Jelis Noseman: Hans van Tongen. 1644.
Uitgegeven door dr. J.A. van Leuvensteijn, Vrije Universiteit Amsterdam.
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton068060 - Ursicula

Deze tekst is met inleiding en annotaties in boekvorm verschenen (Uitgaven Stichting Neerlandsitiek VU nr. 70, Amsterdam 2012) hiervan een pdf.

In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een
asterisk. De fractuurletter is in een aparte kleur weergegeven.

[fol. A1r]

J. NOSEMANS HANS van TONGEN, Razende-Liefdens-Eynd. Het Spreeckwoort seyt:
	Die soeckt te snoepen in de Echt, Wert dickmael qualijck af-gherecht.
[Vignet: Door Yver in Liefd’ Bloeiende] t’ AMSTERDAM, Gedruckt by Nicolaes van Ravesteyn. Voor Dirck Cornelisz Hout-haeck, Boeckverkooper op d[e] Nieuwe-zijds kolck, in ’t Bourgoens kruys, Anno 1644.

---

[fol. A1v]

PERSONAGIEN.

HANS van TONGEN, LICHTHART, ROBBERT

}

drie Schilders.

HAESJE, vrou van Philip.
GIERTJE GORIS, vrou van Hans van Tongen.
MARRY MONCKJES, een oud Besje.
PHILIP, man van Haesje.

[fol. A2r]

Eerste Vytkomst. Hans van Tongen, uyt.

                    INdien de liefde blint was, gelijck de ouwe wyve seggen,
                    Soo souse mijn, die nu siende ben, dus niet ghevangen leggen:
                    Want had ick mijn oogen ghesloten doen ick dit vroutjen sagh,
                    Soo waer ick soo haest niet verlieft geworden, och! desen dagh,
                    (5) Dit uurtje, is mijn soo qualijck bekomen,
                    Dat ick ben of ick van de aerd was op-enomen.
                    In mijn jonckheyt, doenme aerdige Truytje soo geweldigh na liep,
                    Onse Petemoey-deuvicx-nicht, en kreunden ickme niet, watse riep,
                    Noch hoese mijn vleyden, met woorden uyt het beste vaetje:
                    (10) Doen docht ick kijntje, neury al voort, jou schort een praetje,
                    Ick weygerje ditmael, mijn lust niet anje, ick wil geen vrou;
                    Dat ick dit nou oock soo bedencken kon, daer mijn ’t niet willen wel te pas komen sou,
                    So waer ick luckigh: maer hoe! mijn oogen wierden van een hemels vyer ontsloten,
                    Doen sy haer verweende lonckjes op mijn schoot, och! ick worden over-goten
                    (15) Met sulcken vreemden soetigheyt, dat ick niet weet waer ick ben,
                    En hoe ’k hier quam, en of ick Hansje van Tongen mijn eyghen selfs ken.
                    Hoe seele-weeckes komt ien dat hittigh minnen oock bekruypen,
                    ’t Is aers noch aers ghelijck ien dief inde nacht, die komt sluypen,
                    Omje rijckdom en u vryheyt te steelen, tot datje niet en behout;
                    (20) Maer wat duysent suyckerde erten, ick bin immers ghetrout,
                    En dan kan ick mijn groenigheyt met eeren gien ander geven,
                    Of ick sou in Luysefaers huys-boeck raecken, en al mijn leven
                    Een bol-wurm dragen, want die eens steelt is altijdt een dief:
                    Wat, een vijgh mit die malle achterdocht, ick heb Haesje lief,
                    (25) En selder een deun sien mee te krijgen al soutme berouwen,
                    Jae al sou mijn wijf, en ick, noch soo de tooren van Babel bouwen:
                    ’t En ken niet schaen; en of Heerom seyt, die quaet doet vaert inde hel,
                    Sy maecken ons soo wat wijs, want selver doen sy ’t wel;
                    Ick wil Terentius gheloof voortaen ter herten nemen,
                    (30) En swagerlijcke ghemeenschap gebruycken: wech, wech, met bestevaers temen,
                    Ouwe kost word men sat, maer ’t soete nieuwe niet.

[fol. A2v]

Lichthart, uyt.

Lichth.           Wel sie, daer staet den uyl, wat of hem is gheschiet?
                    Hoe nu mijn groote maet, wat schortje weer te droomen.
Hans.             Ja Lichthart, ick kantje niet seggen, mijn is soo wat aen-gekomen.
Lichth.           (35) Wat is ’t, een poplecy? of hebje de duyvel ghesien?
Hans.             Het is soo ’t een of ’t aer, gantsch bloemendal, ick mien
                    Hadje hier strack gheweest ghy souter je hemt om verkoopen,
                    O ’t was sulcken nickertje, men souwer mee in een helletje loopen.
Lichth.           Ick loof niet datje een vrou-mensch meent.
Hans.             Ghy slaet de spijcker op sijn hooft:
                    (40) Een menschen hart is geen backstien. Lichth. Benje van u sinnen berooft!
                    Wel Hans, hebje gien wijf? Hans. Jae’k, en tot mijn leetwesen.
Lichth.           Krijght dit de Schout inde neus, waer me selje de breuck genesen?
                    Begint dat werck niet, want het is al te leelijck ghedaen.
Hans.             Leelijck of niet leelijck, ick meender hier soo menigh staen,
                    (45) Die niet vies en sijn alsser soo maer wat liefs mach ghebeuren,
                    Dat noch al fijne mannen willen wesen, och, hoe hiet souwenser aen peuren,
                    Quam ’t maer eensjes slaeghs; doch Lichthart, binje trou,
                    Ick selje als een vrient op-biechten, en noemen de vrou,
                    Dieme soo drommelachtigh begeerlijck maeckt, dat ick het niet langer aen kan leggen.
Lichth.           (50) Ick ben soo dicht als een gate-betiel, kan jy swijghen, ick sal niet seggen.
Hans.             Flus, soo ick om water gingh, soo komt hier Haesje ghegaen,
                    Dat lieve lammetje, ick besachse, en sy keeckme soo vriendelijck aen,
                    Dat mijn, dat’s nou alliens, sulcken bekooringh overquam, ghelijck of al mijn leden
                    In een stiene pylaer veranderden, van boven tot beneden,
                    (55) Mijn geest vloogh op die tijd, ick weet niet waer, om een hoeck,
                    Ick was te yselijck ontstelt, en wat ick socht, of wat ick soeck
                    ’k En vind mijn verstant niet weer, ick loof het moet sijn ghetogen
                    In haer lieve in-gewant, door heur ghebenedijde oogen.
                    Wil ick dan mijn wijsheyt weer hebben, soo moet ick voor alle dingh
                    (60) Haer schoonheyt te kennen geven wat een hart-vangh datme bevingh,
                    Doen sy me betoverde; meughelijck salse dan dit troostelijck woort segghen,
                    Och Hansje ick hebje geest, en voelse inme legghen!
                    Kom haeltser weder uyt: gort Lichthart, had jyse ghesien,
                    Se was as ien lely, die roos van Jericho, men macher met recht eere bien,
                    (65) Ghelijck een santinnetje; daer nae ginckser om-keeren,
                    En trad de deur in, och docht ick, nu gaet mijn sonne-schijn hem verneeren
                    In een slagh-regen, dat starretjen, dat het blincken maer begon,
[fol. A3r]
                    Dat doock, ghelijck een Clipsis inde Maen, of in de Son.
                    O speciael wistje hoe vleysigh dat ick om mijn hart ben, ghy soud seggen en dencken,
                    (70) Soo die wellustigheyt langh duurt het sal sijn sinnen krencken:
                    Het is ofme met een stock het binnenste in mijn lijf hiel omroert,
                    Ick loof niet ofse kon Ocus bocus, dat sy mijn dus heeft vervoert.
Lichth.           Wel schaemtje, ’t Heerschops wijf! ghy sult voorseker maken
                    Dat wy, in korten tijdt, uyt al dit werck gheraken,
                    (75) En waer krijgen wy dan weer aer? het beschiet toch niet veel
                    Voor ons, die maer uyt-hangh-borden, en tappers deure schilderen: de pinceel
                    Wort nou soo ghemeen dat de minste kladder wel een meester wil verstrecken,
                    Daer sullender ten lesten soo veel komen datm’er kack-huysen me sullen decken,
                    En jy stelt het noch dus leelijck op het wilt.
Hans.             (80) Igort word ick eens Euverman van het Schilders gilt,
                    Ick sel die lievenheers baesjes wel aers nemen te quellen,
                    Ick souwer by de vijfmenten een meester-stuck op gaen stellen,
                    En die dat niet en dee ghelijck ’t van ons worden begeert,
                    Die souwe wy seggen, reyst met de Heer van Gent, ’t is best datje noch leert:
                    (85) Ick wed om een vries-oortje daer souwer soo menigh niet komen;
                    Maer evenwel, ick ben verlieft, en heb het so puur-steken opgenomen
                    Dat ick’er niet uyt-scheyen kan. Lichth. En so het Philippus dan hoort,
                    Soo hebje al noot gheluck dat hy jou niet op staende voet vermoort:
                    Jae dat Hansje voor-open noch leefde hy lietje ruynen of kapoenen.
Hans.             (90) Dat is geen swarigheyt, als ick haer maer mach soenen,
                    Al quam Heyntje-man met sijn pick-stock, soo wasser geen noot:
                    Och, om jouwent-halven, mijn alder-liefste lief, en sal ick noch doot,
                    Noch kyven vanme wijf, noch al de orlementen niet vreesen.
Lichth.           En doe jy ’t dan, soo meughje dencken datje ontrou selt wesen.
Hans.             (95) Ick segh noch, haddense alle houte neusen die ’t doen, en kreegh ick’er oock ien,
                    Soo souter niet om achter-blijven, als ’t maer kon gheschien:
                    Daerom weetje eenigen raet, soo laet my niet verlegen.
Lichth.           Wouje van mijn een koppelaer maecken? hadje dat gheswegen,
                    Soo sou ’t niemant gheweten hebben, maer nou hebje mijn te dapper onteert.
Hans.             (100) Och, weetje eenigen raet, ick selje geven watje begeert?
                    Ghy sijt al vry wat argh, en je weet veel vreemde slagen.
Lichth.           Ick mach de geck voort helpen. Maer als ickje kom vragen
                    Om u vrou te leen te hebben, selje dan al sijn ghereet?
Hans.             Jae dat beloof ickje, duympjen op, is dat geen grooten eed?
Lichth.           (105) Maer Hans, dese saeck is vry al wat te schromen,
                    Want ick kan wat duyvel-jagen, en door tovery most het by-komen,
[fol. A3v]
                    En ofje dan wat leelijcks saeght, souje oock sijn vervaert?
Hans.             Geen sorgh, ick ben rechtevoort byloo van aert,
                    Dat soo de picke mijn sagh hy sou verby passeeren,
                    (110) En dencken deze veugel is te heet, twee vuren kunnen menkaer niet deeren:
                    ’t Is best dat ick kaes koop daer is gheen bien in,
                    En soeck een aer, hoo je weet niet wat man dat ick nou bin;
                    Daerom weetje wat raet, soo laet mijn niet verlangen?
Lichth.           Wel als ’t wesen moet, soo mostje mijn tavont een vleer-muys gaen vangen,
                    (115) En brengense aen mijn huys, dan selje daer eens sien
                    Wat voor gheheyme kracht door mijn al kan gheschien:
                    Al was Haesje als een pylaer, soo salse niet konnen laten
                    Of geven jou haer liefde. Hans. Wat meughje oock al praten,
                    Heb ick dan sulcken bevalligheyt? Lichth. Ick selje een briefje geven en dat sel het doen,
                    (120) Ick weet het wis ghy krijgt wel duysent soentjes en dat voor een soen.
Hans.             Gort broertje, is dat seker? Lichth. Ghy sult het soo bevinde.
Hans.             Beloofje mijn dan dat ick mijn schoone, moye, brave, wel-beminde,
                    Tot mijn wil sal hebben? Lichth. Ick heb het eens gheseyt,
                    Maeck slechts u dingen klaer, ’k heb hier te langh verbeyt,
                    (125) Ick gae weer nae ons werck, en sal te nacht op-passen.        Binnen
Hans.             ’t Is wel; en ick sal sien een Vleer-muys te verrassen:
                    Maer hoe raeck an, dat ick eens by Jan-baes gingh dat is toch een gast,
                    Die versien is van snorre-pypen, daer hy meer als op sijn Aptekers-winckel past;
                    O die vent isser oock te mal mee: laet sien, of ick eens gingh leggen
                    (130) Mijn hooft op een luyffel, of op een pot-huys, want ick heb wel hoore seggen,
                    Dat die dieren garen in ’t ruygh nestelen; schijt, schijt, ick weet beter raet,
                    Een raegh-bol aen een stock ghebonden, en loopen tavont laet
                    Sien of ick’er een knappen kan; ghy vryers het sijn niet die vlier-muysen,
                    Dieje ’s avonts inde uyle-vlucht loopt vangen, in eenige huysen,
                    (135) Of inde kalver-straet, of ontrent den dam, dat sijnse niet die ick meen,
                    Want die ick soeck die byten wel, maer d’aere maken ongesonde leen.         Binnen.

Robbert en Lichthart, uyt.

Robb.            Maer voerje soo met hem? Lichth. ’t Is als ick u vertelden:
                    En Haesje sey ’t was wonder so als hem die bloet-beuling aen-stelden
                    Doen hy haer sagh; daerom vind ick gheraen,
                    (140) Datmen sijn wijf op ’t alder-vuylste doet verstaen
                    Dat haer man hem soo verloopt. Robb. Ick wil dat wel beschicken,
[fol. A4r]
                    Want ick ken een wijfje dat verstaet haer te lydigh op die sticken,
                    Sy kanje daer met een Avecaets backus soo veul doen met een woort,
                    Als ick of ghy met hondert, mijn vrientje, sy weet hoe ’t hoort.
Lichth.           (145) Salse wel willigh sijn? Robb. Laet ghy mijn daer voor vreesen,
                    Maer ’k sorgh dat Juffrou ons niet sal wille dienstigh wesen.
Lichth.           ’k Sprack haer daer daet’lijck van, het beviel haer heel wel,
                    En wou haer man oock flus beweghen tot dit spel,
                    Sy wasser lustigh toe, en dat de vrouwen dryven,
                    (150) Dat sal de man om de vree niet laten achter-blyven:
                    En oock is Haesje vooght, nae dat ick wel kan sien.
Robb.            Wel hey, wat meughje praten, dat is hiel Hollant deur ghemien.
Lichth.           ’t Is slim ghenoegh, maer hoor, weet jy ’t nou soo te klaren,
                    Dat het sijn wijf wort aen-gedient, soo selw’er voort me varen?
Robb.            (155) O jae, ick weet dat onse Peete-Marry dat genoegh bestellen sal,
                    Het mach’er hiel wel beuren, sy doet toch niemendal.
Lichth.           Sy sal ’t om jouwent-halven wel doen, want jy pleeghje by de wijfjes te voegen,
                    Hoe komt het, kunnen haer praetjes u beter als de mannen genoegen?
Robb.            Dat soumen seggen, want waer hebje kloecker beleyt,
                    (160) Om landen te regeeren, dan inde tegenwoordigheyt
                    Van haere raet, en ’k geloof niet dat de korantiers so veel t’same schryven
                    Als sy wel nieuwe tijnckjes verhalen, sy weten al wat de luy bedryven:
                    Dan een reys uyt het nay-manckje ghepraet, dat een menschen hart verquickt die ’t hoort,
                    Dan een reys weer op de hoovaerdy gheschrolt, dat die dus gaet gheboort,
                    (165) Of ’t een Lackey van een Heer was, dat een aer draegt sulcke kragen,
                    Diens ouwers wel blaeuwe moddetjes plegen te dragen;
                    Heer, seyde Kniertje, ick hou veel van Weyntje, se is soo gheleert,
                    Want sy heeft een ceel soo langh als de hiele Warmoes-straet, daer staense op diese heeft bekeert;
                    Dat is waer, sey Gerbrigh, ick hoorden heur lest eens met dat dicke aller-wijf spreken,
                    (170) Ja wel men docht in’er hooft moet een was-tobbe vol wijsheyt steken:
                    En nouse de wijde groote straet van ontucht ghesuyvert heeft,
                    Besoecktse steeghjes en slopjes, om te sien hoe men daer leeft.
                    En dan isser noch een and’re soort van vrouwen,
                    Die altijdt een heele hoop jonghe luy aen-houwen,
                    (175) Om de vrye smeeringh, en soo haest en binnense niet deur,
                    Of ’t is dan after de rugh, kijck dat was een Monseur,
                    Hy was te groots dat hy ’t mijn eens brocht, maer ick sal ’t gedincken:
                    Wat, noch prijs ick Lijntje, se helpt de luytjes wel eten en drincken,
                    Maer sy klapt niet uyt school, jae ick seghje recht uyt,
                    (180) Hadse somtijdts gelt se sou wel mee toe-leggen tot haer leste duyt.
Lichth.           Nou praet-vaer, ’t is genoegh, de tijdt sal ons ontbreecken,
                    Laet Marry Montjes stracks met Giertje Goris spreecken,
[fol. A4v]
                    En segghen haer mans doen, beduyt het heur van als,
                    Soo krijght ons aller Hans de nicker op sijn hals.         Binnen.

Hans, met een Vyool inde hant, de Vleer-muys ghevangen hebbende, uyt.

                      (185) Ick heb hem al, sey de man, en hy ving een rot op een onbequame stee:
                    Wat het mijn dit dier al moeyten ghekost, maer wat ick dee
                    Ick sprack niet, en slachten de luy die om bevaert peuren;
                    Doen quam mijn een sacreede droncke boer steuren,
                    En riep, sie, sie, die man het een sinjeurs hooft op sijn stock, dat’s soet,
                    (190) Ick docht, immers is een boer geen mensch als een aer, gantsch bloet
                    Seyd hy, nou moet het waer sijn dat Kees Jan Tooten Claes mijn het verslagen,
                    Dat de heerschippen om de moyigheyt duske ruyge dingen dragen:
                    Daerom loof ick dat Dirck Truyen Jan mee vande hoogheyt is,
                    Want die draeght een bonte muts, van ’t beste, soo ick gis;
                    (195) Gort huysmans-seuntje swijght, seyd ick, of ’t selje berouwen,
                    Hy deed’: ick docht oock begin ick hier te touwen,
                    Soo word ick licht Ghetucht door een heylighe-wegh,
                    Daerom is ’t best dat ick mijn haestigheyt wat neer legh,
                    Mijn lust niet te woonen inde grimmighe Leeuwen,
                    (200) ’t Moeter niet goet sijn, om dat de beed’laers, die’er nae toe-gaen, soo leelijck schreeuwen;
                    En ’t is oock seecker, dat de kale vechter soo wort begeert,
                    Datse Sinte Raspynis in sijn Clooster vry kost en slapen vereert.
                    Nou, met vallen en op-staen quam de man te Roomen,
                    Soo bin ick oock ten lesten aen dit dier ghekomen,
                    (205) En eer ick het mijn tovenaer brengh, vind ick voor al gheraen,
                    Dat ick een Mallebade voor mijn liefjes venster speelen sal gaen.
                    Hier dunckt me dat het is, och! al mijn leden beven,
                    Ick krijgh een koors op men lijf; hoe! selme nou de moet begeven?
                    Dat was niet ridderlijck, neen, ick selder gaen onder singen met een moet,
                    (210) En komtse dan veur, sprekense an, met een eerbiedighe groet.

Hy singht, en speelt, dit nae-volgende.

I.       ’t HAesje hoeft niet meer te lopen,     Nu sy selfs den jager aen     Hare banden weet te knoopen,     Dat hy moet gevangen gaen:     (215) Want die haer siet, ontkomt het niet,     Maer blijft als ick in groot verdriet.

II.       Haesje wilje gaen uyt jagen,     ’k Sal u minste dienaer sijn,     En u wilt wel helpen dragen,     (220) Hooren-beest, of schuw Konijn:     En lustje dan, wat vande man,     Van my ghy alles krijgen kan.

[fol. B1r]

III.       ’k Wed de boome souwe pracchen,     Om een strael van onse vreught,     (225) ’t Lage reygt sou woelend’ lacchen,     Sijnd’ in ’t binnenste verheught:     O schoone vrou, ick wed ick sou,     Mijn brant verruylen voor u kou.

IV.       Laet mijn dan niet meer verlangen.     (230) ’k Ben de gene die u dient,     Haesje heeft met min bevangen,     Een die haer uyt minne mient:     Al ben ick bloo, ’t leyt in my soo,     Dat duurt het lang ik raeck op stroo.

(235) Dat is uyt, doch beter dat als een goed man bey sijn oogen.

Haesje spreeckt uyt het venster.

Haesje.          Wie raest dus voor mijn deur? Hans. Genadighste vol vermogen,
                    Het is uwe eer-waerde, wel-waerdighe knecht,
                    Diens leven aen een syen-draetjen hanght, ’t en sy datje seght,
                    Dat ghy raet sult doen, of geven, in syn doodelijcke smarten.
Haesje.          (240) Wel, hier woont gien Doctoor, wat sinne dit voor parten?
                    Loop nae d’eene pis-besie’er of d’aer, is ’t datje wat schort.
Hans.             Als ick mijn leven sat waer soo kon ick het niet beter doen te kort,
                    Dan gunden ick de miesters liever ’t gelt, want een party gaen nou so studeeren,
                    Datse in korten tijd, van Barbier, voor Doctoor, wel meughen passeeren:
                    (245) Die hebben dan dubbelde kennis, dat is gheen noot,
                    Al krygense eens een dutje, wat muur breeckt vande eerste stoot.
Haesje.          ’t Is al beter een pols-taster als pleyster-legger te wesen.
Hans.             Jae dat ’s waer, want die kunnen de luy van de geel-sucht genesen,
                    Welcke sy willigh over-nemen, en ’t is oock wel ghedaen,
                    (250) Datse de rijckdom quijt maecken van daerse mee sijn belaen:
                    Dan weten sy dese geluw door de Lapis Philosophorum soo te calcineeren,
                    Dat die sieckte wel haest in klincklaer gout komt te transformeeren,
                    Daer maeckense dan gulde ketens of, en hangense om haer hals,
                    Als Pieter den Deen dee, goe knecht, al was het sijne vals.
Haesje.          (255) Is ’t de kroon niet te nae dat sulcke Geleerde aen ’t knippe tyen?
Hans.             ’k Meen jae, want Tobias hont kon hem wel tot dat ambacht vlyen,
                    Als me droncke Heerschip op den dijck lagh en sliep, hiel besevert om sijn mont,
                    Doe quam stae-by sijn kalf op-licken, hy ontwaeckte, en sey, ick ben den hals-heer van Pierlepont,
                    Miester scheerme wat moy, maer toen hy begon tot sijn selfs te komen,
                    (260) Sach hy wel wat vreemde schraper hem steurde in sijn droomen:
                    Wat dunckje, was die Barbier niet onbeleeft, hy liet de parsoon geen spiegel sien,
                    Maer deed het by de ruyght, en teegh weer op de bien.
Haesje.          Wat sinje voor een lanst? Hans. U. l. Schilder, ’k ben een Poëet.
[fol. B1v]
Haesje.          Dat binnen immers praetjens,
                    Sin jy een Poëet, waerom staje dan niet inde Linde-blaetjens?
Hans.             (265) Wel dat is oock een vraegh, soudense alle daer in staen
                    Die in dese tijdt wel voor Poëten deur gaen,
                    Soo dienden Tijs dat boeckje wel soo groot ghemaeckt te hebben als een Bybel,
                    Nou wort de kunst openbaer, die te veure liep in versybel;
                    En meenje dat het al groote eer is die hy in sommige rymen stelt,
                    (270) O daer staet’er soo menigh in, mochtense uyt-koop doen met gelt,
                    Sy souden haer niet lang beraen, maer de schryver met een bedancken:
                    Mijn uyt-ghelese schoonheyt, sieje niet hoe ick hier ga jancken,
                    Gelijck een reutje om een teefjes deur, jae soo ickje langer derf,
                    Soo gelooft dat ick, als katoentje daer de oly uyt branght, ten lesten sterf.
Haesje.          (275) Men siet immers niet aen u, en ghy praet van sulcke ghebreken.
Hans.             Wanneer een pijpje met toback is op-ghesteken,
                    Soo verbrant het gheen daer in is ten lesten tot niet,
                    En de pijp blijft heel en goet, datm’er van buyten maer wat swarts aen siet,
                    Soo lijck ick oock wat, maer daer leyt het mijn, sey Marry Correns, en sal ’t in me graf dragen.
Haesje.          (280) Een schoone ghelijckenis, wel seecker ghy sijt te beklagen.
Hans.             Jae schoonste, de brant is al om mijn hart, kijck de roock vlieght uyt mijn mont.
Haesje.          Had jyse onder u kouse-bant gebonden eerje u soo vermeestert vont.
                    Trouwe de kalven rechte kuren uyt, soo doen de mannen oock alsse sijn beschoncken.
Hans.             Och mijn ghesuyckerde liefje, ick heb te veel ghedroncken
                    (285) Van u soete minne-vyer, en sal noch metter tijdt,
                    Soo ’k gheen verlichtingh krijgh, mijn sinnen raecken quijt,
                    Daerom laet u gebenedyde erbarmingh mijn in gerustheyt stellen.
Haesje.          Wel wat is ’t datje dan begeert, en daerje mijn om komt quellen?
Hans.             Maer dat u l. mijn met een minnelijcke vreught onthaelt,
                    (290) En seght, weest wellekom mijn hartje, waer hebje so langh gedwaelt,
                    Kom kust mijn eens; dan sou ick jou soo seele-weekes vriendelijck vatten,
                    Datter ien de tanden of waet’ren sou die ’t sach, ick seghje datte,
                    Het souder aers toe gaen als menigh een wel mient.
Haesje.          Nou dan, je keunt meer als broot eten, wel trouwe vrient,
                    (295) Ghy seght het of het leefden, men soutje niet aen sien.
Hans.             Jae ick legh op mijn luymen,
                    Al roep ick niet luyt, ick heb het inwendigh, en slacht de bier-en-broots kruymen.
Haesje.          ’t Is aende luy niet te sien: maer wat kunsten kanje al?
Hans.             Kunsten! ick kanse jou niet al noemen, wat is ’t hier van ’t mal?
                    Ick kander wel hondert duysent, ick kan wel negen-en-tnegentigh kabeljauwen springen,
[fol. B2r]
                    (300) En tick-tacken, troeven, nege-sticken, lechtse mijn daer, en moytjes singen,
                    Ghelijckje selfs ghehoort hebt, soo dat ick verseecker schat,
                    Dat ick’er wel soo veel queelen sou, trots een wijf inde baecker-mat,
                    Met een quaet kijnt; godin, ick kan voorje niet verborgen houwen,
                    Mijn heymlijckheyt moet ick u openbaren, jae in trouwen:
                    (305) En daerom sal ickje eens een staeltje van me dansen laten sien.

Hy danst.

Haesje.          Isser wel grooter geck! Hans. Wat dunckje, ben ik niet rat ter bien?
Haesje.          Te schrickelijck, ’k loof niet ofje moet met de googhelaers verkeeren.
Hans.             O moer, soo langh men noch jongh is soo kanmen soo veel leeren.
Haesje.          Maer eelen baes, hoe benje dus stout en onghemaniert,
                    (310) Datje mijn komt bestormen, sonder yemant te hebben uyt-gestiert?
Hans.             Wel mijn uyt-gelesen parrel, ick heb die vryheyt aen mijn selfs genomen,
                    Want een bloot-hart, kan by dese tijd, hiel quaet aen sijn liefje komen.
Haesje.          Maer ick ben getrout, daerom is ’t best datje u lusten temt.
Hans.             Och wat schaet het watertje datter somtijdts een Eentje in swemt,
                    (315) Het kroos wort’er te beter uyt geschoven: sooje mijn nu wilt stellen te vreden,
                    Ghy sult de grootste dagh-werck doen, dieje van u leven deede;
                    Ick selje soo knoffelen, soo vleyen, en vryen, datje selfs seggen selt,
                    Eel is de man sijn hart, het moeytme dat ickje soo heb ghequelt.
Haesje.          Wel mijn ridder van Sint Joris, ghy keunt met een lammere tongh smeken,
                    (320) Ick moet nou na beneen, maer wy sullen mekaer wel weer spreken.        Binnen.
Hans.             Men seyt van een schoonheyt die Lucresias vryer bevingh,
                    Of se meuge seggen dat Troyen om een moye vrou vergingh,
                    Maer haddense dit juweeltje gesien, sy souwen voorseker seggen,
                    Schijt, schijt, de onse mogen by dit wijfje de broeck wel leggen;
                    (325) Dat ’s dan alliens, nou ick soo veel van haer verkregen heb,
                    Dat sy mijn wel mach sien, is ’t tijdt dat ickme wat rep,
                    En peur nae Lichthart toe, die soo veel door sijn tovery sal maken,
                    Dat ick tot het uyterste tipje van mijn wensch mach raken.
                    Hier woont hy; hou, ’k segh hou, waer binje allegaer?

Hy klopt; Lichthart doet open.

Lichth.           (330) Maeck niet teveel gherucht. Weest welkom, benje daer?
                    Hebje de Vleer-muys al? Hans. O jae man. Lichth. Wilt dan swijgen,
                    Op dat ons niemant hoort, ick sal mijn goet gaen krijgen.

Hy gaet binnen, en komt weer uyt.

                    Wel nu, eer dat ick mach aen dese dinghen gaen,
                    Soo moetje eerst u lief, schoon ’t swaer valt, heel versmaen:
[fol. B2v]
                    (335) Leght haer drie straffen op, of ick mach niet beginnen.
Hans.             Wel, als ’t wesen moet; soo wensch ick dat haer sinnen,
                    Soo seer nae mijn joocken als ick nae haer, dat isser een.
                    Ten tweeden begeer ick dat sy haer naeckt sal ontkleen,
                    En datse op bey heur bloote knien mijn om gena moet komen smeken.
                    (340) Ten derden wil ick dat sy van al datse doet niet een enckel woort moet spreken,
                    Want op de werrelt isser voor het vrou-volck geen grooter verdriet,
                    Als dat sy niet meugen klappen van ’t geen’er is gheschiet.
Lichth.           Dat ’s wel, klopt driemael op u borst, en stampt dan met u voeten.
Hans.             Is ’t nou u sin? Lichth. O jae; ’k sel u nu driemael moeten
                    (345) Bestrijcken, met een kruyt dat ’k hier toe heb ghestooft,
                    En schryven tot besluyt drie letters voor u hooft.             (SOT)
                    Nu treck ick aen mijn werck.

Lichthart stelt een pot, daer hy twee duyvels eers-gaetjes aen hanght, en bos-kruyt rontom strooyt.

Hans.             Wel seecker dat komt proper;
                    Wat binje voor een slagh, een waer-segger, een hant-kijcker, of een nestel-knooper?
Lichth.           Dat ’s jou alliens: maer hoor, en spreeck mijn niet eer aen,
                    (350) Voor ick ’t begeer, en dat mijn dinghen sijn ghedaen.
Hans.             ’t Is wel, segh hoeje ’t hebben wilt, aers sal het wesen;
                    Wat praet hy binnens mont? ’t schijnt of hy sijn getyde begint te lesen:
                    Ey siet hem eens drayen, hey! slincx om keerje, dan stil staen, dat ’s een fatsoen,
                    Daer weer wat preutelen, ick loof hy sal jonge nickers broen:
                    (355) Nou staet hy weer soo stemmigh trots eenigh Beniste leeraer.
Lichth.           Weest welkom Hecate, ick meen dat ghy noch veer waer,
                    Nu sie ’k dat ghy mijn dient, ’k besweerje datje gaet
                    In dien besloten pot, die hier te koocken staet,
                    Ontsteecktse door u geest, laet hem ’er oock in blyven,
                    (360) Tot dat het kruyt gaer is, want ’k wil ’er me gaen schryven,
                    Een ceel van groote kracht, vertreckt dan metter spoet.
Hans.             Steckter met eenen nadel op, poep, soo gaeter de wint oet.

Lichthart treet aen de pot.

Lichth.           Hoe of hem nu de droes mach inde pot ghevoelen?
                    Sacht, sacht, ick hoor hem, daer begint hy te krioelen.

Hy ontsteeckt het vuur-werck.

Hans.             (365) Kruysje voor ’t toveren, benedijste, och! ick ben mijn lijf al quijt.
Lichth.           Daer vloogh de geest om hoogh, nu Hans, weest nou verblijdt,
                    De kompost is al gaer; wel knecht, kunje niet spreken?
Hans.             Dat loof ick wel, ick wil my mijn leven om een vrou in sulcken noot niet meer steken.
[fol. B3r]
Lichth.           Het loon sal d’arrebeyt versoeten, en u pijn:
                    (370) Sie daer, ick sal noch meer nu tot u dienste sijn,
                    Met dit sap sal ick gaen een deel caracters maecken,
                    Op dit pampier, en wie datj’er mee aen selt raecken,
                    Al was het self een man, die wort op u verlieft.
Hans.             Wel als dat dan soo is, soo is het hiel ondieft;
                    (375) Wel hey, ben ick oock geck, waer in mach ick my bedroeven?
Lichth.           Daer is het ceeltje, en wilje, ghy meught het aen my beproeven;
                    Maer eerje het begint soo moet ghy onthouwen dit woort:
                    Que mine fait un so, want als de verliefde dat hoort,
                    Die ghy hebt aen-gheraeckt, soo sal hy stracks bedaren,
                    (380) Sijn min sal over gaen. Hans. Ick sal ’t aen jou eens klaren:
                    Sie daer, ick raeck u aen. Lichth. Mijn uytverkoren hart,
                    Och Engel! kust mijn doch, hoe boertje met mijn smart,
                    Ick brant, mijn lief, ick brant! Hans. Wel hoe, ick sie geen voncken,
                    En waer mee heb ickje aen branden ghemaeckt?
Lichth.           Och liefste! door u loncken,
                    (385) Mijn soetert, ick ben van swavel, en soo ick u aensach,
                    Raeckten ick inde vlam; indien ick dan wat aen u vermach,
                    Soo blust mijn brant, mijn lief, of anders moet ick sterven.
Hans.             ’t Soume van harten leet wesen dat ghy om mijn soud bederven:
                    Que mine fait un so, ey sie, hoe staet hy nou.
Lichth.           (390) Wel, kom ick uyt een droom! Hans was hier stracks geen vrou?
Hans.             Neen broertje, ’t was het ceeltjes schult. Lichth. Soo mach ick seggen
                    Datter in dit briefje moet groote verburgentheyt leggen.
Hans.             Wel nou bedanck ick u, en selje bedancken na mijn doot,
                    Ghy verlicht al mijn lyden, jy verlost mijn uyt de noot,
                    (395) Daer ick tot de keel toe in stack, en watje nou wilt begeeren,
                    Dat sel ickje geven, bin ick aers een man met eeren.
Lichth.           Ick sal sien ofje u woort houwen sult, nu Hans, goenacht,
                    ’t Is tijdt dat ick gaen moet, mijn dingen sijn volbracht:
                    En ghy kunt u saecken soo haest als je wilt in ’t werck stellen.        Binnen.
Hans.             (400) Ghy spreeckt wel. Och! ’k begin de oogenblicken al te tellen!
                    Dat ick mijn soete Haesje weer sien mach;
                    Waer blijfje nou jy Venus-janckers, kom eens voor den dagh,
                    Ick tartje allegaer, hoe seerje kunt stuypen, buygen en nygen,
                    En de dochters met ferwiele woortjes payen, om tot u wil te krygen:
                    (405) Ick heb een andre kunst, die steelt op staende voet,
                    Sonder een woort te spreecken, de vrysters haer ghemoet;
                    Ick hoef de meyden gien steeck-penningen te geven om mijn woort te houwen,
                    Dit ceeltje is mans genoegh, en begooghelt stracks de vrouwen.
                    Offer op de werrelt wel leeft gheluckiger mensch,
                    (410) Als ick, als mijn persoon, die ’t soo heeft nae sijn wensch?
                    ’k Looft niet: kom nou, ghy die by heele nachten,
                    Loopt over straet swieren, en op de Juffers poorten wachten,
[fol. B3v]
                    En kussen de klinck vande deur, ick selje voor een kleyne prijs
                    Mijn briefje wel verhuuren, als ick het self een reys
                    (415) Gebeesicht heb: soo dat dan beurt, o bloet, hoe wilje mijn bedancken;
                    Hoe menigh sitter daer boven, mochtense om twee of drie blancken,
                    Soo wel meysjes als knechts, mijn ceel eens hebben te lien,
                    Ick wed sy souwen ’t willigh geven sonder eens om te sien.
                    Waer blijfje nou ghy koppelaersters, ick sieje met de rugh an,
                    (420) Jou kunsjes doogen niet, al konje praten als Brugh-man,
                    En toov’ren gelijck een scheel varcken, neen jonge luy, looft haer niet,
                    Mijn dingen gaen vaster, ghelijckje selver siet.
                    Igort had ick wat veel van dit goetje, een rijckdom wasser uyt te halen,
                    Ick gingh ’s maendaghs op de Nieuwe-marckt staen, en doenme wel betalen,
                    (425) En soo’cker quam, ’k sou wel klanten krijgen, ’k wed om een duyt,
                    Dat ick mier ontfanghen sou als de Quacksalver van al sijn wurmkruyt,
                    Hoe briet dat hy oock veur staet, waer meughen de luy haer gelt aen geven.
                    Of dat ick een bortjen uyt-hingh, daer sou’er menigh by mijn komen streven,
                    Van jonge stekel-baersjes, Cassiertjes, en groote Monseurs,
                    (430) Ick wed ick soo grooten handel dreef als yemant op de Beurs:
                    Nou dat is tot daer-en-toe, ick mach ginse wat leggen rusten,
                    Op dat ick flus dan te beter mach grasen in mijn lusten.        Binnen.

Giertje Goris, met een Stoffer, uyt.

                    Heer! Wat leyt het hier morsich, nou ick selfs de hoecken begin deur te sien,
                    Kan ick my niet genouch kruysen en segenen, dan vind ick hier het ien,
                    (435) Dan daer het aer, ick weet niet hoe het onse Trijn dus het wegh kunnen vlyen,
                    Wat vond ick daer flus een kelder; nou ick kanme niet ten vollen verblyen,
                    Dat ick van sulcken Beely klonters verlost ben:
                    Sy sel soo licht gheen huur kryghen, kennen haer alle luy soo wel als ickse ken;
                    Wat hetse mijn wel een goet soeck emaekt. schoon de deur toe,, was,
                    (440) Soo stack sy ’t haer laerysters uyt de veynster toe, deynckt hoe’ck te moe,, was,
                    Doen ick het te weten quam: ick sey, Tryntje, neemtje pack
                    En wandelt nou inde naem, ick geefje de sack,
                    Doen greense als een hof-hont; daerom jy meysjes trots u leven geen vrouwen,
                    Hebje een goet hock in, siet datjer u in keunt houwen,
                    (445) Dientje volck trou, ghelijck dat meysje in onse buurt,
[fol. B4r]
                    Goe moer, een hielen tijd leytse en schrobt, of wascht, of schuurt,
                    De pot daerse haer maeghdelijcke water in sel maken,
                    Moet elcken reys van buyten en van binnen klaer sijn, en meer sulcke saken;
                    Jae sy schuurt de pan van achteren, en souse met schoene over de vloer gaen,
                    (450) Dat isser veer of, ick seg altemets, Giertje, de kou sal omje hart slaen;
                    Wat sel ick doen, seytse, ick mach geen vullisje op de vloer sien leggen:
                    Wijstme noch eens sulcke tien, wat gaen de mieste part seggen,
                    Men moet de huysen soo niet vieren, woonen wy nou hier, op een aer jaer op een aer,
                    En dat duncktme is onredelijck, want recht uyt ghekalt, ick bin vry wat klaer:
                    (455) Al heb ick nou met onse sackereerde morsighe wobben,
                    (Dat mijn leed ghenoegh is) dus moeten dit jaertje tobben,
                    Dat klappen noch dat snappen en nam sijn leven geen end,
                    Wat het mijn die schant-vleck wel by de eerelijcke luy gheschent,
                    Men weten altemet niet waerom de menschen ons soo oversijts aenkijcken,
                    (460) En dat komt nieuwers anders deur als dat ons die bedel-brocken soo uyt-strijcken;
                    Heer se was soo snoepigh, ick lagh eens in de kraem, en had een vaetje Spaense-wijn,
                    Daer ick de wijfjes me meenden te onthalen, maer dat besuckte swijn
                    Gingh met de bewaerster, en noch een, en snapten ’t op, en lieten ons op den duym fluyten,
                    Daerom beurt het weer, ick sel als aere burgers, mijn leckre dinghen op-sluyten:
                    (465) Ginghse na de vis-marckt, en sey ick, Trijntje hoe veel mostje besteen,
                    Sy noemden ’t, gafje niet minder, seyd ick; wat meenje, seyse, neen:
                    Dat lieghje, docht ick altemet, deurje diefsche darmen,
                    Maer hoe het was, of niet en was, daer vloogh altijdt wel een witje veur Harmen.

Marry Monckjes, uyt.

                    Wel wie komt hier? E je! Marry Monckjes, wel waer kom jy van daen?
Marry.          (470) Ick kom eens sien hoeje al vaert, en bin schier moe ghegaen.
Giertje.         Wis, wis moer, ouwe luy valt de gangh suur, kom ick selje een stoel langen,
                    Setje wat neer, ey laetme jou huyckje wat op gaen hangen.

Binnen, en weer uyt.

Marry.          Heer wat sinje vol-doende, noch een stoof! Giertje. Ja niet waer:
                    Hoe weynigh komje oock uyt, ’t is rechtevoort wel een half jaer
[fol. B4v]
                    (475) Dat ickje lest ghesien heb, jy begint my al wat te ontvallen.
Marry.          Jae kijnt, de ouderdom komt met veel ghebreecken, wat meughje kallen,
                    Ick word te met goet ouwers.
Giertje.         Is de werrelt niet gheweldigh verandert in u tijdt?
Marry.          Souse niet, te schrickelijck! ’t lijckt langer niet een mijt,
                    Als de menschen proncken, en soo als de jonge luy op-geven,
                    (480) Die (mochtmense noemen) haer ouwers wel vande goe-luytjes moesten leven:
                    O, die in mijn tijdt een wit schortel-doeck droegh, was mier as al den dagh.
Giertje.         En ick seghje die nou geen platte kanten draecht dat die niet deur en mach.
Marry.          Dat komt by om dat wy al datwe wonnen onse ouwers t’huys brenghen mosten,
                    Maer nou leggen ’t dese proncksters allegaer an’er gat te kosten.
Giertje.         (485) Se moeten ’t al hebben, lieve schaep, ’t is dan een toers of een sy-grofgreyn jack,
                    Met een rock van ’t selve slach, en steecken soo verweent in ’t pack
                    Of ’t rijcke dochters waren: ’t is dan een paer gouwe halve-manen aen d’ooren,
                    En neus-doecken met schuyntjes, of brie soomen, jae sy kunnen niet hooren,
                    Eenighe nieuwe snoffe kanckjes, of het moeter aen staen:
                    (490) Daer moet dan silver-tuyghje by, en een barren-stiene kettingh of ’t mach niet gaen;
                    Jae moer de meysjes sijn huydendaeghs soo met Luysefaers sieckte beseten,
                    Dat sy liever moy gaen en een stick te minder eten.
                    Oock is dit ghebreck onder ’t man-volck al mee,
                    ’t Is al van ’t hof, blaes of, ’t moet mit elck nae de nieuwe snee:
                    (495) Maer den Adel hebben rechtevoort wel voor gheslagen,
                    Op dat het de Gemeent niet me doen souwen, datse duske langhe roo manghtels dragen,
                    Daer hoort vry wat stof toe, Jan-hagel denckt die druyven binnen te suur,
                    Het hart dat treckter wel toe, maer ’t laecken is te duur;
                    En so gaet het inde werrelt, die niet kan sijn selfs moytjes op maken,
                    (500) Wort achter de banck geschoven, en kan niet licht aen een groot hylick raken.
Marry.          Neen kijnt, doen mijn seun Lubbert Claesen hylicken wou,
                    Soo seyd’ick, lieve knecht, doetje moers sin, en siet nae een vrou
                    Die op-gepronckt is met deughden, niet met strickjes, of quickjes, dese dingen
                    En souwe jou niet dienen: schoon hayr, en wel te singen
                    (505) Is verganckelijck; want alsje nae u sin al sulcken moyen dier,, had,
[fol. C1r]
                    Ghy souter me bewaert wesen ofje met bey u beenen in ’t vyer,, sat:
                    Want als dat goetje ghetrout is dan laten sy ’t gat soo sluyck hangen
                    Ofse niemant toe en hoorden, noch sy weten niet aen te vangen,
                    Puntighe vrijsters, slordighe vrouwen.
Giertje.         Och, de kyeren luysteren niet langer nae een mensch.
Marry.          (510) Ick heb geen klagen, ick kreegh het redelijck nae mijn wensch.
Giertje.         Drinckt hy oock? Marry. Neen, neen ick sagh hem noyt beschoncken;
                    Maer wat had hem Jan Floore lest vol Brandewijn ghedroncken,
                    Hy viel op de vloer als doot, men wist niet hoe ’t quam, sy maeckten geen ghetrantel,
                    Maer liepen na Heer Krelis, wel hy quam, met sijn Lieven-heer onder de mantel,
                    (515) Doch hy deed geen mirakel, dat viel Peet-neel hiel suur,
                    Sy gonsde als een warp-tol, wat soumen doen, goe raet was’er duur:
                    Men vond gheraen, voor al, Jan Floore op een bed te leggen,
                    En die hem het hooft op tilde, wist alder-eerst te seggen
                    Ho, ho, hy is over-ghekomen van te veel Brandewijn,
                    (520) Stracks gootense hem een deel water in, en alle dingen raeckten weer fijn.
                    Och kijnt, de dronckenschap veroorsaeckt veul ghebreecken,
                    Als schelden, hoere-jagen, vechten, doot-steecken.
Giertje.         Ghy seght daer van schelden, dat moet ickje seggen, ’t is niet langh gheleen,
                    Dat er drie Eerwaerdige Mannen haer langhs Buyck-slooter-dijck gingen vertreen:
                    (525) Soo sey d’een tegen d’aer, durfje dus me gaen, denckje niet dat Lammetjes moer byje vrou is,
                    Dat speet die goe man, en docht, seghje dat mijn wijf mijn ontrou is,
                    Dat selje deur u harsebecken liegen, jou rechten schavuyt;
                    Hy verbeet hem tot datse in een herbergh quamen, doen borst hy uyt,
                    Als een versteurde leeuw, en teegh aen ’t smyten en aen ’t touwen,
                    (530) Dat de derde, die’er by was, genoegh te doen had omse van menkaer te houwen;
                    t’Huys komende, soo ginck die goe heer sijn vroutje verslaen
                    Met wat een Romeynsche dapperheyt hy haer eerbaerheyt had voorghestaen:
                    Sy loech’er eens om, en docht wilje al de luy haer praetjes aen trecken,
                    Soo geef jyse wel dubbelt reden om metje te gecken.
Marry.          (535) Maer Giertje, is dat waer? Gier. Ja kijnt, en ick kan noch wel meer
                    Sulcke kloecke helden, die ick niet noemen wil om de eer.
Marry.          De mans rechten wat uyt.
Giertje.         Tegen een goe, sinnender veel die niet en stuyten.
Marry.          Al sachjens moer, jy hebt oock groen hout inje kuyp, later de goe buyten.
Giertje.         Wel ick segh immers niet allegaer.
Marry.          Maer hoe vaert het met jou man?
[fol. C1v]
Giertje.         (540) Jae soo tamelijck, ick wensten ’t somtijds wel beter, maer men kan
                    Het niet al nae sijn sin hebben.
Marry.          Soeckt hy somtijds gheen vreemde vrouwen?
Giertje.         Dat ick weet niet, maer wat, ick kan hem dat niet toe vertrouwen.
Marry.          Betrout niet te veel, ick heb eertijds een Benist vroutje ghekent,
                    Die soo vuyl van’er man bescheeten is, och! hoe komt sy noch aen haer ent!
Giertje.         (545) Maer, Marretje! waerom seghje dat?
Marry.          Och kijnt, ’t is maer een wyve praetjen.
Giertje.         Neen, dat het wat meer voeten inde aerd, jy bint al een argh vaetje.
Marry.          Jae wel, wil ick het seggen, en toch wat leyter mijn oock an.
Giertje.         Ey lieve, biecht recht op, wat weetje van mijn man?
Marry.          Sal ick dan quaet rockenen, en of ick het sey, souje oock versteuren?
Giertje.         (550) Neen, en als ’t al gebeurde, ick ben niet swaer, daer is nou geen verbeuren.
Marry.          Wel Giertje, tusschen ons gheseyt, jou man is hiel op ’t wilt,
                    Want daer is een vrou, daer hy me hoereert, niet alleen in stilt,
                    Maer in het openbaer, en hy sal het ten lesten noch soo maken,
                    Datter de Schout noch mee eten sal, of hy mocht wel in ’t Rasp-huys raken.
Giertje.         (555) Wat seeckerheyt hebj’er van? foey overgeven bloet.
Marry.          Sekerheyt, ick weet wel vijf-en twintigh luy die haer hebben gemoet
                    Daer sy t’samen mont aen jans-kint speelde, jae dat meer is, ick wilje brengen,
                    Ter plaetse, daer sy haer soo goddeloos t’samen vermengen.
Giertje.         Och ongeluckige vrou! hoe word ick dus gheschandeliseert,
                    (560) Wat sellen mijn vrienden seggen dat mijn eygen man mijn dus onteert?
                    Och! Ick hebber mijn moye goetjen in gebrockt, en noch was ’t te degen,
                    Had ick rechtevoort dese ongeluckighe bootschap niet gekregen.
Marry.          Jae wel, het moeytme dat ick die boo ben aen jou.
Giertje.         En ick weet het u van herten danck, mijn lieve ouwe trou:
                    (565) Sou jy ’t mijn niet geseyt hebben, het sou conscienties werck wesen,
                    Ghy hebt als een eerelijcke vrou gedaen, daerom sinje ghepresen,
                    Maer elck moeyt sijn schae, och! me dunckt dat ick men sinnen mis.
Marry.          Wel sooje wilt mee gaen, ick selje leyden daer hy metter is.
Giertje.         Sou ick niet me gaen, niet me gaen, och jae’ck, en kan ickse betrapen,
                    (570) Sy meugen deyncken datter voor haer-luy geen booser dagh en is geschapen:
                    Kom, ick selje huyck halen, en setten mijn kaper op mijn hooft.

Binnen, en weer uyt.

Marry.          Wat maecken de mannen de vrouwen sinnen dickwils berooft.
Giertje.         Kom gaenwe, och! me dunckt datter geen grooter spijt,, is.
Marry.          Wel, we sellen tot onsent wat wachten, en peuren daer nae toe als ’t tijdt,, is.         Binnen.
[fol. C2r]

Philip, Haesje, Lichthart, Robbert, uyt.

Philip.           (575) Maer volck, sou ’t geen schant sijn datje die goe slocker so bedrooch?
Haesje.          Schant wesen, daer staen ick u borgh veur.
Philip.           Huys-vrou, spreeck niet te hoogh.
Lichth.           Sinjeur moet weten dat dese kastydingh bewijsen de straffen,
                    Dat niemant met u vrou, als ghy, en hebt te schaffen.
Philip.           Ghy, en uws gelijck, verheught u soo garen in een anders leet,
                    (580) En dat het u oock eens over quam.
Robb.            Ey Heerschop, niet en beet,
                    Wy maecken ’t te eerelijck dat ons yemant sou bedriegen.
Philip.           O guyt-sack, die u eer vangt heeft so veel als een hand vol vliegen;
                    Was dat eerbaer ghedaen, doenje met Vranck peurden uyt,
                    En datje soo veel te weegh bracht, inde ring-sloot, dat de schuyt
                    (585) Om raeckte, daer die goe heer sat met het vis-kaer tusschen sijn beenen,
                    Dat de bockse, het hemt, en dorst ick het seggen, met eenen
                    Sijn ouwe ysegrimmen waren soo verkleumt en nat,
                    Dat hyse most gaen droogen inde Son, en waerom deedje dat?
Robb.            Dat sal ickje seggen: wy deden ’t om dat hy sou weten,
                    (590) Dat hy met ons uyt-geweest was, hy mocht het aers vergeten.
Philip.           Broeders, broeders, ghy valt inde faluacy soo veel asen te licht.
Lichth.           Dat schildert wel, want soumense alle verkoopen by ’t gewicht,
                    Men souder weynigh vinden swaer ghenoegh te wesen.
Haesje.          Nu liefste, laet ons met dit stuck begaen, ghy hoeft niet te vreesen,
                    (595) Dat ick eenighe begeerlijckheyt sal krijgen tot syn vleys.
Philip.           Dat hoop ick immers, wel doet dan de saeck sijn eys,
                    Ick sie toch datj’er op belust bent, u kijnt mochter een mael of dragen.
Lichth.           O grooten danck.
Robb.            Wy sullen voortaen in alles u soecken te behagen.
Haesje.          Wel Lichthart, is sijn wijf de weet nu al ghedaen?
Lichth.           (600) O jae, sy is hier dichte by, en als ’t werck aen sal gaen,
                    Soo sal Robbert haer roepen.
Haesje.          Datmen al de Henne-tasters soo kosten uyt-strijcken,
                    Die over al ’t finael of willen weten, en in anders potten kijcken,
                    Ick meen de sneuckelaers die souden op het lest
                    Gien vreemde vrouwen meer versoecken, maer speulen, laten best.
Philip.           (605) De mannen wort de schult gegeven, maer somtijds is de vrou oorsaeck.
Haesje.          ’tIs best datje dat seght, wees jy’er noch een voor-spraeck;
                    De mannen hooren wyser te wesen, en deyncken een vrou is een swack vat,
                    Laet ick haer kranckheyt verbeteren, maer neen, in plaets van dat,
                    Soo doense haer uyterlijcke best om onse swackheyt te vangen,
                    (610) En gaen ’t dan noch, als sommige, wel aende klock-reep hangen.
Philip.           Vier dingen kunnen ’t niet licht verbeuren: de Winter, een Varcken, een Boer, en een Vrou.
Haesje.          Waerom dat? Philip. Maer al brenght ons de winter noch sulcken kou,
[fol. C2v]
                    En onweer, soo seghme, ’t is Winter; een Varcken kan ’t oock niet verkerven,
                    Al wentelt hy hem in sijn dreck, en al gaet hy al sijn kost bederven,
                    (615) Soo seytmen mee, ’tis een Varcken; dus is ’t oock met een Boer, gelijck ick lest sach,
                    Die met sijn melck-emmeren by een Varcken op een slee lach:
                    En al riepen de jongens, een droncke Boer, de luy gingen ’t mekaer voor geen nieuws schryven,
                    Maer seyden, een Boer is een Boer, en al was ’t op een Paes-dagh soo sal hy een Boer blyven.
                    En al verpeutert het een wijf noch soo, ’t is se is onnoosel en swack,
                    (620) Sy moet pijn en armoet genoegh uyt-staen, laetse wat wil hebben, die lieve sack:
                    En daer by hebbense dan noch dat voordeel, datse haer selfs seer schoon weten te kallen,
                    Een man mach wat praten, maer wil de vrou soo moet hy deur de mant vallen,
                    Sy sijn mondigh, dat wijst de Hal, de Vis-marckt, en de Erf-huysen wel uyt.
Haesje.          En ick kan wel mannen die over al by benne met de snuyt,
                    (625) Waer wat te snappen is, ick wed haer het schortel-doeck soo wel sou passen,
                    Trots de beste dienst-meyt die de schottelen loopt wassen.
Philip.           Wel set dat dan tegen mekaer, de mans de doeck, en de vrouwen de broeck,
                    Want waer wat te gouverneeren is daer valje ons veel te kloeck;
                    Maer sacht, wie komt ons hier op ’t onversienste naderen?
Haesje.          (630) Och mijn suyck’re-menghts -liefste, het is onse Heer van bladeren.
Philip.           Ey siet hem eens gelijck een groote mast in een schuyt met drek staen.
Haesje.          Niet waer, het hooft past hem tusschen de schouwers als een Japons varcken; wacht, ’k sal halen gaen
                    Mijn naey-goet, en komen hier wat nae mijn vermogen queelen.
Philip.           Soo meughje (is hy half sot) sijn sinnen heelendal steelen.
Lichth.           (635) Ick bid u, laten wy wat aen een sy gaen op dat hy ons niet sien en kan.
Philip.           Wel kom, ick moet ghelijck als ghy eens sien, hoe dese man
                    Hem in sijn liefde hout, want onder alle dieren,
                    En sijnder geen soo mal als die de minne vieren.         Binnen.

Haesje gaet sitten naeyen, en singht.

                    Cameniertje, Cameniertje, gaet eens met een gauwe tree,
                    (640) Na mijn Heer den Advocaet, en seght mijn man is niet in stee:
                    Oui, oui, hola, hola,
                    Chambriêre, chambriêre, chambriêre vene sa.
[fol. C3r]

Hans van Tongen, uyt.

Hans.             Och dat is een keeltje, nou is ’t oock puur met mijn ghedaen,
                    Wil ick haer aen-raecken? neen, ick wil eerst een goet gebeetje spreken gaen
                    (645) Aen de liefde, op dat sijn mannelijcke wil ghelieft te ghehengen,
                    Dat ick door dit briefje mijn lust ten end mach brengen.

Hy valt op zijn knien.

                      O heylige liefde, ick bidje inder liefde dat ick mach,
                    Deur jouwer liefde, en heurder liefde, mijnder liefde, desen dagh
                    Ten vollen believen, want inde liefde sal ick anders sterven,
                    (650) En souje wel willen dat jou liefde, in mijn liefde, soo sou bederven:
                    Dat was heel qualijck, want wat soutje baten dat ick in het graf,
                    Al onse liefde aende liefde van de wurmpjes gaf?
                    Daerom bid ick eenmael, en andermael, och! opent u ooren,
                    Laet u liefde mijn liefde aen-nemen, wilt mijn verhooren,
                    (655) Besegelt mijn ceeltje, want het is niet ghesacreert,
                    Verhoort mijn doch ten lesten, want sooje nou van me keert,
                    Soo meughje dencken dat ick soo langh uyt liefde sal schreyen,
                    Tot datmen mijn liefde, u liefde, en haer liefde, uyt mijn siet verscheyen.

Hy staet op.

                    Daer ben ick soo op gehart of mijn nu al de werrelt te hulp quam,
                    (660) Dat gaet’er dan nae toe, met sulcken heeten vlam
                    Als of ick vol gloeyende kolen was. Eerwaerdige, deughtsame,
                    En eerbare vrou-mensch, ick wensch u, en d’uwe, en by name
                    U groote schoonheyt, goeden dagh. Haesje. En ick u desgelijck.
Hans.             Dus besich, alder-schoonste, daer soo menigh groote Rijck
                    (665) Om vernielt sou worden, datje de Koningen sagen?
Haesje.          Daer wilme Sint Albrecht voor bewaren, ten soume niet behagen.
Hans.             Wat naeyje al, een open soompje, of schuyntje, ghy naeyt heel wit,
                    Heer wat een sindelijck spaensje, maer hoe net dat dit reeghje parreltjes sit.
Haesje.          Kijck hanne-vaer, waer mach hy hem mee bemoeyen.
Hans.             (670) Maer soete Haesje, die mijn sieltje dus komt boeyen,
                    Salje mijn niet lief hebben, och! hoe stae ickje an?
Haesje.          Schaemje datje ’t seght, denckt omje vrou, en ick om mijn man.
Hans.             Sooje dan niet wilt, soo sel ick het aers aen leggen,
                    En raecken u met dit ceeltjen aen, en sien watje dan sult seggen.

Hy raeckt haer aen, sy smijt het naey-goet wech, en schiet hem toe.

Haesje.          (675) Och Hansje, ick bekent, ick heb soo qualijck ghedaen,
                    Dat ick jou goe eysch soo smalijck gingh versmaen.
[fol. C3v]
Hans.             Wel scheeren wy mekaer, mijn dunckt het sinne droomen!
Haesje.          Loop niet, mijn hart, mijn is sulcken beseeten liefde aen-gekomen.
Hans.             Ick moet me wat druygh houden, die men niet en wacht, die men niet acht.
Haesje.          (680) Och Hans! ick word soo begeerigh nae u dat ick schier versmacht,
                    Laetme nou toch niet verlegen, mijn struyf-mont, ick salje geven
                    Wat datje hebben wilt. Hans. Hoe ben ick nou verheven,
                    Soenen en gelt toe krygen, dat is al meer als ghemien.
Haesje.          Nou mijn uyt-genome engel, wiltme eens vriendelijck aen-sien,
                    (685) Hoe meughje mijn dus quellen, en soo langh laten pracchen?
Hans.             Het was’er een meysje van seventien jaer, haer maegdom woegh’er haer al te swaer, nou wil ick barsten van lacchen.
                    Wel machmen segghen als een wijf tochtigh is, soo is’er gheen houwen an.
Haesje.          Mijn hartje Barents, kom, ey kom, mijn eygen sint Jan.
Hans.             Ick kan niet langer veynsen, mijn soete butter doosje.

Sy vlieght hem om den hals.

Haesje.          (690) Mijn gesuyckerde lief. Hans. Mijn hartje. Haesje. Och mijn troosje?

Sy smijt hem onder de voet, en gaet op sijn lijf sitten.

                    Wat bin ick geluckigh, mijn harder, och! je bent soo soet,
                    Ick hebje soo lief dat ickje schier doot soenen moet.
Hans.             Ghy duwt mijn neck schier stucken, soo blijfje daer aen hangen.
Haesje.          O lieffelijcke mont wat most ick nae u verlangen,
                    (695) Eer ickje eensjes kussen mocht, och ick sal eeuwigh de uwe sijn,
                    Soo aengenaem sinje, mijn troost, mijn medecijn.
Hans.             Nou Haesje, laet men op, wy sellen dan meerder vreught bedryven.
Haesje.          Het is onmogelijck dat ick vanje af kan blyven,
                    Mijn hartje springht van vreught.
Hans.             Ey lieve laet me gaen.
Haesje.          (700) Het is me niet moghelijck dat ickje kan ontslaen,
                    Je bent soo soet, soo soet, soo soet, jae soeter als een suycker.
Hans.             Ick bidje laet mijn op, je breeckt mijn hals, wat duycker.

Giertje Goris, uyt.

Giertje.         Daer sinnense. Hange-bast, luys-hont, bloet-suyper, scharluyn.
Haesje.          Ick pack mijn spillen op.         Binnen.
Giertje.         Hanghje dus u siel over een tuyn,
                    (705) Hoereerder, bordiel-pol, beedel-brock, fun, guyt der guyten.
Hans.             De duyvel moet men wijf hier ghebrocht hebben.
Giertje.         Dat der buyten,
                    De nicker het mit mijn niet te doen, maer hy soeckt jou,
                    Echt-breecker, op-maecker, leefje dus met een vrou,
                    Segh droncke drincker, en verteert haer gelt met hoeren en snoeren?
[fol. C4r]
                    (710) Ick selje daer een schut voor schieten, jy selt de beurs niet meer voeren,
                    Ick selje op een aere kam scheeren, bin ick aers Gorisen* Giert.
Hans.             Schaemje, wat meugen de luy dencken, datje hier dus tiert.
Giertje.         Schamen! jy soutje schamen, en u goddeloose lust temmen,
                    Stucke-diefs, jy hebt al groot geluck dat ickje de baert niet gae kemmen,
                    (715) Luysebos, en haelje de oogen en dat hayr uyt jou beseten kop,
                    Durf jy van schamen seggen, wel wat komtme noch al op,
                    Jou eer-vergeten beest, die noch wel op een kaeck mocht raecken,
                    En ick versweer het niet jou een plaets in ’t tucht-huys te laten maken.
Hans.             Nou Giertje, bedaertje, het is mijn van herten liet,
                    (720) Dat is al even-eens, ’t is wel gedocht, maer de saeck is niet geschiet.
Giertje.         O galligh-veugel wat hoef jy jou met andre te vermengen?
                    Je hebt t’huys wercks ghenoegh, en hoeft niet uyt te brengen,
                    Wat duyvel schortme meer als een aer, ben ick scheef of lam?
                    Segh dras-broeck, gat-vinck, doenje mijn eerst nam
                    (725) Was ickje goet ghenoegh, en ’t is noch niet bedurven,
                    Och wat bedroefder vrou ben ick, was ick sleghts gesturven
                    Doen ick mijn beenen de alder-eerste-mael byje onder-stack,
                    So sou ick dese hartseer niet beleven. Hans. Nou Giertje, met gemack.
Giertje.         ’t Is wel gheseyt, och, och, och, hoe sel ick het langer aen-stellen?
                    (730) Goedeloos, en eereloos. Hans. Jy moetje soo niet quellen:
                    Sie daer, ick beloofje, vergeeft het mijn nou, en soo het dan weer geschiet,
                    Soo doet metme watje wilt, en vergeeft mijn u leven niet.
Giertje.         Och Hans, Hans, hoe selje dit kunnen verantwoorden.
                    Deynckt om het eynd dat soo langh is, och! datj’er eens na hoorden,
                    (735) Ghy wort te met een dachjen ouwer, en je valt al van quaet, in quaet,
                    Wat selje dan ten lesten worden, segh booswicht, onverlaet?
Hans.             Kan ickje tot geen ghenade bewegen, daerje mijn dus siet schreyen?
Giertje.         Jae Crokedils tranen, ick weet wel vanje vleyen,
                    Jou hart is een afgront van valsheyt, soo bedrieghje mijn altijdt,
                    (740) Want ghy speult een mans leugen is een vrouwe troost, maer o spijt,
                    By een hoer te loopen, een hoer, sie daer had ickse ghekregen,
                    ’k Souwer soo ghehane-veugelt hebben, datse op geen wegen
                    Daer van roemen sou, dat sy onder mijn handen had geweest,
                    Dat wou ickje wel gheswooren hebben, ghy overgeven beest,
                    (745) Deynckje niet dat een stadt om duske dingen kan verdrincken.
Hans.             Ick bidje, moertje Goris, laet jou haestige moet wat sincken.
Giertje.         Nou flucks me nae huys, ’t het hier langh ghenoegh gheduurt,
                    Wy sellen mekaer noch meer spreecken in onse buurt:
                    Ick sel mijn Krelis-oom ontbien, en al dese dingen seggen,
                    (750) Die selje dan de Text en ’t besluyt noch wel beter uyt-leggen.         Binnen
[fol. C4v]

Lichthart en Robbert, uyt.

Lichth.           Deur gaense, armen bloet, hy had het soo niet ghedocht.
Robb.            Kom margen vry weer, ghy hebt u ey wel om een braspenningh verkocht.
Lichth.           Het viel hem een duur soenen, ick sou wel durven achten,
                    Dat hy hem voortaen het loopen met dese reys wel sal wachten.
Robb.            (755) Hy is uyt-gestreecken, soo dat hy neffens hem andre leeren kan,
                    Dat het vreemde vrouwen vervolgen niet en past voor een getrout man.
Lichth.           Ofje segghen wout, de vryers hebben wat vrydom, als de vrouwen selfs soo sot sijn datse ons beminnen;
                    Nou kom, al langh ghenoegh, ’t Heerschop en de Vrou wachten ons daer binnen.

EYNDE.

• Hans van Tongen, Amsterdam 1660.
  
• Beroyde student, Amsterdam 1646.
  
• Bedrooge dronkkaart, Amsterdam 1649.
  
• Kryn Onverstant, Amsterdam 1671.
  
• Ceneton
  
• Voorkeurenpagina Opleiding Nederlands