Janus Broukhusius (1649

JANUS BROUKHUSIUS

CARMINA.

[Fleuron].

TRAJECTI ad RHENUM,
______________________________
Apud FRANCISCUM HALMA,
Academ. Typogr. Ordinarium, 1684.

[VIII, 95, [1] p.]

[p. 32]

AD
NEAERAM.
E vernaculo Hoofdii.

SI non ingenuam nobilis indolem
Mentitur facies, & decus inclytum
Formae pectoris imis
Respondet penetralibus;
(5) Illis me, mea Lux, conde recessibus:
Illo sepositus commodius loco
Mutatae stationis
Vivam sorte beatior.
Sed nubes animi pellere candido
(10) Si te, Vita, juvat sidere; cor tuum
Illa sede repone
Qua nostrum modo sumseras.
Hic voti modus est metaque fervidi.
Nam quis tam fatuis uritur ignibus
(15) Ut, fido sine corde,
Nudis gaudeat artubus?
Quamvis Hippomenes fraude potens nova
Tardarit volucrem virginis impetum;
Et Schaeneïda pomi
(20) Jactu ceperit aurei.
Quid tu, consilio si superat tuo,
Succenses juveni, Cypria, credulo
Festis ignibus orba, &
Grati turis honoribus?
(25) Non istis animus concidit artibus:
Sed fallax Atalantam & celeris fugae
Cursum fregerat aurum,
Et versa in pretium Venus.
Quod coeli tenebris, quod nemorum coma
(30) Furtivos operit Luna cupidines;
Viderunt tamen astra
Et Noctis vigiles chori,
Vidit caeruleo Vesper ab aethere,
Dum saxis residens Cynthia Larmiis
(35) Sopitum Endymiona
Longo detinet osculo.
Cur non (si vacuum corpus amabimus,
Nec spes est animi prospera mutui)
Blando figimus ore
(40) Duris basia cautibus?
Quod si plena mihi guadia destinas;
Me dulci gremio, me patere unicum
His haerere labellis
Cordis participem tui.

[p. 38]

AD
NEAERAM.
Liberius expressum è vernaculo Hoofdii.

JAm super intonsos montes atque humida rura
Candida formoso nascitur ore dies.
Jam Rheni tremulis resplendens Phoebus in undis
Auricoma gratas luce saluta aves.
(5) Tu placido somnos exhalas, cara Neaera,
Pectore, sopitis languida luminibus.
Nec te purpureo perfusae mane fenestrae,
Temporis aut species deliciaeque monerit?
Nec matutinae volucrum potuere querelae
(10) Somnium sidereis excutere ex osculis?
[...]

[p. 65]

GALATEA
Adumbratum ex Hoofdii vernaculo.

DAphnidis occultu Galatea peribat amore;
Flammarumque satis, nec satis oris, erat.
Ne posset sanare, novum ne prodere vulnus,
Stabat in excubiis hinc Amor, inde Pudor.
(5) Tentabat quem saepe fateri lingua dolorem,
Haesit, & in cursu substitit usque suo.
Et nutus oculis, & desunt verba labellis,
Et tactum timido frigore pectus hebet.
Ipsa quoque articulis si dextra loquacibus ignem
(10) Exprimat, articulos deserit ipsa suos.
Quid facis? exclamat. quid inania vota fovemus,
O anime, & certum quaerimus exitium?
Nesciat hoc Phyllis, hoc aemula nesciat Aegle:
Fabula ne pagi sit Galatea sui.
(15) Et tamen aut unus Galateam Daphnis habebit,
Aut certe nullus Daphnin habebit amor.
Mane erat: in gelidae se sola crepidine ripae
Collocerat, incultas sispotura comas.
At puer ut sensit (nam senserat omnia) Daphnis,
(20) Non observatis prosilit e latebris.
Et sensim post sepem adrepens, proximus illi,
Trans humerum puros prospicit in latices.
Horruit, ut vidit Galatea in imagine Daphnin:
Respicit, & veri Daphnidis ora videt.
(25) Imo, ait, insidiis si sit locus, accipe palmam:
Vincis, Daphni: impar una duobus eram.

JANI BROUKHUSII
POEMATUM
LIBRI SEDECIM.
Editore
DAVIDE HOOGSTRATANO.

[Vignet: In hoc signo].

AMSTELAEDAMI
______________________________
Excudit FRANCISCUS HALMA, Illustr. Frisiae
Ordinum Typographus ordinarius.
M D CCXI.

p. 33

HENDECASYLLABORUM
LIBER

CARMEN XIV.
IN
DAVIDIS HOOGSTRATANI
POEMATA VERNACULA.

MUSA candida candidi poëtae,
Dulcis Aoniae colona silvae,
Ut te exosculor! ut juvat suaves
Suspensa inbibere aure cantilenas!
(5) Seu myrto nitidum decora crinem
Castas connubii faces celebras,
Et vitae pia praemia innocentis:
Seu tu funeream tenens cupressum
Sanctis manibus is comes, gravemque
(10) Solaris tumulis diserta luctum;
Seu te ludere, seu juvat jocari,
Et doctas sale, sed pudente, chartas,
Intertinguere nobili paratu.
Duces versiculi, venusti, amoeni,
(15) Et graves simul, & simul tenelli,
Dulcis Pieri candidi poëtae
Semnper vivite, semper invidendo
Batavi eloquii vigete cultu,
Dum stabit Batavis honos Camoenis;
(20) Dum terram pater ambiet Batavam
Nereus murmure belluosus udo;
Canum Nerea dum secabit audax
Pubes litoris inquilina nostri.

[Uit Hoogstraten Poemata]

Davidis Hoogstratani Elicium.

CUncta Salebrosis tumeant cum scrinia nugis,
Decoquat & nomen suada Latina suum:
Cum pro thesauris carbones venditet ater
Lucius, & fatui gnatus Aristagorae:
(5) Quis ferat in tenebris & merti carceris umbra
Carmina Romano digna sapore premi?
Ite foras agedum genuinae pignora Musae;
Vos favor expectat publicus; ite foras.
Florida simplicitas, & honestae gratia formae
(10) Nos juvat, & casti ros novus eloquii,
Et pudor, & Latiis eductae collibus artes,
Et non mentito verus in ore colos.
Infelix Iolium ac steriles mirentur avenas,
Quîs sapiunt rubri mactea Lexiphanis.

JANUS BROUKHUSIUS.

[Uit Lykdichten op het afsterven vanden Weledelen Heere,
Constantyn Huygens. ’s-Gravenhage, Pieter Perier, 1687].

ILLUSTRISSIMI VIRI
CONSTANTINI
HUGENII,
EQUITIS, TOPARCHAE IN SULI-
CHEM &c.
MEMORIAE
S.

INter honoratos Clio Sulichemia manes
Venit in Elysium, nobilis umbra, nemus.
Plauserunt laeti vates, animaeque piorum,
Hugenio sacri jus moderante loci.
At Pater indoluit graviter Musaeus, & udis
Fata querebatur tristia luminibus.
Non ille ereptos tamen indignatus honores,
Non decus antiquae, non titulum, cytharae:
Hugenii moerens gemuit morientis in uno
Funere Pierides occubuisse novem.

JANUS BROUKHUSIUS.

François van Bochoven (Franciscus Bochovius)
UBL 201 B 14 : 4; KBH 853 G 144 : 1

[fol. A1r]

F. VAN BOCHOVENS

LYKGEDACHTENIS

VAN DEN HEERE

JOAN VAN BROEK-
HUIZEN,

PRINS DER LATYNSCHE DICHTEREN.

[Vignet: Qua patet orbis].

Te Dordrecht,
_________________________________

Gedrukt by JOANNES VAN BRAAM, Boekverkooper,
IN MECENAS.

[fol. A1v: blanco]
[fol. A2r]

F: VAN BOCHOVENS

LYKGEDACHTENIS

VAN DEN HEERE

JOAN VAN BROEKHUIZEN;

AAN DEN HEER

DAVID VAN HOOGSTRATEN.

MULTIS ILLE QUIDEM FLEBILIS OCCIDIT:
NULLI FLEBILIOR, QUAM TIBI. —
HElaes! het legt’er toe! de hooftpoëet verscheien
Verbaest Apolloos koor! de zangberg slaet aen ’t schreien!
Apollo ryt van smart het ongesneden haer
Met gansche lokken uit; en treurt met zulk misbaer,
(5) Als of zyn Orfeus weêr van Bacchus priesterinnen
Te deerlyk waer verscheurt. De Moeder van het minnen
Krabt haren boezem op, nu hy, die op zyn lier
De kracht der liefde zong met onnavolgbren zwier,
[fol. A2v]
Is voor den fellen haet van Atropos bezweken.
(10) Het lust den Mingodt niet zyn fakkels aen te steken;
Maer hy dwaelt pyleloos, en met gebroken boog,
De vleugels slepen na: zoo las men uit zyn oog
Den broederlyken rou, die hem het harte scheurde,
Toen hy eertyts by ’t lyk van prins Eneas treurde.
(15) De drie Bevalligheên, in ongesiert gewaedt,
Slaen op de bange borst, die zucht op zuchten laet.
Zoo treurt de Helikon: zo treuren al de goden:
Zoo treurt de droeve rei der dichteren, geboden
Door ’t heiligh negental den allerlaetsten plicht
(20) Aen ’s mans verdiensten af te leggen in gedicht.
Doch u treft deze ramp, hoe algemeen ook, nader
Dan iemant; gy verliest uw’ kunstgenoot, uw’ rader,
HOOGSTRATEN, op Parnas met hem al lang gewoon
Te stappen, schoon hy al het sterffelyk in toon,
(25) In vinding, en vernuft, oneindigh ging te boven:
Gy volgde hem (en dit kan uwen glans niet dooven)
Langs ’t steile dichtspoor, daer zyn geest, zoo ver voor uit
Geronnen, vee en mensch aen ’t goddelyk geluit
Van zyne snaren hield gevangen, en de harten
(30) Door kracht der zangkunst kon ontheffen van hun smarten.
Nu mist gy hem, en zult, gelyk de nyvre by,
Uit zynen mondt niet meer den geur der poezy
Vergaderen, niet meer aen zijne lippen hangen.
Nu wekke dit verlies uw heete klaghtgezangen:
[fol. A3r]
(35) En wien voegt deze plicht oit beter dan uw’ geest,
Opvolger zyner kunst, en hem het allermeest
Gelyk in zuiverheit? De Venuzynsche snaren
Beschreiden zoo Quinctyl, ten starren ingevaren;
Zoo klaagde Nazo om Tibuls ontydigh lyk;
(40) En Febus weende zelf om Linus: en wat blyk
Van treurigheit ontstak ’t gemoedt van onzen dichter,
Als hy het lyk van Heins, den grooten Heins, dien stichter
Der Roomsche zangkunst, zagh geleiden naer het graf:
Hoe stak de lof van Heins toen op zyn bladen af!
(45) Nu legt die last op u, en nevens u op allen,
Die recht gevoelen, wat de poëzy vervallen
Van haren glans, en door de bastaerdy te driest
Besprongen en bezwalkt, aen hem alleen verliest.
Ik durve my dan meê uit loutren plicht vermeeten,
(50) De lykcypressen voor den Fenix der poëeten
Te sieren, en by ’t lyk den wierook van zyn’ lof
Te zwaeien: magh myn toon naer mate van de stof,
En waerde van ’s mans deugt, bevrydt zyn van gebreken
’t Gaet wel: ik voel myn’ geest verquikken, en ontsteken
(55) Door ’t licht des Dichters, die, van daer de morgenzon
De kim met roozen verft, tot daer zy in de bron
Van Thetis neêrwaert daelt met haer saffrane toomen,
Op ’t quelen van zyn lier zoo veel vermaerde stroomen
Ten rei geleidt heeft, en der vloedtgodinnen oor
(60) Betovert en gelokt; zelfs daer men noit het koor
[fol. A3v]
Der dichtren eerde, by gedrochten en barbaren.
D’aeloutheit zing’ vry, hoe Arion de gevaren,
En lagen hem gelegt ontvluchtte op een’ dolfyn,
Dien hy gevangen aen de lieffelyke lyn
(65) Van zyn gezangen hield. d’Amerikaensche golven
Geheugen, hoe de kiel van ’t pekel was bedolven,
En gruwzaem werd gesolt op ’t ziedend element,
Als eindlyk d’Aertspoëet, van ’t godendom gekent,
Zyn citer roert; en strak laet zich de storm gezeggen;
(70) De zee wordt stil en kalm; de buien zyn aen ’t leggen;
De Tritons steken ’t hooft verrukt ten golven uit,
Nu ’t zich al vlydt tot rust, op ’t noit gehoort geluit
Der Roomsche snaren, zelfs hier om haer ongewoonheit
Geëert van zeegoôn, en zeenymfen, ryk van schoonheit.
(75) Of voerd ’t nootlot hem, door ’t zwalpen van de zee,
Weêr in zyn vaderlant, aen wellekomer reê,
Dan daverde al het strant van onbepaelde weelde.
Zoo groeide Thebe, toen eertys Amfion speelde.
Verlaet hy weêr de rug van vader Oceaen;
(80) Dan voert zyn yvervier hem, daer de halve maen,
En ongepreste macht van Mechaes vloekaltaren
Den Roomschen adelaer komt in zyn’ schildt gevaren,
En Hongaryës gront dryft in vergoten bloedt;
Daer wekte zyn gequeel alom der helden moedt,
(85) Gelyk Tyrtëus zang, des dichters van Athene
Het heir van Sparte ontvonkte in ’t stryden met Messene.
[fol. A4r]
De gryze Donau, door ’t onmenschlyk krygsgewelt
Zoo doodelyk verbaest, voelt zich terstont herstelt,
En durft zyn liesparuik uit d’afgematte stroomen
(90) Opbeuren, schoon de tael van Latium en Romen
Nu aen zyn’ oever blinkt met minder heerlykheit,
Dan toen Byzantium aenbad de majesteit
Des grooten Konstantyns, en noch geen Ottomannen
Met wilde Schyten, en Barbaren aengespannen,
(95) De hooftstadt plunderden, verhit op kristenroof.
Een eeuwigh wrokkend leet voor ’t heiligh kruisgeloof!
Een lieffelyker lucht, en aengenamer streken
Herstellen my, byna van harteweê bezweken.
O blonde Moezelstroom, ô aertsbisschopplyk Trier,
(100) Volgde ik Ausonius, en blonk op myn papier
Zyn trotse zangkunst uit, ik zou u zaligh noemen,
En uwe vruchtbaerheit en pronksieraden roemen,
Zoo mildt, als g’ overvloeit van honigh en van wyn,
En druivetrossen, die van outs den zilvren Rhyn
(105) Al stonden in ’t gezicht, ontstoken van nayver:
Noch ryst uw heldre lof veel hoger, dan oit schryver
Hem op kan vyzelen: BROEKHUIZENS puiklatyn
En zoete zangtoon, by het vloeiend kristallyn
Van uwe bronnen, aen uw’ oever opgezongen,
(110) Heeft u de sterflykheit, en haren klaeu ontwrongen.
Gy zyt door zyn gedicht vereeuwight, en geen tydt
Vermagh u dezen roem te rooven: bitze Nydt,
[fol. A4v]
Sta af! de Moezel heeft hem haren duur te danken.
Zoo wordt de Hebrus noch door Orfeus heilge klanken
(115) Gedacht; zoo leeft de Po door Ariostes veêl,
En Flakkus lier, zoo ryk van toonen en gequeel.
Zal ik nu volgen al de beeken en rivieren,
Wier stroomfestoenen met meer glans en luister zwieren,
Om dat BROEKHUIZEN aen haer’ groenbezoomden boort
(120) Van waternymfen en vlietgoden is gehoort?
Dit viel te zwaer: ai, wil het my dan niet verwyten,
O Duitsche Padus, die op uwe velttapyten
Zyn zinnen streelde, toen de groote Ferdinand,
Die roem der Vorsten, wier geleertheit, of verstandt
(125) Noch klinkt door gansch Euroop’ den naneef in zyn ooren,
Hem aen uw’ stroom ontving: hoe juichten toen de kooren
Der dichteren! hoe ’t hof! zoo luisterryk verlicht
Door brave mannen, al sieraden van uw Sticht.
Toen bleeft gy door de vreugt in uwen loop schier steken,
(130) Bewust, hoe in zyn’ zang uw naem noch door zou breken
Zoo wydt, als Ferdinand, Minerves toeverlaet,
By elk, die wysheit mint, in diep geheugen staet.
In zoo veel landen, by den Aertspoëet doorzworven,
Zelfs daer de felle krygh den lantman had bedorven,
(135) Of steden weenden op het omgewroete puin
Van hun’ gesloopten wal, en hooge toorenkruin;
Zelfs midden in den drang der schitterende klingen,
En al waer ’t nootlot prest Bellones voesterlingen
[fol. A5r]
Tot steun van ’t wettigh recht der hooge heerschappy,
(140) Begaf hem noit de lust der lieve poëzy.
Gy die een’ dichter dan in stille boekvertrekken
Plaetst buiten alle zorg, en al wat zorg kan wekken,
Verstom hier nu met my! geen arbeidt brak de ruist
Van zyne zangheldin, die moê, noch uitgebluscht,
(145) Alom haer Helikon, en Aganippe stichtte,
Daer ze yders ziel zoo naeu aen haer gequeel verplichtte,
Als ’t nuchtre woudt verlieft op ’t hemelsche gevlei
Des schellen nachtegaels in ’t quikste van den Mai.
Maer sedert Gysbrechts erf, gewoon zoo hoog te boogen
(150) Op ’t eeuwigh stroomgedicht der Goesche zwaen, ’t vermogen
Op nieuws gevoelde van haer goddelyk muzyk;
En d’orglen harer keel, Thaliës keel gelyk,
Zich lieten aen den zoom van ’t Y zoo lieflyk hooren,
Dat zelf de galm al ’t hof des Stroomgodts klonk in d’ooren,
(155) Zyn wy aen mynen helt oneindigh meer verplicht.
Wie leertme in zoo veel stofs de grenzen van myn dicht
Bepalen, en geen deel van zynen roem vergeten?
G’ontrust me niet, al wie van fellen haet bezeten
Den Prins der dichteren d’onsterflykheit benydt;
(160) Krop uwen boezem vry, tot barstens toe, van spyt;
Ik volg de heldre baek, en ’t licht van zyn geleertheit,
En late u, waer gy zyt, met uwe schoolverkeertheit.
Die groote Fenix, noit bekrompen in een perk
Van kunst of tael, verheft zich door ’t lazuure werk
[fol. A5v]
(165) Daer d’onverganklykheit zyn hooft bekroont hier boven,
En nydt, noch afgunst kan zyn’ heldennaem verdooven.
Hy laet ons ’t overschot van zyn vergoden geest,
Het zy wy Sannazaer, of mannelyken leest
Geschoeit, zien uit zyn brein met schooner glans herboren;
(170) Of Palearius, schier door den tydt verloren,
Herleven met meêr moedt, en lustiger van zwier,
Dan toen hem ’t priesterdom opofferde aen het vier.
Rapyn, die keurigh schift Virgylen van Homeren,
Doet hy ons ’t dichtgeheim in puiklatyn volleeren;
(175) Al blyken van zyn zorgen onvermoeide vlyt:
O ledigheit, alleen der wysheit toegewydt!
Maer hoe wekt my de lust om op papier te malen
Een liefdetafereel, d’aenbiddelyke stralen
Der min t’ontleenen, en eens op een andren toon
(180) De blonde Citherè op haer yvoiren troon
Te dienen; als ik van Propertius de lonken
Magh leeren, die ’t gemoedt van Cynthia ontvonken,
En van Tibullus ’t liedt, dat Nemesis bekoort,
Of licht wordt gunstiger van Delia gehoort;
(185) Dan zal myn zangeres van zuivre liefde blaken:
Nu past het haer die drift noch voor een wyl te staken.
Zy zingt den arbeidt aen hun eeuwigh werk besteedt,
Dien onwaerdeerbren schat van al wat d’outheit weet,
Zoo ryk ontvouwt, en opgepropt van dichtorakelen.
(190) Dat zal BROEKHUIZENS roem aen hunne glori schakelen,
[fol. A6r]
En elk zal vragen, wie den zangberg ’t meeste sticht,
Of ’t brave dichterpaer, of hy, die hen verlicht.
Ook kon zyn hulp alleen genezen hun gebreken;
Hy kon met zekerheit van hunnen dichtstyl spreken;
(195) Hy kon de feilen, ingegleden door de handt
Der latre afschryvers, of uit louter onverstant
Den dichtren aengekladt, ontdekken, en de waerheit
Herstellen in haer licht, en middaghschoone klaerheit.
Wat wonder! al zyn tydtgenooten ver voorby
(200) Gesteigert in zyn vlucht, en op der Ouden zy
Gekomen, heeft hy aen hun borsten zelf gezogen.
Zoo wordt hy door de min van Delia bewogen;
Zoo kust hy Roozemont, terny het gittezwart
Van ’t zwymende oog hem schaft genezing zyner smart.
(205) Zoo evenaert hy met zyn weergalooze toonen
De helden altemael, die Helikon bewoonen;
Het zy Menalkas op de riete veltfluit queelt,
Ent’ bisschoplyk gehoor met zyne klanken streelt;
Het zy de huiwlyxspond bestroit wordt en geheiligt.
(210) Zyn dichtkunst zelf, zoo ryk van vonden, en geveiligt
Van dichtgebreken, vlecht een’ onvergangkbren krans
Voor ’t dierbaer overschot des weergaloozen mans;
Terwyl de groote Schim, in ’t midden der poëten,
In ’t zaligh zielenvelt al ons gewoel vergeten,
(215) D’ondankbaerheit zich niet ziet volgen, die op aerd’
VDat edele verstant ontzien heeft, noch gespaert.
[fol. A6v]
Met welk een prael zal ’t Y den Aertspoëet nu sieren,
Die evenaren kan de glans van zyn laurieren,
Gevlochten om zyn hooft, toen hem d’onsterflykheit
(220) Op Pindus toppen door Apollo is bereidt?
Wat Fidias zal hier in duurzaem marmer houwen
Een pronkgewelf zoo schoon als hy ’t zich zelf kon bouwen,
Lagh dat doordringend licht in ’t duister grafgesteent’
Niet uitgeschenen, en op Helikon beweent;
(225) Wan dat kon al de pracht der Mausoleen verdooven.
Nu dale Klio met de zaelge schaer van boven,
Van Minnegoden en Bevalligheên verzelt,
En treure op ’t koudt gebeent van haer bezweken helt:
Terwyl zyn Delia de bus bedekk’ met roozen,
(230) Violen, myrten, en adonissen, die bloozen
Om Cypris lieveling: waer by een blanke zwaen,
Zoo als ze op ’t scheiden heft haer’ eigen lykzang aen,
Gehoort worde; en zyn lier, by Orfeus lier te stellen
Aen ’t starrelicht gewelf, zal haer voor ’t laetst verzellen.
(235) Dan schryve Febus zelf met onnavolgbren toon,
Een grafschrift op de zerk van zyn’ vergoden Zoon.

Gestorven den XV.
van Wintermaent
MDCCVII.

UIT.

Broekhuizens editie van Propertius Elegiarum libri quatuor (1727): Books Google
Gedichten van J. van Broekhuizen en J. Pluimer (1677)
Lofdicht op Pluimer (1692)
Broekhuizens Gedichten (1822): Books Google
Home page of the Heinsius-collection
Return to the Department of Dutch Language and Literature