Vertaling van Horatius’ Satyrae door Cornelis van Ghistele. Tweede druk, 1599.
Gevolgd door de vertaling van de Beatus ille-epode door Coornhert, en Ode
I, 18, II, 10 en (nogmaals) Epode 2 in de vertaling van Abraham vander Myl.
Uitgegeven door Usha Chotkan,
Redactie A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Gebruikte exemplaren: UBL 20670 B 26; UBGent Her. 1832 (books.google)
Voor de eerste druk, zie: Nederlandse vertalingen van Horatius tot 1800
Ook de heldinnenbrieven van Ovidius, vertaald en beantwoord door
Van Ghistele, zijn op deze site uitgegeven.
Continue
[p. 1]

Horatius

Satyrae oft Sermones

Rhetorijckelicken overgheset door
Cornelis van Ghistele

Hier is noch op niews by gevoecht

Verscheyden andere dinghen byden selven Horatius
ende andere duytsche Poëten soo overgeset
als selfs ghemaeckt.

Al t’samen niet alleen ghenoechelijck maer waert
ende profijtelicken met verstant te lesen.

[Typografisch ornament]

TOT LEYDEN,
By Christoffel Guyot: In Salomons Tempel.
Voor Jans Jansz. Orlers, Boeck-
vercooper inden duytschen
Bybel, 1599.


[p. 2: blanco]
[p. 3]

DEN EERWEERDIGHEN
Edelen, Wijsen, ende Voorsienigen Hee-
ren, mijnen Heeren Borghermeesteren,
Schepenen, ende Raedt der vermaer-
der Stadt van Antwerpen,

Wenscht CORNELIS van GHISTELE
SALUYT.

WANT een yeghelijck mensche, Eerweerdighe Heeren, heeft eenen gheest, daer sijn natuere toe treckende ende gheneghen is, ghelijck P. VIRGILIUS MARO seyt: Trahit sua quenque voluptas, &c. Een Krijchsman heeft gheneuchte, als hy de trommele hoort slaen, al heeft hy oyt veel armoeyen besuert, nochtans daer af niet te trecken en is. Een Schippere can seer qualijck de Zee ghelaten, al heeft hy in menich perijckel gheweest van storm, wint, ende andersins. Een Musicien sal altoos behaghen int singhen hebben. Want soo ISOCRATES seit: Drye saken sijnder die eenen [p. 4] mensche wel tot arbeyt verwecken, dewecke sijn, de Natuere, Gheleertheyt en Exercitie. Maer wilt Natuere daer teghen opponeren, al verloren arbeyt, wart de mensche hem wilt pijnen, oft beghinnen. Maer wilt Natuere daer teghen opponeren, al verloren arbeyt, wat de mensche hem wilt pijnen, of beghinnen. Alsoo Eerweerdighe Heeren, mijnen gheest oyt gheneghen is gheweest tot Poëterye, ende tot Rhetorijckelycke Conste, daer inne ick my altoos gheoeffent hebbe, alsoot uwer Eerweerdicheyt wel kennelijck is: Soo hebbe ick my weder onderwonden, ghemoeyt, ende daerinne ghelaboreert: (al ist sake dat den tijt noch turbulent is) want Aerbeyt (alsoo Democritus schrijft) is huechelijcker dan ledicheyt. Ende oock om dat de Rhetorijcke nu ter tijt heel stille ende vercout is, daer inne ick my Iaerlijcx plach te occuperene, om een duytsche Comoedie voer u Eerweerdighe Heeren te exhiberene ende te verrecreerene. Soo hebbe ick versint, ende mijnen gheest (die qualyck ledich can zijn) heeft my daertoe verwect omme de Satyras HORATII Rhetorijckelyck in onser duytscher talen over te settene, de welcke vol gheleertheden ende wijser Sententien zijn, straffende der Romeynen vitien ende ghebreken, ghelyck ghiericheyt, overspel, ende oncuysheyt, ende meer andere, die hier te langhe souden sijn omme te verhalen.
    Daerom hope ick dat my alsulcken arbeyt vanden verstandighen niet qualijcken en sal afghenomen wor- [p. 5] den.
[...]


[p. 7]

De Translateur aenden
goeden Leser.

Volghende de Latijnsche Autheurs van Horatio
schrijvende, soo heb ick oock het leven
van Horatio op d’alder cortste hier in
duytsche sprake aen
ghevoecht.

QUINTUS Horatius Flaccus Venus, was gheboren in Apulia, in een Stadt ghenaemt Venusinum, ende heeft ghehadt eenen vader, die om sijn eerlijcke en deuchdelijcke manieren, van een onvrye, vry ghemaekt was, soo Horatius selve seyt: Quem rodunt omnes libertino patre natum, &c. En men seyt voorwaer, dat hy gheboren was twee Iaren te voren, eer Sergius Catelina daer oproer maeckte, ende in dien tijt datter veel Poëten ghefloreert hbben, ghelijck Catullus, Licinius Calvus, en noch vele Orateurs, ghelijck M. Cicero, Q. Hortensius, met noch meer andere, hier te langhe om te verhalen. Ende sijn vader heeft hem te Roomen ghebrocht, ende besteet by goede schoolmeesters (ghelijck hy selve verhaelt) daer hy in alle scien- [p. 8] tien gestudeert en gheleert heeft, want hy van goeden verstande was. Ende doen hy daer ghenoech gheleert hadde, soo reysde hy na Griecken lant te Athenen, om in die Philosophye oock te studeren. Hy was (soo men schrijft) eerlijk van manieren, en verstandich, soo dat hy daer door van M. Brutus, een overste Meester in theyr van Ruyters ghemaeck werdt: ende daer na begaf hy hem weder tot de Poëteryen, dat hy een groot vrient van Moecenas werdt, de welcke een machtich ende gheleert Heere was.

[...]

[p. 9]

Hier beghint
de eerste
SATYRA.

    In d’eerste Satyra de Poët ons bewijst,
    Dat niemant met de sijnen en is ghepaeyt:
    Daer na by de gierighe misprijst,
    Die welcke nimmermeer en sijn versaeyt.

WAerom ist Moecenas dat niemant die leeft
Met sulck deel, dwelck hem by redelickheden
Godt, of de fortuyne voorspoedich gheeft
Elck int sijne niet en is te vreden?
(5) Maer altoos prijst (O ondanckbaer seden)
Eens anders conditie met kermen en claghen?
Een ruytere, die int orloghen met grooter onleden
Veel pijnen besuert heeft, out sijnde van daghen,
D salighe cooplieden is sijn ghewaghen:
(10) De coopman in d’zee sijnde seght daer teghen
Als t’ schip moet storm, tempeest, en wint verdraghen,
De crijch is veel beter, een ruyterlijck pleghen
Op een ure worter menich duyst versleghen,
En een blije victorie moet hem dan ghebueren,
(15) Of een eyndeken quaets levens sy besueren.

[p. 10]
Een meestere inde rechten claecht oock, en is ontpaeyt
Als ieghelijck tot hem comt smorghens om raet,
Cloppende op de deure eer den haen craeyt:
Ick sou liever een boer sijn die vroech en laet
(20) Moet spitten, en ploeghen (seyt hy) dan een advocaet.
De lantman kermt oock, en is dickwils onstelt
Als hy ghelaeyen na de stadt niet gheerne en gaet,
En moet sijnen pacht betalen, t’sy coper of gelt:
Alleene de steedschen hy dan gheluckigh spelt.
(25) Van dusdanighen volch, t’sy duytschen of walen
Vintmen soo vele (weerdich ghemelt)
Dat sy Fabium, die nochtans wel was ter talen,
Vervelen souwen, om alt samen te verhalen:
Want luttel iemant, voorwaer ick meent,
(30) Te vreden is met t’ghene dat hem Godt verleent.

Maer op dat ick niet u niet te langhe en houwe,
Hoort waer toe ick mijn teme wil bringhen,
Of Godt sprake, en u alle gherieven wouwe,
Ick sal sulckx als ghy begeert ghehinghen.
(35) Ghy die u onder de ruyters hebt moeten minghen,
Gheneert u als een coopman, en weest ghesust:
Ghy aduocaet wilt u oock van daghen bedwinghen
En gaet de ploech mennen, ist dat u sulckx lust:
Vertreckt nu van hier, en blijft gherust,
(40) Want verandert is uwen staet en conditie.
Nu en willen sy dat niet doen: neen? en ick hebbe geblust
Haer begeerte, na haer eyghen petitie:
Waert wondere dat Godt met straffe punitie
Sijn gramschap baerde, en dat hy haer, hoe groot verheven,
(45) Niet meer soo lichtelijck en sou ghehoor gheven?

[p. 11]
Hoort noch, op dat ick niet alsoo door dien
Mijn materie en overloope, met spotten en scheeren:
Nochtans wie sal iemanden verbien
De waerheyt al lachende te vercleeren?
(50) Ghelijck de schoolmeesters eerst stillijck ghebeeren
En met soeticheyt de kinderen cleene
Aenhalen, om dat sy sonder verveeren
Ter scholen souwen comen, ghevende elck eene
Coerkens, of eenighe lieflijcheyt reene,
(55) En soo de eerste letterkens leeren kennen.
Maer nochtans laet ons nu hier alleene
Het lachen op d’sije setten, en soo u ontwennen
Van quade manieren, en tot deuchden u mennen,
Want een leeraer als de behende,
(60) Alst erust is set alle ghecken op een ende.

De lantman die met den swaren ploech
Het landt omworpende is, t’sy avont oft coene*:
De loose tavernier, die oock spade en vroech
In de weere is, om profijt te doene:
(65) Dan de ruytere int velt, en de schipman coene
Doorseylende de zee, die breet is en wijt:
Dese alt’samen pijnen haer te spoene
Tot sulcken arbeyt is hunlie belijt,
Op dat sy in haer ou daghen moghen sijn bevrijt
(70) Van noot en commere, en haer ledich souwen stellen,
Vergadert hebbende haer nootdrust teghen den tijt:
Dies sy in haer joncheyt haer lichaem wat quellen:
Want een cleyn miere, soomen voorwaer mach spellen,
De welcke sy oock willen volghen naer,
(75) Gheeft ons een exempel van sulcken arbeyt swaer.

[p. 12]
Want al dat sy met haeren monde can wech vueren
Vergaertse, en daer af eenen hoop makende, is
Seer voorsinnich, en niet sorchvuldighe cueren
Wel wetende wat tijt datter nakende, is
(80) Want als Aquarius de vreucht van den jaere stakende, is
En de stranghe wintere aertrijck benout
In haer hol sy dan altoos slapende en wakende, is
Niewers uytcruypende, en haer daer onderhout
Met t’ghene dat sy on de somer stout
(85) Vergadert heeft, en dat patientich verteert:
Maer ghy gierighe gheenen winter cout
Noch des somers hitte, noch vier, zee, noch sweert
En can u van geen gewin (d’welck altoos u hert begeert)
Ghetrecken: u en verdriet arbeyt, noch pijne,
(90) Meest elck wenscht altoos de rijckste te zijne.

Wat helpt u, dat ghy in d’eerde gheborghen hebt
Eenen hoop silver en gout, van ghewichte swaer,
En daerom altoos t’herte vol sorghen hebt,
Nimmermeer gherust, noch sonder vaer?
(95) Ghy moecht segghen, soot somtijts blijckt voorwaer:
Sa lick dat minderen, en dranck en spijse
Daeromme coopen, het sou eer een half jaer
Tot niet comen, en smilten, slachtende den ijse.
Maer en wildy van dien schat dan, groot van prijse,
(100) Die ghy soo suerlijck hebt vercreghen
U nootdrust niet nemen ghelijck de wijse,
Of soo de mieren in de winter pleghen,
Wat soeticheyt is dan daer in gheleghen?
Jae als ghy sulcx en deert aentasten niet:
(105) Hebbende en te ontbeeren is een groot verdriet.

[p. 13]
Of ghy duysent Mudde corens na u begheeren
Jaerlijckx mocht dorsschen, ick moet u vraghen,
Sal uwen buyck daerom meer verteeren
Dan de mijnen, door u gierich behaghen?
(110) En of ghy oock moest onder de slaven draghen
Den sack met den broye op u schouweren alleene,
Ghelijck sij binnen Roomen ghewoonlijck plaghen
Te coop te comene groot en cleene:
Ghy en sult daerom oock soo ick meene,
(115) Niet meer dan connen eten voorwaer,
Of t’uwen deele nemen dan eene,
Die niet en heeft ghedreghen sulck pack swaer:
Hierom segh ick, soot oock is blijckelijck claer:
Des menschen natuere is haest ghepaeyt,
(120) Maer t’gierich herte en is nimmermeer versaeyt.

Of seght wat macht helpen oft schaeyen
Hem die tamelijck na der natueren wilt leven,
Of hy maer hondert bunder lants en can besaeyen
Of duysent, als de machughe* verheven?
(125) Maer t’is heuchlijck, menchdy voor een antwoorde geven
Alsmen van den grooten tassen mach sijn voetsel halen.
Och hier in dunckt ghy my al te dwaeslijck sueven,
Als ghy van eenen cleenen hoop sonder falen
Soo veel meucht crijghen, om des nootdrusts qualen
(130) Te stelpene na den eesch der natueren:
Waerom prijsdy dan oock wilt my dan hier op talen
Meer u groote cooren solders, en u volle schueren,
Dan ons cleyn tonnen vol corens, daer wy t’allen ueren
Ons behoef af hebben, en patientich duycken?
(135) Sat is hy, die meer begheert, dan hy can ghebruycken.

[p. 14]
Ghelijck of ghy maer en hadt van doene
Een vaetken waters, of een croesken cleyne,
En dat ghy seyt, ick heb liever als de coene
Uyt een groote riviere, dan uyt een fonteyne
(140) Mijn behoef te scheppene: hier om ist certeyne
Deghene die veel meer begheeren dant betaemt,
Loopende tot de groote riviere ghemeyne
Dat haer de vloet Aufidus subitelijck praemt,
En verdrincken alsoo, hoe groot vernaemt:
(145) Maer die sijn nootdrust maer en neemt, t’sy man oft wijf,
En aen een fonteynken te gaene hem niet en schaemt,
Storm noch wint en sal hem letten, dits mijn motijf,
Noch trubbel water en scheyt, en niet en verlieft sijn lijf
Inde riviere, nemende sijn behoef als de gepaste,
(150) Grooten rijckdom brengt menighen in laste.

Maer d’meeste deel van de menschen nu ter tijt
Door de begeerlicheyt die haer quelt dach en nacht
Segghen, nimmermeer ghenoech, want na hun belijt,
Hoe ghy meer goedts hebt, hoe ghy meer wort gheacht
(155) Wat wildy met hem doen die soo is bedacht?
Ghebruyckt hy niet gheerne een arm leven,
Want hy maer soodanighen vreucht verpacht?
Ghelijck ons van eenen rijcken deyn wort gheschreven
Woonende t’Athenen, een stadt in Griecken verheven,
(160) Die t’volcx spot met my, wats daerinne bedreven?
Sprack, t’volck spot met my, wats daerme bedreven?
T’huys schep ick in mijn herte een melodije
Als ick aensie heuchlijck tot elcken tije
Die gouwe penninghen in min kiste, my een solaes,
(165) Die t’sien boven t’ghebruyck prijst, is een arm dwaes.

[p. 15]
Tantalus dorstich is altoos gapende
Na d’watere, dwelck voorby sijn lippen vloeyt.
Waerom lachty? Ghy die na d’eersche goet sijt schrapende,
Sulcke fabele noopt u, dit wel bevroeyt,
(170) Al noem ick een andere, want ghy u soo gierich spoeyt
Om te vergarene sacken met gelde,
Van alle canten, hoe rijck nochtans ghegoeyt,
Levende vol onrusten als de onghestelde,
Slachtende Tantalum, soo ick u eerst spelde,
(175) Want u gierich herte tot allen tijen
Soo hongherich is, als Tantalum den dorts quelde,
Nochtans moet ghy uwen schat als heylichdom mijen,
Scheppende daer inne maer sulck verblijen,
Als die gheschilderde beelden aenschouwen,
(180) De gierighe t’gelt voor haren afgodt houwen.

Weetty niet waer toe datmen t’ghelt sal gebruycken?
Laet broot copen, fruyt, en moest, ick segt u blotelijck,
Doet matelijck mijn halen, niet met groote cruycken,
En gheeft de natuere al dat haer is notelijck.
(185) Of dunckt u wesen een solaes grotelijck
Nacht en dach te sijne met sorghen belaeyen,
Vreesende voor quaey boeven die u dotelijck
Om u ghelt hinderen willen sonder lang beraeyen,
Oft voor dieven oft brant, die u mochten beschaeyen,
(190) Of voor u dienaers, datse u iet sullen ontdraghen,
En loopen de voer inne, en laten u na craeyen:
Schepty hier inne vreucht en een behaghen?
Certeyn als ick de waerheyt wil ghewaghen,
Alsulcken rijckdom en sou ick gheensins begheeren,
(195) Wel hun die goet hebben, en heuchelijck verteeren.

[p. 16]
Ghy meucht oock segghen, als iet let mijnen lichame
Sijnde qualijck te passé, t’sy verhit oft vercout,
Of dat eenich ongheval met misquame,
Soot dicwils ghebeurt, my vast te bedde hout,
(200) Dan hebdy altoos iemant, t’sy jonck oft out
Die by u steevast blijft sitten door desen:
De tweede maeckt u wat werms: de derde niet en slout,
En loopt om eenen medecijnmeester ghepresen,
Op dat ghy terstont weder sout op de beenen wesen.
(205) O ghy deyn want ghy soo vreck sijt van natueren,
Wijf, noch kint en wou dat ghy mocht ghenesen:
Al die u kennen haten u, maghen en ghebueren,
Geeft u dit wondere? Jae dat niemant tot geender ueren
(Want ghy niet dan t’ghelt en hout voor uwen vrient)
(210) U vrientschappe en bethoont, die ghy niet en verdient?

Maer wildy oock vrienden en maghen behouwen
Die u natuerlijck sijn aengheboren
En niet door jonste, ick moet u waerschouwen,
Ghy doet voorwaer al arbeyt verloren,
(215) Ghelijck of iemant den ezel wou dwinghen met sporen
En na den toom leeren gaen int velt:
Want ghy t’ghelt hebt voor uwen Godt vercoren,
En niet dan vreckicheyt daghelijckx voortstelt.
Maer hoort waeromme dat dit van my wort vertelt,
(220) Om dat ghy ten lesten u giericheyt sout laten.
Als ghy meer dan ghenoech hebt, have en ghelt
En vreest voor geen armoeye, en wilt voortane haten
Meer te conquesteerne, want ghy t’uwer baten
Ghenoech vercreghen hebt, naer u wenschen,
(225) Die nimmermeer te vreden sijn, sterven arme menschen.

[p. 17]
Doet oock niet, als Vuidius (ten is gheen fabele)
Die soo rijck was, dat hy voorwaer
T’ghelt met maten schiep, maer soo vuyl en onabele,
Dat hy nimmermeer, t’sy thuys oft int openbaer,
(230) Beter ghecleet ghinck dan sijn dienaer,
En altoos vreesde tot de leste ueren
Dat hy noch lijden soude armoede swaer,
Den welcken sijn vrije dienstmaecht met wreede cueren
Met een bijle t’hoot cloof, die (soo de Poëten rueren)
(235) De stoutste was van Tyndaris gheslachte.
Wat rady my dan? Ben ick te Vroet van natueren?
Sa lick leven als Menius die by dagheb y nachte
Groot gelt vergaerde, of als de ongheachte
Nomentanus, diet ruyterlijck dorst te veuren gheven?
(240) Hoe salmen elcken te passé connen gheleven?

Wildy noch twee contrarien teghen een nu schicken,
Die gheensins t’samen en connen accorderen?
Als ick u verbie gierich te sijne, wilt hier op micken,
Soo en beveel ick u niet dat ghy sonder cesseren
(245) U goet verquisten sout, of oncuysheyt hanteren,
En gaen na als een potboeve, soo sulcke pleghen,
Daerom laet af alsulck argueren:
In alle dinghen is een mate gheleghen,
En daer sijn uyterste palen, buyten welcke weghen
(250) En mach de rechtveerdicheyt niet staen eenpaer.
Nu come ick weer, daer ick wat af hebbe ghesweghen,
Op mijn eerste propoost, dat niemant voorwaer
Ghelijck de gierighe, soot blijckt openbaer,
Hem en belooft, int Oost noch int Weste,
(255) Hem dunckt altijt eens anders neeringhe is de beste.

[p. 18]
Dan benijt hy oock met hert sweerighe pijne,
Dies hy voorwaer den afgunstighen slacht,
Dat eens anders koey meer melckx gheeft dan de sijne:
Noch en wilt geensins worden gheacht
(260) By den meesten schamelen hoop, maer dach en nacht
Arbeyt om desen, en dien te verhooghen
In rijckdommen, dies hy groote onruste verpacht:
Eenen rijckeren altoos hebbende voor ooghen
Daer hy na speurt, soo ick u wil betooghen:
(265) Wanneer de waghelien om ’t seerste rijen,
De verwindere wilt hem oock altoos pooghen
Om den voorsten te achterhalene sonder vermijen,
Niet achtende op de middelste die hy by tijen
Heeft verrascht, en wilt altijt voort voort,
(270) Alsoo steeckt een ieghelijck na d’meeste boort.

Hierom ist datmen selden vinden can eenen mensche
Die segghen mach, van herten versraeyt:
Dat hy voorspoedich gheleeft heeft, na sijnen wensche
Of als hy sterven sal is wel ghepaeyt,
(275) Als eene die vanden maeltijt comt versaeyt:
Tis nu ghenoech, ick salt hier by laten,
Op dat ick niet en worde becraeyt,
En dat ghy niet en meent, dat ick tot mijnder baten
Crispinus kiste berooft hebbe, die alle staten
(280) Wou berispen, en veel claps cost uytlegghen,
Niet een woort en wil icker meer toe segghen.


[p. 19]

Hier beghint
de tweede
SATYRA.

    Menich mensche (de tweede Satyra verclaert)
    Wilt een sonde schouwen, en tot arger is genegen,
    Daer naer wort ons bewesen den oncuyschen aert,
    En wat verdriet dat int overspel is gelegen.

LIchtveerdighe vroukens en ydel tuyten,
Die altoos liever dansen, dan spinnen,
Quacsalvers, guygeleers, beroyde guyten,
Tafelvrienden, die haren buyk beminnen,
(5) Al dit gheselschap seer goet om kinnen,
Waren seer bedroeft, om Tigellius doot:
De welcke een sangere was blije van sinnen,
En seer liberael, t’gelt niet achtende groot.
Een andere, daer teghen, ter nauwer noot
(10) Sijnen schamelen vrient, om hongher en couwe
Te verdrivene niet een mijte en gaf, of en boot:
Vreesende dat hy gheacht sijn souwe
Voor een quistgoet, die t’sijne wech gheven wouwe,
En dat hy naemaels dan sou lijen ghebreck,
(15) Sulck mensche schout den mespoel en valt inden dreck.

[p. 20]
Of ghy den eenen vraechde, waerom hy sijn goet
Van sijn ouders verstorven, met groote hoopen,
Soo gulsichlijck, en soo onnuttelijck verdoet?
Ja dat hy noch tot de woekeraers moet loopen
(20) Om ghelt als hy spijse en dranck wilt coopen:
Hy sal u antwoorden, wel schijnende bedacht:
Dat doe ick, ick wil u den sin ontknoopen,
Om dat ick voor gheen deyn en sou sijn gheacht:
Of arm van herten, en daerom hy den milden slacht.
(25) De sommighe sullen hem hier inne prijsen,
Om dat hy soo liberael is, dach en nacht:
Een ander sal al gheckende op hem grijsen,
Ja achter rugghe met vingheren wijsen:
Dese seyt tis een stort schotele, dander tis een ghilde,
(30) Tis wijsheyt niet te vreck sijn noch niet te milde.

Fvsidius* rijck van haven, vreest te sijne vernaemt,
Voor een quistgoet, en daerom soberlijck teert:
Maer ghelt op woecker te geven hy hem niet en schaemt,
Daer hy de vijfden penninck winninghen af begheert,
(35) En die de onnutste sijn, dese hy meest scheert,
En dan scherpelijckst maent als de coene:
Dees jonghe ruyters hy hem niet en verveert
Uyt te suypene, en gelt op woecker te doene,
De welcke by haer straffe vaders avont en noene
(40) Noch moeten te coste gaen, en heurlie ontsien:
Want sy noch wulps sijn, jonck en groene,
Och als iemant dit hoort, wie en sou door dien
Niet roepen. O Godt laetty dit gheschien?
My wondert dat ghy de sulcke niet en plaecht,
(45) Groote woeckere God en den mensche mishaecht.

[p. 21]
Men mocht oock segghen soot wel ghebeurt
Doet hy winninghen en groot profijt,
Hy hout te vrijere cost, en leeft onghetreurt:
Maer qualijck soudy ghelooven, hoe de sulcke t’elcker tijt
(50) Sijn selfs vyant is, en om t’goet hem ontvrijt
Nauwe derrende het lichaem sijn voetsel gheven,
Ghelijck Menedemus daer Terentius af belijt,
Die, om dat hy sijnene soone hadde verdreven,
Armelijck en cauvelijck* Woude leven,
(55) Hem selven cruycende nacht en dach,
Niet armelijcker soo ons wort beschreven
Dan dese, daer ick nu af maecke ghewach,
Soberlijck levende al heeft hy groot beslach
Want men seyt hedens daechs noch certeyn,
(60) Hoe rijcker boer, hoe vrecker deyn.

Of nu iemant vraechde, waer toe dient sulc ontfouwen
Hoort waer ick henen wille: als de dwase vlien
Sommighe ghebreken en die willen schouwen,
Soo speurense (soomen daghelijcc mach sien)
(65) Na arghere quaet, contrarie van dien:
Malthinus die een ghemackelijck leven verpacht
Gaet met eenen rock openbaer voor de lien
Die hem tot op de hielen hangt: een ander slacht
Den lichtvoetkens, en maeckt oock dat ieghelijck lacht
(70) Draghende een rocken, d’welck nau de billen bedeckt:
Rufillus een fraeyaert, rieckt dach en nacht
Na musselliaet cruyt: Gorgonius wort oock begheckt
Die als eenen bock stinckt gaende besmeurt, bepleckt,
En van onachtsaemheyt in sijn vuylicheyt duyckt,
(75) Luttel iemant mate of maniere ghebruyckt.

[p. 22]
Men vinter die niet en willen converseren oock
Dan met gehoude vrouwen, als overspeelders coen,
Andere die sullen lievere boeleren oock,
Met openbaer hoeren, of sulck fatsoen,
(80) Dwelck profijtelijcker was na Catoes bevroen,
Want als hy eenen eerlijcken persoon sach gaen
Uyt het hoerhuys, wilt vrijlijck sulcr doen,
Dat en lastere ick niet was sijn vermaen,
Want soo haest wanneer den ionghen wast aen
(85) De oncuysche begeerte, soo is hen voorwaer
Wel gheorloft, na sulcken persoonen te staen,
En niet na ander mans vrouwen, maer
Sommighe soecken de schoone al sijnse oneerbaer,
Cupennius die met de sulcke al sijn goet verteerde,
(90) Den lof (t’was schande) daer af begeerde.

Maer ghy die als overspeelders leeft by tijen,
Tis u wel ter pijnen weert, dat ghy oock aenhoort,
Wat grooter verdriet ghy dicwils moet lijen,
U brengende in laste als ghy nae de sulcke spoort
(95) En voor een Corte vreucht, en een cleyn confoort
Soo veel perijckelen anrtelijck verpacht:
D’eene die wort subijtelijck somtijts verstoort.
En moet ter vensteren uyt springhen inder nacht.
De tweede die wort sijn ribben onsacht
(100) Met geeselen gheslaghen, ja totter doot,
Van die ghene die hem hebben ghewacht.
De derde meenende te ontloopen sulck ghestoot,
Gheraeckt onder de boeven en soo comt in noot,
Dit ghebeurt henlieden, heymelijck oft openbare,
(105) Godt en geeft gheen gelt, maer betaelt mat ware.

[p. 23]
Een andere diet geensins ontloopen, can,
En op t’seyt schandelijck wordt bevonden,
Moet sijn correrie met ghelde afcoopen, dan,
Of neen hy wordt (ick moet vermonden)
(110) Confuyselijck beschaemt tot dien stonden
En van de schargianten onghenadich getracteert.
Ja sommighe woren ghelubt t’huys ghesonden
Van des vrouwen mans, daer sy by hebben geconverseert,
Wel weert dat sy soo worden ghecorrigeert
(115) Met goeden rechte na ieghelijer belijen:
Maer Galba daer teghen opponeert
Als datmense soo scherpelijck niet en sou castijen,
Want hy speurde oock sonder vermijen
Na ander mans vrouwen onghelaeckt,
(120) Niemant en is geerne op sijn seer gheraeckt.

Maer tis min perijckels, als iemant secreet en stille,
Een vrije dienstmaerte goedertierlijck
Ghecrijghen mach tot sijnen wille,
Niet dat ick oock prijse Sallustium onmanierlijck
(125) Die niet min (ja seer onbestierlijck)
Dan een overspeeldere alsulcke heeft bemint,
En vrije dienstmaerten altoos was schoffierlijck:
Maer hddhy tameljck ghews ghesint,
En hem selven, en sijn macht bekint,
(130) En niet meer d sulcke ghegheven,
Dan soo redelijc wa, der mae ontrn,
Sulcken schand en soumen hem niet hebben na geschreven
T’sijnder schaden: maer wou noch hier om sijn verheven,
Want hy niet en vervolchde ander mans vrouwe
(135) Sulcke verdrincken in dwater, die t’vier willen schouwen.

[p. 24]
Ghelijck voormaels Marsaeus die beminde seere
Een openbaer hoere die Origohiet,
En al sijn erfgoeden, hem een grooter oneere
Daer me verteerde, merckt dit bediet,
(140) Gheensins sprac hy my sulcx en verdriet,
Want ick niet met ander mans vrouwen coene,
En hebbe geconverseert: maer ghy en schaemt u niet
Dat ghy met openbaer hoeren hebt te doene,
Waer deur u naem en saem, avont en noene
(145) Vermindert wordt, schadelijcker voorwaer
Dan al u goet, pijnt sulcx te bevroene,
Duncket u ghenoech sijn te schouwene eenpaer
De persoon, en niet t’ghene dwelck over al, dits claer,
Hinderlijck, t’sy aen dienstmaerte, of aen eens anders wijf is,
(150) Luxurie schadelijck aen siele en lijf is.

U goede same te verliesene onvramelijck
Ws* vaders goet te verquistene met overtollicheyt,
Is dat niet altoos een groot quaet, en onbetamelijck?
Laetty u duncken datter is eenich onderscheyt
(155) Of ghy met een gehoude vrouw, t’sy van wat qualiteyt,
Of met een dienstmaerte misdoet int converseren,
Of met een ghemeyne, metten corsten gheseyt,
Ist niet al een oncuyschelijck hanteren?
Villius die oock wilde boeleren
(160) Met een edel vrouwe wert daer deur bedroghen,
Ja die gheslaghen wert meer dan hy cost herderen,
Met vuysten die dapper om sijn ooren vloghen,
En met blancke messen, dits ongheloghen,
Staende voor de deure als Longarenius was binnen,
(165) Den sulcken naect udriet*, als hy vreucht meent gewinnen.

[p. 25]
Of de vleeschelijke lust, tot hem, met woorden sprake,
Siende dat hem alsulck leet gheschiet:
O Villi waerom doedy u alsoot ongemake?
Al is natuere vlammich ontsteken siet,
(170) Ick en versoecke voorwaer op u niet,
Dat ghy na sulcken machtighen vrouwe sout sporen,
En u daerom brengt in dit verdriet:
Hy mocht antwoorden, het is een dochter gheboren,
Van eenen edelen vadere, weert vercoren,
(175) Dies my de begeerlijcheyt meer aencleeft.
Certeyn dat sijn al woorden verloren,
Want de natuere die crachten ghenoech heeft,
Veel beteren raet contrarie daer teghen gheeft,
Siet niet soo hooghe, want men seyt ghemeyne:
(180) Soo wel blust mespoel water, als schoon fonteyne.

Maer ghy die tamelijck sulck werck wilt beleyen,
En schouwen dat onbehoorlijck is t’allen ueren,
Weetty niet, dat ghy moet onderscheyen,
Oft ghy sondicht door broosheyt der natueren,
(185) Oft door u brootdroncken wulpsheyt met stoute cueren,
Daerom wacht u, eert u naemaels berout,
En wilt nae gheen anders mans vrouwen spueren,
Waer deure ghy certeyne ghenieten sout,
Meer onrusten (dees leere van my onthout)
(190) Dan solaes, oft profijt: wilt oock niet meenen,
Al sijn de sommighe verciert met silver of gout,
En met diamanten, oft costelijcke steenen,
Dat sy daerom reynder sijn, en ghever van beenen,
Dan eene die slechtelijck gaet ghecleet altijt,
(195) Leelijcke ghebreken bedecke een schoon habijt.

[p. 26]
Dan oock is prijselijcker noch boven dien,
Alsulcken deerne die veyl is voor ieghelijcken.
En die haer als een hoere vertoont voor de lien,
Ja daermen gheen gheveystheyt aen en siet blijcken,
(200) Niet slachtende sulcke vrouwen, die in alle wijcken,
Hun eerbaer beroemen, en haer ghebreken
Met schoone habijten bedecken, voor den rijcken,
Ja t’herte hebbende der hoeren treken:
Der rijckerlie maniere is, verstaet mijn spreken,
(205) Als sy willen coopen een peert ercellent,
Die voeten sullen voor al wel worden onderkeken,
Niet eerst aensiende, soo menighe sijn ghewent,
Oft van lijve fris is, en van haire ient,
Cort van hoofde, wel ghebilt, en van halse hooghe,
(210) Tis dicwils misprijselijck, dat schoon is in d’ooghe.

Daerom ghy die tot sulcke ghesint, sijt
Op t’schoon aensicht ghy scherpelijck u oogen slaet
Maer als Hispea, van ghesichte blint, sijt
Prijsende sulcx deur de liefde delicaet,
(215) En haren frisschen ganck als sy over strate gaet,
Maer ghy en cont gheensins aenschouwen
Al t’ghene dat haer boven dien mistaet.
Wat condy toch meer aen sulcke vrouwen,
Die haer soo beveyst, en eerbaer willen houwen,
(220) Dan d’aensicht ghesien: met haer langhe cleeren,
Bedeckende haer ghebreken, weert verspouwen:
Oft sy moesten Catia slachten vol oneeren,
Die bloot tot boven de knien ginck voor princen en heeren,
Moet hebbende op haer schoonheyt soot bleeck int clare,
(225) Eerbaerheyt, en schoonheyt, is een costelijcke ware.

[p. 27]
Ghy die dan soo vleeschelijck sijt gheneghen,
Om te siene, daer ghy niet en moocht toegheraken,
Waer dat ghy haer speurt, in huysen in weghen,
Beschut met langhe cleeren, quaet om te ghenaken,
(230) (Dies men u te vlammigher siet blaken
En te hittigher sijt) want hoe ghy meucht tieren,
U dat belet wordt met veelderhande saken:
Altoos is sy bewaert met camenieren,
En met commeeren, die haer voor schoffieren
(235) Meenen te behoeden, haer altoos ontrent,
Soo dat u in gheender manieren
Het principaelste en mach worden bekent,
Dan alleene het aensicht dwelck u ooghen verblent,
En dan bedroghen wordt door alsulcken bedrijf,
(240) Een schoon aensicht verciert wel een leelijck wijf.

Een andere slechte deerne is ongheveyst,
Haer lichaem en is nau met kerspen* doec bedeckt,
Soo dat ghy by nalijcr (hier wel om peyst)
Haer naectelijck over al meucht sien perfeckt,
(245) Of sy fraey van leden is, en onbevleckt,
Ja met minder moeyten moochdy sulcken persoonen
Ghebruycken, als natuere daer toe is verweckt,
Of wildy u lievere laten hoonen,
Van de sulcke die haer niet en willen vertoonen,
(250) Sy en moeten eerst van uwen schijven ghenieten:
En moet heurlie altoos te voren toonen,
En uwen buydel eerst openen, en uyt schieten:
Dwelck u dan naemaels moet verdrieten,
Want tis een sot coopman die gelt wilt bien,
(255) Eer hy sijn comenschap te deghe heeft besien.

[p. 28]
Ghelijck een Jaghere die den hase spaert,
Deur den sneeu, over de berghen hooghe en lanck,
En pijne, en grooten arbeyt besuert,
Om dien te crighene met snellen ganck,
(260) Maer als hem voor gheset wordt eenen met danck,
Op de tafele, dien en dunckt hem niet smaken,
Also is oock mijn liefde: is dees overspeelders sanck
Want een vrouwe die ghemeyne is, moet ick laken,
Maer die quaet om crijghen is doet my blaken,
(265) En op de sulcke wet ick meest mijnen tant:
O ghy dwaes, wilt alsucke leet staken,
Meendy so te verdrijven uwen hert sweerighen brant,
Doende der natueren gheen onderstant,
Maer daer deure u selven quelt dach en nacht,
(270) Die begeert, dat hem ongereet is, lijen verpacht.
Waert u niet betere dat ghy wout leven,
Haer alsucken reghele, ende mate,
De welcke de natuere heeft ghegeven
Der oncuyscher begheerten, tuwer bate?
(275) En om u te besnijen, vroech en late,
Van u broodroncken wulpsheyt merckt mijn vermaen,
Want de natuere leert u, t’sy van wat state,
Als haer yet wordt gheweyghert saen
Wat ghy meucht, oft niet en meucht wederstaen,
(280) Ghelijck als u lippen dorstich spaken,
Moet ghy wt* gouwe coppen uwen dorst verslaen?
Sout niet wt eenen steenen beker soo wel dan smaken,
En als u den honger ieuckt tusschen de kaken,
Muechdy niet dan pauwen van prijse groot?
(285) Den ruggen cant, blust honger so wel als t* broot.

[p. 29]
Als u dan de vleeschelijcke begeerte quelt,
En ghy vint een slechte dienstmaerte ghereet
De welcke al is sy niet rijckelijck ghestelt
Wel boeten can uwen vierighen lust heet.
(290) Oft hebdy lievere, (u selven doende leet)
Tentatie te lijene, en quellagie?
Certeyn ick niet, want ick altoos (God weet)
Beminne een Venus nichtken hoe slecht van linagie,
Die my ghereet is om cleyn gagie,
(295) En ghewillich daer toe met blijde cueren:
Philodemus sprack alsulcken vroulijcke personagie,
Daermen op wachten moet tallen ueren,
Ja tot dat den man gaet buyten de dueren,
En die haer so pruts hout, ionnick den walen,
(300) Die bidden en ghelt toegheven als sotten dwalen.

Maer voor hem socht hy altoos een cleyne van prijse,
De welcke als sy ontboden wert, quam terstont,
De sulcke is te prijsene, oock nae mijnen advijse,
En die claer, en suyvere is, dit dunct my eenen vont:
(305) Die haer oock niet wittere en maect dan haer de natuere iont
Als ick sulcke een hebbe nae mijnen sinne
En beneven mijn sije leet van lijve ghesont,
Soo dunckt my dat ick hebbe een coninginne,
Oft dat Ilia, oft Egeria is de godinne,
(310) En gheve haer eenen naem, also ick wille,
Ick en vreese oock niet al ist dat ickse minne,
Dat heur man sal heymelijck en stille,
Ons comen verstooren, met grooten gheschille,
Loopende op de deure met een vremt ghedruys,
(315) Die ander mans vrouwen mint naeckt sulck consuys.

[p. 30]
Dulck* lief en sal my oock niet anctelijck onspringhen,
Uyt den bedde, soo ghehoude vrouwen pleghen,
Als sy van haer mans (die haer noode ghehingen)
Worden betrapt, t’sy in wat weghen
(320) Duchtende dat sy sat worden ghesleghen
Armen en beenen in stucken, roepende claghelijck,
Wee mijns, dat ick oyt hier toe was gheneghen,
Als een rampsalighe, haer selven mishagelijck.
Door sulck overspel, daer haer Godt om is plagelijck,
(325) En vreest te verliesene haer houwelijck goet,
rspeelder moet oock vlien niet trachelijck,
Bervoets, onghecleet, of daer laten moet
Van sijnen pluymen, oft verlieft sijn eere onvroet,
Alsoo te worden betraept, ist niet een arm leven?
(330) Fabius selve sou my hier inne ghelijck gheven.


[p. 31]

Hier beghint
de derde
SATYRA.

    Hier wordense berispt die vol ghebreken sijn
    En laten haer duncken dat sy sijn de beste
    En by andere niet en willen gheleken sijn,
    Makende van cleyn vitien groote queste.

DE sanghers hebben dit ghebreck alt’samen
Wanneer sy onder de vrienden sijn vergeert,
Dat sy haer dan om te singene willen schamen,
Hoe seer datmen heurlie bidt: maer alst niemant begeert
(5) Soo en isser niet dat hen let, of deert,
Qualijck sullen sy dan connen afghelaten.
Tigellius die voor een groot sangher wert vermeert,
Hadde sulcke conditie weert om haten.
Ja de Keyser selve en cost soo schoon niet praten,
(10) Noch nimmermeer daer toe hem bedwinghen,
Al dat hy op alle vrientschap ten mocht niet baten,
Gheensins en cost hy hem daer toe ghebringhen.
Maer alst hem van selfs luste, soo ghinck hy singhen,
Met luyder kelen, over tafel na sijn beste,
(15) Duerende van d’eerste gherechte tot het leste.

[p. 32]
Een heel auerechs mensche was dit voor waer,
Ja gheen dinghen ghebruyckende maniere
Dicwils liep hy achter straten openbaer,
Oft hy geiaecht werdt, dwaes van bestiere,
(20) Dan ginck hy weder als die goedertiere,
Ghelijck een bruyt die gepalleert ter Kercken gaet:
Dicwils had hy hondert knechten, dicwils nau viere,
Als nu sprack hy hoochmoedich, als een potestaet,
En als een Coninck hem houwende delicaet:
(25) Als nu hiel hy hem so schamel, met slechten avijse,
Ja dat eenen dryvoet stoel vroech en laet,
Sijn tafel was, verciert met sober spijse,
En met weynich te vreden was als die wijse,
Ja met eenen groven rock, voor de couwe alleene,
(30) Heden Vroet sijn, morgen sot, is een wijsheyt cleene.

Hy beroemde hem dat hy was te vreden,
Met een cleynken, en scheen dan een splijtmijte:
Maer haddy hem gegeven duysent stuyvers heden,
Eer vijf daghen was hy die al quijte,
(35) En ydel van borsen (ick segt hem te verwijte)
T’snachs waeckte hy, dicwils tot smorghens vroech,
Heel daghen sliep hy dat hy ronckte met appetijte,
Noyt averechter creatuere d’eerde en droech,
Hem selven doende het meeste onghevoech:
(40) Maer nu mocht yemant tegen my seggen oft vraghen
Hebde ghy gheen ghebreken? ia ick ghenoech,
En ter avontueren, ick derst wel ghewagen,
Die niet minder en sijn, en den volcke mishagen,
Die daer af wilt vrij sijn, certeyn wel geck is,
(45) Wie leeft ter weerelt die sonder ghebreck is,

[p. 33
Maenius (als Nouium sijnde absent)
Berispen Woude, een ander die sprack
Hola! het schijnt dat ghy u selven niet en kent,
Of meendy dat wy van u ooc niet en weten eenich lack?
(50) Maenius antwoorde, en hem dat niet aen en track,
Dies ghetroost ick my, of de schade is mijne:
Vintmen oock sotter menschen onder t’hemels dack,
Door haer eyghen liefde weert veracht te sijne?
Die hun laeten duncken dat sy als Godt dwijne
(55) Sonder ghebreck sijn, of sonder maer,
Maer als ghy met soo duysteren oogen, t’elcken termijne,
Qualijck meucht sien ws* selfs ghebreken swaer,
Hoe condy dan met soo scherpen gesichte mercken daer,
Ghelijck den Arent heeft, ws vrients ghebreken?
(60) Maer als nijdt domineert, wordt liefde versteken.

Meendy niet dat u sulcx oock ghebeuren, sal
En daerom diesghelijck sal worden ghedaen?
En dat sy vernemen oock, na u sotte cueren, al
En na u ghebreken die u mistaen?
(65) Ghy meucht segghen de sulcke is ghestoort saen,
En een onsoet mensche (merckt wat ick schrijve)
Nochtans, wantmen hem ongeschickt siet dagelijcr gaen,
Ja dat hem die cleeren hanghen vanden lijve,
En ghelijck een slomphose: deur dien bedrijve,
(70) Is hy voorwaer wel spottens weert,
Maer tis een goet mensche, ja gheen beter van wijve
Gheboren, en dan oock u vrient erpeert,
En hy heeft goet verstant, dies hem elck begeert,
En bemint wordt, wijs van inventie,
(75) Ja een plomp lijf, schuylt wel groote scientie.

[p. 34]
Ondertast u selven ghy, die om simpel vitien,
Eenen anderen blameren wilt, tot allen ueren:
En siet ofter gheen ghebrekelijcke conditien
In u verwortelt sijn, deur broosheyt der natueren
(80) Of deur de ghewoonte, quaet van cueren,
Want die somtijts niet en wilt wien,
Sijnen ackere, hoe groot van valueren,
Luttel vruchten sal hy crijghen van dien,
En tquaet cruyt soomen dicwils mach sien,
(85) Sal verwortelen en over al groeyen.
Daerom mach ick u wel vrijlijckverbien,
Wilt toch niet so haestelijck spoeyen,
Om te bespien (wildy slachten den vroeyen)
Tcaf van uwen vrient, t’sy leeghe of hooghe,
(90) Worpt eerst den balck uyt u eyghen ooghe.

Laet ons nu weer op dat propoost keeren:
Ghelijck die ghene van minnen is verblint,
Sijns liefs ghebreken (al moghense haer onteeren)
Niet en aenmerckt, of niet en bekint:
(95) Maer dicwils dies te meer tot haer is ghesint:
Al was, Agnes neuse vuyl en mismaeckt,
Balbinus heeft haer dies te meer bemint:
Ick wou als wy onder de vrienden sijn gheraeckt,
Dat wy so verblint waren, en onghelaeckt,
(100) Jeghelijcr ghebreken lieten ongheblaemt,
Ja hoe rijck of hoe pover gedaeckt,
En dat sulck gebreck om sduechs wille waer ghenaemt,
Een eerlijck ghebreck: Want ons betaemt,
Vrients schande te bedecken: en men seyt ghemeene,
(105) Daer d begrijp groot is, daer is de vrientschap cleene.

[p. 35]
Maer ghelijck een vadere niet en behoort,
Te verwijtene eenich ghebreck sijnen kinde,
So en meughen wy oock niet (hoe seere ghestoort)
Onsen vrient sijn lempten segghen dats slot en dinde:
(110) Maer manierlijck hem onderwijsen als de ghesinde:
Een vader en sal sijn kint dat losachtich siet,
Gheensins scheelaers noemen, half gelijckende de blinde
En die wanschappich, cort is, soot somtijts gheschiet,
En sal hy alsulck ghebreck verwijten niet:
(115) Dwelck hem aengeboren is, deur cracht der natueren,
Ghelijck Sisiphus was, soo ons wort bediet,
De sone van Marcus Antonius cleyn van statueren,
Een wijs vader en sal sijn kint tot gheender ueren,
Sijn natuerlijck ghebreck verwijten t’sijnder oneere,
(120) Een goet vrient moet altoos t’quaet in t’beste keeren.

Daerom en moghen wy niet zijn verwijtelijck,
Onse vrienden haer gebreck: die spaerlick is, en vroet
En salmen niet gierich achten, maer een die profijtelijck
Binnen den huyse is: en die hem van sijn goet
(125) Somtijts wat beroemt, denckt dat zijn ionste dat doet,
Om zijn vrienden by te staen goedertieren:
En die int spreken is tot elcker spoet,
Vrijer dant behoort met stoute manieren,
Die salmen open van herten achten, deur sulck bestieren:
(130) Die hittich, en vierich is, in woorden in wercken,
Ja die niemanden nauwelijck en wilt vieren,
Desen salmen deur alsuck aenmercken,
Door een stout man achten, om sduechs verstercken,
Alsoo moetmen alle dinck slaen inde beste vouwe,
(135) Dit maeckt, en bint de vrientschap, in elcken landouwe.

[p. 36]
Maer al dat deuchdelijck is, en weert ghepresen
Verargheren wy, en met quaden ooghen aensien:
Lasterende al dat oprecht, en goet mach wesen:
En suyver, wat willen wy iemant deur dien
(140) Inficieren, soo dat de vrientschappe moet vlien.
De ghene die tamelijck en eerlijck leeft,
Niet hoochmoedich, wordt gheacht voor de lien
Slecht, en niet neerstich, of die niet veel en heeft:
En den welcken vetheyt van lijve aencleeft,
(145) Heeten wy traech en leuye, t’sy mans of vrouwen,
Al ist dat de natuere hen sulcx gheeft:
De ghene die alle bedroch wilt schouwen,
En niet geeren en hoort arch, oft quaet ontfouwen,
Niet verkeerende daer nijt, en boosheyt regneert,
(150) De sulcke heeten wy dwaes, en nochtans deucht tracteert.

Die simpel is en slecht van aerde,
En ieghelijcken moeylijck int aenspreken,
Soo ick dicwils, die my noyt en vervaerde,
Voor u Mecoenas stout, en onbesweken,
(155) Weer ledich of onledich, tis dicwils ghebleken,
Oft alleene in u camer secretelijck,
Of sulcke deur sijn schijnende botte treken,
Sullen wy achten voor een, die sijns selfs is vergetelijck
En verwijten hem met woorden vermetelijck,
(160) Dat hy gheen sinnen en heeft, sot van manieren.
Hoe dwaselijck dan, en onwetelijck,
Oordelen wy iemanden na ons eyghen versieren:
Ja ons selven straffende door sulck bestieren,
Want ick segghe noch, soo ick spraeck te voren:
(165) Niemant en is sonder ghebreck gheboren.

[p. 37]
Maer de beste is hy, dien de minste ghebreken
Deur broosheyt der natueren aencleven,
Maer als mijn deucht wel wordt deurkeken,
En ghestelt by mijn ghebreckelijck sneven,
(170) Van eenen goeden vrient (ja siet hy leven)
Eenichsins deuchdelijck, sal die niet meer achten,
En hoogher weghen, en meer lofs gheven,
Mijn goede seden, ja wilt hy den ghetrouwen slachten?
En die oock geen schimpich leet en wilt verwachten,
(175) Begeerende, datmen t’ghene, dwelck hem mistaet
Niet en verwijte, dies moetmen ooc met goeden gedachten,
En met gheen quaey ooghe aensien, vroech noch laet,
Eens anders vlecke, oft eenich ghebreckelijck quaet,
Want metter maten (hoe weeldich gheseten)
(180) Daer ghy mede meet, daer salmen u mede meten.

Hierom metten corsten gheseyt voorwaer,
Want qualijck canmen de gramschappe heet
Verdrijven, en noch meer andere ghebreken swaer,
De welcke den dwasen aenhanghen ghereet:
(185) Waerom en worter niet met redelijck bescheet,
Maniere ende reghele gheordineert?
Op dat elcr ghebreken, t’sy hem lief of leet,
Na dat sy swaer sijn werden ghecorrigeert:
Want alle ghebreken hier op gloseert,
(190) En sijn even groot niet, ick moet u ghewaghen,
Ghelijck als iemant sijnen dienaer ongenadich tracteert,
Den welcken belast wordt, van die tafel te draghen,
Een half schotel visch, en die (hongherich van maghen)
Vernielt, en tot schande brengt, een cleyn abuys,
(195) Want den honghere is der natueren een groot cruys.

[p. 38]
Die dan sijnen dienaer hierom scherpelijck castijt,
Salmen niet segghen dat hy is voorwaer
Crancker van sinne dan Labeo, die met verwijt
Den keyser Augustum wou staffen openbaer?
(200) Hoe veel dwasere syde ghy dan, dit is claer,
Als ghy eenen vriende hebt, die hem weynich ontgaet,
En om een vijsuase, die ghy acht seer swaer,
Hem sijt schouwende, met groot versmaet:
Meendy dat u dan sulcx oock wel staet,
(205) Certeyn ghy en sijt gheen vrient ghetrouwe,
Want ghy omeen cleyn sake crijcht den haet,
Op uwen vrient, al sijdy man oft vrouwe,
Hem vliende, int ruyme int nouwe,
Ghelijck de schuldenaers Drusonem pleghen,
(210) Die gelt op woeckere van hem hedden ghecreghen.

Want als den dach quam eylaes, van betalen
Die dan gheen gelt iewers en cost fineren,
Desen viel hy straffelijck aen boort sonder dralen,
Hem dreygende met spijtich adhorteren,
(215) En wou hem als een ghevanghen man corrigeren,
Dies elck van hem moest vluchten tot elcker ueren.
Aldus schoudy uwen vrient oock, en hem wilt blameren
Om simpel ghebreken, die hun meughen ghebueren,
Ja hy heeft deur den dranck (niet sterck van natueren)
(220) Hem selven onreyn gemaeckt, of om dat hy als een geck,
Een eerden platteele met stoute cueren
Vander tafel wierp, een cleyn ghebreck:
Of dat hy hongherich sonder bespreck,
Een kieken uytter schotelen neemt, dwelc voor my leyt,
(225) Sal daerom mijn vrienschappe hem worden ontseyt?

[p. 39]
Sa lick om sulcken sake eenen vrient sijn verachtende?
Wat sou ick dan doen, dat hy een proye stale,
Of eenich secreet melde, den ontrouwen slachtende,
Dwelck hem beuolen is te swijgen, als vrient principale,
(230) Of de ghene die hy dat gheloeft heeft als de loyale,
Niet en wilt volbrenghen, en laet sijnen vrient in noot,
Daerom die segghen (merckt wat ick verhale)
Dat alle ghebreken sijn even groot,
Voowaer die dwalen, want alsmen die waerheyt bloot
(235) Wel wilt ondertasten, soo ist merckelijck,
Dat natuere, en de ghewoonte met redelijck erploot,
Daer teghen altoos strijen clerckelijck:
En dan t’ghemeyn profijt oock niet sterckelijck:
Achten sal even swaer alle vitien,
(240) Een moeder der rechtveerdicheyt, en der iustitien.

Doen de menschen alder eerst op eertrijck quamen
Levende sonder Wet, als stomme dieren:
Met vuysten met stocken malcanderen te quellen namen,
Om nootdrust, en slaepsteden, quaet om bestieren,
(245) Daer nae sachmen hun oock wapenen hantieren,
Die haer de vsancie leerde smeden,
Te lesten aenveerden sy met verstandiger manieren,
Een ghemeyn sprake, die hen stelde te vreden,
En beghonsten te sonderen sterckten en steden,
(250) Ordinerende, wetten en statuyten,
En wendende haer tot alle goede seden:
Dieven: moordenaers sloten sy buyten,
De overspeelders, werden oock cleyn van virtuyten
Gheacht, en wettelijck ghecorrigeert:
(255) Wee den landen daer een overspeelder domineert.

[p. 40]
Want eer Paris Helena ontschaecte, lange te vueren,
(Daer soo menich edelman om quam in sijn doot)
Soo waren die schoon vrouwelijcke figueren,
Van alle oorloghen een oorsaecke groot:
(260) Maer veel sijnder bleven, daer gheen schriften bloot
Al blijckelijck en sijn, die met ghewelt
Malcanderen ontwelchden die vrouwen minioot,
Want niemant by een eyghen vrouwe was verselt,
Maer de sterckste behiel dan altoos t’velt,
(265) Soo de stier inde weye, andere beesten vlien doet,
Hierom moeten wy kennen soo ons van outs is gespelt,
Dat rechten, wetten, en statuyten Vroet,
Eerst bevonden sijn, om datmen t’elcker spoet,
Het quaet en d’ongerechticheyt sou schouwen:
(270) Daer geen wet en is, daer en macht de deucht niet staende houwen.

De natuere can oock qualijck onderscheyen
Het goet uyt den quaden, door d’brooschelijck plegen,
Al ist dat sy (soot blijckt in alle contreyen)
Meer tot een sake, dan tot een andere is ghenegen:
(275) De redene en sal oock soo groot niet wegen,
Als iemant eens anders wermoes hof ontvrijt,
Als de ghene die met diefachtigher segen
Godts tempel snachs berooft, die is ghewijt.
Daerom alle misdaet moet worden ghecastijt,
(280) Na ghelegentheyt der saken, en siet dat ghy daer inne
Reghele, en maniere ghebruyckende sijt:
Ghy en sult oock tot gheenen beginne
Die cleyn correrie verdient heeft, quaet van sinne,
Onghenadich met gheeselen, of met roepen slaen,
(285) Castijt een elcken na dat hy heeft misdaen.

[p. 41]
Daerom ghy die na Stoicus leere
Leven wilt, segghende dat alle ghebreken
Even swaer sijn, ick en derf niet vreesen seere,
Dat ghy een groote misdaet slechtelijck sult wreken,
(290) Want dieven, of moordenaers, na u spreken,
(Waert dat de menschen stonden onder u subiectie)
Ja of hoe cleyne misdaet, met straffe treken,
Soudy al gheven ghelijcke correctie:
En is hy rijck, die wijs is t’sy van wat sectie,
(295) Soo sou een schoenmaker wel mogen een Coninck wesen:
En waerom begeerdy met eergierighe affectie,
T’ghene dat ghy hebt, door u wijsheyt ghepresen?
Nu meuchdy segghen weetty niet by desen,
Wat Crsippus sprack, die ons leeringhe niet en laeckte,
(300) Een wijs man (al cost hy sulcx) noyt schoenen en maeckte.

O ghy versufte Philosophen, hoe wildy dat by bringen,
Die noyt schoen maecte, hoe can hy sulc ambacht?
Al hoordy Hermogenem selden singen,
Nochtans wast een Musicien groot gheacht:
(305) Alfenus die eerst menighen schoen heeft ghewracht,
Wert naemaels te Roomen in den raet gheset:
Daerom wy Stoici sijn wel bedacht,
En segghen dat eenen wijsen man niet en let,
Maer is de beste werckman hoe slechten cadet,
(310) Ja een Coninck selve: Sijdy ghy dan alleene
Een Coninck, door u philosophelijcke wet?
De broodroncken kinderen, nochtans ghemeene,
Trecken u mettenbaerde, u achtende cleene.
Ist dat ghy haer met uwen stock niet van u en weert,
(315) Soo dat elck metten grooten Coninck spot en scheert.

[p. 42]
Maer hoort, op dat ickt niet te langhe en make,
Ghy die een Coninck wilt sijn, of een groot potestaet,
Deur u wijsheyt, soo ick verstae aen u sprake,
En als ghy om eenen cleynen penninck gaet
(320) In de baystove, en niemant u seere gade slaet,
Of van achter volcht dan een onbequaem guyt,
Ghelijck Crispinus die was in yegelijcr haet.
En al ben ick somtijts van manieren ruyt,
En mijn goey vrienden, vaet dit besluyt,
(325) Al misdoe ick yet, my sulcx haest vergeven:
Diesghelijcr ick oock deur der liefden virtuyt,
Ghewillich verdraghe haer ghebreckelijck sneven,
My dunckt dat ick soo gheruster sal leven,
(Al ben ick slecht) dan ghy die u als een Coninck acht,
(330) Die gherust is, eens Conincr leven verpacht.


[p. 43]

Hier beghint
de vierde
SATYRA.

    Hier antwoort de Poët de ghene, die segghen,
    Dat hy te stoutelijck straft, sommighe persoonen,
    En daer na is oock sijn uytlegghen,
    Den oorspronck van alsulck betoonen.

LUpolis, Cratinus, Aristophanes by desen,
Dwelcke al, waren gheleerde Poeten,
En noch meer andere, groot ghepresen,
Die inventeurs waren, (soo elck mach weten)
(5) Vander ouwer Comedien. Dese met stout vermeten,
Jeghelijcr ghebreck wel dorsten verclaren:
Ja dat hy valsch was, hoe hoghe in state gheseten,
En dese diefachtich, en onrechtveerdich waren,
Of die haer als overspeelders dorsten paren,
(10) Openbaer of stille, by ander mans vrouwen:
Of die andersins t’sy out of jonck van jaren,
Eenen quaden naem hadden, weert om schouwen:
Dit hoordemen stoutelijck altijt haer ontfouwen,
Dese oude Comedie schrijvers weer hy leer, of clerc was,
(15) De quade te straffen oyt een deuchdelijck werck, was.

[p. 44]
Lucilius in al heeft dese ghevolcht seere,
Schrijvende eenen anderen stijl alleene
Tamelijck en voerdelijck, cavelende eere,
En vrij en stoutelijck, want hy was eene,
(20) Die onstrafbaer wou sijn, en van vitien reene:
Maer swaer was hy in sijn schrijven, en in desen
Seer misprijselijck, alsoo ick wel meene:
Want hy op een uere (t’Scheen wonder te wesen)
Al staende twee hondert veersen heeft voorghelesen,
(25) En ghestelt: maer al was hy soo overvloedich
En veel overhoop schreef, wert nochtans mispresen
Om datmen veel redenen vant onvroedich
Diemen wel mocht uyt laten, want hy overhoedich
Te vele snaps hadde, met stout bestaen,
(30) Te seer vele en sticht niet, wel, is altijt veel ghedaen.

Hy was seer mondich, en niet moghende de pijne
Om wel te schrijven, en sijn veersen te corrigeren,
Maer veel lapte hy by hoop, binnen Corte termijne,
Dwelck ick gheensins en can lauderen.
(35) Alsoo Crispinus beroep my oock, en wilt componeren
Teghen my, my achtende cleene:
Segghende neemt u schrijftafel sonder cesseren,
En laet ons een plaetse hebben alleene,
En maer een uere tijts, en toesienders ghemeene
(40) Soo salmen sien dan eer wy scheyden
Wie dat alleene, als geleert Poet reene,
Aldermeest schrijven can, van ons beyden:
Maer alsulcke schrijvers my verleyden,
Want die haer altoos met veel schrijvens quellen,
(45) Haer ongheleertheyt dicwils selve mellen.

[p. 45]
Hierom danck ick Godt, dat hy my heeft geschepen
Simpel en slecht, en cleyn van gheeste,
En luttel van woorden, soo en wordt ick niet begrepen:
My achtende als de minste, niet als de meeste,
(50) Maer ghy Crispine grof van keeste,
Lievere der smeden blaesbalcken wilt slachten,
Die vol wints sijn, als sy in Vulcanus foreeste
Arbeyden, om d’yser door t’vier met crachten,
Sacht te makene, men mach u oock achten,
(55) Soo wijs als Samnius, die, weert om ghecken,
Kisten met boecken brocht door eergierighe drachten,
En uyt sijn eyghen authoriteyt, op diversche plecken,
Om datmen van sijn gheleertheyt sou vertrecken,
Maer dwaes sijnse die door sulck vercloecken,
(60) Haeren eyghen lof, soo met crachten soecken.

Maer al t’ghene dwelck ick schrijve voorwaer,
En leest niemant ’t sy bitter of soet:
Want ick vreese sulcx te brenghen int openbaer,
En dat hierom, d’welck ick bekennen moet,
(65) Wanter vele sijn t’sy wijs of onvroet,
Die in mijn schrijven scheppen cleyn verblijen:
Want sy weert zijn meest al, al schijnense goet
Ghestraft te wordene sonder mijen,
Oversiet den hoop aen alle zijen,
(70) En kiest iemanden daer uyte, ghy sult bevinden,
Dat d’eene is vol armer hoverdijen,
Of een ander laet hem door giericheyt verblinden:
En want ick zulcr te straffen my derf onderwinden,
Daerom worden mijn schriften van elcken ghelaeckt,
(75) Een schorft schaep is noode op zijn zeer gheraeckt.

[p. 46]
Dese rasende van liefden, daghelijcr spuert,
Na ander mans vrouwen, en daerom groot goet uteert
Een andere is met onnatuerlijcke oncuyscheyt becuert,
De derde niet dan gout en silvere begeert.
(80) Albius oock seer wonderlijck ghebeert,
Als hy vremde munte siet, en daer toe is ghesint:
De vierde als een coopman vermeert,
Oost en west reyst, door haghel, sneu, en wint,
Daer hem de giericheyt toe drijft (gelijckmen bevint)
(85) Dat grooten tempeest t’sy groot of smal:
Om dat sijnen rijckdom, die hy bemint,
Niet minderen sou, t’sy groot of smal:
Maer reyst over zee, over sant, over berch en dal,
Om t’zijne te vermeerderen met grooter viericheyt,
(90) Hoe meerder den rijckdom, hoe grooter de giericheyt.

Al dese, cleyne metten grooten,
Haeten mijn schrijven, en dusdanighe poeten,
Hy slacht den gheteeckenden stier, hy sal u stooten,
Of vliet van hem (segghense) want hy is ghebeten
(95) Op alle man, gheenen vrient soo na gheseten,
En sat hy mijen, als hy mach spotten en scheeren,
En als hy iet gheschreven heeft, dat moet elck weten,
Ja kinderen en dienstboden die haer alom gheneeren:
Orsa, hier teghen moet ick my wat verweeren
(100) Met Corte woorden, al is slecht mijn doctrijne:
Maer aldereerst moet ick u vercleeren,
My niet int ghetal vanden Poeten te sijne,
Want t’en is niet ghenoech al canmen ten sijne,
Een simpel veers maken, voor sommighe een behaghen,
(105) Ten sijn al gheen kocr die langhe messen draghen.

[p. 47]
Die groot verstant, en eenen godlijcken gheeft heeft
En sijn woorden can uytlegghen, met graviteyt:
Dese voorwaer der Poeten keest heeft,
En sulcken naem weert is deur sijn gheleertheyt.
(110) Hierom hebben de sommighe gheseyt,
En ghetwijfelt of tusschen de poeterije
En de comedie is eenich onderscheyt,
Want in de comedien t’sy droeve, of blije,
Gheen diep verstant tot elcken tije
(115) Ghebruyckt en wort, in woorden noch in sententien,
Dan alleenlijck tusschen de prose, (dwelck ick belije)
En de comedie is wat differentien:
Want sy op seker mate, na der peoten inventien
Ghestelt wort, alsoo de Griecken pleghen,
(120) In mate is alle conste gheleghen.

Nu mach yemant seggen, wy bevinden gemeynlijck
In de Comedien, dat een vader wreet,
Rijpe woorden spreekt, om dat sijn kint vileynlijck
De hoeren aenhangt even ghereet,
(125) Droncken loopende achter straten wijt en breet,
Sy schoonen daghe met tortsen, als blint van sinne,
Dwelck groote schande is, en den jonghers misteet,
Soo dat hem de vadere, deur dien beghinne,
Houwelijck goet weygert met sulcken vriendinne:
(130) Sou Pomponius, waer sijn vader int leven,
Slechter woorden hooren tot sijnen ghewinne,
Dan de comedien schrijvers hebben gheschreven,
Al was sijn vader gheen Poet verheven?
Noyt, en gramschappe, tis aen menighen ghebleken,
(135) Doen dicwils rijpe, en straffe woorden spreken.

[p. 48]
Hierom dan en ist niet ghenoech al canmen stellen
Een simpel veers, doorbonden met zijn mate:
Want als ghy dat na der prosen wilt spellen,
Elck vader sal wel met grammen ghelate
(140) Soodanighe redene (t’zy van wat state)
Connen uytspreken, als de zulcke gheleert
Die een personagie speelt, en neemt oock zijn bate,
Des acteurs werck, in consten vermeert:
Soo oock, al dat Lucilius (waer door hy wert gheeert)
(145) En ick gheschreven hebbe, na der consten aert.
Ist dat die woorden worden omghekeert,
En van zijn mate ghenomen, en ontpaert,
Ghy en sult daer, soo ick u hebbe voor verclaert,
Ghelijck of ghy Ennius veersen wout ontbinden,
(150) Den rechten gheeft niet van eenen Poet in vinden.

Al ghenoech hier af, op een ander tijt en stonde
Sa lick breeder verhalen, oft oprechte poeterije
Dit schrijven is, daer ick u af vermonde.
Maer ick vraghe alleen nu, segt met goeden belije
(155) Of ghy mijn maniere van schrijven acht voor envije?
Sulcius met schriften elcken straflijck aentast,
En Caprus niet min, tot elcken tije,
Voor menighen quaet doender, en schalcken gast
Een gheessele: maer die zijn handen suyver wast,
(160) Eerlijck levende in alle wijcken,
De sulcke op haer beyder leeringhe luttel past.
Ick neme dat ghy u wilt ghelijcken
By Celi, en Byrrhi, die (soot mocht blijcken)
Menich quaet seyt, als deuchnieten oyt wrachten siet,
(165) Waerom vreesdy my? Ic en sal Caprus, of Sulcius slachten niet.

[p. 49]
Mijnschriften en worden oock niet vercocht,
In eenighe winckels (soo elck mach weten)
Noch oock op gheen pilaren ghebrocht,
Daer menighen sijn leet wort opelijck verweten.
(170) Mijn boecken en worden oock niet versleten,
Vander ghemeynten handen, groot noch cleene,
Noch van Hermogenes, al hevet hem ghespeten,
Voor niemanden en lese ick, dan voor vrienden alleene,
Mijn schriften, en dat bedwonghen: niet int ghemeene,
(175) Voor yeghelijcken: nochtans sijnder veel, en ghenoech,
Die int midden vander merct, voor elcken eene,
Deur schriften vertooghen, naer elcr ghevoech,
En oock in baeystoven, spade en vroech,
Een besloten plaetse, daer den voys mach clincken,
(180) De sulcke meer om dwaesheyt dan om wijsheyt dincken.

Opgheblasen sotten, hebben hier in behaghen,
Niet ghebruyckende verstant of eere,
Noch bequamen tijt aensien, maer sulcx ghewaghen,
Tot allen stonden voor pagie, en heere.
(185) Nu meuchdy segghen u deucht is oock teere,
Want ghy u verheucht, en scheyt verblijen,
Als ghy elcken beschimpen meucht, deur u leere,
Van waer coemt dien scheut, daer ghy my me wilt bestrijen?
Isser yemant daer ick dicwils by tijen,
(190) Mede verkeert heb, die sulcx van my snappen?
Ick segghe altijdt, so sy sullen belijen,
De gheene die quaet achter rugghe wilt clappen
Van sijnen vrient, en sulck fenijn can tappen,
Of niet en verantwoort sulcke stucken,
(195) Dese, gheveysdelijck haren naesten verdrucken.

[p. 50]
En dan die gheerne heeft datmen met hem lacht
Door sijnen clap, om dat hy van de lien,
Voor een vroolijck man sou sijn gheacht.
En die can versieren dat hy niet en heeft ghesien,
(200) En gheen secreet en can heelen, wacht u voor dien,
Want hy een schalck is arch van natueren,
Wie dat ghy sijt wilt de sulcke vlien,
Ghy siet dicwils daer vrienden of ghebueren,
Onder haer twaleven met vrolijcke cueren,
(205) By malcanderen drincken en eten,
Datter altoos een is, die elcr ghebreck wilt rueren,
Mijende alleen hem, die als weert is gheseten:
Maer als den dranck int hooft is, wel, en onghemeten.
Dan moet hy des weerts lemten oock vertrecken
(210) Dat int herte verborghen leyt, can de wijn ontdecken.

Ghy die gheen quade schalcken sien en meucht,
Dunckt u dat dese door sijn achterclappighe treken,
Een vroolijck coutere is, en u hier inne verheucht?
En hebdy my oock ghehoort spottelijck spreken,
(215) Als dat Rufillus (soot dicwils is ghebleken)
Na musselliaet stinckt, en dat ick Gorgonius aert,
Sy eenen stinckenden bock heb gheleken?
Word ick daerom van u vermaert
Voor een nijdich bijtere, die niemant en spaert?
(220) Maer ghy die tot achterclap sijt gheneghen,
Als ghy hoort datmen van Petillus dieverije verclaert,
Die soo schalckelijck hadde Jupiters croone ghecreghen,
Uyt t’rapitolium: naer u oude pleghen,
Suldy hem verantwoorden, als t’uwaerts lief en weert,
(225) Maer een valsch vrient steect altoos int lest sijnen steert.

[p. 51]
Capillus als hy t’capitolium verwaerde,
Was my seer familiaer (dits mijn vermaen)
Ja van joncr kints hy hem altoos by my paerde,
Als een vrient, en heeft met ghewillich bestaen,
(230) T’ghene daer ick hem om badt, altoos ghedaen:
Daerom in sijn welvaren schey ick verblijen:
Maer ick verwondere my noch dat hy cost ontgaen
Des Keysers vonnisse sonder castijen?
Is dit niet naer jeghelijcr belijen,
(235) Valsch soch, d’welck hem uytter herten vloeyt?
Daer hy hem niet af en can ghemijen,
Maer als een faem-bevleckere hier in groeyt,
Sprekende als een vrient, maer verfoeyt
Als een vyant sijnen naesten, door den valschen grot noch,
(240) Daer herte vol af is, tuycht int leste den mont noch.

Welck ghebreck dat wil ick u eerst wel toesegghen,
Moec verre van mijn herte, en van schrifte wesen
Ja can ick iet anders noch van mijn uytlegghen
My beroemen, of vermeten: en al ben ick in desen,
(245) Wat te stout, of worde mispresen,
Om dat ick wat spotachtigher ben dant betaemt,
Wilt al t’samen ghy die mijn schriften lesen,
My sulcx toegeven: want mijn vader die was vernaemt
Voor een oprecht goet man, en voor niemanden beschaemt,
(250) Heeft my alsoo onderwesen en gheleert,
Door eremplen van ander lieg hebreken besaemt,
Daer sy merckelijck by worden onteert:
Van sulcke manieren u sinnen keert,
(Was sijn vermaen) soo wordy als de gheachte
(255) Die hem aen een ander spiegelt, spiegelt hem sachte.

[p. 52]
Als hy my wou vermaenen met goeden onderwijse,
Dat ick soverlijck sou leven, en sijn te breden
Met alsulcken dranck, cost, oft spijse,
Als hy my te veuren wont by matelijckheden,
(260) Wildy (sprack hy) de gulsighe seden,
Die Albius sone voorstelt openbaer?
En merckt hoe beroyt dat Barus nu gaet treden,
Een groote lesse, en eenen spiegel claer,
Dat niemant sijn patrimonie voorwaer,
(265) Onnuttelijck verdoen en sal, al is hy vanden rijcken:
En als hy my wou aeniaghen der hoeren vaer,
En wilt Sectanum (sprack hy) niet ghelijcken,
En om dat ick na gheen overspeelsters en sou kijcken,
Als ick vry mocht een eyghen wijf trouwen
(270) Wilt Trebonius (sprack hy) oneerlijck bedrijf schouwen.

Dese wijse sal u voorts leeren, en doen kennen,
Wat ghy altoos best meucht doen, oft laten,
Tis my nu ghenoech dat ick u mach wennen,
Na ons ouders manieren (niet om haten)
(275) En dat ick u mach (wilt mijn woorden vaten)
Te wijle dat ghy noch eenen toesiender hebt van doene,
In deuchden op voeyen, tot uwer baten,
En eerlijck sonder diffame avont en noene:
Want ghy noch ionck sijt, teer en groene:
(280) Maer als ghy sult comen tot uwen daghen,
Die verstant en leden stercken, soo meuchdy als de coene,
Sonder hulpe van yemant, en sonder vraghen,
In deuchden voortvaren na u behaghen,
Aldus heeft hy my met woorden van ioncr ghemaniert,
(285) Wel hem die sijn kinderen in deuchden voortstiert.

[p. 53]
En als hy my yet beval te doene,
Dwelck deuchdelijck was en een eerlijck wesen,
Dan noemde hy my eenen uyt de wet coene,
Die deur sulcke daet oyt was ghepresen,
(290) Als een rechtveerdich man en uyt ghelesen,
Of als hy my yet oock wou verbien,
Twijfeldy sone (sprack hy dan) in desen,
Oft oneerlijck oock sou sijn alsulck gheschien,
Of dat u gheen profijt en sou bien,
(295) Als dese, en die comen tot grooter oneeren,
Deur alsulcke wercken, so wy daghelijcr sien,
Ghelijck de gierighe crancke crijcht groot verseeren
Deur sijns ghebuermans doot, d’welck hen doet leeren:
Tot giericheyt deur alsulcke quay maren,
(300) Eens mans doot, is somtijts eens anders welvaren.

Soo oock die teere herten, en ionghe sinnen siet,
Verschricken hun somtijts deur eens anders blamatie,
En alsulcx en dorren dan beghinnen niet,
En hierom deur mijns vaders adhortatie,
(305) Kenne ick my claer sonder fallatie,
Van sulcke ghebreken de welcke souwen,
Mijn groote bederffenisse sijn met dolatie,
Maer simpel ghebreken, diemen can schouwen
Seer qualijck, en die mans of vrouwen,
(310) Sijn lichtelijck te verghevene voorwaer,
Daer af en can ick my altoos niet claer houwen,
Maer by lanckheyt van tijen (soomen siet openbaer)
Sulcke ghebrecken en sullen my niet volghen naer,
Of vrients berispinghe my daer af bevrijen sal,
(315) Of mijnen eyghen raet sulcx doen mijen sal.

[p. 54]
En oock als ick int bedde ligghe, en niet en slape,
Of onder een loove wandele alleene,
Dan overdenck ick somtijts met wijsen betrape,
D’welck is mijn salicheyt reene,
(320) Dat is rechtveerdigher denck ick, en meene,
Dats beter ghedaen, dats beter ghelaten,
Soo moet ick met vrienden leven ghemeene,
Dats qualijck gedaen, sal ick hun daerom haten,
Of meten hun oock met dierghelijcker maten?
(325) Neen ick, dat waer seer dwaselijck ghedaen,
Aldus arguere ick tot mijnder baten,
Teghen my selven met een inwendich vermaen,
Op dat ick van sulcke ghebreken sou afstaen
Want het heeft oyt gheweest der wijser bediet,
(330) Wel hem die hem selven van binnen besiet.

En als ick somtijts niet en weet te doene,
En ledich my vinde soot dicwils ghebeurt,
Dan gaen ick sommighe ghebreken als de coene
Al lachende beschrijven vry en onghetreurt,
(335) En ditte is eene daer ick af hebbe ghereurt,
Van mijn simpel ghebreken die my aencleven,
En wildy sulcx niet ghedoogen, en daer tegen op speurt,
Veel Poeten die noch wonder hebben gheschreven,
Wantter meer sijn dan ghy meent, sullen u bedien,
(340) En my te hulpe comen cloeck en vaillant,
Die door u niet en sullen worden verdreven,
Maer wy sullen met ghesamender hant
U daer toe porren, dats mijn verstant,
Dat ghy sulcx wel sult moeten ghehinghen,
(345) Soo de Juen elcken tot haer ceremonien dwinghen.

[p. 55]

Hier beghint
de vijfde
SATYRA.

    De reyse van Brundusium wordt hier beschreven
    Die Horatius uyt Roomen heeft ghedaen,
    Het ghene dat vele guyten hebben bedreven
    En meer andere saken doet hy ons verstaen.

ALs ick uyt de stadt van Roomen was gegaen,
Groot en seer machtich sijnde vermeert,
Soo heeft my een cley stadt Aricia ontsaen,
Daer wy soberlijck hebben gheteert,
(5) Heliodorus een meester expeert,
Inder Griecser talen was mijn me gheselle:
Wiens eloquentie van elcken oock wert begheert.
Van daer quamen wy, tis weert dat ickt vertelle,
In de merct van Appia niet als de snelle,
(10) Vol schippers en herbergiers overvloedich,
Met veel ghespuys van quaden voort stelle
Op desen wech, ick moet u maken vroedich,
Wy twee daghen lieten, die een man cloecmoedich
Op eenen dach wel sou connen intreden,
(15) Maer ghemackelijck volck, soeckt gheruste leden.

[p. 56]
Voor traghe menschen, ick moet vermonden,
En schijnt den wech niet seer moeyelijck t’sijne,
Tot Appia, want wy over al vonden
Herbergen ghenoech met blijden schijne,
(20) Doen wy daer quamen, leet mijnen buyck pijne,
Ick speende hem van eten met beswaren,
Want t’wasser quaet water bitter als vrijne,
Ick verwachte mijn volck die niet kiem en waren,
En aten, en droncken, ick en dorst niet baren
(25) Dat my daer te etene niet en luste,
Want daermen me gescheyt is, moetmen me overvaren,
Ick hiel my properlijck als de ghesuste,
Tot dan den avont, die elcken gheeft ruste,
Begonste de duysterheyt aen te bringen,
(30) Die op reyse, al voort, voort, is sijn verlingen.

Alst nu tijt was om van daer te veerene,
De ick ionghers, de welcke dienden haeren heere,
Beghinnen op de schippers schimpich te ghebeerene,
Roepende, brengt u schip aen landt haest u seere:
(35) De schippers en waren in haer tonge niet teere,
En hebben oock spijtich ghesproken daer teghen,
Als knechten sijnde sonder eere.
Roepende ghy sullet schip te seer verweghen,
Hout, dryhondert volcr heb ick int schip ghecreghen,
(40) Al menschen ghenoech, en te wijle sijn vrachte
De schipper eyschte, na t’ghewoonlijck pleghen,
En dan den muyl daer ghebonden aenbrachte,
Om t’schip voort te trecken, met pijnen onsachte,
Een heele uere bleefer, ick sacht voor mijn ooghen,
(45) Die buyten s’lants is, moet veel ghedooghen.

[p. 57]
De mugghen hebben voorwaer ons slapen,
In t’schip wel verdreven, t’was my een lijen,
Der vorsschen ghetier quam ons oock betrapen,
Soo dat wy ons van rusten wel moesten mijen,
(50) De schipper vol, sat sijnde, om sijn verblijen,
Sanck oock een amoreus liet van sijn lief absent,
De voetgangere die de muyl bestierde by tijen,
Sanck den schipper teghen so hy was ghewent,
Maer int leste, soo my wel is bekent,
(55) Traech, en moe sijnde, heeft hem begheven,
Tot slapen: de schipper heeft oock daerontrent,
Leuy sijnde den muyl in een weye gedreven,
En t’schip aen een plaet ghebonden, en daer beneven,
Op sijnen rugghe lach en sliep, na sijn maniere,
(60) De sulcke soecken luy dage, maer maecken quaey chiere.

Den dach quam aene, en wy saghen d’lant,
En voelden dat schip met voort en voer, wy waren uflout*
Soo datter wten* schepe spranck, een hersseloos quant,
En den schipper heeft om sijn ooren gedout,
(65) En de muyl om sijn ribben met een willighen hout,
T’was na den dach meer dan vier ueren,
Eer wy noch wtgheset werden ionck en out,
Aen uwen tempel Feronia sterck van mueren,
Daer wy wieschen met blijde cueren,
(70) Handt, en aensicht wt* uwe fonteyne.
Als wy dan gheten hadden sonder trueren,
Tropen wy noch op dry mijlkens cleyne,
En quamen aende stadt van Anxur reyne,
Blinckende van vers deur d’ wit geberchte groot,
(75) Reysende lie crijghen menighen teghen stoot.

[p. 58]
Hier namen wy op den goeden Mecoenas vraechte,
By Cocceius die bey waren uytghesonden,
Als Legaten om groote saken van machte,
Die wel ghewent waren tot alle stonden
(80) Peys te makene, door haer wijs vermonden.
Hier begonst ick mijn ooghen wat te smeeren,
Die altoos liepen, want ick daer hadde vonden,
Sulcr als my dienden na mijn begheeren,
Hier en tusschen quam Mecoenas, ick moet vercleeren,
(85) Met Cocceius en Fonteius Capito t’samen,
Anthnius beste vrient, want in sulck gheneeren,
Was hy een man vol alder vramen,
Perfect van alle dinghen, en van grooter samen,
En als Princen en Heeren van sulcx bekinnen,
(90) Tis goddelijck datse sulcke mannen beminnen.

Wy quamen tot Fundos, en daer deur passeerden,
Daer Aufidius overste was van dier steden,
Wy loeghen, en in ons selven murmureerden,
Dat een schrijver, t’dochtons sijn vremde seden,
(95) Was opperste daer, en met grooter weerdicheden
Daer gheeert wert, naer heur maniere.
Daer na vermoeyt en moe ins ons leden,
In der Mamurrarum stadt quamen wy schiere,
Daer verleende ons Murena goedertiere,
(100) Logys, maer my reden soomen plach,
By Capito, daer wy maeckten goy chiere,
Sanderdaechs alst licht wert, noyt blijder dach,
Want een vriendelijck gheselschap ick sach,
By Sinvesse ons comen int ghemoet,
(105) Geen meerder vreucht dant’ versame van vrienden soek.

[p. 59]
Plocius Varius, en Virgilius, dit waren
Mijn vrienden, gheen liever en kendick op eerden,
Daer ick wel schuldich was my onder te paren,
Als vrient met een crouwelijck volheerden,
(110) Och met wat blijschap, met wat grooter weerden,
Hebben wy malcanderen daer omvanghen,
Daer naer want wy vcort te sijne begeeren,
Al na Brundusium, was doen ons verlanghen,
Soo namen wy naer een cleyn dorp ons ganghen,
(115) Dwelck naest der bruggen van Campanen was gelegen,
Doverste van die vlecke hebben ons ontfanghen,
En gheschonken hout, en sout, alsoo sy legaten plegen,
Van daer maeckte wy ons na Capua op weghen,
Daer wy ons Muylen hebben ontladen tijlijck,
(120) Om met ons vrienden was te verheughen blijlijck.

Mecoenas, en dander, ghinghen met den bal spelen,
Virgilius en ick, stelden ons om rusten wat:
Want sulck spel is een vervelen,
Voor die hebben loopende ooghen nat,
(125) Als ick oyt hebbe en langhe ghehat,
En voor, die cort op die dorst (als Virgilius) sijn.
Als wy nu reysden van daer uyter stat,
Soo quamen wy met een blijdelijck schijn,
In Cocceius dorp: daer planteyt was van spijs en wijn,
(130) En d’welck te boven ginck oock onghefaelt
De steedtse herberghen, na tgoetduncken mijn,
Want wy daer seer eerlijck werden onthaelt.
O Musa, ick begheeve dat ghy my nu vertaelt,
Den twist van Sarmentus en Messius veracht,
(135) De menighe wilt groot sijn, en is van cleynder macht.

[p. 60]
Aen haer afcomste, O Caliope minioot,
Daer sy om woorden maecten ons oock vercleert,
Messius was van die Campanen noyt groot
Gheacht, maer voor vuyl volck gheen eere weert,
(140) Sarmentus wou oock een edelman sijn erpeert,
(Maer was voortijts een slave gheweest als donvrije)
Want sijn vrouwe noch leefde groot sijnde vermeert,
Dese twee van sulcken afcomste (soo ick belije)
Quamen malcanderen met woorden ten strije:
(145) Sarmentus was eerst schimpich van spreken,
Ick segghe opelijck als dat ghije
By een wilt onbereden peert wort gheleken,
Wy loeghen: Messius spijtighe treken
Thoonde oock, Metten hope, schuddende van quaetheyt,
(150) Vyanden soecken altoos d’een, d’anders versmaetheyt.

Ick verstaen u schimpen wel, waren d’antwoorden,
Van Messius: Sarmentus viel hem weder inne,
Hoe vileynlijck sprack hy, soudy met my accoorden,
Waer u flinck aensicht, schier totter kinne
(155) Soo niet mismaeckt, dies ghy vanden ghesinne,
Dan die van Campanen wel meucht wesen,
Op sijn leelijck aensicht telcken beginne,
Seer spottende, hem vraghende midts desen,
Of hy Poliphenium ongheschict mispresen,
(160) Den grooten schaepherdere conterfeyten wouwe,
En was daer toe een man uytghelesen,
Want hy gheen momaensicht behoeven en souwe.
Messius sprack oock veel hier op als de bouwe,
Draghende, waer sijn u boeyen als een slave bleven?
(165) Oft hy die den huysgoden oock hadde ghegheven.

[p. 61]
Al sydy een schrijvere, sprack hy, oock wat gheacht,
U meester en vrouwe daer ghy waert knecht,
En hebben dies niet te minder macht,
En meenen dat ghy onder haer noch sijt gherecht,
(170) Noch vraechde hy, waerom waerdy soo slecht,
Daer ghy soo cleyn sijt van statuere,
Dat ghy uyt te lande liept met een ghevecht,
Van honghere? t’was een dwase cuere,
Een pont broots wert u bycans te suere,
(175) En meer dan ghenoech, want ghy een slecht eter sijt,
En niet meer en mach, eylaes, u natuere,
Malcnaderen spraken sy dat schimpich verwijt,
Aldus schepte wy een heel vreucht in dees maeltijt,
En wy dachten in ons selven om een versoeten,
(180) Hy crijcht quaey antwoorden, die gheeft quaey groeten.

Van daer trocken wy den rechten wech voort,
Na Beneventum, de naeste stat gheleghen,
Daer de weerdt, neerstich in sijn rappoort
Heeft den roost bijcans (dies hy was versleghen)
(185) Met sijn heel huys verbrant, wy die waren gheneghen,
Ter maeltijt te gane, stonden beanrt seere,
En knapen, en maerten hebben t’goet uytgedreghen.
Een yeghelijck was aent bhisschen cloeck als een heere,
Ons gherief en vreucht was doen heel teere,
(190) Dies wy sijn ghetrocken van daer:
En Apulia heeft ons met snellen keere,
Terstont ghetoont heur gheberchten claer,
Die my wel bekent waren openbaer,
En daer eenen heeten wint Attabolis genaemt, was
(195) Genererende peste, die wel befaemt, was.

[p. 62]
Wy die vermoeyt waren en souden soo haest, niet
Over dat gheberchte ghecropen hebben certeyn,
Maer wy dachten om een dorp dwelck aldernaest, siet
Trivicum* gheleghen, ghelijck een voorstadt cleyn,
(200) Daer wy in een roockgat quamen, ick segt u pleyn,
Ja dat ons dooghen liepen, want men stockent t’vier,
Met groen tacken en bladeren van boomen ghemeyn,
Hier was my van een ionck meysken fier
Wat toegheseyt, waer t’was een logenachtich dier,
(205) Ick dwaes verwachte haer tot inder middernacht,
Ick lacht int bedde ghequelt deur Venus bestier
Als een die sijn amoreusken vierich wacht,
De begheerlicheyt teghen my oncuyschelijck vacht,
Maer t’was al niet mijn haecken en toeven,
(210) Die somtijts vreucht verwacht, hem naeckt bedroeven.

Van daer werden wy met kerkens ghebuert
Tot een cleyn stadt, daer wy wilden blijven,
Deu naem van dien en can niet worden geruert,
In mijn veerskens na tpoetelijck schrijven,
(215) Maer als ick teeckene des stadts bedrijven,
En haer manieren, so machmen lichtelijck weten
Wat stadt dat is, dwater hier mannen en wijven
Al om vercochten elcken, hoe groot gheseten,
Dwelck in ander plaetsen wel wort ghemeten,
(220) Als ongheacht goet, nochtans ons nootelijck,
Maer seer schoon broot vonden wy daer om eten,
Dwelck de voor sichte gangers altoos grootelijck,
Van daer vroegen, en hert als een steen, verstootelijck,
Want in Canusia was d’broot als water even diere,
(225) Deur treysen kentmen des lants maniere.

[p. 63]
Welcke plaetse voormaels van Diomedes gefondeert was
En van daer schiet Varius van ons seer bedroeft,
Dies al t’vredelijck gheselschap gemoveert was
Tot weenen, en schreyen, en hebben hem getoeft
(230) Int afdancken minnelijck, en daer na ons besoeft
Om voort te varene, soo dat wy namen
Tot Rubos den ganck daer elck heeft ruste behoeft,
Om dat wy seer vermoeyt waren al t’samen,
Want den wech was lanck die wy gegaen quamen,
(235) En den reghen vermoeyde oock ons leven.
Sanderdaechs docht ons d’weer beter betamen,
Maer den wech die wy quamen ghetreden,
Was quadere dan den wech voorleden,
Tot dat wy de stadt van Barus increghen,
(240) Daer schoon vijvers waren, maer quaey weghen.

Van daer quamen wy tot Gnatia*, daer luttel waters
Ontrent is, en grootelijck van doene.
Hier wou ons t’volck met veel ghesnaters
Wijs maken, dat de wieroock coene
(245) Van selfs sonder vier, vremt van fatsoene,
Opden outaer wort brandende claer,
Wy loeghen dat t’volck soo d’waes was van opinioene,
En dachten, de Juen meughen voorwaer
Houwen alsulcke superstitie, maer
(250) Ick hadde daer een cleyn gheloove inne,
Want ick gheleert hebbe over menich iaer,
Dat Godt hem daer af stelt gherust van sinne,
Maer dat natuere met vremden beghinne,
Somtijts wat doet, is Godts ghehinghen,
(255)Hier mede wil ick t’stot van mijnder reysen volbringen.


[p. 64]

Hier beghint
de seste
SATYRA.

    Den Eeldom en is niet gheleghen
    (Wordt ons hier gheleert) int hooghe ghestachte
Oft dat ons ouders waren groot van machte,
Maer deur de deucht wort den Eeldom gecreghen.

O Mecenas, al en isser dan ghy gheboren
In Netruscia, gheen Edelder, so elck bekent,
En want we vaders, en moeders ouders vercoren
Waren oyt in Lydia machtich int regiment:
(5) Daerom (soo nochtans sommighe sijn ghewent)
En wildy gheen slechte persoonen verachten,
Ghelijck my, die u dickwils ben ontrent
Gheboren van een vader, seer cleyn van machten,
Die de vrijheyt heeft moeten verpachten,
(10) Als een slave eerst, soo menighe pleghen,
Ghy en wilt gheen acht slaen, van wat gheslachten
Een yeghelijck is, als hy is wijsselijck gheneghen,
En hem alleen tot deuchden wil beweghen,
En denct warachtich, tis dickwils ghesien,
(15) Tot eerlijcken staet, comen wel goey slechte lien.

[p. 65]
Ghy meucht u ooc dat wel laten duncken prijslijck
Want eer Tullius int Rijcks wert gheset
Als Coninck, met eenen raet avijslijck,
Doen men op den Eeldom niet seer en heeft ghelet,
(20) Datter menich te Roomen sat inde wet,
Sijnde van cleynen stamme, en quam tot grooter eeren,
Deur wel leven, en sijn verstandicheyt net.
Daer teghen, al was Leuinus van groote heeren
Ghesproten, want Valerius (die bracht int verseeren
(25) Tarquinium Superbum, uyt den rijcke dreef)
Was sijn gheslachte niet om vermeeren,
Nochtans hy van t’ ghemeyn slecht volck veracht bleef,
Om sijn onmanierlijcheyt, die elck wel schreef,
En merckelijck sach, soo u is bekent.
(30) Net slecht volck en is somtijts niet heel blint.

D Welck volck nochtans met dwasen bestiere
Somtijts eere gheven sommighe persoonen,
Die sulcx onweerdich sijn, deur haer sotte maniere,
En deur hooghe same hem wilt croonen.
(35) Tschijnt, sijn wapenen hem meer dan de deucht verschoonen.
Wat sullen wy dan (o Mecenas) moeten doen,
Die meer verstants begrijpen, en toonen,
Dan slecht volck, die niet veel en bevroen
Nochtans sommighe dicwils berispen toen:
(40) Ick neme nu, dat t’ volck liever wilt eere bien
Leuino, en dat deur alsulcken opinioen,
Want alle sijn voorsaten waren Edel lien,
Al en was gheen vromicheyt aen hem ghesien,ô
En Decius die cloecheyt heeft bedreven,
(45) Om dat hy onedel is, en wort niet verheven.

[p. 66]
En dit heeft Appius den Rechter oock ghemoveert,
Niet sonder redene, soo hy hem liet duncken claer:
Hoe sou ick doch worden gheeralteert,
Als ick van slechten ouders waer
(50) Gheboren, en eenen hooheren staet openbaer
Wou aenveerden, wel weert om ghecken,
Slachtende den Esel, die den arbeyt swaer
Verdroot, en daerom een Leeus vel ginck aentrecken.
Maer nochtans, soo sietmen in alle plecken,
(55) Dat de glorieusheyt treckt yeghelijcken
Tot hoocheyt, en daer toe can verwecken
Soo wel d’ onedele, d’ arme, als rijcken.
Maer de sommighe laten dan blijcken,
Daer de menighe schimpich op spot,
(60) Hoe meerder boer eerst, namaels hoe hooveerdigher sot

Daer, ô Tulli, wat grooter haet en nijt quaet
Aenwies u, doen ghy wederom quaemt, sitten in de wet
Ende aenveerde der Raetheeren staet
Nae t’ Keysers doot, die u schandelic hadde afgheset.
(65) Veel meerder eeren, hier op wel let,
Sou u voorwaer sijn toe gheschreven,
En min nijdicheyt sou u hebben besmet,
Haddy in uwen ghemeynen staet ghebleven.
Want als yemant met een moedich hert verheven
(70) En dwaes, hem als een Edel man wilt draghen,
[... even]
Wel, wat sot is dat? hoortmen elck vraghen
Wie was sijn vader? Wie sijn sijn maghen?
Hy hoort dicwils een spottelijck vermaen,
(75) Die boven sijnen staet voor t’ volck wilt gaen.

[p. 67]
Ghelijck Barrus, de welcke was onsteken
Met oncuyscher liefden, hem vertoonen wouwe
Voor de meys kens cierlijck, hy de elcken spreken
En den mont op doen, ja maecht oft vrouwe.
(80) Siet hem doch gaen als de bouwe,
Wat een aensicht heeft hy, siet wat beenen,
En wat braeyen, en wat voet daer touwe,
En oock wat haer, om sijn vercleenen:
Soo oock, hier by moet ick ghelijcken eenen,
(85) Die hem vermetelijck beroemt, t’regiment
Te hebbene van de stadt, en van de Sorghers alteenen
Als een Overste, en onedel is, en onbekent,
Doet hy de ghemeynte (die sulcx wel sijn ghewent)
Niet vragen, van wat geslachte mach desen man wesen?
(90) Menich dwaes, deur hoomoedicheyt, wilt sijn gepresen.

Noch moet hy oock hooren vanden volcke spijtich
Sijdy ghy uyt Sirien vande slaven ghecomen?
Oft niet beter dan Damas sone, met woorden verwijtich,
Oft van Dionysius gheslachte, vol onvromen,
(95) En hebdy sulcken stouticheyt noch aenghenomen,
Dat ghy dorst noch condemneren,
Oft den Scherprechter leveren de borgers van Romen?
Nu meuchdy segghen, en daer op argueren,
Nonius diemen siet resideren
(100) Int recht, als mijn megheselle Vroet,
Eenen graet leeghere dan ick: dit eralteren
Mijnen gheeft, met goede redene doet:
En mijn dader en was van edelder bloet
Dan den sijnen: dies moetmen bekennen,
(105) Hy wordt gheeert, die hem tot eeren can wennen.

[p. 68]
Wildy u Daerom dan (vraegh ick) ghelijcken,
Als Paulus, Messala, seer edel gheacht,
Om dat Nouius u heeft moeten wijcken,
Sittende eenen graet leeghere: ghy sijt qualijck bedacht,
(110) Ja sou ick niet? want int spreken heeft hy sulcken cracht
Dat gheen ghetier, quaet om vertellen,
Ja van twee hondert waghens, een gheluyt onsacht,
En can synen welsprekenden voys letten oft quellen,
Ja noch gheen trompetten, oft gheluyt van bellen,
(115) En connen hem verdooven: en noch ben ick gheseten
Eenen graet boven hem: wat wildy dan rellen?
Als wy (mach yemant segghen) sulcke redenen weten.
Soo menghen wy te vreden sijn, naer u vermeten,
Dat ghy weerdich gheeert sijt, en seer ghesien
(120) Maer fortune jont dicwils meer den dwasen, dan wijse * .

Nu* conie ick aen my selven, die ben gheboren
Van een dader die eerst was een onvrije,
Dies ick menich verwijt achter rugghe moet hooren,
Om dat ick (ô Mecenas) telcken tije,
(125) Met u seer familiaer ben: en voormaels ten strije
Als een opperste Capiteyn reet onder de Romeynen.
Maer d’een is onghelijck d’ander, al ist dat elck benije,
Met redene my sulcke eere vanden Capiteynen,
Om dat ick onedel gheboren was, met vercleynen,
(130) Daerom en can niemant my schande spreken,
Dat ick in u vrientschap ben, sou ick wel meynen,
Want u wijsheyt is oyt soo verre siende ghebleken,
Dat ghy (die sulcx weerdich sijt) niet en sult versteken:
Want die hoocheyt en eere soecken met loftuyten,
(135) De verstandighe altoos uyt haren hove fluyten*

[p. 69]
Ick en mach my daerom niet gheluckich noemen,
Dat ick by gevalle, oft deur der fortuynen cracht,
Come in u vrintschap: want ick my wel derf beroemen,
Dat ick deur fortuyne u vrintschap niet heb verpacht.
(140) Maer de goede Virgilius, weerdich gheacht,
En daer na Varius, hebben u wel verclaert
Wie dat ick was: en als ick wert ghebracht
In u presentie, al vreesende heb ick daer ghebaert
Schaemte, (ghelijck is der kinderen aert)
(145) Met luttel sprekens: ick en heb my niet vermeten
Edel te wesene, oft een groot Ridder vermaert.
Maer t’ghene dat ick was, liet ick u weten.
Ghy antwoorde my weynich, wijs van secreten,
Ghelijck u maniers is, want een verstandich pleghen
(150) Is meer in luttel dan in veel woorden gheleghen.

Ick scheyde van u, en binnen negen maanden daer na
Hebdy my weder ontboden (t’bleeck over al)
En bevaelt, met een warachtelijck ja
My te wesene in uwer vrienden ghetal,
(155) Dwelck ick seker niet en achte cleyn, oft smal,
Maer seer groot, en weerdich, midts desen,
Dat ick u behaecht hebbe: die sonder groot gheschal
De eerlijckheyt (als een vroom man uytghelesen)
Weet te onderscheydens, van een oneerlijck wesen.
(160) Want altoos, die eerbaer is van leven,
En suyver van herten, hebdy meer ghepresen,
(Soot blijckt aen andere) en meer verheven
Dan die den Eeldom deur zijn Vader wort ghegeven.
Want een wijs man alleen aenmercken moet,
(165) Hy is Edel, die wijse wercken doet*.

[p. 70]
Maer seker, oft mijn nature wat besmet sy
Met luttel oft cleyn gebreken, nochtans rechtveerdich
My dunckt dat sulcx niet veel en let my:
Ghelijck oft ghy in een schoon lichaem erpeerdich
(170) Eenighe cleyn vlecken vont, sou daerom onweerdich
Sulcr gheacht moeten sijn? Ick laet my duncken neent.
Soo oock, als my niemant en can volheerdich
Van eenige giericheyt verwijten, daer menich op beent,
Oft dat ick vuyl van leven ben, weerdich vercleent,
(175) En dat ick mijnen tijt qualijck heb versleten,
(Ja oft ick my prijsen wouwe) en lieffelijck vereent
Met goede vrienden ben altoos gheseten,
Simpel, en oprecht, ick derfs my vermeten.
Mijn vader is oorsake altsamen van dien,
(180) Goey ouders geerne deucht aen haer kinderen sien.

Mijn vader was schamel, en op een schamel hofstede
Hy woonde, simpel, slecht, en reyn
Hy en sandt my niet ter scholen, dat ken ick mede,
Tot Flauium den grooten meester certeyn:
(185) Daer groote Edel lie kinderen int ghemeyn,
Om te leeren cijferen, ter scholen ghinghen,
En den meester betaelden groot en cleyn,
Alle maenden: maer hy dorst my bringhen
Tot Roomen, om goede consten sonderlinghen
(190) Te leerene, die elck Raetsheere Vroet
Sijn kinderen dede leeren voor alle dinghen:
Die my dan sach, oft my kinde, telcker spoet
Soo puntich ghecleet, elck sey, dit goet
Is hem van sijn voor ouders ghebleven,
(195) Met cleynen cost can yeghelijck wel eerlijck leven.

[p. 71]
Mijn vader, weerdich om niet berispt te sijne,
Was altoos by mijn meesters seer diligent,
Niet met giften oft gaven, oft met samblant van schijne,
Soo sommighe ouders dicwils sijn ghewent:
(200) En onderhiel my (metten cortsten) soo partinent,
En so eerlijc, en puntich, dwelck is den eersten oorspronck
Der deuchden niet alleen, dat ick met mijn consent,
Sou moghen yet doene, al was ick ionck:
Maer met manierlijcheyt my soo dwonck,
(205) Datmen gheen onbetamelijcheyt en mocht verhalen
Van my: want dicwils deur nijdighen wronck
Menighe van de goede schande talen,
Want ten is niet ghenoech (oft de sulcke falen)
Die willen haer als suyver en perfecte houwen, oock.
(210) Een yeghelijck moet quaey suspitie schouwen, oock.

Hy en vreesde oock niet voor eenich verwijt,
Dwelck heu de sommige souwen mogen na spreken,
Dat ick gheweest was in mijnen ionghen tijt,
Die om cleynen loon diende soot is ghebleken,
(215) En hy eenen schamelen uytroeper gheleken,
Ghelijck hy selve gheweest hadde, ick moet bekinnen,
En want ick oock daer deur hebbe ghestreken
Cleyn profijt, oft eenich groot ghewinnen:
En daerom nu (so elck wel mach versinnen)
(220) Moetmen hem te meerder lof gheven,
Want hy my heeft uyt vaderlijcker minnen,
Niet met grooten rijcdom verheven,
(Die den ionghers dicwils doet sneven)
Maer tot scientie opgenoept (diet al gaet te boven)
(225) Dies moet ick hem te meer oock dancken en loven.

[p. 72]
Also lange als in my wijs heyt is, oft verstant moet,
So en sa lick my niet van alsulcken Vader schamen,
Ende my oock niet (soo den meesten hoop in d’lant doet)
Soo verantwoorden, die segghen vol onvramen,
(230) Dat gaer Vaders schult is, dat sy niet groot van namen
En zijn, gheacht, oft seer gheeert:
Voorwaer ick wil schouwen alsulcke blamen,
Want mijn woort, en redene, sulck blat omkeert:
Want oft der Natueren Godt, diet al verheert,
(235) Jonde te herboren te zijne, ende te restituerene
Nieu ouders, daer heuren lof deur sou zijn hooch vermeert,
Voorwaer om de waerheyt te declarerene,
Met mijn ouders soudic my noch voegen te contenterene:
Want simpelijcke deucht acht ic meer, al en prijstmet* niet:
(240) Groote hoocheyt brengt menigen somtijts int verdriet.

En daerom dan, en sou ick niet begeeren oft wenschen,
Van groote Neeren ghesproten te zijne,
Die gheeert waren voor alle menschen,
En op cussens saten, hooch van schijne:
(245) Ick en begheer sulcx niet (my nochtans cleyn pijne)
Ja al ist dat t’volck mach achter rugghe talen
My eenich schimp, tot elcken termijne.
Maer (Mecenas) wildy ghy de waerheyt verhalen,
Ghy en sout daer deur mijn wijsheyt niet smalen,
(250) Om dat ick niet en sou willen aenveerden
Eenen moyelijcken last, die ick sonder falen
Niet ghewoon en ben, cleyn van weerden,
Want dan sou ick moeten terstont met volheerden
Veel behoeven, en vueren eenen fraeyen staet,
(255) Swaren last soect hy, die begheert een hoogher graet.

[p. 73]
Ende dan soud ick yeghelijcken moeten oock
Tamelijck jonste betoonen, en bien:
Ende seer minnelijcken elcken groeten oock:
En om niet beschaemt te zijne voor de lien,
(260) En dan moest ick oock knechten hebben by dien,
Die my vercnapen souwen, binnen en buyten,
Hencxten op den stal houwen, moest oock gheschien:
En dan eenen schoonen waghen, gheseyt int sluyten.
Liever heb ick te reysen over al,
(265) En oock daerom niet gheacht te sijne by slechte guyten,
Ja al wou ick nae Trenten trecken, over berch en dal,
[... uyten]
Met eenen slechten muyl, makende geen groot gheschal,
Die ick achter en voor laeyen sou, soot my lust.
(270) Die sijns selfs is, die is al te wel gherust.

Niemant sal my daerom oock na spreken niet
Sulcken oneere, soomen u Tullius doet,
Als ghy gaet maer lancr den Tibur ghestreken siet,
En volghen dan wel vijf knapen na, deene die moet
(275) Uwen kackstoel na draghen: dander, om u behoet,
Draecht een flessche met wijne, oft dierghelijcke:
En daerom seg ick, dat ick tot elcker spoet
Gheruster leve sonder eenighe swijcke,
Dan ghy weerdighe Raetsheer, al en ben ic niet rijcke,
(280) En oock veel meer ander doen: ick gae alleene
Daert my lust en ghelieft in elcken wijcke:
En dinghe, en coope, my een schande cleene,
T’gheene d’welck my ghenoecht, als eene
Die geerne wat goets hebbe, t’sy fruyt, oft ander waer.
(285) Slecht en recht, prijs ick boven al, en eerbaer.

[p. 74]
Ick gae oock wel om hooren en te siene
Daer lichte vrouckens, oft dieven verkeeren,
Omtrent den avont (soot plach te gheschiene)
Daer hun schamen te verkeeren groote heeren,
(290) Oock niet dan tot mijnder oneeren,
Maer om dat ick sou sonder hoonen
Haer ondeucht mercken, maer niet na leeren,
En voeghe my oock by gheestelijcke persoonen,
Die haer als waersegghers vertoonen:
(295) En dan keeren ic na huys, tot een simpel avontmael,
Van loock en cruyt, oft erweten, oft boonen,
Oft dierghelijcke, met cort verhael:
En soo wel als Prelaet, oft Cardinael,
Te vreden ben, gherust, en wel ghepaeyt.
(300) Des menschen Natuere is al te haest versaeyt.

Van dry iongers word ick ter tafelen ghedient,
Welcke tafele is van slechten witten steene.
Twee oft dry drincvaten (oft my overquame eenen vrient)
Doen ick daer op setten, en in schencken ghemeene,
(305) Sulcx als ic hebbe, en dan eenige cruycrkens cleene
Staen daer, daermen uyt schinct manierlijck,
Neven een eerden vat, daermen in suyvert reene
De drincvaten, daer ic mijn volck toe ben bestierlijck
En al hebben andere groote huysen cierlijck
(310) Alsulcx van gout, oft silvere, ic en wils my niet schamen,
Al is mijnen huysraet (daer ic in ben goedertierlijck
Wel te vreden) van eerdewerck (my tot geender diffamen)
Het mijne is voorwaer meest al tsamen
Soo in Campania daghelijcr ghevseert* wort.
(315) Die hem hooverdich verheft, dicwils verneert wort.

[p. 75]
Dan begheve ick my tot slapen, wel sijnde te vreden,
Niet sorghende, als ick smorghens sal opstaen,
Dat iemant, t’sy op wat plaetsen oft steden,
Die my int ghemoete sou moghen comen saen,
(320) Daensicht wringhen sal, niemanden sijnde onderdaen,
Oft verveert, dat my sal aenschouwen
Maertia voor eenen woeckenaer, merct mijn vermaen,
Ghelijck een, de ioncrste van Nonius, vol ontrouwen,
Schaemde hem sijn hooft daer voor tontsouwen
(325) Oft te vertoonen, ghewonnen hebbende rijckelijck
Veel goets: alsoo, salmen dese dan houwen
Voor gheachte mannen? contrarie is blijckelijck:
Want die willen deur tgoet (vercregen soo practijckelijck)
Edel gheacht sijn, voorwaer sy sneven.
(330) Deur Eere en Deucht wort den Eeldom verheven.

Dan slape ick smorgens tot den vieren, alst daecht,
En gae hier en daer wandelen, om svreuchs verstijven,
Oft ick lese, oft schrijve wat, soo my dat behaecht,
Ende strijcke my met olie van olijven,
(335) Niet met onsuyver olye, na Naecaes bedrijven.
Als my dan de Sonne te heet dunct schijnen,
Soo gae ick my weder wasschen en wrijven,
Schouwende de hons daghen talle termijnen,
Niet meer etende dan de maghe can verdwijnen
(340) Dien dach: en houwe my thuys gherust en ledich.
Dit is u leven van hun, die haer niet en pijnen
Tot eergiericheyt, maer ghebruycken den tijt sedich,
En hier op troost ick my, meer soeter, en vredich,
Dan oft mijn voorvaders gheweest waren van machte groot.
(345) Het brengt menighen tondere een gheslachte groot.

[p. 76]

Hier beghint
de sevenste
SATYRA.

    Rupilus ghebreken worden hier vertelt,
    Die Coninck was ghetoenaemt,
    En hoe Persius teghen hem was ghestelt,
    Die een Grieck was, met woorden onbeschaemt.
ICk meyne dat alleen Barbiers wel is bekent,
En die deur gebrec van quay oogen daer verkeeren,
Hoe dat Persius een Griec heeft gewroken diligent
Rupilus valsch soch, en sijn fenijnich verseeren,
(5) Wiens toenaem Coninc was, maer niet weert veel eeren,
Uyt Roomen van Augusto synde verdreven,
Persius tot Clasomenis, seer plach om tgoets vermeeren
Te hanteren een stat in Asia, en met desen Coninc voorschreven
Grooten twist hadde, die sonder begeven,
(10) Deur nijt, sulcken Coninc seer straf wel cost verwinnen,
Opgheblasen, en in stoutheyt so verheven,
En in wreetheyt van spreken alsoo van sinnen,
Dat hy Senum en Berrum in al sijn beghinnen
Te boven ghinck, die in heur woorden seer straf waren.
(15) Veel zeghs canmen deur woorden openbaren.

[p. 77]
Nu wil ick tot desen Coninck comen,
Als elck doen toonde een herde partije
En haer verweerden, slachtende den vromen,
Met woorden deur haet en envije,
(20) Want sulcke volck tot elcken tije
Hoe sy moediger van aerde sijn, tis dickwils ghebleken,
Hoe sy malcanderen als de vrije
Min willen toegheven, maar teghen een opsteken:
Eenen grooten nijt wasser, niet om volspreken,
(25) Tusschen Hector en Achillem vrijmoedich,
En swoeren malcanders doot met nydighe treken,
Die haer int leste ghescheyden heeft seer spoedich,
Want elck eene de doot daer deure verwerf bloedich,
En om gheen ander sake, alsoo wy lesen,
(30) Dan elck wou die aldervroomste wesen.

Daer sijnder twee twistich van moede cleene,
Oft dat deen machtigher dan dander is vele,
Dan sal altoos succumberen de eene,
En hem verveeren int leste van dien spele,
(35) En senden sijn overhoot, t’sy Ele oft onele,
Doch eenen schenck, om dat hy sou swichten:
Ghelijck Glaucus, (dwelck ick niet en hele)
Teghen Diomedem wou stoutelijck vichten.
Maer want hy niet vele en const wtgherichten,
(40) Soo gaf hy hem van selfs t’ondere,
En schonc noch sijn wapentuych (nae Homerus dichten)
Soo oock Rupilus en Persius (elck bysondere)
Het was voor de ghemeynte om sien een groet wondere.
En dit ghebeurde alsmen Brutus Asiam sach regeren.
(45) Herde partijen en willen haer selven niet verneren.

[p. 78]
Niet anders en waren sij met woorden ghestelt
Op malcanderen, dan Bachus cum Bitho, welc waren
Van de cloecste Schermeesters gherekent en ghetelt,
Sy liepen voor die wet, elck sonder beswaren,
(50) Persius ghinck eerst sijn sake verclaren
De heel vergaderinghe werdt lachen seere,
Hy prees Brutum als des lants bewaren,
En alle sijn adherenten, weerdich alle eere,
Een Sonne in Asia hiet hy als een Heere,
(55) En al sijn gheselschap heeft hy ghepresen,
Daer noemende vruchtbarige sterren telcken keere,
Die Bruto altoos jonste bewesen,
Sonder Rupilum, die hy onder desen
Niet en wou rekenen, maer verachte vileynlijck,
(60) Twee vyanden malcanderen lachteren ghemeynlijck.

Hy sey hem, dat hy als een sterre was gecomen daer
Diemen Canicula hiet, welcke den lantlieden
Seer hinderlijc is, en dicwils veel profijts heeft benomen haer
Noch dat hy ooc daer quam bortelen, was ooc sijn bedieden,
(65) Gelijc een riviere t’swinters (daermen elck voor siet vlieden)
Van t’gebercht comt gedaelt, daer selden boschers comen beneven,
Daer na Rupilus uyt een erchertich bespieden
Heeft hem oock veel schimpige woorden deur gedreven,
Hem achtende een mensche rouw en straf van leven,
(70) Ghelijck eenen wijngaerdenier, die talle stonden
Teghen den voetghangher met ghekijf leven,
En dan hem naeroepen, tot alle stonden,
Coeckcoeck, met een verwijtachtich vermonden,
En soo doende en constense niet wel accoorden,
(75) Want nae quaey groeten comen quaey antwoorden.

[p. 79]
Maer als Persius de Grieck soo beschaemt sijnde
Nae de Italiaensche maniere, seer straf en wreet,
Hy hem oock te roepene seer spijtich pijnde,
Segghende: ô Brute, ghy hebt verstandt, en weet
(80) Hoemen Coninghen sou tonder brenghen ghereet,
Tis een werck d’welck ghy wel hebt gheploghen,
En desen ghenaemden Coninck, met goet bescheet,
Dit moet ick vraghen, waerom die uyt valscheyt heeft ghesoghen,
En brengdy dien om den hals met veel archeyt deurtogen?
(85) De menighe de valscheyt dicwils wijcken,
En aen de goede haer quaetheyt laten blijcken.


[p. 80]

Hier beghint
de achste
SATYRA.

    De dwase sottinnen, die haer willen moeyen
    Met tooverijen, en sulcke manieren,
    Hy ontbint met een groot verfoeyen,
    Deur Priapum met poëtelijck versieren.

HIer voormaels was ick een hout onprofijtelijc,
dWelcmen voor eenen vijchboom mocht aenscouwen,
Doen de beeltsnyder stont vertwijfelt subijtelijc,
Weer hy een bancke van my sou bouwen,
(5) Ja oft Priapum maken: hy dacht sonder flouwen
Dat hy liever eenen Godt van my woude maken,
Dies ic werde eenen God voor de dieven vol ontrouwen,
En voor de vogelen een verschrickelijck waken:
Want mijn rechte hant, gheseyt met corter spraken,
(10) Afkeert de dieven, die eens anders vruchten begheeren,
En mijn onhebbelijcke mannelijcheyt, verstaet de saken.
Dit is altoos mijn ghewoonlijck gheneeren,
En can de quellijcke voghelen verveeren
Die willen haer aes halen in besaeyde hoven,
(15) Dies my de lantlieden prijsen en loven.

[p. 81]
Eertijts was dees plaetse gheordineert,
Om dat elck zijnen medegeselle hier moest bringhen,
Gestorven zijnde in een pover plaetse, niet gheestimeert,
Want hier wert begraven, voor een ghemeyn gehingen,
(20) Het beroyt volck, dwelckmen haer sach mingen
By Pantalabum den schauvyt, niet seer gheacht,
En by Momentanum, die met onbehoorlijcke dingen
Alle zijne patrimonien hadde gulsich overbracht.
En dit kerckhof (voor sulcken doyen verpacht)
(25) Was duysent voeten inde breyde veure,
En drye hondert voeten inde lengde ghewracht,
Soot stont geteeckent, om dat niemant daer deure
Als erfghenaem aen sulcx sou vermoghen steure:
Want dat den schamelen ghejont is in elck lant,
(30) Daer moet den rijcken in consenteren, en doen afstant.

Nu mach ick in dit gesont geberchte woonen, en my houwen.
Int groene, in die sonne, daermen eertijts te spatieren plach.
In een leelijc velt te zijne met een druckich aenschouwen,
Dwelck wit vanden dooden ghebeenten lach,
(35) Daer ic nu hebbe so groote sorge niet, en minder verdrach
Van die voghelen, oft van die dieven ghemeene,
Die dees plaetse altoos met een groot ghejach
Pleghen te quellene: dan voor onreene
Toovenaers, die de menschen, hoe groot, hoe cleene,
(40) Met haer tooverijen, en fenijnighe bestieren,
Willen, dickwils brengen tot schanden, en in weene,
Dese en can ick in gheender manieren,
Alsulcx beletten oft verbien met eenich craieren,
Want sy een vreeschelijc wonder toonen mannen en wijven,
(45) Ja en tegen Godt willen steken, en cracht bedrijven.

[p. 82]
Ick heb selve ghesien (al macht wonderlijck luyen)
Canidiam gaende tot menich termijn
Om der dooder gebeenten, en hinderlijcke cruyen
Te vergarene, als de mane heeft haren nieuwen schijn,
(50) Bruyckende daer deur haer valsch fenijn,
En daertoe metten blooten voeten
Ghegort met eenen mantel, soo ghemeynlijck zijn
Dees toovenerssen, om een valschelijck boeten,
Oock met den hanghenden hare, soo de labsoeten.
(55) En Sagana de outste wasser oock int spel,
Al huylende woudense de gheesten groeten,
Daer beyder bleeck verwich coleur was een helsch gequel
Jae en int aenschouwen grouwelijck en fel,
Want die hem te tooveren wilt bestaen,
(60) Die moet (seytmen) metten quaden omgaen.

Sy begonsten met haer naghelen de eerde
Uyt te crabben: en een swert lam hebben metter spoet
Vernielt al bijtende, achtende sulcx groot van weerde,
Soo dat in den selven cuyl heeft hem gespreyt dat bloet,
(65) Om dat sy daer deure souden verwerken vroet
De doode gheesten, en hun antwoorde gheven.
De ghedaente van wollen wasser, d’welck scheen goet,
Om haer ondersaten te doen na haer onheblijck leven,
Dander van wasse, dwelck ootmoedich scheen int beven
(70) Als dienst, bey en onderdanich en cranckelijck,
Deene aenriep Hecaten, die was verheven
Als een goddinne inder hellen stanckelijck,
Dander aenriep Tisiphone oock daer ghevanckelijck,
Wreet, vreck, ghierich, en vol rasernijen.
(75) Daermen mede omgaet, daer moetmen me bedijen.

[p. 83]
Hy sou oock gesien hebben die daer geweest had ontrent
De helsche honden, en sulcke serpenten over al,
Hier en daer loopen draven, soot my is bekent:
En de Mane deur sulck wonderlijck gheschal,
(80) Heeft haer verborgen achter de groote sepulturen in een dal,
Om dat sy daer af gheen tuychenisse en sou wesen.
Ist dat ick Priapus iet lieghe int t’ghene dat ick by geval
Gesien, en vermaent hebbe, so wil ic dat de raven door desen
Op mijn hoot comen scyten: oft dat Iulius, een man mispresen,
(85) En Voranus die diefachtich is, my bepissen quamen,
Daer ick schandelijck om sou worden begresen.
Maer wat wil ick verhalen tregiment altsamen,
Dwelc ick gesien en gehoort hebbe, ick sout my schamen,
En hoe de gheesten met Sagana hielden de sprake.
(90) Veel segghens maeckt dickwils tot nijt een oorsake.

Hoe druckich, hoe scherpelijck dat was heurlie gewagen
Ten zijn gheen dinghen al om vertellen,
En hoe sy eens wolfs baert met listelijcke laghen.
In der eerden berchden: en dan oock weert om mellen,
(95) Eender vremder slanghen tant, dit moet ick u spellen,
En dan een wassen beelt, dat te meer sou branden:
En ick moeste heurlie oock wat quellen,
Om dat geen ongewroken getuyge voor den verstanden
En sou wesen: want haer stemmen en wercken vol schanden
(100) Jaechden my eenen grouwel aen, dat ic (ic moet ontfouwen)
Eenen wint van achter liet sceeteren, gelijc alsmen met handen
Uyt een blase siet den wint weder uyt douwen:
Sy liepen na de stat, Canidia ontvielen haer tanden met benouwen,
Sagana heur haer, en de betooverde cruyen by dien.
(105) Boerdelijc sou hy gelachen hebben, die sulcx hadde gesien.


[p. 84]

Hier beghint
de negenste
SATYRA.

    Onwetende clappaerts, Horatius in desen
    Is berispende, en ydele clappernije.
    Alsoo ghy hier merckelijck sult lesen,
    En die setten alle eere op d’ sije.

BY fortuyne quam ick inde strate spatierende
Die na Tcapitolium strec, en na mijn maniere
Wat beuselen was ick fantaserende
Want ic daer altoos me doende ben, en met stouten bestiere,
(5) So quam my een int gemoete, en greep my als de goedertiere
Metter hant, zijnen naem was my bekent alleene,
Maer zijn wesen, hanteren, kendick min dan een siere,
Hoe doedy al, sprack hy oock, mijn vrient reene?
Redelijck wel, antwoorde ick, naden tijt ghemeene,
(10) En soo ghy wilt, soo wil ick oock voorwaer:
En doen hy my al na volchde, ghelijck eene
Die onbeleeft was, ick viel hem aen, ende sprack claer,
Belieft u mijns iet? om dat ghy my volcht naer.
En kendy my niet? sprac hy ic ben geleert en vol vramen
(15) Dwase clappers heur voor niemanden en schamen.

[p. 85]
Soo suldy van my te meer gheacht zijn
Sijdy gheleert, was mijn spreken:
Maer was hy my quellijck, ick dacht
Van hem te scheyene, siende zijn ghebreken.
(20) Dan was ick seere van hem gheweken,
Dan bleve ick wat staende, en sprack tegen mijn knecht
Heymelijc in d’oore, want t’sweet sachmen my af leken,
En sprack in my selven, ô Bollane, met recht
Moet ick u prysen, ghy en zijt niet seer slecht,
(25) Al sijdy wat hersseloos somtijts in u voeren,
Ghy sout sonder eenich groot ghevecht
Desen clappaert zijnen mont wel connen doen snoeren.
En als hy dan noch zijnen beck ghinck roeren,
En prees de Stadt, de straten, lustich int aenschouwen,
(30) D’onwetende (dacht ic) en salmen geen sprake houwen.

Als hy dit sach dat ic hem niet en wou antwoorden,
Ic mercke wel (sprac hy) dat ghy van my wilt gaen,
Maer ghy en sulles niet doen, want int Suyen int Noorden
Sal ic u volgen, ghy en dorst geenen omstach gaen,
(35) Werwaert is uwen wech, dat moet ick weten saen.
Ick moet eenen besoecken, die ghy niet en kent,
Ziggende over den Tyber seer cranc was zijn vermaen,
Sy des Keysers hoven, oft daer ontrent:
Ic en heb niet te doene, was hy weer: en ick ben gewent
(40) Te wandelen, en sal u volghen tot daer.
Ick dit aanhoorende van den onwetende bent,
Ick liet mijn ooren inden neck hanghen, soo openbaer
Eenen quaden Esel, als hem den rugghe te swaer
Ghelayen is: want de sulcke vervelen my seere,
(45) Dis niet en achten op schande noch op eere.

[p. 86]
Ick kenne my wel, was weder zijn beroemen,
Kende ghy my soo, ghy en stout certeynlijck
Viscum, en Varum mach ick oock wel noemen,
Voor gheen grooter vrienden houwen ghemeynlijck
(50) Dan my: dit legge ick u pleynlijck.
Want wie isser doch, dan icke, van heur beyen
Die meer veersen rasch en behendelijck
Can maken: en dan dansen om een vermeyen,
En int springhen en sou ick oock niet eerst scheyen,
(55) En dan van singhen ben ick oock een heere:
Al ist dat Hermogenes, ick hoort wel verbreyen,
My daerom hoedt en benijt seere,
Die daer af hebben wilt de meeste eere.
Doen merckte ick wel, dat hy slachte den onwijsen.
(60) Want de sotten altoos haer selven prijsen.

Ick aenhoorende dese woorden altemale,
Doen was ick verweckt omme te sprekene stout
En vraechde hem met heusche tale
Oft hy hadde oock een moeder out,
(65) Oft eenighe maghen die zijn benout,
Die ghy mocht wat goets doen door desen.
Ick en hebben gheene, sy zijn al begraven en lange cout.
Ick dachte, sy moetender dan wel aen wesen,
Datse met u groote dwaesheyt weert mispresen
(70) Niet meer en zijn ghequelt: maer ick lije nu verdriet:
Helpt my ooc wech, my dunct ick ben quaet om genesen,
En dat my t sterven schier naeckt deur dit clapachtich bediet,
En soo dunckt my dat my nu gheschiet,
Soo Sabella (doen ick cleyn was) eens heeft ghespelt,
(75) Wat isser pijnlijcker dan met sulck te zijne ghequelt?

[p. 87]
Sabella van my doen cost propheteren,
Een oude vrouwe die daerme cost omgaen:
Desen kinde en sal fenijn noch sweert mineren,
Noch gheenderhande sieckte, was heur vermaen.
(80) Maer onwetende clappaerts souden wel sulcx bestaen.
Daerom sulcke moet hy scouwen, als hy comt tzijnen dagen,
Is hy wijs: maer t wert gheacht voor een ydel vermaen
Doen ghinghen wy tot dat wy quamen en saghen
Aen den Tempel van Vesta, t was mijn behaghen,
(85) En t’ vierendeel van den dach was overleden,
En hy moeste alsdoen sonder vertraghen
Een int Recht antwoorden, na des techts seden,
Daer hy borge voor bleven was, qualic zijnde te vreden,
Oft trecht sou hy verliesen, was zijn belijt.
(90) Die rechten wilt, moet wel waernemen zijnen tijt.

Ick bidde u als vrient (sprack hy) wilt hier inne
My wat behulpich wesen: so waer als ic ben int leven,
(Was mijn antwoorde) de rechten ick niet kenne,
En ick en ben oock daer niet bedreven,
(95) En ick moet gaen tot mijnen vrient verheven,
Die cranck is, soo ghy weet, seer uytermaten:
Ick ben in twijfel, sprack hy, nu ick u ben beneven,
Weer ick u, oft mijn profijt wille laten:
Ick sprack, alst sou zijn tot uwer baten,
(100) Acht op my niet, ick sal gaen mijnder veerden
Alleene, en ick en wil u daerom niet haten,
Want dat waer een sake van onweerden,
En ginck voort met een stout volheerden,
Ick volchde hem, als een slachtende den slechten,
(105) Want wie sal hem teghen sulcke dwasen oprechten?

[p. 88]
Mecenas (vraechde hy) hoe macht hijt al maken nu
Met u? is hy seer beleeft van seden?
Ick sey, om dat hy verstaen de saken sou,
Want hy grof onwetent was, en onbesneden:
(110) Hy en is met veel volcr niet wel te vreden,
Ghelijck de verstandighe altoos pleghen.
Want hy begaeft is met wijsheden.
O Horati, niemant en heeft meer ghelucx vercreghen
Dan ghye: maer meer soudy zijn bedeghen,
(115) Haddy my ooc by u altoos: want ic met goeder trouwen
U sou altoos voorstaen: en dan (wat batet ghesweghen)
Al die meest zijn vrienden zijn, wy souwen
De sulcke daer uyt keeren, en uyt zijnen huyse houwen.
En alsoo betoonde hy zijn natuerlijcke wercken.
(120) Aen de woorden canmen eenen pluymstrijcker mercken.

Wy en leven niet (sprack ick) aldaer
Op alsulcken maniere als ghy wel meent,
Men vint gheen huys dat daer af voorwaer
Suyverder is: soo zijn wy tsamen vereent.
(125) Want met pluymstrijckers waer sulck hof vercleent.
Al isser daer die rijcker dan dander moghen wesen,
Oft gheleerder: ick, noch niemant, daer op en beent,
Die haet oft nijt soeckt, wort daer begresen.
Elc heeft zijn plaetse, en deen en wort niet meer gepresen
(130) Dan dandere: soo vredelijck ismen daer ghesint.
Dat dunct my seer vremt, ic verwonder my van desen,
T’ schijnt onghelooflijck: tis soo mijn vrint,
Want tis yegelijck, die daer verkeeren, wel bekint,
Daerom en wort dit van my versiert niet.
(135) De verstandige en is met pluymstrijkerije verciert niet.

[p. 89]
Maer vierigher word ic, nu ghy sulcx voor waer spelt,
En begheere te meer, dat ick mochte
Onder Mecenas vrienden worden ghetelt,
Soo verre als ghijt oft iemant versochte,
(140) En dat u deucht daer in wat vroechte,
Want deur u soudick sulcx wel ghenieten:
Dus waert sake dat u deurcht my daer toe brochte,
Soo sy (weet ick wel can) my en sou niet verdrieten,
Mijn jonste, al soudicker inne schieten
(145) Voor de dienaars ghiften en gaven groot,
Want ic weet wel (sot souwense zijn niet daerom lieten)
Dat het swaerste is den aldereersten aenstoot.
Ick sal eenen bequamen tijt soecken ter noot,
En hem int ghemoete comen in straten in weghen.
(150) Sonder arbeyt en wort hier int leven niet vercreghen.

Hier is tusschen als hy dees woorden maeckte,
Friscus Aridius, mijn vrient ghemeene,
Ons hebben int ghemoete geraeckte.
En die desen gheck, gheacht cleene,
(155) Seer wel kende voor eenen beuseler reene,
Hy braechde my, van waer dat ick quam ghegaen,
En werwaerts ick henen ginck, met ons beyden alleene:
Ick begonst hem met den arm te houwen saen,
Op dat hy wat stille soude staen,
(160) En wencte met mijn ooghen, dat hy my vanden quant
Soude verlossen ende doch ontslaen:
Maer hy was so bot, tscheen hy en hadde geen verstant.
Oft hy spotte met my, t’ docht my, want
Hy gheveysdelijck scheen, dies was ick verstoort.
(165) Den eenen vrient den anderen te helpene behoort.

[p. 90]
Noch verstoute ick my, als vrienden pleghen,
En vraechde hem, wat secreet woudy my te kennen gheven.
Om dat ick desen dwaes soude zijn ontsteghen.
Tis mi wel gedachtich (sprac hy) laet dz nu zijn geswegen,
(170) Op een ander tijt alst past, sal dat worden opgheheven,
Tis heden eenen vierdach, die de Jode seer vieren:
Daerom moet wat anders van my worden bedreven,
En wildy de Joden deur sulcx bestieren
Niet onderdanich zijn in haer manieren?
(175) Want sy houwen heden eenen grooten dach
Van het besnijen: en desen dach multiplicieren
Met veel volcx, en maken daer af groot beslach.
Van sulcke Religie en make ick gheen ghewach,
Antwoorde ick, al schijnense divijne.
(180) Men bevint veel Religien ydel te zijne.

Maer ick ben jonck, ick wil my houwen
Met de meeste menichte, wilt dat niet achten,
En verghevet my: anders wy souwen
Breeder spreecken, maer wy moeten eenen anderen tijt wachten.
(185) Doen creghe ick in mijn ghedachten,
Eenen quaden dach is heden teghen my opghestaen,
Want hy ghinck van my, en docht my oock slachten
Den onverstandigen, en liet my onder d’ mes (een out vermaen)
Dat is inden last, terstont quam daer ghegaen
(190) Die teghen hem int recht stont, en riep seer straf,
Wildy niet tuyghen, en u recht vervolgen saen?
Ick aenhoordent als ghetuyghe, om dat icker af
Sou comen, yeghelijck hem daer eenen roep gaf,
En eenen gheloop ghebeurdender onder de lien.
(195) Aldus heeft my Apollo verlost van dien.


[p. 91]

Hier beghint
de thinde
SATYRA.

    Horatius verantwoorde hem hier poëtelijck,
    Om dat hy op Lucillus schriften had gesproken,
    Dwelck sijn beminders verstonden onwetelijck,
    Want deur den tijt wort alle dinghen herbroken.

VOorwaer, ic hebbe geseyt, en moet bekennen certeyn,
Dat Lucillus veersen loopen t’inperfect, en te swaer:
Wie isser van zijnen beminders, t’sy groot oft cleyn,
Die dat oock niet en moet kennen openbaer?
(5) Maer dat hy de ghemeynte van Roomen claer,
Te seere wel haer gebreken straft, wort van my gepresen,
Oock in de selve Satyra voorwaer.
En niet alleene oock in desen,
Maer in andere dinghen, soomen in mijn Schriften can
(10) Ghelijck Laberius die yeghelijcr ghebreck cost mellen.
Dies hebbe ick oock seer begresen
Zijn veersen, niet prijsende oock int stellen:
So in veel saken, ick moet wel vertellen,
Heb ik goede poemata moeten lauderen.
(15) Ghebreck machmen wel misprijsen, en tgoet eralteren.

[p. 92]
Daerom en ist niet genoech, dat wy yemant verwecken.
Tot lachen, al isser const in geleghen:
Maer men moet oock een sake vertrecken
Met cortheyt, soo de verstandighe pleghen,
(20) Op dat den sin mach worden vercreghen
Met luttel woorden: en op datmen niet
Des hoorders ooren en verdoove deur sulcke seghen:
Dan moetmen oock met droefheyt maken het bediet,
Dan met gheneuchte oft boerde, alsoo den sin biet:
(25) En dan na een Rhetors maniere de sake aengaen,
Na der poeten maniere oock dan vliet.
Eerbaerheyt en graviteyt moeter oock bystaen.
Een boerde is oock dickwils een soet vermaen,
En beter een swaer sake int goet keeren can.
(30) Met genuechte men dickwils straffen en leeren can.

Die oude Comedien pleghen te schrijven,
Hebben heur hier na ghevoecht, en ghewent,
De welcke Hermogenes (die in singhen can bedrijven
Wondere) en Demetrius, en hebbe niet ghekent,
(35) Noch oock ghelesen die poeten ercellent,
Niet dan Caluum, Catullum, daer zijnse op ghesint:
Daer sy haer toe wennen om te singhen diligent,
Want een elck die lichtveerdicheyt bemint,
Dan segghense van Lucilio haren vrint,
(40) Die het Griec onder D’lattijn can minghen.
O spaey scholieren, eenen traghen wint
Heeft u inder scholen comen bringhen:
Is dat niet wat vremts? Phitoleon lietmen oock sulcx gehingen,
Woorden zijn die saet, gemaect van twee spraken?
(45) Ja gelijcmen stercken en soeten wijn onder een can maken?

[p. 93]
Als ghy veersen wilt maken, ick u vraghe,
En met Petillus swaer saken hebt te doene,
Te wetene, wildy dan uwen behaghe
Vergheten u kints tale met herten coene,
(50) En ws vaders, dats d’lattijn, om wel te bevroene,
Suldy dan liever met gesochte Griecrsche woorden swaer,
Menghen u Latijnsche tale, soo Canusinus, die avont en noene
Dede nae des lants maniere openbaer:
Want sy spraken in zijn lant met twee tonghen aldaer,
(55) Dat was Griecr en Latijn, so wy weten:
Maer Pedius en Coruinus claer,
Inde Latijnsche tale hebben haer alleene wel ghequeten,
En haren tijt met arbeyt daer in hebben versleten,
Dwelck Orateurs waren groot gheacht.
(60) Daerom die veel weten wilt, dicwils den sotten slacht.

Daerom als ick Griecrse veersen maken wouwe,
Als eene gheboren zijnde in Italien aenden zeecant,
Quirinus gheboot my dat ick sulck werc staken souwe:
Dat droomde my eens na middernacht, (want
(65) Sulcke fantasijen, naer sommighe lieden verstant,
Veel waer vallen) en sprack met woorden stout,
Wildy ghy als een dwaes quant,
Int Bosch, daert ghenoech is, draghen t’hout.
Dat is, der Griecken schriften oft sprake seer menich fout,
(70) Hebdy die liuere noch te vermeeren
Dan uwe eyghene tale? certeyn ghy flout.
Alpinus opgheblasen, die met zijn schriften cost onteeren
Memnonis doot, en met leelijck verseeren
Ghinck hier mede te werck, sonder fraudelijck schijn.
(75) Openbare ghebreken moghen wel ghestraft zijn.

[p. 94]
Mijn Satyren en sullen niet worden ghereciteert
In Apollinis tempel, dwelck ick hate,
Datmen dan om (daer Tarpa dordeel gheeft) argueert,
Noch in die Theatren vertoont worden, voor leege en hoogen van state
(80) En ghy Fondanus, van een hoer fier van gelate,
Subtijl condy ghy oock met heusch verwijt,
En hoe Dauus Chremeté bedriecht, scrijven met regel en mate
In u Comedien, daer ghy nu ter tijt
Die principaelste meester af zijt.
(85) Pollio can oock seer wel beschrijven
Der Coninghen gesten, menighen een spijt,
In zijn Tragedien, met constich bedrijven.
Varius moet oock van de beste meesters blijven.
In zijn Epodes seer sterck en bequame.
(90) Yeghelijck crijcht na zijn werck een goey fame.

Virgilius, die van de schaepherders heeft ghestelt,
En dan de lantbouwinge, fraey en soete,
Die wort oock van de principaelste ghetelt.
Daerom in mijn Satyras ick ook moete
(95) Verstant gebruycken, en dat ick niet oneerlijc en wroete,
GhelijckVarro, en meer andere hebben ghedaen
Te vergheefs: (teghen de beschimpers een boete)
En dat ick mach beter schrijven met goet vermaen,
Altoos wil ik minder zijn, en onderdaen.
(100) Lucilium, die hem de Satyras eerst heeft onderwonden
En ick en wil oock niet, dwelc waer een dwaes bestaen,
Den laurieren hoet hem benyen tot gheenen stonden
Die hy tot grooten lof heeft (ick moet wel vermonden)
Verdient, wie sou daer segghen teghen?
(105) Met arbeyt en conste wort eere vercreghen.

[p. 95]
Dat ick geseyt heb, dat hy meer dant behoort
Overvloedigher is: tis waer, ick moet lijen,
Niemant van de zijne en moet daerom zijn ghestoort.
Ghy die geleert zijt, suldy een andere daerom benijen,
(110) In Homero, die een groot meester was in zijn tijen,
Oock gheen berispinghe vinden merckelijck.
Lucilius heeft hy in Accium sonder vermijen
Oock niet verandert, die nochtans clerckelijck
Heeft geschreven, en Ennium bespot sterckelijck,
(115) Om dat zijn veersen minder zijn van graviteijt
Dan de zijne: die nochtans schreef werckelijck
Hier voortijts, soo hy in zijn schriften verbreyt:
Maer al spreect Lucilius van hem (metten cortsten geseyt)
Straft hy zijn beter niet? Ia hy en daerom deur dien ooc,
(120) Dien een ander berispen wilt, moet hem selven besien ooc:

Wat lettet, wy die Lucilius schriften overlesen,
Sullen wy niet moghen sien zijn boecken?
Oft zijn veersen? Die somtijts hert wesen,
En uyter natueren comen, en dat ondersoecken,
(125) Oft dat het werck sulcx eyscht met stout vercloecken,
Oft die soeter luyen en constich, oft behaecht u gelijc eene
Die voor den noene, weert om vloecken,
Twee hondert veersen maeckte, achtende cleene
Hoe dat sy waren, goet oft quaet, ick meene?
(130) En soo veel weder na de noene, met stoute cure,
Ghelijck Cassius Hetrusens verstant was onreene.
Die maeckte soo veel veersen, en gincker me dure,
Ghelijck een snelle loopende riviere tot elcker ure:
En zijn boecken werden verbrant, so de fame maeckte mentie.
(135) Weldoen, en veeldoen, is een groote differentie.

[p. 96]
Was Lucilius dan vrolijck, eerbaer in zijn stellen,
En oock overvloediger dan grovere voorwaer,
En deerste inventor (ick moet wel vertellen)
Van sulcke veersen, die de Griecken (tis claer)
(140) Noyt hebben ghebracht int openbaer,
Die langhe voor hem schreven als goey Poeten:
Maer dat hy nu in onsen tijt hier waer,
Hy sou veel dinghen (derf ick my vermeten)
Selve wtdoen, en al dat hem docht (soo hy sou weten
(145) Niet perfeckt te sijne) sou hy uytschrabben certeynlick:
En als hy om veerskens te maken waer gheseten,
Hy sou dicwils zijn hoot crauwen, alst niet net of reynlick
Na zijnen sin en waer, en op zijn nagelen bijten pleynlijck:
Want Lucilius oock sou bekennen moeten,
(150) Dat wy ons na den tijt al wennen moeten.

Ghy die veersen schrijven wilt, die om lesen weerdich zijn,
Keert en herkeert uwen sin: noch doet pijne noch arbeyt
Om de gemeynte te behagen: maer wilt verdich zijn
Om alleene luttele (metten cortsten gheseyt)
(155) En de geleerde te behagen, en die groot zijn van digniteyt:
Oft wildy sot zijn, en daerom liever sulcx beghint,
Dat ghy u veersen in guyghelspelen verbreyt?
Voorwaer ick en den alsoo niet ghesint,
Tis my ghenoech, dat ick als een vrint
(160) Den verstandigen mach behagen, en andere niet achten:
Gelijt Arbuscula sprac, die onder de slechte nz en was bemint
En wert uyt Theatrú gesloten: Ic wil verpachten
Den lof vanden goeden, na mijn ghedachten:
En daer na behoort hem een elck te voeghen.
(165) Want d’onverstandige canmen seer qualick ghenoegen.

[p. 97]
MEendy dat ick ben seer verveert oock,
Deur Pantilius berispinge, en my wilt verfoeyen,
Oft dat my van Demetrius achterclap t’herte sweert ooc,
Ja oft dat Frivius ooc met sulc schimpen het wilt moeyen,
(170) Die Tigellius tafelvrient was, met onwijs bevroeyen:
Sulck volck en acht ick niet, gebruyckende geen verstant
Maer Plotium, Varium, die zijn van de goeyen
Moecenas en Virgilius oock, want
Die hebben wetenschappe, en Valgius playsant:
(175) En dan den goeden Octavius en Fuscus mede,
Tis my ghenoech dat ick heuren lof hebbe valiant,
En twee ghebruers Visci begaeft met gheleerthede,
En dan Pollio, maer niet deur hooveerdighe sede,
En Messala met zijn broeder, in consten een heere.
(180) Den wijsen te behaghen dat is lof en eere.

En ghy, ô Bibulus, Servius, en Furnus namelijck,
En noch veel meer andere, mijn gheleerde vrienden groot,
Die ick oversla, om dat te lanck sou vallen onbetamelijc:
Dese al t’samen begheere ick te ghenoeghen minioot,
(185) Hoe dat mijn serifte zijn, in mijn herte sout zijn een gestoot
Dat sy heur man behaechden, dan ick hope altijt:
Ghy Demetrius, en Tigellius moecht dan uwen noot
By u schoolkinderen claghen met verwijt,
Gaet mijn jonghen, schrijft dit subijt
(190) By mijn andere schriften, niet om ydel glorie,
Maer om alle saken te houwen in memorie.

                        Hier eyndt de thiende Satyra.

Continue
[p. 98]

Ode Horatij 2. lib. Epo. Beatus ille, &c.

Vertaalt,

Door Dieryck Volckertsoon Coorn hert.

Zaligh leeft hy met ons voor-Ouders rustigh
Die los en vry, van handeling onlustigh
Met ossen sterck, bouwt vaderlijcke Landen,
Vant knagen vry, der woeckerighe tanden
(5) Hy scrikt niet door des krijghs trompetten bloedigh
En vreest oock niet der gholven toorn verwoedigh

    Des vierschaars twist, vermijt hy onpartydigh
En huizen hoogh, vol hovaardye nydigh
Hy houwelickt den Wynstock ryck volwassen,
(10) An Bomen hoogh, wiens rancken daarom passen
En ziet met lust zijn vette Melck-fonteynen,
Erkauwen tgroen van zyn grasreyke pleynen.

    Donvruchtbaar spruyt, zyn kloecke hand kan snoeyen
Die ent ghoey vrucht op stammen ghoed van groeyen
(15) Den Honingh zoet, perssen zyn trouwe knapen:
Die oock ontkleen zyn ruygh bekleede Schapen.
Als dherfst vruchtbaar, verghult de groene bomen
Met Appels gheel, die opten disch dan komen.

    Hy pluckt met lust veel nieu ghe-ente Peren,
(20) En druyven grof, als purper schoon vol eeren:
Daar met hy dan zy vrunden ghaat beschinken
Oock u Sylvam het vrolyck nat doet drincken
[p. 99]
Int groene gras rust hy, bevryt van quaden
Een oude Eyck beschaut hem met veel bladen.

    (25) Het pluymghediert zyn vrueghd met klank doet blyken:
Dat orghelt zoet natuurlyke muzyken,
Van klippen steyl verciert met wilde pruymen
Ruyscht snellyk daal, veel waters wit van schuymen
De Beexkens klaar al zuyzelende vlieten,
(30) Dees lust met rust, doen licht int slaap beschieten.

    Maar als het jaar treet op des winters weghen,
Met koude sneew, met haghel wind en reghen:
Sietmen hem rasch, met rassche honden jaghen
Het wilde zwyn, in zyn verborghen laghen.
(35) Of hy belaaght met dunn’ en blinde Netten,
Houtsnippen vet, die opt bedrogh niet letten.

    Een zoete vangst is oock de Haze duchtigh.
De valsche strick, bestrikt den Kraan hooghvluchtigh
Wie zoude niet in zulcke lust ghezeten,
(40) Wellustelyck des drux onlust vergheten?
Ja oock de Liefd, vol leeds door liefst ontberen,
Moet ruymen zelf, met al zyn zorghlyck deren.

    Is daar dan by, een Huysvrou kuysch en trouwe
Vruchtbaar en bly, daar blyft gheen druck of rouwe
(45) Een luchtigh vier van droogh hout ghaat zy stoken.
Teghen de komst haars mans vermoeyt van knoken.
Haar teylen breed, doet zy met melck vervollen
Vant vette Vee, en drooght d'Elders ghezwollen.

    Uyt vaten groot zy vernen wyn doet trecken.
(50) Spys onghekocht laat zy den Disch bedecken.
[p. 100]
Gheen Brugs Capoen, gheen roy Calcoensche Hanen
Gheen oesters vet, gheen Stuers verstuerlyck wanen
Verstuert haar Disch met twijffelycke spyzen.
Haar eyghen kost zy voor de vreemd moet pryzen.

    (55) Zy slaat een Lam, alst Lam voor ons most dogen:
Of teeder Gheyt, den fellen Wolff ontoghen
Men ziet met lust aan tafel ondert praten
De Schapen ruygh na tstal toecomen blaten:
En dOssen moed, met halzen neer ghesteghen,
(60) Den Ploegh verkeert sleypen tot rust gheneghen.

raas tal de werld, dees man leeft stil in luste,
velt God het hoogh, hy houdt hem neer in ruste
hof licke pracht, haat hy, en draaght hem buurlyck:
slach tende heel, ons Voorouders natuurlyck.
(65) coorn wyn en kleed vernoeght zyn Lijf gestadich
hert zin en moet danckt God, diet geeft genadich.

Continue

Volghen noch sommige andere dingen,
overgheset deur
A.V.M.
Horat. lib. 2. Carm. Ode x.
Datmen in alle dingen behoort maet te houden.

MEnsche, ghy sult beter leven
Wachtend’ u te veer te geven
    Op de diepte van het Meyr:
    Soo ghy oock niet voor tquaet weyr
[p. 101]
(5) Vreesend’, al te nae de stranden
Qualick doet u Schip belanden.
    Die de gulden maticheyt
    Lief heeft, die pleecht wys bescheyt.
Die dan onder lecke daecken
(10) Niet en hoeft zijn woonst’ te maken
    Cruypend in een vuyle hutt’
    Welck den wint nau uyt en schut.
Die het haten end’ benijden
Van een groot Paleys can mijden,
    (15) Sijnde sober, end’ te vree’n
    Dat hy niet gantz wort vertree’n.
Dickmaels sietmen hoge bomen,
Worden deur storm wechgenomen:
    Hoe een Toorn heeft hoochte meer,
    (20) Hoe hy swaerder valt ter neer.
Veel eer sal den blixem treffen
Bergen die haer hooch verheffen,
    Dan een dal oft lege landt,
    Selden sticht hy daer zijn brandt:
(25) Een wel voorbereydet herte
Hoopt noch altijt inde smerte,
    Vant verdriet een beter tijt,
    Daer mit dattet sich verblijt:
Alst oock siet al welgelucken
(30) Vreest het des Fortuyns loos’ tucken,
    Die haest voorspoet tegenspoet
    Maeckt, end’ quaet, dat rechs was goet.
Sietmen niet nu Winters-vlagen,
End’ dan weer schoon Somers-dagen;
    (35) Nu het weyr seer droeff te zijn,
    End’ dan weer der Sonnen schijn?
Soo ghy nu t’quaet moet verdragen,
[p. 102]
T’sal u daerom steets niet plagen.
    Phoebus meester vant gesanck
    (40) Vangt weer an het soet geclanck
Dat sijn Luyt had onderlaten,
Speulend’ lieflick boven maten:
    Hy en spant niet steets zijn boog,
    Noch en haelt hem op te hoog.
(45) Als u swaer benautheyt quellet
Ende tegen u sick stellet,
    Laet dan u sterck cloeck gemoet
    Blijcken inden tegenspoet:
Weerom, wilt u wijsheyt toonen
(50) End u soo met eer becroonen,
    Dat ghy wat u seyl inbint
    Als ghy’t al hebt voorden wint.

Continue

Tegen den Gierigen ende Wellustigen.

Horat. lib. Carm. Ode XVIII.

TOt mijnent blinckt yvoor noch gout,
    Noch mijn gewelf siemen gout-stralen geven:
Geen balcken lanck van Cyperhout
    Bereicken daer mijn zuylen hooch verheven
(5) Van Marmersteen, welck was wel eer
    Int veerste deel van Aphrica gehouwen:
Ick hebbe niet het gelt oft cleer
    Noch t’Coninckrijck van Attalus behouwen,
Als Erfgenaem hem noyt bekent:
    (10) Ick heb oock geen eel joffers die my* spinnen
Fijn purpur-doeck, noch ben gewent
    In sachte zijd’ mijn harde huyt te winnen.
Maer goet geloof heb ick by my
[p. 103]
    End van verstandt een passelicke mate,
(15) De rijcke man is selve bly,
    Dat ick sijnd’ arm, hem help’ ende niet verlate.
Nu ick en bidd’ van God niet meer
    Mijn rijcke vrient eysch ick geen grooter gaven,
Wel salich sijnde met dees eer,
    (20) Met mijn cleyn’ hoef end met mijn weynich haven.
Den eenen dach schuyft d’ander voort,
    End’ deene maent gaet d’ander maent wech iaegen:
End’ noch gaet ghy (daer voor u poort
    De doot al staet) met d’arbeyts-lien verdragen,
(25) Dat sy voor u het Marmersteen
    Uythouwen, end’ seer kunstelick bewercken:
Ghy timmert huys’ soo groot als cleen,
    Daer ghy opt graf nu letten soudt end mercken.
Ghy poocht oock vast met swaer gebou
    (30) Den oever vast der Zee gaen wech te stoten,
Als of t’niet goets genoch sijn sou,
    Opt harde landt te hebben vele Sloten.
Jae, dat meer is, vant nabuerlandt
    Ruckt ghy, stout, uyt den schey-pael, end gaet halen,
(35) Ghy Momboor valsch, met diefsche handt
    Der Wesen Erf, om die an d’u te palen.
End’ ghy verjaecht naect ende bloot
    Uyt haer cleyn goet den armen man end’ vrouwe,
Welck dragen meed’ in haren schoot
    (40) Haer kinders cleyn, vol droefheyts end’ vol rouwe.
Doch dat ghy weet, ween wisser end’
    Sal immermeer den rijcke man verwerven,
Dan als hy sal met groot elend’
    Het doncker huys van Pluto gaen beerven.
(45) Waer wilt ghy heen? de aerd’ oprecht
    Wordt opgedaen niet meer den armen slaven
Dan s’Conincks soon, de swarte knecht
    Vant hel-huys heeft noch noyt, deur gulden gaven
Becocht, gheen Prins soo groot van macht
    (50) Deur d’ys’ren deur der hell’ uyt laten lopen:
Maer Tantalum end sijn geslacht
    Seer groots end trotz doe hy daer vast becnopen.
Den armen man, welck heeft volvuert
    Sijn moeyt end qwael, comt hy om te verhoren:
(55) T’sy dan dat hy met clagen truert,
    Oft niet, nochtans doet hy hem rust oorboren.

Continue

Den loff eens Landt-
mans levens.

Horat. lib. Epodon Ode 2.

O! Wel is dien, die verr’ vant Stadts-rommoer
Met lust bebout, als een rechtveerdig Boer
        Sijn landt end’ haef, dwelck hem heeft nagelaten
        Sijn vader cloeck, oft voor hem sijn voorsaten.
(5) Gelijck t’out volck des eerste werelts plach:
Die niet behoeft te vresen s’woeckers dach.
    Noch als Soldaet geweckt wordt deur d’allarmen,
    Noch om den toorn der Zee behoeft te carmen.
Diet Richt huys mijdt, end nimmer nae en loopt
(10) Sijn voorspraeck valsch, noch s’gelts recht met recht coopt
    Maer die den ranck des wijnstocks vast gaet maecken
    An s’Populiers wijnstocks-trouwende staecken:
Oft inde leegt eens dals van verr’ aensiet
Sijn cudde gaen, dwelck hem heemt al verdriet:
    (15) Oft entend’ op zijn bomen vruchtbaer tacen
    Gaet d’onvruchtbaer met sijn capmes afhacken:
Oft giet sijn cruyck van nieuwen honich vol,
Oft van de ruyg’ schaepscud scheert af de wol:
    Of als den Herfst, verciert met rijpe vruchten,
    (20) Van sijn soet hooft een soeten reuck doet luchten,
Hy dan met vreuchd’ oft hier de peeren pluckt,
Oft daer een druyff schoon purpur-root afruckt,
    Met welcke gaeff hy Priapum gaet eeren,
    Die hy (slecht) meynt t’quaet van sijn Hoff te keeren.
(25) Nu lustet hem hier onder eenen booem,
Nu gins int gras te rusten mat end’ loom,
    Daer hy dan hoort een waterbeecksken srpingen,
    End int geboomt het bly gevogelt singen,
End dat deen stroom ruyst tegen dander stroom,
(30) Dwelck in hem baert een slaep end’ soeten droom:
    End’ soo mackt hy den Somer sick te nutte,
    End’ vindt sick rijck in sijn uytsteetsche hutte.
Maer als dan comt den stuyren winters tijt,
Welck snee end vorst verweckt van wijt end’ zijt,
    (35) Jaecht hy t’wilt swijn met honden inde netten,
    Die hy, daert’ heen moet lopen, weet te setten.
Oft hy hangt gins aent wit geboomt sijn haer,
Daer mit hy brengt de Quackel in gevaer,
    Oft hangend’ hier doornbeyers in de stroppen,
    (40) Vangt hy de Snip, die sich daer mit wil croppen.
Den Haes maeckt hy hier onclaer sijne baen,
Oft daer leyt hy een laeg duytheemsche Craen:
    End weet alsoo een soet loon te genieten,
    Dies hy sick niet en laet der moet verdrieten.
(45) Wie soud’ hier niet vergeten d’ongenoecht,
Der harde liefd’ die s’menschen hert deurploecht?
    Soo hem dan noch een cuyssche Vrou helpt sparen,
    T’gewonnen goet, end’ kinders weet te baren,
Sulck een als is de goey Sabynsche vrou,
(50) Sijnd’ haren man in moeyt end’ arbey trou,
    Welck een goet vyer van goet drooch hout gaet boeten,
    Als haren Man vant velt comt met moe voeten,
End’ die de cud’ in hare horden sluyt,
End’ melckt de schapp’ haer stijve elders uyt,
    (55) End’ maeckt gereet haer ongecochte spijse,
    End’ tapt daer by haer selfs wijn goet van prijse:
O! dat’s een vreuchd’ daer voor geen leckerheyt
Ick wunschen soud’, hoe dats’ oock waer bereyt:
    Hier voor soud’ ick de truitten self versaecken,
    (60) De Makereel soud’ my soo wel niet smaecken,
Ooft wat oock meer de Zee beroert van visch,
Met een oost-storm mocht seynden op mijn disch.
    Een vogel dier my van seer verr’ gesonden,
    Soud my gewis ook gantz niet beter monden,
(65) Dan een Olijff rechts van haer tack geruckt,
Oft een salae’ versch uyter aerd’ gepluckt,
    Een Kervelmoes, daer in veel groenicheden,
    Den mensch gesondt, gescheerst sijn end gesneden:
Oft dan een Lam tot een boerfeest geslacht,
(70) Oft een iong bock getrocken uyt s’wolfs macht:
    O! hoe soet ist, dat dan men mach aenschouwen,
    Ter wyl men sit om dit banquet te houwen,
Gaen ras naer huys met eenen loomen moet
Eend’ d’ossen sterck met eenen loomen moet
    (75) Den ploech gekeert aen haer moe halsen slepen,
    Niet stootend’ hen aen ’thard’ gecnap der swepen:
Te sien alom langs tschoon en blinckend’ huys
(Als of het waer een woelich swarm-gedruys)
    Een groot getal van menich knecht end’ slave,
    (80) Welck gade slaen haer meesters goet end’ have:
Als Alphius de groote woeckenaer
Dit aldus seyd’ (gemaeckt een boer volvaer)
    Heeft hy sijn gelt alom vergaert met hoopen,
    Om stracks daer meed’ een Landt-hof te gaen coopen.
Continue
[p. 107-128 bevatten genoechelike gedichten en het Protest teghen den slaap.]