden;
        Dan was’t, als maakelaar, dan was’t,
        (15) Als schipper, pakker, draager, weeger,
        Slypschaeremés, ja schoorsteen veeger,
    En vullisman: waar door ik niet alleen
        Een middel had om haar te schryven;
[p. 2]
    Maar, wyl hy geestig is, wist hy met goede reên
    (20) Te mywaarts meer én meer haar’ neigingen te styven;
    En nimmer was hy daar, óf was zeer wellekom.
            Léon. Maar schreef ze u nimmermeer weêrom?
Kar. ’k Héb minnebrieven van die schoone by pakketten.
    Léon. Wat lét u dan, dat gy haar Bruidegom
    (25) Niet word? Kar. Mêjufvrouw, ach, wat zou my letten,
    Haars Broeders gierigheid. Léon. Maar zo ze u mint, myn Heer,
        Gelyk het blykt, wat vraagt gy na haar’ Broeder?
            Want zonder Vader, zonder Moeder,
    Is zy haar eigen voogd: én wat begeert ge meer?
Kar. (30) Haar Broeder, én haar Oom zyn haare Voogden;
            En Izabél maakt zwaarigheid
    Zich wég te geeven, zo zy ’t beide niet gedoogden;
    Ja, die haar anders raadt, meent zy, dat haar verleidt.
    Men hield haar steeds in ’t school by meesters én matressen,
        (35) Geduurig onder ’t sim van zotte lessen,
        En slaafsch ontzag, dat ze in haars broeders huis
    Nóch onderhoudt, gelyk in ’t school; zo dat ze ’t kruis
    Gewénd is, én niet van haar’ schouderen durft smyten:
            Ook vreest zy geene straf zo zeer,
            (40) Als Geeraards kyven, én verwyten;
    En meent, dat daar aan hangt haare oneer, óf haare eer:
            Doch ik héb haar zo vér gekreegen,
    Dat zy gevoelig wordt, én noemt haar’ dwang een’ pyn,
            Waar van zy wénscht verlóst te zyn.
            (45) Maar Izabélle is zeer verleegen,
    Dat door de laatste wil haars Vaders, het bewind
    Van al haare érff’nis aan haar’ Voogden is bevoolen,
    Tot dat zy trouwt; terwyl men haar, nóch zynde een kind,
            Besteeden zou ter schoolen;
            (50) En óf ’t gebeurde, dat haar’ zin
    Viel op een’ Jongman, én zy na het wélbehaagen
            Van haare Voogden niet wou vraagen;
[p. 3]
    Maar naar haar eigen’ keur voortvaaren in haar’ min;
        Zo zouden zy haar in een Klooster steeken;
    (55) Ja, zo zy hunne wil bestond te wéderspreeken,
        Zo hoefde mén haar ’t legitime deel,
            Dat is, één dérde van ’t geheel
                Der érff’nis maar te geeven:
    Want hy liet niemand, dan hen beide naa, in ’t leeven.
    (60) Aldus kreeg Geeraard door de goedheid van hunn’ Oom
    ’t Geheel bewind, én viert zyn’ gierigheid den toom;
        Dóch laatstmaal heeft hun Oom hém voorgehouwen,
            Dat hy zyn’ Zuster uit moest trouwen,
            Wanneer haar iemand vryen kwam,
        (65) Die haars gelyk was; dóch in Amsterdam
            Was niemand na zyn’ zin te vinden.
        Ik kreeg de leus van ’t voorneem van haar Oom,
    En dacht, dat op myn staat, én goed, én naam, én vrinden,
    Gantsch niet te zeggen viel, én dat ik buiten schroom
                (70) Haar mogt ten huuw’lyk vraagen.
                Maar, is het te verdraagen!
        ’k Had hém myn’ toelég niet ontdékt,
        Of ik wierd van de gék begékt,
        En uitgelacht: hy zei, dat ik in kleêren,
    (75) En linten de intrést van myn géld wel kon verteeren,
    Dat ik een’ kruyer al te ryklyk had geloond;
        Dat hy gehoord had, dat ik kon verkeeren;
        Dat ik te lang in Vrankryk had gewoond;
            Dat ik hem al te eerbiedig groette,
                (80) Wanneer ik hem ontmoette,
    ’t Wélk op een’ kwaade moêr te leggen scheen, zo dat
            Ik op haar niet te dénken had.
    Maar de Oom, haare and’re Voogd, heeft my heel wél bejégend,
            En mint haar uit ’er maate zeer;
    (85) Ook is hy mildelyk met middelen gezégend,
[p. 4]
                En heeft geen érfgenaamen meer,
            Dan Izabél, én Geeraard met hén beijen;
                Maar hy laat zich door Geeraards praat
                    Heel by de neus om leijen,
                (90) Zo dat hy alle ding verstaat,
                En laat zyn’ gang gaan, zo als ’t gaat;
    En nóch zou Izabél goedwilliglyk verdraagen,
        Dat Geeraard met haar omspringt, als hy doet;
    Indien haar Oom, haar niet heel onvermoed,
        (95) Gezeid had, dat haar Broêr had voorgeslagen
        Haar uit te trouwen met een’ ouden bloed,
            Maar groot van middl’en, én vermoogen;
    Dus schreef zy gist’ren my met traanen in haare oogen;
        En dat de dag van héden was bestémd,
    (100) Om dicht by Haarlem op een’ Hófstéê te gaan eeten;
        Het wélk haar zeer ontstélde, én wonder vrémd
            In ’t oor klonk; wyl zy niet mogt weeten,
    By wien het zyn zou, én dat hy haar nimmermeer
        Voordeezen heeft geleid uit speelen vaaren;
    (105) Hy had alleen gezeid, ’t was een aanzienlyk Heer,
    Verzien met zeer veel géld, én maatelyk veel’ jaaren;
    Zo dat zy vreest, dat hy de zélfde man zal zyn,
    En dat men tégens dank haar huuwelyk zal sluiten,
                Krygt Geeraard haar na buiten:
    (110) Dies zy myn’ hulp verzoekt, om haar van deeze pyn,
    En broederdwang te ontslaan; dóch dat ik wél moet letten
    Niets aan te vangen, dat haar’ goede naam kan smetten.
                Zo vér is ’t eindelyk gebragt.
    En zo gy me allebei voorts uwe hulp wilt bieden,
                (115) Acht ik haar in myn’ magt.
Ed. Kan Léonoor, óf ik u hélpen, ’t zal geschieden.
        Léon. Maar zég ons, Heer, het wit, daar gy na tracht?
Kar. Hunn’ reis te breeken. Léon. Hoe dénkt gy dit uit te wérken?
Kar. Weet Geeraard nóch van uw geslooten huuw’lyk niet?
[p. 5]
    Ed. (120) Hy heeft’ er nooit het minst van konnen mérken,
    Schoon dat hy my altyd by Leonore ziet,
                Als hy haar komt bezoeken;
            Want onder naam van bloedverwant
    Is een jaloersche vént gemakkelijk te doeken.
Léon. (125) ’k Maak Geeraard wys, dat ik om hém in liefde brand;
    Maar dat men my aan u ten huuw’lyk wil besteeden,
            Gelyk gy my lang hébt gebéden.
        Des gy alleen, én niet myn Eduärd,
            Hem ligt geduurig op het hart.
    (130) Op die voet sta ik nóch by Geeraard; maar laat hooren,
    Hoe gy hunn’ reis, én huuw’lyk meent te stooren?
Kar. Ik zal ’t u zeggen; maar men dient op staande voet
                Na Geeraard toe te stuuren,
            Dat hy hier daat’lyk komen moet,
    (135) Eêr zy vertrekken; wyl de koets voor négen uuren*
            Aan ’t huis van Geeraard weezen zal,
                En ’t is niet vér van achten.
                Indien wy langer wachten
    Zo mis ik al myn’ hoop in dit gevreesd geval.
Léon. (140) Maar Karel, zég eerst... Kar. Ei, ’t geluk zou ons ontschieten,
            Zo wy die kans vervliegen lieten;
    Ei, stuur straks na hem toe, ik zal u midlerwyl
    Vertellen, eer hy komt, wat ik héb voorgenomen.
Léon. Kornelia.

TWÉDE TOONEEL.

Kornelia, Léonore, Karel, Eduärd.

        Korn. Hier ben ik, Jufvrouw. Léon. Ga ter yl
    (145) Na Geeraard, vlieg, én zég, hy moet straks by my komen,
    En zonder tydverzuim, om zaaken van gewigt.
    Maar bréng me straks bescheid. Korn. Wél Jufvrouw.


[p. 6]

DÉRDE TOONEEL,

Karel, Léonore, Eduärd.

                                                Kar. ’k Bén verpligt
    Uw’ heuscheid steeds in myn’ geheugenis te prénten.
        Léon. Heer Karel, zonder komplimenten,
            (150) En zég me sléchts, wat vorder dient gedaan.
Kar. Ik zal, als Geeraard komt, wat aan een’ zyde gaan;
                Terwyl moet gy hem doen gelooven
        Dat ik van u, én van uw huuw’lyk af zal staan,
                Indien hy sléchts den dooven
    (155) Niet langer maake, én my zyn’ Zuster geef tot Bruid,
        En dat hy door zo reed’lyk een besluit
        U ligtelyk tot vrouw zal konnen krygen.
    Léon. Heer Karel, dat te zeggen, óf te zwygen
    Is évenveel; ’t schynt, óf gy Geeraard nóch niet ként;
            (160) Hy zal u nooit zyn’ Zuster geeven.
    Kar. Dat weet ik wél, ’t geschiedt maar om de vént
    Wat wys te maaken, op te houden, wêer te streeven;
            Want in het heetste van uw’ praat,
            En als hem ’t hoofd begint te maalen,
    (165) Zal ik verschynen, om te weeten, hoe ’t al gaat;
                En óf hy onze kwaalen
    Wil eindigen, óf niet; dan zal in overmaat
    Zyn’ haastigheid hem naar gewoonte, straks verrukken,
    En my ligt alles naar myn’ wénsch, én wil gelukken.
Léon. (170) Wat is dat? Kar. Weet gy niet, dat, als hy een geschil
                Met geene schyn van réden
    Kan staande houden, dat hy dan straks wedden wil,
            Voornaam’lyk in gelégenhéden,
            Daar hy, bedroogen door de schyn,
        (175) Zich inbeeldt heel verzékerd van te zyn?
    Zulk een’ gelégenheid verhoop ik te verwekken,
                En hy zal wedden, ’t is gewis,
                Zo gy my ’t wérk maar hélpt voltrekken.
        Léon. Daar bélt men, ligt dat hy daar is.
[p. 7]
    (180) Wat moet ik vorder doen, Heer Karel? Kar. Spreek my tégen,
        Geef hém gelyk; terwyl hy wordt gesard
            Van my, én van Heer Eduärd,
    Om hem na zyn’ gewoont’ tót wedden te beweegen.
        Léon. Wat wédding? geef me meer bescheid.
    Kar. (185) De tyd is veel te kort, daar is de meid.

VIERDE TOONEEL.

Kornelia, Léonore, Eduärd, Karel.

Korn. Mêjufvrouw, Geeraard staat u in ’t salét te wachten.
            Léon. Zég, dat hy hier kome, in den Hóf.

VYFDE TOONEEL.

Karel, Léonore, Eduärd.

Kar. ’k ZAl u van gints verspiên, met uw verlof.
            Speelt u myn’ lés wel in gedachten?
Léon. (190) Ga heene, én zyt gerust, ik zal die wél betrachten.

ZÉSDE TOONEEL.

Geeraard, Léonore, Eduärd.

    Geer. Van waar komt my dit luk, Lénoor,
            Dat jy my by jou doet ontbieden?
Léon. ’t Heeft iets bezonders voor ons beiden te bedieden.
    Geer. Ja wél, récht uitgezeid, het komt me ook wonder voor.
    (195) Wat is ’er gaans? Léon. Ik heb niet langer konnen wachten,
    U meê te deelen, dat Heer Karel afstand doet
    Van zyne vryery, zo gy hém weêr ontmoet
        Mét vriendschap. Geer. Dit maakt allerleij’ gedachten!
            Wat drommel is ’er in de weeg?
            (200) Zyn ook jouw middelen verminderd
    Door kwaade schulden, óf zyn de aksiën weêr leeg,
    Dat hém in ’t voortgaan van zyn’ vryery verhindert?
[p. 8]
            Of is jou érgens eenig land
        Verdronken door ’t inbreeken van de dyken?
        (205) Is ’t ook jou huis, dat onlangs is verbrand?
    Daar moet iets schorten; ei, hoe sta je? doe ’t my blyken.
            Léon. Neen, Geeraard, ’t is nóch altemaal,
            Gelyk het is geweest voor deezen.
Geer. Ik kan niet dénken, kijk, óf daar moet onraad weezen.
            (210) Hoe veul acht jy jouw kapetaal?
            Léon. In all’s twé honderd duizend gulden,
                In obligatien op ’t land,
    In kustingbrieven, daar de grond voor is verpand,
    In landen, aksiën, én huizen. Geer. Zonder schulden?
Léon. (215) ’t Is alles onbezwaard. Geer. En nóch staat Karel óf?
    Wél ’t is een groote gék! maar, waarom, moet ik vraagen?
        Léon. Om u, én my sléchts te behaagen.
Geer. Maar zéker? Léon. Ja, daar in stélt hy zyn’ vreugd, én lóf.
                Hy kan uwe ongunst niet verdraagen,
    (220) En wénschte, dat gy zyn’ geneegenheid maar wist.
Geer. Wél, is in Amsterdam een eerlyk man, hy is ’t.
            Kyk Leonoor, dat ik hem niet mogt lyen,
                Was, om dat hy jou ook kwam vryen;
                Maar, nou hy óf staat, als ’t behoort,
                (225) Heeft hy me weêr opnieuw bekoord;
            ’k Beloof, ik zal hem meê te bruilóft nooden.
            Léon. Wy hébben noch niet eens gebóden:
            Ook twyffel ik, óf gy my wél tot Bruid
            Begeeren zult. Geer. Wél hoor, heb jy geen schulden,
                (230) En twémaal honderd duizend gulden,
    Zo min ik jou met hart, én ziel: daar meê is ’t uit.
Ed. Wat anders schort’er. Geer. Wat? Ed. Uw’ dankbaarheid te toonen
    Aan Karel. Geer. Eischt hy géld, zo is het huuw’lyk óf.
    Ed. Hy eischt geen geld. Geer. Ik dorst hém ook zo gróf
    (235) Niet achten, dat hy hem met géld zou laaten loonen.
            Hy wil misschien dat ik hem groet,
            Zo néderig, als hy me doet.
[p. 9]
            Heel wél, ’k zal tot der aard’ toe bukken,
    En fraai bonzjoeren, al zou ik myn’ nieuwe hoed
    (240) Vuil maaken. Ed. Dat gaat wél, wou ’t vorder maar gelukken.
Geer. Wat? Ed. Dat gy hem akses by uwe Zuster gunt.
Geer. Hoe! heeft hy ’t weêr op nieuw op Izabél gemunt?
    Die deugniet! Ed. Hoor eerst eens. Geer. Die lichtmis! Ed. Hoor me eens spreeken.
Geer. Het is een fielt, ’k wou, dat ik hem den hals zag breeken;
    (245) Ik héb het hem zo vaak geweigerd met fatsoen,
    Dat weet hy wél; wat zou myn’ Zuster met hem doen?
            Ed. Ik dócht, gy mogt hem zo wel lyen.
Geer. Het is een fielt, zou zo een gast myn’ Zuster vryen?*
Ed. Wél, waarom niet? Geer. Waarom? hy zou me ’t halve goed,*
                (250) Dat Vader ons heeft naagelaaten,
    Wel eischen durven; hy heeft geen oprécht gemoed;
    ’k Héb ’t overlang gemérkt aan al zyn praaten;
    Hy heeft veel’ lieden na haar midd’len ondervraagd,
    En meent, ik zou aan hem haar’ heele hellift geeven,
    (255) Daar ’k iemand weet, dien zy voor minder géld behaagt,
        En die haar ook zal hébben, hou ik ’t leeven
    Nóch sléchts één maand. Ed. Komt haar de hélft van ’t goed niet toe?
        Geer. Ja, zo ze met myn’ wil trouwt. Ed. Hoe?
        Indien gy haar dan nimmer uit woudt trouwen,
    (260) En zy getrouwd wou zyn? Geer. Dan bén ik maar gehouwen
        Een darde deel van haar geréchtig part
            Te geeven, vat je ’t Eduärd?
    Ik had met goed beleid daarom ook voorgenomen
    Nooit toe te laaten, wie ook om haar uit mogt komen,
    (265) Dat hy haar met myn’ wil zou krygen tot zyn’ vrouw,
    Dan met het zésde part van ’t erfgoed, zo als nou
    Een Haarelemmer, ryk van midd’len, myn’ bekénde,
    Myn’ Zuster hébben wil, zélfs zonder bruilóft, óf
[p. 10]
            Uitzetting, én al ’t geen zo gróf
        (270) Doet tasten in de beurs; daar door ik ’t énde
    Van myn voorneemen, naar myn oogwit, zie voldaan.
    Ja, dat ik Izabél niet meêr hoef te onderhouden,
    En met een zésde van al ’t érfgoed kan bestaan.
Ed. Hoe heet die Haarlemmer, daar gy haar meê wilt trouwen?
Geer. (275) Joachim Jolius. Ed. Ho! ho! ’t is Jóchem Jool;
    Die ouwe Saggelaar; ik kén hem, die Oomkool!
Léon. Wat, geef haar liever aan Heer Karel, dat ’s een vryer,
            Die béter by uw’ Zuster past,
            Als zulk een dórre, én drooge gast;
            (280) Doe my de gunst, én bréng hem by ’er,
            Mén moet op ’t géld zo naauw niet zien:
    Ik heb genoeg om met ons beijen van te leeven,
Geer. Genoeg? foei schaam je wat! ik zo veul geld uitgeeven
    Veur niet een beet? neen, dat zal nimmermeer geschiên.
    (285) Genoeg, genoeg, ja wél Lénoor, ik bén bedurven,
    Zo jy niet anders praat; wie heeft genoeg, zo lang
    Hy op de waereld leeft, voor dat hy is gesturven?
    Acht jy het géld niet meer? genoeg! ik word zo bang!
    ’t Zweet breekt my uit! Ik vrees, dat jy myn’ vrouw zélt weezen.
    (290) Genoeg! ja wél dat woord, genoeg, dat doet me vreezen;
    Genoeg! nóch ééns, genoeg is wél een grouw’lyk woord;
        Wie heeft zyn leeven van genoeg gehoord?
Ed. Maar, daar komt Karel om bescheid; wat zult gy zeggen?
Geer. Dat hy zyn’ zinnen op myn’ Zus niet hoeft te leggen.
Léon. (295) Toon hem ten minsten dan een vrindelik gezigt.
        Geer. ’k Zal hem gezigten! Léon. ’t Is uw’ pligt.*

ZÉVENDE TOONEEL.

Karel, Eduärd, Léonore, Geeraard.

        Kar. Mêjufvrouw, ’k wénsch u goede mórgen,
[p. 11]
            U insgelyks, Messieurs. Ed. ’k Wénsch u zo veel weêrom.
Léon. Ik ook, Heer. Kar. Geeraard, weet door u, waarom ik kom?
Léon. (300) O ja, wy spreeken ’er zo saamen van; maar zórgen,
            Dat gy vergeefs uw’ moeite spilt.
    Gy kunt het uit zyn’ mond zélf hooren, zo ge wilt.
    Hy zwygt, gelyk gy ziet, én wacht ligt na uw vraagen.
Kar. Myn Heer, gy hebt verstaan, wat u myn’ liefde biedt,
            (305) Ei, weiger tóch myn aanbód niet;
            En gun my ook myn wélbehaagen;
            ’k Zal u verpligt zyn al de dagen
    Myns leevens, én gy zult volkomen in ’t bezit
            Van uwe wénschen konnen raaken;
            (310) Is schoonheid, óf is schat uw wit,
    Gy kunt u meester van die alle beide maaken.
        Dat Izabelle, uw’ Zuster, zy myn’ Bruid.
            Gy zwygt? wél, wat óf dit beduidt?
        Gy schudt het hoofd? Wat hapert ’er? Wat réden
            (315) Hébt ge om myn aanzoek af te slaan?
            Heb ik u eenig leed gedaan?
    Waar schort het? aan myn staat, geslagt, óf goed, óf léden?
            Valt op myn leeven, óf myne eer
        Het alderminst te zéggen? ei, myn Heer,
            (320) Voldoen wy alle beide ons wénschen:
    Neem gy ’t géne u behaagt; gun my, ’t géne ik begeer,
Geer. Ja wel, wat vindt men al verwaandheid in de ménschen!
        Dat Vrankryk, ô dat Vrankryk maakt,
        Dat meenig op de doolweg raakt.
Kar. (325) Waarom? myn aanzoek is niet buiten het betaamen
        Ik zég, dat ik Mêjufvrouw Léonoor
    U overlaaten zal, zo gy... Geer. Wél wat ik hoor!
Kar. Gy hoort gansch niet, daar ik my over héb te schaamen.
    Indien.... Geer. Indien, wél wat óf ons gebeuren zal
        (330) Van deezen Lóskóp? is ’t hier al van ’t mal?
    Zo gy... indien... Ja wél, ja wél, waar wil dit heenen?
[p. 12]
            My dunkt, jy zoud my op het lést
            De wét wel stéllen, en met éénen
        Ook aan Lénoor; wél ja tóch, dat waar bést:
    (335) Of zy niet wist, wat haar te doen stond, óf te laaten.
Kar. Hoor; wat haar’ keur belangt, laat ons daar niet van praaten.
            Zy heeft meer zin in u, als my,
            Dat weet ik wél; maar ’k weet daar by,
        Indien haar’ Voogden hunn’ belóften houwen,
        (340) Dat zy met niemand, dan met my, zal trouwen;
        En wat haar aan haare ééne Voogd, myn’ Neef,
                Gelégen is, dat geef
            Ik aan haar zélve te bedénken;
    Nóchtans heb ik u haar vrywillig willen schénken.
        (345) ’k Bekén, ’k had die vergélding niet verwacht;
            Maar nu gy met myn heuscheid lacht,
    Zal ik myn’ zaaken op eene and’re wys voltrekken,
            En ligt’lyk u eens weêr begekken.
    Geer. Ja wél, wat wou je doen, myn lieve man!
            Kar. (350) Altyd voor eerst uw trouwen
        Met Léonoor beletten. Geer. Wél, én dan?
Kar. Uw’ Zuster, die van u gevangen wordt gehouwen,
        En niet een eerlyk man te woord mag staan;
        Uws ondanks deeze dag nóch vryen gaan.
            Geer. (355) Ik wéd van neen, én durfje ’t waagen,
    Ik geef jou, in de plaats van deeze dag, acht dagen,
            Waar in je ’er niet eens spreeken zult.
        Kar. Gy zult me ’t altoos niet beletten.
        Geer. Wie dan? Ja wél, ’k verlies ’t geduld,
            (360) Wat heb je ’er onder te verzetten?
Kar. Een zakje dukatons. Geer. Ik bén ’er méê te vreên.
        Léon. Ik sta ’t u half. Geer. Holla wat, neen.
        Dat’s niet gezeid, ik hou het hem alleen.
        Ed. Méssieurs, wat wilt gy lui beginnen?
        Geer. (365) Zwyg stil, zwyg stil; ’k héb hem al binnen.
            Wat zég je Karel? durf je nóch.
            Jou woord gestand doen? spreek. Kar, Ja tóch,
[p. 13]
    Een woord, een man: al bén ik niet gewénd te wedden.
            Ik moet me ’er nu zien door te redden,
        Ed. (370) Wat, wat, Heer Karel, schei ’er uit,
            Gy zyt het kwyt. Geer. Wél, dat ’s verbruid!
            Wat roert het jou? Gantsch selleweeken,
            Dat jy jouw snuit hier in moet steeken?
Ed. Hoe nu toe, Geeraard? Léon. Ei neef Eduärd, zwyg stil.
    (375) ’t Is buiten u, laat hem maar wedden, zo hy wil.
            Geer. Hoor hier, om alle twist te weeren,
        Wy zullen élk een zakje dukatons
        In handen van Lénoor doen consingneeren,
            En wie de wedding wint van ons
        (380) Zal allebei de zakjes stryken.
            Kar. ’t Is goed, ik zal van stonden aan,
                Om ’t géld na huis toe gaan.
    Geer. Holla, dat schut ik: neen, dat zou niet lyken,
            Jy zoudt me zo een’ kans óf kyken,
    (385) Terwyl ik hier bleef: neen Amice, zo niet door
        Te gaan! ik eerst: dat gaat je voor.
        ’t Wérk diende zo niet afgesponnen.
    Lénoor, ik zal je straks twé honderd dukatonnen
    Doen bréngen. Kar. Ik ook, Mêjufvrouw Léonoor,
            (390) Al geef ik het by na gewonnen.

ACHTSTE TOONEEL.

Léonore, Karel, Eduärd.

Léon. Wél nu, Heer Karel, hebt gy ’t zo vér na uw’ zin?
Kar. Volkomenlyk; ik ben geheel gehouden in
    Uw’ bystand. Léon. Hoe meent gy ’t nu vérder aan te leggen.
        Kar. Ik zal u ’t heele wérk gaan zeggen.
            (395) ’k Héb Izabelle lang verzócht
            Te vlieden van dien onbeschóften,
            Zieldwinger, onder trouwbelóften,
    Die ik steeds by my draag, óf ’t eens gelukken mogt,
        Dat zy ze aanvaarde. In ’t einde is myne beede
[p. 14]
            (400) Verhoord, én heeft zy ’t my beloofd,
    Indien haar’ Broeder met een onverstandig hoofd
        Ten haaren opzichte iets bespótlyks deede,
        Dat tégen de eer, én wélbetaamlykheid
        Zo aanliep, dat zyn onbehouwen hoonen
    (405) Haar uit den huis vliên by de waereld kan verschoonen,
        Ik heb voorlang dan toegeleid
    En na gelégenheid gewacht met groot verlangen,
        Dat hy iets zo onhéblyks aan mogt vangen;
            ’t Wélk nu in ’t einde, zo gy ziet,
            (410) Door deeze wedding is geschiedt.
        Léon. Maar, Karel, zyt gy niet verlégen,
    Dat u de wedding niet wél slaage? Kar. Niet met al;
    Myn dienaar Heintje, die hier daat’lyk komen zal,
        Weet daar toe honderd duizend wégen,
        (415) Om Geeraard makk’lyk in de val
    Te lokken.

NÉGENDE TOONEEL.

Eduärd, Karel, Heintje, Léonore.

                    Ed. Zie, daar komt hy zélf. Kar. Wél Hein, hoe gaat het?
    Wat zeit de Juwelier? Hein. Myn Heer, hier is ’t pórtrét.
    Kar. Mêjufvrouw Léonoor hoe staat het
    U aan? Léon. ’t Gevalt my wél, ’t is rykelyk bezét.
Kar. (420) In plaats van eene ring, meen ik ’t op trouw te schénken
    Aan Izabelle, om steeds op ’t principaal te dénken.
Léon. Uwe overslag is goed. Hein. Maar hebt gy al gewéd?
Kar. Ja, ’t is gelukt, het geldt een zakje dukatonnen.
    Hein. Dat ’s tréffelyk, ik réken ’t al gewonnen.
        Kar. (425) Ik zal ’t u schénken, zo ik ’t win.
Hein. Heb dank, myn Heer. Léon. Maar zég me, Heintje, zo gy ’t wedden
    Gewonnen acht, hoe meentge u zélf daar door te redden?
[p. 15]
    Want Geeraard, als gy weet, is gierig, én niet min
    Omzigtig; hy zal ’t huis wél maaken dicht te sluiten.
                (430) Hoe hélpt gy Izabél daar buiten,
                Of hoe bréngt gy ’er Karel in?
Hein. Mêjufvrouw, Geeraard zond, omtrént voor twalef jaaren
    Een Neef na Spanjen, met een taam’lyk kargezoen,
            Op hoop van groote winst te doen;
            (435) Maar die is achteruitgevaaren,
            En met een Koninklyk Galjoen
    Voorts na Oostinje toe; zo dat men taal, nóch téken
    Van hem gekreegen heeft, ’k zal in die Neef zyn’ schyn
    By Geeraard komen, van heel groote dingen spreeken,
            (440) En ’t heele wérk wél zo besteeken,
    Dat Karel, eer hy ’t mérkt, by Izabél zal zyn.
        Léon. ’t Gelykt myns oordeels niet met allen,
            Dat die Kozyn zo onverwacht,
    Terwyl de wedding staat, als uit de lucht komt vallen.
            Hein. (445) Daar is voorlang al op gedacht;
            Ik deê voor zés, óf zéven weeken,
    Een Passasjier, op ’t Spaansch gekleed, met Geeraard spreeken,
        En zeggen, dat zyn’ Neef met zeer veel schat,
        Die hy in Kalikoet gewonnen had,
            (450) Te Kadiks weêr was aangekomen,
        En daar by, dat hy had vernomen,
        Dat zyn’ Kozyn op ’t overkomen stond,
            En groote rykdom aan retoeren
            Zou hérwaarts met zich overvoeren;
            (455) Daar op maakt Geeraard reeds zyn’ mond.
Léon. Weet gy die Neef zyn’ naam, én alle omstandighéden?
                Hein. O ja, de meid van Geeraard, daar
            Ik aan verloofd bén, héb ik zélf gebeeden,
                Van zich tot zynent te besteeden,
                (460) Voor vyftien gulden in het jaar;
            En ’t lukt juist, dat zyne oude dienaar Joris,
[p. 16]
    Die als Faktotum in het huis, én op ’t kantoor is,
    Haar liefheeft; zo dat zy van hem te weeten krygt,
    Al wat ze weeten wil; wyl hy haar niets verzwygt.
        (465) Hier kunt ge ligt’lyk uit besluiten,
    Dat zy daar binnen tot ons voordeel niet verneemt,
        Of wy lui weeten ’t straks daar buiten.
    Léon. O ja, nu dunkt het my niet vreemd;
        Maar zult gy na die Kozyn gelyken?
    Hein. (470) Dat weet ik niet; dóch ’k héb heel goede moed
    Van Geeraard leelyk op zyn’ neus te laaten kyken;
        En lukt hét niet, al éven goed,
        Als van te vooren; ’k weet den bloed
    Door honderd wégen, zo die vond mist, uit te stryken.
    (475) Dóch die moet de eerste zyn; ’k heb alle toestél reê.
        Maar ’k héb aan u nóch ééne bêe,
    Heer Eduärd, dat ik u, als een Spék, mag kleeden.
    Ed. Heel gaarne; maar om wélke réden?
    Kar. Ik zal ’t u daat’lyk wél verslaan,
    (480) Als ge u verkleedt; ’t is om ons wérk te hélpen redden.
    Maar eer wy iets beginnen aan te gaan,
        Zal ’t noodig weezen te onderstaan,
    Of Izabélle door dit malle wedden
    Zich zélven meenen zal genoeg gehoond te zyn.
Hein. (485) Voorzéker, ’k zal in de ééne óf de and’re schyn
        Tot haarent binnen zien te raaken;
    Myn Heer, gy kunt, terwyl ik my verkleeden ga,
        De kist; én and’re zéven zaaken
    Hier bréngen doen, én haar de wedding kénbaar maaken
        (490) In eene brief: ik zal hier dra
    Weêrom zyn, om ze aan Izabél te geeven
    Met uwe trouwbelófte, én schildery.
Kar. Wél haast u dan; myn’ brief is straks geschreeven.
Hein. Ik bén u in een oogenblik wéêr by.

                            Einde van het Eerste Bedryf.

Continue

[p. 17]

TWÉDE BEDRYF.

EERSTE TOONEEL.

Joris, Geeraard.

Jor. (495) Ik zég, Sinjeur, zo gy ’t wédspul meent te winnen
    Zal ’t noodig weezen, dat men vyf zés wachters tracht
            Te krygen, om ons huis van binnen
        En buiten gaâ te slaan by dag én nacht;
            Om zo jouw zuster te bewaaren.
Geer. (500) Wy moesten het met minder kósten klaaren.
        Neen Joris: want dus doende zou de winst
        Te duur staan, élk bewaarer zou op ’t minst’
        Veur élke dag een’ gulden hebben willen,
        En dan de kóst. Ik zo veel géld verspillen
        (505) Veur niet? ô neen, ’k dénk daar niet an te tillen.
    Daar névens diende men voor élken wachter nóch
            Een twéde wachter schier te houwen,
    Die op den eerste paste, én toezag: want, óch, óch!
            Men mag geen ménschen meer vertrouwen,
    (510) Zo loos én boos zyn nu de tyden. Jor. Dat is waar.
        Maar nóchtans moetje een middel kiezen,
        Om ’t wédspul, nóch jouw zuster te verliezen.
        Geer. Ja Joris, ik bekén, ’t is vol gevaar:
        Want op Katryn durf ik me niet verlaaten,
            (515) Die moet veur eerst het gat uit. Jor. Hoe!
            Katryntje wég, Sinjeur, waar toe?
            Geer. Waar toe? wél hei! dat’s ook een praaten,
                Omdat zy om te koopen is.
Jor. Katryntje, óch! ze is zo trouw, als ik bén; dat is wis.
    (520) ’k Staa veur haar in; een’ kérk mag me op Katryntje bouwen.
Geer. Ja wél, ’k weet zélf niet, óf ik jou al mag betrouwen;
            Jor. Wie in de waereld dan, Sinjeur?
                ’k Héb dartig jaaren by jouw Vader
    Gewoont, én élf by jou. An wie kan jy jou nader
[p. 18]
            (525) Vertrouwen, dan an myn? waar vrees je veur?
Geer. Ik vrees veur alle ding, in deeze kwaade tyen.
        ’k Vrees veur Katryn, veur Izabél, veur jou,
            Ja veur myn zélf: want zie, ik zou
            Een’ vreesselyke aanvéchting lyen,
        (530) Als Karel my tien, twintig pond, óf zo
                Kontant in speesie boo.
    Ik was de wédding kwyt, het géld zou my verlokken,
    Hoe veul te meerder jou. Jor. Maar meen je ’t ook? Geer. Wél ja,
    Met zo veul géld, én dat kontant is niet te jókken,
    (535) Zo veul te weigeren is ommers zo veul schâ.
        Jor. Sinjeur, hoe zal men ’t dan beginnen?
Geer. Dat weet ik niet, het raakt myn hallef an myn’ zinnen:
    Want Izabél... Jor. Die is al te eerlyk van gemoed,
    Als dat ze een vryer... Geer. Ik vertrouw haar niet met allen,
        (540) Zy lykt me al meê wat vryerziek te vallen;
    Ze is jong, én onbedócht, als al dat goore goed.
Jor. Al had ze iets kwaads in ’t zin, wy zouwen ’t haar belétten.
    Geer. Ja, mogt ik daar myn hart gerust op zetten.
Jor. Och doe dat vry. Geer. Maar liet men jou eens acht, óf tien
            (545) Jakobuzen, óf Soevereinen zien?
Jor. Wind. Geer. Als ’t nou twintig was? Jor. Sinjeur, al was ’t ’er honderd.
        Geer. De drommel! Jor. Maaktje dat verwonderd?
Geer. Ja Joris, zo veel géld. Jor. O neen, zo waar ik leef,
        ’k Verriedje niet, om al ’t goed van de waereld. Geer. Geef
        (550) Me daar de hand op; maar zél jy jouw woord ook houwen?
        Jor. Ik zweer ’et. Geer. ’k Mag ’t je dan vertrouwen,
    Ik moet tóch wél; maar al myn’ vrees is veur Katryn.
Jor. Die hoeft me juist de wedding niet te zeggen;
            Lég jy maar al jouw zórg op myn,
[p. 19]
            (555) Ik zal het wérkje wél beleggen,
    Dat hy geen voet krygt om het allerminste woord
            Mét Jufvrouw Izabél te spreeken.
            Ik kén Katryns humeur: zy hoort
    Gewéldig na me: Ik héb heur dat al óf gekeeken.
    Geer. (560) Maar Joris, óch myn hart dat beeft!
    Twé honderd dukatons? het is geen kleintje. Jor. ’t Heeft
        Geen nood, ik wil myn’ kóp óf laaten hakken,
        Sinjeur, zel ik je dat niet bakken.
        Geer. Maar zonder wachters, dat je ’t vat:
        (565) Want ik begeer geen kosten. Jor. Dat
            Verstaat zich, stél je maar te vréden.
Geer. Je moet Katryn ook niets belooven, niet één spéld:
            Want zie zy is myn’ meid. Jor. Met réden.
    Geer. Zy wint in ’t jaar een dard’ half pond an géld.
Jor. (570) Zo doet ze; maar hoe zul jy ’t nu met Jóchem maaken?
    Ry jy na Haarlem, ligt dat Karel op de koets
        Zel passen, én jouw zuster onverhoeds
        An spreeken, én met haar an ’t vryen raaken,
            En dan was ’t heele wérk verbród.
    Geer. (575) Dat vrees ik ook. Ik zél ’er wél een schót
        Veur schieten; laat jy myn dat varken wasschen.
        Jor. Maar, als ik op het huis zel passen,
    Diende ik de sleutel van de huisdeur in myn’ magt
            Te hebben. Geer. Zoetjes, wacht;
    (580) Jy hébt gelyk, daar, pas het huis wél te bewaaren,
            En maak het met Katryn te klaaren,
            Dat... maar daar is zy zélf.

TWÉDE TOONEEL

Katryn, Geeraard, Joris.


                                                      Katr. Sinjeur,
        Daar staat een’ koets met paerden voor de deur;
    Daar is al angeklópt, én ik dócht op te maaken;
[p. 20]
            (585) Maar ’k vond de deur in’t nachtslót. Geer. Joris gaa,
            Het zal heer Jool zyn, laat hem by myn komen, dra;
            Maar loer met één eens, óf zy ook ons huis bewaaken.
Jor. Ik vat jouw zin, Sinjeur.


DÉRDE TOONEEL.

Geeraard, Katryn.

                                              Geer. KAtryn, wat Joris jou
    Belasten zal, dat doe. Katr. Wat zél hy my belasten?
Geer. (590) Iets, daar jy myn een’ dienst méê doen kunt. Katr. Ligt met vasten?
        Geer. Neen, neen, betoon jou maar getrouw,
            ’k Zal op een halfje brood niet kyken.
Katr. Wat is’er dan te doen? je bént zo kórdiaal,
        Zo doende zou jy wél een kwistgoed lyken.
        Geer. (595) Hoor, Joris zal ’t jou altemaal
            Wel zeggen, gaa maar met hem binnen.
            Daar komt hy, lét ’er op met zinnen.

VIERDE TOONEEL.

Jóchem Jool, Geeraard.

Jóch. IK wénschje goeden dag. Hoe gaat het, bénje klaar?
        Waar is je zuster? Geer. Die is boven, dénk ik; maar
                (600) Ik bén in groote zórgen;
    ’t Van huis gaan zel jy ons veur dit maal moeten bórgen.
            Wy kunnen veur dees tyd niet méê.
        Jóch. Heer Geeraard, alle ding staat réê,
            ’k Had staat gemaakt jou met jou beijen
    (605) Te onthaalen na myn’magt: én zo daar uit te scheijen?
            Wél dat gaat ommers heel niet an.
    Geer. Het is my hart’lyk leed, dat wil ik zweeren,
        Heer Jóchem; maar jy moet my ékskuzeeren.
[p. 21]
Jóch. Zo zég je in waarheid, dat het nu niet weezen kan?
    Geer. (610) Ja zéker, maar ’t is uit geen kwaade inténsie.
        Jóch. Wél, als ’t niet weezen kan, pasjénsie.
            ’k Mag dan myn’ koets, én myn’ koetsier
        Wéêr na myn’ plaats toe zénden, én doen zéggen,
            Dat zy het eeten van het vier
            (615) Of neemen, én geen spit an leggen,
    Indien ’t nóch tyd is, omdat ik tot t’avond hier
    Dan meen te blyven. ’k Heb ook met een vriend te spreeken.
    Ik mag ’t te middag op de beurs met éénen doen.
    Maar dat je ons huuw’lik dus zoudt willen laaten steeken,
            (620) Dat wil ik immers niet vermoên.
Geer. Neen, neen, is ’t malligheid; heel niet; maar wél verstaande,
        Dat jy jou woord ook houwen zult, aangaande
            Van wégen dat jy niet één duit
            Zult préténdeeren, als duwarie,
        (625) Geen bruilóft, óf al wat men ordinarie
        Gewént is méê te geeven an een’ bruid.
Jóch. O neen, al was zy naakt. Geer. Fiat dan naakt, rond uit,
    Ik schenk ze jou, én zal myn’ Oom ook wel beweegen,
            Dat hy der niet veel tégen
        (630) Zal hébben; want die goede man verstaat
    Het meesten tyd, als ik, én luistert na myn’ raad.
            Wanneer jy nou de witten.
    Maar uit wilt doen, zo zal mén op het sluiten zitten.
Jóch. Hoe eer, hoe liever; maar ik bid je, vind niet vreemd,
            (635) Wyl onze reis geen voortgang neemt,
            Dat ik te mddag hier blyf eeten.
        Geer. By myn. Jóch. Wél ja. Geer. Ik héb geen’tyd;
    ’k Had anderszins met jou al lang al opgezéten.
        Maar ’k héb den heelen dag te doen: het spyt
        (640) Me zéker. Jóch. Moet gy zélf niet middagmaalen?
Geer. Dat doe ’k maar éffen veur de beurstyd, met een’ snap.
[p. 22]
Jóch. Heel goed; want ik héb niet ontbeeten; dat zal knap,
        En fyntjes in zyn wérk gaan, zonder draalen.
Geer. Maar ’k héb geen kóst, om zo een vrind, als jou, te onthaalen.
    Jóch. (645) Wat kóst? het is me om ’t eeten niet te doen.
Geer. Wél, waarom dan tóch? Jóch. Om uw’Zuster te onderhouwen;
            Want ziet, het staat nou op een trouwen,
            En ’t is wél réden, én fatzoen,
    Dat wy malkand’ren ééns voor ’t huuw’lyk sluiten, spreeken,
            (650) En zien, wat deugden, én gebréken
Wy in malkanderen bevinden. Geer. ’k Vat dat wél.
Katryn.

VYFDE TOONEEL.

Geeraard, Jóchem, Katryn.

        Katr. WAt is jou wil, Sinjeur? Geer. Zég Izabel,
            Dat zy zo daat’lyk óf moet komen.
        Katr. Sinjeur, zy is niet half gekleed.
        Geer. (655) Roep ze éven wél, dat ’s niet een’ beet,
        Al was zy naakt, zy hoefde niet te schroomen.
    Zég, dat haar Bruidegom, die haar wél naakt begeert,
    Benéden is, én haar met zyn bezoek verëert.
Katr. Is dit heur Bruigom? veel geluks, men Heer. Jóch. ’k Wil hoopen,
    (660) Dat ik het worden zal, én wou wél, dat ik ’t was.
Geer. Kom, roep jy Izabél. Katr.’k Was lang al heen geloopen,
    Maar Jufvrouw die is ook niet al te wél te pas.
Geer. Al weêr kwaad water? wél dit lykt de droes in spésie.
    Roept ze évenwél. Jóch. Ei, ze is misschien beschaamd,
    (665) En wil niet, als gekleed verschynen, zo ’t betaamt.
Geer. Ga, zég datze óf komt, óf... Katr. Men Heer, bruikt meer diskrésie,
[p. 23]
        Als jy Sinjeur, én weet wél, hoe het hoort.
        Geer. ’k Zég nóch ééns, roep ’er, én gaa voort.
Jóch. Neen, kind, blyf hier. Ei, laat uw’ zuster zich met vréden
            (670) Palleeren, én wat mooitjes kleeden;
            ’k Mag dat wel zien, myn Heer. Ik meen
    Het middagmaal met u te houden, én met een,
    Gelyk ik strakjes zey, uw’ Zuster te onderhouwen.
Geer. Maar ik héb kóst, nóch tyd, het zou je zéker rouwen.
    Jóch. (675) Heel niet, al was’er maar droogbrood.
    Geer. Maar zéker... Jóch. Zie, óf gy me noodt,
    Of niet, ik kom tóch aan. Geer. Maar hoor, ik moet je zéggen...
Jóch. Gy zult het my voor dees tyd niet ontleggen;
            ’k Vraag na geen lékkerny,
                (680) Schaf wat ge wilt, ik kom u by.
        Geer. Ik zie, je wilt perfors dan komen?
        Jóch. Zo doe ik. Geer. Pozito, genomen,
    Ik schafte pékelvleisch, én anders niet een’ zier?
        Jóch. Dat’s lékk’re kóst. Geer. Wél, kom dan hier,
    (685) Omtrént halftwaalven wéêr, begryp je ’t? Jóch. Wél. Geer. Niet eerder,
        Versta je ’t? Jóch. Goed. Geer. Maar tégen twaalven van
    De tafel, vat je ’t? Jóch. Ja. Geer. Maar zie ik schaf niet meerder,
    Verzin je ’t wél, als maar één’ schootel. Jóch. Wél, wat dan?
            ’t Is dubbelt wel in allen deelen.
            (690) ’k Zal ondertusschen om een’ boodschap gaan.
        Geer. Heel goed. Het zal je niet verveelen,
    Dat Joris jou dan uit laat? Tryn blyf jy hier staan,
    Ik kom zo weêr.
.


[p. 24]

ZÉSDE TOONEEL.

Izabelle, Katryn.

                        Izab. OCh! moet ik my zo kopp’len laaten?
                O gruuwel! is dat Geeraards keur?
Katr. (695) Wél, Jufvrouw, kon je ’er makk’lyk hooren praaten,
    Daar jy op schildwacht stond, om ’t hoekje van de deur?
    Izab. Zoud ik hén daar niet hebben kennen hooren?
            O ja, ’k héb niet een éénig woord verlooren
    Van ’t geen ze zeiden. Katr. Wél, is dat geen fraai partuur?
        Izab. (700) Katryn hy staat me vreess’lyk tégen.
Katr. My niet; de Knécht is droog: krygt maar het minnevuur
        Eéns vat op hém, zal hy straks wél te degen
    In liefde branden. Izab. Ei, ’t is nu geen boertens tyd,
            Je dénkt niet, wat myn’ ziel al lydt.
        Katr. (705) My dunkt jy hoort je te verblyen.
Izab. Waarom? Katr. Om dat je niet na Haarlem hoeft te ryen.
        Izab. Was dat het eind van myn verdriet?
Katr. ’t Is ligtelyk ’t begin van meer geluk: want Joris
    Zeit, dat om uwent wil de heele reis te loor is.
        Izab. (710) Waarom? Katr. De réden weet ik niet.
    Maar ik héb órder.... Izab. Zwyg, Monfreer komt.


ZÉVENDE TOONEEL.

Geeraard, Izabélle, Katrijn.

                                                            Geer. SEldremasten!
    Vind ik jou hier? ik dócht, je waart niet wél;
    Die ziekte zal my al wat kósten, Izabél;
        Om jouwent wil kryg ik te middag gasten.
        (715) Wat doe je myn al moeite, én kósten an!
[p. 25]
    Izab. Hoe ik, Monfreer? het waar my aangenaamer,
    Dat gy geen kósten deedt, Geer. Moet jy niet an de man?
Izab. Dat is zo noodig niet. Geer. Maseur, ’k weet geen bekwaamer
    In ’t land te vinden, als ik u héb opgespeurd.
Izab. (720) Een man voor my? Geer. O ja, schatrijk, verstandig, staatig.
        Izab. En vorder? Geer. Stél je wat gelaatig,
    Jou tanden watr’en al, ik zie ’t wél, wacht jouw beurt.
                Te middag zel j’em zien, én spreeken,
                Ik héb hém hier te gast genood.
Katr. (725) Waar op, Sinjeur? Daer is maar één oudbakken brood,
                In ’t heele huis. Geer. Wat selleweken!
        Is vleisch by jou geen kóst? zég, snaversnél?
        Katr. Ja tóch, Sieur, zo wy’t hadden. Geer. Wél,
                Daar staat een heele ton in ’t pakhuis,
Katr. (730) Mien jy dat tonnevleisch, dat uitgeschooten is.
                Omdat het stonk, gelyk een kakhuis?
            Geer. Katryn, ’t was heur lui neus schuld. Katr. Wis,
        Heur neus schuld! ruikt de pékel niet, als pis?
        Geer. Ik zég, karonje, hou je bakhuis,
              (735)   Eer ik het jou met vuisten sluit.
    Katr. Maar schooten zy die ton niet uit?
Geer. Zy slachten jou, het waaren vieze gekken,
                En overgeeven lekkerbekken.
    Loop, haal je maar een stik, én zét het daadlijk by.
Katr. (740) Waar by? daar is geen turf in ’t heele huis. Geer. Die pry
                Weet niet te doen, als tégen spreeken.
Wat hoeft ’er turf? jy kunt wat kassen stukken breeken;
                De wurm eet ze anders op, zy zyn
            Ons niet meer noodig. Loop, Katryn,
    (745) Wy moeten nou de borst eens récht te dégen smeeren.
Izab. Maar moet men vrémde lui niet met gebraad trakteeren?
[p. 26]
Geer. Wel overleid. Katryn, steek jy een stuk an ’t spit.
        Katr. Zo most je’er tót de kóks een huuren.
Geer. Veur niet, Katryn? Katr. Wél neen, veur géld, Geer. Wat praat is dit?
                (750) Leen jy der maar één by de buuren.
    Katr. Wat leenen wy de buuren tóch? wél ja,
            ’t Zal al gereed staan. Geer. Kom, sa, sa!
            Wy moeten ’t over zien* te leggen.
    Peet Wybrig zaliger pleeg tégen ons te zeggen;
            (755) Hoort, kind’ren, arremoê zoekt list,
    Maakt van de nood een’ deugd, als jou ’t vermoogen mist.
        Ik weet goê raad, geen béter van je leeven,
            Ik zél je een eindtje touw doen geeven,
    Dat dan gespykerd in de schoorsteen voor het vuur,
    (760) En daar het vleisch an; ’t zal in anderhallef uur,
    Met draaijen, alzo wél, als an een spit, doorbraaden.
    Wat dunkt je’er óf Maseur? ’t Is wysselyk geraaden.
    Maar tonnevleisch, én dat gebraaden, is te zout.
Geer. Te minder eet men, als ’t wat zout is, én wat oud.
Izab. (765) ’t Maakt wéêr te grooter trék tot drinken. Geer. ’t Kan niet schaaden
                Daar veur is bier genoeg in ’t vat.
Katr. Ja Scharbier, dat hem niet zal lusten. Geer. Kladdegat,
    Wat schort’er an? kwam ’t niet eerst gisteren in de kélder?
        Katr. Maar ’t is te dun. Geer. Het is wéêr hélder,
    (770) En is ’t niet dik genoeg, zo neem wat van die stroop,
                Die ’k uit de vaten heb doen kuipen,
    Die ’k korts na Vriesland zond, die hebben we goed koop,
    En dichte by. Hy mag zijn hart met lekker zuipen
        Ophaalen. Méng wat veul in élke kan,
        (775) Zo ziet hy ’t voor varsch Rotterdammer an.
Katr. Maar zo hy proeft, zo zél ’t hém zékerlyk niet smaaken.
[p. 27]
            Geer. Hy vul zyn’ darmen dan met wyn.
            Katr. Twé ming’len, én zo zuur gelyk azyn,
                    Wat kunnen die veul maaken?
    Geer. (780) Twé ming’len maar, dat ’s dievery!
    Ik mat ze gist’ren nóch, én vond ten naasten by
    Vyf pinten. Katr. Wél, ik héb ’t zo nét niet na gemeeten;
                Maar ’t is te weinig moet je weeten,
                De wyn is boven dat te zuur.
    Geer. (785) Ik weet goê raad, wy zullen ze verléngen,
            En met twé ming’len water méngen.
        Ze is stark, zo zal ze béter zyn, als puur.
Katr. Ze is rós van kleur daar by. Geer. Dat zél ze blanker maaken.
Katr. Oud tonnevleisch an ’t spit, én zuure rósse wyn,
    (790) Geméngd met water? wat, het zal te schandig zyn.
    Ik schafte varsche kóst, én drank, als ’t my zou raaken.
    Geer. Wél, als ’t jou raakt, zo moei jou met jouw zaaken.
    Tót and’re kóst is nou geen tyd, het is te laat,
            Wy zullen voor de beurstyd eeten;
            (795) Want Joächim heeft niet ontbeeten,
        En zo men lang wachtte, wat een’ praat,
    Hy at licht alles op, dat ik hem veur zou zetten;
            Geen tydverzuim zou ’t hém beletten.
        Nou moet hy ’t in een hallef uur, óf min,
    (800) Of hakken, daar ik wél één oortje brood by win.
Katr. Maar ’t is te slécht, was ik als jy, ’k zou vreezen...
        Geer. Was jy, als ik; was ik, als jy,
    Dan was ik maar een kwistgoed; deuze Pry
    Maakt me altyd, dat ik... maar de kóst moet vaerdig weezen
                (805) Omtrent half twaal’ven, rép je wat,
            Wy moeten op de beurs zyn, dat je ’t vat.
    Zie daerom haastje Tryntje, én zonder tégen blaffen.
    Katr. Maar zelje’em geen bankét opschaffen?
Geer. In ’t pakhuis staat een’ zak vol scheepsbeschuit;
[p. 28]
        (810) Katryn, zoek daar de grootste brokken uit;
    En lég die in een’ schaal: ’k héb ook een’ hoop karsténgen
        Daar ginssen by een’ boom zien bréngen,
    Waar uit de Jongens wél de heele hélft, óf meêr
            Halfgoeden weeten uit te pikken;
    (815) Haal daar een’ schoot vol van, én kom hier daadlyk wéêr.
    Izab. Maar in der daad, Monfreer, het zal niet schikken.
        Geer. ’k Zég haal ’er maar een’ schoot vol van,
    Lees daar de bésten uit, én braa die in een’ pan.
Izab. Neen, blyf Katryn. Monfreer, ’t zal immers schande weezen
    (820) Karsténgen by een’ boom te raapen, én daar méê
    Een gast te onthaalen. Koop liefst goede. Geer. Bénje al réê?
            Wél jy hebt altyd wél te vreezen
            Veur schande; acht jy ’t géld niet meer,
            Als zo een’ zotte schandige eer,
            (825) Die nóch op réden rust, nóch gronden?
    Wie droes kan proeven, wat gekóft is, óf gevonden,
        Of opgeraapt? Izab. Ik raad alleen, Monfreer...
        Geer. Hoe is ’t, héb ik je om raad ontbooden?
            En wat weet jy van gasten nooden,
            (830) Of schaffen? Blyf maar hier, Katryn;
    Wy hoeven geen bankét, daar zal geen tyd toe zyn;
    Veur beurstyd zullen wy nóch van de tafel scheijen;
        Jy kunt dan ’t zoute vleisch bereijen,
    Gelyk gezeid is. Izab. Maar... Geer. Maar zég ik, houd je mond.
    (835) Katryn, doe jy ’t, als ik gezeid héb, én terstond.

ACHTSTE TOONEEL.

Katryn, Izabélle.

Katr. WEl Jufvrouw, wie zou op zulk gast gaan niet verslingeren?
[p. 29]
    Dat zél eerst smaaken! ’k vrees jou vryer zel zyn’ vingeren
    Tot an de knokkels toe opëeten. Izab. Praat me van
            Myn Broêr, nóch Vryer, nóch van eeten.
            (840) Katryn, ik wou veel liever weeten,
            Dewyl ik ’t niet begrypen kan,
    Hoe dat om mynent wil de reis zou blyven steeken.
    ’t Was immers aangeleid alleen om mynent wil?
                En ’t is een groot verschil,
    (845) Om mynent wil een’ reis te maaken, óf te breeken,
        Katr. Daar hapert iets, maar, waar het vast
Mag weezen, weet ik niet, ik héb zo daad’lyk last
Van Joris, uit de naam van jouw Monfreer gekreegen,
    Dat hy me wél ekspréss’lyk liet gebiên,
    (850) Als dat ik wél te deegen toe zou zien,
Dat niemand, wie ’t ook was, door geenerhande wégen,
    Met jou, van buitens huis, het allerminste woord
    Zou spreeken. Hy was zeer verlégen, én verstoord,
            En praatte van jou op te sluiten;
            (855) Ten waar hem Joris van myn’ trouw,
        Verzékerd had, én dat ik ’t zo wél maaken zou,
        Dat niemand vreemds jou spreeken zou van buiten.
        Hy zei me ’er by, dat hy de rédenen niet wist,
                Nóch hoe de zaaken leggen;
        (860) Ten minsten wou hy het niet zeggen.
    Maar Karel zal misschien door de ééne óf de and’re list...
Izab. Zwyg, daar is Joris?

NÉGENDE TOONEEL.

Joris, Katryn, Izabelle, Heintje buiten.

        Jor. Neem Katryn, Sieur Geeraard zéndtje
        Deuz’ roeste spyker, én dit éndtje
        Gesplitste marling: maak het vast,
        (865) Gelyk als hy ’t jou strakjes heeft belast.
    Katr. Ik weet niet, óf ik ’t doen zal konnen.
[p. 30]
Jor. Wacht dan, tot dat ik by je kom,
    ’k Bén hier zo daatelyk wéêrom.
Katr. Waar ga je? Jor. ’k Bréng een zakje dukatonnen
    (870) In konsingnasie tót Lénooren. Izab. Waarom dat?
Jor. Om réden, die men niet mag weeten. Izab. Wélke grillen!
Mag ik ’t niet weeten? Jor. ’k Weet het zélf niet.
                                Heintje van buiten op straat.
                                                      Kammen, brillen,
        En messen, koopt ’er niemand wat?
    Katr. Ei Joris, ik hoor daar een Kraamer,
            (875) Koop nou het schaertje, dat je myn
    Zo lang beloofd hebt. Bréng hem by ons op de kamer.
        Jor. Ik dénk niet, dat je ’t meent, Katryn?
    Je weet wél, dat Sinjeur.... Katr. Die zal ’t niet weeten. Hein. Kammen,
        En brillen. Katr. Zo je ’ém wég gaan laat,
        (880) En niet én haalt... Jor. Hoe, bén je kwaad?
Katr. ’k Beloof je... Jor. Maar hoe zou Sinjeur zen zélf vergrammen,
    Indien hy ’t wist. Izab. Nou Joris, doe haar’ zin,
        Voor deeze reis, én laat hem in.
Jor. Ja wél, zie daar, ik durf niet. Hein. Kammen, fyne
        (885) Schaermessen, schaertjes, kristallyne
        Gesleepen’ brillen. Katr. Wél ik zweer
    Jou, Joris, by myn’ maagd’lyke eer,
    Zo jy hem wég laet gaen, dat ik je van men leeven
        Geen vriend’lyk woord zél geeven.
Jor. (890) Katryntje? Katr. Laet jy myn met vréên.
Jor. Wél hoor ten minsten eens myn’ réên.
Katr. Ik wil niet hooren, zég ik. Jor. Meisje!
Katr. Wég, van men lyf. Jor. Ei, hoor een reisje:
    Ik zél hem haalen; maar zie me eerst eens vriend’lyk an.
Katr. (895) Wél, ’k zal het daad’lyk doen, zo vriend’lyk als ik kan.
    Maar loop wat rasjes, als een man.
Jor. ’t Is wél, ik zél hem binnen laaten;
[p. 31]
    Maar maak, eer dat ik wéêrkom, dat
    De koop tóch klaar is, én dat jy niet op het mat
    (900) Gevonden wordt, nóch ook dat jou Sinjeur hoort praaten.

TIENDE TOONEEL.

Izabélle, Katryn.

Izab. Die Kraamer zal licht Heintje zyn, na ’k schat,
    My dunkt het aan zyn’stém. Katr. Dat ’s makkelyk te hooren.
Izab. Ik mérkte straks, dat gy hem spreeken woudt.
Katr. Veurzéker, ’t staat met ons ligt vreemd geschooren.
    (905) Wie weet óf Karel ’t wérk niet brouwt,
            Dat wy niet na de Hófstéê ryen?
    Maar daer is Heintje zélf.

ÉLFDE TOONEEL.

Heintje, Izabélle, Katryn.

              Heintje eene Brief overléverende.
                                                Mêjufvrouw, lang geteem
                Wil nu de tyd niet lyen,
    Lees daarom straks die brief, zo ’t u belieft, én neem
        (910) Een opzét, óf gy al uw’leevedaagen,
            Door ongegronde vrees, én schyn
            Van schand, wilt ongelukkig zyn,
    Of met een eerlyk man eene eerlyke uitvlugt waagen?
    Izab. Wat is ’er gaans? Hein. Die brief, als gy die leest,
    (915) Zal u beréchten, wat Heer Karel hoopt, én vreest.

                            Izabélle leest.
Mêjufvrouw Izabélle, uw’ Broeder heeft zo éven
De grootste uitspoorigheid die doenlyk is bedreeven.
    Hy heeft met my gewéd (kan eenig voorval ons
    Wél béter slaagen) om twé honderd dukatons,
[p. 32]
(920) Dat hy acht dagen u in huis zal sluiten,
Dat niet één ménsch u zal van buiten
    Te spreeken krygen, óf te zien.
Houd dan uw woordt, aanvaard myn’trouw, zy ligt verbórgen
    In myn pórtret, én zo ge uw’ kérker wilt ontvliên,
(925) Vergun my, dat ik alles mag bezórgen
    Om heimelyk by in huis te raaken; ’k zal
U bréngen by myn’ Nicht, daar kunt gy leeven
    Bevryd van opspraak, ’k wacht dan af in dit geval,
Wat gunstig antwoord gy op myn verzoek zult geeven.
    (930) ’t Staat nu aan u te kiezen, éénmaal vry
    Te leeven, óf altyd te zyn in slaaverny.
                                Uw Dienaar KAREL.

Izab. Katryn, hier zien we nu de réden
    Van Geeraards vrees, én al de omstandighéden;
            Hierom sloot hy het huys zo vast
    (935) In’t slót; hier om gaf Joris u die last
            Van my zo vlytig te bewaaren.
Katr. Wél! wél, is ’t meug’lijk? Hein. Ei, verspillen wy geen tyd;
    Maar dénk, Mêjuffer, wélk eene angst Heer Karel lydt,
                Zo lang hy van myn wédervaaren
    (940) Geen tyding heeft. Izab. Wat zal ik doen Katryn? óch, och!
                Katr. Wél Jufvrouw, valt hier nóch
    Te twyffelen? ik zou ’t met Karel liever waagen,
                Als al myn’ leevedagen
    Mét Geeraard, óf met zo eene ouwe Saggelaar
    (945) Geplaagd te wezen, ja, ’k zou my niet ééns bedénken?
    Izab. Katryn, gy hébt het goed te zeggen; maar
    Bedénk eens, hoe ’t myn’goede naam zou krénken?
    Hein. Met lang te dénken gaat de tyd voorby,
        En gy raakt nooit uit uwe slaverny.
        (950) Wie weet, wat hy met u nóch zal beginnen?
    Hoe? die zich meester van uw’heele vryheid maakt,
[p. 33]
            Wat komt zulk één niet in de zinnen?
            Gy ziet niet, wat gevaar u naakt.
Katr. Nou, Jufvrouw, rézolveer, eer Joris
    (955) Weêr hier komt. Izab. Voor een’ Jufvrouw van geslagt,
    Als ik bén, dunkt my, dat het vry wat buiten ’t spoor is,
    Zo wég te gaan. Ach, ’t is al te onbedacht!
Hein. ’t Geschiedt uit nood; de nood breekt alle wetten.
            Katr. Jy hebt jou maar gerust te zetten;
    (960) Maak van de nood een deugd. Izab. Wél Heintje, zég uw’ Heer,
    Dat hy in ’t wérk stéll’wat hy kan, om ons te redden,
            Dat hy myn leeven, én myne eer
            In handen heeft. Hein. Dit malle wedden
    Bevrijdt uw’goede naam veur opspraak by élk één,
            (965) Die maar verstand heeft. Izab. ’k Wil het hoopen.
    Waar is de trouwbelófte? Hein. In zyn portrét. Izab. Doe ’t open,
    Ik vind het knipje niet. Hein. Dat deê myn’Heer om reên,
        Opdat men iets daar binnen kon versteeken,
    Dat niemand vinden zou, als die het kunstje wist.
        (970) Zo gaat het op, Mêjufvrouw; zie, daar is’t
    Ontslooten. Izab. ’k Vat het. Katr. Laat ons van een schaertje spreeken,
    ’k Hoor Joris komen.

TWAALFDE TOONEEL.

Joris, Katryn, Heintje, Izabélle; Geeraard van binnen.

Jor. IS de koopmanschap gedaan?
Katr. De Kraamer is te duur. Hein. Het komt me meer te staan.
    Als jij me biedt. Jor. Nou ras Katryn, jy moet het neemen,
    (975) Of laaten; hier valt niet te teemen.
Hein. Bie jy me dan niet meer? Katr. Niet meer, als ik je zei.
Hein. Het kóst me zélver wél acht stuivers. Geer. van ’t kantoor roepende, Joris, hei!
[p. 34]
    Waar blyfje? Jor. ’k Hoor Sinjeur daar roepen, séldreménten,
                Kom, Kraamer, kom, gaa haastig uit.
    Hein. (980) Laat my myn’goed met vreden vénten.
Geer. Waar blyf je Joris? Jor. Och Katryntje, ’t is verbruid,
    Daar roept hy weêr. Katr. Wél geef hem négendhalve stuiver,*
    En laat hém uit; ik houw dit schaertje. Hein. Wél, gen dag.

DÉRTIENDE TOONEEL.

Izabelle, Katryn.

Izab. Katryn, hoe minzaam is dit aanzigt! Katr. ’t Is wel zuiver.
    (985) Geschilderd. Izab. Dat zyn oogen, ach!
    Wat vriendelyker zwier speelt door dit heele weezen!
    Ik zouw ’er zyn gemoed uit leezen:
    De zédigheid... Katr. Daar is je Broer; bérg ’t portrét.
Izab. Waar laat ik ’t? Katr. Smyt het op het béd.


VEERTIENDE TOONEEL.

Geeraard, Katryn, Izabélle.

    Geer. (990) Wat droes, moet ik dan eeuwig kyven?
Hoe, hoorde ik Joris hier beneên niet? Katr. Ja, Sinjeur,
        Geer. Waar drommel is hy? Katr. Hy is veur.
            Geer. Me dunkt, ik hoorde ’em an de deur.
        En daat’lyk hier. Wat mag hy daar bedryven?
        (995) De droes! zo hy weêr uitgaat, wél ik zweer....
            Neen, neen, ik zie hem, hy komt weêr.

VYFTIENDE TOONEEL.

Geeraard, Izabélle, Katryn, Joris.

Geer. WAt deed je daar aan ’t slot? Jor. Wyl niemand t’huis* zal blyven,
    Dan ’t Vrouwvólk, én dat jy, én ik uit moeten gaan,
[p. 35]
            Zo dócht me, diende ik acht te slaan,
    (1000) Dat alles hécht was. Geer. Geef de sleutel hier. Zy zouwen
    Jou wél bedriegen: ’k durf myn zélven bést betrouwen.
            Maar is het nachtslót ook ontstéld?
Jor. O neen. Geer. Je moet eens zien, wat nou het bankgéld géldt:
    ’k Moet wat verkoopen, én na Leiden ’t kasgéld stuuren.
        (1005) Maar ik gaa met je, én moet eens hooren gaan,
        Of ik van myn Kozyn niets kan verstaan.
            Ik kan op myn kantoor niet duuren,
    Zo leit me dat in’t hoofd, én maalt,
            Sints dat my kort’ling is verhaald,
    (1010) Dat hy van Kalikoet te Kadiks is gekomen.
            Veur ik hém zie, héb ik geen deeg.
    ’k Ga met jou daat’lyk uit. Ik moet jou onderweeg
            Wat zéggen, daar ik na vernomen
    Wil hebben, maar maak jy voor hallef élf
    (1015) Weêr thuis te weezen. Jor. Wél. Geer. Kom, laat ik
nou myn zélf
            Wat spoên, van stilstaan zal de tydt niet léngen.
            Waar is de schuijer, en myn’ hoed, Katryn?
Katr. Hier is jouw hoed, Sinjeur; ik zél de schuijer bréngen.
Geer. Waar blyft ze. Katr. Ik zoek vast. Geer. Zou zy hier
op ’t bed wél zyn?
    (1020) Maar wat is dit voor een Juweel, met diamanten
        Zo kóstelyk bezét aan alle kanten?
            Wél, hoe komt dat hier op het béd?
            Maar na ik zie, is’t een pórtrét!
        Ja tóch, daar staat een Jongman in geschilderd.
    (1025) Gansch bloed! ’t Is Karel. Wél, de duivel haal de vént!
                Wat zal dit weezen? seldremént,
    Ik bén de wedding kwyt. Wél bén je zo verwilderd,
    En héb je zo jou pligt vergeeten, Izabél,
[p. 36]
        Dat jy ’t met Karel houdt? Ja wel! ja wel!
        Izab. (1030) Maar hoor, Broêr. Geer. ’k Wil jou Broêr
niet weezen.
        Izab. (1035) Ei hoor tóch eens. Geer. Ja wél, ’k word dul;
        Foei, foei, laat jy jou zo beleezen?
    Katr. Maar ’t is zo kwaad niet. Geer. Het is boevespul,
    ’t Zyn hoereparten, die geen vroome dóchters passen.
        Izab. Ei hoor me eens maar één oogenblik.
Geer. Zwyg stil, jy smyt jou eer zo schandelyk in ’t slik,
    Dat jou al ’t water van de zee niet of zal wasschen.
        Maar ’k zél je dat verleeren. Izab. Broêr.
Geer. Jy bént myn’ Zuster niet; myn’ Zuster is geen hoer,
            (1040) Als jy bént, die met schilderyen,
    En diamanten, die jou zo een lichtmis schénkt,
            Jou zélf in ’t heimelyk laat vryen.
            Foei, dat je om de eer zo weinig dénkt.
            Maar wacht, ik zal dat wél belétten,
    (1045) Dat zweer ik, staaltje, ’k zal jou doen in ’t Spinhuis zetten,
        Daar ik jou andersints had uitgetrouwd
            Aan iemand, die veul braaver kaerel,
        Als Karel is, een’ man, gelyk een’ paerel:
    Want hy heeft op het minst wél twé, drie tonnen goud.
        (1050) Maar dat’s nou uit. Jy hébt die kans verkeeken.
Izab. Ei, hoor tóch...Geer. Lightekooi, ’k wil je niet hooren spreeken.
Katr. Hoor myn dan. Geer. Nóch jou ook, karonje; jy lui staat
            Het saamen, ’k mérk ’t aan jou gelaat.
            Maar ik zal al jouw hoerestreeken
        (1055) An Luikas Oom, én al de Vrienden gaan
            Eens fraai van stuk tót stuk verslaan.
    Ik moet eens hooren, wat ’er die van zullen zéggen,
            En voorts met heurlui overléggen;
    Hoe dat men je allebei bést na het Spinhuis krygt.


[p. 37]

ZÉSTIENDE TOONEEL.

Izabélle, Katryn.

Izab. (1060) Katryn, ’k bén zo ontstéld: want, hoe ik ’t keere, óf wénde,
                Ik bén myn’ raad ten énde.
    Dat ’s eene oploopendheid, die alles overstygt.
        Geef gy my uw raad. Katr. Wist ik’ er één’ te vinden.
            Maar wie docht, dat jou Broêr op ’t béd
    (1065) Zou zoeken. Izab. Dénk maar, hoe men hem die pas verzét,
    En dit gevaar ontkom; hy zal my by de vrinden,
        En meest by Luikas Oom zeer zwart
        Uitschild’ren, én het wérk ten kwaadsten duijen.
                Katryn, ik vrees voor donk’re buijen.
Katr. (1070) ’t Zal ligt geen nood doen. Wat! jy hébt te klein een hart.
Izab. Waar is de brief, én trouwbelófte? Katr. In zyn portrétje
            Geslooten. Izab. Zo hy die eens vondt!
Katr. Hy weet het kunsje van het knipje niet: Ei, zét je
    Te vréden, wees gerust; dat ’s bang zyn zonder grond.
            (1075) Kon ik maar ééns met Heintje spreeken,
    Of met Heer Karel, ’t was haast met myn vrees gedaan;
            Zy zouwen ons hier in niet laaten steeken.
            Ik zél na boven an het vénster gaan
            Oppassen, om te zien, én om te hooren,
    (1080) Of de één, óf de ander ook tót Jufvrouw Léonooren
            Te spreeken is, die ’t Heintje zeit.
    Jy bént ontstélt, gaa jy te bédde, én wil niet vreezen.
    Een ménsch moet veur de tyd niet ongelukkig weezen.
Izab. Zo dra ge eene uitkomst ziet, zo bréng me tóch bescheid.

                    Einde van het Twéde Bedryf.

Continue
[p. 38]

DÉRDE BEDRYF.

EERSTE TOONEEL.

Karel, Léonore; Eduärd, gekleed als Spaansch
knécht, Kornelia; drie knéchts.

Kar. (1085) Mêjufvrouw, ik misbruik uw’ heuscheid.
                Léon. Niet met allen;
            Ey, maak daar tóch geen’ woorden van,
            Gebie maar. Kar. Ik verzoek u dan,
    Dat gy hier wat blyft staan, óf ons iet voor mogt vallen,
                (1090) Daar uwe hulp in dienen kon.
    Léon. Heel gaaren; ’k wou, dat Heintje maar begon.
            Ik bén benieuwt zyn’ trótse Spaansche tréden,
            Zyn’ wéllekomst; én vordere omstandighéden
    Te zien. Ed. ’t Is alles klaar; Mêjufvrouw Léonoor,
            (1095) Kornelia kan u terwyl verzellen;
                Wy gaan met Heintje ’t wérk bestellen:
    Hy wacht ons achter aan de poort. Léon. Wilt gy hier voor
    Niet liever uitgaan? Ed. Neen; dat mogt het wérk verbrodden,
    Zo Geeraard zag, dat Heintje uit uwe wooning kwam:
    (1100) Want niet een ménsch moet hém hier kennen te Amsterdam;
    Hy is door de andere wég veel lichter te bedodden;
    Vaar wél dan Engel; maar ga hier tóch niet van daan.
    Léon. Pas gy daar op, én laat ons hier begaan.

TWÉDE TOONEEL.

Léonore, Kórnélia.

Kor. JA wél, Mêjufvrouw, ’t is, dunkt my, een stout bestaan
    (1105) Van Jufvrouw Izabelle; ik zou zo stout niet weezen.
[p. 39]
            Léon. Waarom, Malloot, wat zou je vreezen?
            Korn. Het smaalyk praaten van de lui.
        Léon. Zoudt gy dan praaten zwaarder weegen,
    Als zulk eene overlast te lyden? Kórn. Wél te dégen.
    (1110) Jy niet, Mêjufvrouw? Léon. Neen, ik acht het maar een’ bui,
    Die schielyk overwaait; men zal naa drie, vier weeken,
                Wanneer zy Karels huisvrouw is,
            Niet ééns meer van dit deurgaan hooren spreeken;
            En dan zal zy, uit haar’ gevankenis,
    (1115) En slaaverny verlóst, haar overige leeven
    Aan toegelaaten vreugd in vryheid overgeeven.
            Korn. ’t Is waar, ’t verschil van tweên is groot;
    Maar pleeg je de opspraak niet te vreezen, als de dood?
Léon. Ja; maar Heer Eduärd heeft my zo wél beleezen,
        (1120) Dat my die bullebak niet meer vervaart,
    En de ongelukkigste der waereld zou ik weezen,
    Zo ik na ’t oogwit van myn’voogden wierd gepaard,
                Of ’t praaten van het vólk zou vreezen.
                Gy ként myn oudste voogd zyn’ zoon,
                (1125) Wat dunkt u van hém? Korn. Hy is schoon,
                En waerd om met een’ slab te loopen.
Léon. Die wou men my nóchtans voor een juweel verkoopen.
Kórn. Heeft Fobert u gevryd, én weet ik daar niet van?
            Léon. Neen; ’t was daar op de Vader doelde;
            (1130) Maar ik heb hem doen zien, dat hy sléchts vrucht’loos woelde,
    En dat ik my wél zélf verzien zou van een’ man.
                Als hy my enk’lyk in het huw’lyk wou verbinden,
                Om daar zyn voordeel by te vinden;
            En daarom héb ik my stilzwygende aan
    (1135) Heer Eduärd verloofd, én meen mijne eigen’ voogden
            Te dwingen, om ons huuw’lyk toe te staan.
            Zélf door bedwang van réchten, óf zy ’t poogden
    Te weeren: want een voogd wordt met groot récht verächt,
[p. 40]
    Die eigen nut in plaats van ’s Weezen nut betracht.
        Korn. (1140) Wat aanbelangt uwe eigen’ zaaken,
    Dat gy u daar met érnst méê moeit, begryp ik wél:
                Maar dat ge om Jufvrouw Izabél,
    Of Karel niet ontziet op ieders tong te raaken,
            Is iets, dat ik me niet verstaa.
Léon. (1145) Gy acht kwaad klappen meer, als ik, Kornélia;
        ’k Versta met u, dat ieder één moet myen
            Op al de waerelds tong te ryen,
            Wanneer ’t maar weinig voordeel doet;
        Maar ik verstaa ’t heel anders, als men ’t goed,
        (1150) Dat daar uit spruit, veel grooter kan bevinden,
        Dan de opspraak; dat men zyn’getrouwste vrinden
        Zyn’ hulp niet weig’ren mag, maar bystaan moet,
            Voornaam’lyk, als zy tégens réden
        Verongelykt, geen andere uitkomst zien.
        (1155) Heer Eduärd, door Karel stark gebéden,
        Verzoekt my nu, dat ik de hand zou biên
    Aan Izabelle, die haar’ kérker wil ontvliên:
    Hoe kan het Eduärd zyn bésten vriend ontzéggen,
        Of ik het weig’ren aan myn Eduärd?
    (1160) Behalven dat ik my ook laat gelégen leggen
            Aan Izabéls, én Karels smart
    Want buiten réden valt hen Geeraard veel te hard,
            En om een weinig smaalyk praaten,
    Behoorde ik, zo my dunkt, dit goed doen niet te laaten.
Korn. (1165) Zal ’t al de waereld zo verstaan, als gy ’t verstaat?
    Dat de ééne goed doen noemt, noemt de ander dikwils kwaad.
        Léon. Als al de waereld kwaad wou noemen
            Dat goed is, én het goede doemen?
        Korn. Acht gy dan al de waereld dom?
Léon. (1170) Heel dikwils, ’t spreekwoord zeit, doe wél, én zie niet om.
            Ik acht het zéggen van de lieden
    Zeer veel in dingen, die maar middelmaatig zyn;
    In groote moet alleen de réden ons gebieden.
[p. 41]
        Want eer, én deugd bestaan niet in den schyn.
        (1175) Wy moeten de eer van de achting onderscheijen.
            Korn. ’k Weet onderscheid in geen van beijen;
    En ik meen eer te zyn, al wat men eerlyk noemt.
Léon. Ik niet; op die manier zou ’t Graauw de wetten stellen.
            De botterik het vonnis vellen,
        (1180) Wat waardig was mispreezen, óf geroemd.
    Maar wyl uw oog tot in het binnenst van de réden
            Niet wél doordringen kan; én zien
    Wat waarlyk bést is, doet gy veiligst uwe zéden
    Te rég’len naar gewoonte, én achting, én te vliên
    (1185) Al ’t geen maar schyn tót stóf van achterklappen
        Verstrekken kan. Maar gints komt Eduärd
            Met Heintje. Korn. Zie eens hoe ze stappen!
Léon. Dat ’s op zyn Spaansch, de stap van een grootmoedig hart.
            Korn. Nu schort het niet, als aan zyn klappen.
Léon. (1190) Dat zal w el gaan: ’t is al een’ wonderlyke gék.
    Ook lykt Heer Eduärd natuurelyk een Spék.
            Korn. Ik bén benuuwd, hoe ’t af zal loopen.

DÉRDE TOONEEL.

Heintje, onder de naam van Don Gasparo, Eduärd,
als zyn knécht, onder de naam van Octavio; Katryn
in ’t venster; drie knéchts als Spanjaard, met
een’ kist; Léonore, én Kornelia, op haar stoep.

Hein. OCtavio. Ed. Sinjoor. Hein. Ga, klóp de deur eens open.
Katr. Och, Heintje, bén je daar? Dat ’s goed, want Jufvrouw is
    (1195) Te béd gaan leggen uit een’ puure ontstéltenis.
Hein. Wat schort ’er? Katr. Geeraard heeft jou Heers portrét gevonden.
Hein. De droes, hier is het halve wérk geschonden!
            Hoe drommel komt hy aan ’t portrét?
[p. 42]
Katr. Toen jy flus wég gingt, kwam Sinjeur is haast benéden,
    (1200) En Jufvrouw smeet het uit verbaastheid op het béd.
    Daar hy het vond, én naar wat anders zócht: myn léden
    Staan nóch én trillen, zo vervaerlyk ging hy aan.
    Hy heeft de deur na hém in ’t nachtslót toe geslooten,
    En is, als raazend’, voort na Luikas oom gegaan,
            (1205) Daar hy het wérk zeer zel vergrooten,
            En schénden Jufvrouws naam én faam;
    Want ziet, hy hoerde, én pryde, én sprak van Spinhuis zetten,
    En scholdt ons niet, als veur karonjes, vodden, sletten.
        Hein. Ja wél, Katryn, ’k bén onbekwaam,
            (1210) Om ons hier door te redden.
Katr. Zo is ze ’er kwaalyk an; want Heintje, ’k wil wel wedden,
            Och ja, ’t gaat vast, dat Luikas al,
            Wat Geeraard zeit, gelooven zal;
            Zo jy ons in het wérk laet steeken.
        (1215) Want Geeraard zel met Luikas hier terstond
            Wéêr weezen. Hein. Wacht, ’k bedénk een’ vond.
Katr. Dat waar ook wonder, zou ’t je ’er nou juist an ontbreeken.
    Hein. Hoor, is de deur in ’t nachtslót; ’k weet goê raad,
    Doe ook de gréndels daar van binnen veur én laat
            (1220) Den rékel wachten hier op straat.
            Hoe zeer hy klópt, doe jy niet open,
    Tót dat ik wéêrkom. Wil je een’ wénschelyke uitkomst hoopen,
            Zo toon nu ook jouw kunst, Katryn;
            Dénk op een middel van wat schyn,
    (1225) Dat je hém ophoudt; want komt hy der eerder binnen,
            Zo is het heele wérk verbród.
Katr. Laet jy maar begaan, ik zel wel wat verzinnen.
        Gaa jy maar heen, ik zel daar wél een schót
        Veur schieten.


[p. 43]

VIERDE TOONEEL.

Léonore, Heintje, Eduärd, drie knéchts, Kórnélia.

                                Léon. ’t SChynt daar niet te dégen:
    (1230) Want Heintje komt wéêrom. Hein. Ei, laat me niet verlégen,
    Verzie my aanstonds van een’ zwarte mantel, én
    Een koper bekken, met een’ hooge hoed; ik bén
        Te drommels in het naauw, vol angst én vreezen:
        Want Geeraard is heel boos na Luikes oom gegaan,
    (1235) En kwam hy met hem wéêr, eer ik gereed kost weezen...
    Léon. Wat zou ’t dan zyn? Hein. De droes, daar komt hy aan!
        Houd hem Katryn niet op, zo is ’t gedaan.
            Ei lieve, hélp me straks verkleeden.
        Léon. Maar zég ons tóch om wélke réden?
Hein. (1240) Kom, kom, ’k zal ’t binnen doen; want zag hy my op straat
    In deeze kleeren, óf de koffer, ’k wist geen raad
    In al de waereld.

VYFDE TOONEEL.

Geeraard, Luikas; Katryn, van binnen.

                                Geer. ZYn dat dingen die betaamen?
    Wat zég je Oom? Luik. ’k zég, zy hoort heur in heur hart te schaamen,
    Zo ’t waar is, maar ik kén ’t niet looven, wat ien’ praat!
        (1245) Veuroordeel heeft jou lichtelyk bedroogen.
        Geer. Loof myn niet, Oom; maar loof jouw oogen;
            Dit is het konterfeitsel van
            Een’van haar’ pollen, Oom, het kan
    Niet anders weezen. Wie zou zulke kóst’lykheeden
        (1250) Veur niemendal wég schénken? neen; zy moet
            Gestraft zyn, Oom. Luik. Mit zinnen, zoet,
[p. 44]
            Zo haastig niet. Mit groote réden
    Behoorde zy gestraft te worden, ik bekén ’t.
            Wanneer het waar was. Maar je bént
            (1255) Te haestig. Geer. Oom, ik zég de waarheid;
            Wat droes, begeer je grooter klaarheid?
    Verdraagt men dit, zo zél zy de eer van ons geslagt
    Niet leelyk veurstaan. Luik. Wat zou dan jou miening weezen?
    Wat zou men mit’er doen? Geer. Daar heb ik opgedacht:
        (1260) Myn’ meining, Oom, die is in deezen,
    Als dat men haar van al haar érfgoed nét,
            En zuiver bastert maakt, én zét
            Haar voort in ’t Spinhuis, én belét,
        Dat zy der niet weêr uitkomt van haar leeven.
    (1265) Zo kan zy anderen een goed éksémpel geeven.
        Luik. Maar, Gérrit neef, dat zou nóch meer
            Tót naadeel, én verkleining
    Van onze goede naam, van ons geslagt, én eer
            Verstrékken. Geer. ’t Is nóchtans myn’ meining.
Luik. (1270) Maar ’t is jou zuster. Geer. Of ’t myn’ zuster is, óf niet;
    Wat raakt die schandvlék ons, nu ons die schand geschiedt,
        Dat zy haar lyf zo stout durft overgeeven.
Luik. Maar ’t is geen vol bewys van haar oneerlyk leeven;
        Dit schilderytje is licht.... Geer. Ik mis ’t geduld.
            (1275) Neen, Oom, ’t is wis, de pry heeft schuld,
    Zy moet in ’t Spinhuis, én van ’t érfgoed zyn versteeken.
        Gy stémt dit ook, niet Luikas Oom? want ziet
    Onze eer, onze eer! Luik. Of ik ’t zél stémmen weet ik niet.
            Eerst moet ik Izabél eens spreeken.
Geer. (1280) Goed, goed, ik zél jou by haar bréngen. Hoe?
            Wat’s dit? ik draay hét nachtslót open,
            En échter blyft de deur nóch toe.
[p. 45]
            Hoe drommel óf dit óf zél loopen?
    Och hier is onraad, Oom! héb ik ’t je niet gezeid?
    (1285) Zy is wis met haar’ Pól te béd, én onze meid
    Die heeft ’er lichtelyk een’ steekpénning voor genooten.
    Zie, daarom is de deur van binnen toegeslooten.
        Begrypje ’t, zy staan ’t samen. Luik. Wél, ik stae
    Verslagen, én verstéld; maar Gerrit schél eens, drae.
Geer. (1290) Zie daer, dat rammelt. Katr. van binnen. Wég, wég, jongens, met je schéllen,
    En raazen van de stoep. Luik. Je zoudt wat zoeter béllen,
    Of klóppen; Tryn mient, dat het jongens doen. Geer. Gansch bloed!
    Doet zy niet op, ik loop de deur op met de voet.
        Katr. Wie klópt daer? wat is jou begeeren?
Geer. (1295) Was ik ’er binnen, Pry, ik zou je dat wél leeren.
Katr. Wél ’t is dan bést, dat ik niet open doe. Geer. Myn moed
    Loopt over, varken, ’k zég doe op, óf ’k wil je zweeren...
Luik. Nou, doe je kénnen, Neef, én zég, wie dat je bént.
    Geer. Wat mien je, Oom, dat die sloerie my niet ként?
    (1300) Zy zoekt maar uytstél, om haar’ póllen te versteeken.
            Die looze hoer; ik kén haar’ treeken.
    Luik. Doe open Tryn, ik bén ’t mit jou Sinjeur.

ZÉSTE TOONEEL.

Katryn, Geeraard, Luikas.

        Katr. Sinjeur, stae jy hier veur de deur,
            Mét Luikas Oom, wie heeft zyn leeven!
Geer. Jou varken... Katr. Héb je nóch niet lang genoeg gekeeven?
            Jou zuster is ’er zo an vast,
    Ze leidt van schrik te béd. Geer. Hoe komt de deur van binnen
    Gegréndeld. Katr. Jufvrouw heeft het my éksprés belast.
[p. 46]
Geer. Zy heeft het jou belast? ja wél, ik mis myn’ zinnen!
        Katr. Het was om béste wil, toen jy
            De deur in ’t nachtslót sloot van buiten,
            Sieur Geeraard, zo belasten zy
            Die ook van binnen vast te sluiten;
    Want Joris had gezeid, dat jy voor de dievery
            Bevreesd waert, dat men op zen hoeden
    Moest weezen, omdat jy een’ valsche trék vermoeden;
    Dies, meende zy, was ’t huis zo allerbést bewaard.
            Geer. Dat’s waar karonje, hoe bedaard
    Kan zy het zéggen. Luik. Nou, kom, kom, niet veul te praaten,
    Doe op. Katr. Had Jufvrouw ’t niet verbôon. Geer. Myn in te laaten?
Katr. Ja, wie ’t ook weezen mogt; byzonder jou Sinjeur.
Geer. Ik scheur myn’ reuzel; word myn nou myne eigen’ deur
    Veur ’t hoofd geslooten? Ik zal Izabél vermoorden,
    En jou daar by, kom ik ’er binnen. Katr. Och, daar veur
    Is Jufvrouw bang; want ziet, jy maakte sus die woorden,
    En ’t liep zo hoog, dat zy jou hérssenen ontstéld
        Geloofde, én met krankzinnigheid gekwéld.
        Geer. Wat moet ik hooren, zien en lijen!
    Wie is hier meester? jy, óf zy, óf ik, jou zwyn?
Katr. Weet ik dat juist, Sinjeur. Luik. Nou, nou, doe op Katryn.
Katr. Hoe maak ik het van pas aan allebey de zijen?
    ’k Volg Jufvrouws last: én zo zy my wéêr and’re geeft,
    Zo kommandeer myn ook. Luik. De Dóchter spreekt beleefd.
        Geer. De droes mag die beleefdheid haalen.
        Luik. Nou, Tryn; loop rassjes, zonder draalen,
    Zég Jufvrouw wie der is. Katr. Dat zou ik gaeren doen,
    Maar Jufvrouw slaept. Geer. Zy heeft in ’t zin ons mal te broên.
[p. 47]
    By honder duizend... Luik. Ey, sus, sus, bedwing je tooren,
    Loop, maak ’er wakker. Katr. Zou ik Jufvrouw zo gaen stooren?
    Heur’ kamer is in ’t slót: zy heeft de sleutel méê
        Genomen. Ik kreeg kyven zo’k ’t déê.
        Zy zeid me, dat zy niet gestoord wouw weezen.
    Geer. O varken, zo’k in huis kom meug je vreezen.

ZÉVENDE TOONEEL.

Heintje met een bekken, als een Uitroeper gekleed;
Katryn, Geeraard, Luikas.

Hein. Hoort, Heeren, hoort, indien er iemand van
    U allen een Pórtrét, ’t afbeeldsel van een man,
            Gevonden heeft, rond om de kanten
                Bezét m’t fyne diamanten,
    Die bréng het tót de Stadts-uitroeper, én hy zal
    Goed drinkgéld hébben. Katr. Ik héb dat Pórtrét gevonden.
Geer. De droes, daar zyn we ’t kwyt! zwyg varken, bén je mal?
Hein. Wat zég je, vryster? Katr. Was ’t niet in satyn gewonden?
        Hein. Ja, weet je ’er óf! Geer. Katryn, smoel toe!
        Katr. Ik heb het zélf... Geer. Zwyg, zég ik, hoe
            Of ’t lukken zal? Hein. Maar laat ’er spreeken.
Katr. Op straat gevonden. Geer. O, ze gékt wat met je, vriend,
            Ze is boordevol van zulke streeken.
        Katr. Neen, neen, ik zég niet, of ik mien ’t.
    Geloof je, dat ik onréchtvaerdig goed wil houwen,
        Sinjeur? wél zou jy dat op myn vertrouwen?
Hein. Dat lykt geen gekken! Geer. Maar zy raaskalt, én heur hoofd
    Dat leutert. Luik. Laat’er tóch uitspreeken, Neef, én zéggen
[p. 48]
    Wat zy der al van weet: jy schynt schier zélf beroofd
        Van zinnen. Katr. ’k Vond het gist’ren leggen...
        Hein. Waar vond je ’t kind? Katr. Op de Osjessluis.
        Hein. Waar liet je ’et? Geer. ’k Zal de pry vermoorden!
    Zwyg, zég ik. Luik. Elke reis val jy’er in’er woorden.
        Hein. Waar liet je ’t vryster? Katr. ’k Brógt het t’huis.
    En liet het Jufvrouw zien, die ’t op het béd liet léggen,
    Daer jy hét vond, Sinjeur, én méê naamt. Geer. Durf je ’t zéggen?
Katr. Wél, waerom zou ik niet? Jy raasde, en tierde nóch,
    Gelyk bezeeten. Hein. Zo je ’t hébt, zo geef het tóch.
Geer. Hei, hei, de meid is zót, ten minsten is zy dronken.
        Katr. Wél, hoe na héb je ’t myn geschonken?
            Sinjeur, jy bént zo mild niet van je tyd.
    Ik zég de waarheid, én het schynt schier, óf ’t jou spyt.
        Geer. Jy zégt de waarheid? nou, jy lykt ze
            Die de waarheid spreekt; ei zie! hoe kykt ze?
            Wég, wég, je ként ’er niet méê deur.
        Katr. Wél jók ik hét? ik zég het nóch, Sinjeur.
        Jy schóldt ons nóch veur vodden, varkens, nichten
            En woud ons by jou Oom betichten
                Van hoerery, én dievery,
    En ’k weet niet wat. Is dat niet waar? ontkén het vry.
Geer. Neen, neen, het is niet waar. Katr. Nou! durf je dat ontkennen?
Luik. Wél Neef, ik héb het straks nóch in jou hand gezien,
    En ’t is het zélfde, dat vérlooren is, zo ’k mien.
        Geer. Die laryster, die pikken moet ’er schénnen!
            Hein. Ei, zénd het de eigenaar tóch wéêr,
            Want nu bén je overtuigt, myn Heer.
Geer. Neen, neen, jy hébt het nóch niet mrt schoon praaten.
Hein. Jy zult het evenwél doen moeten. Geer. ’k Zal ’t wél laaten.
        Luik. Hoe, Neéf, begeer je iens anders goed?
[p. 49]
                Dat ’s onbetaamelyk, men moet
            Zen zélve niet op zulk een’ wys, verryken.
Geer. ’t Hoort myn, Oom. Hein. Het doet niet, Sinjeur.
                Geer. Waar aan zou dat tóch blyken?
    Hein. Jou meid beként, dat zy ’t gevonden heeft.
            Geer. Dat ’s wél, maak dat zy ’t jou dan geeft.
    Ik kén jou niet, jy kunt van myn niets pretendeeren.
        Hein. Wél hoe, myn Heer, dit lykt wél scheeren,
            Héb jy ’t pórtret niet, dat jou meid
        Gevonden heeft? gelyk zy zélver zeidt,
        Geer. ’k Héb, dat myn toekomt. Hein. ’t kan niet weezen.
    Geer. Al wat ik in myn huis vind, is het myn.
Hein. Niet als ’t een ander hoort. Geer. Jy zélt me niet beleezen.
                Bégeer je ’t? zoek het by Katryn.
Luik. Maar Neef... Geer. Maar Oom, heeft hy het in myn huis verlooren?
    Luik. De meid heeft... Geer. Ik wil van de meid niet hooren.
    Ik vraag, óf hy het in myn huis verlooren heeft?
        Daer vond ik het, én ’t is wel onbeleefd,
        Dat hy het myn zo onbeschaamd durft vérgen.
        Hoe, zou ik in myn huis niet meugen bérgen,
    Dat ik ’er vind? Hy zoek het zyne op de Osjessluis.
    Hein. Maar Heer, jouw meid die brógt het in jou huis,
        En daar uit vólgt... Geer. En daar uit vólgt, als vooren,
    Dat ik het daar niet vond, daar jy het hébt verlooren.
            Luik. Wél Neef, wat onbescheid is dit?
                Ja wél, zie daer, ’k héb niet een lid
    An ’t lyf, óf ’t beeft. Waer toe verval je nóch ten lésten?
        Hein. Ei Béstevaar, spreek jy een woord ten bésten.
Geer. Maar Oom, ik héb... Luik. Jy hebt gedaan, dat niet betaamt.
        Jy spreekt nóch van geslagt, van eer, én vrinden,
[p. 50]
            En héb je zélver geen meer schaamt’?
        Geer. Wél, mag ik in myn huis niet vinden?
Luik. Ja; maar als ’t and’ren toebehoort, zo geef het wéêr,
        En zie zo veul op ’t goed niet, als op de eer.
Geer. Maar Oom, ’t komt hém niet toe, hy heeft het niet verlooren.
Luik. Wat raak dat, óf het hém, óf and’ren toe mag hooren?
            Hy is Stadts Roeper. Hein. Dat is waar.
    Ik zal ’t de réchte man wél brengen, geef het maar.
Luik. Hoor, Gerrit, geef je ’t niet, het zal ’er drommels honden!
            Geer. Maar ’k heb het eerelyk gevonden,
                Ook is ’t al in de darde hand,
    En dan behoort het dien, die ’t vind. Luik. Foei; ’t is ien’ schand!
    ’k Zeg, geef het, óf,... Hein. Ik zal straks an de Schout gaan klaagen.
    Geer. Kom, laaten wy ’t dan deilen met ons twéên.
Hein. Wel hoe? ’t komt my niet toe, ’t hoort de eigenaar alleen.
        Luik. Ja wél, ik kan ’t niet meer verdraagen!
            ’k Zég, geef het wéêr, voor ’t lést, óf ’t zel
    Je rouwen... Is het hier van ’t mal met dit gekwél?
        Voort, geef... Geer. Wél, wél, ik zal het geeven.
    Maar ’t bérggéld. Katr. Dat hoort myn. Geer. Hoe jou? Hein. Van al myn leeven
            Héb ik geen grooter vrék gezien!
    Het géld hoort aan de meid. Luik. Heur zél ook récht geschiên,
    Zy vond het eerst, én heeft ’et daarenboven
    Te récht gebrógt. Geer. Ik geef heur huur, het is myn meid,
    En vindt ze wat, myn komt dat bérggéld. Luik. Schoon bescheid!
    ’k Zég, dat je stil zwygt. Vrind, jy moet ’er iet belooven.
[p. 51]
        Hein. ’k Héb last, om twintig dukatons
    Te geeven aan die ’t vindt. Geer. Ten minsten hoort het ons
        Dan saamen: want ik heb het half gevonden.
        Luik. Maar, Neef, op watte malle gronden
        Zoek jy al géld te schraapen? ’t Hoort Katryn
        Allienig. Katr. Wél te weeten hoort het myn.
    Luik. Het zél jou ook geworden. Hein. Dat heeft réden;
        Maar ik heb ’t Portrét nóch niet wéêrom/
    Luik. Jy zélt het krygen, wees te vréden.
        Lang jy het myn, kom, Gerrit, kom,
    Niet lang te sémlen. Geer. Oom, ei hoor me nóch ééns spreeken.
        Luik. Neen, geef het straks, én niet meer praats,
    Of anders... Geer. Het Portrét, wéêrom? wat selleweeken!
            En heur al ’t drinkgeld? dat komt vaats!
Luik. Ik beloof je Gerrit... Geer. Oom, daar is ’t dan.
                Luik. Vrind, gae heenen,
    En zég de man dat hy ’t portrétje vinden zel
    Op de Agterburgwal by het Vagevier. Hein. ’t Is wél.
        Luik. Maar, dat hy ’t bérggéld bréngt met éénen.
        Hein. ’t Is wél, ik zal het doen, Sinjeur.

ACHTSTE TOONEEL.

Luikas, Katryn, Geeraard.

        Luik.KAtryntje, ontgréndel nou de deur.
        Loop na beneên, én laat jouw meester binnen.
        Katr. Wel zie, ik durf dat niet beginen,
            Of Jufvrouw moest myn and’re last
    En órd’re geeven; maar myn dunkt, ik hoor ’er ginder.
Luik. Zo roep ’er. Katr. Jufvrouw, kom een reis an ’t vénster; was ’t
    Daer daat’lyk hom’les, dat ’s nou over, vrees geen hinder:
[p. 52]
            Oom Luikas is hier met jouw Broêr,
            En de eigenaar heeft zyn Portrétje
            Wéêrom gekreegen. Het rumoer
            Is over; Jufvrouw, kom, én zét je
            Gerust: want alle ding is wél.

NÉGENDE TOONEEL.

Izabelle, Luikas, Katryn, Geeraard.

Izab. Och Geeraard, bén je daar wéêrom? ik bén zo kwalyk
    Ja ziek geweest van schrik, én niet, als om jouw smaalik
    Onthaalen. Oom, bén jy daar ook? Luik. Ja Izabél,
    Ja Nichje lief, a kind, stél jy jouw hart te vréden,
            Je Broêr is nou niet meer verstoord.
Izab. Och Oom, hy zwygt nóchtans! Luik. Dat ’s waar, hy zwygt met réden:
        Want hy heeft schuld, wy weeten van de moord.
    Izab. Maar weet Oom van zyn aangaan, én zyn schélden
Luik. Ja, ’t was ien misverstand; ik dénk neit, dat het logt
        Wéêr beuren zél, myn’ lieve Nicht.
        Izab. Och Luikas Oom, niet ligt is zélden,
    En zélden is te veel. Och Oom, gy weet iet, hoe
    Hy aanging, ’t was zo bant! Luik. Haal die verdronken koe
            Niet uit de sloot wéêr op, ik weet ’et;
    Maar Nicht, jouw Broêr beként zyn misvertand, vergeet ’et
    Om Ooms wil, ook. Izab. Ik zou, sprak hy me daarom aan;
        Maar Oom, ’t is óch niet heel gedaan,
    Ik bén noch ban voor hem, hy wrókt; raakt hij der binnen,
[p. 53]
        Zo zal hy wéêr op nieuw beginnen.
        Hoe zie ik ’t eind van myn verdriet?
Katr. Ja. lieve Luikas oom, jy kent Sieur Geeraard niet!
    Behoorde hy heur gien pardoen te vraagen
            Veur al dat schélden, én dat plaagen?
Luik. O ja, ’t is rédelyk; kom Gerritneef, je moet
    Jouw Zuster om pardoen verzoeken. Geer. Goed!
    Ik jeur pardoen verzoeken? ’t is zyn leeven
            Niet meer gehoord. Luik. Récht uit gezeid,
            Je moet ’er saterfaksie geeven.
            Kom, kom; maar maar gien fakkelteit;
    ’t Moet weezen. Geer. Hoe! ik bén wél twintig jaaren ouwer
            Als zy, Oom. Katr. Jufvrouw kyk, ik zou ’er
    Hem évenwél niet eer in laeten, veur hy ’t deê.
        Luik. Nou Gerrit, wees niet ongeduldig,
            Al bin jy ouwer, jy bint schuldig.
            Nou vraag pardoen. Geer. Oom, gék je ’er méê?
    Luik. Ik spreek, dat reed’lyk is. Wat gekken?
    Wat ouwer? weiger je ’t, ’k zél ’t in myn Testemént
    Gedachtig weezen. Geer. Oom, ’t zou me tót schand verstrekken.
Luik. Of schand, óf niet; ik wil het hebben. Geer. Sellemént!
    Wat komt myn over! Luik. Nou, hoe stae je, zél het lukken?
        Geer. Ik bén gereed, Oom Hoor, Maseur,
    Ik parlesjante flus, én streek je lustig deur;
    Maar ekskuzeer me, ’t is myn’ schuld, ’k weet vuile stukken.
        Nóch oneer van je; ’k bên nou béter onderrécht.
Izab. Monfreer, het is my leed, dat ik in zulk mistrouwen
    By u geweest ben; maar ’t verheugt my, uw berouwen
    Te hooren uit uw’ mond; dewyl gy ’t zélve zégt.
    Ik hoop, gy zult me nooit naa deezen reden geeven,
            Dat wy in onmin zullen leeven.
        Luik. Nou Neef, beloof ’r dat. Geer. Wél, wél.
[p. 54]
                Zie daar, ’k beloof’tje, Izabél.
Izab. Loop heen, Katryn, én doe de deur van binnen open.
    Monfreer, ontsluit die nu, indien ge ’er in wilt zyn.
        Luik. Nou Gerritneef, ik hoor Katryn,
    Ze ontgréndelt vast de deur. Nou, gae in huis. ’k wil hoopen
    Dat jy nou béter mit malkander leeven zult.
        Izab. Och, gaat het anders, ’t zal myn’ schuld
        Niet weezen. Maar wil Oom niet binnen komen?
            Luik. Neen, deur al deze sporr’ling, is
            Myn al myn’ leege tyd benomen.
    Dag Nichtje. Izab. Ik bid, doe myn’ gebiedenis
    Aan Dibberichje-moei. Luik. Gen dag van heurent wégen.
Izab. ’k Bedank Oom voor de moeite. Luik. Och, daer is niet an gelégen:
        Dat zél wel gaen. Nicht, gae jy maar beneên.
Izab. Ik bén uw’ dienaarés. Luik. Jou ook zo, ik gae heen.

                        Einde van het Dérde Bedryf.

Continue

[p. 55]

VIERDE BEDRYF.

EERSTE TOONEEL.

Geeraard, Katryn.

Geer. Hoe is het met de kóst? Het is al élf geslagen.
    Daar wordt geklópt, daar zel gewis Heer Jóchem zyn.
Katr. ’t Is alles klaar. Geer. Wel, kom dan ’t eeten binnen draagen,
    En tap de groote kan een dérdendeel vol wyn;
    Maar stort niet, hoor je wél? kom, rép je wat, Katryn.
    Daar is hy; Joris komt uit al zyn aam geloopen.

TWÉDE TOONEEL.

Joris, Geeraard, Katryn.

    Jor. Sinjeur, goê tyding! doe de deur maar oopen;
    Je zult myn boodschap veur gantsch Hólland niet verkoopen!
Geer. Wat is ’er? Jor. Jouw Kozyn van Kalikoet
            Is veur de deur. Geer. Is ’t meug’lyk Joris?
    Ei zég me dat nóch ééns; wie zég je dat daar voor is?
Jor. Je Neef van Kalikoet. Geer. Neef Jasper? Jor. Ja, gansch bloed!
            Mit zo veul knéchten, én begazie!
Geer. Hoe weet je ’t? gaat het vast? wat héb je veur bescheid?
            Jor. Hy heeft me zélf zyn’ naam gezeid.
            Geer. Och! hou me vast, ik zwym. Jor. Koerazie,
            Sinjeur; kom, laet hem in; waer wacht je na?
Katr. De vreugd verrukt hem. Geer. Nou, ik gaa.

DÉRDE TOONEEL.

Katryn, Joris.

Katr. Is dat die ryke Neef, daer Sieur altyd van reutelt?
[p. 56]
            Jor. Ja, ’t is hy; maar... Katr. Hoe stae je zo beteuteld?
Jor. Die Neef komt uit een land, dat my niet zeer behaagt.
Katr. Wél, wat raakt jou dat land? Jor. En daar by is hy géldig.
Katr. Zo veul te béter. Jor. Jy bént mooi, Katryn. Katr. Gewéldig.
            Jor. En hachchelyk nóch zuiver maagd?
    Katr. Wél twyfel je daer an? wél wat zou ’t weezen,
    Of ’t zo al was, óf niet? Jor. Ja wél, Katryn, ’k zou vreezen
    Dat zo een fókkert ligt een’ diensmeid te Amsterdam,
    Daar alle ding vuer géld te koop is, zou beleezen,
            Als hy by ons lozjeeren kwam.
Katr. Wel Joris, schaam je wat, jy bént alleen myn troosje,
            Dat weetje wél. Jor. Ik weet nóch meêr,
            ’t Is een gevaarlyk ding, die eer;
            Eksperiensie in een doosje.
            Dat géld, dat géld! óch! zo hy hier
    In huis lozjeren komt, Katryn, zo vrees ik schier...
    Katr. Vrees niet, ik zél myn eertje wél bewaaren;
            Ik déê ’t om al de waereld niet;
            Neen, Joris, daerénboven ziet,
                Zo zél het Sieur wel klaaren
        Dat hy hier ’t gat niet inkryt: ’t komt zyn’ tas
                Niet al te wél te pas.
            Zo weitsen Heer, met zo veul knéchten...
            Maar sus, daer ’s iemand. Is hy dat?
            ,,Dat gaa ik Izabél beréchten.

VIERDE TOONEEL.

Geeraard, Heintje, Joris.

    Geer. Maar, myn’ retoeren... Hein. Wat, wat, wat,
        Niet anders, als van dat retoeren?
    ’k Zég immers, dat ik zulk een schat
[p. 57]
    Van alle kóstlykheid voor jou kom overvoeren,
            Dat jy ’t op ’t tiende deel niet gist;
            Maar ik verzoek je... Geer. Népos, is ’t
                Wél vyftig duizend gulden?
    Hein. Wel honderd duizend. Maar myn’ kist
    Daar voor de deur, die zou... Geer. Maar staan ’er geen meer schulden
        Veur myn in ’t land uit? Hein. Neen, ’t is alles effen, ’k zweer ’t.
                ’t Is heel én al geliekwiedeerd.
    Geer. Dat ’s jammer, was ’er wat te rést gebleeven
                In Kalikoet, dat zou misschien
                Nóch honderd duizend gulden geeven.
Hein. ’t Komt daar niet ééns op aan; je zult het daat’lyk zien.
    ’k Verzoek alleenlyk, dat... Geer. Ei lieve geen verzoeken,
        Gebie, Kozyn... Hein. ’t Is immers te vervloeken,
    Dat jy niet hooren wilt, Kozyn, ik bid u sléchts
    Dat myne dienaar hier... Geer. Ei, zonder sermonyen.
Hein. Ik bid alleen... Geer. Ik mag geen komplementen lyen;
    ’k Weet wat je zeggen wilt, veur jou, nóch veur je knéchts
    Begeer je logemént. Hein. Je vat het averéchtsch.
Geer. Hoe av’réchtsch? dénk je dan hier by me te lozjeeren?
            Veurwaar, Kozyn, ’k héb niet één’ béd
                    In huis, óf ’t is bezét;
        Geloor me by myn woorden, zonder zweeren;
                Je zoudt my anders zeer vereeren.
Hein. ’k Bedank u zeer, Kozyn, dat is de meening niet.
Geer. Je zoud my wélkom zyn; maar zéker het geschied...
        Hein. Ik bid, maak ook geen sérmonyen,
    ’k Verzoek alleen... Geer. Verzoek vry al, wat jy begeert,
        Eksépt dat jy by myn in huis lozjeert.
[p. 58]
Hein. O neen, ik heb alleen een’ koffer vol juweelen...
Geer. Wat! Diamanten? Hein. Ja, van allerlei gesteent’;
        Ook Paerlen, én men mogt my die ontsteelen,
    Zo ’k ze in een’ herbérg brógt. Geer. Ik loof niet, dat je ’t meent.
            Jouw koffer kan hier wél lozjeeren.
            Gaa Joris, haalze, én zétze daar,
            Is ’t andersints Kozyns begeeren.
        Hein. Maar ze is gewéldig groot, én zwaar,
    Zy is van één alleen by na niet te verzetten;
        Zy weegt omtrént twé honderd pond;
    Een van myn’ knéchten zal... Geer. Ik heb niet te verletten,
    Ik kan het zélf wel doen. Ei, wacht hier wat, terstond
            Heb jy me met de kost weêr boven.
Hein. Is ’t malligheid? Ik zal ’t niet lyden om al ’t goed
                    Des waerelds, dat gy ’t doet.
        Geer. Maar Neef, uw’ knéchts... Hein. Ik wil u wel belooven,
    Dat, die hem hélpen zal, zo vroom is van gemoed,
        En trouw, alsik, óf jy kan weezen.
        Geer. Jy zult me nóchtans niet beleezen.
    Ik vrees...Hein. Wat vrees je, ik staa voor zyn’ getrouwheid in;
        Dóch zo myn kist hier niet op deeze kamer
        Verzeekerd is, bedui my een bekwaamer.
Geer. Neen, neen, blyf jy myn’ bórg, zo is ’t wél van myn zin.
        Hein. Vriend, gaa dan, én laat Ot jou hélpen draagen.
        Geer. Maar niemand meer als Ot, verstae je ’t wél?
    Daar is de sleutel, wees verdacht op Karels laagen;
        Pas op. Jor. Wees maar gerust, Sinjeur, ik zél.

VYFDE TOONEEL.

Geeraard, Heintje.

    Geer. Maar Neef, die kist, is die zo vol Juweelen?
Hein. Neen, daar is goud by. Geer. Hoe? gewrócht goud, óf gemunt?
[p. 59]
Hein. Van allerleije slag, dat jy bedénken kunt.
Geer. Is ’t meugelyk Kozyn? Ja wél ik kan niet veelen,
            Dat Ot met Joris zo lang toeft;
            Die knéchts is ommers een geboeft;
    Zie, hoe die fielen my hier draalen doen, én haaken.
        Hein. De stoep is hoog, de kist is zwaar,
    En óf zy ’t langsaam doen, of haastig, wat is daar
    Veel aan gelégen, dat kan immers ons niet raaken.
    Geer. ’k Wou jou die kist zo gaeren op zien maaken;
    Myn hart dat brandt om al die kóstlykheid te zien.
        Hein. Dat kan zo haastig niet geschiên;
                    ’k Heb sédert gist’ren mórgen
        Gevast, én ’k moet voor myn’ gezondheid zórgen;
            ’t* Is by half twaalven, én ’k weet schier
        Nóch niet, waar wy te middag eeten zullen.
        Geer. Wél, Jasper Neef, zo ’t je belieft, blyf hier,
    ’k Heb juist een gast genood, én ’k heb braân vleesch an ’t vier;
    Je bént me wélkom, kom, wy zullen wakker smullen,
                En nóbel onze darmen vullen;
    De tafel is gedékt; ik weet niet, waar myn’ vriend
    Mag blyven; eet met ons. Hein. Kozyn, ’t is onverdiend.
        Geer. Neen Jasper neef, ’t moet nou zo weezen.
Hein. Ik vrees u moeijelyk te zyn. Geer. Daar ’s niet te vreezen.
        Kom, kom, geef my jouw dégen sléchts,
    Dat ik hem wég hang; maar waar blyven tócht die knéchts?
        Wat! zal men zo een mensch doen wachten?
    Hou, Joris, holla, hei! waar bén je?

ZÉSDE TOONEEL.

Joris, Geeraard; Eduärd, onder den naam van Ot,
als een Spaansch knécht, Heintje; Karel, in
een groote geslootene kist.

                                                                        Jor. Ik kom, Sinjeur,
Geer. Zyn de and’re knéchts, die Neefs bagazie brachten,
[p. 60]
                    Wel buitens huis? én is de deur
        Te deegen vast in ’t slót? Jor. O ja, vrees nérgens veur,
            Maar dat hier wérken, duizend schanden!
        Ed. Cént diablós! Geer. Zét de kist hier, én laat Ot
        Voort uit, én doe de deur naa hem, wéêr vast in ’t slót;
            Maar pas voor alles op zyn’ handen.
    Jor. Kom, gaan wy, Ot. Ed. Io soy criado de vosté.
    Geer. Neen, keer weêrom, neemje ook iets van het myne meê.
            Ed. Que dize? Geer. Wat wil jy kediezen?
                Ik zou niet gaeren wat verliezen.
            Hein. Ei, tast hem tóch niet in zyn’ zak.
Ed. Que quiere vos mercé? Geer. Hoe kykt die bullebak!
    Voort jaat jouw handen zien, nou wakker. Ed. Guarda, nada!
Geer. Jy bént een luije boef, naar ’t an jouw handen lykt.
            Kyk me an. Ed. Sant Jago! Geer. ’k Zég je, kykt
        Myn an, óf ’k geef een’ flonk. Ed. Mi spada!
        Hein. Sus, sus, Kozyn, dat ’s immers geen manier,
            Dat je iemands knéchts zo zult trakteeren;
    Had hy my niet ontzien, hy had al lang ’t rapier
    Getrokken. O, dat vólk laat zich niet offenceeren.
Geer. Ja, ja, is ’t zulk een vént? waar is hy dan van daan?
        Hein. Zyn Vader was een witte Mooriaen,
            Zyn’ Moeder een Turkin uit Lombardyen;
    Hy is gebooren in het léger voor Pavyen,
    By Sofi Safi, én den grooten Król Mogól.
    Hy was Alfaires in ’t belégeren van Gról,
    Ook heeft hy, ’er we; vyf én twintig op zyn’ dégen.
            Geer. Wat drommel doet hy dan by jou?
Hein. Op dat hy, als een’ Turk, myn’ schat bewaaren zou.
            Al is hy wreed, hy is wéêr heel getrouw.
            Geer. Dat ’s goed: want ik was zeer verlégen;
            Hy ziet ’er my zo wild uit, én zo zwart;
    Maar anders lykt hy vry al wat na Eduärd.
Hein. Na Eduärd, Kozyn, zou dat wel moog’lyk weezen?
Geer. Kén je Eduärd dan ook, én kom je eerst in de stad?
[p. 61]
Hein. O neen, heel niet; maar zie, my dunkt onmoog’lyk dat
    In heel Europa één te vinden is; die deezen
        Gelyken zou. Geer. Ja, meen jy ’t zo? ’k verstaat;
            Maar ’k bid je, dat je ’em wég gaan laat.
            Hein. Heel wél; gaa daatelyk wat eeten,
    Doch kom straks wéêr. Geer. Hier niet in huis; maar voor de deur
            Verstaat hy ’t ook? Hein. Ja, wél te weeten.
Geer. Zo laat hem uit, én roep Maseur hier. Jor. Wél Sinjeur.
    Kom, hoor je niet, wat u wordt van uw’ heer geheeten?

ZÉVENDE TOONEEL.

Geeraard, Heintje; Karel in de kist.

Geer. Spreekt Ot méê Duitsch? Hein. O neen. Geer. Jy spraakt hem ommers aan
    In ’t Néêrduitsch. Hein. Wel, jy kan daarom geen Néêrduitsch spreeken.
    Hy ziet het uit myn’ mond, gelyk het is gebleeken.
            Geer. Ja, komt het daar van daan?
    Dat ’s goed ook: want men zou hem schrikken te verstaan,
    Dat zweer ik jou. Maar, Neef, die kóstelyke waaren...

ACHTSTE TOONEEL.

Geeraard, Heintje, Izabelle; Karel in de kist.

        Geer. Daar komt myn’ Zuster aan. Maseur,
    Dit is Neef Jasper, die jou in geen twaalef jaaren
        Gezien heeft. Hein. Nicht, zje swie vót sérviteur.
Izab. Kozyn, ’t verheugt me, dat ik u zo wél zie vaaren.
    Zyt hart’lyk wellekom. Hein. Ik dank u, Nichtje. Zyt
    Gy al getrouwt? Izab. O neen. Geer. Maar Neef, zy wordt gevryd.
Izab. Monfreer die boert. Hein. Jy bént ligt moeilyk te beleezen.
[p. 62]
Geer. Ei, ei, zy houdt ’er, of zy gék was. Maar indien
    ’t Jouw wil is. Neef, laat nou die kóst’lykheid eens zien.
    Ei, doe de koffer op. Hein. Kozyn, het kan niet weezen.
    Geer. Waarom, Neef? Hein. ’t Goed is al te nét gepakt,
        En deed ik het haastig op, ligt brak ’t.
        Geer. Wie heeft zyn leeven hooren spreeken,
        Dat Diamanten kunnen breeken?
        Hein. O! daar zyn and’re dingen by,
        Die téêr zyn, én van meer waardy.
Geer. Als Diamanten? wat? Hein. Ik kan ’t je zo niet zeggen.
Geer. Maar hoe, óf hoe omtrént? Hein. ’t Is zo niet uit te leggen.
        Geer. Wél, laat het my van boven op maar zien.
Hein. Kozyn, hoe staa je? ’t Is maar wollen, leer, én linnen
                Van buiten, maar daar binnen
            Daar schuilt den Aap. Ik kan ’t niet wél bediên,
        Hoe ’t eigenlyk daar uitziet; maar sommierom
    Sommarom, ’t is heel fraai, én kóstlyk; het zal Nicht
    Uw’ Zuster wonder wél gevallen; maar ’t moet dicht
    Beslooten blyven, ’t is zo niet te hand’len; hierom
                Moet ik ’t ontpakken met gemak.
        Geer. Wél, wél, terwyl ik na de Beurs gaa, strak,
                    Wanneer het maal te lyf is,
    Dan zulje ’t béter, én met zinnen doen, niet waar?
        Hein. Ja tóch, Kozyn. ,,Was jy der maar!
Geer. Goed, goed. Maar wyl ’er tóch geen béter tydverdryf is,
                    En dat ’er ook niet béter staat,
                Als dat men zo van groote dingen praat,
    Zo zeg me eens, van wat slag zyn tóch jouw Diamanten?
Hein. Van Diamanteslag, dat ’s aartig! Geer. Maar metde kanten
    En netto, Neef, óf zyn zy bruto? Hein. Waar voor geef
    Jy hier het meest’? Geer. Voor nette. Hein. O Goed! zo zyn ze ook Neef.
[p. 63]
Geer. Hoe groot wél? Hein. Als een vuist. Geer. Wat sellemalementen,
    Dat kan niet zyn: zo groot, én netto nóch daar by.
    ’t Zal bruto weezen? Hein. Neen, geen bruto, rével jy?
            Hoe! die van Kalikoet zyn vénten
    Van de and’re waereld, Neef; dat vólk haar’ voeten staan
                Récht tégens onze voeten aan.
    ’k Zal u verhalen... Geer. Laat ons van juweelen praaten;
    Je hébt ook Paerlen, niet? Hein. Ja tóch, wat praat is dat?
        Geer. Hoe zyn ze, met, óf zonder gaten?
Hein. In élken Paerel is niet meerder dan een gat.
Geer. Zy zyn gegaat! maar zyn zy grooter, als gemeine?
Hein. Als oortjes balletjes de grootste, maar de kleine
    Die zyn omtrént, gelyk fluitknikkers, mon Kozyn.
        Geer. Kozyn, óf niet, dat heeft geen schyn
    Van waarheid; ’k moest het zien, óf ’k zal het niet gelooven,
        ’t Gaat myn geloof, én geest te boven.
    Men heeft in Amsterdam zo groote nooit gezien.
Hein. Al wat men hier niet ziet, dat kan dan niet geschiên?
    Dat ’s by men zjan ook raar! Je zaagt nooit diergelyken,
    En daarom loof je ’t niet; ik zal ’t je laaten kyken.
Geer. Wél, daar verlang ik na. Maar ’t kan niet zyn, nóch ééns.
    Hoe! diamanten groot als vuisten, én dat nette
    En paerlen groot... Hein. Maar die zyn bruto. Geer. Sinte Alette!
    De paerlen bruto? Hein. Ja; maar ’t is wat ongemeens.
Geer. Het zal wat anders zyn, als paerlen. Hein. Weet je ’t beter,
            Als ik? Geer. Maar ’t kan niet zyn. Hein. Ik weet ’er
[p. 64]
                Niet van, óf ’t weezen kan, óf niet+
            Maar zal je ’t dan gelooven, als je ’t ziet?
Geer. Niet eer ook. Hein. Wél, laat ons dan van wat anders spreeken.
    ’k Mag met dat moog’lyk, én met dat niet moogelyk,
                    Myn hoofd niet langer breeken.
        Geer. Wél, wél. Maar Neef, als ik je wél bekyk,
            Zo dunkt me, zag je heel uit anderen oogen,
    Toen jy na Spanjen gingt voor twaalef jaar omtrent.
Hein. Hoe was ik dan? Geer. Heel blind van háár. Hein. Dat ’s niet geloogen.
Geer. Me dunkt me, dat je zwart, gelyk de nikker bent.
            Hein. Ja, Nepós, alle dingen droogen
    Heel op in Kalikoet; daar brandt eem’ heete zon.
Geer. Ik dócht wél, dat het van niet anders komen kon.
            Hein. Met reen, dat blykt wel aan de Mooren.
            Geer. Jy bént ook kleiner, als te vooren,
    By gissing wél een hallef hoofd, óf meer.
Hein. Zo krimpt men in, in Kalikoet, bezonder
    Wanneer men midden deur de stad zwiert, heen én wéêr.
        Geer. Is ’t meug’lyk? Hein. Hoe, dat is geen wonder.
    Neem by éksémpel een Ornajen Appel in
                        Je zak, die in ’t begin
    Heel bloozend is, én groot, hy zal naa twé drie weeken,
    Heel klein, én bruin zyn. Geer. Ik wil dat niet tégen spreeken;
        Maar, Jasper neef, die groote zwarte plék
            Die op jouw réchter wang by de ooren
    Gestaan heeft, daar omtrént, jy waart ’er mee gebooren;
        Waar is die tóch gebleeven? Hein. ,,Deeze gék
    ,,Maakt met al ’t vraagen myne inventie ligt te schanden!
    ,,Wat zeg ik best? Ja ’k weet. Ik heb die uit doen branden.
[p. 65]
                Geer. Uitbranden? hoe! ik zie ’er geen
            Litteiken van. Hein. ,,Waar wil ’t nu met my heen?
                ,,Al wéêr bedócht! Ik zal ’t je toonen;
        Trék uit myn wambus; het slaat op myn’ schouder, Neef.
Geer. Neen, neen, wy spreeken van ’t litteiken op jouw koonen.
        Hein. Daar staat het. Geer. Daar? Hein. Ja tóch zo waar ik leef.
        Geer. Hoe komt het daar? Hein. Ik zal ’t je zeggen,
            ’t Gaat daar heel anders toe als hier;
            ’t Is daar gemeenlyk de manier
    Dat daar een’ ménsche vel... Hoe is ’t bést uit te leggen?
    ’k Wil zeggen, dat de huid, óf andersints het vél,
    Aldaar omtrent den ménsch heel anders, óf ook wél
    Niet anders, zo men ’t neemt, gelyk als hier te lande...
        Dat ’s eigenlyk te zeggen... Maar ’t is schande,
D    at jy me dingen vraagt, die al de waereld weet.
            Geer. Hoe, word je kwaad, Neef? ’t is me leed:
                Ik héb ’er nooit van hooren spreeken.
        Hein. Dat ’s myn schuld niet; maar, sellewéken
                Wat is een onbereisd ménsch dom!
Wél hoor dan toe. Het vél loopt daar in ’t land rondom
Een ménschen lyf, zo dat het geen, dat hier gestaan heeft,
Staat op een ander jaar wéêr elders, dan ’t gedaan heeft;
Doordien men in zyn vél zo lós is, als een kat.
’t Aanstaande jaar zal ’t op myn bil zyn, vat je dat?
        Geer. Ja, Jasper Neef, ’k héb ’t wél gevat;
                Maar ’t dunkt me onmeug’lyk te gelooven.
Hein. Al wéêr niet moog’lyk, wél dat moog’lyk! is ’t wéêr boven
        Jouw kennis: zo jy ’t niet gelooven wilt,
                    En altyd alle ding bedilt
    Wat vraag je me ’er dan na? dan is ’t maar tyd verspild,
[p. 66]
        Wat hoef je my te vraagen, óf te kwellen?
        Vertél my wat, gelooft jy my niet: want
Jy weet, die hier komt uit een vér gelégen land,
    Zou ’t kwaalyk passen iets, als wond’ren te vertellen:
        Want die zyn al te hoog verlicht in haar verstand;
            ’t Vólk hier te lande is maar kanaalje,
    En bot, én dom by ons bereisde lui, ’k verhaalje
    Niets, óf ik héb ’t gezien, óf ’t is me zélf gebeurt.
        Geer. Het is me leet Kozyn, dat je u versteurt.
            Maar dorst ik u noch eens wat vraagen?
Hein. Om my met moog’lyk, én niet moog’lyk weer te plaagen?
    Geer. Neen, zéker niet. Hein. Kom, vraag dan, gaauw.
Geer. Kan jy wél Kalikoets? Hein. ,,Hier bén ik weer in ’t naauw!
        Maar ’t Kalikoets is moeilyk uit te leggen.
    Verstaa je ’t ook wél? Geer. Neen. Hein. Dan zal ik ’t jou wel zeggen.
        Geer. Hoe luidt het tóch? ei zég ééns. Hein. Hoe?
    Pfits, phoe, koedoedeldoe; koedoedeldoedeldoe.
        Geer. Zo raazen hier de Kallekoenen;
    Begék je me, Kozyn? je mogt je Bésje zoenen.
        Hein. ’k Zal my wel wachten, dat te doen;
    Ik jou begekken? neen: hoort toe. Een Kalikoen
            Is eigenlyk gezeid een Hoen
    Van Kalikoet, Kozyn; dat goet leert ginder klappen,
            Als Papegaaijen, wat met zeit,
            Dat weeten ze straks na te snappen;
    Dus spreeken ze, als dat vólk; is dat geen klaar bescheid?
            O vraager in der eeuwigheid!
        Geer. Maar Jasperneef, hoe, scheeren we malkander?
    De ménschen spreeken hier te land geen Kallekoens.
        Hein. Ja wél, wat maak je me al gedoens!
    De moer leert hier het jong, én ’t eene jong het ander.
Geer. Hoe is dan goeden dag óp ’t Kalikoets?


[p. 67]

NÉGENDE TOONEEL.

Joris, Heintje, Geeraard, Izabelle; Karel in de kist.

                                        Ior. Sinjeur,
            Heer Jóchem staat daar veur de deur.
Hein. Wat komt hy wél van pas! Geer. Ik gaa hem binnen laaten.
                Kozyn, ’k laat u by Izabél;
    Ik kom zo met myn’ vriend. Hein. Ja, ’k wou wel dat we al aten.
Geer. Loop Joris, zég Katryn, dat zy maar opschaft. Jor. Wél.

TIENDE TOONEEL.

Heintje, Izabelle, Karel in de kist.

    Hein. MEjufvrouw, ’k was daar zeer verlégen!
    Het scheelde weinig; óf uw’ Broêr had lucht gekreegen.
Izab. Ja, ’k was niet zonder vrees; maar heeft uw’ Heer wel lucht?
            Ik bén nóch meer voor hem beducht,
    ’t Moet in de kist benaauwd zyn; doet ze een open.
        Hy mogt gevaar van stikken loopen.
Hein. ’k Weet, wat je zeggen wilt; opréchte liefde kan
    Niet veinzen; daar is ze op; daar, kyk hem nu eens an.
        Kar. Mêjufvrouw, ach! kan ’t moog’lyk weezen?
            Hein. Ja, moogelyk is misselyk.
Izab. Myn Heer, de schaamte, die ge uit myn gezicht kunt leezen,
            Betuigt... Hein. Ja, praat wat saamen, kyk,
        ’k Verbródde al ’t werk, was ik, als jy, met praaten;
    Kom, kom, de kist moet toe. Kar. Ei Heintje, nóch één woord.
        Hein. Nu rasjes dan, wat wil je hebben, voort.
Kar. Mêjufvrouw, ’k bid u my niet ongetroost te laaten;
[p. 68]
    Maar schénk me een gunstig woord, terwyl ik om u ly,
    En dat een ander in myn’ plaats zit aan uw’ zy.
    Ik kan hier in de kist uw minste woorden hooren.
Izab. Wél, wél, ’k zal ’t flusjes doen, uw béde is niet verlooren.
                Hein. Duik in, duik in, daar komen ze in de zaal.

ELFDE TONEEL.

Geeraard, Jóchem, van de eene zy; Heintje, als een
Spanjaard, Katryn met gebraad, Joris met wyn,
én bier van de andere zy, Izabelle;
Karel in de kist.

Geer. ZIe, dat is Jasper Neef, daar ik je van verhaal,
    En dit ’s Heer Jóchem Jool, die met Maseur gaat trouwen.
Hein. Geluk, myn Heer, geluk. Jóch. Myn Heer, ik bén gehouwen
                In uw’ beleefdheid, ’k was te dom;
            Myn’ pligt was, dat ik u eerst heette wellekom.
Geer. Ei, zo veel stanks niet, ’t is al hallef twaalf geslagen,
                Kom zitten we an, daar is al opgedischt.
Gaauw, neem je vryster, moet men u an tafel draagen?
    Kozyn, jy boven an. Hein. Exkuse moi. Geer. Hoe is ’t?
            ’k Versta het zo; kom, geen tyd te spillen.
Hein. Neef, al wat u belieft. Jóch. Ik voeg me ook naar uw willen.
            Geer. Nu, durfje niet an vallen! hoe?
Waar wacht je na? maak maar een kruisje, én tast vry toe.
    Hein. De droes! hoe zout is ’t vleesch, het is niet te eeten;
            ’t Heeft zulk een’ vreemde lucht daar by.
            Geer. Het is jouw tongs schuld; wat zég jy
            Heer Jool. Jóch. Ik eet het al voor lekkerny
        Wat my geschaft wordt, én byzonder by zo goeden
        Gezélschap. Geer. Proef te deeg, Kozyn, ’t is delikaat.
[p. 69]
    Daar, sny aan deezen kant. Hein. Sin Joost, wil ons behoeden!
                Foei, geef my eens te drinken, geen privaat
    Stinkt slimmer. Geer. Geef Kozyn een glaasje Rótterdammer.
                Hein. Wat smaakt dat! Geer. Geen béter kwam ’er
                In lang van Rotterdam, Kozyn.
    Hein. ’k Had liever eens een glaasje wyn.
        Geer. Kom, Joris, schénk eens in. Hein. De pókken!
    Wat wyn is dat? ik gis, jy wilt wat met ons jókken,
                En gékken, Geeraardneef, dat jy ons zo trakteert.
Geer. Neen, jy wilt spotten, die een ménsch dus afvronteert.
                Wat schort de drank? wat schort het eeten?
    Hein. In Kalikoet... Geer. Je mogt dat Kalikoets, én al
                Die malle parten wél vergeten,
    Dat je iemand in zyn huis beschaamd maakt: ’t heeft geen val,
                En ’t voegt jou niet, dat moet je weeten:
    Jy bént te jong, ’s lands wys, ’s lands eer. Hein. Tut, tut.
    Hoe? dat het niet én deugt, dat wil ik juist niet zeggen.
Geer. Zég dan vry, wat je wilt, én hélp my uit den dut,
    Hoe dat jy ’t meent. Hein. Dan dien ik ’t jou wel uit te leggen.
            In Kalikoet daar heet men dit
            Gebraân vleisch, pékelvleisch aan ’t spit;
    En dit bier, scharbier, dat zo wat met stroop gedikt is.
        Geer. ,,’k Loof by myn’ keel schier, dat het hem verklikt is.
        Hein. En ook met water zou die wyn
In Kalikoet geheeten zyn.
Geer. In Kalikoet is ’t vólk maar hallef by zyn’ zinnen.
                Heer Jóchem, wat zég jy ’er van?
Jóch. ’k Héb niet gehoord, waar jy van praatte; ik was in ’t minnen
[p. 70]
    Heel opgetogen. Geer. Jy spreekt, als een eerlyk man.
                Maar hoe staat jou, Maseur al an?
            Jóch. Haare oogen schieten zulke lonken,
                Dat zy myn ingewand ontfonken.
                ’k Acht op de waereld schat, nóch buit
    Zo groot, dan zulk een beeld te hebben tót myn’ bruid.
        Geer. Maseur, wél kan jou dat het hart niet raken?
        Izab. Monfreer heeft my in ’t zin beschaamd te maaken.
        Geer. ’k Doe niet, spreek jy maar vry’lyk uit.
            Izab. Ik wil dan myn’ gepeinzen
                Vermommen, nóch ontveinzen.
    ’k Draag zulk een’ liefde tót myn’ minnaar, dat zyn pyn
    My, alzo zeer als hem, onlyd’lyk dunkt te zyn.
                Hy heeft genoeg om my geleeden:
        Ik geef my over aan zyn zuchten, én gebéden;
    ’t Verdriet me, dat ik nóch niet met hem bén getrouwd:
        Want nimmer minde minnaar stérker.
    Ach! ’k wenschte, dat hy was verlóst uit zynen kérker,
        Daar hem de min als opgeslooten houdt.
Ióch. Wat vreugd! ik kan van blyschap kwaalyk duuren.
Geer. Heer Jool, ik bén ’er zéker om verblyd.
            Ior. Het beijert daar van twalef uuren,
            Sinjeur, wil je op de beurs zyn, is ’t hoog tyd.
            Geer. De droes, is ’t al zo laat? kom staan we
                Niet lang te praaten; Jóchem gaan we,
    Jy moet ’er weezen, héb je me ommers flus gezeid.
Jóch. ’t Is waar; maar ik wou nu wél nóch een beetje blyven.
    Ten halléf éénen kom ik by je. Geer. Is ’t malligheid?
                Het kóst je een schélling, zo je beidt.
Jóch. Dat weet ik wél. Geer. Je zélt jou leeven niet beklyven.
    Een schelling! Izabél is half gerïneerd
            Met zulk een man. Jóch. Wél, wyl je ’t zo begeert,
[p. 71]
Ik gaa dan meê. Ik bid, Mêjufvrouw, laat uw zinnen...
                Geer. Ja, jy kunt flusjes wéêr beginnen.
        Nou, Jasper neef, tót flus, ontpak de koffer dan.
                ’k Zal Luikas Oom méê van de beurs af leijen.
Hein. Jy zult meer wonders zien, als ik je zeggen kan.
Jóch. Vaar wél dan, bruidtje. Izab. En gy. Geer. Kom, kom, ’t is tyd te scheijen
        Hier Joris, laat ons uit, én gréndel voort de deur,
Zo dra we ’er uit zyn. Jor. Wél Sinjeur.

TWAALFDE TOONEEL.

Heintje, Katryn, Izabelle; Karel in de kist.

    Hein. HOe is ’t nu vórder aan te leggen?
    Katr. ’k Héb ’t al bedócht, én zal ’t je daat’lyk zeggen;
Maar, Jufvrouw, gaan wy na jouw kamer hier van daan;
Jy, Heintje, als Joris komt, zo zég, dat Jufvrouw braakte,
En dat ik naauwelyks met haar van hier geraakte.
Izab. Maar waarom dat tóch? Katr. ’k Zél ’t je zeggen, laat ons gaan,
                Kom, Jufvrouw, daar komt Joris aan.

DÉRTIENDE TOONEEL.

Joris, Heintje; Karel in de kist.

Jor. WAar is Katryn, én Jufvrouw daar gebleeven?
Hein. Myn’ Nicht wierd straks zo flaauw, én slap;
    ’t Scheen óf zy braakte, én schier den geest zou geeven;
            Maar Kaatje brógt ’er boven met een’ snap.
    Daar hoor ik ze al wéêrom.

VEERTIENDE TOONEEL.

Katryn, Joris, Heintje, Karel in de kist.

                Katr. OCh Joris! Och! het staat ’er
    Zo slécht geschapen! hélp wat vaar, wat gaat ons an?
[p. 72]
    Foei, foei, dat stinkend vleisch, ’t komt nérgens anders van.
            Haal tóch een zoopje Anys, óf Guldewater,
                Op ’t water in de Wildeman,
                Daar is het bést; ’k bén ook zo kwaelyk,
    Ei lieve, loop ’er heen, én bréng een beetje méê.
Jor. Ik durf niet. Katr. Durf jy niet? Jor. Katryntje, ei zie niet laelyk;
                Wat zou Sinjeur niet zeggen, zo ik ’t déê.
            Katr. Jy zélt het niet by hem verkérven.
                Ik blyf je bórg. Jor. Ik durf tóch niet.
Katr. ’t Is goed. Dat ’s liefde! ô droefheid! ô verdriet!
                Hy zou zyn’ vryster laaten stérven,
        Ja zonder méêly, al gaf zy den laatsten aam.
Hein. Impértinenten beest, ik vind het zeer infaam,
                Dat jy myn’ Nicht niet anders bystaat.
Jor. Gelieft te weeten, dat het uitgaan my niet vry staat.
            Het is my op den hal verbóon, myn Heer.
Hein. Van wien? Jor. Van uw’ Kozyn. Hein. Goed, maar ik kommandeer
    U uit den naam van Neef zo aanstonds heen te loopen,
        Om voor Nicht Izabél een zoopje Anys te koopen.
Jor. Maar Heer... Hein. Ik zég u, lél my niet veel aan het hoofd.
            Jor. Ik vrees, myn Heer... Hein. Wat valt ’er veel te vreezen?
Jor. Dat my Sinjeur... Hein. ’k Beloof u bórg te weezen.
            Ior. Voor alles, dat ’er óf kan komen. Hein. Ja, ’k beloof ’t.
Jor. Ei, Heer, maak ’t huis dan wél te grénd’len, én te sluiten.
            Dat niemand daar in komen kan van buiten.
                Sinjeur is vrees’lyk bang voor huiten.
            Hein. Ja, ja, gaa heen. Way héb je al snaks.
                Ior. Ik ga. Hein. Nou répje, ik volg je straks.


[p. 73]

VYFTIENDE TOONEEL.

Katryn, Heintje, Karel in de kist.
Heintje de kost openende..

HEr uit, myn heer, hér uit. Kar. Is ’s veilig Heintje?
    Ik bén bevreesd. Hein. Ik was het daat’lyk méê geen kleintje;
    Maar dat ’s gedaan: de baan ik klaar, heer. Kar. Weet je ’t wél?
Hein. Ja klaar genoeg. Kar. Waar blyft mêjufvouw Izabél.
        Katr. Heer Karel, Jufvwout wacht je boven,
        Daar zullen we ons verkleeden, was ’t gezeid.
Kar. Wel Heintje, kryg dan ’t goed, dat in de koffer leit,
    En vólg me. Kan ik myn’ gelukken wél gelooven?
        ’k Bén u verplicht tót in de eeuwigheyd,
    Myn lieve Kaatje. Hein. En my? Kar. U ook, ik zal ’t gedénken.
        ’k Beloof ’t u, is het anders in myn’ magt:
                Ik zal u beide zo beschénken...
Katr. Dat zal wél gaan; kom gaan je, Jufvrouw wacht.

                    Einde van het Vierde Bedryf.

Continue

[p. 74]

VYFDE BEDRYF.

EERSTE TOONEEL.

Eduärd, Léonore, Kornélia.

Ed. HEt geeft me wonder, wat ze in huis zo lang bedryven:
            Zy hébben het alleenig in,
    En zouden ’t wél verhoet’len met dat blyven,
            En daar te talmen. Ik begin
Bevreesd te zyn, dat zy nóch niet te voorschyn komen.
Heer Karels geest is my bekénd, én Heintjes vlyt;
Daar moet iets haperen: want deeze korte tyd
            Wierdt anders béter waargenomen.
        Léon Ik zou ééns zien gaan, hoe ’t’er staat,
            Heer Eduärd, én aan gaan schellen,
            Misschien isd binne mêer te stellen.
    Als wy wél dénken; ’t schort daar ligt aan goeden raad.
Daar gaat een vénster van de zydelkamer open.
        Zie, zie, daar is die snaak. Hoe heet hy, Heintje? Ed. Ja,
            Hy is ’t. My dunkt hy wénkt me: ik ga
    Verneemen, wat ’er schort. Léon. Ik wil het béste hoopen.

TWÉDE TOONEEL.

Heintje, in ’t vénster, Eduärd voor de deur,
Léonore én Kornélia aan de andere
zyde in de stoep.

    Hein. Ei bréng ons daatelyk een’ leer;
    Hier is ’er geen in huis, myn Heer.
Ed. Wat hapert ’er? Hein. Wy zyn hier al te saam gevangen,
            En ’t wérk is heel én al verbród,
            Ten zy men ons een’ leer doe langen.
[p. 75]
            De voordeur is benêen in ’t slót.
Ed. In ’t nacht slot? Hein. Ja. Ed. Men zal’er u één’ bréngen.
    Ik bid Mêjufvrouw, zég ééns aan uw’ Kamenier,
            Dat zy een’ leer haal; ze is ons hier
    Hoognodig. Léon. Wél waar toe? Ed. ’t Verhaal zou ’t wérk verléngen.
        ’t Heeft grooten haast. Léon. Kornélia,
        Bréng hier de leer; maar spoed u, dra.
    Wat schort’er Eduärd? Ed. Zy zyn in huis geslooten.
    Kwam Geeraard haastig weêr, zo zou het wérk niet vlooten.
        Kórn. Heer Eduärd, hier bén ik met de leer.
            Ed. Wél zét ze voor dit vénster néer.
    Waar ’s Jufvrouw Izabél? Hein. Daar komt ze met myn Heer.

DÉRDE TOONEEL.

Karel, Izabelle, Heintje, in het vénster;
Eduärd daar voor; Léonore én Kornélia,
aan de andere zyde in haare stoep.

Kar. HIer zyn we. Ed. Wakker; waar na wacht ge? Kar. Lieve leeven
    Klim eerst af: want aan ons is zo veel niet bedreeven,
    Als gy geréd zyt; al vond Geeraard ons in huis.
Izab. Och Karel, óch! wat doet gy my beginnen?
            ’k Besta te veel. Katr. Abuis, abuis.
    Gae jy maer óf. Kar. Héb maar geen ongeruste zinnen,
            Myn’ schoone; ei, kwél u met geen zórg.
Izab. Maar de eer gebiedt... Kar. De nood gebiedt hier én de réden,
    Dat ge uit uw’ kerker vlugt: stél sléchts uw hart te vréden,
            En haast u wat: ik blyf uw’ bórg,
            Dat gy ’t behooren, nóch ’t betaamen
[p. 76]
            In ’t allerminst niet overtreedt.
Kat. Tut, tut, klim jy maar óf, dat’s ommers niet een beet,
            Waar over zou jy jou tóch schaamen?
Kar. Tree wat voorzigtig; val niet schoone, ik kom u by.
        Hein. Nou is ’t jouw beurt, Katryn, nou jy.
        Katr. Wel laat myn eerst men rokken sluiten,
            Jy knéchten, jy bént zulke guiten,
            Jy mogt wat meêr zien, als men kuiten.
Hein. Wel zét dan ’t vénster aan; dat gaat jou veur.
        Katr. Dat kunsje kan ik méê, Sinjeur.
            Dat gaat je nae. Kar. Wy moesten hier voor deur
        Niet lang... Ed. Is ’t Geeraard niet, die ginder aan komt stappen?
Izab. Och ja, het is Monfreer! wat raad? Kar. Ei, vrees maar niet.
            Hein. De droes! my moest hy niet betrappen
        In deeze kleeding, die al ’t bruitje zou verklappen!
Kar. Loop ras tót Léonoors; maar vlieg, eer hy u ziet.
    Gy ook, Heer Eduärd. Ed. De leer. Kar. Laat die sléchts leggen;
    Maar, gaa niet van haar’ deur; ligt dat ’er wat te zeggen
                Zal vallen.

VIERDE TOONEEL.

Izabelle. Karel, Katryn, voor het huis van
Geeraard; Léonore én Kornélia
in haare stoep.

                                    Izab. OCh wat gaat my aan!
            Hoe vreeslyk zal ’t wéêr op een schennen
            En schélden, én onteeren gaan?
Kar. Uw’ Broeder zal u in die kleederen niet kennen;
    En óf hy u al kénde, is ’t niet te laat om u,
        Gelyk voorheen, naar zyne hand te zetten,
    Of uwe vrye keur in ’t huuw’lyk te beletten?
[p. 77]
    Hoe kan men gunstiger gelégenheid, als nu
    Aantreffen? als dat zélf uw Oom uit hem zal hooren
    De malle Wedding, die zoo klaar de uitspoorigheid
            Uws Broêrs, én uwe onnozelheid bepleit.
Kom, doe uw masker voor; ’t geluk dient niet verlooren,
    Dat zich zo aanbiedt. Neem uw masker ook, Katryn,
        Gy moet voor eerst niet kénlyk zyn.

VYFDE TOONEEL.

Geeraard, Karel, Luikas, Izabelle én Katryn gemaskerd,
Jóchem voor het huis van Geeraard; Léonore
én Kornélia in haare stoep.

Geer. WEl Karel, dit lykt op een argjen uit te weezen.
            Wat doet dit waaren hier omtrént?
Kar. Wy beelden ons altyd het argste in, als wy vreezen.
    Geer. Neen, neen, ik weet, dat jy een veugel bént.
    ’k Betrouw je niet met al. Jy hébt met dit gejoffer
        Een trék veur. O, wie weet, óf zy in schyn
        Geen Juffers, én in waarheid mannen zyn,
    Om my te loeren! dóch ik gék ’er méê; ik bof ’er
    Niet half veur: want daar is al veur gezórgd: jy hoeft
            Jouw hooft niet eens daar méê te breeken,
        ’t Is al vergeefs wat je aanwéndt, óf beproeft,
                Om Izabél te spreeken.
        Kar. Ik zal haar spreeken, als ik wil.
Geer. Jy, als je wilt? waarom zou jy ’t dan achterlaaten?
    Want al dat waaren is alleen om ons geschil.
Kar. Hoe, staat het élk niet vry te gaan op ’s Heeren straaten?
Geer. Het zit je daar niet. Maar, wat drommel wil die leer
        Beduijen? zie, hier héb je ’t spul al wéêr.
    Ik denk, dat hy het huis beklimmen wil, én rukken
    Myn’ Zuster met gewéld, én tégens dank daar uit.
    Wél word men zo subtyl in Vrankryk? ô! dat sluit
[p. 78]
            Dat sluit niet, vrind; dat zél niet lukken.
            Een’ leer, én dat by daag op straat?
            En mans, als vrouwen te verkleeden?
    Hoe krygt hy het zo krom! Ja wel! Kar. ’k Héb u geen reden
            Te geeven van het géne ik doe, óf laat.
            Héb ik geen acht geheele dagen?
Dit is maar de eerste; ik hoef het zo nóch niet te waagen.
        Luik. Maar Gerrit neef, ik hoor, ik zie,
        En weet geen slót uit all’ die praat te krygen.
            Ei, zég me, wat ’s de kwéstie, die
    Jy mit Heer Karel hebt? Kar. Mén hoeft die niet te zwygen.
    ’k Héb lang myn’ zin gezét op Jufvrouw Izabél,
        En déêd uw’ Neef beleefdelyk verzoeken,
Dat hy me aksés by haar zou gunnen; maar ’k wierd fél,
            En schóts bejégend; schélden, vloeken,
        En raazen was al ’t antwoord, dat ik kreeg,
    Schoon ik hem nimmer iets myn weetens, in de weeg
        Gelégd hbe, nóch het minste valt te zeggen
        Op myn geslagt, óf leeven, goed, óf eer.
Geer. Ja, woorden zyn maar woorden, én niet meer;
            Maar de Eenden zyn ’t, die de ey’ren leggen.
    Kyk deeze schoonpraat: wat stoot hy al uit zyn hoofd?
    Ik zou myn Zuster an jou allemode pronker,
            Jou lanterfant, jou kaale Jonker
    Uittrouwen? neen, ze is an een ander Heer verloofd,
            Die haar alleen om haar’ manieren,
            En om de deugden, die haar sieren,
            En niet, gelyk als jy, om ’t splint
                Myn’ zuster zoekt te vryen.
    Daar staat de man, daar ik van spreek. Jóch. Ik mopet belyen,
    Dat ik haar nimmer om haar’ rykdom héb bemind.
Geer. ’t Zou hem niet scheelen, óf ze in ’t hémd stond.
            Jóch. Niet met allen,
[p. 79]
Geer. Al was zy naakt. Jóch. Zy zou my évenwél gevallen.
Geer. Zie, dat ’s eerst liefde; maar die jonge lichtmis zou
Haar niet begeeren voor zyn’ vrouw,
    Zo zy geen géld had, dat hy mooitjes deur kon jaagen;
            Daarom héb ik hem afgeslagen.
Luik. Dat is veur zo veul wél; maar hoor, Neef.Karel déê
            Jouw Zuster eer an deur dit prittendeeren;
    Daarom had jy hem ook niet moeten afgronteeren.
Kar. Ik lach eens met de afvronten, die ik léê;
        Maar, ’t geen ik heel niet kan verduuwen,
    Is, dat hy gantsch geen weezen heeft van de eer,
            En rust van Izabél. Luik. Myn Heer,
            Ei lieve, ontwart tóch voort het kluwen.
Kar. ’k Zal ’t gaerne doen. Zyn schóts bejeeg’nen speet my zeer,
    Zo dat ik toornig zei, hy zou me niet beletten,
    Dat ik haar vrydde; zy was buiten zyn gebied;
    Dat myn verzoek maar om wélstaans wil was geschied,
    En dat hy hem daar niet zou konnen tégen zetten.
Naa heel veel’ woorden, én wéêrwoorden tusschen ons,
    Kwam ’t op een wedden om twé honderd Dukatons,
            Dat hy zyn’ Zuster op zou sluiten
    Acht dagen lang, dat ik nóch niemand vreemds van buiten
    Haar spreeken zou. Aldus maakt hy zich meester van
    Haar’ vryheid, rust, én eer. Luik. Maar is ’t al waar? Kar. Hy kan
    ’t Niet looch’nen. Geer. Ja, maar hoor eens Oom... Luik. Ik wil niet hooren.
    Dat sluit niet, Gerritneef. Wél hoe? wou jy myn’ Nicht
            Opsluiten? is ze oneerlyk? is ze ligt?
        Geer. Wie weet het Oom? Jóch. Ja wél, wat komt my al te vooren!
            Hoe, slaa je twyffel aan haar deugd?
[p. 80]
Geer. Neen, Jóchem, neen, ô neen. Maar zie, die jonge jeugd...
        ’k Wil zeggen, die.. die dóchters, zie, die vrouwen
            Zyn zwak, men magze niet vertrouwen:
    ’t Gaat vast... ik meen.... my dunkt... Kar. Hoe raakt hy ’er nóch uit?
        Geer. Wat raakt het jou, dat jy jouw snuit
        Hier in steekt? och jy zoekt wis met een praatje
        In huis te komen, om de wedding zo
            Te winnen. Neen, jy zult dat gaatje
    Niet booren; ’t zal niet aangaan, neen, bylo.
    Gaa jy maar voort met mans in vrouwluy te hérvórmen,
        En kom daar méê ons huis bestórmen;
Wy wachten je óf. Kar. Ik weet niet, wat die vént al leit
            En révelt: wie heeft u gezeid,
            Dat ik met mans in schyn van vrouwen
    Uw huis beklimmen wil? ’t Zyn juffers, die gy ziet,
        Met één van wélke ik meen in ’t kort te trouwen;
        Door dien al tusschen ons belóften zyn geschied.
Geer. Bedrieg je ons niet? Kar. O neen: ’k héb haar tót myn vrouw verkooren,
            En zy my tót haar’ man. Geer. Zo dénkje om Izabél
            Niet meer, én geeft de wédding ook verlooren?
Kar. O neen, ik prétendeer uw’ Zuster évenwél,
            En meen de wedding méê te winnen.
Geer. De wedding, dat kan heen; zo vér ik ’t niet belét;
                Maar ondertrouwd te weezen met
            Die Jufvrouw én myn’ Zuster te beminnen,
                Dat komt niet als in hoerejaagers zinnen.
Kar. Ik zég u, dat ik naar de réden, én de wét
                Met deeze trouwen mag, én slaapen
        By Izabél. Geer. Ligt naa jou eerste vrouw haar’ dood?
Kar. Neen, staande huuw’lyk. Geer. Jy? Kar. Ja, ja, ik zélf. Geer. Zo groot
        Een Kwibus is ’er op de waereld niet geschapen:
[p. 81]
                Daar zie je Oom, wélk een fikse kwant
    Dat Karel is. Wat heeft hy drommels groot verstand!
        Luik. Récht uit gezeid, ik kan niet vatten,
        Hoe hy dat goed zou maaken, Gerritneef.
Geer. En gy, Heer Joochem? Jóch. ’k Zou het schatten,
Gelyk uw Oom. Geer. En ik vertrouw, zo waar ik leef,
            Dat hy ’er op zou wéden willen.
Kar. Wél waarom niet? Geer. Jy bént een gaauwert van jouw tyd.
            Zo lapt hy al zyn goedtje door de billen.
    Kar. Indien gy wédt, gy zyt de wedding kwyt.
Geer. Wat zétje ’er onde? weêr een zakje dukatonnen?
Kar. Al woudt ge nóch zo veel; ik héb het tóch gewonnen.
        Geer. Kom an: ’k héb hier een beursje goud.
    Dat k vergaard heeb, om ’er ’t opgéld op te winnen.
    Achthonderd gulden is ’er éffen in. Kar. Ik hou ’t.
            Maar zie wél toe, eer wy beginnne,
    Gy zyt het kwyt. Geer. Zo veul te béter is ’t veur jou.
    Zét by. Kar. In deeze beurs zyn honderd pistoletten,
    Die wil ik tégen uw acht honderd gulden zetten.
Geer. Laat me eerst eens kyken, óf ’t al goud is. Kar. Daar, beschouw.
Geer. Ja ’t is goud, én ’t weegt meer, als het myne; ik vatje
                By ’t woord. Maar, Karel,dat je
    Myn wél verstaat; jy zét jouw beursje teugen ’t myn
    Rompslomp. Kar. Heel wél. Geer. Maar wie zal onze Arbiter zyn?
Kar. Uw Oom, én deeze Heer, zo ’t hén belieft. Luik. Maar vrinden
    ’t Was ommers béter, dat élk één zyn eigen géld
        Wéêr opstak, dan het dus in prykel stélt.
        Geer. Wat prykel, Oom ’t is óf wy ’t vinden.
[p. 82]
Luik. Maar, Gerritneef, ik hou van speulen, nóch
    Van wedden. Geer. Ei, Oom, ei, wees onze uitspraak tóch:
    Ik héb ’t al in myn’ zak. Jy bént ’er méê niet tégen,
        Heer Jóchem? Kar. Ei, Messieurs, laat u beweegen:
    Gy zult ons vriendschap doen, én ’k zal ’er ’t minste woord
        Niet tégen maaken; maar uwe uitspraak pryzen,
        Of gy ’t my méê, óf tégen komt te wyzen,
            En houden my, gelyk ’t behoort.
Luik. ’t is wél dan; ’k bén benuuwd, hoe jy dit goed zélt maaken.
Jóch. Ik méê: het schynen my heel wonderlyke zaaken.
        Kar. Aan wien begeert ge dat me ’t goud
            In handen stélt, én toevetrouwt?

ZÉSDE TOONEEL.

Geerard, Karel, Léonore, Izabelle, én Katryn gemaskerd,
Luikas, Jóchem, voor het huis van Geeraard;
Eduärd, Kornélia, in Léonores stoep.

Geer. Daar zie ik Léonoor met Eduärd staan praaten;
    Zy heeft het ander géld in haar’ bewaaring, hoor:
        Laat ons haar dit ook in bewaaring laaten.
Kar. Ik bén te vréên. Geer. Ei, hoor eens Léonoor:
    Ik héb met Karel wéêr een’ wedding onder handen,
            Wil je allebei de beursjes van den
    Eén’, én den and’ren wél bewaaren, én daarnaa
    Beide overgeeven aan die ’t winnen zal? Léon. O ja.
    Maar wat hébt gy gewéd? Geer. Dat hy met deeze vryster
    Getrouwd zyn, én ook by myn’ Zuster slaapen mag,
[p. 83]
    Naar réchten, én naar réen. Léon. ’t Is vreemd,
            Geer. Niet waar? ik lach
        Myn zélven slap! Zyn’ zinnen zyn hem byster;
    Wy hebben ’t an myn’ Oom, én deezen Heer gestéld.
            Maar heeft jou Karel ’t zakje géld
        Van flusjes al gezonden? Léon. Ja. Geer. Maar is ’er
    Twé honderd dukatons, én zyn ze wél getéld?
Léon. Ja tóch. Geer. Hy is het kwyt, geen ding is wisser!
            De goudbeurs méê: ik win het al.
            Hy is te lydig in de val.
        Maar Karel zég, wanneer zél jy bewyzen
        Dat ik ’t verlies: want zo je langer wacht,
        Als deeze dag, zo prétendeer ik acht
    Persént in ’t jaar veur ’t géld. Ja, ’k meen het, óf je lacht;
    Opdat ’er tóch daar naa geen kwéstie uit mag ryzen.
Kar. Ik zal ’t zo daat’lyk doen.

ZÉVENDE TOONEEL.

Joris met een flésje, Geerard; Izabelle, én Katryn
gemaskerd; Léonore,, Luikas, Jóchem, Eduärd,
Karel, Kornélia.

                                            Jor. De droes! daer is Sinjeur!
    Hy heeft me in ’t oog! Ik bén hier leelyk in de pekel!
        Geer. Jou schélm, jou vagebond, jou rekel,
            Wat doe jy buiten onze deur?
        Jou galgebrók! Is dat het huis bewaaren?
            Jor. ’k Bén éffen maar eens uit gegaan.
                ’k Zél jou myne onschuld doen verstaan,
                Sinjeur, wou jy je wat bedaaren.
    Geer. Wat is Maseur? Jor. In huis. Geer. Katryn?
[p. 84]
            Jor. Die liet ik by ’er. Geer. En Kozyn?
Jor. Die ook: én ’k héb de deur in ’t nachtslót toe gedslooten,
            Toen ’k uitging. Geer. Wél, wat was ik daar verschooten!
        Dat luwt wéêr wat. Maar schélm, wat doe je buiten? spreek.
Jor. Jouw Zuster wierdt daar strak zo flaauw, én slap, dat eek
    Nóch schorteldoeksband hielp, nóch baatte. ’t Scheen geschapen,
        Als óf zy de eeuw’ge slaap wou slaapen;
    Zo dat ik uit most om wat Guldewater. Geer. Guit,
    Als iemand stérven wil, moet jy ’t de lui beletten?
        Jy zégt, zy wou wél. Dat is verbruid!
        Is zy myn’ Zuster niet, schavuit?
    Als zy iets doen wil, moet jy jou daar tégen zetten?
    Jor. ’t Wierdt my zo fórs geheeten van jou Neef,
        Dat ik ’t niet laaten dorst. Geer. Waar is het zoopje? geef.
            Wat kóst het wél? Jor. Een’ halve schelling.
        Geer. Een halve schelling! wie gaf ’t géld?
Jor. Ik héb het van jouw géld verschooten. Geer. Wélk een kwelling!
    Jou moordenaar, je doet me kracht an, én gewéld.
            Maar ’k zweer, ik zél je dat betaalen.
        Jor. Sinjeur, ik héb ’t wél moeten haalen.
        Geer. Kom, niet veul praatens: bréng het t’huis,
    En zég Kozyn, ik zal zo vliegens by hem komen.


[p. 85]

ACHTSTE TOONEEL.

Luikas, Geerard; Karel; Izabelle, én Katryn gemaskerd; Léonore, Jóchem, Eduärd, Kornélia.

Luik. Wel Gerritneef, jy maakt ons heel konfuis:
            Want Karel die had aangenomen,
            Als dat hy straks bewyzen wou,
        Wie van jouw twien het wédspul winnen zou.
        Geer. Wél, dan heeft hy maar voort te vaaren.
            Ik bén gereed, ik wacht ’er na.
Luik. Ei, Karel, ei, geef ons de uitsleutel dan. Kar. Heel gaaren.
    Mêjufvrouw, zyt gy myn’ verloofde niet? Izab. O ja.
Kar. Neem dan uw’ masker af, én doet u beide kennen.
Geer. De duivel haal! het is Katryn, én Izabél!
    Ik bén bedurven! moord! verraad! moord! brand! De hél
            Met al ’er Nikkers moet je schennen!
            Moord! brand! hélp! hélp! slaa dood! staa by!
            Bedriegers, schélmen, hoeren, fielen!
    ’k Wil Joris, én Katryn, ’k zal Izabél vernielen;
    ’k Zweer, Karel... O die schélm! ô die verraadery!
        Luik. Hoe, wordje dol, Neef? zo te tieren,
            Lykt nérgens naar; spreek mit benieren.
    Geer. Benieren! wat manieren! die schavuit
    Schaakt my myn’ Zuster, jou je Nicht, zou jy dat lyen?
    Jy bent heur Oom. Och! wat beleeven wy veur tyen?
    Zo deeze deugeniet... Kar. Gy kreegt wat op uw’ huid
[p. 86]
    Ten waar ik door ’t ontzag, dat ik voor deeze vrinden,
    En wél voornaam’lyk voor uw’ Oom, én Zuster draag,
                Myn’ hévigheid wist in te binden.
    Gy onverzaade vrék hébt zélf uwe eigen plaag
        Op ’t lyf gehaald; maar ik héb eer, nóch rêden
            In ’t minste deel niet overtreeden.
    Gy hebt uitspoorig, én onhebbelyk met my
    Een’ wédding aangegaan.... Luik. Dat ’s recht, én ’t stond jou vry,
                Om die te winnen, alle vonden
    In ’t wérk te stellen; dat is makk’lyk te deurgronden.
        Léon. Ik kan ’t ook anders niet verstaan.
Ed. Hy heeft, nóch tégens de eer, nóch réden aangegaan.
Geer. Mag dat zo weezen? Léon. Ja, ’t was ieder van u beijen
    Geoorlófd alles uit te voeren, wat hy in
    De zinnen kreeg. Zo gy u nu wilt laaten scheijen,
    Kan ’t met gemak geschiên: wy weeten al den zin
    Van bei uw’ wéddingen, én kunnen naar de réden
            Uitspreeken, wie verliest, óf wint.
            Wat zeit Heer Karel? Kar. ’k Bén te vréden.
        Geer. Ik niet, ik bén zo niet bezind.
            Ik wil ’er and’re lui op hooren.
Luik. Héb jy me zélfs, zo straks niet tót goê man verkooren
    Van jouw lui wédding? Geer. Ja Luik. Waarom dan meer gewéld?
        Geer. ’t Is om geen treusneus, Oom, het géld
    Acht honderd guldens! Luik. Wél, zo héb je die verlooren.
Geer. Verlooren? Luik. Ja, dat ’s uit. Léon. Heer Geeraard, hébt gy ons
            Ook niet verzócht het vonnis uit te spreeken,
[p. 87]
            Van ’r and’re? Geer. Ja; maar séllewéken,
    Verhaast je niet: het géldt twé honderd dukatons!
        Léon. ’k Verstaa, dat Karel ’t heeft gewonnen,
                Al kostte ’t duizend dukatonnen.
        Ed. Ik meê. Geer. Oom, Eduärd, Lénoor,
                Wat, séllemaleménten, hoor!
Luik. Zwyg stil. Wie heeft het géld in zyn bewaaring?
        Léon. Ik héb ’t, myn Heer. Luik. Wél, myn’ verklaaring
                Is, dat hy ’t an Heer Karel geeft.
        Léon. Daar is het goud myn Heer. Geer. Lénoor... wie heeft
            Zyn leeven! hoor me nóch eens. Léon. Strakjes.
                Kornélia, haal bei de zakjes
    Met zilver géld, ze staan op taafel, bréng ze hier,
    Dat ik ze Karel geef. Geer. Ja wél, ’k verdoe me schier!
            Korn. Wel jufvrouw, ’k gaa ze haalen.

NÉGENDE TOONEEL.

Geerard, Joris in ’t vénster, Eduärd, Luikas, Iza-
belle, Léonore, Jóchem, Karel, Katryn, op straat.

Geer. Jou schélm, je zél me dit betaalen!
            ’t Is niemands schuld, als jouwe, guit.
            Doe op de deur, én kom ’er uit:
            Zo niet; zo zél ik jou vermoorden.
Jor. Sinjeur, vergeef het me. Och! myn hart dat beeft.
Och, vrinden, och! wat gruwelyker woorden!
Hy wil my moorden, schoon dat hy me nóch niet heeft.
Wat zou hy doen, had hy my in zyn’ magt? Geer. Doe open,
[p. 88]
        Of anders... Jor. ’k Zou groot een prykel loopen.
    Ed. Wy zullen u beschérmen; kom benéên.
        Jor. Beloof je ’t me. Luik. Ja, wees te vréên.
        Geer. Hoe, bén ik langer dan geen meester
            Meer van myne eigen’ knechts? Luik. Ei weest ’er
            Niet kwaad om: hou je vroed, én stil:
            Want het geschiedt om béters wil.
Geer. Om béters wil? De droes! wie heeft dat zo verzonnen?

TIENDE én laatste TOONEEL.

Kornélia, Léonore, Karel, Geeraard, Izabelle, Luikas,
Jóchem; Heintje in zyn knéchts kleed, uit Léonores
huis, met Kornelia; Katryn, Eduärd;
Joris, stil van boven komende.

Korn. Mêjufvrouw, hier is ’t géld. Léon. ’t Komt Karel toe. Myn heer,
            Daar hébje uw’ eigen zakje wéêr,
    En ’t zyn’ daar by; gy hébt het eerelyk gewonnen.
        Kar. Neem Heintje, bérg het géld. Geer. O spyt!
    Dat mooije géld, én al die dukatonnen kwyt!
            Karonje, daar zél jy veur lyen,
    Je zult in ’t Spinhuis. Oom, is dat niet blyks genoeg,
        Dat Izabelle haar niet al te eerlyk droeg,
        Toen zy ’er met gesteente, én schilderyen
            In ’t heimelyk heeft laaten vryen?
Kar. Zwyg onverlaat, schéndt gy uw’ Zuster meer, ik zweer.
            Dat ik u straks... Izab. Ik bid, myn Heer,
        Dat ik my zélf verweeren mag. Monfreer,
            Dat ik myn kérker bén ontsprongen,
            Gy hébt my zélf daar toe gedrongen:
[p. 89]
            Gy hébt alleen de schuld.
        Ei Oom, aanhoor me eens met geduld.
    Hy heeft me zés jaar lang gehouden, als gevangen,
    En gaf me naauwelyks droog brood; ’k mogt nérgens gaan,
    Dan in de kérk: én zag hy my by iemand staan
    Te praaten, óf zag my een Jongman aan,
    Hy noemde het komplotten, slimme gangen.
            Ook heeft hy my altyd belét,
            Dat ik ’t u niet héb konnen klaagen;
            Zo hield hy my gestaag bezét
            Hierom héb ik me in ’t einde met
    Heer Karel, die my lang zyn’ dienst heeft opgedraagen,
    In ’t heimelyk verloofd; om ééns van al myn’ plaagen
    Verlóst te zyn; én wyl ik hem, én hy my mint,
    En niemand op zyn staat, nóch deugd te zeggen vindt,
        Zo bid ik, Oom, gun my met hem te leeven,
        En wil uw’ stém aan myn’ verkiezing geeven.
Kar. Het zélfde bid ik u met onderdaanigheid.
    Geer. Ja tóch; jy hébt het treff’lyk wél bepleit.
            Oom zél jou.. Luik. Zwyg; de uitspoorighéden
            Van Gerrit, die jy hébt geleeden,
            Zyn al te klaar gebleeken in
    Zyn’ malle weddingen; daerom zo stémt myn’ zin
    Mit jouw zn overéén; ik héb ’er heel niet teugen:
    Want jy hébt récht; jouw Broêr déê dingen, die niet deugen.
    Heer Karel, veul geluk, én zégen mit myn’ Nicht.
        Kar. Ik blyf u tót der doot verpligt.
Geer. Neen, dat zal zo niet gaan! Luik. Wy zellen jou wél dwingen,
        En leeren jou een ander liedtje zingen.
    Geer. Wél Jóchem, staa je dat zo goeds moeds toe?
[p. 90]
    Ik had ze jou beloofd; ’k zou om haar prosedeeren,
    Was ik, als jy. Jóch. Ik niet: ’k staa liever óf. Geer. Wél hoe?
            Is dat de liefde? ’t lykt wél scheeren?
Jóch. ’k Had overvloed van liefde, óch ja ik; maar ik vind
    Niet raadzaam, aan een’ vrouw, die reeds een ander mint
        Te dénken. Lang moet hy ’er wél méê vaaren,
        En haar ’t Geluk staâg in gezondheid spaaren.
    Geer. Wél Karel, neem haar dan veur ’t zélfde géld,
    Daar ik ze Jóchem veur verlaaten had. Ik gun je
            Myn’ Zuster ook dan. Nou daar kun je
    Niet tégen. Luik. Ik begeer, dat zy niet ééne spéld
    Zél minder hebben, als heur toekomt. Geer. ’k Mis myn’ zinnen!
    Maar, Karel ’k dénk, jy wilt de wedding nou niet winnen?
        Dat zou niet wél monfreeren. Ei geef myn
    Myn géld ten minsten wéêr. Kar. ’k Héb aan myn dienar Heintje
    Het zakje dukatons beloofd. Geer. Het is geen kleintje!
        Zie, wat je doet. Kar. ’t Moet échter zyn.
    Ik schénk het hem, én u dit beursje goud, Katryn.
Hein. Héb grooten dank, myn Heer. Katr. Ik dank u duizent maalen,
Geer. ’t Loopt me alles tégen! maar ik mag myn’ schaâ verhaalen
            Op jou Lénoor; niets is ’er, dat ons houd:
            Want Karel zal haast veur de Rooije-deur gaan
        Met Izabél: wanneer wil jy, dat wy ’er veur gaan?
Léon. Ik vreesde, dat gy my nu niet begeeren zoud;
            Daarom héb ik my ondertrouwd
    Aan Eduärd. Geer. Hoe dat? Léon. Ik héb één van myn’ schulden
[p. 91]
            Van honderd pond, die ’k uitstaan had
            Verlooren, én ik wist wél, dat
    Gy my met minder, als twé honderd duizend gulden,
    Niet zoud begeeren: ’t scheelt juist deeze honderd pond.
Geer. Dat komt zo naauw niet. Léon. Ei! had ik dat tóch terstond
    Geweeten; maar ’t is nu te laat. Myn trouwen
    Met Eduärd staat vast. Ed. Gelieft uw woord te houwen.
    Léon. Ik zal. Geer. Wat bén ik ongelukkig! óch!
    Wat gaat myn an! Zie ik jou, schélm, daar nóch,
        Die oorzaak bént van al myne ongelukken?
Jor. Ei, vrinden, staat my by; hy zouw me plukken,
            Gelyk een’ vink. Luik. Rust jy jouw hoofd;
        Wy zellen ’t doen; wy hebben ’t jou beloofd.
Geer. O was ik by dien schélm! Maar wacht wat, fielt, ik zweer je,
        Dat jy het gat tót mynent nooit wéêr in
            Zult krygen; régeleer je
        Daar vry na. Jor. ’k Héb ’t ook niet in ’t zin:
Want zo je an jouw Maseur al ’t huuw’lyks goed moet geeven,
        En rékening van jouw voogdyschap doen,
    Zo hébje niet een’ duit om zélver van te leeven,
            Veel minder om een’ knécht te voên.
            Jouw middelen zyn vér te zoeken;
        Ik zél het klaar bewyzen uit jouw boeken,
    Dat al ’t kontante géld haasop is, én verwéd;
            Of in de Lootery, én élders uitgezét
    Op woeker, aan slécht vólk, én allerleije funnen,
            Die ’t nimmer wéêr betaalen kunnen.
    Ik dank je daarom veur jouw paspoort. Kom, Katryn,
        ’k Draag groote liefde tót je, én jy tót myn;
            Laat ons nou met malkander trouwen.
[p. 92]
            Hein. Daar meen ik jou wél óf te houwen.
                Neen, vriendschap, ik gaa veur.
            Malkander zo niet na het gat te véteren.
        Zy is aan my verloofd. Katr. Ja, ’t is myn Serviteur
        Al lang geweest. Jor. Katryn! Katr. Ja wél, kan ik ’t gebéteren,
                Dat jy niet vroeger by myn kwaamt.
    Ik bén al lang aan hum versprooken, én ’t betaamt
                Dat ik myn woord houw. Jor. Séldreweeken
            Sinjeur, hier zyn wy leelyk uitgestreeken!
        Wat raad? Geer. Zoek jy goê raad: ik weet wél raad veur myn.
                t’Huis is veur myn een’ kist ontslooten,
    Daar gaa ik grabb’len in het goud van myn Kozyn
    Van Kalikoet. Hein. Die was op deeze vórm gegooten.
            Ik was de Neef; Heer Karel was de schat,
                Die in de groote koffer zat.
Geer. Is dan de koffer leeg? Jor. Ja, gaa ’er eens na kyken,
                Die kist is op, én leeg. Daar is
                Nóch Neef, nóch Neefs gelyken
                In ’t heele huis. Geer. Dat ’s leelyk mis!
                Ik mag dan hoopen op het stérven
    Van Luikas Oom, én ’t goed, dat ik van hem zal érven.
Luik. Jy zélt jouw ving’ren niet blaauw tellen an myn géld.
                ’k Zél ’t op jouw Zuster laaten maaken:
                Want kwam het onder jouw gewéld,
    ’t Zou meugelyk by al jouw ander goedtje raaken.
Geer. Och! daar leit al myn’ hoop in de asch! Jor. Ja, ’t is verbród,
    Met jou, én myn: wy staan te kyken, als Piet Snót:
        Want jy hebt geen meer géld, om van te leeven,
    Als ik héb. Geer. Ik bekén ’t, ’t gaat buiten myn vermoên.
[p. 93]
            Och! die my nou de kóst wou geeven,
            Die zou me groote vriendschap doen.
Luik. Daer is wél kans toe; maar jy moest je zélf verbinden.
                Dat jy het goed zoudt vinden
    Gelyk as ik ’t verstae. Geer. Heel graag, Oom, wat zou ’t zyn?
    Luik. Jy leerden in jouw jonkheid wat Latyn,
        Niet waar? Geer. Ja tóch, ik kan het nóch wel leezen.
    Luik. Heel wél. Jy kunt niet béter weezen
        As in een Klooster. Hoor, dit héb ik veur:
            Myn’ Neef te Leuven is Prieur;
            Ik weet het mit hum wél te maaken,
            Dat jy daar maklyk in zélt raaken;
            Daar meug je nydig, knorrig, boos,
            En gierig weezen veur altoos:
            Want, Gerritneef, dat zyn gebréken,
            Die onder Paters, onder Leeken,
            In allerleije Kloosters steeken.
        Wél, Gerritneef, wat dunktje van die praat?
    Geer. Ik bén ’er heel wél méê te vréden;
            Want ziet, ik bén tóch desperaat,
    En wanhoop in ’t gemeen maakt Munnik, óf Sóldaat.
        Léon. Dat spreekwoord heeft geen kleine réden.
Jor. Och! mogt ik ook ééns spreeken? Luik. Spreek vry uit.
Jor. Ik héb niet, als de schraale kóst, én kleeren
        By myn Sinjeur gehad, én niet één duit
Gewonnen, zo dat ik niet héb om op te teeren.
        Sieur Luikas, dat jy maaken woud,
Dat ik, in ’t Klooster, daar Sinjeur zyn onderhoud
            Zél vinden, én ligt Pater weezen,
        Voor Leekebroêr genomen wierd, ik zou
                Sinjeur, gelyk veur deezen,
            Oppassen; ’k héb hem altyd trouw
[p. 94]
                Gediend. Ben ik van daag bedroogen,
                ’t Is wyzer lui gebeurd. Ik kom
                Met traanen in myne oogen,
        Sinjeur, vergeef het myn; ik bid ’er om,
                En hélp jouw Oom tóch veur me smeeken.
Luik. Begeer je ’t, Gerrit, jy hébt maar één woord te spreeken.
    Geer. Wél ja, wy zyn malkander tóch gewénd.
Jor. Ik dankje duizend fout. Ed. Kom, gaanwe, ’t is omtrént
                Half drie, én ’k héb nóch niet ontbeeten.
Léon. Méssieurs, zo ’t u gelieft, komt wat tót onzent in.
    Luik. Ik dank je zeer, ’k héb veur de beurstyd al gegeeten.
        Jóch. Ik ook, Mêjufvrouw. Léon. Niettemin,
            Kom, kom, een oogenblik gezéten,
            En ééns gedronken op ’t sukses van deeze dry
    Verbintenissen. Jóch. Wél, ik wilje niet versmaaden.
Luik. Nóch ik. Kom Gerrit, zét jouw droefheid an ien’ zy,
        En mit ien’ dronk van ’t hart. Wees niet te zeer belaaden;
        Jy hebt maar Loon naar Wérk; dies wees te vreên,
    De Gierigheid bedriegt de Wysheid in ’t gemeen.

            Einde van het Vyfde, én laatste Bedryf.

Continue

[fol. F8r, p. 95]

COPYE van de PRIVILEGIE.

De Staaten van Holland ende Westvriesland, Doen te weeten, Alzo ons vertoond is by die van het Konstgenootschap NIL VOLENTIBUS ARDUUM, tot Amsterdam, hoe dat zy Supplianten, op ’t voorbeeld van Italiaansche, Engelsche, en Fransche Academiën, voor veele Jaaren, met zorg, moeiten, en ongemeene kosten, hun Kunstgenootschap hadden opgerecht tot opbouwing en voortsetting van de Nederduitsche Taale en Dichtkunst, ten welken einde de Supplianten, en hun Kunstgenootschap, door ons op den 14e. van Maart, 1692. was begunstigt by continuatie van hunne voorgaande Privilegie of Octroy, om geduurende den tyd van vyftien Jaaren, alle hunne Werken, en die derzelver Léden, als toen reeds gemaakt, gedrukt, en ingevolge van tyd verder te maaken, te drukken, herdrukken, uit te geeven, en te verkoopen, en zulks by uitsluiting van alle anderen, onder wat pretext, dat het ook zoude mogen weezen, alleen te mogen drukken, herdrukken, uitgeeven, en verkoopen in zodaanigen formaat, en Taalen, als het de Supplianten geraaden zoude vinden, en dat op zulke straffen, of peenen voor de Contraventeurs als breeder by ’t voorgaande Octroy uitgedrukt stond. En dewyl de gemelde Onze Privilegie op den 14e. deezer Maand Maart, stont te expireeren, en zy Supplianten gaarne in hunnen arbeid en yver zouden volharden, en groote onkosten hadden gedaan, dagelyks doen, en vervolgens doen zouden, onder andere met het uitgeeven van eene Nederduitsche Grammatica, gelyk ook met hunne werken te vercieren met titelprenten, en andere kopere kunstplaaten, en Muzykstukken, naar vereisch der zaaken: En beducht zynde, niet zonder reden, dat eenige baatzoekende Menschen, op de eene of andere wyze, tot ontluisteringe hunner werken, en groote schade en nadeel der Supplianten, hen daar in zouden zoeken de onderkruipen, met hunne werken in ’t geheel of ten deelen, met, of zonder het Muzyk, ende kunsttitels, en andere prenten na te doen maaken, drukken, verkoopen, of verruilen, vinden de Supplianten zich genootzaakt haar wederom te keeren tot ons, verzoekende dat het onze goede geliefte mogte zyn, de Supplianten met onze privilegie als boven gemeld te begunstigen voor den tyd van Vyftien eerstkomende Jaaren, om geduurende den zelven tyd alle de voorschreven werken, in zodanigen formaat en taale, reeds gemaakt, gedrukt, en ingevolge van tyd verder te maaken, alleen te mogen drukken, herdrukken, uit te geeven, en te verkoopen, en zulks by uitsluitinge van alle anderen, onder wat pretext dat het ook zoude mogen weezen, en dat op zulke straffen en peene, en Confiscatie van alle zodanige nagedrukte Exemplaaren, tegens de Contraventeurs te stellen, als wy zouden achten te behooren, en vereischt te zyn, ten einde de Supplianten in toekomende mogen erlangen volstrekter effect van ons voorschreeven Octroy, als zy tot noch toe hadden genoten, ter zaake van baatzuchtige lieden, [die]* niet tegenstaande onze voorige verleende Octroyen, haar niet hadden ontzien verscheiden van ’s Kunstgenootschaps werken en derzelver Léden, te [fol. F8v, p. 96] hebben doen nadrukken, en de Contraventeurs daar over door de Supplianten niet gecalangeert, en in rechten betrokken waaren, om in geen zwaarder kosten te vervallen, als de boeten als toen daar op gestelt hadden kunnen goed maken. ZO IS ’T, dat wy de zaaken en ’t verzoek voorschreeven overgemerkt hebbende, en genegen weezende ter beede van de Supplianten uit onze rechte wetenschap, Souveraine magt en Authoriteit dezelve Supplianten geconsenteert, geaccordeert en Geoctroyeert hebben, Consenteeren, Accordeeren, en Octroyeeren mits deezen, dat zy geduurende den tyd van vyftien eerst achter een volgende Jaaren, alle de voorschreeven werken by continuatie binnen de voorsz. onze Landen alleen zullen mogen drukken, uitgeeven en verkoopen, verbiedende daarom alle en een ygelyken alle dezelve werken in ’t geheel of ten deelen naa te drukken, ofte elders naa gedrukt, binnen dezelve onze Landen te brengen, uit te geeven of te verkoopen; op de verbeurte van alle de naargedrukte, ingebrachte, ofte verkochte Exemplaaren, en een boete van drie hondert guldens daar en boven te verbeuren, te appliceeren een derde part voor den Officier, die de calangie doen zal, een derde part voor den Armen der plaatse daar ’t casus voorvallen zal, en ’t resterende derde part voor de Supplianten; In dien verstande, dat wy de Supplianten met deeze onze Octroye alleen willende gratificeeren tot verhoedinge van haare schade, door ’t nadrukken van alle de voorschreeven werken, daar door in geenige deelen verstaan den inhouden van dien te authorizeeren ofte te advoueeren, en veel min ’t zelve onder onze protectie en bescherminge, eenig meerder Credit, aanzien, ofte reputatie te geeven, nemaar de Supplianten, in cas daar inne iets onbehoorlyks zoude influeeren, alle ’t zelve tot haaren lasten zullen gehouden weezen te verantwoorden, tot dien einde wel expresselyk begeerende, dat by aldien zy deezen onze Octroyen, voor alle de voorschreven werken zullen willen stellen, daar van geen geabbrevieerde ofte gecontraheerde mentie zullen mogen maaken, nemaar gehouden zullen weezen, ’t zelve Octroy in ’t geheel en zonder eenige omissie daar voor te drukken, ofte doen drukken, en dat zy gehouden zullen zyn een Exemplaar van alle de voorschreeven werken, gebonden ende wel geconditioneert, te brengen in de Bibliotheek van onze Universiteyt tot Leiden, ende daar van behoorlyk te doen blyken, alles op peene van ’t effect van dien te verliezen; Ende ten einde de Supplianten deeze onze Consente en Octroye moge genieten, als naar behooren, Lasten wy allen en iegelyken die ’t aangaan mag, dat zy de Supplianten van den inhoude van deeze laaten, en gedoogen, rustelyk, vredelyk en volkomentlyk genieten en gebruiken, Cesserende alle belet ter contrarie. Gedaan in den Hage onder onzen grooten zeegele hier aan doen hangen, op den 14e. Maart, in ’t Jaar onzes Heeren, en Saligmakers zeventien hondert en zeven.
                                A. HEINSIUS.


                        Ter Ordonnantie van de Staaten,


                SIMON VAN BEAUMONT.

Continue

[fol. A1r: frontispice]
[fol. A1v: blanco]
[fol. A2r]

VOOR-

én

NAASPÉL,

Gemaakt om vertoond te worden by

GIERIGE GEERAARD.

BLYSPÉl.

Op den 28en van Maert, 1679.

DE VIERDE DRUK, MÉRKELYK VERBÉTERD.

[Vignet: Nil Volentibus Arduum]

Te Amsterdam,
________________________
Voor het KUNSTGENOOTSCHAP, by de Erven
van J. Lescailje, énz. Met privilegie. 1713.


[fol. A2v: blanco]
[fol. A3r]

AAN DEN

LEEZER.

DIt Voor- én- Naaspél is niet ondernomen zonder kénnis, nóch toestaan van de Regénten der Schouwburg, op de zélfde wyze, als voor een jaar het Voorspél, uitgegeeven op de naam van J.P. opgestéld was; én dat om te dienen tót verwélkoming, én bedanking van de Ed. Groot Achtb. Heeren, de Heeren Burgemeesters, én Regeerders, benévens de vérdere Ed. Achtbaare Heeren van de Regeeringe der Stadt Amsterdam, voor én achter de MALLE WEDDING, óf GIERIGE GEERAARD, wanneer het voor hunne Ed. Grootachtbaarhéden zoude vertoond worden; dóch zonder dat de genoemde Regénten wisten, hoe de stóf, stélling, én styl zoude weezen. Sédert, hén voorgeleezen zynde, is het zélve niet goed gekeurd, om toen op het Tooneel gebragt te worden. Maar, alzo eenige Heeren, waar voor ons Kunstgenootschap groote achting heeft, van gevoelen zyn, dat het niet zonder vermaak zoude geleezen worden, hébben wy geraaden gevonden het zélve in het licht te geeven, én tégens onze gewoonte eenen beknópten Inhoud daar by te voegen, met eene verklaaring van den verbloemden zin, opdat niemand den zelven misduide.

                                    De Inhoud is deeze:

    De Góden, op Parnassus komende, gebieden de Zanggódinnen hén een aangenaam tydverdryf te [fol. A3v] verschaffen. De Nyd dit verneemende, doet haare kinders, die zy by Momus heeft, uit den afgrond opkomen, om dat vermaak deelachtig te zyn, én méde hun oordeel daarin te geeven, de welke alle de zéven nieuwe Spélen van het voorléden jaar verächten, zo dat men vast stélt het eenige nieuwe Spél van dit begonnen jaar te vertoonen, het wélk wel uit vallende, de Nyd met haare Kinders zeer te onvréde maakt, die échter geen andere troost krygt, als dat zy Momus zélf, in plaats van hunne kinders, wélker schouderen die last te zwaar was, moest gezonden hébben, dies zy wéder na den afgrond daalen.

                                    De Verbloemde zin is:

    De Ed. Gr. Achtb. Heeren Burgermeesters gebieden de Regénten der Schouwburg hén eenig aangenaam tydverdryf te verschaffen. Dit doet de Nydige, wien het leed is, dat sédert de hérvórming, zo veel eer ingelégd, én zo veel géld aan den armen opgebragt is, toevlugt neemen tót het gewoone kwaadspreeken der neuswyzen, die alle de goede nieuwe Spélen van het voorléden jaar geheel verwérpen: waarop GIERIGE GEERAARD beslooten wordende te speelen, en met groot genoegen gezien zynde, oorzaak geeft tót misnoegen aan de nydigen, én kwaadspreekers, die, by gebrék van kénnis én verstand, mét geenige schynrédenen iets te berispen vindende, zich niet openbaaren durven; zonder dat hier in dit VOOR- én NAASPÉL op iemand in het byzonder de minste gedachten speelen, éven zo weinig als iemand in het gemélde Voorspél [fol. A4r] van het voorléden jaar op de naamletters J.P. met de persoon van Momus gemérkt is.
    Wy willen échter wél toestaan, Leezer, indien gy nydig zyt op den lóf, dien de Schouwburg ingelégd heeft, óf dat gy uw wérk maakt van alle de Spélen van het KUNSTGENOOTSCHAP, te verächten, zonder behoorlyk eenige misslagen van gewigt aan te wyzen, (want niets op de waereld is volmaakt) dat gy u alzo wél kunt toepassen de pérsoonen van de Nyd, én Momus kinders, als die van GIERIGE GEERAARD, indien gy met die ondeugd besmét zyt: want alsdan

                            ——— Mutato nomine de te
                    Fabula narratur ———

                    Wordt uw’ naam alleen geheeld,
                    En het Spél op u gespeeld.


[fol. A4v]

VERTOONERS

In het

VOOR- én- NAASPÉL.

MELPOMENÉ.
THALIA.
DE ANDERE ZÉVEN		 } Zanggódinnen.
JUPITER.
MERKUUR.
DE NYD.
EERSTE
TWÉDE
DÉRDE
 } Onderaardsche Spooken.
MOMULUS, . . . .
MOMULINUS, . . .
MOMULINÉLLUS,
MOMUSCULUS, . . .		 } Kinderen van Momus, én
            de Nyd.
APOLLO.

                ZWYGENDE.
Verscheidene { HÉMELGÓDEN.
KINDERS van MOMUS.

                DANSSENDE.
Vier PANTALONS.
SCARAMOESJE.
KORTE LANGEMAN.

    Het Tooneel verbeeld een Bosch, óf Landschap, in wél-
kers verschiet de Bérg Parnassus staat, waar op de négen
Muzen zitten, op allerlei wind- én- snaartuig speelende.
Boven de zélve daalt straks daar aan een Hémel, die zich
achter den bérg met het onderste deel verschuilt.

Continue

[p. 1]

VOORSPEL

VAN

GIERIGE GEERAARD.

____________________________

EERSTE TOONEEL.

DE NÉGEN ZANGGÓDINNEN.

MELPOMENÉ zingt, terwyl de andere Muzen
haaren zang, met stemmen, wind én
snaartuigen ondersteunen.

Op de Wyze:

’k Weet niet, waar ik my bérgen zal.

        ZIe naar om laag uit uwen troon,
        Hoe wy met zingen, én met speelen,
        O Vórst, én Vader van de Góôn,
        Gehoorzaam zyn op uw’ bevélen.
(5) Gebie, gebie ons maar, ô Hémelvoogd Jupyn,
’t Is ons geluk, én eer, in uwen dienst te zyn.
                            THALIA zingt,
        Op de Wyze: O Doelwit van myn’ min.
            JUpyn, wy zyn bereid
            Op ’t allerminste wénken
            Van uwe Majesteit,
            (10) Wat vreugd men kan bedénken,
            Aan ’t Gódendom te schénken,
            Tót een’ blyk van dienstbaarheid.
            Laat dan uit uw’ hooge zaalen
            (15) Uw gebód maar néderdaalen:
            Uw gebód, uw gebód, élk aangenaam,
            Maakt onzen geest bekwaam.


[p. 2]

TWÉDE TOONEEL.

JUPITER, verscheidene andere GÓDEN, énz. in den
Hémel zwygende; DE NÉGEN ZANG-GÓDINNEN.

                            JUPITER.
            Uw Spél, en zang, ô Zanggódinnen,
Trok hérwaards all’ de Góôn, én te uwaarts aller gunst,
            Zo ’t einden is, gelyk ’t beginnen,
(20) Zal ’t ons veel vreugd, veel roem verwékken aan de kunst.
            Komt, schénkt nu ’t zuiverste uit uwe aders,
            Ontvonkt die met een’ ongemeene vlam;
Gy zult (dit ’s de oorzaak, dat ik op Parnassus kwam)
            Voor de Edele, én Grootachtb’re Vaders
(25) Der groote Waereldstad, het scheepryk Amsterdam,
Die braave Rédders van ’t vry Néderland verschynen.
Mérkuur bréngt u ’t bevél, hoe ge uw’ Tooneelgórdynen
Zult openen. Slaat acht, dat ge alles zo verricht.
            ’t Is myne wil.
                        DE NÉGEN ZANGGÓDINNEN.
                                    ’t Is onze pligt.

DÉRDE TOONEEL.

MERKUUR, uit den Hémel gevloogen tót voor op het
Tooneel, DE NÉGEN ZANGGÓDINNEN.

                            MERKUUR.
            (30) Gódinnen, ’k word om laag gezonden,
Om aan Thalia, én Mélpomené alleen
            Den last der Góden te verkonden.
Gy wordt bedankt voor alle uw’ moeiten; gaat nu heen,
            Waar ’t u behaagt. Gy beide komt wat nader,
            (35) En hoor ’t bevél van ’s Hémels voogd, myn Vader.


[p. 3]

VIERDE TOONEEL.

MERKUUR, THALIA, MELPOMENÉ.

                            MERKUUR.
De Burgermeesters van deeze aller Stéden Stad,
        De Koopschuur van al ’s Waerelds schat,
Zyn hier met eenen stoet van Juffers, én van Heeren;
        Aanschouwt, hoe ze u mét hun bezoek vereeren,
            (40) En op uw’ bérg verschynen, om
        Hunn’ geest, van zórg gespannen in ’t bestieren
            Van Stad, én Staat, wat bóts te vieren.
Komt hérwaards, Zusters, heet ze eerbiedig wéllekom.
                              THALIA.
Het aanzien van zo veel’ Grootachtbaare aangezigten
(45) Ontstélt een maagdenhart, Mérkuur, én maakt ons stom.
Wy zouden struikelen uit schaamte in onze pligten,
            Ei, wilt dat wérk voor ons verrichten.
                        MELPOMENÉ.
Gy, die Beschérmgód van hunn’ groote Koopstad zyt,
            Gewoon die oogen aan te schouwen,
(50) Als gy hén toelicht met uw’ wakkerheid, én vlyt,
            Gy zult wélspreekender ontvouwen,
Dan wy, de érkéntenis van zo veel gunst, en eer,
Die wy ontfangen, ên zien groeijen meer én meer.
            Wy bidden, ’t wérd’ van u tóch ondernomen.
                            MERKUUR.
            (55) Wél aan, ik zal hén dan verwellekomen.
Doorluchte Vaders van dit magtig Amsterdam,
Hoofdtakken van uwe éd’le, én overoude stam,
Gy, die alleen niet mét een yver waard te looven,
Voor ’t heil der burg’ren waakt; maar daarenboven
                (60) Bestraalt, én aankweekt met uw’ gunst
                Het speelen van den geest, én kunst,
En zo gelykelyk uw’ burgeren doet smaaken
                ’t Vermaak’lyk nut, én ’t nut vermaaken;
            zyt wélkom. Uw bezoek verëert op ’t meest
[p. 4]
                (65) Myn’ Zusters, én ontvonkt heur’ geest.
Maar kunnen ze ooit al de eer, die heur geschiedt, betaalen?
Heur is uw’ groote waarde, én heure kleine magt
Te wél bekénd, én, zo de lieffelyke straalen
Die door uwe oogen van uwe inborst, zoet én zacht,
                (70) Getuigen, heur geen moed in bliezen,
                Zy zouden die geheel verliezen;
            En schaamrood voor uwe aangezigten vliên.
                Nu durven ze uwe voeten nad’ren,
                En u van bloemen, loof én blad’ren
            (75) Vrymoediglyk eene ófferande biên;
                In ’t hart verzékerd, dat de Góden
Min op de sléchtheid van ’t geen hén wordt aangebóden,
                Dan op het hart des geevers zien.

VYFDE TOONEEL.

MERKUUR, DE NYD, uit den Afgrond op-
komende,* MELPOMENÉ, THALIA.

                            MERKUUR.
Maar wat wil deeze?
                              DE NYD.
                            Plaats, ruim baan, ruim baan, ô Aarde!
            (80) ’t Is réden, dat ik meê verschyn,
            Daar Góden, én Gódinnen zyn.
            Ik bén de minste niet in waarde.
                            MERKUUR.
Wat wil dat zwetzen? maak ons kénbaar, wie gy zyt.
                              DE NYD.
                Ként gy me niet? Ik bén de Nyd.
                            MERKUUR.
(85) Ja, ’k zie ’t aan uwe pruik met uitgeleezen’ slangen,
            Die sierlyk om uw’ schoone wangen,
            En uw bekoorlyk voorhoofd hangen.
            Gódin, ’k bén zéker heel verheugd,
[p. 5]
Dat ge éénmaal ook uw deel begeert aan ’s Hémels vreugd.
                              DE NYD.
            (90) Daar raadt gy ’t niet.
                            MERKUUR.
                                        Wat komt gy hier dan maaken?
                              DE NYD.
Om de aarde uit haaren schoot te doen myn’ kinders braaken.
Scheur, aardryk, spalk u op; wat is ’t dat u weêrhoudt?
Geef my myn’ kinders.
                            MERKUUR.
                                    Hoe! zo zyt gy dan getrouwd?
                              DE NYD.
            Ja, én al eeuwen lang verleeden.
                            MERKUUR.
            (95) Met wien tóch?
                              DE NYD.
                                    Met zo schoon een Gód,
Als in den Hémel woont, van léden, réden, zéden;
            Met Momus.
                            MERKUUR.
                                    Met der Góden Zót?
                              DE NYD.
Die ieders zót is, én met ieder dryft den spót.
                            MERKUUR.
Men heeft ’er nooit om hoog het minste van vernomen.
                              DE NYD.
            (100) Zo is ’t.
                            MERKUUR.
                            Hoe is dat by gekomen?
                              DE NYD.
Myn Man, die ’t al bespót, én ik, die ’t al beny,
Wy vreesden, dat het ons tót groote schand’ zou strekken,
            Als uit onze écht botmuilen, óf goê gekken
[p. 6]
Voortkwamen. Een geslagt, wélk sproot uit hém, én my,
            (105) Moest gaauwer zyn, voor ’t minst zo gaauw als wy.
Dés wy malkanderen tót Echtgenooten namen
            In ’t heim’lyk; dóch behoudens eer, én deugd.
                Maar nu we aan hén zien alle vreugd,
En onzer kind’ren niet behoeven ons te schaamen,
                (110) Nu maaken wy geen zwaarigheid
                Van hén in ’t openbaar te toonen;
En dat de waereld door werde onze trouw verspreid.
                            MERKUUR.
Hébt gy veel kinders? én zyn ’t dóchters, óf zyn ’t zoonen?
                              DE NYD.
Ik héb een eindloos tal van beide voortgebragt.
                            MERKUUR.
(115) Waar zyn ze?
                              DE NYD.
                            Ik laat ze door de wyde waereld doolen,
Zo dra zy komen uit de schoolen.
                            MERKUUR.
Waar laat ge uw’ kleind’re?
                              DE NYD.
                                            ’k Héb de zórg daar van bevolen
Aan Momus ouders.
                            MERKUUR.
                              Aan den Slaap, én aan de Nacht?
                              DE NYD.
Daar worden ze opgebrógt in alle weetenschappen.
                (120) Om hunnen Vader in vuilsnappen
                Te vólgen, óf voorby te stappen.
Ook neemen ze zo fraai in kwâlyk spreeken aan;
                Dat gy met lust hén zult verstaan.
            Hun weezen zal u straks hunn’ geest doen blyken:
(125) Want Momus, die om hoog is by de Góôn te gast,
                Heeft my uitdrukkelyk belast,
                Ik zou hén alle vier doen kyken
’t Geen hier geschieden zal, om op het allernaauwst’
[p. 7]
                De kleinste deelen zélfs te ziften,
                (130) En dan daar naa op ’t allergaauwst’
            Het goed, én ’t kwaad van één te schiften;
                ’t Kwaad aan te bréngen; wat bekwaam
                Tót leering is, én aangenaam,
Maar in den wind te slaan; én achterweeg te laaten:
            (135) Want zulk een’ waar voegt niet in zyne kraam.
Waar óf zy toeven? ’k gis, dat zy hunn’ tyd verpraaten,
            Gelyk ik hier doe. ’k Wacht ’er vier,
            Dit eigenste oogenblik alhier.
                            MERKUUR.
            Gints barst de korst der aarde én schynt te rooken.
                              DE NYD.
            (140) Daar zyn ze, ik zie het aan de Spooken.

Hier ryst uit de aarde op, een heuvel, die alléngskens
zich vertoont, gelyk de mond van eenen afgrond, vol
vlam én damp, waar uit de vier kinderen van
MOMUS, van dry onderaardsche geesten, op
een wagen na om hoog getrokken worden.

ZÉSDE TOONEEL.

DRIE ONDERAARDSCHE SPOOKEN, DE
VIER KINDERS van DE NYD, genaamt
MOMULUS, MOMULINUS, MOMULI-
NELLUS, MOMUSCULUS, MER-
KUUR, DE NYD.

                            EERSTE SPOOK.
Wat moeijelyker, én wat zwaarer wég was dat!
                            TWÉDE SPOOK.
            Dat ’s trekken, ’k ben bezweet, én nat.
Wat kóst het arbeid iets om hoog in ’t licht te haalen!
                            DÉRDE SPOOK.
Wy zullen zo veel te gemakkelyker daalen.
                            EERSTE SPOOK.
(145) Mêvrouw, hier zyn wy met uw’ kinders.

[p. 8]

            DE VIER KINDERS van de NYD.
                                                Goedendag,
Mamaatje lief.
                            MERKUUR.
                        Begroet hén tóch eens met een’ lach.
                              DE NYD.
Dat zyn zy ongewoon. Ik héb u hier ontbooden,
            Myn’ kinders, op dat gy met all’ de Góden
De vreugd aanschouwen zoudt, die vaardig wordt gemaakt.
                            MOMULUS.
            (150) Wat zal men doen?
                            MERKUUR.
                                    Men zal een Schouwspél speelen.
                              DE NYD.
            Ik zórg het zal my schrikkelyk verveelen.
                Het is een’ zaak, die my niet raakt;
Daarom, Merkuur, zal ik u hier, myn’ kinders laaten.
                            MERKUUR.
Schépt uw gezigt geen lust in ’t speelen van de Maats?
                              DE NYD.
            (155) Neen; geef alleen myn’ kind’ren goede plaats.
                Ik zal het flusjes uit hun praaten
            Wél hooren. Spél heeft weinig val met my.
’k Zal ’t échter straks wél eens begluuren van ter zy.

ZÉVENDE TOONEEL.

MERKUUR, MELPOMENÉ, MOMULUS, MOMULINUS, MOMULINELLUS, MOMUSCULUS, THALIA.

                            MERKUUR.
Gy weet, wat u door my, ô Zusters, is gebooden
            (160) Van Jupiter, én de and’re Góden.
                        Hébt gy een fraai Tooneelstuk klaar?
[p. 9]
                        MELPOMENÉ.
Wel zéven nieuwe van het laatst voorleeden jaar.
    Wélke, élk om ’t meest, eens kenners lóf verdienen.
                            MOMULUS.
Dat schut ik, hólla wat., al zeid je ’t met je tienen,
(165) Jy négen Muzen, én jouw wyze Apól daar by.
            Ik lach met die opsnyery;
’k Héb die zien speelen met myn’ broertjes alle dry.
                    DE VIER KINDEREN.
Ha, ha, ha, ha!
                          MOMULINUS.
                        Ik lach, dat myne oogen traanen.
            Daar zyn ’er vyf van Nil Voléntibus,
(170) ’t Wélk vodden zyn, én twé van nóch twé and’re haanen,
            Niet béter. ’t Is al één gebrus.
                            MERKUUR.
            Wél zéker, die u kwaad leert spreeken
            Verdient zyn géld wél, steelt het niet.
Gy durft, al zyt ge jong, u stout in zaaken steeken,
(175) Die zwaar zyn, én daar gy veelligt niet verre in ziet.
Het kuiken in als ’t hoen. hoe zyt ge tóch geheeten?
                            MOMULUS.
’k Heet Momulus.
                        MELPOMENÉ.
                        En gy?
                          MOMULINUS.
                                  Ik, naar myn béste weeten,
Heet Momulinus.
                              THALIA.
                            Wél, én gy?
                      MOMULINELLUS.
            Momulinéllus noemt men my.
                              THALIA.
            (180) Kom hier, kabouter, u vergeet ik,
Hébt ge ook een’ naam?
[p. 10]
                          MOMUSCULUS.
                            Ja tóch; Momusculusje heet ik.
                              THALIA.
            Van naam zo wél, als weezen, lykt ge naar
                Uw’ vader Momus op een’ háár.
                          MOMULINUS.
Gy vraagt zo; wie zyt gy? durft gy uw’ naam wel mélden?
                        MELPOMENÉ.
(185) Ja; ’k heet Melpomené.
                          MOMULINUS.
                            Bén jy dat boos stuk vleisch,
            Die, als gy vloekt, én raast (want zélden
Spreekt gy bedaard) uw’ kunst askaks bewyst naar eisch?
                      MOMULINELLUS.
Maar hoe heet gy?
                              THALIA.
                            Thalie.
                      MOMULINELLUS.
                                        Ik kén je, ô ho! jy kwantje
Lykt wél een ligtekooi, zo praat jy uit het mandtje;
            (190) Ik had je niet graag tót myn wyf;
Myn hoofd zou jeuken van zulk aardig tyd verdryf.
                          MOMUSCULUS.
Hoe heet die man?
                              THALIA.
                            Merkuur.
                          MOMUSCULUS.
                                            Papa heeft ons jouw leeven
Vertéld. O myn! wat héb je al guitery bedreeven!
                            MERKUUR.
            De minste is treff’lyk wél gebékt;
(195) Maar schoon gy op énde op, gelyk uw’ Vader, gékt.
                Valt échter niemand in zyn’ woorden,
            Gelyk als hy; ’t komt niet altyd te pas.
                          MOMULINUS.
Wy lieten ’t graag, zo wy geen zótte klap meer hoorden;
[p. 11]
En op heur zeggen niet zeer veel te zeggen was.
                            MERKUUR.
        (200) Uw’ praat maakt, dat we in de onze blyven steeken;
                Dés zwygt, tót dat gy wordt gevraagd.
                      MOMULINELLUS.
Wy komen hier niet om te zwygen, maar te spreeken
            Op uwe, op heure, op ieder ééns gebréken.
                            MERKUUR.
’k Zég zwygt, óf gaat van hier. Hoe worden wy geplaagd!
            (205) Dier kleine zótten zich te steuren
        Is dwaasheid. Kom, wat heeft Melpomené?
                        MELPOMENÉ.
Agrippa, Orondaat, én dan Andromaché.
                            MOMULUS.
            Hébt ge anders niet, als zulke leuren?
                            MERKUUR.
Ik acht ze; maar my dunkt, dat nu gestadig treuren,
(210) Hoe grootsch, én fraai ’t ook uitgevoerd zy naar de kunst,
            Niet zou behaagen, nóch veel gunst
Op de al te zeer vermoeide, én afgesloofde zinnen
            Van Amstels Burgerheeren, winnen.
Als ’t lang geleên verdriet eens heel vergeeten is,
(215) Zo zal een’ treurstóf hén ligt aangenaamer weezen.
                          MOMULINUS.
Dat ’s bot gevangen; ô Melpomené, dat ’s mis.
        Men zal u eens gebruiken; maar naa deezen.
                        MELPOMENÉ.
        Myn’ zuster heeft dan aangenaamer stóf
        Voor deezen tyd; ik gaa, met uw verlóf,
(220) Het korts gelédene op verhéven’ treurtoon zetten,
En Hóllands Héldendaân in Treurspél uittrompetten.
                            MOMULUS.
        Ja, gaa maar heen. Uw’ Spélen zyn zo droog;
            Zy speelen niet met al voor ’t oog.
En waar ’t nóch eigen stóf; maar neen, gelyk het dansen,
[p. 12]
(225) O Kunstgenootschap, acht ge al ’t geen komt van de Franschen;
            Hunn’ snóttebél is uw juweel.
            Maar sus, ik praat ligt weêr te veel.

ACHTSTE én laatste TOONEEL.

MERKUUR, THALIA, MOMULUS, MOMU-
LINUS, MOMULINELLUS, MOMUSCULUS.

                            MERKUUR.
Nu, wat hébt gy, Thalie?
                              THALIA.
                                    Voor eerst, de Twé Gelyke
Twélingen...
                            MOMULUS.
                        Met verlóf, Mérkuur. Ei staa eens in
(230) Het licht, Thalie; op dat men u ter deeg bekyke.
Schaamt gy u zélf niet dood, zég, domme Zanggódin,
            Dat gy (ik zwyg van veel te roemen)
            Dit droevig Blyspél sléchts durft noemen?
        Hier zitten nóch die Heeren all’ te gaâr,
        (235) Daar ’t aan vertoond is het voorleeden jaar.
Men had’er Momus niet van doen, nóch zyne Zoonen,
Om ’t uit te funssen. Alle, aan wien gy ’t deedt vertoonen,
Verfoeiden ’t, dat ge zulk een straatsche, én vaatsche praat
Aan Burgermeesters gaaft, én Heeren van den Raad.
(240) Wat zégt gy? Is dat ook kwaad spreeken, óf geloogen?
                            MERKUUR.
            Neen, Momulus, men zou gedoogen
        Dat gy te méts méé wat te zeggen had,
Als gy niet vérder dwaalde, én afliept van het pad
Der réden; dóch het schortte aan ’t Spél niet, maar aan ’t speelen.
                              THALIA.
            (245) ’t Spél kwam te haastig op; men moest
Verscheiden’ róllen, om te leeren, nóch verdeelen;
[p. 13]
Ook waaren ’er veel ziek, én hunne stém verroest.
                          MOMULINUS.
Waarom gaaft gy dan niet wat anders aan die Heeren?
                              THALIA.
Gelyk, als nu, was toen een Blyspél hun begeeren,
        (250) En ’k had geen and’re nieuwe reed:
En daarenboven gy, gy Momulinus, weet,
’t Heeft hier alleen niet korts; maar eeuwen lang voor deezen
In ’t oude Rome zélfs aan ’t Roomsche vólk behaagt.
        Zo dat gy ’t Spél te zeer verlaagt.
                            MOMULUS.
(255) Wél, wat raakt ons oud Rome? Ik zég, ’t moest béter weezen:
        Men is hier zulke prullen moê,
Zénd gy ’t weêr na oud Rome in de and’re waereld toe.
                            MERKUUR.
Geef liefst wat anders.
                              THALIA.
                        Wél, zo kies dan een van dryen.
’k Héb nóch het Spookend Weeuwtje, én dan
(260) De Minnenydige, én Gevangenhouder van
Zich zélv’.
                            MOMULUS.
            Ho, ho! dat zyn al méê liflafferyen,
Verwarmde hutspót, uit de Fransche Spraak vertaald.
                            MERKUUR.
        Foei! dat gy zo geduurig smaalt
Op Spélen, daar gy niets, óf weinig op kunt zeggen.
                            MOMULUS.
(265) Het Spookend Weeuwtje dien ik dan eens uit te leggen;
        Hoor...
                            MERKUUR.
                Momulus, dénk dat de tyd
        Met uw geklap, vergeefs verslyt.
[p. 14]
                            MOMULUS.
O, ’t krielt van fouten! Wél zie daar, ik kan niet zwygen,
          Thalie, al zou ik pompus krygen.
                              THALIA.
        (270) Neen, ieder heeft zyn oordeel vry;
        ’k Vergeef ’t u gaerne, al raakt het my.
Maar zég, wat dunkt u van die andere twé Spélen?
                            MOMULUS.
        My dunkt, dat zy met dit, niet veel verscheelen,
            Het is van ’t allergrófste fyn;
(275) Maar wyl de maakers eerst Aankomelingen zyn,
Wier moed benomen wordt, als zy zich scharp zien weegen:
            Zo kant ik my om réden daar niet tégen,
            En zwyg zo stil, als óf ik was vermoord.
Maar kunnen ze allebei wél veel byzonders weezen?
(280) Zy worden eenigsints, gelyk ik héb gehoord,
Nóch van Nil Arduum Voléntibus gepreezen.
                            MERKUUR.
            Hoor, Momulus, ik weet gy moet
            Met réên, óf onréên kwaalyk spreeken;
            De Nyd heeft u dat ingesteeken,
(285) ’t Zy ’t lasterlyk, én kwaad, ’t zy ’t lóflyk is, én goed.
            Geen ding op aarde, óf ’t heeft gebréken;
Waarom alleenlyk ’t geen wél de allerminste heeft,
            Al de andere te boven streeft.
Indien men op die wys de Lauwren uit zou deelen,
            (290) Zo had de minste van die Spélen,
            Naar aller kenn’ren oordeel kans,
        Lauwerblad te plukken van die krans.
        Wanneer gy dan geen groote uitspoorighéden
Kunt hékelen, zo toont uw’ magteloos bedil
        (295) De driften wél van uwe kwaade wil;
            Maar gansch geen blyken van de réden.
            Dies zwyg; gy raaskalt, én gy raast.
Thalia, ei! bedénk tóch wat, én met der haast.
[p. 15]
        Dit stribb’len, is maar tyd verliezen.
                              THALIA.
(300) Ik héb geen and’re, gy moet één van dryen kiezen.
                            MOMULUS.
        Dit is een’ nést, naar myn besluit,
Vol jonge wolven; zoek de béste daar eens uit.
                            MERKUUR.
Nóch zwygt gy niet? Wat wilt gy liefst, ontydig praaten,
Of dat ik, zonder ’t Spél te aanschouwen, u zal laaten
        (305) Na buiten leiden? kiest, óf deelt.
                            MOMULUS.
Een schélm, die één woord spreekt, voor ’t Spél is uitgespeeld.
                            MERKUUR.
        Maar ’k héb nu korts een Blyspél hooren noemen,
            Wiens naam de Malle Wédding was;
            Ik héb ’t veel lieden hooren roemen.
        (310) Wat is ’er van?
                              THALIA.
                                        ’t Komt nu tóch niet te pas.
’t Is dit jaar eerst gespeeld, hoewél met réd’lyk voordeel.
                            MERKUUR.
De vrékheidt wordt ’er die niet fraai in afgebeeld?
                              THALIA.
        Ja; maar ’t is nóch niet heel volspeeld;
En daarom heeft het nóch niet uitgestaan élks oordeel.
                            MERKUUR.
(315) ’t Is échter dikmaals na malkanderen vertoond.
                              THALIA.
Maar zéven maalen.
                            MERKUUR.
                                Wél, hoe dikwils woudt gy ’t speelen?
                              THALIA.
        Tien, twalef maal.
                            MERKUUR.
                                Is dat zo uw’ gewoont?
[p. 16]
                              THALIA.
    O ja, zo lang de Spélen niet verveelen.
                            MERKUUR.
Speelt gy een Spél vaak meer, dan vier maal achter één?
                              THALIA.
      (320) Zeer zélden.
                            MERKUUR.
                Dit ’s dan ongemeen.
En u zal ’t eer zyn, én geluk, kunt ge iets verëeren;
’t Geen ongemeen is, aan zo ongemeene Heeren.
    Maar hébt gy ’t heel gereed?
                              THALIA.
                        Ja tóch.
                            MERKUUR.
    Thalia, ei, zo speel het; ’k zal u nóch
    (325) Wél ééns zo zeer, als ooit voorheen, beminnen.
                              THALIA.
Heel wél; ik gaa het dan gebieden aan de maats,
      Dat zy zo daatelyk beginnen.
                            MERKUUR.
Komt, kinders, wilt gy zyn voorzien van goede plaats,
      Zo vólgt my, én gaat meê na binnen.

                        Einde van het Voorspél.


[p. 17]

NAASPÉL

VAN

GIERIGE GEERAARD.

________________________________

EERSTE TOONEEL.

MERKUUR, MOMULUS, MOMULINELLUS,
MOMULINUS, MOMUSCULUS.

                            MERKUUR.
        Wel kinders, wat doet u zo schreijen?
Is ’t om uw’ moeder? ik zal u straks by haar leijen,
    Indien ze ligtelyk te lang mogt beijen.
                            MOMULUS.
Neen, neen, Och hadden wy hier niet geweest!
                            MERKUUR.
                                                                        Wél hoe!
        (5) Huilt gy daarom?
                      MOMULINELLUS.
                                      Wy vreezen voor de roê.
                            MERKUUR.
        Waarom? wat kwaad hébt gy bedreeven?
                            MOMULUS.
Wy hebben méê gelacht, als and’re, én ons verheugd;
        Zo hebben we ons vergeeten in de vreugd.
            Papaatje zal ’t ons niet vergeeven,
(10) Zo hy het hoort; al is ’t het eerst van al ons leeven.
                            MERKUUR.
            Verdient dat by uw Vader straf?
                            MOMULUS.
            Ja, ja, Merkuur, gy weet ’er weinig af.
[p. 18]
Wy zagen nooit een Spél, óf wisten af te leggen,
Dat Vader lachte, als wy ’t verhaalden. Maar óch! óch!
(15) Hier weeten wy schier niets, óf weinig op te zeggen.
        Wy bidden, zég Papaatje onze onschuld tóch.
            Gy hébt ons nooit alleen gelaaten:
Kyk, hy zal meenen, dat met kaekelen, én praaten
            De tyd, die wy mét aan te zien
            (20) Besteeden moesten, was verloopen;
            Ai, moogen we op uw’ voorspraak hoopen?
                            MERKUUR.
            Ja, ja, ’k beloof’t u, ’t zal geschiên:
            Ik zal hem by de Góôn, daar boven
De boodschap bréngen.
                            MOMULUS.
                                    Ja, zo hy ’t maar wil gelooven.
                            MERKUUR.
            (25) Hy zal wél moeten: ’k héb het Spél
            Met érnst gezien, ’t geviel my wél.
            Ligt schuilen hier, óf daar, gebréken:
Maar groote schynen ’er zeer weinige in te steeken.
                          MOMULINUS.
Wist ik de kleine maar, ik zou ’er wél op spreeken,
(30) En was voor ’t kyven van Papaatje niet begaan.

TWÉDE TOONEEL.

MERKUUR, DE NYD, MO-
MULUS, MOMULINUS, MOMULINELLUS, MOMUSCULUS.

                            MERKUUR.
        Maar ginder komt uw’ Moeder aan;
Ze is toornig, zo het schynt. Hoe! wéêr niet wél te vréden?
                              DE NYD.
            Heel niet, én dat met groote réden.
Ik vreet myn eigen hart van spyt, én drink myn bloed,
[p. 19]
(35) Zo wél vernoegd zag ’t Vólk het Schouwspél aan; myn’ moedt
            Loopt over; ’k héb de vreugd uit ieders weezen,
                En vrolyke oogen klaar geleezen,
            En aangehoord al dat gelach, ô smart!
                Merkuur, het sneed my dwars door ’t hart,
                (40) Dat zulk een’ zótterny vermaakte.
                            MERKUUR.
Hébt gy dan ’t Spél gezien?
                              DE NYD.
                                        Ja, ’k héb het half betuurd
Gins uit een’ hoek, én van ter zyden sléchts begluurd;
Maar ’t was vergeefs, wat gal, én gift ik daar op braakte:
                Want ieder gaf my ongelyk.
            (45) Was ik maar wéêr in ’t onderaardsche ryk,
                Daar geeft men my geen stóf tót schélden.
Komt, kinders; gaat met my, verlaaten wy het licht"
            ’t Verveelt me, én doet my zeer in myn gezigt.
                            MOMULUS.
                Ja, wisten wy, hoe dat het stélden
                (50) Met Vader, dat die ons niet sloeg.
                              DE NYD.
Waarom zou hy u slaan?
                            MOMULUS.
                                      Omdat wy niet genoeg
Onthouden hebben uit het Spél om op te smaalen:
                Dat vrees ik zal hy ons betaalen.
                            MERKUUR.
Hoort, kinders, zyt gerust. En gy, Mévrouw de Nyd,
                (55) Ei, hoor my ook ééns. Of ’t u spyt,
                En óf het Momus wékt tót tooren,
                Als hy geen kwaad van ’t Spél zal hooren;
                Het béste middel is geduld:
                Want ziet, het is uw beider schuld,
                (60) Mêvrouw, dat gy het vonnis vellen
            Van mannenwérk aan kinders hébt gaan stellen.
[p. 20]
Kwaadspreekend zyn ze; maar hun oordeel is niet groot.
Waarom kwam hy niet zélf, misschien had hy ter nood
                Een foutje hier, óf daar, gevonden;
(65) Schoon ’t wordt geroemd met algemeene monden.
                    Hébt gy uw’ kinders lief?
                              DE NYD.
                                                            O ja.
                            MERKUUR.
                Zo maak met my, dat Momus hén niet slaa.
                              DE NYD.
                Mérkuur, dat zult ge alleen wel klaaren.
                          MOMULINUS.
Mérkuurtje, ei, kunt ge ’t doen, gy weet niet, hoe wy ’t u
(70) Vergélden zullen.
                            MERKUUR.
                                  Gy? waar méê? wanneer?
                          MOMULINUS.
                                                                            Nu. nu.
                            MERKUUR.
Waar méde? ik zal u voor zyn’ gramschap dan bewaaren,
                Zo gy my iets behaaglyks schénkt.
                            MOMULUS.
Wél hoor, wy hebben hier meer broertjes, als ge dénkt.
                Ik héb ’er twé, drie, vier, als Uilen,
            (75) Zich hier, én daar, zien in een’ hoek verschuilen;
                En daarbenéven, zal ik ook
                Te voorschyn komen doen een spook,
            Daar zullen zy méê danssen, vrémde mynen,
En fratsen maaken.
                            MERKUUR.
                              ’k Wou, dat ik dat dansje al zag.
            (80) Waar zyn ze? doet ze straks verschynen.
[p. 21]
                            MOMULUS.
Hei! gékken, Makkers, springt ten eersten voor den dag.

Hier komen vier GEKKEN met Marotten daar bel-
len aan zyn, uitspringen, die met de PANTA-
LONADE, óf KORTELANGEMAN, van
                  onderen opkomende, danssen.

DÉRDE TOONEEL.

MERKUUR, DE NYD, MOMULUS, MO-
MULINUS, MOMULINELLUS, MOMUS-
CULUS; verscheidene grootere kinders van MO-
MUS; vier Gekken met Marotten in hun han-
den; een PANTALON, óf KORTE-
LANGEMAN, die met de Gekken een
Ballét danst.

                    MERKUUR, naa het danssen.
Scheidt uit, houdt op; ik zie Apollo néderdaalen.
Troost gy uw’ kinders; ’k vlieg naar boven, daar ik al
            Het misverstand byléggen zal.
                              DE NYD.
            (85) Komt, vlieden wy voor zyne straalen,
Myn’ kinders, de aarde splyt wéêr op. Mérkuur, vaar wél.
Wy daalen wéder by de spooken in de Hél.

Terwyl APOLLO in een wólk neêrdaalt, vliegt
MERKUUR na den Hémel, én DE NYD,
met haare kinders verzinken in de aarde.


[p. 22]

VIERDE én laatste TOONEEL.

                              APOLLO.
Zyt néderig bedankt, Grootachtb’re Burgerheeren,
Wél wyze Raaden, én Handhaavers van het Récht,
(90) Die mynen Zangbérg door uw byzyn komt vereeren,
Dat dit onthaal, voor uw’ verdiensten veel te slécht,
                Uw taai geduld niet heeft verdrooten.
            Want, zo men iets uit teikens raamen mag,
                ’k Héb uit uw schaterend gelach,
                (95) En vrolyk aangezicht beslooten,
Dat dit verfrisschen, én verluchten van den geest
U heel, én al niet is onaangenaam geweest.
Ook is het meer, als reên, dat zy, die vruchten zaaijen,
            Een deel ten minsten daar van maaijen.
(100) De wreede Mars had reeds door ’t knarssen van het staal,
            Door ’t rénnen, én het briesschen van de paerden,
            Door ’t bliksemen der schitterende zwaerden,
            Door ’t dond’ren van het bulderend metaal,
                My, én de négen Zanggódinnen,
                (105) Van hier verjaagd, én te eenemaal’
                Verwilderd myner kind’ren zinnen:
                De Poezy was in een’ droeven staat.
                Maar Gy door uwen wyzen raad,
En kloek beleid, Gy, Gy hébt met de gulde Vréde
(110) Ons met een’ schooner’ glans hérstéld in de oude stéde.
De Schouwburg mag wéêrom in schaduw van Olyf
Opschuiven haar gordyn tót leerzaam tydverdryf;
                En bloeit in yver, als voorheenen.
Uw’ tégenwoordigheid zét haar zo groot een’ glans,
(115) En luister by, dat, wordt zy dikmaal zo bescheenen,
            Zy steekt eerlang oud Romen, én Atheenen
                Na hunne onwélkb’re lauwerkrans.
Die gunst zal myne zooms met ryker geest bestraalen;
De Schouwburg zal daar door veel heerelyker praalen,
[p. 23]
(120) En meerder zégening toevloeijen in de schoot
    Van Weeze, én van Stókoude in hunne nood.
De Dichtkunst zal haar’ Luit op hooger’ toonen zetten,
Uw’ zórg voor Stad, én Staat volmondig uit trompetten,
En héffen die in tóp; zo dat uw’ groote naam,
        (125) Gedraagen op de wieken van de faam
Met onverganklyk lóf, zal barsten uit uw’ muuren
        De waereld door, én ongekreukt verduuren
Der eeuwen ongenade, én ’t slyten van den Tyd,
En praalen schootvry voor de pylen van de Nyd.
(130) Zo moeten uwe zoons, kindskinders, én naaneeven,
        Daar ’t zweemsel reeds van uwe deugd in speelt,
Waar in ge u zélven naa uw’ dood hébt afgebeeld,
            Wanneer ze eens, in uw ampt verheeven,
Hunn’ médeburgeren heilzaame wétten geeven,
            (135) Vereeuwigen uwe oude Stam
Door eene reeks van tréffelyke looten,
            Tót lóf, tót luister, tót vergrooten
En eeuwigduurendheid van ’t magtig Amsterdam.

              Einde van het Voor- én- Naaspél.


[p. 24: blanco]

Continue

Tekstkritiek:

fol. A4v een er staat: eeu
vs. 135 négen uuren er staat: négenu uren
vs. 249 vryen? er staat: vryen,
vs. 250 goed, er staat: goed?
vs. 296 pligt. er staat: pligt,
p. 26 over zien er staat: overzien
p. 28 verslingren? er staat: verslingren
p. 34 t’huis er staat: huis
p. 34 négendhalve stuiver, er staat: négendhalv stuivere,

Voor- en naspel:

p. 4 opkomende, er staat opkmende,