 |
J. v. VONDELS[Vignet: putje, Elck zyn Beurt]t’AMSTERDAM, |
BERECHT |
| WIe, tot staet en ampten beroepen, zich pooght te quijten voor het gemeene beste, zet goet en bloet in de weeghschaele om het gemeene beste: want naerdien de wegh ter deught, ten opzicht der boozen, die zich doorgaens tegens de vroomen en oprechten kanten, steil en moeielijck valt, wort die baen van weinigen gezocht, weiniger bewandelt: hierom munten deughtzame en dappere mannen boven anderen uit, en worden van de gemeente bemint, en ge-eert, zoo lang zy van haere vaderen en voorstanderen gezont oordeelt. Hier tegens kanten zich doorgaens baet- en staetzuchtigen, die hun byzonder nut boven de gemeene welvaert stellen, en, om alle hinderpaelen wech te neemen, der vroomen naem en faem poogen haetelijck en verdacht te maken; het welck, dewijl hun hiertoe stof ontbreeckt, niet kan uitgewrocht worden, zonder slincke afwegen van bedrogh en gewelt in te slaen. De menschen, die de meeste deel lichtgeloovigh en onwetende zijn, en op menschen steunen, of nuts halve, of uit zucht, dien of dezen toegedraegen, laeten zich licht en los misleiden van vermomde, en bedrieghlijcke voorgangeren, en noch te lichter, als’er zaecken onder gemenght worden, die het heilige betreffen, onder welcks momaensicht de booze Heidens (ick reppe van geene Christenen,) wonderlijck hunne personaedje hebben gespeelt, en, ten bederve van de vroome raetsheeren en de wispeltuurige gemeente, treflijcke winsten gestreecken. Doch gelijck het de rechtvaerdigheit eigen is verdruckinge te lijden; zoo is haer oock, tot eenen troostelijcken loon, toegeleght, dat haere onnozelheit niet onderdruckt blijft, maer by alle eerlijcke nakomelingen doorbreeckt, en in waerde gehouden en geviert wort. Onder d’overouden kan hier van getuigen de Griecksche Palamedes, hier op het Nederduitsche toneel te voorschijn gebroght; want na dat hy zoo schendigh, onder dexel van het oogh naer den vyant gewent en penningen genooten te hebben, by het gemeene volck in den haet gebroght, en door Agamemnon en Ulysses, tot eene onvergoebare schade en bederf van geheel Griec- [p. 4] ken, vermoort was, heeft zijn onnozelheit en oprechtheit, na het verdwijnen der logenen en lasteringen, hoe langer hoe meer, ter schande en verstroyinge zijner vyanden doorgebroken, gelijck de zon, die, na het verstuiven der nevelen en dampen, opklaert, en te voorschijn komt, als dit vaers zeght dat de Zeegod Collectasque fugat nubes, solemque reducit.
En weêr met zonneschijn den hemel op doet klaeren. Zonder dezen troost en belooninge zouden de vroomen, die, gelijck pylaeren, de staeten der weerelt, en de burgerlijcke gemeenschap noch staende houden, en onderstutten, dickwijl onder den last der aenvechtingen, voor het gemeene beste uit te staen, bezwijcken; daer zy nu, hier door gesterckt, noch menighmael de stormen en onweders van het opgerockende graeuw manhaftigh en met eene wonderbaere stantvastigheit uitharden. Sokrates diende van outs ten spiegel zijner eeuwe: want hy valschelijck beschuldight, als een die vreemt van de Grieksche Goden gevoelde, trooste, naer Xenophons getuighnis, zich zelven aldus met Palamedes: Hier beneffens troost my Palamedes, die een zelve doot als ick gestorven is: want hy beschaft nu schooner lofzangen dan Ulysses, die hem onrechtvaerdigh om het leven broght. De navolgende tijden zijn hierom niet luttel gehouden in de doorluchtige pennen der historischrijveren, en de trompetten der dichteren, uitbreiders van de gedachtenisse der naemhaftige helden, die door hunne verworve eer en onsterflijcken naem en faem de nakomelingen ter deught aenprickelt, wanneerze overweegen, hoe Indomita virtus colitur, & toto Deus Narratur orbe.
En elck van zulck een’ helt en Godt op aerde spreeckt. Toen mijn tooneelyver blaeckte om een lofwaerdigh voorbeelt geluckigh uit te kiezen, schoot my ter goeder uure Palamedes in den zin, een man zoo naemhaftigh by Griecken en Latynen. Diogenes Laërtius getuight, [p. 5] in Sokrates leven, dat Euripides, die wijze treurspeelder, zijnen Palamedes ten tooneele voerende, Athene de moortdaedigheit, gepleeght in het ombrengen van Sokrates, bedecktelijk verweet, gelijck Filostrates, in Palamedes leven, die zelve verwijtwoorden, doch een weinigh breeder, aldus gedenckt: Gy hebt, ô Griecken, fel gestoort, Den zoeten nachtegael vermoort, Een Zanggodin, in all’s verzocht En wijs, die geen verdriet aenbroght: En hebt, geblintdoeckt altemael Door d’onbeschaemde logentael Eens wreên tyrans, en zijne nuck, Bedreven zulck een schendigh stuck. Daer hebt gy een heerlijck getuyghnis gehoort van Palamedes wijsheit, levendigh in het Grieksch uitgedruckt door dien goddelijcken bynaem en titel PANSOPHON: gelijck Xenophon, Sokrates leerling en tijtgenoot, hiermede overeenstemt, in het vierde boeck der gedenckwaerdige zaecken, daer Euthydemus dit spreeckt: Maer hebt gy niet gehoort van Palamedes rampzaligheden, van wien zy alle roemen, dat hy, om zijne wysheit benijt, door Ulysses omgekomen is? De zelve Xenophon zeght, in zijn tiende boeck van de jaght, dat Palamedes, geduurende zijn leven, zijne tijtgenooten in wijsheit verre te boven gingk. ’s Mans rechtvaerdigheit en onnozelheit blijcken niet min als zijne voorzichtigheit, gelijck wy alreede aenwezen: en Filostrates, in Apollonius Tyaneus leven, voert Thespion, eenen oversten der schoolwijzen, in zijn gespreck van de rechtvaerdigheit, aldus in: Wanneer ick by my zelven overlegge wat Palamedes voor Troje, en Sokrates t’Athene overquam, dan dunckt my dat de rechtvaerdigheit by de menschen qualijck onthaelt word: want* deze alderrechtvaerdighsten zijn met de hooghste onbillijckheit bejegent, ja alleen op vermoeden van schelmstucken omgebroght, toen men tegens recht het oordeel over hen velde. Virgilius, in het tweede boeck van zijne Eneade, getuight’er dit af: Fando aliquid si forte tuas pervenit ad aureis Belidae nomen Palamedis, & inclyta fama, [p. 6] Gloria: quem falsa sub proditione Pelasgi Insontem, infando indicio, quia bella vetabat, Demisere neci: nunc cassum lumine lugent.
Vorst Palamedes, wijt befaemt, van rijck tot rijck, Die, om gedicht verraet, op overschendigh blijck, Onschuldigh wert ter doot, in’t Griecksche heir, verwezen, Om ’t afraên van den krijgh: nu wort de helt geprezen, En na zijn doot beklaeght. Niemant kon dan dezen helt met den allerminsten schijn van eenige boosheit en meineedigheit betighten, veel min aldus met reden over hem roepen: Vendidit hic auro patriam, dominumqe, potentem Imposuit, fixit leges pretio, atque refixit.
Zijn meesters erfrijck aen een’ maghtiger gebroght, Een wet om loon gesmeet, en wederom gebroken. Wy komen by Ovidius, daer Ajax Ulysses dit te kaeuwen geeft: Vellet & infelix Palamedes esse relictus; Viveret, aut certe lethum sine crimine haberet. Quem male convicti nimium memor iste furoris Prodere rem Danaum finxit, fictumque probavit Crimen, & ostendit quod jam praefoderat aurum.
Dat noit Ulysses waer getogen over zee: Hy sou gewisselijck op dezen dagh noch leven, En had, zoo valsch betight den geest niet opgegeven; Wien d’overtuighde en al te wrockende Ithakees Opdichte ’t loos verraet; en endelijck bewees ’t Gedichte schellemstuck, ontdeckende de gaven, En ’t gout, dat hy’er zelf te vooren liet begraven. [p. 7] Voorwaer Nazo heeft, naer mijn oordeel, dit geestigh te pas gebroght, dewijl dit Aertsschelmstuck eigentlijck tot de herschepping of verschuppinge behoort. Diktys Kretenzer, die den Trojaenschen oorlogh zelf bekleet, en in de Punische taele beschreven heeft, gedenckt in zijn tweede boeck, beide deze deughden van Palamedes met die woorden: Alzoo is dees uitnemende en in den leger aengenaeme man, wiens raet en vroomheit noit vruchteloos waren, schendigh omgebroght, toen hy omringt was van zulcken, dien het alderminst betaemde. De Frygiaensche Dares zeght dat Palamedes door Alexanders of Paris hant vechtende omgekomen is: maer dit is ongeloofwaerdigh, dewijl hy hierin van het gemeene gevoelen afwijckt. Roept men dat Dares in dien oorlogh tegenwoordigh was; wy stellen’er Diktys tegen: het is ons genoegh dat Dares hem afmaelt wijs, manhaftigh, en lieflijck: en getuight dat d’ Argiven in den leger Palamedes weetenschap, billijckeit, en zachtmoedigheit betreurden. Oock is’er weinigh aen gelegen dat weinige schrijvers oneens zijn in de wijze van zijne doot: dat, naer Pausanias zeggen, Ulysses en Diomedes hem verdroncken, of, zoo Diktys aentekent, die beide hem in eenen put steenighden. Wat’er van is, Ulysses en Diomedes worden, naer het algemeen gevoelen, voor de schelmen gehouden, die dezen aenslagh brouwden, verdichten, en uitvoerden: waer by aenmerckens waerdigh is het geene Diktys niet verzwijght, dat’er waren, die wel zeggen dorsten hoe Agamemnon niet onkundigh was van dezen aenslagh, uit liefde ter veltheerschappye, en om dat de meeste menighte van Palamedes begeerde geregeert te worden,* en opentlijck uit zeiden dat hem het opperste gebiet toequam. De zelve Dyktys schrijft elders dat alle de Griexsche vorsten Agamemnon vervloeckten, en van hem afweecken naerdien hy Apollos Priester Chrysus zijne dochter, by hem misbruickt, weigerde, en oock dewijl Ulysses en Diomedes, niet zonder Agamemnons raet, Palamedes, in den heire zoo bemint en gezien, om hals broghten. Noch staet ons waer te nemen het gene Dares bybrengt, dat Palamedes, geduurende het bestant, den vorsten verscheide reizen aendiende dat Agamemnon niet waerdigh was veltoverste te wezen. Maer of yemant zich verwonderde waerom Homerus dezen vader des vaderlants zoo stilzwijgende voorbyging, die moet weeten dat de Poeet hiertoe nootzaeckelijck gedwongen was om zijnen doolenden Ulysses niet te brantmercken: waerom Fi- [p. 8] lostrates, in Apollonius leven, met recht zeght, dat Palamedes geene grooter vyanden hadde dan Ulysses, en Homerus, dewijl d’een hem laegen leide, waer door hy omquam; en d’ander niet waerdigh achte zijnen lof aen te roeren. Wat onheil sedert om Palamedes doot den Griecken over den hals quam, gedenckt Diktys Kretenzer in zijn zeste boeck, Hyginius in zijn 116 hooftstuck, Euripides in zijne Helene, en Elektra, Seneka, de Latijnsche treurspeelder, in zijnen Agamemnon: ick zwijge dat Xenofon, in zijn tiende boeck van de jaght, uitdruckelijck de Goden, ter wraecke van dezen doorluchtigen mans doot, invoert: alzoo dat de Pelasgen met recht klaegen mogten: Impius ex quo Tydides, sed enim scelerumque inventor Ulysses Fatale agressi sacrato avellere templo Palladium, caesis summae custodibus arcis, Corripuere sacram effigiem, manibusque cruentis Virgineas ausi Divae contingere vittas: Ex illo fluere, ac retro sublapsa referri Spes Danaum, fractae vires, aversa Deae mens: Nec dubiis ea signa dedit Tritonia monstris.
En snoode Ulysses, tuck op alle schelmeryen, Bestonden Pallas kerck en heilighdom t’ontwyen, Daar Trojes heil aen hing, en ruchten ’t uit de kerck; Toen ’t looze moortgeweer de slotwacht viel te sterck, En zy ’t geheilight beelt, de huif en kuische banden Der goddelijcke maeght, met hun bebloede handen Aengreepen, van dien tijt ontzonck den Grieck de moedt, De voorspoet keerde hem den neck toe, heel verwoet, Ons krijgsmacht kreegh een’ krak, en entlooze ongevallen, En dees godin vergramt een weêrzin van ons allen, Waer van Minerve zelf geen donkre tekens gaf. Na het omkomen van dezen naemhaftigen helt, bestelden Achilles en Ajax zijne asch en gebeente ter aerde, op den oever van Eolie, niet verre van Troje. wy houden in dit treurspel zijne uitvaert in Boeotie, [p. 9] in de kerck, daer men by het overout orakel van Themis te rade ging. De rede, waerom wy hier d’uytvaert vieren, bestelt ons Filostrates, zeggende dat die van Eolie hem eene kappel en pronckbeelt toewijden, daar d’inwooners, op zijn jaergetijde te zamen schoolende, den Goden offerhanden, te zijner gedachtenisse toebroghten, waerom de Mosopische treurspeeler wel te recht in zijne Andromache zingt: De tijt heeft nimmer wechgenomen Den naam en ’t overschot der vroomen: Want na dat zy zijn overleên Blinckt hunne deught voor ieder een.
Ging ’s nachts de tenten van zijn rechteren doorwaeren, Die, rijzende verbaest met opgereze haeren, Een schim vernamen, straf mishandelt, blont en blaeu. (5) De baert hing dick van bloet: de keel ging schor, en flaeu. Zy riepen: och, wie komt ons met een torts vervaeren? Hy sprack: ick ben ’t, en lees uw vonnis uit dees blaêren, Die mijne onnozelheit ten rove gaeft aen ’t graeu.* Zy sidderden van schrick, zy vloden niet, maer vloogen, (10) Dan ginder heen, dan hier, voor ’t branden van zijne oogen. Hy staptze na, en liet een bloetvleck waer hy tradt, Tot dat de schemerlicht, in ’t oosten opgeloocken, ’Angstvalligheit verdreef van ’t naer en yslijck spoocken, De vadermoorders vondt van ’t knaegen afgemat.
Voedt wolven op: voedt honden op, Op datze u fel verslinden. [p. 10]
[p. 12]
REIEN van Eubeërs, Ithakoizen en Peloponezers. MEGEER. SISYFUS. ULYSSES. DIOMEDES. EURYPYLUS. SCHILTWACHT. AGAMEMNON. NESTOR. AJAX. OATES. THERSITES. KALCHAS. BODE. NEPTUIN. PRIAM. HEKUBA. REY van Trojaensche maeghden.
Ten oirbaer van het lant een lastigh ampt bekleet, En waent de menschen aen zijn vroomheit te verbinden, Zal zich te jammerlijck in ’t endt bedrogen vinden (5) Van ’t wispeltuurigh volck, dat, veel te los van hooft, Genooten dienst vergeet, en ’t erghste liefst gelooft. Wat dorperheit is dit, onedele gemeente! Wat bitse nijt verteert het mergh in uw gebeente! Wat dolheit voert u aen, dat gy uw heeren hoont, (10) En met zoo valsch een munte uw trouwste vaders loont! O reuckelooze schaer, tre voort uit alle steden, Beklaegh, beschuldigh ons ter vierschaer van de reden: Zet uw bewijzen op, daer gelt bescheit en blijck, Op dat rechtvaerdigheit een billijck vonnis strijck’. (15) Gy zeght, zoo ras de wraeck de koningklijcke zielen Te raede riep, om ’t rijck van Troje te vernielen, En sloot het eerloos stuck te rechten met heur zwaert, Dat ick gedaghvaert quam, en stout en onvervaert Hen stuite, en dreef, het was te heftigh opgenomen; (20) Men had noch tijt om tot het uiterste te komen: Waer by het bleeck hoe ick de zaeck van ’t heiloos rijck Meer droegh dan onzen staat, gequetst door ’t ongelijck: [p. 14] Maer zulck een los besluit valt licht te wederleggen, Dewijl dit slot niet volght uit al ’t voorgaende zeggen, (25) Maer eer het tegendeel: want dat ick liever zagh Het ongelijck geslecht, by middel van verdragh, Is waer, en lovens waert: want wie ontkent wat plaegen Bellone met zich sleipt, en hoe veel nederlaegen, Gevaerlijck voor den staet, wiens welvaert elck, vol druck (30) En angst, ziet hangen in de weeghschael van ’t geluck. Dat ick dan noo Priaem met krijgh zagh aengegreepen, Was om der Frygen torts te keeren van ons schepen, En niet het ongelijck in ’t velt te zien geslecht Door Hektors en Achils onzeker lijfgevecht. (35) Hier by en rust het niet: men smijtme voor de scheenen Dat ick de koningen van Sparten en Mycenen, Met al de vorsten, toen men lande op ’s vyants kust, Wou smooren in hun bloet, uit godtvergeten lust, Naerdien ick, voor den slagh en ’t bloedigh oorlogsteken, (40) Beval de gansche vloot terstont in zee te steecken, En zelf te schepe ging. ’t geleeck wat, wist men niet Dat Agamemnon, ’t hooft, dit zelf belaste en riedt, Die, toen wy ’t wijcken der verlege krijgsliên vruchtten, Hun allen troost en hoop beneemen wou van vlughten, (45) Elck moedigen tot slaen, wanneer de nood hen deê Aenloopen op het spits, of ’t zwalpen van de zee. Noch wilmen my te lijve, om dat ick, trots, en stouter Dan andre, eer Ifigeen noch verfde ’t bloedigh outer, Het offren hinderde, en dit stuck leide in beraet, (50) Of juist onnozel bloet, en Agamemnons zaet De felle Hekaté most zoenen, en verzachten, Dan of men haer een hinde, of wilde geit sou slaghten; Een laster dat zich schaemt: recht of hy veel verbeurt, Die Kalchas in zijn drift en schelmsche droomen steurt, (55) En billijck twijfelt of oit goden, en godessen In ’t gruwzaem moorden van geheilighde princessen [p. 15] Behaegen naemen, juyst gelijck der goden tolck Dees grove logens veilt voor waerheit aen het volck, Dat voor hem nedervalt, en lust schept in ’t vernielen (60) En ommebrengen van zoo veel gedoemde zielen. Men stroit, om Argos haet te wetten tegens my, Dat ick besnoeien wil de wettige vooghdy Der twee gebroederen, en d’oppersten van Griecken Trecke op Achilles zijde, en poogh bedeckt hun wiecken (65) Te korten, waer ick kan, ’t welck uitberst meer en meer, Nu ick met paerden van ’t verovert Lesbos keer, Met stier en rundren, en een hoop geboeide slaven, Maer ’t goud verlochen, om behendigh t’ondergraven Hun aengegroeit gezagh: dewijl elck, als zijn’ godt, (70) Dien aenbidt, die hem streckt tot voordeel en genot. Doch om dien laster plaets te geven, achte ick vorsten Al t’ edel van gemoedt: en geen rechtschape borsten Gevoelen dit van my, die Menelaus met Zijn’ ouder broeder heb door mijn beleit gezet (75) Tot hoofden van den toght, met raet der bontgenooten. Ick droegh hun op ’t beleit van Grieckens oorloghsvlooten, Toen Kalchas op hen smaelde, en uitspoogh vier en vlam, Om datze sproten uit een’ godeloozen stam. Dat ick gebrandmerckt wort van lieden, zonder oordeel, (80) Als een die roof misbruick tot eige baet en voordeel, En Chirons voesterling zoeck hoogh te zetten: neen, Ick kan (Jupijn zy danck) ’t byzonder van ’t gemeen Voorzichtigh schiften, en elckeen het zijn beschaffen. Ick handhave ieders recht, en passe op niemants blaffen. (85) Elx vryheit is de mijne: ick weeghze in eene schael. Wie hier uit vreeze zwicht: ick sta, gelijck een pael. Dreight Palamedes vry te moorden, en te priemen: Hy blijft de zelve man, al sneedt gy hem aen riemen: En draeght zich, naer zijn’ plicht, gehou, en trou, en kuisch. (90) Men zoecke waer men wil, hier leght d’Eubeër t huis. [p. 16] Voor dat ik Thestors zoon bestrafte, en niet wou schroomen, Is waer. my docht ’t was tijt zijn hooverdy te toomen, Naerdien hy verder dan de kerck en ’t outer gaet, En ommesnufflen komt, uit staetzucht in den raet. (95) Hy is een vreemdeling, ja een Trojaen geboren, En kent ons zeden niet, en hantvest, dier bezworen, Noch wat ’s lants welvaert eischt. hy spitze zijn verstant Op ’t geen zijn ampt betreft, en kruipe in ’t ingewant Der dieren met zijn’ geest en staere op ’s hemels lichten: (100) Hy lette op voglezangk, op droomen, en gezichten, Op godtsspraeck, en geheim, en hange’r niet wat by Van ’t zijne, of lust hem dit: elck hebb’ zijn oordeel vry. Maer ’t is te schaemteloos, en strijt met al mijn’ daeden, Dat ick ben omgekocht om ’t leger te verraeden: (105) Dat Paris om met my te hand’len van dien moort, Lagh ’s nachts met een’ galey, met gout gelaên, aen boort: Dat ick den oorlogh schorte, en uitstel nam tien dagen, Om ons t’ontwapenen, en dan het stuck te waegen Met grooter zekerheit. Apollo, die uw’ troon (110) En klaeren zetel bouwde in ’t midden van de goôn, Met uwe klaerheit dooft de starrelichte lampen, En van het aerdtrijck vaeght de nevels, en de dampen, Gy ziet in dezen nacht, en voor uw majesteit Stuit zulck een schennis af op mijne onnozelheit. (115) Dit is mijn loon, die, met my zelven te bezwaeren, Tot heil van Griecken, heb geslaeft zoo veele jaeren, Met wijsheit, raet, en daet ’t bouwvalligh rijck gestut, De stormen afgeweert, en op mijn borst geschut, Den schalck, vermomt met schijn van godtsvrucht en van heiligheit, (120) Ontdeckt, en Pelops hof en ’t lant herstelt in veiligheit, Uitheemsche ballingen, van have en huis berooft, Gelockt,* gewelkomt, en in mijnen schoot gestooft, Der steden kreits vergroot, gesterckt met vaster muuren, Verplicht, tot Grieckens hulp, gekroonde nagebuuren, [p. 17] (125) Met kielen ingesleipt den oogst dien ’t oosten las, Ja daer de naelde zwijmt gestaen na vryen pas, Ulysses achterhaelt, het heir, bykans verlaeten Door hongersnoot, gespijst, geoefent ons soldaeten, Achilles gramschap weêr verzoent door mijn beleit, (130) d’Eilanden en de steén aen Helles strant, ontzeit, Steenrotsen uitgehoolt, en stucken lants vergraven, Nu hier een schans geleght, dan gins gediept een haven, t’ Abyde in doots gevaer mijn moedigheit gebraght, Daer ick gewont wert, op den aenslagh in den nacht, (135) En, toen Achilles weeck, als ’t naulijx was begonnen, Noch voor den morgenstont de vesting wert gewonnen; En, had ick d’ ongunst van ons princen niet gevreest, Lyrnes, voor mijn vertreck, waer in ons maght geweest. Maer wat beschuldige ick een wuft en dom gepeupel, (140) Dat na den voorgang van zijn’ heer, gaet recht of kreupel, Dewijl Laërtes zoon, die op een’ grooter bouwt, My met ’s rijx wichelaer al deze moeiten brouwt, En naer mijn leven staet, zijn zinnen weet te spitsen Om ’t krijghsvolck tegens my baldadigh op te hitsen. (145) Zy brullen meer en meer. Waer of ick best verschuil? Wie blijft, loopt lijfsgevaer: wie vlught, dien schoutmen vuil. My docht, den jongsten nacht, dat ick, voor andren radder, Des schaeckers burgh beklom, en staende op eene ladder, Den geest gaf, daer ick trots den vyant bezigh hiel, (150) En, van een groot stuck muurs geplet, ter aerde viel. Toen schoot ick op, en schoon geen wyze op ydelheden Van spoock of droomen past, noch leght my op de leden Of d’eene of d’andre ramp. mijn strenge dwaelstar oock Voor Troje, in mijn geboort, zoo vroegh mijne oogen loock. (155) De wichelaers my niet dan ongelucken spellen: Doch een manhafte ziel moet dit ter zijde stellen. Heer vader, die my erft den zegen van uw kroon, Het ga met my zoo ’t wil: ick blijf uw echte zoon [p. 18] Van bloet en van gemoedt, en zal u niet ontaerden (160) In trouwe, en vroomicheit, in ’t midden van de zwaerden, In ’t barnen van den nijt en lasteringen, daer Mijn goeden naem en faem van wort gedruckt zoo zwaer. Ick weet waer op ick steun. mijn ongekreuckt geweeten Geene ontrouw is bewust, noch heeft zich oit vergeeten (165) Aen eenigh schendigh stuck. indien ick hierom ly, Zoo wassch’ mijn edelbloet een anders schelmery.
Rontom Neptunus muuren; Terwijl den Hemel starloos treurt, (170) En telt de sleipende uuren. De naere lucht nu schreit, en zucht. Hoe lange zal het duuren? De middernacht herhaelt haer scha Met dicker duisternissen. (175) Slaghregens decken Cynthia, Dies wy haer aenschijn missen. Wiens vroomheit zal met Trojens val ’t Begonnen oorlogh slissen? R.V.I. d’ Eubeër afkomst zal met dwang (180) Mars teugelen ten lesten, Doch niet met Trojens ondergang, En ’t storten van dees vesten: Maer onvervaert door Hektors zwaert Den gront met Griecken mesten. R.V.E. (185) Die zwanger gaen van schelmery Ons Prins hier me betighten: Om datze minder zijn als hy, En niet vooruit en lichten. Zoo pooght de nijt de deught van spijt (190) Veel logens op te dichten. [p. 19] R.V.I. Wat zucht hy in zijn’ boezem draeght Is lang aen hem gebleecken, Die ’t heir op vyands bodem waeght, En dan van vre wil spreecken; (195) Die veinst en sluipt, en onderkruipt Alle oppersten der Greken. R.V.E. Aen hem, wiens tong van honigh douwt, En draeght vergift inwendigh, Wort eer des schalckheit toebetrout, (200) En wat men acht voor schendigh; Die hof, en zael met logentael Stoffeeren kan behendigh. Ons vorst wil op geen ledekant Mycenes eer beschermen: (205) Hy ploeght niet langs onvruchtbaer strant, Op dat hy magh verwarmen Zijn bedgenoot, die in haer schoot Hem kust, en neemt in d’armen. R.V.I. Het log geslacht van Ithaka, (210) Dat achter leght gekroopen, Is niet zoo vierigh nergens na, Om hopliën op te loopen, Gelijck uw heer die met zijn speer Koomt achter aen gedroopen. R.V.E. (215) Wat Palamedes durf bestaen Dat bleeck, toen hy in ’t landen Het volck hiet in slaghorde staen, En redde van verbranden En strandens noot, ons trotse vloot, (220) Daer ’t leger weeck met schanden. R.V.I. ’t Is waer, wy kennen ’s mans bedrijf: Het bergen van de kielen Was ’t bergen van zijn eigen lijf, [p. 20] Daer zoo veel helden vielen; (225) Daer hy de Doodt den rugge boodt, Met wiecken aen zijn hielen. R.V.E. Hoe d’onverbiddelijcke Thrax Hem leende gunstige ooren Bleeck, doen hy ’t heir vertrooste strax (230) Met maght van graen en koren, Dat hy ’t uw vorst ontzeggen dorst, Als ’t leger scheen verloren. R.V.I.* Ulysses droegh men geen ontzagh. Wat was aen hem bedreven, (235) Die niet uit Argos schatkist magh Zijn paerden voeder geven, Noch aen den disch des Grooten is Gezien, en hoogh verheven? R.V.E. Hy is te vrede met zijn erf, (240) En zijn heer vaders leenen, Al bet dan hy, die roemen derf Op Ithaka, van steenen En klippen woest en groot, wiens oegst Is slechter dan wy meenen. R.V.I. (245) Maer waerom stoft dit volck aldus Op zijne erfkoningrijcken? Heeft niet de vader Nauplius Voor princen moeten wijcken, En tot zijn heil, de vlag, en ’t zeil (250) Voor minder moeten strijcken? R.V.E. ’t Was Nauplius wiens wijzen raet Veel’ koningen verzochten, De vorsten stutte, en hunnen staet, Op veel manhafte toghten; (255) Toen zy wel eer, van heind en veer, Geschencken tot hem broghten. R.V.I. Waer ’t vreemt dat Palamedes dan [p. 21] Ons heirkracht ging verraeden, Dewijl hy muilen stallen kan (260) Met schatten zwaer geladen, Gelijck de stam, daer hy af quam, Geen giften wou versmaeden? R.V.E. Is hy met recht een brantmerck waert, Die zich vergaept aen gaven, (265) Zoo brantmerckt eerst den snooden Aert, Aertsvyant van de braven, Die vilt, en stroopt, een’ staet verkoopt, En ’t volck misbruickt, als slaven, Steil Neritos, vol klippen, heeft (270) Noit woester dier ontfangen Als hy, die schelmsch en onbeleeft Betrouwt zijn slimme gangen, Die lieght, en stout zijn verf behoudt, Schoon hy’r in wort gevangen. R.V.I. (275) Ulysses, die op Kalchas steunt, En ons gebroederheeren, Zich deze laster niet bekreunt. Zijn vroomheit zal men eeren: Maer wie den helm voert, als een schelm, (280) Dat zal de tijt ons leeren. R.V.E. Drael lange, ô blonde Febus, drael, Schuw eeuwigh onze kimmen: d’Ondanckbre Grajen niet bestrael, Die meer en meer verslimmen. (285) Waer vlieden wy? wat Razery Komt uit den afgront klimmen?
[p. 22]
Nu schep ick weder lucht: nu kan ick adem krijgen. Waer ben ick? in wat nacht? Megeere, die my jaeght, (290) Nachtmerri, oude kol, hoe hebtge my geplaeght, Met uw bebloede zweep en peckstock onderwegen, Eer ick een’ doorgang heb naer ’t bovenvolck gekreegen! Waer ben ick? in den dagh, of in een’ blijder nacht, Dan d’onderaerdsche poel? waer magh ick doolen? zacht. (295) Waer vind ick Hekaté? waer flonckeren de starren? Wanschepsel, die geen grijns behoeft, noch kunt ontwarren Uw hair, dat gruwzaem krielt van zwarte slangen, zegh, Waer dwael ick? op wat spoor? waerheen leit ons de wegh? My dunckt ick hoor gebas van honden, die ons riecken. (300) Zwijgt rekels. luistert: sus, help Cerberus, ’t zijn Griecken. Ick ben in Pelops rijck, of in mijn out gebiet, t’Ephyren, dat gaet wel. momaenzicht hoort ghy niet? Wy zijn t’Ephyren, daer de menschen van mijn treken, En schellemstucken met een groot afgrijzen spreecken, (305) En Minos vloecken, als zy hooren dat mijn straf Niet zwaerder weegt, als ’t wight eens steens, bergh op, bergh af, Bezweet te wentelen in onderaerdsche kelders. Kolryster raede ick recht? zegh op, of zijn wy elders? Meg. In Troas staenwe, niet in Isthmos, in ’t gezicht (310) Van Ilium, daer nu het Dorisch leger light, In ’t vlacke en open velt, van waer wy korts vernamen De bleecke schimmen, die ons treurigh tegen quamen, Besprengkelt van veel bloets, gehouwen, en gekapt, Mishandelt, en mismaeckt, gezengt, gequetst, gekrabt. Sis. (315) Wat ’s d’oirzaeck van ’t geschil? Me. Een vorst, vervoert van minne, Heeft tot zijn bruit geschaeckt de schoone koninginne [p. 23] Van Menelaüs: die zoo zeer niet op de deught Als op de schoonheit vlamt, en ’t bloeisel van haer jeught, En hooger die waerdeert als veeler princen leven. Sis. (320) Een slimmer Sisyfus is noch na my gebleven. Wat uitkomst staet ons eens te wachten van ’t gevecht? Me. Men zal geëffent zien, en tot den gront geslecht ’t Hof van Laömedon: en dees benijde veste; Als Inachus geslacht die ’t krijghsvolck geeft ten beste, (325) Dat overwinner noch, den tienden zomer, zal De Goôn verschricken met dien ysselijcken val: Dan zal het overschot der vlughtige Trojaenen, Met handenwringen, en afbiggelende traenen, Beschelden Paris, die, zoo reuckeloos onkuisch, (330) Veroorzaeckt het bederf van zijn doorluchtigh huis, En liever zijne faem, en glorie uit wou wissen, Dan ’s boels aenminnigheit en kittelingen missen. Sis. Gy en uw zusters, als hem Venus had verlockt, Hebt verre een grooter quaet gesponnen, en berockt, (335) Toen gy der Doren vloot de zee gingt overvoeren, En om een geile vrou gansch Asie beroeren. Eumenides, welaen, recht haestigh overent Uw slingerslangig hair, en brant, en blaeckt, en schent, En schuimbeckt, raest, en moort: daer ziet men ’t leger krielen: (340) Daer laed men Charons schuit, tot zinckens toe, met zielen: Het is’er drock aen ’t veer. zoo wraeckgodinnen, voort. Spoockt door de benden heen, verzadight u met moort: De messen zijn’er op gewet, en scherp gesleepen. Beschildert uw gewaet met bloet, en paersse streepen. (345) Vernist uw tronien met brein, versch uitgespat. Ziet toe, gy sneuvelt licht, het is’er slibbergladt. Zoo, dochters van de nacht: maer als gy hier met lijcken De stroomen hebt gedamt, en d’overzeesche rijcken Tot puin, en gruis verplet, en uit hun plaets beweeght, (350) Den adeldom, en ’t puick der vorsten uitgeveeght; [p. 24] Zal dan de wraeck, vernoegt door ’t bloet van zo veel helden, Het woeden staecken? Me. Neen, dan wil ’t Europe gelden: Gy Grajen, huilt: zet vry uw dootverf, droef en bang: Wy komen om een’ wegh tot uwen ondergang (355) Te baenen, zwanger van voordachte schellemstucken, En hechten Argos ramp aen Trojens ongelucken. Sis. Wat middel is’er om te rockenen dit quaet? Meg. Den fenix, daer hun heil en zegen in bestaet, Te helpen aen d’een zijde, op dat ze met zijn sterven (360) Oock zijn manhaftigheit, en raet, en wijsheit derven, En vallen overhoop wraeckgierigh van gemoedt, En voeren burgerkrijgh om zijn onschuldigh bloet. Ick zie de vorsten al gespouwen, en verbolgen, De volcken van een taele elckanderen vervolgen, (365) Eilanden in ’t geweer, het vaste lant in roer. Hier wort men vlam gewaer: daer hoort men een rumoer Van steden tegens steên, van vlooten tegens vlooten. d’Een ramp uit d’andre wast, wat wordt’er bloets vergooten! Eubea loopt ’t gedeilt Peloponnesus af, (370) En Scyros Ithaka. Thessaelje licht, tot straf Van Lokres oorloghsvolck. De Kykladyners slijpen Hun speer, om onderling elckandren aen te grijpen. De lastren klimmen op. d’een draeght des anders schult. Der vorsten hoven zijn met gruwlen opgevult, (375) Met bloetschande, overspel, met moort, en vuilicheden. Men luistert noch naer recht, naer billijckheit, noch reden. De koninginnen, en princessen zijn bykans All schuldigh aen den moort, en neêrslagh van haer mans, En eer- en trouweloos. elck is om ’t felst verwoeder. (380) De zoon wreekt ’s vaders leet. de dochter wreekt haer moeder. ’t Vertwijflen aen den stam en wettige afkomst splist Het volck, en voedt den veede, en endeloozen twist, En ’t woeden, dat zoo lang beschreielijck zal duuren, Tot dat men endlijck zie de steden sonder muuren, [p. 25] (385) De stroomen onbezeilt, de kampen onbeploeght,* En d’onderaerdsche Styx bevolleckt, en vernoeght. Rampzaligh spoock, gy zijt tot mijnen dienst gekoren Voor andre zielen: ga, en noop uw neef met sporen, Wiens schalckheit hapert, om bedriegelijck en valsch (390) Den zoon van Nauplius te brengen om den hals. Hy sluimert: in zijn’ droom en slaep zal hy u hooren, En wat uw geest verdicht, dat vezel hem in d’ooren. Ga heen, rampzaligh spoock. Si. Ben ick de beste dan Dien d’afgront tot dit snoot bedrijf uitbraken kan? (395) Is niemant meer bequaem tot schelmery gevonden? Dit is mijne afkomsts tent: ick moet zijn hart doorgronden. Hy heeft de leus al wech. Megeere, ’t is beschickt. Als hy mijn’ geest vernam, doen wert zijn geest verschrickt: Het zweet brack uit van angst, zijne hairen schichtigh rezen. (400) Ick heb hem na zijn’ wensch den kortsten wegh gewezen. Me. Zoo is het reizens tijt. gedoemde ziel, ga schuil. Duick in den donckren poel, en noit bescheenen kuil. De nacht is op zijn droefste, en Febe wijckt de spoocken. Ulysses gaept en geeut: ghy hebt zijn rust gebroken. (405) Daer treet hy uit zijn tent. gaep aerdtrijck: zwelghze heel En raeu, die gy terstont gebraeckt hebt uit uw keel.
Een dunne Slaep beschoot noch nauwelijx myne oogen, Of myn onruste geest beguyghelt wert bedrogen Van eenen droom, of schim, dieme in den droom verscheen, (410) Myn wit begunstighde, en den aenslagh holp bekleên, En ’t stuck met zulck een’ list besteecken, en vermommen, Dat Nestors wyze tong hier tegens moet verstommen. Het zy dan schim, of droom, of wat het wezen wil, Het is geen marrens tyt. myn lyfknecht, ga al stil (415) Na Diomedes tent. Zegh, dat ick hem verbeide Zoo daetlyck hier ter ste. flus toen hy van my scheide, [p. 26] Wert d’aenslagh opgeschort tot wijder overlegh; Dan was’er ’t een, en dan wat anders in den wegh: Nu gaet hy gladt, en ’t magh een rijpen raet verstrecken: (420) Doch dick schijnt ruim in ’t eerst, ’t geen scherp valt in ’t voltrecken. Maer d’aenslagh nietemin moet eenmael zijn gewaegt. Mijn vyant staet versuft, en dut, en is versaeght. Hy vint zich radeloos, om zich van lastermonden, En logenen t’ontslaen, waerme hy wort geschonden. (425) Hoe hy zich meer verweert, en naer zijne onschult tracht, Hoe ’t lastren stercker groeit. hy is, en blijft verdacht. Het krijghsvolck is gedeelt: d’een looft hem als een’ vader, En d’ander lastert hem, gelijck een lantverraeder. Het lasteren wint velt, dewijl der Goden tolck (430) De vuile schennis queeckt, en koestert onder ’t volck. Mijn wraecklust zal eer lang hem zijnen trots verleeren, En d’oude leemten gantsch tot etter uit doen zweeren. Hy, ziende dat zijn pleit, en rolle liep naer ’t endt, Den veltheer gistren noch quam smeecken in zijn tent, (435) En bad, hy wou hem toch zijn gunstige ooren leenen: Ophaelende wat dienst ons Argos, en Mycenen Ontfingen door zijn zorgh en overtrouwen plicht. De koning beet vergramt hem toe in ’t aengezicht: Ick heb gedienstigheên, ick ken ’t, door u genooten: (440) Maer eene ontfange spyt my schendigh heeft verdrooten. Het hof van Argos zal u morselen tot gruis, Of gy sult hen tot stof verdelgen met hun huis. Dit dreigen trof hem: doch hy antwoorde onverslagen: Het hof van Argos heeft zich noit ontheusch gedraegen, (445) Maer met genade altijt zijn vyanden ontmoet; Dies bidde ick, dat uw wraeck niet al te hevigh woed’. Dus scheide hy, beducht, zoo ’t bleeck aen zijn manieren, Voor Agamemnons wrock, en ’t spits der helbardieren. Nu ’t ga hier me hoe’t wil, ’t kan anders niet als wel. (450) Ick ben het niet alleen, de grootsten zijn in ’t spel. [p. 27] Wy hebben op ons zy de weereltlijcke maghten, En priesterlijcken arm, gesterckt met dommekrachten: En noodeloos is hy beducht voor veel gevaers, Die tot zijn voorspraeck heeft de tong des wichelaers. Dio. (455) Ick kom op uw ontbodt, geheimste vrient, en macker. Wat onrust drijft uw’ geest? wat houdt u zinnen wacker, In ’t midden van de nacht? Ulys. noch Venus noch haer vier, Maer zaecken van gewight. de rechte tijt is hier Om onzen aenslagh nu terstont in ’t werck te stellen. Dio. (460) Mijn raet is hier te kleen. Ulys. Daer wil u niet me quellen. Dio. Ick kan geen’ doorgang zien, en blijf’er noch voor staen, Zoo lang ick niet begrijp hoe dat het toe kan gaen. Ulys. Hy brak door ’s krijgsraets last zijn tent op gistren morgen, En sloegh zich elders neêr, waerom men kan verborgen, (465) In d’eerste legerplaets, een zeker wight van gout: Recht of zijn zorgh dien schat aen d’aerde had vertrout. Als hy nu wort betight van zijne ontfange gaven, Zoo zal de krijghsraet flux dien rijckdom op doen graven: Dan schijnt hy schuldigh aen het opgedicht verraet. Dio. (470) Het heeft niet schijns genoegh. Ulys. Dit komt ons noch te baet: Ick zal in Priams naem een’ brief aen hem doen schrijven, Die, meldende van ’t gout, hem zoekt ter daet te stijven. Dio. Wie zal de bode zijn? Ulys. Een slaef uit Priaems stadt, Mijn krijghsgevange. als gy de ronde doet, zoo vat (475) Den bode by den hals, en help hem voort om ’t leven. Dan Agamemnon flux den loozen brief gegeven. Hoe kan d’Eubeër toch ontworstelen dien strick! Dio. ’t Is recht Ulysses vont: maer als ick ’t overwick’, Het stuck is vol gevaers: laet dezen raet besterven. Ulys. (480) Ick vrees uw blooheit zal de gansche zaeck bederven. Hoe stouter aengevat, hoe lichter uitgevoert. Men waege slechts de kans. Dio. Waer ’t schaeckspel, waer het boert. Best dat men ’t wat vertreck: de tijt is niet geboren. Ulys. Daer is met sammelen tot noch toe meer verloren, [p. 28] (485) Meer schade als winst gedaen. Di. de man heeft groote gunst By ’t volck en by den Raet. Ulys. Vermomde logenkunst, Heeft zijn gezagh verkleent door ’t lang en stadig knaegen. Dio. Al die hem zijn verwant van vrienden, en van maegen, Begunstigen zijn zijde, en dreigen ons met wraeck. Ulys. (490) Geen maegh, of bloetverwant magh tuigen in zijn zaeck. Noit man van dreigen storf. Dio. Ick zie hem triomfeeren, Daer Ajax en Achill zijn zaeck in ’t recht verweeren, Door ’s grijzen Nestors tong. Ul. De veltheer draeght de kling. De veltheer is de ziel en stuurman van ’t geding: (495) ’s Rechts uitspraeck staet by hem. hy kiest bequame mannen, En kipt de rechters uit, die ’s legers vierschaer spannen. Dio. Zoo d’aengeklaegde zich beroept op ’t Griecksche recht? Ulys. ’t Geschil wort naer de plaets gewezen, en geslecht. Wy staen op ’s vyants boôm. wy kennen hier geen wetten, (500) Dan die ’s veltmaerschalcks mont en lippen zullen zetten. Zijn wil is wets genoegh; die spreecke, een yeder zwijgh’. Des oppervorsten zwaert is rechter in den krijgh. Dio. Of d’oppervorst bezweeck, als d’aenslagh waer begonnen? Ulys. De weerelt lijdt geensins twee schitterende zonnen; (505) Zoo dult geen heerschappy twee hoofden in een rijck, Geen vorst zijn wederga, geen koning zijns gelijck. d’Eubeër is te hoogh in mogentheit gesteegen, En aenzien by ’t gemeen: dit ’s Agamemnon tegen; Die heeft wel duizentmaal geklopt op zijn rappier, (510) Gevloeckt by alle Goôn, gezworen hoogh en dier, By zijnen gordels draeck, by ’t krunckelen der slangen, Waermê de Gorgon van zijn beucklaer is behangen, En by den staf des rijx, van Mulciber gesmeet, Dat hy zich wreecken zal van al ’t ontfangen leet, (515) ’s Eilanders krijghsgezagh niet lang in ’t heir gehengen, Al zou hy d’oppergoôn met d’onderaerdsche mengen. Dio. Met Agamemnons wrock is ’t leger niet gepaeit. Ulys. ’t Is waer, maer dat is vol oneenigheit gezaeit. [p. 29] De meeste hoop is blint, om d’oirzaeck van dit wrocken (520) Te zien met onderscheit: oock heeftm’er in betrocken Het kerckelijck geschil, de macht van ’t wichelhof, En ’t geen den dienst betreft der Goden. deze stof Zoo kitligh is van aert, dat allerley krackeelen, Dat zucht tot eige baet en staet hier onder speelen: (525) En alle schelmery, die slechts een schijn gestalt Van heiligheit ontleent, licht door dien trechter valt. Men hitst ’s volcks harten op tot razerny door ’t krijten, En d’aldersterckste past den zwacksten uit te bijten. Dio. Maer wacht u, als de tijt de waerheit eens ontdeckt. Ulys. (530) Al hebtghe ’t heilighdom met vadermoort bevleckt, Uw zusters schaemte ontbloot, in ’t aenzicht van uw’ zwager, Den blixemdrager zelf gekroont tot horendrager, Verkracht zijn bedgenoote, en schencker Ganimeed, Het wort niet eens gemerckt, als maer een outerkleet (535) Die gruwelen bedeckt, het strecken dan geen zonden. Dio. En of de Priesters ’t pleit met Palamedes stonden? Ulys. Dat is onmogelijck: want hoe men ’t went, of keert, ’t Schort even Kalchas daer het Agamemnon deert. Zijn hoogheit is geraeckt, en heiligheit, die stedes, (540) Door d’ onderkruipingen en list van Palamedes, Allengs gemuilbant wort, en van zijn’ glans berooft: En ’t was zoo verr’ gebroght, dat geen gemytert hooft Zou spreecken in den raet, of met de vorsten stemmen; Een toom om na zijn’ wensch de wichelaers te temmen: (545) Dit steeckt hem in den krop: behalve dat hy steef De vorsten tegens hem, die zoo godtyvrigh dreef, Dat elcke Griexe stadt zou leggen nieuwe drempels, Om ’t noodlot op ’t altaer, in Godgewijde tempels, Te vieren met den reuck van ’tgulden wieroockvat; (550) Een dienst daer ’t priesterdom een’ koningklijcken schat, En rijcken oogst af maeit. hoe geestigh zagh men schaecken Den tabbert, en de kap; met onbeschaemde kaecken [p. 30] Dreef Kalchas, naer zijn’ wensch, met luttel stemmen door ’t Besluit des tempeliers, en gaf geen reên gehoor. (555) d’Eubeër heeft zijn kans in Aulis oock verkeecken. Daer riep hy: schoon de vloot door storm niet af kan steecken, Men magh zoo reuckeloos niet plengen konings bloet. Men stell’ den neerslagh uit: misschien is oock de vloet Hier mede niet gepaeit: wilt u der joffer jammeren: (560) Houwt liever af den hals van witgewolde lammeren. Daer schon hem ’t priesterdom de krijgsliên op het lijf. Elck vloeckte, en scholt om ’t felst. zy kreeten even stijf: Het zaet van Nauplius, van Godtsdienst gansch verbastert, Viert tempel, noch altaer: Diana wort gelastert. (565) Verworght den vryen geest, of stort hem van een’ rots. Dees smaelt op wichlery, en droomen, stout en trots. Hy twijfelt aen Godts dienst, en zal het heir verwarren: Hy acht noch voglezangh, noch ingewant, noch starren. Ick rep van geen geheim: gy Diomedes zaeght (570) Wat hy te lijden had, om ’t redden van de maeght. Dio. Zijn aengewende vlijt tot Ifigeens verschooning, Te lichter hem in gunst kan brengen by den koning. Ulys. ’t Blijft tusschen u en my: ’t is Agamemnons aert, Dat zijn gedachtenis geen weldaet lang bewaert: (575) Maer ’t leet, hem aengedaen, en eens gelede smarte Schiet diepe wortelen in zijn wraeckgierigh harte, Al ’t onverzoenelijck. ’t was Atreus, die voorheen By opdraght onderkroop ’t out recht der Griexe steen. De zoon vlamt op de vrucht van deze perckementen, (580) En hoopt zijn’ laurentelgh op dezen boom te enten: Maer Palamedes oogh zijn gangen onderschept, En is voor hem gereet, en waeckt eer hy zich rept; Dies raest ’s krijgsvorsten wraeck, die om hem te betraepen, Misbruickt den ouden haet der Griexe legerpaepen, (585) Bedienaers van de noot, en noit verbeden dwang: Die doen hem ’t koude zweet afloopen, door ’t gedrang [p. 31] Der lasteraeren, en staêgh liegende onverboden, Geen misdaet reknen ’t quaet, ’tgeen streckt ten dienst der Goden: Doch ’t gelt ons evenveel. wy doelen naer ons wit, (590) Het zy dan slinx of rechts: waerom ick ernstigh bid, Dat uwe dapperheit dit heldenstuck verzelle. Dio. Ick vint den aenslagh nut, ’t is waer, maer dat ick stelle My zelven in gevaer, is overweegens waert. Ick ben een man in ’t velt, om op een moedigh paert,, (595) Dat schuimbeckt, briescht, en krapt, en stof worpt met zijn voeten, Mijn’ vyant, voor de vuist, met zwaert en speer t’ontmoeten; Maer ’k heb uw’ veinzery, Ulysses, lang verleert: Ick stem het niettemin, dewijl gy ’t zoo begeert. Ulys. Ay, Diomedes, laet die zorgh aen my bevolen: (600) Het moet’er doncker zijn, daer d’Ithakois zal doolen, Dio. Welaen, ick ben ’t getroost: doch eer wy ’t stuck bestaen, Zoo zal het noodigh zijn,* ons rijper te beraên. Op dat men ’t schandelijck ten halven niet laet steecken. Vernieu my anderwerf den voorslagh van uw treken. Ulys. (605) Tre met my in mijn tent, ’t zal wel zoo veiligh zijn. Men handelt van die zaeck best achter ons gordijn.
Eendraghtelijck ten reie gaen, En yvrigh storten deze beê (610) Voor ons draeyaenzicht, Hekaté: Datze Atreus zoonen toch bewaer’, Die, voor ons haertstede, en ’t altaer, Zoo rustigh waeghden lijf en goet, En troosten ’t volck in tegenspoet. (615) Dat geen verraeder zich verstout’, Om ’t flickeren van Priams gout, [p. 32] Hen t’overlevren aen den Fryg, En ons in ’t heimelijck bekrijg’: En smoor’ half doôn op doôn gehoopt (620) In ’t bloet, dat uit ons wonden loopt; En steeck’, ten schrick van Grieckenlant, Door Hektors torts de vloot in brant; En geeve uitheemsche gasten stof Te roepen: hier is ’t kerreckhof, (625) Daer Troje, godloos en te droef, Mycene en al het heir begroef; Daer stont Achilles tent wel eer; Hier lagh de veltheer; ginder veer Wert dagh op dagh zoo fel gestreên, (630) Om Menelaus bruit Heleen; Hier lagh de vloot, om dezen hoeck. Godin, ay keer dien zwaeren vloeck. Bewaer uw zuivre kercken oock, Dat elck u tempel pleghtigh smoock’: (635) Dat al uw reuckwerck opwaert rijs’, Naer d’eenmael aengenome wijs, Naer d’eenmael voorgeschreven plicht; Het zy gy droef of heller licht. Begunstigh doch Apolloos zoon, (640) Den taelman van den oppertroon, Die zich op Godts geheim verstaet, En alle tekens gade slaet; Die klaer kan spellen ’t ongezienst, En wien de zuivre Godesdienst, (645) De waerheit zoo ter harte gaet, En achtze een pyler van den staet; Een pyler, daer de staet op leunt; En om deze oorzaeck zich bekreunt Met ’s konings weereltlijcken staf, (650) Al neemt men ’t hem zoo qualijck af. [p. 33] Keer van ons alle nieuwicheên. Bevry voor vleck uwe outerkleên, En neem de priesters in uw scherm, Die uwe altaren houden warm. EUR. (655) Zy heeft u toegeknickt. nu zing een andre wijs: Hef aen een nieuwen dans, en geef het nootlot prijs: REY. O kracht, van niemants maght t’ontvlien, Gewelt, dat tusschen uwe knien Beklemt de diamante spil, (660) Daer ’t al op draeit naer uwen wil; Die hebt van eeuwigheit gezaeit ’t Zaet, daer de tijt zijn vrucht af maeit; O dwangbestuurster van al’t werck, Die Goên en menschen stelt een perck; (665) Houvast en ancker van ’t gesticht Der weerelt, die in tegenwight De hooftstof houdt; ê zuil, die zelf Draeght onbezwaert dat zwaer gewelf, Met uwen ysren scepter heerscht, (670) En blijft’er lest, en waert’er eerst; Die hemel, aerde, en hel bestiert, En eischt dat elck u Godheit viert, Die op haer beurt de starren riept, En meerdre en mindre Goden schiept, (675) En blijft versteenight en verstockt, En hebt al ’t nodigh quaet berockt: Saturnus, zijn vader lubt, De zoute zee met bloet bedrupt, Een oirzaeck dat’er Venus quam, (680) Met hare onkuische minnevlam. Jupijn, ontvonckt door Cypris strael, Voort walghde van zijn eegemael, Die bleef verschupt: een schoone boel, Of jongen was zijn minnedoel. [p. 34] (685) Merkuur wert d’allerslimste dief, En Bacchus kreegh de kruicken lief En, struickelende na den dronck, Zong heilge vaerzen dat het klonck. Mars groeide in bloet en menschenmoort. (690) De reuzerot quam fel aen boort Den Donderaer, met smaet en schimp, Toenze Ossa perste met Olymp, En weêr met Ossa Pelion, Eer haer een stercker overwon. (695) Dat Minos bruit, het hitzigh dier, Zich liet bespringen van een’ stier: Dat d’Afrikaen, zoo wreet als sterck, Van menschenhoofden boude een kerck, Zijn kerckgewijde priester hadt (700) Een dootshooft tot zijn wieroockvat: En, eer hy noch gebeden sprack, Een’ menschen ongeltorts ontstack: En plengde, met een’ heilgen schijn, Root menschenbloet in plaets van wijn: (705) En offerde den Goôn tot brant Halflevend menscheningewant; Terwijl een menschendarrem sluit Om ’t lijf zijn taeie menschenhuit, Zijn offerkleet, en feestcieraet, (710) En zong, en schreeude, zonder maet, Uit perckement, vol bloetroot schrift, Verruckt door innerlijcke drift: En hiet weêrgalmen op elck vaers Een’ rey van woeste moordenaers, (715) Wier wapen, zwaert noch kortelas, Maer kaeckebeen of schinckel was: Dat Tantalus, noch vuil bemorscht Van verschen moort, opschaffen dorst* [p. 35] Zijn’ eigen zoon op Jovis disch, (720) Niet by geval gebeurt en is: Gy nootlot nimmer gruwlen moe, Waert d’oirzaeck: u komt* d’eere toe, Die dobbeltroni Janus slacht, Van achter grimt, van vore lacht. (725) Zoo noch ’t verraet smeult in zijne asch, Ontdeck het toch uw’ priestren ras: Scherp Argos sabel meer en meer, En smijt den Troischen standert neêr. Eur. Hou op, gy hebt voldaen: het nootlot heeft volkomen (730) U danssen, en gezang genadigh aengenomen.
Schil. Wie zijtge? meld uw’ naem, of geef het legerteken. Dio. ’t Is Diomedes zelf. Schil. Koom weck hem, daer hy leit. Dio. Grootmeester van ons heir, die uwen leger spreit (735) Van drooge en dorre blaên: op op, ’t is tijt te waecken. Aga. Wel Diomedes vrient, zegh op, wat zijn ’t voor zaecken? Wat brengt gy ons by nacht: is Hektor op de been? Dio. ’k Heb een Trojaenschen spie den hals versch afgesneên, Als ick de ronde sloot. hy is belast met brieven. (740) Ick sleip den booswicht hier. het zal den vorst believen Te vorschen naer ’t geheim. Ag. kom hou de torts wat dicht, Op dat ick dezen gast beschouwe in ’t aengezicht. Dit ’s waerlijck een Trojaen, van kleedinge en van wezen. Dit ’s Priaems zegelringk. ick moet het inhout lezen. (745) Op mannen, ’t is verraet. mijn dienaers flux gaet heen, Behalve Palameed, roept al den raet by een. [p. 36]
Den kopren hellem voert, en met uw dappere handen Uit stael van Asien het vier klinckt, schilden kerft, (750) En Simois met brein en bloet vermengt, en verft, Hoort toe: wy zullen u de reden gaen verklaeren, Waerom men buiten tijts dus den krijghsraet laet vergaêren. De Frygiaen, (die ’t heir bespiedende by nacht, Van Diomedes hant zoo versch is omgebragt, (755) Als hy de ronde sloot, verbaest hem quam gemoeten, En sleipte doot en warm voor uwer aller voeten, Daer gy hem liggen ziet,) was met een brief belaên, Dieme’ uit zijn’ boezem trock, en yemant schijnt te raên Tot gruwelijck verraet. men zal u laten hooren (760) Het inhoudt van dit bladt, een donder in onze ooren. Neptunis waerde zoon, die uw grootvaders stadt Begunstigt waer gy mooght; de letters van dit bladt Getuygen mijne gunst, waer door ick ben genegen Te strecken over u mijn’ koningklycken zegen. (765) Dat gy ontfangen hebt het jongst gezonden gout, Verstont ick uit den spie, wiens mont gy toebetrout ’t Geheimste van uw harte. ick heb alree genooten De vruchten van ’t bestant, voor luttel tijts besloten, En wacht op ’t uiterst vast. is ergens gunst te koop (770) Om gout, zoo spaer geen munt. ick Priam leve op hoop. Daer is ’t geheim des briefs. wat dunckt u Griexe vorsten? Ulys. Verdelghze ô Juno, toch, die naer ons leven dorsten. Dio. Ontdecktze ô Hecaté, die naer den ondergang Van onse tenten staen. Nes. Ontdeck de waterslang, (775) Gescholen onder ’t gras. Aj. Saturnus, breng de waerheit Ten leste eens aen den dagh. Ag. Wie twijfelt aen de klaerheit Van ’t godeloos verraet? Aj. Ick twijfel, met verlof, Die alle treken ken, en saussen van het hof. [p. 37] Aga. Nu Ajax, geef gehoor, en spreeck niet ongeregelt. Nes. (780) Is ’t koning Priams merck? Aga. De brief was toegezegelt Met ’s konings eigen ringk, doch ’t wapen is misluckt In ’t zeeglen, en de hand in ’t schrijven wat gedruckt. Mistrout gy aen mijn woort; geloof uwe eigene oogen. Daer vader, lees den brief. Aj. Een dochter van de logen, (785) Een vondeling van ’t hof, een bastert van den nijt, En overjaerden wrock, ’t uitbraecksel van de spijt. Nes. Dit zwijmt naer Priams hant, gelijck de druck van ’t wapen. Aj. Zoo paeit men ’t slechte volck: zo leght men kinders slapen, Maer Ajax nimmermeer. Aga. ’t Zy hoe men dit verschoon’, (790) De koning Nauplius is godt Neptunus zoon. Aj. Ja Palamedes is’t, ick hou het u ten beste. Aga. Neptunus eige stad zijn Trojes hooge veste: d’ Eubeër draeghtze gunst, met al zijn heiloos zaet. Aj. Ja Palamedes is ’t, die brout ons dit verraet. (795) Die booswicht moet van kant. Ul. Beschut ons, goede Goden. Dio. Dat treff Laomedon. Aj. Of eer by tijts gevloden. Dio. Zoo groot een onheil treffe ons tenten nimmermeer. Aga. Hier gelt geen lochenen: want hoe men ’t wende of keer’, ’t Is Priams tekening. wy twijflen nu niet langer, (800) Of Palamedes gaet van deze boosheit zwanger. Aj. Dat heeft men lang gezocht, en onder ’t volck gestroit, En nu met dezen brief het schelmstuck opgetoit. Nes. Gy heeren, ziet wel toe, ’t zijn zorgelijcke zaecken. Hy vangt wat wightigs aen, die tot een schelm zal maecken, (805) Een’ welgeboren vorst, een’ man van groot bewint; Dies wensch ick dat geen wraeck uwe oogen en verblind’. Men overweeg’ de zaeck, en vell’ geen onrijp oordeel. Aga. Waer hoogheit wort gequetst, heeft niemant eenig voordeel Nes. Of hoogheit is gequetst, dat hangt hier in geschil. Aga. (810) Hy merckt de misdaet licht, dieze anders mercken wil. Nes. Wie yemant haetigh is zeer licht een’ brief kan dichten. Aga. Nabootsen hant en merck, onnozelheit betighten? [p. 38] Nes. Dat is wel eer gebeurt. Aj. Al waer het noit geschiet, Zoo durf men ’t nu bestaen. Aga. Die ’t leger heeft bespiet, (815) Met brieven afgerecht, leght hier voor u verslagen. Aj. Indien hy levend waer, men moght hem ondervraegen. Aga. De doode melt de zaeck: het is een Frygiaen. Aj. Een slaef, die korteling in ’t oorlogh werd gevaên. Aga. Zoo zou men alles wel in twijffel konnen trecken. Aj. (820) Zoo zou men altijt wel des vroomen naem bevlecken. Aga. Die mensch was lang verdacht. Aj. Zo was de valsche tong, Des grooten logenaers. Aga. Gy, Ajax, zijt te jong, Om Agamemnons mont zoo kort te heeten liegen. Of lust het u, zoo wil u zelven niet bedriegen; (825) Maer dat uw degen passe op ’t koningklijcke stael. Aj. Zoo doet hy. Nes. Houdt gemack, gy heeren. laet de schael Van waere billijckheit beslechten d’ongelijcken. Hoe kan een toornigh zwaert een wettigh vonnis strijcken! Wie ’t recht heeft op zijn zy dick sneuvelt door het spits. (830) Laet reên u scheiden: ’t zwaert is oordeeloos, en bits. Het zwaert zy op Dardaens mineedigh zaet verbittert: Drijf Hektor op de vlught, als’t in zijne oogen schittert, En blixemt. Jupiter noch geen der Goon geheng’, Dat d’eene bontgenoot het bloet des anders pleng’, (835) Het Dorisch leger ryt’ zijne eigene ingewanden, Geweer en wapens meng’, verwarre zwaert en handen, Wat had de vyant stof te lachen in ons doot! Hoe zou hy vier en torts in ons gedeelde vloot Dan slingeren met maght, en met bebloede sabels (840) Doorhouwen, voor de vuist, ons anckertouw, en kabels, En zenden brandende de kielen zeewaert in, In ’t aenzien van de stadt, en Priams hofgezin! Verblijft de zaeck aen my. vertrout mijn zilverhairen, En gryzen ouderdom, wien veel is wedervaeren. Aga. (845) Alwaer ’t mijn eigen bloet, zoo wil ick dat men straff’ De stichters van ’t verraet. Aj. Ick dat een open graf [p. 39]* Hen levendigh verzwelg’. Nes. Wy stemmen ’t al te zaemen: Maer waer de boosheit schuylt, valt doncker om te raemen: Aga. De godelooze neemt de scheemring tot zijn wijck. Nes. (850) Men stell’ dan ’t oordeel uit tot dat het yeder blijck’, Aga. Ontbeert dit schijn en blijck? Nes. Het is te twijfelachtigh. Aga. Wat eischt gy voor bewijs? hoe bondigh? of hoe krachtigh? Nes. Dat klaer en helder licht gelijck de middagh doet. Aga. Hy quetst het vaderlant, die booze stucken voedt. Nes. (855) Ick voe geen quaet, maer vrees onschuldig bloet te storten. Aga. Gy vreest niet eens den staet door slapheit te verkorten. Nes. De rechter handelt wijs, die veel quaetdoenders spaert, Om een onnoosle ziel te vryen van het zwaert. Aga. Zoo kan geen rijck bestaen. Nes. Zoo kan het eeuwig duuren. (860) Gerechtigheit bouwt steên, en koningklijcke muuren; Daer onrecht en gewelt palaizen ommeruckt. Van elcken druppel bloets, door onrecht onderdruckt, Gedoemt door ’t schendig stael, ontspruiten duizent wrocken. Die bersten uit tot wraeck, wiens zwaart eens uitgetrocken (865) Keert langzaem in zijn schee. wie heilig bloet vergiet, Terght Nemesis. zie toe, en roer dees Hydra niet. ’t Is licht een hooft gevelt, in reuckeloozen toren: Maer kunst is ’t, groote kunst, den wortel gansch te smooren, Wanneer de hals, in plaets van een, veel hoofden teelt. Aga. (870) Mijn oordeel van het uw hierinne niet verscheelt. Ick kniel voor Themis troon, mijn daeden dat betuigen. ’t Waer razerny het recht uit haet en nijt te buigen. Ick zal niets wetteloos bestaen door onbescheit. Wie tegens ’t vaderlant en d’oppermajesteit (875) Zich zelven schandelijck noch eerloos heeft vergreepen, Die loopt geen lijfs gevaer. Aj. Och, waren noyt mijn schepen Verzeilt van Salamin zoo verre aen Tenedos. Aga. Gevalt het u, zoo ruck uwe anckertouwen los: Het steeckt den Grajen niet op tien of twalef kielen. Aj. (880) Maer toen twee Ajaxen ’t gantsch leger tegenhielen, [p. 40] En redden uwe vloot, daer ’t al scheen overmant; Daer Hektors fackel ree de zeilen stack aen brant; Toen stackt’er nau genoegh. hoe of dit uit wil vallen? Mijn vader Telamon was d’eerste, die de wallen (885) Van Trojen zelf beklom, en Herkles steef met kracht; Een van de vijftigh oock, die om de gulde vacht, Door ’t klinckende gedruisch der Cyaneesche rotsen, Na Kolchos togen, en den Zeevooght gingen trotsen: Ick, volgende den aert van zulck een braven helt, (890) Heb Helles vloet gekruist, en hier in ’t vlacke velt Mijn tent gespannen, nam met ernst het leet ter harte Van Menelaus, en ’t verongelijckte Sparte: Dit’s mijn besolding nu; dit’s, Ajax, al uwe eer. Wat drael ick? ’k heb verlof: men guntme dat ick keer’. Aga. (895) Uw vader Telamon, de terger der Trojanen, Was oirzaeck van veel bloets, en veeler Griecken traenen; Was oirzaeck dat de Vloot der Frygen overwoey: Dat Alexander, in vergoeding van zijn moey’, Mijn broeders bedgenoot, en dierbaer pant vervoerde, (900) En door dien roof Europe, en Asie beroerde. Wat uwe reis belangt, gy stoft al t’onbedocht, Als of aen u alleen* hing d’overzeesche toght. Neen, Ajax, staeck dien roem, en wil het my vergeven, Om eenen Ajax waer de toght niet nagebleven. Nes. (905) Gy heeren, waer toe dient dit onderling verwijt? Het baert afkeerigheit als d’een den andren byt. Ick bid den oppervorst hy wil zijn’ gramschap sussen, En niet den oorloghsmoedt van dezen kryghshelt blussen, Wiens braeve daeden volght d’onsterffelycke naem. (910) De mont van jeder een gaet zwanger van zyn’ faem. Een veltheer, die met hoon zyn hopliên loont, na’et strijden, Ontziet zyn heirkracht niet de zenuw af te snyden. Aj. Daer leght ’t vervloeckt geweer; de Goden straffen my Indien ick oit hierna het zwaert gorde op myn zy. [p. 41] (915) Geen helt behaelt hier lof, hoe dapper, hoe rechtschapen, Hoe vroom hy zit te paert, dat zich een ander wapen’: Ick dien geen dwingelant, noch geen vermeten hooft, Dat niets prijswaerdigh acht, dan ’t geen zijn harssen looft. Nes. Nu Ajax toom den moedt; beweer uw zaeck met reden. Aga. (920) Wy zijn dit lang gewoon; ’t zijn d’oude oploopentheden: Best dat hy eerst bedaer’. Nes. ’t Is heftigh gekrackeelt. Het drucktme de gemoên aldus te zien gedeelt. Ick wenschte dat die twist geslecht waer, en bevredight. Aga. Ick wensch het desgelijx. Nes. Als elck het zijn verdedight, (925) En treckt zijn’ streng naer maght, is ’t bijster ongezien. Aga. Wat Agamemnon drijft, moet eerst voor al geschiên. Het voegt den minderen voor meerder maght te duicken. Nes. Een koning kan zeer licht d’ontfange maght misbruicken. Aga. Dat oordeel staet aen hem. Nes. En oock aen zijn gemeent, (930) Van wie hy zijne maght, en heerlijckheit ontleent. De koning is om ’t volck. de wijze kan zich voegen Naer tijts gelegentheit, en yeder een vernoegen, Inzonderheit de ziel van zijn’ geheimen raet, De leden van het rijck, en pylers van den staet. (935) Ick wenschte dat men zwichte, en ongeval verhoede. Ulys. Ick spreeck’er zoo veel in, men houd’et my ten goede: Dat elck den vorst verschoone, en quaet vermoeden schort’, Zoo lang na luit des briefs geen gout gevonden wort Omtrent de legerplaets van Palamedes tenten. (940) Men onderzoeck’ het stuck, en staeck’ dees dreigementen. Dio. Die raet gevaltme wel. Aga. Wat zeghter Nestor van? Nes. Oprechte munt de proef gewilligh lijden kan, Zoo zal ’t navorschen oock geen’ eerlijck’ man beschaemen. Ulys. Wie neemt dien last op zich? Aga. U beide zal ’t betaemen. Ulys. (945) Het waer ons aengenaemst, indien het andre deên. Aga. Men volge mijn bevel: verricht dit met u tween. [p. 42]
Uw priesterschap beschermt, als d’appel van uwe oogen, Uit uwe stoelen daelt, beschaduwt van een wolck, (950) En handhaeft uw gemeente, uw eerophoudend volck, En waerde speelgenoots, die over hunne waeien; De zoomen van hun kleet, en mantels laeten zwaeien; Wier langgebaerde kin van hairen hangt vermast; Wier winckbraeu en gebaer niet lochent hoe hun past (955) Een wetteloze maght, die prat op vorstenbanden, En keizers kroonen treet: wier hoeden breet van randen, Gebogen van ter zy, voor spits, en achter spits, Beschaduwen ’t gelaet, daer ’t liefelijck en bits Zich in het staetigh mengt, tot stijving van geboden, (960) En tucht van zielen: ô onsterfelijcke Goden, Die onze ootmoedigheit gebeurt hebt uit het stof Op uwen tempeltroon; ô Goden, u zy lof, Dat gy uwe eere wreeckt, en straftze, die vermetel Opdraegen ’t kerckenrecht den weereltlijcken zetel, (965) Te vast en zeker staen op ’t slibberigh en steil, En buigen ’t heilighdom ten dienst van burgerheil. Dat Palamedes ons nu muilbande, en ten spot maeck’ ’t Gezagh der tempeliers, de zekerheit der Godspraeck: Dat hy op ’t outer nu zijn’ nieuwe gruwlen zett’, (970) En wuft, en onbesuist onze outerkleên besmett’. Nu zal hy leeren wat het inheeft, dus t’ontijde, Dus stout, de hant te slaen aen ’t priesterlijck gewijde. Wy staen met Goden in een noit gekrenckt verbont. Al wie ons wederspreeckt, die wederspreeckt Godts mont. (975) Wy zijn Godts beelden, zijn gewettighde gezanten, Beroepen en gestelt tot Jupiters trouwanten En stoet, en draegen zijn lievrey.Wie raedt zoeckt, gaet Door onzen mont alleen by Jupiter om raet. [p. 43] De wereltlijcke stoel, die ons durf tegenwroeten, (980) Moet nederzygen, staet op wanckelbaere voeten. Een blixem is ons wenck, een donder yder woort. Wy zijn een muur om ’t rijck, de sleutels van stadts poort, De fackels om een lant in lichten brant te stellen. Wy geven aengeterght d’uitbraexelen der hellen, (985) En vloecken vryen toom: en geen Monarch zoo gaeu Zijn heir brengt op de been, als wy het woeste graeu. Daer komt Eurypilus. Wel zoon, mijn zinnen hangen In twijffel, tusschen vrees, en hartelijck verlangen. Hoe is het spel vergaen? is’t boschswijn eens gejaeght? Eur. (990) O eer des priesterdoms, men heeft te recht gedaeght Den vyant onzes naems, zoo ras men Priams gaven Hadde uyt het aerdtrijck, daer zijn tent stont, opgegraven. Kal. Mijn hart van blyschap zwilt, en geeft den geest meer bots. Mijn ingewant springt op, en juicht van vreught, nu Godts (995) Erfvyant is beknelt in d’Ithakoische stricken. Dit ’s noodlot en Godts werck, geen menschelijck beschicken. Eur. Maer of dees schalcke noch het lijfsgevaer ontsprong, Door zijn ervaeren brein, en honighzoete tong? Kal. De zaeck lijdt geen gevaer: wy zullen ’t zoo bestellen (1000) Dat zijn dootvyanden, en haters ’t oordeel vellen; Na dat men ’t oude, en langvergeten uit den hoeck Gehaelt hebbe, en wel naeu doorzocht zijn levens boeck, Van dingen die hem zijn ontschooten door de jaeren: En waer de logen gelt, daer zal men waerheit spaeren, (1005) En geven ’t valsch een’ schijn van oprecht, en een verf Van bloetbadt en verraet, van liên- en lantbederf. Zijn vonnis boven aen zal in het voorhooft voeren Hoe godtloos hy bestont het heilige aen te roeren, En brack met eenen bant ’s rijx banden altemael, (1010) Het heir verwarrende met een gedeelde tael, Verweckende een gedroght en Hydra van geschillen, Van noot, gebeurlijckheit, van moeten, en van willen, [p. 44] En eischte in dit geschrey dat slechts zijn bovenzang Alleen zou zijn gehoort, door kerck- en priesterdwang; (1015) Ja wetten smedende, waer na wy outerknechten, Een hemelsch Godtvry volck, ons zouden moeten rechten. Hy steef het onderscheit van noodigh en van nut, En streckte door gezagh der nieuwicheden stut, Afslaende een wettige verzaemeling van paepen: (1020) En brengende om zijn tent vreemt krijgsvolck in hun wapen, Zelfs buiten ’s maerschalcks last; en duizent dingen meer. Maar gaenwe binnen: want de raet vergadert weer.
Zo wel die heerlijck zijn, als die om noodruft wenschen, (1025) Wat boosheit decktge toch met dicke duisterheên? Wat lagen zoecktge met uw schaduwen te kleên? Men vordertme in den raet: hoe durf ick my betrouwen? Het is op my gemunt: daer is wat quaets gebrouwen. Men mompelt allerleis: men stroit een valsch gerucht. (1030) Mijn vrienden zijn bezorght, men raetme dat ick vlught. Hoe kan een vroom gemoedt, gy kent het, hemellieden, Van geen verraet bewust, verstaen tot eerloos vlieden? Hoe kan een edel hart verzwelgen, dat men zegg’: Die droop voor schellem deur voor Troje in ’t zwaer belegh, (1035) En dorst zijn zaeck, voor recht gedaghvaert, niet verweeren, Dewijl hy ’t halsrecht, dat hem dreighde, niet kon keeren. Neen Palamedes blijf: ontzie geen ongeval. Al schiet men pylen uit, gedoopt in bittre gal, Noch brandmerck door uw vlught, uit ydele vervaernis, (1040) Uw naem en glori niet, u zelven tot bezwaernis, Uw magen tot verwijt, uw vyanden tot vreught: Maer hef het hooft om hoogh, en toon dat waere deught, Als d’eedle pallemboom, geen’ last te draegen weigert, En tegens ’t zwaer gewight der lasteringen steigert. [p. 45] (1045) Het onverbreeckbaer recht van ’t oude Grieckenlant, Ons handvestboeck, geschat een dier en heiligh pant, De gulde vryheit, die vast treurt, en slaet aen ’t quijnen, Ick reis op reis dus lang heb tegens t’ondermijnen Der boozen voorgestreên: ick blijf haer schutsheer noch, (1050) En voorspraeck tegens list, en uitgemaeckt bedrogh, Zoo lang een druppel bloets zal uit mijne adren leken; Zoo lang mijn zuivre tong kan zuivre waerheit spreecken. De maght ontbreecktme niet om dit gevaer t’ontvliên. Jupijns en Peleus zoons my hulp en bystant biên, (1055) Verbinden zich om strijt, met hooge en heilige eeden, Te keeren ’s maerschalcks wrock en ongerechtigheden, Mijn zuivre onnozelheit, in spijt van logentael, En ziedend heete wraeck, door wapens en door stael Te vryen wettelijck: maer als ick ’t overweege, (1060) ’t Is beter dat ick ly, dan mijnen naem en zege Met burgermoort bevlecke, en om hun onverstant Grieck tegens Grieck, en standers tegen standers kant’: ’t Is beter dat men een’ verdelge hier op aerde, Als ’t euvel uitwasch’ met den schitterenden zwaerde. (1065) Van dat men my verkoor tot aller vorsten mont, En als verdadiger, aen ons gebiet verbont, Met zulck een dieren eedt, verstont ick, zoo ick ’t huiden Hoognoodigh voor den staet (hoe schendigh zy ’t misduiden) En tot verzekering der vorsten in’t gemeen, (1070) Noch oordeel: dat ’t gezagh op ’t heilighdom alleen Den sceptren toebehoort, en vorstelijcke banden, Geen reuckloos tempelier zijn vingers en zijn handen Zal schenden aen dien toom, en teugel, als een recht, En hoogheit aen ’s lants staet onscheitbaer vast gehecht, (1075) Het is van aenvang oock, by alle bontgenooten, Eenparigh zoo verstaen, verdadigt, en beslooten: Zoo drijf ick dan niet nieus, of zeldzaems, zoo men ’t noemt, Gelijck d’ Aertswichelaer, die ’t weereltsdom verdoemt. [p. 46] Genomen ick waer stom, en liet dien teugel slippen, (1080) Tot wroeging mijner ziele, en schennis mijner lippen, Zou niet te duchten staen gewetens scherpen dwang, Waer aen geketent is der steden ondergang? Na’et bannen van de deught, het gruwelijck bestormen Van raethuis, en van kerck; na’et endeloos hervormen (1085) Van tempel, tempeldienst, en wat aen ’t outer kleeft. Wat raetsheer is zoo jong die dit niet heeft beleeft? De kerckers galmen noch. de kussens, en de zaelen Ontbloot van grijzen raet, het roocken van de paelen, Beschreien hun gewelt, en ’t zwaert van bloet bespat. (1090) Hun dolheit roockt en spoockt van d’eene in d’andre stadt. Het heiligh perckement, met heerlijck wasch bezegelt, Betuight hun raserny, te woest en ongeregelt. Vergeeft het my, indien mijn ouderdom vermast, Na zoo getrou een’ dienst, u raeckt, en zich ontlast. (1095) De Goden zullen, tot gerechtigheit bewogen, Verdruckte waerheit eens hanthaven, als de logen, Van Schalckaert ruw gesmeet, gevijlt van Kalchas tong, Gelijck een vuile damp verdwijnt by out en jong. Men maeckt den veltheer* diets, om ons als kaf te wannen, (1100) Als waer men tegens hem met yver ingespannen; Schoon niemant meer dan ick zijne eer gevordert heeft: Hoewel getrouwe dienst my qua belooning geeft. ’t Is waer ick dulde ’t noit, noch zal het niet gehengen Met mijn bestemming, dat men reuckeloos ga mengen (1105) ’t Byzonder en ’t gemeen, ’t welck groot verschil verweckt. Het opperste gezagh, als hy te velde treckt, Is met gemeenen raet zijn’ scepter opgedraegen; Niet om ’t byzonder recht der Vorsten te belaegen, En deze maght zoo wijt te trecken, dat’er een (1110) ’t Byzonder eigendom zou smilten in ’t gemeen, Zich, als een dwingelant, in den hoogen zetel zetten, En schenden de van outs bezwore Griexe wetten. [p. 47] Hoe kan ick schaemteloos dat onrecht met hem staen, En tegens eer en eedt mijn vaderland verraên? (1115) ’t Bezetten van mijn tent, met grooter tal van wachten, Geen wettigh voedsel geeft tot allerley gedaghten, Dewijl het is geschiet door Nestors wijzen raet. Ick was alree gebroght in veeler hopliên haet: Men zagh noch hoorde niet dan blixemen, en donderen: (1120) Men mompelde van moort, bloetstortingen, en plonderen. Wat vorst vermagh dit niet? wat raeckt het yemants kroon, Dat ick voorzichtelijck verzeker mijn perzoon? Dit maeckt geen’ staet in staet, gelijck ze lastren darren, Noch streckt niet om het heir door tweedracht te verwarren, (1125) Maer eer tot eenigheit; dewijl mijn lijfwachts eedt Noch tegens ’t algemeen, noch ’s konings hoogheit street. Dat wy de schatkist van ’s lants middelen uitputten: Waer door zich ’t weerloos heir niet langer kan beschutten, Ja loopt geen klein gevaer van droeve nederlaegh, (1130) Ten zy men met Priam zich schandelijck verdraegh: Is logen en verziert: ’t zou waerheit bet gelijcken, Waer dit geduit op hen, die eerloos zich verrijcken. Maer daer en deert het niet. ’t is niet zoo zeer om my: Men pooght den vryen staet te quetsen door mijn zy. (1135) Men roept tot slaefschen dienst het vrygevochten Griecken, En treckt bedecktelijck slaghveeren uit zijn wiecken. Men gaet de vroomsten na, op dat men ’t recht verstomm’. De Godsdienst streckt een grijns: en het schelmstuck gaet voor mom. Wat arm en byster is, tot Agamemnons voordeel, (1140) De zaecken handhaeft, niet uit wetenschap en oordeel, Maer puur uit eige baet. ’t geraes, ’t gedrang, ’t gewoel Is om den Heiligh niet, maer om den heilgen stoel. Ick zal gedaghvaert dan voor Agamemnon treden, En tegenwoordigh zelf den loozen raet bekleeden, (1145) En uitstaen met gedult, het zy oock wat het zy. Kom, lasters logentael; ick ken my zelven vry. [p. 48] Koom, overjaerde wrock, koom, langgedreigde wraecke: Ick steun op mijn gemoedt, en mijn gerechte zaecke. Ick stap mijn’ doodt te moet: zy streck’ ’t gemeen tot baet, (1150) Als ick mijn bloet vergiet, ten offer voor den staet.
En overste van ’t heir, hier in den raet verscheenen. Wat onraet steurt uw rust, en daghvaert ons by nacht? Aga. Gy, Palamedes, waert van overlang verdacht, (1155) En ’t quaet vermoeden groeit, als of gy met de Frygen Had heimelijck bestant. Pal. Onnooslen te betygen Is kleene kunst, en die geen braeve heeren past. Dat lastren eischt bewijs; daer is wat meer aen vast. Wy hebben niet gemeens met dat meineedigh Trojen. Ag. (1160) Hoe komt gy dan berucht? Pal. Dat vraeght hen die dit strojen, Tot schennis mijnes naems. Aga. Gemeenlijck wilt zoo gaen, Waer yemant wort belast, daer is een weinigh aen. Pal. Zoo maeckt de lastering dan vroome lieden schuldigh? Aga. Dat volght niet: maer ’t geroep is nu zoo menighvuldigh (1165) In aller krijgsliên mont, en zelf in Priams stadt, Zoo dat men vast gelooft hier hapert dit of dat. Pal. Onzeker lantgerucht moet logen zijn of waerheit. Dat elck ’t bedencken schorte, en wacht op meerder klaerheit. Aga. De staet en lijdt het niet, het leger loopt gevaer. Pal. (1170) Wat eischt dan d’oppervorst, dat ick de waerheit spaer’, En logentael verdichte, en valsche stricken breide, Mijne eige ziel verworge, en zoo van ’t leven scheide? Aga. Spreeck waerheit: melt ons flux wat in dien boezem steekt. Pal. Een vroom en oprecht hart, een ziel, die deughden queeckt, (1175) En noit zich kreucken liet door koningklijcke giften. Aga. Gy zoon van Nauplius men zal uw woorden ziften, Bedriegh u zelven niet, noch hael geen’ zwaerdre straf Uw misdaet op den hals: men heeft’er tijding af. [p. 49] Heeft Paris met een glay u niet aen boort gelegen? (1180) Ziet daer, hy staet verstomt: hy heefter op gezwegen: Hy zet zijn doodverf: hy besterft in ’t aengezicht: Het quaet geweten wroeght: het schellemstuck betight Zijn’ eigen meester. zoo, zoo zal ick ’t kluwen krijgen: Wy hebben ’t ende alreê: hy staet het toe met zwijgen. Pal. (1185) Niet schellems sta ick toe, noch ben in ’t minst bewust Van meineedt of verraet, noch in ’t gemoedt ontrust; Neen Agamemnon, neen, maer sta al heel verwondert Om dees beschuldiging, die in mijne ooren dondert. Ick zie gy dingt uit wraeck naer mijn onnozel bloet; (1190) Dat kuntge storten, maer ’t vryspreeckende gemoedt Noit blusschen, neen voorwaer. mijne onschult ’t hooft zal heffen Ten golven uit, hoe fel haer lasterbuien treffen. Is ’t om mijn doot gedaen, zoo spaer deze ydle reên: Kom koel uw moedt aen my, en leime daetlijck heen. Aga. (1195) Hy maeckt zich zelven t’zoeck, ja durf den koning tergen, Ontkent ’t bekende stuck, en waent het te verbergen. Wy moeten strenger gaen. men breng’ de pijnbanck hier, En perss’ de waerheit uit met water en met vier: Het is hardneckigheit. brengt herwaert haire koorden, (1200) En reckt hem kruisgewijs. hy past op niemants woorden. Wy hebben dat wel eer halsstercker hooft verleert. Pal. Dit’s strydigh tegens recht. Ag. Geen wettigh krijghsrecht keert Zich aen het burgerrecht. de vorsten, vol en droncken, Hantvesten nu en dan de Griexe steden schoncken. (1205) Hy neemtze, dieze gaf den volcke in eigendom: ’t Is heerengift: een heer die eischte wederom. Indienze ons dienstigh zijn, wy willen datze spreecken, Maer zwijgen, zoose ons ’t hooft met tegenstribben breecken. Pal. Men heeft’er dan vergeefs vaeck oorlogh omgevoert, (1210) Vergeefs ’t aenpalend rijck des nabuurs om beroert, En ydel op gestoft. uw vader in zijn leven Sprack dickwijl: waer toe ’t recht in perckement geschreven, [p. 50] Met letters, root van gout, gesterckt met heerlijck wasch; Indien geen burger oit des zellefs vruchten las, (1215) Noch deel had aen ’t genot. och overheerde Argiven. Aga. Wy staen op ’s vyants boôm: mijn willen, mijn believen Is aller Griecken wet. acht iemant mijne stem Een’ krachteloozen galm, mijn degen geeftze klem. Nu antwoort op ons vraegh: hier gelt geen tegenstreven. Pal. (1220) Ick ben, heer koning, u noit antwoort schuldigh bleven. Aga. Nu rant den booswicht aen. gy pijnigers, komt voort. Wat voer ick woordenstrijt met dezen schelm= hy hoort Noch luistert naer mijn reên. men legg’ hem ’t vier wat nader. Daer is niet aen verbeurt al sneuvelt de verraeder. Pal. (1225) Gy heeren, ziet voor u: ick ben in uwe maght: Gebeurtme leed of smart, dat is gewelt en kracht. Gy mooght met luit gebaer de ruime lucht vervullen: Maer denckt daer leven’er, die ’t van u eischen zullen. Belijdenis, door pijn uit iemands mont geperst, (1230) Wort zelden vast gelooft, en schoon gy ’t heelt, het berst Ten dicken muuren uit. hy overtreet de paelen Van billijckheit, die zoo waent iemant t’achterhaelen. Nes. Indien het u gevalt, ô veltheer, ga met my, Op datwe ons onderling bespreecken, aen d’een zy. Ag. (1235) Wat zegt de vader goeds? Ne. Ick zal ô groote koning, Van u niet bidden ’t geen magh dienen tot verschooning Van oproer, of verraet: is hier de minste schult, Hy draegh’ verdiende straf, en peenen met gedult: Maer dat gy geensins pooght, door pijnigen en recken, (1240) Een misdaet uit den mont van dezen vorst te trecken, Tot quetsing van de grootste, en van ’t byzonder recht Des vorstelijcken naems, en zoo u zelf bevecht. Men heeft oock op dit stuck nu lang genoegh gedrongen. Misschien is ’t giftigh spogh van bitse lastertongen: (1245) Maer is’er anders yet, men legg’ hem dat te last, En geef zijne onschult plaets. Ag. De booswicht is al vast, [p. 51] O roem van Neleus stam, het schelmstuck zal ons scheiden. Wy vonden goet hem zo een weinigh om te leiden: Maer of hy ’t lochnen dorst, al waer hier blijck en schijn, (1250) Zou dan de pijnbanck niet ons jongste toevlught zijn? Nes. ’T geen blijckt dat spreeckt van zelf: wie vuil is moet zich schaemen, Daer vele tekens klaer een zaeck bestemmen t’zamen. Men neem’ zoo kort een’ wegh alsme immer neemen kan. Aga. Sleipt hier den dooden spie. wat dunckt u van dien man? Pal. (1255) Het is een zielloos lijf. Aga. Dat is ’t niet datwe vraegen. Is ’t niet de spie die nu het leger quam belaegen? Pal. ’t Waer mooglijck. Ag. ’t is hy zelf, die dikwijl was gewent Te sluipen door het heir in Palamedes tent. Pal. Mijn aengezicht dien mensch met kennis noit aenschoude. Aga. (1260) Uwe oogen zagen hem, doen gy hem toebetroude ’t Geheim van brief op brief: wanneer hy van Priaem U schriften braght, en groete in ’s grijzen konings naem. Pa. Mijn hair moet, als Megeer, van zwarte slangen krielen; Mijn schim gevoele alleen de plaegh, die alle zielen (1265) In ’t onderaerdsche hol van Dis is toegedoemt; Mijn naem een vloeck zy, waer dees ergens wort genoemt; O als Prometheus moet ick ’t leverpicken lyen; Indien ick kennis heb aen die verraderyen. es1652g/soAga. Spaer uw meineedigheit, ô boos verraders hart: (1270) Want hoe gy hooger zweert, hoe dieper gy verwart. Lees zelf den loozen brief van ’s konings ring gezegelt, Getekent met zijn hant, en vloeck niet ongeregelt. Pal. Het schrijven is Priaem noch Hektor niet verboôn, Noch strecktme tot geen vleck. gy weet het, goede Goôn, (1275) Zoo verre van bedrogh in uwen troon gezeten, Hoe onbevleckt ick ben, en zuiver van geweten. Aga. Nu Diomedes, tuigh. Dio.Wat eischt men voor bescheet? Aga. Tuigh wat u wedervoer, als gy de ronde deed. Dio. ’t Was over middernacht: de bleecke starren vielen. (1280) Eerst ging ick strandewaert bezichtigen ons kielen; [p. 52] Maer alles was in stilt: toen namen wy ons padt Na Ida, tusschen ’t heir, en tusschen ’s vyants stadt; Van derwaert hoorden wy geruisch van iemants voeten, En hielden stant, belust wat of ons zou gemoeten, (1285) Of spoock, of dier, of mensch. ’t gerucht quam nader aen. Mijn oor begeerigh ving het ritselen der blaên, Van ’t lisch, en groene kruit. by schemering ten leste Word ick de schelm gewaer, (het dien’ al ’ heir ten beste) En roep: wie daer? hy zwijght, en ruckt gezwint voorby. (1290) Ick volgh met blanck geweer, en quets hem in zijn dy, En vat hem naer den kraegh: hy duickt, en of het Godt gaf, Steeck ick den loozen spie met mijnen dolck den strot af. Met sneuvelt op het velt, als ick hem dootlijck grief. Men ruckt zijn’ boezem op, en vindt’er dezen brief, (1295) Waer uit de boodschap blijckt, aen wien hy was gezonden. Aga. Tot meerder zekerheit, om alles te doorgronden, Zoo heeftmen nagevorscht wie deze laegen brout: Wie schelms genoten heeft het vyantlijcke gout, En ’t loos geheim ontdeckt. Ulysses, doe ons open, (1300) En toon ons hoe men pooght den krijgsraet om te koopen. Ulys. Ick bidde onschuldigh my. Ag. Nu toon ons flux den schat, Op dat de zaecke blijcke, eer iemant ons bekladd’. Ulys. Daer zietge, ô vorsten, ’t gout, tot ons bederf beschoren, Wiens glans het oogh verblinde, en schendigh kost bekooren (1305) De lang beproefde trou, tot zulck een gruwzaemheit, Als in Europe oit droef en deerlijck wiert beschreit: ’t Meineedigh Troje voedt met zulck een lockaes wolven, En tygers in ons heir. dit heeft men opgedolven, Daer Palamedes korts zijn leger had gespreet. (1310) Och, dat een groote ziel zich zelve dus vergeet! Aga. Hy schat het gout te hoogh, die ’t ydel weerelts goet schat, En inhaelt om een heir te stellen in een bloetbadt. Pal. Ick hoor, ick denck, ick zie. Jupijn gy kent myn wit, Zoo doetge, ô Themis, dier voor zyne voeten zit, [p. 53] (1315) Wiens Godsspraeck ick bezweer, in deze mijn verkleening, Datze in Boeotie van mijne oprechte meening Getuigenisse geef, zoo lang haer Godheit spreeckt, En langs haere heilge kerck Cefisus stroomt en leeckt. Aga. Wy neemen ’t voor bekent: ’t verraet is ons gebleecken. (1320) Ga voort in hechtenis, tot dat’er word’ gestreecken Een vonnis over u. legh af ’t meineedigh zwaert. Legh af. ontwapent hem: hy is deze eer niet waert. Pal. Dit’s openbaer gewelt. Aga. Scheit dezen van de vroomen Door scherpe vangenis. laet niemant by hem koomen, (1325) Op dat hy ’t rechte loon naer zijn’ verdienste ontfang’. Nes. Een die niet dencken durf is wonder bloode, en bang.
Zijn’ glans, en gloeit zoo vierigh niet. De schaduwe is aen ’t overleenen. (1330) De morgenstar drijft voor zich heenen De benden van het hemelsch heir. De voerman van den grooten Beir, Op dat hy zijne beurt verwissel’, Vlught heen met omgekeerden dissel, (1335) De goude Titan rijst alree Met blaeuwe paerden uit der zee, En schittert over bosch en duinen, En Idaes bladerrijcke kruinen. O wellekoome morgenstont, (1340) Gy voert hem spelen in den mont Van endelooze zalighede, Die lustigh rustigh, wel te vrede, Beschouwt al wat natuur ons geeft; Wat schoonheit in haer aenschijn zweeft: (1345) Wat Godlijck wort, door al haer leden, Van ’t diep verwondren aengebeden. [p. 54] Die in een’ liefelijcke streeck, By ’t ruischen van een klaere beeck, Zijn lanthuis sticht, en ackerwoning, (1350) Wat is dat een gezegent koning! Die nimmer vlamt op ydlen lof, En zijne lusten met zijn’ hof Bepaelt, en indrinckt met zijne ooren Den voglezang, die zich laet hooren, (1355) Daer morgendau, als perlen, leit By druppels hier en daer gespreit, Op roozebladen, versch ontloocken: Wanneer zich opdoen duizent roken, En duizent kleuren, voor het oogh, (1360) Van bloemen, als een regenboogh, Als Iris bruilofskleet geweven, Een schildery, vol geest, en leven. Hy plant, hy poot, of hy verzet, Belaegt de voglen met zijn net; (1365) Of overleenende met yver, Treckt spartelvisschen uit den vyver, Met zijn geboge hangelroe: Of is hy zulcke spelen moê, Hy spant zijn paerden in, voor ’t daegen, (1370) En gaet met honden ’t knijn belaegen: Of rijdt, by klaeren zonneschijn, Door wegen, die gestrengelt zijn Als voormaels der Kretenzen doolhof; Hier bloeit een afgetuinde koolhof; (1375) Daer lacht een beemt, een klaverwey, Omcingelt met een’ boomenrey. Men melckt der koeien uiers wacker: Hier zwoeght en ploeght men op den acker, En ginder hoopt men op ’t gewas: (1380) Daer zaeit men boeckweit; ginder vlas: [p. 55] Hier groeit en bloeit het weeligh koren, Omheint met steeckelige doren: Daer spoeit een speeljaght over ’t meer: Hier roockt een dorrep: ginder veer (1385) Wil in ’t verschiet een slot verflaeuwen, En hooger op ’t geberghte blaeuwen. Verr’ dwaelt hy van dit leven af Dien d’onrust nagaet tot in ’t graf, En tot den avont, van den morgen, (1390) Geknaeght geplaeght wort van de zorgen, De zorgh, die nimmer rusten laet Den slaef van eenen vryen staet, Die tot gemeene best zal raemen, Verbinden zoo veel hoofden t’zaemen. (1395) Hy wort gebeten van den nijt, Hoe vroom en eerlijck hy zich quijt. De tabbert, ick beken ’t, is eerlijck, En ’t kussen deftigh, en raetsheerlijck: Maer och, wat is ’t een lastigh pack! (1400) Wat moeite nestelt onder ’t dack, Daer ieder vlamt op hooger stoelen, En allerley gebreken woelen! Die ramp vermijt mijn burgerboer. Hy drinckt uit gout noch parlemoer (1405) Geen akonit, noch spogh van draecken, ’t Welck ’t hart de ziel doet quijnend braecken. Oock schuilt hy voor de ponjaerts vry Die, achter een tapissery, Den man van staet het lijf ontzeggen, (1410) En zijne voorspoet laegen leggen. Geen vreeze maeckt hem ’t leven zuur. De gunst des volx, dat, wispeltuur En wuft, nu streelt, nu steeckt zijne heeren, Hy zonder hartzeer magh ontbeeren. [p. 56] (1415) Hy wort van ’t bed niet opgeklopt Half suizebollend: noch men stopt Zijn hant vroeghmorgens niet vol schriften. Men zal zijn’ ommegang niet ziften. Zijn huisgoôn niemants wrock bespiet. (1420) Men mat hem door veel aenspraex niet, Daer hy beschanst zit met papieren, Die door de slaefsche zinnen zwieren. Hy siddert niet voor ’s priesters stem, Die al zijn vuilnis vaegt aen hem, (1425) Zijn’ lantsheer schelt soo bits en snoode, En veinst zich Godts gezant en bode. Door zoo veel klippen en gevaers, Door ’t onweer dat de wichelaers En lastertongen wecken stedes, (1430) Drijft d’afgeslaefde Palamedes. Men ziet ’s mans schipbreuck te gemoet, Ten zy Neptuin zijn wettigh bloet Verschoone, en, aengebeên om bystant, Dees zee bezadig’ met den drytant.
En t’elckens zevenwerf hoort in een etmael bruizen Euripus pekelschuim, zo dick, met zant gemengt, Hy uit d’Egeesche zee gewelt van golven brengt, De horens steeckt om hoogh, en komt uw hooge muuren, (1440) Den oever van weêrzyde, en Aulis haven schuuren; O vaderlijcke stadt, hoe luttel voeltge noch, Hoe Argos wrock en wraeck, en ’t Cefaleensch bedrogh Mijn ongerusten geest afmatten, en vermoeien; Hoe hoop en vrees in my nu ebben, nu weór vloeien. [p. 57] (1445) Och, vader Nauplius, uwe afkomste is in noot. Men dingt heur naer den hals: zy worstelt met de doot. Men toetst de lasteringe, en schouwt hem vroom, en echter Betight den vroomen, stelt zijn’ vyant tot zijn’ rechter. Hy die de schilt van ’t recht, de mont der vryheit is, (1450) Ontbeert zijn’ vrydom in een zwaere vangenis. Hoe kan Ulysses toch een wettigh vonnis spreecken, Wiens haet niet lievers wenschte als zich aen hem te wreken, Van dien tijt dat hy sleipte, in schijn van dol, het spoor Aen strant, doen Palameed het kint leide in de voor, (1455) Dies hy, zijn halve ziel, Penelopé most missen, Om, Sparte ten geval, de schantvleck uit te wissen Van Menelaus bedde: en sedert, toen de Thrax Hem afsloegh zijn verzoeck, en mijnen broeder strax Afvaerdighde met graen, als ’t schier was omgekomen, (1460) Heeft d’oude wrock allengs in felheit toegenomen: ’k Verzwijgh al ’t overigh. wat Tydeus zoon belangt: Men weet hoe een soldaet aen Agamemnon hangt, En van zijn handen vlieght: maer keert voor al, ô Griecken, Dat toch de razebul, dien geen van allen riecken (1465) Noch luchten magh, en pas twee woorden spellen kan, Geensins ter vierschaer ga, noch over zulck een’ man En zijn manhaftigheit een onrijp oordeel stamer’. Die domme wort bereên van onzen vogelraemer. Thersites buldert uit wat Kalchas denckt of droomt. (1470) d’Onweetenheit doorgaens is stout en onbeschroomt. In ’t kort, loftuitery, en baetzucht zien wy heden, En haet, en dommekracht den rechterstoel bekleeden. Dit spelt mijn’ geest niet goets. mijn broeder is verraên. De dwinglant stelt de wet: hoe kan dit wel vergaen. (1475) Maer gins komt Ajax aen: men kent hem aen zijn schrede. Het aenzicht is vol viers. hy mort, en, schijnt t’onvrede. Best zoeck ick heul aen hem. O zoon van Godt Jupijn, Wat tijding brengt gy ons? zal heden, onder schyn [p. 58] Van recht, mijn broeder dus onnozel sneven moeten. Aj. (1480) De noit verdiende schult zal hy onschuldigh boeten, Ten zy het wert geschut. Oat. Wat raet? De tijt is kort, Ick raedeloos. wat raet? Aj. de zoon van Peleus wort Te Lesbos nu verlet; het zijn Ulysses streecken. Men heeft door Atreus zoons met voordacht dit besteecken: (1485) Maer zonder dit, wy twee doorhieuwen met ons stael ’s Gevangens ysren bant, in spijt van logentael En valscheit, die doortrapt dit, naer heur’ wensch, bestellen, Het recht van dezen vorst verdrucken, en hem knellen Door openbaer gewelt. zy willen’er me voort. (1490) Foey dat nu Atreus zaet de vorsten ringeloort, Een’ man, van groot gezagh, voor zulk een snoode vierschaer Betrocken, sterven moet, zijn bloet stort, dat zoo dierbaer Geschat zal werden, als de naklaght komt te spa, Heel Grieckenlant de lucht met droeven weêrgalm sla, (1495) En jammerlijck geschal: wanneer de vlechten hangen, De handen gaen in ’t haer, de traenen langs de wangen Afbiggelen bedruckt, het schelmstuck wort verfoeit. Maer dat d’aertswichelaer geveinst hier onder roeit Met zijn doortrapte tonge, en koestert onze plaegen, (1500) En baeckert ons bederf; is schande te verdraegen; Dat een verloopen Frygh, gansch Griecken tot verdriet, In zulck een ’ fellen brant al juichende oli giet: Het lustme nu beknopt zijn leven door te loopen. Zijn vader Thestor had van kintsbeen af doorkroopen (1505) ’t Half levende ingewant der dieren, zoo hy zey. Hy noemde zich een’ zoon van Febus, en Aglay, Nam acht op voglesang, op spoock, en ydle droomen, Op drift van Godt en geest, op’t ruischen van de boomen En ’s hemels aengezicht, in’t allernaeste dorp, (1510) ’t Welck roockte by het leck, omtrent een slingerworp. Hier* queeckt hy Kalchas brein, en leert hem buldren, trappen, En droomen mengen in lantnutte weetenschappen, [p. 59] Oock raemen op een haer de haeren van een dogh’, De korlen van een vijgh, de biggen van een zogh, (1515) Eer zy geworpen had, en ’t maecksel van haer jongen. Hy spitste zijn vernuft, op dry- en zevensprongen,* Het wettige gebruick van woorde- en letter kracht, Zeef becken en gebeent. hy leit den zoon by nacht, Op hemelhoogh geberghte, en starrende in de starren, (1520) Geeft diepe raetzels uit, en laet hem kloeck ontwarren Verwarde vraegen, en ontstricken knoopen, daer Een Godtschalck Arabier, of out Egyptenaer, Of Indiaensch Brachman van zweeten zoude, en hijgen. Hier prachte Kalchas mede, om noodrufts eisch te krijgen, (1525) En bedelde achter lant, gelijck hy was gewent, Tot dat Laokoon, en Panthus in het endt Hem kruiden in het hof: dit wist hy zoo te smeecken, Te vleien met zijn tonge, en naer den mont te spreecken, Dat hy gewijt wert tot aertswichelaer van ’t ryck. (1530) Toen blies de staet hem op. hy zat vergult, gelyck Een Godtheit op ’t altaer, en die noch korts gaet bedelen, Regeert de tempeliers, en ringeloort ’s lants edelen. Die rechte schyndeught borst tot booze stucken uit, Zagh Godt noch menschen aen, schoffeerde een jonge bruit, (1535) Dorst stroien dat geen ziel voor Minos hoeft te schroomen, (1540) Voor Cerberus, noch Styx, al Molocken, en droomen. [1626: Sijn’ trotsheit borst terstond tot boose stucken wt: Door gaylheid hy ontmaeghde een’ streng verloofde bruyt, (1535) Den bruygom te geval: dit tuygt de grijse Nestor. Den schimmen vloeckte hy toe sijn’ ouden vader Thestor. Eens anders bedgenoot, al ’t eerloos van gemoed, Tot schennis hy versocht, en maecte haer’ kuyscheyd vroet, Dat niemand Minos heeft nocht Cerberus te vruchten: (1540) Dat Styx en Acheron sijn moolocken, en kluchten.]* Eurypilus bedeckte al ’t overige vuil, Tot dat zijn meester, bang, voor straf, gelyck een uil, Van elck verpickt, het hof van Priam most begeven. Doen quam de balling naeckt in Grieken aengedreven, (1545) In Agamemnons hof, en vlamde op ’t out genot, Verhaelde hoe hy ’s nachts, door inspraeck van den Godt Apollo wiert vermaent uit Trojes slot en wallen Te wijcken, om t’ontvliên de dreigende ongevallen, Die ’t stamhuis van Dardaen nu hingen over ’t hooft. (1550) Dit nam ons priesterschap dus in, en ’t wert gelooft [p. 60] Van’t volck; waer op de Faem door alle steên ging strojen Hoe Kalchas zagh by nacht den hoogen burgh van Trojen Verweldight, d’ oude wacht in ’t sluimeren gedoot, Minervaes kerck van heil en heilighdom ontbloot, (1555) De Sceesche poort berooft van wijlen ’s konings asschen, Het hof, in lichten brant, het Griexe zwaert verrasschen; De stadt in wijn en slaep verdroncken op haer feest; En tot een klaerder blijck, hoe zijn verlichte geest De Goden, vyantlyck op Ilium gebeeten, (1560) Zagh waeren. Pallas op de kruin van ’t slot gezeten, Met helm en beuckelaer, schoot en drilde haere lans, Of stack de kryghstrompet van tin en hoogen trans. Der Goden vader, afgesteegen uit de wolcken, Steef zelf de zenuwen en arm der Griexe volcken, (1565) Dreef al wat Troje haet op d’afkomst van Dardaen, Den vloecken toegedoemt, met ernst en yver aen. Zyn wreede Juno, met den aengegorden degen, Bezet de waterpoort, en houdt alom de wegen En straeten veiligh, langs de zee, en waterkant, (1570) Verdaghvaert overluit de krijgsliên van het strant. De vloot gaf drommen uit, den anderen tot bystant. Neptunus schudde vast met zijnen scherpen drytant. d’ Aeloude grontvest, die zoo diepe wortels schoot. De priesterschap, verbaest en wit bestorven, vloodt (1575) Om troost naer d’outers toe, en godtgewijde drempels. Maer ydel, en vergeefs. zy vonden alle tempels Verlaeten van de Goôn, geen heilighdom in ’t koor. Zy wieroockten te spa: geen Godtheit gaf gehoor. Daer spoockten met haer torts de wreede Razernyen, (1580) Met slingerslangigh hair. men zagh aen alle zyen De stadt ten val gedoemt. zoo raeckt hy in zijne eer: Wat Ilium ontnam, gaf hem Mycene weêr. De veltheer most zijn tong met groote kosten huuren, En d’eerste in Ifige en zijn huurlings wrock bezuuren, [p. 61] (1585) Toen hy, op dat de vloot van Aulis raeckte in zee, Haer overgaf door dwang ten zoen van Hecaté. Een eerlyck burger, die dit aenzagh met verwonderen, Most vlughten, en bedrukt zyn huisgoôn noch zien plonderen Van ’t kryghsvolck, heimelijck door Kalchas opgeruit, (1590) Die riep noch dat dees plaegh hem trof door Godts besluit. De veltheer lochent niet dat Thestors zoon een schelm is: En evenwel dewijl hy hem gelyck een helm is, By dees gelegentheit, misbruickt ’s wichelaers dienst En boosheit tot zijn wit: maer op ’t gezienst (1595) Dien booswicht, die hem op den hals leght noch verschoppen, Gelijck het kint, na’t spel, zijne afgesleurde poppen. Oat. Mijn broeder heeft den schalck gekeecken door en door, Van voetzool tot de kruin, en quam zijn laegen voor, Tot aller Griecken heil, en hiel met kracht den teugel, (1600) Tot dat de wichelaer den voet kreegh in den beugel, En door ’s veltmaerschalcks heup de steun der stegelreep. Nu leert hy ’t Dorisch paert heendraeven naer zijn zweep, En wacker luisteren naer ’t pricklen van de sporen: Nu rijdt hy die hem reedt, en heeft alree gezworen (1605) By Palamedes doodt. wat raet? de tijt is kort, En hoe men langer wacht, hoe ’t quaet noch erger wort. Aj. De raedelooze neemt het reedtste tot zijn voordeel, Niet zoo hy wil, maer magh. zoo Nestor over ’t oordeel Moght zitten, mogelijck viel ’t vonnis niet zoo zwaer. (1610) Al winst genoegh, indien wat tijts gewonnen waer: Zoo hem de vierschaer sloegh voor eeuwigh in de boeien. Achilles midlerwijl moght kloeck hier onder roeien, d’Oploopentheit des volx verkoelen, ’s maelrschalcks haet Bedaeren. Nauplius zou spreecken voor zijn zaet (1615) En eersten erfgenaem, en zienze eens onder d’oogen, Die zich behelpen met deze uitgestroide logen. Oates ’t voeght u eerst te dingen voor uw bloet. Rant Agamemnon aen, en grijp hem in ’t gemoedt. [p. 62] Betuigh hem hoe het strijt met ’s rechters stijl en orden, (1620) Dat een betighte zal van zijnen vyant worden Veroordeelt: en hou aen, en drijf het door dat hy Den zoon van Neleus laet’ met d’overige dry Ter vierschaer gaen: misschien zal hy u dit vergunnen Uit schaemte, en oock dewijl dry rechters stemmen kunnen (1625) Vermeestren ’s vierden stem. dit’s ’t naeste dat ick weet. Oat. Ick ga. och, Atreus hof en aert is veel te wreet: Dies ben ick hoopeloos, en vinde my verlaeten. Ajax. Jupijn bescherme uw broêr, en schenze, die hem haeten.
(1630) Het moet’er evenwel nu onder door, of over: Hier gelt geen deinzen: neen, de kans is nu gewaeght. Oat. Gy die, als hooft van ’t heir, de bijl van ’t leger draeght, En zijt geboren tot den troon en ’t scepterzwaeien, Wil door uw heusheit toch ons onbenoegen paeien. (1635) De rechters spannen vast de vierschaer: ’t valt my zwaer. Myn broeders leven hangt in ’t uiterste gevaer. Zy, weegen, altemael op hunnen vyant nydigh, De zaeck niet naer den eisch, maer draegen zich eenzijdigh. Schut deze onbillijckheit, en toomze door uw maght. Aga. (1640) Gy spreeckt te spa. de zaeck is nu te verr’ gebraght. De rechters zijn gelot: hy zalze kennen moeten: Doch vint gy ’t goet, men zal de strengheit wat verzoeten Met eene vierde stem. wy stellen ’t aen uw keur. Vermeerder het getal, en draegh ons iemant veur. Oa. (1645) Dit ampt voeght Nestor. Ag. Voort, mijn schiltknaep, zonder beiden, Zegh Nestor dat hy in het recht den twist help’ scheiden, Dry stemmen stercke met zyn wysheit, om de maet Te raemen, als het past, en zonder gunst, of haet. Zy waenen ons dit werck met loosheit t’onderkruipen, (1650) Maer ’t is de dootsnick: ’t zijn d’ Eubeërs leste stuipen. [p. 63] Het recht is zoo doornaeit, en zoo bezet in all’s Hy raeckt’er eer niet af, of’t kost hem zijnen hals. De sabel moet’er deur, het zy men ’t recht of Krom Houwt: En eer de rechtbanck zweegh, ick goot een tong van stom gout. (1655) Dat hondertoogde hooft, die wachter ben ick moe, En Argos Argus haet, alwaer ’t maer om de koe, Die tot den buick toe treet in groene klaverweide. Ick zie het scherprecht ’t zwaert al trecken uit de scheide, Den ouden suffer bang staen sidderen voor den slagh. (1660) Daer leght het grijze hooft, ’s lants uitgedient gezagh.
Om Palamedes zaeck ter vierschaer zijt getreden, U allen is bekent het gruwelyck verraet, Gebrouwen tot bederf van ’s lants gemeenen staet, (1665) En hoe d’Eubeër vorst, uit Nauplius gesproten, Het toegezonden gout meineedigh heeft genoten, Van koning Priams spie, de hopliên omgekocht, In ’t heimelijck, en ’t heir van langer hant gebroght In ’t uiterste gevaer van onder Trojes wallen, (1670) Voor ’t kriecken van den dagh, te worden overvallen: Dewijl de misdaet dan geen schijn ontbeert, noch blijck, Ontbreeckt’er dat men voort een wettigh vonnis strijck’, En naer ’t bedreven stuck den schuldigen leer’ boeten Het geen zijn schult verdient. gy rechters zult dan moeten (1675) Aenwijsen met uw stem wat hem te lijden staet, Die zich vervoeren liet tot zulck een lantverraet. Dat Nestor zich verklare. Nes. Ick wensch, doorluchtste heeren, Dat wy den Griexen staet, gewoon te triomfeeren, [p. 64] In ’t recht niet quetsen, maer ’t gerecht veel liever hell’ (1680) Tot maetigheit dan al te straf een vonnis vell’. Ther. Wat zeght de gryze man? gy suft, ô oude vader, Geen strengheit is te hardt. het is een lantverrader, Verschoontge noch een’ schelm, die ’t leger heeft verraên? Betrouwme ’t scherprecht toe: laet my met hem begaen. (1685) Ick heb al lang gewenscht dien booswicht aen te randen, En, tot elx schouspel, hem te villen met mijn tanden. Ulys. Thersites, hou gemack, en spreeck op uwe beurt. O vader Nestor, dat gy ’t leger ongesteurt En ongewont bewaert, is aller eere waerdigh. (1690) Dat zal gebeuren, zoo wy heden heel rechtvaerdigh Den rechterstoel bekleên, en Themis eere biên, Geen hoogheit bloet noch stam verschoonen noch ontzien: Want zoo men ’t heiligh recht wil kreucken door verschooning, En door de vingers zien, die ’t outer en de wooning (1695) Uit goudzucht laegen leght, en draegen zich als tolck En voorspraeck van dit stuck; gewisselijck al ’t volck Zal t’saemenrotten en vergaderen by hoopen, En momplen dat men laet de grootste schelmen loopen, En die hantdadigh zijn aen kleene misdaên hardt (1700) Ter straffe vordert, en de goe gemeente sardt, En haer by d’ooren treckt. [het krijgsvolck sal ons hoonen, En roepen: dat wy sijn aensienders van persoonen: Of dat wy’t met hem staen die sulcke netten breyd.] Dio. [Daer dient wel opgelet. het geen Ulysses seyd (1705) Is niet dan al te waer.*] Laet hem zijn schult betalen, Eer wy op onzen hals al ’s legers ongunst haelen. Ick zie veel zwarighên, betrouwme naulijx hier, En vrees, niet zonder reên, dat duizenthoofdigh dier, By dees gelegenheit, en onder Trojes veste. Ther. (1710) De vader was lang kintsch: men hou hem dit ten beste, Wat uitspraek hoeft men hier? hy brengt zijn vonnis me. Nes. Om ’t heil van ’t vaderlant, vergunme deze be, En overweeght of ’t niet geraên is den mistrouden Eubeër eeuwigh in gevangenis te houden, (1715) Op dat men ’t out geslacht het uiterste niet verg’, En zulck een’ aenhang niet tot blinde wraeckzucht terg’. [p. 65] Hy heeft een’ langen sleip van hooghgebore maegen. De vader Nauplius, toen wy in Aulis laegen, Zich in gedienstighên niet luttel queet, en boodt (1720) Al wat hy bieden moght tot redding van ons vloot, En Palamedes dienst ging boven elx vermoeden. Ulys. Voorgaende deughden met een schellemstuck vergoeden, Is Griecken ongewoon. een schandelijcke daet Wischt alle weldaên uit. voorlede vroomheit baet (1725) Geen’ mensche, die van aert verandert, en verwandelt, ’t Oogh naer den vyant went, en heimlijck met hem handelt. Geen ry van out geslacht, noch stam, noch adeldom, Wort aengezien in ’t recht, noch buight de wetten krom: Want raeckte dit in zwang, en was die dagh geboren, (1730) (Wat zoude’r tegenstaen?) zoo liep de staet verloren: En om door kerckers zich t’ontslaen van Palameed. Dit heeft bedencken in, en strijt met onzen eedt, Die ons zoo dier verbint, naerdien de man moet sterven, Die schult heeft aen verraet, en ’t algemeen bederven: (1735) Oock geenen burgh noch huis verzekeren genoegh Een’ heer, van groot gezagh. men houdt of spade of vroegh Om zijn verlossing aen. men zoeckt de wacht te krencken. Men houdt al ’t vaderlant in onrust, en bedencken: Men graeft de muuren door, of draeght hem in een kist (1740) Voor boecken uit. men veinst: men hangelt, en men vischt Om torens, en om graft, en, eer ’t de wacht kan riecken, Krijght een gevangen heer, gelijck een vogel, wiecken, Zweeft over zee en zant door vrye en ope lucht, Zoo gaf de Cekroper Dedael zich op de vlught. (1745) Dan van zijn vangenis, waerin hy zat gesteecken, Ontbonden, past zijn leedt en ongelijck te wreecken, Het geen hy t’onrecht droomt dat hem is aengedaen, En durf al wat hy denckt uit wederwraeck bestaen. ’k Verzwijgh meer rampen, die den Grieken staen te zorgen. Nes. (1750) Ontslaet u van die vrees, door vaste en wisse borgen. [p. 66] Dio. Wat borge is mans genoegh? Nes. Achilles geef zijn woort, En Ajax. wel wat’s dit? wie komt ons hier aen boort? The. Het is de goe gemeente. Nes. O godeloze treken! The. Wat zeght gy? ’t is het volck, dat heeft’er in te spreecken. (1755) Wat zeght’er ’t leger toe? ontvouwt uw oordeel, dra. Zal Palameed de lantverrader sterven? Rey. Ja. Kal. Dat is Godts eige stem. gy rechters, opent d’ooren. En stemt met Godts gemeente, of vreest der Goden toren. Ulys. Men lever’ hem den volcke. Dio. Ik stem ’t.* Th. Thersites oock. Nes. (1760) Argivische landouw, mijn oogen zien den roock Nu opgaen voor den brant, en Kalchas ondertusschen Wieght Griecken noch in slaep, in ste van ’t vier te blusschen, Dat heimlijck in zijne asch vast smeult, ontvonckt, en smookt, En die u hoên zoude, is de stoockebrant, die ’t stoockt, (1765) En voedt, uit lust tot wraeck, die schrickelijcke vlammen. Nu roemt op geene ry van vaderlijcke stammen, Op hoven, schoon van bouw, noch steden, trots van muur: Men sloop’ en slecht het al in eene onzalige uur: Men velt met eenen slagh wat langsaem is geklommen. (1770) Gaet, Griecken, ruck om verr’ die zuil der vorstendommen, Den Atlas, die ’t gebiedt met zijne schoudren schraeght En onverwickbaer zulck een groot gevaerte draeght; Den helt, die onlangs vryde uw dier verpande steden. Gaet, Griecken, smoort de ziel van uw gerechtigheden: (1775) Verworght uw’ trousten raet in zoo veel ongevals. Ruckt vryheits voorspraeck fel de tong uit zijnen hals. Mijn ziel verdwijne aen lucht: dat Pylus mijne beenen Ontfange eer ick den val van Griecken hoor beweenen.
(1780) Befaemde deught hier rust en vrede ontzeit, En, zonder staf, en omzien, dwingt te gaen Zoo steil een padt, zoo ongebaende een baen; [p. 67] Door kreupelbosch, door streecken, ruigh begroeit, En onbestraet, daer ieder stap vermoeit (1785) Een’ arbeitzaem’ hartvochtig’ man, geteelt Om barrevoets geschoeit te gaen met eelt: Daer vrou Natuur gezaeit heeft scherp gesteent, Dat zweet uitperst een ’ berghreus, lang gebeent: Daer niemant hem de rechte lantstreeck wijst, (1790) Geen spits van vleck of stadt voor ’t oogh verrijst? Zoo zwaer een’ wegh, van ’s hemels hoogen trans, Dreef Junoos wrock den bastertzoon haers mans Geweldigh in: ’t geklater van haer zweep Van kintsbeen af zijn grove krachten sleep. (1795) Het teder kint, voor d’eerste proeve greep Twee slangen aen, die ’t voort te berste kneep. De voester schept haer dootverf, en ziet stom ’s Kints vuistje zwart van adderen rontom. Sijn stiefmoêr raest, op schoone Alcmene beus, (1800) Als zy hem ziet van poelslang, leeuw, en reus, Van Diomeed, Busyr, en stiersgedruisch, En Kakos moort met zege komen t’huis; En gespen, tot een wonder van zijne eeuw, Om zijne borst de slang, en fieren leeuw; (1805) Geharrenast, als een uitstekend helt, Met die hy trots, ter neder had gevelt. Wat gruwelijck, wat schrickelijck gedroght, Van lucht en zee en aerde voortgebroght, Leght niet gekneust? elck looft Alcides deught, (1810) Zoo wijdt en zijt de zon het oogh verheught. De Faem ’s helts naem voert over alle zeen. Hy wordt, gelijck een Godheit, aengebeên, Van daer de zon de beide Mooren verft, Tot daerze daelt, en in de baren sterft. (1815) Maer endtlijck breeckt hy met zijn harde knods Ter nachtpoorte in des onderaerdtschen Godts. [p. 68] Der schimmen wijck na boven open lagh: Elck sprietooght, blint geslagen van den dagh. Hy dondert op van ’t noit verlichte spoor, (1820) En jaeght, vol moedts, den zwarten rekel voor, Viert kort, en voert de keten met zijn hant, Waer mede hy drye hoofden leide aen bant. De zon bezweem: de nacht viel uitgespreet Op ’t aerdtrijck neêr, zoo vlack gelijck een kleet, (1825) Van schrick en vrees. hy drijft den helhont heen, En voerde dien schrick door alle Griexe steên. Zoo had de vuist van Herkules geklemt. Men zagh nu d’aerde en ’t onderaertsch getemt, Als hy zijn hooft door ’s hemels nave stack, (1830) En onderstut het licht gestarrent dack. Alcides deught genoot dit tot haer loon, Dat hy om hoogh met d’eeuwigheit der Goôn Verheerlijckt wert, en slaende ’t hooft om leegh, Roock ’t wieroock, dat van ’t outer opwaert steegh. (1835) Alkmenaes zoon, die zulck een’ glori kreeght, Wat baet het dat gy ’t aerdtrijck hebt geveeght Van ongedierte, en menigen tyran, En d’ oppergoôn u bruicken tot hun wan; Als sedert uw vergoding d’opperhel, (1840) Na heuren aert, wat gruwzaem is en fel Heeft aengeteelt, en rockent enckel quaet; Als onkruit weêr vertreet het edel zaet? Och, of gy noit van ons gescheiden waert. Och, had gy toch gestaeckt uw hemelvaert, (1845) Zoo zouden wy niet zuchten naer om hoogh, Zoo zou geen traen neêrrollen uit ons oogh. Zoo zouden wy niet derven d’eerste vreught, Noch treurigh zien hoe hooghgemelde deught Dus overvalsch betight wort en bekladt; (1850) Hoe heiligh bloet ’t meineedigh zwaert bespat, [p. 69] Hoe d’oppervorst, en aller schelmen tolck Dat edel hooft ten roove geeft aen ’t volck, ’t Welck, opgeruit van ’t hof en ’s priesters haet, In zijn bederf met blyschap weiden gaet. (1855) Nu raest en woedt d’onweetende gemeent, De Griexe staet voorboghtigh overleent: Flus alsze ontwaeckt, en denckt haer dolheit na, Komt naberouw en klaegen veel te spa. ’Flus als ’s mans deught, na ’s logens mist en damp, (1860) Het hooft opsteeckt, en blinckt, als ’s hemels lamp, Zal ’s volx gekerm betuigen wie hy was, Maer al vergeefs bevochtigen zijn asch.
Verfoeilijck schellemstuck, waer heeft men oit gehoort (1865) Van zulck een’ gruwel? kan de hemel dit gehengen! Wie zagh doorluchtigh bloet oit schandelijcker plengen? Oat. Verhael dees nederlaegh. vertel, van stuck tot stuck, Mijn broeders uitgang, en beklaeghlijck ongeluck. Bod. Zoo flux de rechters, na veel overlegs, ten leste (1870) Hem gaven ’s krijghsvolx haet, en hevigheit ten beste, Teegh al de Pelopeesche, en Ithakoische schaer Naer ’s opperhooftmans tent, en legerplaetse, daer Men Palamedes hiel verzekert, en gevangen, En paep Eurypylus hem sterckte, om zijne gangen (1875) Te strecken naer de doodt getroost, en wel gemoedt. En Kalchas spreeckt hem aen: gy die ons aller bloet En leven op een’ prijs gezet hebt, en u merckelijck Bezondight, en misgaen aen ’t weereltlijck, en kerckelijck; De goedige gemeente eischt billijck u ter straff’. (1880) Uw jongste tijt is hier, dies breeck dit marren af. [p. 70] d’Eubeër vorst rees op, van daer hy was gezeten, En sprack: ô mannen, die met onrecht zijt gebeeten Op mijne onnozelheit, wat is dit voor een wijs, Dat veertighjaergen dienst, en zoo veel slavernijs, (1885) Met storten van mijn bloet vergolden wort in ’t ende? Zy kreeten: landverraer, dat Godt Jupijn u schende: Gy hebt u vonnis wech. hy zweegh, en trat voorheen. d’Aertsofferwichlaer quam de rechte zy bekleên, Eurypilus de slincke, en scheenen zich t’ontfermen. (1890) Een Cephaleensch soldaet, droegh voor hem op zijne armen Het Troische gout, zoo ’t hiet, in eenen beuckelaer. Zoo ging hy moedigh, en met voeghelijck gebaer, Omcingelt en bestuwt van krijgsliên, en van trossen, En zette zijnen tret naer Idaes hooge bossen. (1895) Een heuvel rijst’er, aen den voet des berghs, die schuin Zich, als een schouburgh, kromt, van wiens verheve kruin En toppunt, als de vloot eerst anckerde in dees haven, Een kerck, de zon gewijt, geçiert met rijcke gaeven, Verstreckte een baeck in zee, door’t beelt des Godts, die korts (1900) Voor d’ooster gevel braef ten toon stont met een torts, Wiens goude flonckervlam natuurlijck scheen te lichten, En neer te straelen op der menschen aengezichten. Nu leght dat schoon gebou geschonden, en gesloopt. De heilige steenen, hier en ginder opgehoopt, (1905) d’ Aeloude heerlijckheit besteenen, en beschreien. In dees gewijde kerck ging ’s krijgsvolckx moetwil weien, En brande, en blaeckt’et al. d’ Aertswichelaer stont stom, En loegh om ’t plonderen van Febus heilighdom, En grenickte, als hy zagh hoe ’t schuim der menschen veiligh (1910) Een schouspel maeckte van den Frygiaenschen Heiligh. Deze eertijts een gewijde en afgekeurde plaets, Nu een verspogen vloeck, na’et woeden des soldaets, Ten vadermoort gedoemt, met gruwelicke woorden, Vast grimmelt van het volck, dat zwart van allen oorden [p. 71] (1915) Hier dringt, en t’zamenschoolt, en Idaes steilheit leeft Van menschen, daer de bergh een open uitzicht heeft Op dezen heuveltop: men ziet ontelbre zielen In zijn cypressen, en geboge tacken krielen, En beven in de blaên. wat is’er een gewoel! (1920) Een yeder heeft zijn wit: dees draeght zich stil en koel In ’t weereltlijck beloop, noch weet wat hy zal wenschen, En om te kijcken volght slechts ’t spoor van andre menschen: Die braeckt zijn gal, en scherpt zijn tong, gelijck een’ pijl, En bootst in ’t spreecken na den priesterlijcken stijl, (1925) En schelt, en is vol viers, en groeit in ’s naesten schennis, En wort al heel bereên van yver, sonder kennis, En dorst naer edel bloet. een ander, ruim so flaeu In tegenyveren, uit vreeze van het graeu, Zich intoomt, en met rou het treurspel komt bekijcken, (1930) En ’t voorspel van ’t bederf der Europeesche rijcken. Een eenigh zwijger weeght de weerelt in een schael, ’s Volx razerny belacht, en zucht om ’s lyders quael. De domme menighten haer handen t’zamenklappen, Met dat hy, als een leeu, grootmoedigh aen komt stappen, (1935) En klimt den heuvel op, eer dat hem yemant verght. Hy keert, zoo ras hy staet, naer ’t rijzende geberght Dat staetigh aengezicht, waermeê hy onbezweecken Plagh in Mycenens zael voor ’t heiligh recht te spreecken, En voor den Griexen staet te dingen met zijn tong. (1940) ’t Nieusgierigh volck, door ’s mans vrypostigh wezen, hong In twijfel, of hy met den hals zijn schult zou boeten, Dan of men door gena het vonnis zou verzoeten. Oat. Hoe klopt mijn hart! de schrick mijn aendacht breeckt, en stoort: Doch vaer gy niet te min met uw vertelling voort. Bo. (1945) Zoo staende in’t openbaer, met opgerechten hoofde, O mannen, zeght hy, of uw heusheit noit geloofde Al ’t geen de valscheit heeft van landverraet gedicht, Dat was mijn leste wensch. ’k heb volgens mijnen plicht [p. 72] Gansch vroom, en ongeveinst, en opentlijck gehandelt, (1950) En sterf een oprecht Grieck, gelijck ick heb gewandelt. Uit had hy, als daer op van wederzijden hem De priesters by de Goôn verbaden met hun stem, En steenden overluit. na’et sluiten der gebeden Zoo weeckense af verbaest, en gaven zich beneden. (1955) Hy met sijn dienaers hulp, getroost, en wel te moe, Bereide zich ter doot, en tot den middel toe, Ten halven lijve naeckt, in ’t uiterst van zijn lijden, Den lijfknecht oorlof gaf, die treurigh trat ter zijden, Na dezen jongsten dienst. daer stont de Deught geciert (1960) Met ware onnoozelheit, van ’t leelijck ongediert Begreenen en begrimt. de gruwelijcke krijgers Van menschen nu veraert in luiperden, en tygers, Van reedlijckheit ontkleet, bezeten van de Wraeck, En helsche Rasery, beving een grager smaeck (1965) Naer ’t goddelijcke bloet. zy knarsten op de tanden. Men zagh de gramschap uit hun dreigende oogen branden, Die gloeiden vreesselijck, als gloênde koolen viers: En nu verkropt van toorne, ontzinnigh, vol getiers, En vloeckens, als den haet hun krachten had geslepen, (1970) De vadermoordenaers en vloecken steenen greepen, En blixemden met maght op dien manhaften vorst. Ick zagh den eersten steen afstuiten van zijn borst, Den tweeden van den slaep des hoofts, en hoorden klincken Den slagh van ’t beckeneel. terstont verging hem ’t blincken (1975) Van ’t eerlijck grijze hair. dat aenzicht van den staet Werd jammerlijck van bloet besprengkelt, en begaet. Met zeegh hy zwijmend neêr. de moordenaers des braven Vast hagelen, zoo lang tot datze hem begraven, En smooren, door ’t gewight van steenen meer en meer: (1980) Gelijck Godt Bacchus rey ging razende te keer Den zoeten harpenaer, die vogels aen kost locken, En dieren, en geboomt, met tortsen,* steenen, stocken: [p. 73] En morselden zijn vleesch met allerley geweer: Zoodanigh was het endt van dezen wijzen heer, (1985) Als ’t reuckelooze volck toevliegende, op ging krabbelen Het bloedigh puin, en om de wreede steenen grabbelen; Dees uit nieusgierigheit, en die uit enckelen haet, Op dat zijn dolheit, haet, en moordlust wert verzaet. Veel doopten’er in ’t bloet de vochtbezweete doecken, (1990) En wrongen ’t uit in wijn, en zoopen ’t op met vloecken, En nooden juichend tot d’onmenschelijcke feest Hun spitsbroêrs, van dien Godt, en zelven tuimelgeest Gedreven en geraeckt. de hemel streele uw zinnen Met troost, om door gedult dat onheil t’overwinnen. Oat. (1995) Grootvader, slaeptge nu in zee, op uwen stoel, Noch voeltge ’t ongelijck van uwen neve. spoel En wasch het aerdtrijck weêr van d’oude gruwelvlecken. Uw gramschap kost wel eer der bergen kruinen decken, En tot uw broeders wraeck, de menschen en het vee (2000) (Toen Pyrrhe en haer gemael niet zagh als bare zee) Verdrincken, en verdoen: nu ’t hooft om hoogh gesteken, En toon uw koel, noch traegh, om straf en streng te wreecken U zelven, en uw bloets geleden smaet, en hoon. Kom hanthaef uw geslacht, en d’oude sluierkroon (2005) Van koning Nauplius, zoo zal elck een bekennen Dat niemant ongestraft het godlijck zaet magh schennen. Nep. Myn zoon, die ’t broederlijck en deerlyck ongeluck Beklaegh, schep moedt, en toom en matigh uwen druck. Zijn doot, zoo onverdient, als staet en lantbederflyck, (2010) Roept wraek, en maekt zijn’ naem al’t aertrijk door onsterflijk. De dappere Ajax en Achilles blyven stout Bewaerders van het lyck, tot datmen namaels houdt ’s Mans uitvaert, als zijne asch met tranen wort begooten, Van Kadmus burgery, de schreiende Beoten: (2015) Wanneer de toeloop van ’t by hem verdadight* volck Zyn’ sterflyckheit geleit ter onderaerdsche kolck, [p. 74] Gewelft met elpenbeen, gedeckt met marmerzercken, Daer Themis antwoort geeft, en in haer kerck der kercken Het wieroock voor haer smoockt. dicht aen de voeten van (2020) d’ Aenbiddelijcke maeght, men dezen grooten man Een gouden pronckbeelt recht. De Griexe Joffers bringen, En schencken tot dees prael haere afgestreecke ringen. Ick zie alreede staen den Heiligh, hallef naeckt, Vrypostigh als een helt, die voor de vryheit waeckt, (2025) Betekent door den hoedt, bewaert zoo zorreghvuldigh Met d’eene; d’andre hant, aen Trojes gout onschuldigh, Handvesten, toebetrout ’t gewijde perkement, En zegels gade slaet, op datze niemant schend’ d’Eerwaerdige Godin ’s mans deugden schijnt te vieren, (2030) En deckt het grijze hooft met heilige laurieren; Terwijl hem vreeslijck lijf en leven wort ontzeit, Van ’t grimmigh ongedierte, op zijne onnozelheit (Gemat van ouderdom en veertighjaerigh worstelen) Als op een vetten roof, met opgesteecke borstelen, (2035) Met manen versch geschud, en muilen opgespart, Gebeten, en verhit. zijn fiere trotsheit tart ’t Vierspuwen van den draeck, eene onrust zijner eeuwe, Het huilen van den wolf, het brullen van den leeuwe, ’t Schuimbeckende everzwijn, het naer geloei des stiers, (2040) Het grimmen van den beer, ’t gebriesch des tygerdiers, En ’s luiperts tantgeknars. zoo leeft zijn faem de jaeren En eeuwen door, in spijt der vadermoordenaeren; De Fenix van zijn tijt: en hoe de Nijt meer bast, Hoe minder hy vertsaeght, die altijt hooger wast. (2045) ’t Is billijck dat zijn roem, en lof ten grave uitzwelle. Men wijdt hem in Eeolje een heilige kapelle, En jaergetijdigh feest: en zet op ’t hoogh altaer Zijn gouden beelt, met zang, en deftigh kerckgebaer. De priesters, met hun pracht en blinckende gewaeden (2050) Aen ’t offren, haelen op zijn heerelycke daeden. [p. 75] Maer groot is ’t jammer, en beschreilijck ’t ongeval, ’t Welck om een vroome ziel gansch Griecken treffen zal; Groot is d’elende daer zijn haeters zich in wickelen. Mijn neef, uw vader, gaet met geile minne prickelen (2055) Der koninginnen, en princessen eenzaem bed, Wier bruidegoms de krijgh voor Troje houdt verlet; Wier poezelachtigh vleesch door ’t lang ontbeeren weeligh, De wellust kiest voor schaemte, en draeght zich overspeeligh, En heelt zijn kitteling, en lonckt, en streelt, en kust, (2060) En onderlingen brant met zoet omhelzen bluscht, Versmaet der mannen trou, om ’t puick der jongelingen, d’Oneerelijcke galm van spelen danssen zingen Door ’t gulden welfsel rolt: en Venus stroiter ’t zaet, Om neêrslagh, bloet, en moort, en allerhande quaet; (2065) Om traenen, en gehuil te maeien, en te oegsten; Om vorst, en vorstendom, en rijcken te verwoesten, Het doolende overschot met ongerusten stap Te sollen, over zee, en zant, in ballingschap, Zoo verre, en so uitheemsch, dat alle volcken gaepen, (2070) Beducht of ’t menschen zijn, of zeker slagh van aepen. Achilles gramschap slaght Thersites met een vuist. De moort slaet Diomeed voor Troje. ’t water bruist, En raeckt aen ’t zieden, als mijn grimmigheit verbolgen Haer’ vinnen van zich steeckt; waer op de stormen volgen, (2075) Die Agamemnon, in het keeren met zijn vloot, Afeischen rekening van Palamedes doot, En ’t bloet mijns bloedverwants: en pijnigen ’t gewissen Des fellen moordenaers: die enckle duisternissen, Met roode straelen viers, en kromme blixems ziet (2080) Gespouwen, en doorklooft: en met zijne ooren niet Als schorre donders hoort, en ysselijcke slagen: En drijft onwetende na Samos door de vlaegen, In ’t eeuwigh schuimend graf van Ikarus, en looft Den zaligen Priaem, voor ’t hoogh altaer onthooft: [p. 76] (2085) Vergeet zijn zegefeest: en vangt, in angst des levens, Met zijn gehoor ’t gekraeck van stevens tegens stevens, Van zijde tegens zy, van kiele tegens kiel. Des vaders Nauplius, bedroeft in zijne ziel, Zal op d’Eubeër kust ’t wederkomst der Greecken (2090) Zoo ras niet riecken, of hy laet een torts ontsteecken, En licht in zee van ’t slot, dat, steil, en hoogh gebout, Op ’s berghs verheve kruin, van wederzy beschout Een bare zee, wier diepe en holle watren woelen, d’ Eilanden allesins en vasten gront bespoelen. (2095) De stuurliên van de vloot, verleit door deze toorts, Zich geven derwaert aen: daerze al te zamen voorts, In plaetse van de noot en lijfsgevaer t’ontslippen, Vervallen in ’t gedruis der Kaphareesche klippen, En ’t luidende gehuil van dien verbolgen vloet, (2100) Die stadigh barnende op de blinde klippen woedt. Daer houdt gerechte Wraeck d’ontrampeneerde schepen Bezet, door rots en plaet, als van haer hant gegreepen: Of met een’ dijck bewelt van zant, dat hallef drijft, En, by gebreck van vloet, hun sloopt, en stucken wrijft: (2105) Of achter driftigh, voor gestrant op harde kaien: Of stootse aen splinters door den draistroom, in het zwaien. De zeeliên vloecken d’onherbergerlijcke ree, En haeten ’t drooge lant, en roepen om de zee; Wiens heesche en schorre keel, door ’t naer gehuil der menschen (2110) (Dat ydel en vergeefs met kerckbelofte en wenschen Mijn gramschap paeien wil) wort over ’t vlack verdooft. Ulysses evenwel, en ’t prat gekroonde hooft Ontslippen dit gevaer, gespaert tot droever treurspel; Daer gener schipbreuck van het voorspoock is, en veurspel. (2115) ’k Zie Klytemnestre alree, geveinsdelijck en bly, Onthaelen haer’ gemael, en Argos burgery Den vorst met volle vreught begroeten, en ontfangen. De lucht wort nu doorgalmt met fluiten, en gezangen. [p. 77] De kercken gaen ter feest. de koningklijcke zael (2120) Wort staetigh toegerust met overdaet van prael. Men recht bancketten aen, hoedanigh, voor hun traenen, De jongste maeltijt was der blijde Frygianen. Het tafelbedde blinckt van ’t Frygiaensche paers, En ’s purpers glans vermeert by torts, en wassekaers. (2125) ’t Gout van Assarakus verzwelght de Griexe wijnen, En godenleckerny. de koppen, vol robijnen, Het sterfelijck gezicht, en d’oogen scheemren doen. ’t Gout recht’er wildbraet aen, en Paeu, en kallekoen. Hy legt’er hoogh en prat, munt uit door zijn çieraeden, (2130) Het armelynen voêr, Laomedons gewaeden, Noch lest gedraegen aen het lichaem van Priaem. Zijn bedgenoot bezweert hem by ’s verwinners naem, Dat hy zijn vyants prael en purper af wil leggen, Ter eere van haer kunst. hy laet zich licht gezeggen, (2135) Onkundigh van ’t gevaer der strax aenstaende doot, Om ’t handwerck aen te doen van zyne bedgenoot. Verschrickt noch vreest niet, nu een balling om zal brengen Het hooft der koningen; een overspeelder plengen Het bloet des echten mans. dit offer streckt ten zoen (2140) Van Ifigeen. de disch zal zijnen heer zien bloên, Het roode vocht den wijn bespatten. ’s konings leven Zal nu door d’eige hant der koninginne sneven. Het aengetogen kleet verraet den heer, ontzeit De handen doorgang. hoe zy zwoeght, en arrebeit (2145) En lucht zoeckt, d’ armen noch het hooft geen open vinden. Egist, de suffer, die van min zich liet verblinden, Stoot Agamemnon in de lenden, maer de moedt Bezwijckt in ’t wonden, en het moortmes keert bebloet Ten halven wederom. de koning raeckt aen ’t worstelen: (2150) En als in ’t wilde woudt het boschzwijn, ruigh van borstelen, Gegreepen van het net, ontvlieden wil met maght, En uitkomst zoeckt alom, en woelt met domme kracht, [p. 78] Gansch ydel, nademael de stricken en de ruiten Van ’t looze jagersnet door ’t woelen dichter sluiten: (2155) Zoo woelt en pooght hy oock bedompelt, om het valsch En loos gebreit gewaet te rucken van den hals: Maer in den wijden schoot en mouwen ingewickelt Raeckt dieper in ’t gevaer, van duizent doên geprickelt. De dochter van Tyndaer sterckt razende terwijl (2160) Haer boel, en schiet ’er toe, gewapent met een bijl: En, als men aen ’t altaer, om ’t pleghtigh feest te vieren, Voor ’t slaghten met de bijl, eerst merckt den neck der stieren; Zoo micktze heene en weêr met haere wreede vuist. De wraeck regeert de bijl. zy neemt het wis en juist. (2165) Hy leght’er toe de schelm. hy leght’er. ’t is gekloncken Met dezen dwingelant, wiens wreetheit heeft gedroncken Het bloet van Godt Neptuin, zoo gratigh, en zoo helsch. Het hooft hanght aen den hals met eenen sleter vels. Hier vloeit het schuimend root: daer grijnzen mont en oogen. (2170) Kassandre, vol van Godt, komt razende ingevlogen, Bewijst den lijcke en romp nocht d’alleruiterste eer Met haeren roozenhoedt. zy gaetze flux te keer Met haer bebloede bijl, en deckt den zieleloozen Met zynen schoonen buit, die vallende de roozen (2175) En frissche bloemen kreuckt, en verft den elpen stoel. Legh daer, ô moorderes, legh daer, ô konings boel, O schantvleck van mijn bedde, ô pest van zuivre zeden. Dat is de loon der lang gepleeghde vuilicheden. Het daetlijck juichend hof, en vrolycke palais (2180) Geeft nu een’ naeren galm, en is vol moortgeschreis. Elektre zwijmt van schrick, en, angstigh voor haer moeders Verwoetheit, berght gezwint d’onnoozelheit des broeders Door Strofius, haer’ neef. zy zelf verstooten, slyt In’s kerckers duisternis de bloem van haren tyt. (2185) Tot d’overspeelder haer, om achterdocht te schouwen, Gelijck een lantmaeght, dwingt een’ ackerman te trouwen: [p. 79] Zoo lang tot dat de wraeck de moordenaers verrast, Die, alsze in Pallas kerck de groote Goden vast Met blyschap offren, om Orestes overlijden, (2190) Besprongen worden, en benart van alle zijden. De smert geeft wapens aen de dochter, en den zoon. De moedermoort bespat het aengezicht der Goôn,* Die, toornigh, en verhit, om ’t schendigh kerck ontwyen, Daghvaerden staende voets de felle Razeryen, (2195) Met biezend slangen hair, en ysselijck gegrim. De neêrslagh knaeght hun hart. de moederlijcke schim Stapt met een fackel hen verwoet na door den tempel. Zy vlieden voor, en zien de Vloecken op den drempel, Zijn aller menschen vloeck, om zulck een gruwelmoort. (2200) De daecken stierenze ongehuisvest altijt voort. Dat leert na heiligh bloet van Godenkinders dorsten, Tot in het derde lit. ick ga den val der vorsten, En koningen voorby. ick zwijgh hoe Grieckenlant Veroorzaeckt moort uit moort, en mengelt brant in brant, (2205) En uitroeit stam met stam, geslachten met geslachten, Door schennis schennis boet, verkrachten met verkrachten, Aen ’t kerckgewyde schent zyn handen onbesuist, En in zijn’ boezem wroet: terwyl Ulysses kruist De zeen veel jaeren lang in pekelschuim gedolven, (2210) Gesmeten herrewaert, en derwaert met myn golven: Gesolt gerolt, door zoet en zuur, door heet en kout: Geweeckt van ’t nat: gebraên van hitte, en zoor van ’t zout. Na dat hy is ontslipt de Kafareesche laegen, De winden hem aen d’ongenadige oevers jaegen (2215) Van ’t forsche Thracisch volck: daer Hebrus koude vliet Zyn water loost, en in d’Egeesche baren giet: Van derwaert wederom naer d’ Africaensche kusten; Daer zijn gezelschap zich ter neêr wil slaen, en rusten, Verlockt door ’t lecker ooft: dan na Trinakria, (2220) In ’t hol van Polifeem, den Cyclops, die te spa [p. 80] Zijn dronckenschap beklaeght; om dat hy nu, in’t duicken, En rijzen van de zon niet langer magh gebruicken Den zienelijcken Godt, het aengebeden licht: Dan tweemael daer Eool zijn’ zetel heeft gesticht, (2225) En over buien heerscht, en breidelt dwarrelwinden: Dan weer na Antifaet, zoo hongrigh op verslinden Van ’t raeuwe menschen vleesch, waer hy ’t bekomen kon. Dan by de toveres, een dochter van de zon, Die haer verspieders loos herscheppen kan in zwijnen, (2230) Den Ithakois verlet driehondert zonneschijnen: Tot datze in’t scheiden zich met Telegoon vertroost, In wiens schoon aenschyn zweeft, en leeft haer boelschaps kroost. Van derwaert went hy ’t roer na d’Oceaensche baren, En daelt daer onderaerdsche, en dootse schimmen waeren; (2235) Dan wort zijn dwalend schip aen Circes kust gestiert, Daer hy de stacy van Elpenors uitvaert viert: Van hier langs d’oevers der zoetzingende Sireenen, Die onder navel visch, en boven maeghden scheenen. Ick zwijgh hoe hy ’t gevaer van Scylle, en van Charybd, (2240) Haer’ draeistroom, barning, kolck, en klip en rots ontslipt, De rotsen wit van schuim, en grondelooze gronden, En ’t bassende gehuil der blaeuwe en zeegroen honden: En lant daer Faëtuis haer vaders kudden hoedt, Die ’t hongrigh scheepsvolck slaght, welx smet Ulysses boet (2245) Met schipbreucke, als hy naeckt, tot berging van zijn leven, Na negen dagen, by Kalypso komt gedreven; Die, als hy is ontruckt de kaecken van de doot, Hem zeven jaeren stooft, en koestert in haer’ schoot, En leert den Grieck, met min te stoocken, en te lessen, (2250) Hoe zacht een minnaer rust in d’armen der godessen; Waer by hy eenen zoon en schoone dochter teelt. Deze op de moeder treckt, die is zijn vaders beelt. Na dat hy van haer scheit, en zy ’t niet kan ontzeggen, En ziet Feacie met blyschap voor zich leggen, [p. 81] (2255) Ick mijnen drytant rep, en breeck zijn nieuwe kiel. Daer berght Leukothoë zijn half verdroncke ziel. De strant ontfangt hem naeckt. hier schuilt hy in de bladen. De koningklycke maeght bestelt uit min gewaden Den naeckten vreemdeling, begaen om Peneloop. (2260) Hy vint zijn bedgenoot ten leste by een’ hoop Verliefde vryers, die vast naer heur kuischeit dingen, Omcingelt, en bezet, en durfze stout bespringen, En stort hen overhoop, en valt, na lange elent, In d’armen van zijn lief. maer voor het dreigement (2265) Der heilge Godspraeck (die hem waerschuwt voor zijn bastert) Bevreest, hy razende de groote Goden lastert, En zich bezijden ’s weeghs in eenzaemheit versteeckt, Zoo lang tot Telegoon, door Circes zorgh gequeeckt, Belust zijn’ vader eens t’aenschouwen, buiten weten, (2270) Hem in zyne adren wont, met eenen tack, gereeten Van doornen, aengeteelt uit een venynigh zaet, Waer aen de booswicht sterft, en bluscht Neptunus haet. Oat. Grootvader, vlughtge uw’ zoon, en laet hem in zyn lyen, Getroost met woorden, en met schoone wichleryen, (2275) En martghe met uw wraeck? ô vader, wat zal ’t zijn? Het menschelijck geslaght wort weeligh. op, Jupijn, De hemel wort bestormt, beklommen van de boosheit Der nieuwe Reuzen, op, en blixem hun godloosheit.
(2280) Waer dit wat eer gebeurt, noit hadden wy verlooren Zoo veel vermaerde steên, tot nadeel van ’t gemein. Nu Griecksche wijsheit loop, en raeskal zonder brein. ’t Huis van Assarakus heeft zellef Pelops handen Den grootsten vyant der Trojaenen aen zien randen, (2285) En, onder deckzel van meineedigh lantverraet, Zoo schendigh doemen. vaert nu wel, ô Griecksche staet! [p. 82] O raedelooze maght, die in uw degens strompelt, Droomt van geen Troje meer: waeck om niet overrompelt Te worden, noch verrast van Hektors bloedigh stael. Hecu. (2290) Die zegen dout op ons uit ’s hemels milde zael. De Goden toonen zich op heden goedertieren. Pria. Ick wil dat hof, en stadt op dese tyding vieren.
Zingt Pallas lof, en juicht van vreught, (2295) En eert met kerckgebaeren Haer drempels, en altaeren. De feestelijcke schaere danss’, En schudd’ voor haer den lauwerkrans. Dat maeghdelijcke pruicken (2300) In groene olyven duicken: En ’t hair met zilver niet vertuit, Noch perlesnoer, maer als een bruit Den witten hals bekleede, En deck’ naer d’oude zede. (2305) Dat Asien te zamen school’; Al die op d’oevers van Pactool ’t Gout scheemren zien, en blincken: Of die Meander drincken: Of treên Kaysters boort, die wit (2310) Van langgehalsde zwaenen zit, Die in de zuivre plassen, Haer blancke pluimen wassen. Of ’t volck van Sagaris besproeit, Die d’anckers schuurt, en boghtigh vloeit: (2315) Of dat verdreven balling Noch voeder heeft, noch stalling Voor Griecksche kleppers, en met druck Most vlieden, om Achilles juck, [p. 83] En heerschappy te schouwen (2320) In veilige landouwen: En voor Kaicus Xanthus koor, En d’Iliasche vesten voor Lyrnes, wiens zwacke muuren Geen stormgevaert verduuren. (2325) Weckt heilgen galm, en huwt uw keel Aen luit, en zangerige veêl. Wilt heldre stemmen paeren Met spel van wint en snaeren: En treckt met Goddelijck geluit (2330) De blijde ziel ten ooren uit: Gelijck met maetgezangen Gy Paris gingt ontfangen: Toen op het water, rey aen rey Met vreught ontmoete zijn galey, (2335) En welkom hiet van harte De schoone bruit van Sparte: Die Proteus brande met haer min, En uitblonck, als een Zeegodin: Zoo Venus quam bepeerelt (2340) In ’t perlemoer ter weerelt: En toen de schoonheit van Heleen Niet sterflijx, maer een zonne scheen, Die çierlijck uitgestreecken, Het hooft eerst op komt steecken: (2345) En in het zilver van den vloet Haer goude vlechten schitren doet: En in ’t kristal ’t vergulsel Ziet spieglen van haer hulsel. O dochter van den Dondergodt, (2350) Minerve, gy bewaeckt het slot Van uw Godsdienstigh Trojen. De vyanden verstroien: [p. 84] En Agamemnon drinckt verwoet Zijn trouste raetsmans edel bloet. (2355) Het leger durf zijn speeren Nu tegens Argos keeren. Mycene, van verstant berooft, Haer wijsheits beckeneel doorklooft, En langs het velt loopt scharssen (2360) Met d’uitgetoge harssen. Stadts grootste vyant voor de poort Leght van zijn eigen volck vermoort. Lof lof zy u, Godesse, O strijybre krygeresse! (2365) Voor u galmt ’t vrolijcke geschrey. Voor u klinckt ruispijp en schalmey. Voor u gehuwde vrouwen, En joffers feestdagh houwen: En met gemengde reien treên (2370) Naer wit albast, en marmersteen. De priesters op uw drempels Ontsluiten alle tempels: Zoo flux ’t Godinnebeeld genaeckt, Dat over Dardans stamhuis waeckt, (2375) De schaeren naer u toghten, En zijn met loof bevlochten. Stockoude grijzerts, levens zat, Hunn’ wensch deelachtigh, komen mat U offerwynen brengen, (2380) En sidderende plengen.
fol. A4r: worden, er staat: wordem, fol. B1r: KLINKDICHT. er staat: KINKDICHT. ibid.: graeu. er staat: graeu vs. 122: Gelockt, er staat: Geloekt, voor vs. 233: De reiaanduiding R.V.I. staat een regel te laag. vs. 385: kampen onbeploeght, er staat: kampenonbeploeght, vs. 602: zijn, er staat: zjn, vs. 718: opschaffen dorst er staat: opschaffend orst vs. 722: u komt d’eere toe, Het woord komt toegevoegd naarde eerste editie: Ghy self waert d’oorsaeck, u koomt d’eer. p. 39: er staat: 36 vs. 902: alleen er staat: allen vs. 1099: veltheer er staat: veeltheer vs. 1511: Hier er staat: Hiet vs. 1516: zevensprongen, er staat: zeven sprongen, vs. 1535-1540: door Vondel ingekort; tekst volgens de eerste druk vs. 1701b-1705a: door Vondel geschrapt; tekst volgens de eerste druk vs. 1759: Ik stem ’t er staat: Ik stemt ’t. vs. 1982: tortsen, er staat: tortsen vs. 2015: verdadight er staat: verdadighs vs. 2192: Goôn, er staat: Gôon, |