De gewaande weuwenaar - Eerste deel

De gewaande weuwenaar. Eerste deel. Gedrukt voor den Auteur, ca. 1709.
Uitgegeven door Marti Roos
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton108080 — Ursicula
Zie ook het tweede deel (met vermeerderde herdruk) en derde deel.
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

[p. 1]

DE

GEWAANDE

WEUWENAAR,

MET HET

BEDROGE

KERMIS-KIND.

BLYSPEL.

EERSTE DEEL.

[Vignet: fleuron]

Gedrukt voor den Auteur.

[p. 2]

VERTOONDERS.

Petrus, gewaande Weuwenaar.

Jan,
Antoni,
Jacob,
Wilhelmus,
Gijsbrecht,
Huybert,
Daniel,
Didricus,
Karel,
Johan,
Jacques,

}
}
}
}
}
}
}

Borgers.

Deintjen, Moeder van Dina.
Dina, bezwangerde dochter van Deintjen.
Willem, Man van Maria.
Maria, Huisvrouw van Willem.

Martinus,
Metjen,
Judith,
Johanna,
Dirk,

}
}
}

Gebueren.

Kees,
Maay,
Lauw,
Griet,
Adrianus,
Gerrit,

}
}
}
}

Inwoonders.

Arie,
Marritjen,
Evertjen,

}
}

Buyten-Lieden.

Arien Kraan, Kraanen-verkooper.
Joris, Messen en Scheeren-slyper.

Frans,
Joost,

}

Liedjes-zangers.

Den Dichter heeft zich aan geen Rijm noch Maat, maar enkel aan eenige woorden en spreekwyzen gebonden.

[p. 3]

DE

GEWAANDE

WEUWENAAR,

MET HET

BEDROGE

KERMIS-KIND.

BLYSPEL.
____________________________________

EERSTE BEDRIJF.

EERSTE* TOONEEL.

MARIA,DINA. Eenige Bueren luysteren van ter zyden.*

Maria. GOeden dag, Buerdochter, hoe gaat het jou toch al
In deze kermis tijd?
Dina. Zoo tusschen vroed’ en mal.
Ik heb op de kermis mijn oogen zeer gezien:
En ooren doof gehoord aan al die vreemde liên:
(5) Een ieder scheen om prijs zijn Keelgat op te zetten;
Daar riep ’er weder een, ey, wilt ’er wel op letten!
Hier in deze Tent is het puikjen van de Merk:
Den drang was daar zoo groot, ja dat een ieder werk
Had, om met zak en pak daar heelshoofd uyt te raaken.
Maria. (10) Waar gâ je nu na toe? wat wil je nu gaan maaken?
Dina. Ik gâ na huis, dewijl verscheenen is mijn tijd.
Maria. Wilt my eens zeggen, waar je nu woonachtig zijt?
Dina. Nu woon ik in den Haag, daar tien Kinderen zijn
In huis, maar die zwaare huur, is wat zwaar voor mijn.
[p. 4]
(15) Doch wat de Lieden belangd, die zijn als Lammeren
Te bedienen, en zoo goed.
Maria. Het zou my jammeren,
Dat zoo een braave Meid een kwaaje huer zou treffen;
Doch ’k weet een middel om u van die huer t’ontheffen,
Zoo jy veranderen wild, ik zal jou bezorgen
(20) Een gemakkelyke huer, als jy maar op morgen
Twee ueren na het noen fluks by my komen wild:
Ik weet een Weuwenaar Godvruchtig en ook mild,
Die een Meid van doen heeft, jy zoud’ hem wel gelyken;
Maar voor dat hy jou spreekt, moet hy u eerst bekyken,
(25) Daarom zullen wy eens wandelen na de Baan,
Lichtelijk zal dien Heet wel in zijn Hof-deur staan.

TWEEDE TOONEEL.

METJEN, JUDITH, JOHANNA.

Metjen. DAt gaat weer op den tril, wat zal ik daar van zeggen?
Die Wagen gaat niet recht, ik vrees die streeken leggen
Op een kwaaje Moer.
Johanna. Zy weet met die hantering
(30) Wonder om te gaan; puur of ze in die Nering
Van Kinds gebeent’ opgetrokken was.
Judith. Zonder fout
Staat ze by de kenders daar voor te Boek: je zoud’
U zegenen en kruyssen, als ik eens opende
Een groot Magazijn van Hoeren-stukjens, nopende
(35) Haar en haar twee Zusters: zy wierden by Studenten,
Die tot Leyden woonden, en by zulk slag van Venten,
In haar Jeugd dikmaals in ’er eyl aldaar ontboden;
Of daar of daar omtrent, alwaar dat dan die snooden
Het lustig van ’er gat lieten gaan.
Johanna. Die oude krullen,
(40) En Vlees-Negotie schynen zoo haast niet te zullen
Vergeeten worden in deez’ kommerlyken tijd;
Want het beterd als Scherbier op den Tap.
Metjen. Zy zeyd,
Als* ze haar gezonde leden maar mag behouden,
En haar beenen tot den draft; de Actien zouden
(45) Dan niet verergeren, maar tien ten honderd ryzen.
[p. 5]
Johanna. Zulken Actie-Koopmanschap zou ik gantsch mispryzen.
Judith. Daar gebeurd zoo veel, daar juist geen aantekening
Van geschied in ’t Prothocol, noch verzekering
Van gegeven word, om daar na te konnen toonen
(50) Wat de waarheit is.
Metjen. Het kwaad zal zijn Meester loonen.
Judith. Derhalven meen ik den handel van onz’ Gebuer
Netjens te beglueren,*en ieder kuer op kuer
Van haar per memorie op het Papier te stellen,
En houden Notitie van Meisjens en Gezellen,
(55) Die ’er dagelijks als hunk’rende Beesten loopen.
Metjen. Dat Wicht zal ze zeker met lijf en ziel verkoopen.
Helaas! wat droevige en schrikkelyke tyden
Beleven wy hedendaags, men zou ’er om schryden,
Als men aan zulke booze grouweldaaden dacht!
Johanna. (60) Dat gaat nou met de Kermis door, meend ze.
Judith. Ze acht
Door de gewoont’ zulks maar een Beuzeling te zijn,
En dat al onder een Dek-Mantel, en in schijn
Van voor Besteetster te ageeren.
Metjen. Een gantsch Land
Moet op die manier verloren gaan.
Judith. O! de Hand
(65) Word haar van de Grooten noch boven ’t Hoofd gehouden.
Metjen. Daar is mijn Man, dien vroomen Arbeid zak, we zouden
Anders noch wat praaten.

DERDE TOONEEL.

MARTINUS, METJEN, JUDITH, JOHANNA.

Martinus. ’k DOe wel een Deuntjen mêe.
Wat stof hebben de Vrouwtjens onder handen?
Johanna. Hêe!
Buerman; Marie is weder met een jonge Meid
(70) Op het Pad gegaan, die ze zekerlijk nu leid
Als een Belderom.
Martinus. Licht’lijk na de Malie-Baan;
Ik meen, zy heeft daar een Tuin met een Tuinhuys staan,
Hô, dat is my geen nieuws, ik weet haar gantschen handel:
[p. 6]
Als ik des Avonds voor mijn Deurtjen zit of wandel,
(75) Zie ’k honderd drolligheen, en wonderlyke dingen.
’t Is noch geen tijd, dat men ’er Liedjens van moet zingen,
Maar ik leg op mijn Luimen, en zal by de stukken
Alles prompt en net de Wereld doen zien, en plukken
Dan haar gelegentheid van hair tot hairtjen uyt.
Judith. (80) Wy mogen wat praaten; ze zijn met jou gebruyt.
Metjen. ’t Kalfjen zoekt zijn Moer, al zou ’t zich te barsten loopen.

VIERDE TOONEEL.

MARTINUS, METJEN, JUDITH,
JOHANNA, DIRK.

Dirk. IK most ’er mêe by weesen, als ’er wat te koopen,
Of te verhandelen is.
Metjen. Je komt wat te laat.
Dirk. Na dat ik bemerk, en jou wel bezie, zoo slaat
(85) En draayd het Oog net na het Koper-werkers Huys.
Metjen. Je sult niet weer eerst raaden.
Dirk. Heb ik dan abuys?
Metjen. Neenje, trouwen Knecht, maar mogen we niet eens mallen?
Dirk. Ik weet meer van dat Huys als jy Luy met u allen:
En als we zaamen op geen Heeren Straaten stonden,
(90) Zou ik je Historien vertellen, daar j’ u monden
En Ooren voor open zetten zou.
Metjen. Trêe eens binnen.
Dirk. Ik zal met mijn Discours jou hart en zinnen winnen.
Martinus. Om een mondjen vol praats laat ik me licht gezeggen.
Judith. Wy zullen altemet ’er meê een woord by leggen.

VIJFDE TOONEEL.

KEES, MAAY, GRIET, LAUW.

Kees. (95) MEn mach wel zeggen, daar ’t Volk is, daar is de Nering.
Maay. Dat heeft waarlijk gebleeken, want ik had zoo gering
Het een en ander van Koper-werk opgedaan,
Doch men kon ’er heen of omtrent komen.
Griet. Een Kraan
Heb ik alzoo nootzakelijk als Brood van doen.
[p. 7]
Maay. (100) Die heb ik ook hoog noodig, en na ’k kan vermoen,
Is ’er geen kans, dat wy ze op de Kermis zullen
Machtig worden.
Lauw. Dat Deuvikken is toch maar prullen
En leuterwerk.
Griet. De helft Spuyt ’er rykelyk buyten,
Door die sterke loop kan men ’t gat zoo haast niet sluyten.
Kees. (105) Met ons praaten, zijn we al een Kraanen-winkel
Verby gegaan.
Maay. Dit lijkt ’er meê wel een. Rinkel
Eens aan de deur.

Kees, klopt*aan de deur:

Dag Baas.

SESDE TOONEEL.

KEES, MAAY, GRIET, LAUW, WILLEM.

Willem. WAt is van jou believen?
Kees. Of je ons en dees Vrouw-Luy zou konnen gerieven
Met een provisitie van Kraanen.
Willem. ’k Denk van ja,
(110) Maar tot mijn groot leetweesen is mijn Vrouw juist na
Buiten toe: die heeft ’er byzond’re kennis van,
En zou de Vrinden beter helpen als ik.
Kees. Man,
Onzen tijd is kort, we konnen daar niet na wachten.
Willem. Zy zal zeker in een moment t’huis zijn.
Griet. Wy slachten
(115) Den kwaaden Penning, die toch nergens aan kan raaken.
Willem. Hebt een weinig patientie mijn Vrouw zal maaken,
Dat de Vrinden met contantement zullen gaan.
Lauw. Geen zwaarigheit, me dunkt, ’k hoor daar Arien Kraan.

Zy gaan in de Stoep, om dat hy dronken is.

[p. 8]

ZEVENDE TOONEEL.

KEES, MAAY, GRIET, LAUW, WILLEM,
ARIEN KRAAN.

Arien Kraan, dronken en een Gordel met Kranen om zijn lijf.

Zingt op de Wijs: Dewijl ik scheiden moet.

DOe ’k had verbruid mijn goed,
(120) Kon ik niet anders leeven,
Als van Kraanen koop en ruyl, Keet’lap: ’k hou moet,
Nu gy mijn Buik noch voed,
Zal ik u niet begeeven.
Roept dan maar lustig aan,
(125) Koopt wat van Arien Kraan.

Die niet koopen wil,
Die kan zijn Kraan verruilen,
Of terstont van my verhelpen doen. Stâa stil,
En kan ik niet, ik dril, Hy maakt een valsche pas.
(130) Alwaar die menschen schuilen.
Houd dan u Kraan niet vuil,
Dewijl g’ u Kraan kan ruil’.

Kraanen koop, Kraan ruil, Keetlap. Hier is den oprechten
Reperateur van Kraanen, ’k kan ze aan een hechten,
(135) Al waaren ze aan grusementen. Ik maak lekken
Zoo dicht als een Pot. Het zijn wel verbruide Gekken,
Die dat schoone natjen zoo licht laten verloopen,
Als ’t weg is, kan men ’t voor geen specie weder koopen.
Ben je wijs, laat je van dien grooten Kender râan,
(140) En bezorgd u by tijds toch van een goeyen Kraan.
Kees. Ha! Compeer, ’t is of je waarlijk gerooken had,
Dat je hier moest weezen; ik kan je zeggen, dat
Wy met onz’ Kraanen-werk ’er slecht mêe staan.
Arien Kraan. Je kond
Ruilen, of koopen, wat je wilt.
Willem. Een verssche stront
(145) In je Neus, ze zullen haar Geld by my besteeden.
Arien Kraan. Spoel jou mond eerst schoon, en laat de Luiden met vreeden
Doen het geen dat haar behaagd.
[p. 9]
Willem. Vrind de Vent is dronken.
Arien Kraan. Heb jy het gelag uytgewist, of my ’t geschonken?
De Luy zoeken my niet te koopen, maar mijn Kraanen,
(150) Die zijn goed op trouw, puiks puik; ik wed om twee Vaanen,
Dat jy noch niemand me beter zult konnen toonen.
Willem. Ten respecten van de Luy zal ik jou verschoonen,
Maar wy zullen malkander daat’lijk anders spreeken.
Arien Kraan. Doet jou best, ’k laat daarom mijn Koopmanschap niet steeken.
Kees. (155) Hoe veel voor dese twee?
Arien Kraan. Dat ’s tweederhande zoort,
Het een is een Nacht en ’t ander een Dag Kraan. Hoort,
Indien je niet dingen of talmen wild; voor d’een
Twee Plaatjens, en d’ander drie malle Beffen.
Kees. Neen,
Je over eyscht te veel, zie daar het effen Geld.
Arien Kraan. (160) Laat ik maar aanneemen, dewijl je het zoo steld.
Maay. Wat doe j’er toch met twee?
Kees. Ik hou ’er een voor ’t breeken,
Of zomtijds te Huur in een anders Vat te steeken.
Maay. Wel zoo drollige Kees. ’k Moet ook eens zien en zoeken,
Of ’er na mijn zin een onder is.
Arien Kraan. Dezen kloeken
(165) Zou jou wel gelyken.
Maay. Die is zoo beestig groot.
Arien Kraan. Wel Vrouw, je zijt u eigen zaak niet wijs: geen nood,
Zoo veel te eer is jou kruik vol, ze sluit zoo dicht
Als een nacht Slot, dat slag van Kraanen lekt niet licht.
Maay. Hoe veel?
Arien Kraan. Die dienden wel een Paartjen meer te gelden;
(170) Maakt dat ’t bykomt, of steld het zoo die Man het stelden.
Je zult u niet beklaagen, ’t is een kromme Kraan.
Maay. Daar is geld.
Griet. Nou moet je eens wat om gaan staan,
Want ik ben wat keurig omtrent die Instrumenten.
Arien Kraan. ’t Is mijn gewoonten niet Vodden te koop te Venten:
Griet. (175) Ik zoek een Middelslag, ik hou niet van die Grooters.
Arien Kraan. Die is goed, op mijn woord, die hebje voor vier Stoters.
Griet. ’k Moet bezien en betasten, ik koop op geen woord;
Als je my bedolden, had ik ze aan mijn poort.
Arien Kraan. Zoekt ’er jou zin dan uyt, maar keur zal angsten maaken.
[p. 10]
Griet. (180) Die is na mijn Lijf, daar kan ik mêe rêe geraaken;
Doch negen Stuivers is genoeg.
Arien Kraan. Al is het klein,
Het is zoo veel beter weer van Stof. Past mijn
Maar het geld, daar kan men de Boter thans voor krygen.
Lauw. Nu is ’t eind’lijk mijn beurt, derhalven moetje zwygen.
(185) ’t Uytschot en Grondzop is altijd voor de godloozen.
Arien Kraan. Het is geen gevolg, dat de besten zijn gekoozen.
Lauw. Dan neem ik maar van kant af aan. Voor drie hoe veel?
Arien Kraan. Zes en dertig Stuivers: ik heb ’er by mijn keel
Geen droog Brood aan, maar zoo goed koop heb ik verkoft
(190) Om die nydigen en jaloerzen Gek.
Lauw. Daar.
Willem. Schoft.
Lauw. ’t Gaat u wel, Mannen.

ACHTSTE TOONEEL.

WILLEM, ARIEN KRAAN.

Arien Kraan. VEnt, begint me niet te schelden,
Of ik zal die moeiten jou rykelijk vergelden
Met wat Kermis soentjens, of Moesjens op je koon,
Want die den Arbeid doet, die is ook waard zijn Loon.
(195) Als ik begin, zeg ’k je, zoo heb ik niet gedaan,
Daarom houd jou Smoel, en laat my met vreden gaan.
Willem. Landlooper, je hebt me ’t Brood uyt mijn Mond genomen:
Van waar zou jou toch die kennis van Kraanen komen,
En dat in die korten tijd?
Arien Kraan. Per experientie.
(200) Mijns gelijk is onbekend, daarom maakt geen mentie
Van die konst: ik roep schrik uyt gantsch Euroop, Drasbroek,
Jy zijt ’er alzoo min bekent in, als een Snoek
Op zolder. Ik weet niet, waarom ik my verminder,
Met jou te spreeken, en mijn schoonen tijd verhinder,
(205) Want jou aanvalligheit is net te vergelyken
By de deur van ’t Spinhuis, of een Uyl die te pryken,
Of op een Boeren Stront-kar zit. Leerd eerst noch wat,
En begint dan mêe te praaten, Preutelaar.
Willem. Dat
[p. 11]
Mijn Wijf t’huis was, ze haalden het licht uyt je oogen;
(210) Daar zou jy zoo veel praats niet by inbrengen moogen,
Want die is by den Kraanen-handel opgebrocht
Als een Kind by de Lul; en onophoud’lijk vrocht
Ze noch al, om op die manier de kost te winnen:
Dat is haar eenigste vermaak, ja al haar zinnen
(215) Zet ze tot vermeerd’ring van die negotie aan.
Arien Kraan. Hey! Smeermoes, likt beiden ’t gat van Arien Kraan.
Willem. Laat dat de Beul doen.
Arien Kraan. Die zal geld aan jou verdienen,
Want je houd platte Kit tusschen negen en tienen.
Willem. Dat leg ik in kennis.

Arien Kraan geeft hem een oorveeg.

Hou! rijd daar mêe te Peerd.
(220) Jou Wijf is een Hoer, en jy bent een Hoere-weerd.

NEGENDE TOONEEL.

ARIEN KRAAN.

KRaan koop, Kraan ruil. Wonderlijk word de kost gewonnen,
’t Is goed, dat ik deze Koopmanschap heb verzonnen;
Men heeft ’er buiten schaad’ noch al een kluchjen onder,
Dat is een schoone zaak, en daar ben ik byzonder
(225) Op gesteld, te meer dewijl ze is onderworpen
Eenige aantrekkelijkheit tot vocht en slorpen.

TWEEDE BEDRIJF.

Verbeeldende een Plantagie.

EERSTE *TOONEEL.

DINA, MARIA, PETRUS, voor de Deur van zijn Hof.
Zy worden beluisterd door een Boer en een Boerin.

Dina. ’t IS hier heel plaizierig met zoo een schoonder weer.
Maria. Zie nou eens, zou je wel zin hebben in dien Heer,
Die je daar recht voor de deur van zijn Hof ziet staan?
Dina. (230) Wat zou my dat konnen scheelen, als ik maar aan
[p. 12]
Goeje kost en loon kan raaken, ben ik te vreden.

Maria wenkt hem.

Ik zal hem eens wenken: Hy wenkt my aanstonds mede,
En heeft ons al gezien. Kom, gaan we nou maar heen
Na mijn Hof.
Dina. Je loopt zoo snel, of je slechts een been
(235) Om een deuyt had.
Maria. Hy zal morgen wel by ons komen.

TWEEDE TOONEEL.

ARIE, MARRITJEN.

Marritjen. O! Verlaidster van minnig kynd, kosten de boomen
Spraiken, wat zauwen ze al hebben te vertellen,
Ja daar zauw gen end an zain, ik zwair heur, we zellen
Het onder ons nyt hauwen, maar heuren haindel
(240) De gainze waireld openbaaren. Heur waindel
Ken waigens de godlooshait mit gen raine tongen
Aitgesproken worden: welke vervlukte sprongen
An daize Baan van heur al nyt zain aitgeveurt,
Wait de Man hier boven; en wat’er is gebeurt
(245) Deur heur bedraif, zauw men op gen hail mairgen Lains
Kunnen beschraiven. Ik zaag bai me zoolen kains
Om en gains Ressement van Hoeren op te rechten,
Die deur heur al zain verlaid, en hoe minnig slechten
En onnozelen Daif loopt ’er onder. De Auwers
(250) Mosten daar ens achter kommen, ik gis die gauwers,
En Hoere Bestaidsters zauwen van den Aal kraigen.
Arie. Daar is de Kochelijn weer, wild een lutjen zwaigen.

Zy gaan wat aan een zyde.

DERDE TOONEEL.

MARIA, DINA. ARIE, MARRITJEN, van ter zyde.

Maria. DEwijl we in mijn Hof toch niet nuts konden maaken,
Moeten we maar na huis toe gaan, of zien te raaken
(255) In den Hof van de Mennist. ’t Is of ’t zoo wil zijn,
Daar is de Perzoon zelfs.

[p. 13]

VIERDE TOONEEL.

MARIA, DINA, GERRIT, kykende uyt zijn Hof.
ARIE, MARRITJEN, van ter zyde.

Maria. WEl, Gebuer, heb je mijn
Manshoofd niet gezien?
Gerrit. Noch altijd niet. Maar kom in.
Maria. Ik zou niet derven, dewijl ik deze Vrindin
By me heb.
Gerrit. Dat zie ik aan je. Kom beyde binnen,
(260) De Koffie hangd over.
Maria. Hoe zou men ’t zoo verzinnen.

VIJFDE TOONEEL.

ARIE, MARRITJEN.

Marritjen. HAi mach zo en stijnkend Vel noch wel in verzeuken:
De Beul, hoop ik, zel’er ruk haast paars en blouw beuken,
Ik zauw’er en dait an verzien. In en vrai Laind
Most men dat kwaad nyt toelaaten nyt; het is schaind,
(265) Dat men zukke Todden de waigen laat betrai-jen,
Men most ze in ’t Tucht-hais zetten, en doen ze nai-jen
Of spinnen om de sjoone kost.
Arie. Jai praat zo waif,
De Heersjops zain nyt gek; het hait te veul om ’t laif,
Zo en Bojyn van Venis in het gat te bruyen,
(270) Dan was ’t, laik of ze mit de klok lieten of luyen
De Kochel-stukjens, die dat Vrauw-minsch veur heur aigen
Hait aitgerecht: dan waaren ze ummers verlaigen.
Marritjen. Meugen de Sijnjeurs meer zundigen as en ainder?
Arie. Dat wait ik nyt, dat beheuven wai mit malkainder
(275) Nyt t’onderzeuken. Ik zel ’er nyt veur betaalen.
Marritjen. Wil die Taif het doen, laat z’ alleen dan Hoeren haalen
Veur ongetrauwde, maar nyt veur getrauwde Laiden,
Die al groote kynderen hebben, en noch haiden
Bai heur Waifs heur harten geneug ophaalen kunnen,
(280) Die ook zo happig zain, dat ze nyt zauwen gunnen
Een aar heur plek: of de Staik-pennink van heur Man.

[p. 14]

SESDE TOONEEL.

ADRIANUS, ARIE, MARRITJEN.

Adrianus. HOe ben je zoo verbouwereerd, wat schort ’er an?
Marritjen. Die bekende Kolraidster was ’er ailing weer
Mit een jongen bleuzem; den gemaintelden Heer
(285) Winkten heur aanstont. Zauw ’k daar nyt over ontstellen!
Adrianus. Dat zie ik hier dagelijks, en zijn bagatellen
Voor mijn, maar in ’t eerst’ kwam het my wat vremd te voor,
Doch door den tijd zoo ben ik al die gekheit door.
Marritjen. Dien Meusjanker, hoorden hum in zain hart te sjaamen,
(290) Dat hy dyngen doet, die zo en Heer nyt betaamen.
Adrianus. Het was veel beter, dat hy een ander voor ging
Met een goed exempel.
Marritjen. En zai an de Galg hing,
Dan had die zaakereerze Snol heur rechte loon.
Adrianus. Holla! Moedertje, je zingt wat te hoog van toon.
Marritjen. (295) Ik doe waarenteling nyt. Ze naimen de zaigen
Ait ons Laind, Vajer, en ze zeuken aller waigen
Die Hokkelyngen, om te brengen an den dains.
’k Heb ’er nauw zo dik opgelet, daar gaat baikains
Genen* Kleuter verbai, of ze word an gereupen,
(300) Van hum of heur, en vraagen gâa je Blommen zeuken?
Zo kom maar bynnen, Hartjen, hier in daizen Hof.
Arie. Main Waif liegt nyt Kynd: ’t gaat waaragtig al te grof.

ZEVENDE TOONEEL.

ADRIANUS, ARIE, MARRITJEN, WILLEM,
met een Kind op zijn arm.

Willem klopt aan de Hof-deur van Gerrit, en die doet open.

DAar heb je mijn, leevens groot.

Gerrit in zijn Deur.

Je komt net van passen,
Jou Wijf is hier ook.
Willem. Die moet ik dan eens verrassen.

[p. 15]

ACHTSTE TOONEEL.

ADRIANUS, ARIE, MARRITJEN.

Adrianus. (305) DAar was den Bol van de Kombof, dien goejen Sul
Heeft ’er weinig erg of list in.
Marritjen. Het is een prul,
Wat het Ventjen an gaat; maar hai hait looze greepen
Van Jan Bonk onder zain gat, en wait al de kneepen
Van de vervlukte Roffeljaanen op zain duim.
Arie. (310) As ’er wat spul is, vliegt hy as en WITTEN PLUIM,
En kan bai avonden en ontaien de hoolen
En gaten deursnuffelen zonder ens te doolen.
Marritjen. ’k Geloof dat hai van en Vlairmuys is aitgebreud,
En dan van en Kairk of Rainsuyl is opgeveud.
(315) Het gezicht staat hum zo grauwelaik en wansjaapen,
Laik of hai de Grot-Vajer waar van alle Aapen.
Arie. Zo Waif, je sjaint ’er al en lutjen op te smakken.
Marritjen. Zauw ik nyt, Vaar. Het zain Funnen en Sjobbejakken,
Die de geuje Luy Kynders helpen in ’t verdriet.
Arie. (320) Daar is Aivertjen.

NEGENDE TOONEEL.

ADRIANUS, ARIE, MARRITJEN, EVERTJEN,

Evertjen. ’k WAit mêe wat ’er al geschiet.
Adrianus. Wy spreeken ook, daar we gisteren nog van spraaken
Onder ons beiden.
Evertjen. ’t Zain beschraielaike zaaken,
En tair om zo te laaten vallen ait zain mond;
Ik zeuk nyt achterhaalt te waizen, waint den Hond,
(325) Mogt ens hynken, en dan zauw ik getaigen meuten,
Daarom gâa ik stappen, en wil je Laiden greuten.
Marritjen. Je word nyt Gek nyt, Aivertje, je meut nyt denken,
Dat we van zulk stof opgelait zain, en jauw krenken,
Of achter op ligten zauwen. Neen, zeute Kynd
(330) We zain van dat slechte Volkjen nyt, die om Vrynd,
Of mit giften of gaaven heur omkoopen laaten,
Daarom kun je gerust zain, dat ’er gen na praaten
[p. 16]
Van vallen zal. Wat braid hum main; ik heb de kloot
Lustig herom rollen laaten. Wat zaakerloot,
(335) Wai en zeuken nyt onder dat Heersjop te zai-jen,
Die zain gewoonten maakt van Maisjens te verlai-jen.
Evertjen. ’t Is ens gebeurt, dat hai een Hoer achter na was,
En deur den yver zain Snotdoek verloor, ik ras
Ze opgerapt, en riep, jai hebt hier wat verlooren;
(340) Hai volgde zain Boek, en wilde my eerst nyt hooren,
Maar toen zain drift over waar lainkde ik ze waider.
Adrianus. Ik heb zoo veel Historien en Staaltjens zeder
Eenigen tijd van hem gehoord, en ook bevonden,
Die d’een bewyzen, d’ander niet bewyzen konden.
(345) Niet lang geleen, is my in stilligheit verteld,
Dat ’er in de Stad een Huisjen is, daar dien Held
Zijn loop des avonds had, en ook zijn teken wisten
Aan ’t kneukelen geklep, het geen dat zelden misten:
Alwaar woonachtig was een WITT’ en snaare Meid,
(350) Tot vreugden van dien Heer, en tot zijn wil bereid.
Haar Kapzel was Mennist, haar krullen uyt den ruigen,
Voor dat geweid’ Altaar ging hy zijn knien buigen.
Het Zeyn of woord was dikmaals ook MOURELLE-BOOMPJEN,
En door dat gegeven woord kwam hy aan het toompjen
(355) Van zijn beminde Lief.
Marritjen. Maat, gaat ’et ’er zo toe!
Dat de Stailuy hum al in de Neus hebben.
Adrianus. Hoe!
Meenje, dat wy Jooltjens zijn? neen, mijn goeje Hartje;
’k Weet al zijn ont-aarde Guite-stukken: Ik tartje
Alle uyt, wie het meeste tot zijn nadeel weet,
(360) Die zal hier de prijs trekken.
Evertjen. Ik heb je gezeet,
Dat ik wel vaif-en-twyntig-maal mit bai main oogen
Heb aangezien, dat ’er Vrauw-laiden, die nyt doogen,
In zain Hof zain gegaan mit de aige Sleutel.
Adrianus. Dat is niet gelogen; je waart ook een Teutel,
(365) En ’t licht niet nut, als j’ er niet meer by dêe als of,
Tot zijn reputatie en Hoerenjagers lof.
Evertjen. Dit kan zo wel gaan, Breur, ik kom gewis maar zelden,
Doch ’k meut ’er laikewel en woord bai doen, en melden,
Wat me van geujer haind gekomen is ter oor.
[p. 17]
(370) Daar ’s en junk Vrouw-mins, ze geneert ’er, zo ik hoor
Mit nai-jen en staiven, en bootsjappen te loopen,
Een Burgers Dochter, men zauw ’er wat geuds van hoopen;
Die wait, as zain Vrauw en Maiden in de Kairk zain,
Bai hum in huis te komen, en ze maakt ’er plain
(375) Ook heur meut’ en wairk van, om tot zain dienst te waizen;
En z’ is gezwynt wair weg, as hy ze hait belaizen.
Ze brinkt hum zumtaids ook wel Brieven van den een
Of den ainder in zain Hof: onder ’t woord, zo ’k meen,
Van KLOKJEN BOM.
Marritjen. Je hebt gelaik, ’t is zemer waar:
(380) Ze hait zo wat een hooge neus, en pek zwart haar,
En oogen van de aige kleur, wat laink van bek.
Evertjen. Die is ’t, en nymand ainders.
Marritjen. Wat braid me de Gek,
Zai malle Frains. Begynt die Dairn al raids te speulen
Veur Koppellaarster?
Adrianus. Daar gaat meer om als de Meulen.
(385) Hy gaat nooyt langens de straat, of hy ziet de menschen
Zoo beestig onder d’ oogen, dat ze hem verwenschen:
Hy meend dat het fraai staat, en dat hem alles past,
Om dat hy de snater wat veel roerd. Zoo de Kwast,
Noch steegen voor straaten kenden, was ’t draagelijk,
(390) Doch d’ impertinentie maakt hem mishaagelijk.
Des avonds is mijn Heer met geen gezicht te vreden,
Maar rand de Meisjens aan, en tast gezwind beneden
Na de muilen, of wil haar fraaye koussen zien.
Ik moet om die Nar zijn dwaasheid lacchen! ja thien
(395) En meer gevallen zou ’k te berden konnen brengen
Van die zelfde Natuur. Hoe kan men het gehengen,
In een Land daar men recht en ook rechtmatig doet!
Arie. Dien Eerdief van het minsselaik geslacht: gains bloet!
Hai most an main of de mainen zuks nyt begynnen,
(400) Wai zauwen dat zo nyt bai leggen in ’er mynnen.
Dat Heersjop trekt wat al te hoog in top het zailtjen,
As ’t stukkent brekt, dan is ’t een VEUT-WIS, en een dwailtjen
Van alleman, zo wel van klainen as van grooten:
Ik vrais hai zel zain kop noch zo ellendig stooten,
(405) Hai is van zain Vrynden een sjaintvlek en verwait.
Main Lainter is en kennis van hum, zo men zait,
[p. 18]
Ainders zauw ik het Pertjen baiter deur doen draaven.
Adrianus. ’t Gezeide blijft hier en moeten we hier begraaven:
We hebben daar genoeg op een reis van verhandeld,
(410) ’t Is hoog tijd, dat een ieder na zijn huis toe wandeld.

TIENDE TOONEEL.

MARIA, WILLEM, DINA.

Maria. DAt vetjen lukten ons, en viel in onz’ slingeren.
Dina. Je had dat heel grif, je roerden met u vingeren
De Koffie lustig om.
Maria. Ze smaakten even wel.
Dina. Die Klucht is waard, dat ik ze by geval vertel.
Maria. (415) Gaf de Vriend niet vol op? hoe kon hy meer tracteeren?
Dina. Jou Kind gaf ook vol op, maar ’t was op jou Mans kleeren.
Maria. De Bloedjens zijn zomtijds dunlyvig: meen je dat?
Willem. ’t Schaap was heel tractabel, maar het kwam uyt zijn gat.
’t Zou jou beter als mijn voegen, het Kind te draagen,
(420) Maar by zulke Vrouwen zijn de Mans rechte Slaaven.
Maria. Het is puur, of jou noch veel ongelijk ontmoet,
Waar bezorg ik jou kost en kleeren voor?
Dina. Zoet, zoet,
Je kond wel grouwen al snou je niet.
Maria. ‘t Is maar zeggen;
De Man moet ’er onder en de Vrouw boven leggen.
Willem. (425) ’t Is ’t mooyste niet, dat de Kerk op den Tooren is;
Hy verzuipt niet, die tot de Galg gebooren is.
Dina. Zou het niet raadzaam zijn; dat wy na Huis toe gingen?
Maria. Ik stem dat met jou toe, maar ’k wil voor af bedingen,
Dat je morgen preciês ten twee’en* komen zult.
Willem. (430) Je hebt, dat meer als zevenmaal gezegt, je lult
Van nou tot morgen daar noch wel over.
Dina. ’k Zal maaken,
By je te zijn, en hoop ’t verhuuren slaags zal raaken.

[p. 19]

DERDE BEDRIJF.

Het Tooneel vertoond zich als in ’t eerste Bedrijf.

EERSTE *TOONEEL.

MARIA, WILLEM.

Maria. HEb je alles op ’t Thee-tafeltje klaar gezet?
Willem. De Koekjens en Krakelingen heb ik heel net
(435) In een witte Schotel gelegt.
Maria. ’k Hoorje niet spreeken
Van de Wijn, ’k denk niet, dat die in jou lijf zal steeken.
Willem. Wat! ben je dol? de twee Bouteljens staan’er by,
En twee gespoelde glaasjens, alles ry aan ry.
Wy dienden voor haar komst eerst wel te overleggen,
(440) Hoe we de Meid zullen boven krygen.
Maria. ’k Zal zeggen,
Wy zitten beneden door ’t geloop wat onvry,
Willen we liever boven gaan? en dan zal hy
Door zijn doortrapte streeken het wel verders klaaren.
Jy moet gezwint in de Kelder gaan, en bewaaren
(445) Kwanswijs het Huis, op dat ’er niets gestoolen word.
’k Zal door haar wijs te maaken, dat mijn Kind iets schort,
Of krijt weer beneden gaan. En dan zal hy maaken,
Dat ze dronken word, en verrichten zoo zijn zaaken.
Wat zeg j’er nou van, Mantje? is die list niet goed?
Willem. (450) Het werk is aan jou besteed; de gewoonten doet
Ook veel in die dingen. Daar zal ze zeker wezen.

TWEEDE TOONEEL.

MARIA, WILLEM, DINA.

Dina. Ik kom op ’t zelfde uur, als gezegt is voor deezen.
Maria. Je past op als een Brak, van die luiden hou ik veel.
Dina. Dat doe ik even wel. Daar is geen ding zoo eel,
(455) Als dat men zijn woord houd. Zoo ik wil veranderen
Van huer, moet ik oppassen, om met malkanderen
Daar over te spreeken. ’t Voegd immers een Meid meer
En beter een weinig te wachten, als den Heer.
[p. 20]
Maria. Gaat maar in de Keuken..... Ik wil jou verzekeren,
(460) Hy zal u Barbieren en ook Apothekeren.

DERDE TOONEEL.

MARIA, PETRUS.

Maria. JY bent ’er by als de Kippen, Heer.
Petrus. Is z’er al?
Maria. Hoe ben je zoo bezweet?
Petrus. O! dat is niet medal.
Het loon zal de moeiten, en arbeid wel verzoeten.
Maria. ’t Is zoo een chermant Hondje.
Petrus. Laat ik ’er begroeten,
(465) Want ik ben ’er bezukts na.
Maria. ’t Is voorwaar een pronk
Van een Meisjen, ze is zuiker zoet.
Petrus. Door den dronk,
En liefkozeryen zal ik haar zinnen steelen.
Maria. Zy is daar niet van t’huis.
Petrus. Dat kan me niet verscheelen,
Door Bacchus tranen leer ik ze het Manuaal.
(470) Ik gâa ’er aanstonds by, waar toe dat lang gedraal.

VIERDE TOONEEL.

JUDITH, MARTINUS, METJEN.

Judith. DAt was hy, zei Jan Piet. Die Vogel most ik hebben.
’t Spreekwoord zegt wel: men kend ze alle aan haar snebben,
Ik heb hem al lang in de Neus gehad.
Metjen. Wie durft
Van zoo een Heer iets zeggen?
Martinus. Ik zweerje, dat schurft,
(475) En zulk oneerlijk leeven zal hy nooyt bedekken,
Want grooter kwaadspreker ken ik niet; die de vlekken
Van andere menschen, al zijn ze noch zoo klein,
Onder al het Volk brengt, en nu zullen de zijn’
Der ook haast aangelooven.
Metjen. Ik heb hooren zeggen,
(480) Dat hy verdichtz’len uytstrooyd, om een lak te leggen,
Op eerlyke Luiden, die ter goejer naam
[p. 21]
Staan.
Martinus. Door zijn ingebooren aart, is hy bekwaam,
Om Jan en alle Man aan den and’ren te hangen.
Metjen. Is hy van dat hair? dat zijn slechte Choor-gezangen.
(485) ’t Was prijz’lyker, dat hy onder dat ned’rig kleed
Een nederig hart droeg.
Judith. Dat is waar, maar je weet,
Dat die Gebroeders onder schijn van vroom te leeven,
De meeste sprongen doen, en ’er vry meer als zeeven
In de mouw hebben. Dat zijn Vaar eens op mocht zien,
(490) Ik loof hy zou hem dat Kater-jaagen, en dien
Draai wel verleeren.
Martinus. Dat kwaad is hem alzoo eigen
Als een Dronkaard de zoop.
Metjen. Men most zulks niet verzwygen,
Op hoop, dat hy by tijds mocht zien, het groote kwaad
Dat hy zoo los bedrijft,
Judith. Dat noemd hy in der daad,
(495) Na genoegen leeven. Hy zou niet willen hooren,
Dat die dingen kwaad zijn.
Metjen. Zou ’er iemand gebooren
Zijn, die zulken leeven in de grond niet veracht?
Judith. De meesten van dien aart zouden ’t pryzen. Maar zacht,
Ik laat anderen van verstand zijn doen beschryven.
Martinus. (500) Dewijl hier niemand is, moet ik ’er Schaap aan blyven,
En zeggen na mijn bot verstand, dat ik oordeel,
Dat hy het ontuchtig leeven, tot zijn voordeel
De Naam geeft van Galant te zijn, en te verkeeren
Met geschikte Meisjens, om daar mêe te passeeren
(505) Zijn ledigen tijd, op een eerlyke manier:
En dat is hedendaags de moden, en de zwier
Van de Grooten. Die volgens die trant niet wil leeven,
Is een Lompert, en moet zich van haar af begeeven.
Metjen. Gaat ’et ’er zoo toe in deez’ bedroefde wereld?
(510) Zoo wil ’k liever in mijn staat zijn, als bepereld.

[p. 22]

VIJFDE TOONEEL.

MARTINUS, METJEN, JUDITH,
JOHANNA, DIRK,

Johanna. IS ’er wederom wat nieuws? je most niets verborgen
Voor me houden, wijl je weet, dat den dag van morgen
Gekomen is, dat ’t Meisjen compareeren zouw.
Metjen. Hoe zoo haastig, Buer-Dochter?
Dirk. Zegt het ons dan Vrouw;
(515) Wy zijn wat nieuwgierigachtig.
Martinus. ’t Zal ’er niet deugen.
Dat we nu gezien hebben, is altijd geen leugen.
Johanna. Wat is het toch?
Martinus. Den zwarten is den Weuwenaar,
Of geeft zich daar voor uyt.
Johanna. Wat Drommel, zeg je! daar
Schrik ik van! derft een getrouwd Man zijn trouw verzaaken!
(520) Dat zijn dingen van grooter gevolg, en die smaaken
Na niet goeds.
Dirk. ’t Is, of je u daar over ontzet.
’k Heb ’er ’s avonds verscheye reizen op gelet,
Dat hy een witte Muts op had, en zich liet noemen,
Als hy klopten. Ben jy daar Pieter Buer? verbloemen,
(525) Of Naam veranderen is hedendaags geen schand
By ’t Canaille, maar wel voor een Heer van verstand.
Dat bagatelletje kan aan de zaak niet klikken;
Hy knapten eens een Meid en een Naaister. Hans Pikken
Zeien ze,*Karel, of mijn Heer, loop na jou Wijf.
(530) Dat doet hy slechts maar uyt korswijl en tijd verdrijf,
Maar niet uyt geile lusten. Neen, mijn goeje Vrinden;
Hy is van dat Volkjen, die noyt een Vrouw beminden
Als zijn eigen.
Martinus. ’k Moet om je lachhen.
Dirk. Lach j’er om?
Hy is de Phoenix van deeze Stad, ja de Blom,
(535) ’t Vermaak in de gezelschappen, alz’em zien komen,
Gaat ’er met gejuych een Vreuchden-galm op, de vroomen
Zijn als dol na zijn presentie. In geleertheit
Is zijns gelijk niet.
[p. 23]
Metjen. Zeg liever in verkeertheit,
Dirk. In vreemde taalen is hy alzoo wel ervaaren
(540) Als in de duitsche spraak. Puur of ze Broeders waaren,
Weet hy met Koningen en Princen om te gaan;
Daar heeft hy blyken van gegeven. Je kond aan
’t Minste of geringste gemakkelijk bespeuren,
Dat hy een Heer van oordeel is. Die ’t mach gebeuren
(545) Hem apart te spreeken, is het een groot geluk.
Martinus. My is gezegt, dat hy een Weetniet is, een Kruk,
Die met schreeuwen ider meend te overrompelen.
Dirk. Jy slacht ’er meer, en hebt zoo wat hooren mompelen:
Je zijt ’er niet achter, ’t is een Heer van ontzag,
(550) En hy heeft bon Amies, als ik het zeggen mag,
Daar hy groote wonderen door weet uyt te werken.
’k Wou dat je ’t zoo wel begreep, als ik ’t most bemerken.
Judith. Jy praat al even eens, als of je by hem school
Gegaan had.
Dirk. Al zie ’k ’er zoo wat uyt als een jool,
(555) Ik weet daarom mijn weetjen wel.
Judith. Ik kan ’t gelooven.
Dirk. Tegens jou luy daar van te spreeken, is een dooven
Tegen zijn deur geklopt. Ik spreek enkel waarheit.
Martinus. Je praat ’er al te veel onder, doch met naarheid.
Maar alle gekken op een stok. Je hebt gesproken
(560) Of ’t jou Vrind was, heb je de gek daar mêe gestoken,
Of is ’t ernst?
Dirk. Maaltje de geest? niet minder als dat;
Ik wou liever dat hy op de Mooker-hey zat,
Ik heb de Gauw-Dief daarom alleen uyt gehangen,
Om u te beproeven, en te zien, of jou gangen
(565) Wel stantvastig waaren.
Martinus. Dat lijkt ’er beter na.
Dirk. Het is onz’ tijd noch niet te spreeken, maar zoo drâ
Het Werk eens verbruid is, dat licht’lijk kan geschieden,
Dan zullen wy Stof lev’ren, dat niemand verbieden
Of beletten kan. Ik heb ’er goeje moet op,
(570) Dat men hem zal begroeten met een Kermis Pop.

[p. 24]

SESDE TOONEEL.

PETRUS, MARIA.

Petrus. ’t Is een aardig Meisjen, ik heb haar zoo bevonden,
Als je my gezegt hebt; ja ik wil haar van stonden
Aan wel onderhouden, en aan haar alle week
Drie gulden geeven. Ziet of jy ze door een streek,
(575) Of met list daar toe beweegen kond. Daar en boven,
Kan je aan haar vry’lijk toezeggen, en belooven,
Dat ik ’er zomtijds noch wat mooys vereeren zal:
Zoo je my ooyt verplicht, zoo is ’t in dit geval,
Want dat lieve Lam heeft mijn Hart en Ziel gestoolen;
(580) Zoo ik haar presentie mis, moet ik mêe gaan doolen.
Men zou zeggen! hoe kan zoo een jong wicht, een mensch
Zoo haast verrukken! z’ is alleen mijn harten wensch.
Maria. Ik zal mijn best daar toe doen, als een Vrouw met eeren
Ook betaamd, ’k hoop dat ik mijn wensch en u begeeren
(585) Zal verkrygen: daar bestaat enkel mijn profijt
En winst in.
Petrus. Je toond dat je een braave Vrouw zijt.
Zegt ’er ook, dat ’k op Zaturdag ten zeven ueren
In mijn Hof zal weezen, en dat ze voor de Bueren
Een faletje op haar hoofd zet, en by me komt.
Maria. (590) Mijn Heer, je bent al te gek na ’t Meisjen; verblomd
Doch jou Liefde een weinig.
Petrus. Zy heeft mijn gedachten,
En zinnen tot ’er getrokken, ’k zal haar verwachten.
Maria. Maar.....
Petrus. ’k Bidje, spreek me toch niet tegen. Zy alleen
Is waard van my bemind te zijn, en anders geen:
(595) Daar is niets aan haar lijf, of het is alles even
Aanvallig, haar zoete omhelzing is mijn leeven.
Haar koraale Lipjens zijn met de frissche geur
Van Violen en Ambrozijn omdaan. De keur
Tusschen Diaan en Haar zou me heel veel verschillen,
(600) Diaan zou ik haaten, en Haar beminnen willen,
Haar Boezem is witter als ’t zuiverste Albast;
Haar Zwaanen hals is te gelyken by een Mast
Die recht opgeheven staat; haar poezele Handen
[p. 25]
Zijn als Sneeuw, het Ivoor haald geenzints by haar Tanden.
(605) En buiten dat, is ’er noch een plaats, die ik meen,
Dat niet te schatten is, die steund op Elpenbeen,
Daar een verliefde zich zeer licht in zou verliezen.
Maria. ’k Zal ’t wel stellen. Je bent waarachtig in de biezen.
Petrus. Ik ben tevreden, en zal het geheel en al
(610) Op u laaten staan. ’k Hoop mijn wensch gelukken zal.

ZEVENDE TOONEEL.

PETRUS, JORIS.

Joris met een slypers wagen.

Zingt op de Wijs: De Jacht van jonge Juffers, &c.

HEbje wat te slypen
Zoo brengt het by me hier,
Dan kan ik weder nypen
Het oud’ en bruine Bier.
(615) Ey! wilt niet langer draalen,
Zoo ’er te slypen is,
Je sult me niet betaalen,
Als ik in ’t slypen mis.

Zoo eenig Letter kunden
(620) Ook wil geholpen zijn,
Of iemand van zijn Vrunden,
Die komt gezwint by mijn.
’k Zal zijn geweer verstaalen,
Al was ’t geen Oortjen weerd,
(625) ’k Verbeter al de kwaalen,
En help ze weer te Peerd.

Ik slyp zoo wel voor Gekken,
Als voor de wyze Luy,
Als ik ze maar kan trekken,
(630) Scheelt het my niet een bruy.
Ik slyp voor Professoren,
En Chirurgynen mêe,
Ik geef haar Mes en Booren
Weer nieuwe steek en snêe.

[p. 26]
Petrus. (635) Dat schijnd al een koddigen Haan, die my gelyken
Zou in mijn Kraam, ’k moet hem eens aanspreeken en kyken,
Of hy het kunsjen wel verstaat. Goeden dag, Baas,
Hoe gaat het u toch al?
Joris. Zoo en zoo. Veel geraas
Mag ’k in deez’ confituren van tyen niet veelen
(640) Aan mijn kop.
Petrus. Wat schort ’er aan?
Joris. Wat zou ’er aan scheelen?
’t Heeft me zoo lang gescheeld zei eens een zeker Man.
Ik heb met mijn Neus al te veel over de Kan
Gelegen, en nu wou ik wel eens lustig zwieren
Gaan op de Kermis, maar al die lichte klouwieren
(645) Houwen my daar gansch van af, alzoo haar geweer
Door ’t vechten ontpunt, en in geenen deelen meer
In staat is, om het Land na plicht te konnen dienen.
Ik heb zoo veel werk, dat ik waarlijk met mijn thienen
Het niet af kan, daarom moet ik na Huis toe gaan.
Petrus. (650) Ik bidje! Vrindje, blijf toch noch een weinig staan.
Joris. Je hebt me te lang opgehouwen.
Petrus. Wilt eens hooren:
’k Heb tweemaal geduëlleerd, en mijn punt verlooren,
Ey! slijpt ze weder aan, ik zal je dubbeld geld
Daar voor betaalen.
Joris. Scheerje van de Kar, en leld
(655) Me niet aan de ooren. Men zou van u niet denken,
Dat je zoo een steekert waard; stâa ruim, ik moet zwenken.
Petrus. Verzind, eer je begind.
Joris. Kom, laat ik je geld ook
Al mêe neemen. Geef op je geweer. Hoe! een Pook,
Dat is Moordenaars geweer.
Petras. De steek moet wis weezen.
Joris. (660) Den Hond staat krom, daar moeten ze zeker voor vreezen.

Hy slijpt en zingt, op de Wijs: Arent, Pieter Gysen, &c.

MOet ik deez’ krommen slypen? de meesten krijg ik recht;
Wat punt is u begeeren? my dat aanstonds zegt.
Dat puntjen is niet slecht, he echt!
’t Is haast gereed, als ’t water speet.
(665) Maak dat je niet meer vecht.
[p. 27]
Wilje dan meer vechten? zoo roept ’er my omtrent,
’k Zal u krommert rechten, en maaken ze weer jent.
Verstâa je my wel Vent? he ent!
Dan blijft u Naam, als mêe u Faam
(670) Voor eerst noch onbekend.

Zie nu eens, of het goed is. Zonder dat ik lieg,
’k Heb je uyt de beste Doos bericht: ik bedrieg
Nooit iemand in het poinct van punten aan te zetten.
Je hebt ’er kennis van, daarom moet j’ er op letten,
(675) Dat het een Kolder-punt is, waar je stoot op stoot
’t Lichaam van je Parthy mêe kond inenten.
Petrus. ’k Bood
Nooit mijn punt, of ik ben ’er heelshoofd afgekomen,
Behalven in dit gevecht, waar ze my benomen,
En kort gemaakt is.
Joris. Je moet uyt jou oogen zien,
(680) In wat gelegentheit en wie je punt gaat bien.
Petrus. Hoe veel moet ik voor het aanzetten aan u geeven?
Joris. Ik mag op jou juist zoo nouw niet zien, als je zeven
Stuivers in mijn hand legt, zal ik tevreden zijn.
Petrus. Hou vast, beste Maat. ’t Breeken van mijn punt, heeft mijn
(685) Twee enkelde drie Guldens gekost, en behalven
Iets aan verfrissing om de gekwetsten te zalven:
Daar en boven noch een Itemje, aan die geen,
Die my het Parthijtjen op heeft gedaan. Ik meen,
Dat dat Ponjardeeren groot geld komt te beloopen,
(690) Op die wijs zou men my ’t vel wel over ’t hoofd stroopen.
Joris. Je bent me al vry lang van stijl, Heer Orateur.
Blijf je, of gâa je meê? Ik geef ’t u in u keur.
Petrus. Gâa jy jou weg maar, ik zal de mijn’ ook wel vinden.
Joris. ’k Zie wel, dat een Oog Koning is in ’t Land der blinden.
(695) Sliep Scheeren en Mes, sliep, sliep.
Petrus. Geluk op je reis.
Is die Vent niet gek, hy’s evenwel niet heel wijs.

[p. 28]

ACHTSTE TOONEEL.

MARIA, DINA.

Maria. JY hebt de voorstel wel duid’lijk en klaar begreepen?
Dina. Meer als te veel. Jy zult my in jou nest niet sleepen.
’k Wenste wel, dat ik in je Huis niet was geweest,
(700) ’t Had my veel beter bekommen als zoo een feest.
Maria. Je bent tegen jou zelven.
Dina. Ik wil weer vertrekken
Na den Haag toe.
Maria. Je praat even eens als de gekken.
Dina. Dat is ’t bekende loopje. Ik zou uyt mijn huer
Om geen ding derven blyven.
Maria. Je moet ’t jou zoo zuer
(705) Niet laaten vallen. Zou j’ u aan die Luyden stooren?
Dan had je wel dag-werk. Je most na my eens hooren,
Die jou zulke goede conditien voorlegt.
Dina. Ik lach om jou, en om al ’t geen gy me voorzegt.
Maria. Je kond voor een Daalder ’s weeks by me komen woonen,
(710) Dan houje noch een Daalder over.
Dina. Je zingt toonen,
Die me in ’t minste niet aanstaan.
Maria. ’t Zal hem veel leet
Zijn, dat je geen goejen raad wilt aanneemen.
Dina. Weet,
Indien den drank my zoo schielijk niet had bevangen,
Dat dien Heer geenzints tot zijn oogwit of verlangen
(715) Zou gekomen zijn.
Maria. Denk, dat tweemaal geschied is,
Mag meermaalen geschieden, dat is immers wis.
Ze zien op geen Aap, die uyt Oost-Indien komen.
Hy langt mêe braaf af.
Dina. Verteld dat tegen de Boomen,
Maar tegen my niet. ’k Ben na zijn al heel niet graag,
(720) Daarom meen ik weder te reizen na den Haag.

[p. 29]

VIERDE BEDRIJF.

EERSTE*TOONEEL.

DEINTJEN, DINA.

Deintjen. DOchter, ’t is lang genoeg, je zult me niet meer blinden,
Zoo je niet zegt, wat je scheeld, zal ik jou verslinden:
’t Is beter, dat men by tijds als te laat zorg draagd.
Dina. Ik mach je bidden, zoo lief als ik u heb, vraagd
(725) Me toch nergens na.
Deintjen. ’t Is met jou niet als te vooren,
Zie ik wel.
Dina. Helaas! Ik wou dat ik noyt gebooren
Was geweest; ongelukkiger Mensch is ’er niet
Op de Wereld als ik! Ik ben vast in ’t verdriet.
Deintjen. Hoe kan men jou helpen, als je my niet wilt melden,
(730) Wat ’er gaanden is?
Dina. O groote Goon! men heeft zelden
Iets diergelijks gehoord.
Deintjen. Ik waarschouw je voor ’t laast,
Dat je ’t me zeggen zult. Kom, zeg ik je, maak haast,
Of ik zal ’er opkloppen.
Dina. Moet ik openbaaren,
Dat ik noch niet vast weet?
Deintjen. Jy zult aan my verklaaren,
(735) Wat je zeder een maand of vier al is ontmoet,
En dat wil ik weeten, kleuter.
Dina. Om al het goed
Van de Wereld zei ik dat niet.
Deintjen. Je zult niet scheiden
Zonder den uytleg, wy zijn nu onder ons beiden:
Heb je ooyt of ooyt niet buiten de Pot gepist?
Dina. (740) Dat was den wortel van Celi. Moeder, je gist
Dat heel wel, maar ik bidje, wilt het mijn vergeven,
Ik beloof je als een trouw Kind, dat ik mijn leeven
Het niet weer zal doen.
Deintjen. Jou Karonje! jou Booswicht!
Hoe kom je daar toe? ’k vat je daar mêe in ’t gewricht,
(745) En smijt je tegen de wand.
[p. 30]
Dina. Ik raakten heel dronken
Door vijf of zes glaasjens Wijn, en lustig beschonken;
Doen trok hy mijn Tabbert en Rijglijf uyt, en smeet
My zeer gezwint op de Bed-Stêe.
Deintjen. Wie hy?
Dina. Hy heet...
Deintjen. Wat al meer?
Dina. Doen dêe hy dingen, die my nooit waren
Gedaan.
Deintjen. (750) Is ’t lang geleen? daar moeten al meer snaaren
Van de Viool springen.
Dina. ’t Was in de Kermis tijd.
Net op den elfden July.
Deintjen. Wel wat schoonder Meid
Benje! jy moogt aan jou Heer en Joffer wel vraagen,
Om voor jou plazier op de Kermis voor acht daagen
(755) Na hier te moogen gaan. Nou zit men als een Uil
In doodsnood te zuchten en te weenen; ’t gehuil
Duerd den gantschen dag. Gaat aanstonds jou water haalen,
Wy zullen by den Doctor eens hooren, wat kwaalen
Jou meer onder de leden zitten, die die pijn
(760) Veroorzaaken; ik hoop niet dat het kwaad zal zijn.

TWEEDE TOONEEL.

DEINTJEN.

Deintjen. ONgelukkig zijn zulke Vrouwen, die haar Mannen
Liever meer Peerden voor haar Kar of Wagen spannen,
Als ’er van de Heeren toegesteld zijn. Ik wou
Aan die geen, die mijn Kind heeft gebruikt, en zijn Vrouw
(765) Heeft gespaard, mijn moed wel eens uyt den treuren koelen,
Ik geloof niet, dat hy na deezen meer zou doelen,
Om zijn bloot Mes te steeken in mijn Boter-ton;
Hy heeft geproeft, voor dat den Eygenaar z’ ontgon.

DERDE TOONEEL.

DEINTJEN, DINA.

Deintjen. HOu het water stil, je moet het zoo niet schommelen.
Dina. (770) Mijn Buik doet me zoo zeer, ’t is of ze op Trommelen
[p. 31]
Daar in speelen, zoo springt het t’ elkens op en neer.
Deintjen. Dat komt van dat lang preeken. Klop eens aan mijn Heer
Den Doctors huis, hy zal jou wel iets ordonneeren
Tot verlichting van je pijn.
Dina. Hy zal de Gek scheeren
(775) Met mijn misval, en haast zien wat ’er gaanden is.
Deintjen. Hy zal je wel zeggen, wat ’er aanstaanden is.

VIERDE TOONEEL.

DINA, klopt aan, HUIBERT, DEINTJEN.

Huibert. WAt is u wensch?
Deintjen. Ik wou mijn Heer wel geern eens spreeken,
Wegens den toestand van mijn Dochter.
Huibert. Haar gebreeken
Zal ik u haast melden, maar een vraag drie à vier
(780) Moet ik voor af doen.

Deintjen, tegen haar Dochter.

Antwoord nou eens op de zwier.
Huibert. Heb je geen verstopping ooyt op de Borst bevonden?
Dina. Neen, mijn Heer.
Huibert. Je most me de waarheid klaar verkonden,
Want daar moet ik mijn mesures na neemen.
Dina. ’k Zal.
Huibert. Als ’t aan de Borst scheelden, zou ik in dat geval,
(785) U iets om opening te maken, doen prepareeren.
Om ’t kwaad uyt de grond weg te neemen daar studeeren
Wy dag en nacht op. Wanneer als je Fluimen lost,
Zijn die niet taay en leemachtig?
Dina. Geenzints.
Huibert. Je most
Me niet ophouden, Sus, of geen klommers wijs maaken,
(790) Het is hier zeker geen korswijl, maar het zijn zaaken
Van belang, want u Lijf en Leeven hangt ’er aan.
Is u Tong niet droog, als je ’s morgens op zal staan?
Dina. Neen, mijn Heer.
Huibert. Of ook in het minste niet beslagen?
Dina. Dat weet ik niet.
Huibert. Dan is u Maag goet. ’k Moet eens vraagen,
[p. 32]
(795) Of je niet schielijk moey en kort-ademig word,
Als je de trappen op en neer gaat?
Dina. Ja, daar schort
Het my aan.
Huibert. ’k Zal ’er eindelijk wel achter komen,
Wat u zoo moey maakt, en den adem heeft benomen.
Krijg je altemet geen trekkingen in u zy,
(800) Of pijn in u lenden?
Dina. Och! ja mijn Heer. Ey! my.
Daar was ’er weder eentjen, en geduerig schieten
Die in mijn Buik.
Huibert. Altijd?
Dina. Ja, ’t zou me wel verdrieten,
Langer te leeven.
Huibert. Worden u beenen niet dik?
Dina. Neen, mijn Heer, die zijn noch in haar ouden stand. Ik
(805) Weet niet wat my let.
Huibert. Gaan de dingen als voor deezen?...
Als je my niet antwoord, kan ik u niet geneezen.
Hoor, hoor, komt eens weer en breng dan u Water mêe,
Dan zal ik zeggen, wat u scheeld.
Dina. ’k Heb dat al rêe
Om de voorzichtigheit meede gebracht.
Huibert. Laat kyken:...
(810) Wel, Dochtertje, wat zal ik veel zeggen! hier lyken
Wel Armen en Beenen in te dryven. Krijt niet,
Dat u overkomt, dat is ’er wel meer geschied:
Die pijn zal zich zekerlijk op zijn tijd ontlasten.
Dina. Dat is wel waar, maar het zijn zulke harde kwasten
(815) Om te verdouwen. Tot verlichting van mijn pijn
Wou ik wel wat hebben, mijn Heer.
Huibert. Eerst moet je mijn
Zeggen, wie u Vryer is.
Dina. ’k Ben schrik’lijk bedroogen
Door een getrouwd Man, die door valschheit en de loogen
Zeide een Weuwenaar te zijn; doch naderhand,
(820) Heb ik het contrarie bevonden tot mijn schand.
Huibert. ’t Is hem zeker geen eer, waar mach die Vent toch woonen?
Dina. In dese Stad, op de... Ik zal hem niet verschoonen,
Hy houd dagelijks ’s morgens tusschen elf en twaalf
[p. 33]
Ueren School, ’t is een rijk Heer, maar geen naakten zwaalf.
Huibert. (825) Ik weet, wie je meend. Je moet heel voorzichtig weezen,
En daar toch noyt van spreeken, hy zou u doen vreezen,
Als hy ’er achter kwam.
Dina. Hy alleen is de Vaar,
En niemand anders, dat zeg ik jou voor als naar,
Al zouwen ze my met Peerden aan stukken haalen,
(830) Echter zal ik mijn woord houden, en nimmer faalen,
In ’t gezegde. Hy heeft alles te werk gesteld,
Om mijn jong Susjen daar mêe toe te krygen.
Huibert. Meld
Zulks niet.
Dina. Hy dêe haar zulke wonderlyke vraagen,
Die zy noch niet verstond, ze heeft ’t my komen klaagen,
(835) En ook tegen meer Luiden mondeling gezegt.
Als hy niet wel wil, zal ik mijn zaak in het recht
Doen trekken, en hem voor de wereld ten toon stellen:
Die my heeft verleid, die zal ik wederom kwellen.
Huibert. Ik heb je geraaden, houd u daar na niet vreemd
(840) Als je in ongemak komt. Daar ’s een Recept, neemt
Des morgens, en ook des avonds om te versterken
Daar twaalf droppelen van, het zal heel zagjens werken,
En de pijn vermind’ren. Breng me morgen bescheid,
Of je beter bent, en hoe je gevaaren zijt.

VIJFDE TOONEEL.

DEINTJEN, DINA.

Deintjen. (845) DAt is kort en bondig. Ik heb meenigmaal hooren
Zeggen, dat ryke Luiden ’t Recept van te vooren
Noch van een ander laaten zien, of noch een consult
Haalen, eer zy het gebruiken. Dochter, je zult
Met my aanstonds mêe gaan, en aan dit Huis eens kloppen,
(850) En hooren wat die zegt. Ze zullen my niet foppen,
Al heb ik geen goet. Klos, klos.
Dina. Zoet, daar is de Man
Zelfs.
[p. 34]

SESDE TOONEEL.

DEINTJEN, JAN, gaat wat mank, DINA.

Deintjen. HEeft mijn Heer tijd, dat ik een woord met hem kan
Spreeken.
Jan. Maak het wat kort, dan zal ’t my niet verveelen,
Anders moet je wêer komen.
Deintjen. ’k Hoop in geenen deelen
(855) Mijn Heer op te houden.
Jan. Begin.
Deintjen. Mijn Dochter heeft
Al een dag à thien geklaagd, dat ’er puer iets leefd
In haar Buik, en dat begint haar zoo te verdrieten,
Dat ik ’er langer geen rond mêe zal konnen schieten.
Jan. Ben jy dat, Meisjen?
Dina. Ja, mijn Heer.
Jan. Ik zie u Buik
(860) Word redelijk dik. ’k Denk niet, dat ’er in de Fuik
Een Paling, of zoo iets diergelijks is gevangen.
Deintjen. Mijn Heer, je praat ook zoo aardig. Je zou haar wangen
Wel doen bloozen.
Jan. Heb je haar water mêe gebrocht?
Deintjen. Daar is het, mijn Heer...
Jan. Het is niet al mis: ik docht,
(865) Wel dat de Maan in langen tijd niet had geschenen
Achter de Kerk. De Eclipsis is gansch verdweenen.
Wie is het, Vryster, die het u heeft verfomfaayd?
Deintjen. ’t Is een meenedigen Schelm, die haar heeft gepaayd
Door den dronk, liefkoozeryen en goeje woorden,
(870) En hy is getrouwd.
Jan. Dat zijn zeker ongehoorde
Dingen. Wat is toch zijn Professie?
Deintjen. Als mijn Heer...
Jan. Ik ruik lont, en weet genoeg, zeg me nu niet meer.
Heeft u niemand eenig raad voor de pijn gegeven?
Dina. ’k Kom van een Doctor, die heeft my dit voorgeschreven...
Jan. (875) Dat Recept is zeer goed, door een Heer van verstand,
En doordringend oordeel opgesteld; ’k ken de hand.
Je mag het vry en liber tweemaal daags gebruiken,
[p. 35]
’t Zal lekker van smaak zijn, en ook lieffelijk ruiken.

ZEVENDE TOONEEL.

DEINTJEN, DINA.

Deintjen. NU is ’t altijd wis en zeker, dat je zwaar bent:
(880) Heeft hy jou eer ontrooft, ’k zweer, die verbruide Vent
Zal ’er niet heelshoofd afkomen, of ongeschonden.
Deezen Brief zal je hem strak geeven, en verkonden
Hem, dat jy die Vryster zijt, die hy heeft onteerd
Voorleede Kermis.
Dina. . ’k Zal al doen, ’t geen je begeerd,
(885) Maar wilt, voor dat ik ze breng, my eerst openbaaren,
Wat den inhoud is.
Deintjen. Ik zal ze aan jou verklaaren,
En voorleezen: ’k heb de Brief geschreeven, om dat
Jy niet schryven kan, op die wijs of jy ze had
Opgesteld, want het zou in geen manieren voegen,
(890) Dat ik my de zaak aantrek, als hy jou genoegen
Wil geeven, maar by aldien hy dat niet doen wil,
Gâa ik na d’Advocaaten, en zeg haar ’t verschil.

Zy leest den Brief.

MIJN HEER....

GElief my te excuseren, dat U E. moet bekend maaken, tot mijn leedweezen, dat ik zwanger ben geworden by U Lieden op Kermis Woensdag des naarmiddags, beliefd het vry na te rekenen; zoo is mijn vrindelijk verzoek, dat my beliefd te assisteeren, want ik ben een arme Dienst-maagd, op dat ik daar na voor Minnen mocht gaan dienen, beliefd my dan te komen spreeken aan mijn Moeders Huis, of ontbied my by....... in de........

Is ze goed?
Dina. Wonderlijk, het is een verstandigen
Brief, vol Termen.
Deintjen. Je moet ze hem zelfs behandigen.
Dina. (895) ’k Weet wel.
Deintjen. ’k Gâa zoo ver mee. Je loopt nu zoo gezwint,
Of je niet zwaar waart; denk ten minsten om je Kind.

[p. 36]

ACHTSTE TOONEEL.

GIJSBRECHT.

Gijsbrecht. IK weet niet, of hy mijn zeggen wel zal gelooven;
Het is evenwel te aardig om te verdooven,
En te mooy om te zwygen. Probeeren is ’t naast’
(900) En mijn woorden voor onwaar te keuren, is ’t kwaast’;
Maar als ik eens avec un air, d’omstandigheden
Daar by voeg, zoo twijffel ik geenzints, of mijn reden
Zal in quantum pro geaccepteerd worden, en
Zoo niet, al wederom patientie, ik ben
(905) En blijf den zelfden, die ik altijd was voor deezen.
Hy zal uyt mijn visage faciel konnen leezen,
Dat ik met geen mendacia te berden tracht
Te komen. Hier moet ik zijn, en bellen wat zacht.

NEGENDE TOONEEL.

GIJSBRECHT, DANIEL.

Gijsbrecht. U Dienaar, mijn Heer.
Daniel. ’k Ben den uwen, Heer Confrater.
(910) My dunkt, dat ik uyt u weezen, of uyt u snater
Bespeur, dat ’er goede tyding voorhanden is.
Gijsbrecht. Die een zeker Heer geen eer maar tot schanden is.
Daniel. Kan je om een anders schande u vervrolyken?
Gijsbrecht. Om de zyne zeer wel, want hy is een olyken
(915) Kwaatspreker, derhalven noem ik hem principal,
Pierre Medisant Privilêge General:
Daar is hy ook voor bekent by eerlyke Luyden,
Al voor vijf en twintig Jaaren, en nu noch huyden.
Daniel. ’k Ken hem. Wat is ’t geval?
Gijsbrecht. ’k Heb in de Les gehoord,
(920) Dat hy een jong Meisjen al te dicht aan haar boord
Zou geweest zijn, en dat ze nu korts heeft bevonden,
Dat ze bezwangerd is: dat most ik u van stonden
Aan immers notificeeren.
Daniel. De zaak is slecht,
Maar is het wel waar?
[p. 37]
Gijsbrecht. Zy heeft het zelvers gezegt,
(925) Tegen een Professor en een Doctor, twee Heeren
Van een zeer goed comportement, en die niet geeren
Zouden liegen om zijn schoon bakkes, of om my.
Nou mach hy wel na Viaanen gaan, om daar vry
Geley te verzoeken: want zulk zoort van Canailjen
(930) Duld men hier geenzints, die boeleeren met Rapailjen.
Ik zeg u als een eerlijk Man, dat dit voorval
My op ’t minst tien jaar langer leeven geven zal.
’t Is een zoet kluchjen, om met vermaak te passeren
De winter-avonden, in plaats van te Studeeren.
Daniel. (935) Je spreekt parthydig, weest liever wat moderaat.
Gijsbrecht. ’k Doe zeker niet, ik zeg maar waar de zaak op staat,
En ’t is waar; ik behoef niet verder te verneemen,
Op wat plaats het geschied is, of waar hy zijn semen
Heeft gespargeerd in haaren fructu‘nsen Hof,
(940) Want ’t is my wel bekend, daarom wil ik zijn lof
In dit geval onder geen stoel of banken steeken.
Mijn hart gaat op, Doctor, als ik ’er van mach spreeken.
Daniel. Ik kan ’t aan de beweging van u lijf wel zien.
Gijsbrecht. Dat ’s een teken, dat het na mijn zin gaat. Verdien
(945) Ik ’er juist niet mêe, om dit te doen éclatteeren,
’k Heb ’er echter de praat van. Maar die Pasquilleeren,
Zullen my zeker voor Morforio te boek
Zetten, om dat ’k nieuwe tydingen t’ elkens zoek
Ruchtbaar te maaken, of op ’t minst’ aan my laat plakken,
(950) Doch daar vraag ik niet na; ik heb vast heele zakken
Vol nieuws. Mijn Heer hebje lust of genegentheit
Na iets anders?
Daniel. Ik bedank u, mijn Heer.
Gijsbrecht. Gy zijt
Een koelen troever, en schijnd u niet te bemoeyen
Als met u Practijk. En ik zou niet konnen groeyen
(955) Zonder nieuws.
Daniel. Den Mensch is verscheiden van humeur.
Gijsbrecht. Dat is zoo. Dixi , en blijf uwen Serviteur.

[p. 38]

TIENDE TOONEEL.

HUIBERT, PETRUS.

Huibert. MIjn Heer, daar is my een zaak van gewicht ter Ooren
Gekomen, die ’k u zeggen moet, maar van te vooren
Most ik weeten, of gy het my wel kwaalijk zou
(960) Afneemen?
Petrus. Neen, neen, zeg maar op.
Huibert. Je weet, ik hou
Van geen rusie, of imand zoo licht te betichten
Met dingen van belang.
Petrus. Gelief maar te verrichten,
En te zeggen, wat ’t is.
Huibert. Daar ’s een Meid by my geweest,
Die zeide by u zwaar te zijn..... weest niet bevreest,
(965) Daar en is geen dootslag geschied.
Petrus. Ik zal op heden
’t Volk uyt de....... Steeg ontbieden, en vraagen wat reden
’Er is, dat zulken taal van my word uytgestrooyd.
Huibert. ’t Komt uyt mijn koker niet, want ik bemoe my noyt
Met een anders affaires; maar toen ik dit hoorden
(970) Kost ik my niet bedwingen, alzoo ik die woorden
In mijn tanden niet konde lyden. Op het lest
Dacht ik, de Man selvers te waarschouwen, is ’t best.
Petrus. Ik bedank u voor u beleeftheit.
Huibert. ’t Was te wenschen,
Dat ider een zoo dêe, maar het schijnd, dat de menschen
(975) Niet eer te vreeden zijn, voor dat ze een journaal
Van een anders handel hebben, en principaal
In dese Stad, als zijnde vol van Lanterfanten,
En Leegloopers; behalven noch een zoort van kwanten,
Die geern zijn, daar men de Heil’gen met hoepels bind.
Petrus. (980) Mijn Heer, ik moet vertrekken, den tijd loopt gezwind.

[p. 39]

VIJFDE BEDRIJF.

EERSTE*TOONEEL.

JOHAN, KAREL, JACQUES.

Karel. HIer moeten wy stil blyven staan, en hem inwachten,
Want na ik kon zien, zal hy na aller gedachten
Daar mêe door deeze weg coers neemen; en ik zel
Het woord met een stadige tronie doen.
Johan. Heel wel.
Karel. (985) Je most voor al toch op zijn woorden remarqueren;
Daar moeten wy de gantsche zaak na dirigeeren,
En zonder dat is ’t werk geheel en al verbruyd.
Jacques. Luk of raak of die slimmen Hacht zich wel eens uyt.

TWEEDE TOONEEL.

JOHAN, KAREL, JACQUES, DANIEL.

Karel. WEl, Amice, wat zeg je nu al van de zaaken?
Daniel. (990) Mijn Heer, ’k weet niet meer als een ander, ’k zou staat maaken,
Dat men in korte dagen wel iets hooren zal
Tot nut van ons Land.
Karel. Neen, neen, ’k meen van dat geval,
Daar ze jegenwoordig immers zoo veel van spreeken
In de Stad?
Daniel. ’k Ben van Loenen, of ik slacht de Leeken.
Karel. (995) Moet ik dan zeggen, ’k meen de Kindermakery
Van dien Heer?
Daniel. Een amp’le Attestatie heeft my
Iemand van zulks laaten zien. Maar wie gy mag meenen,
Weet ik niet. Mijn tijd presseerd, daarom gâa ik heenen.

DERDE TOONEEL.

JOHAN, KAREL, JACQUES.

Johan. NU zijn wy even wijs. Dat is zeker geen Kat
(1000) Om mêe te zollen.
Jacques. Broeder, heb je dat gevat?
[p. 40]
Die Vogel is van dat zoort, die zeer net de gangen
Van onze Natie kend, en die laat zich niet vangen:
Al gebruiken wy al eens een Mennisten kneep,
Zoo zou het ons niet helpen, want hy is te leep.
Karel. (1005) ’k Zal hem evenwel een rad voor zijn oogen draayen.
Jacques. Zoo je het zoo maakt als daar mêe, zou ik u raayen,
Dat j’ er van af zag; want hy heeft uyt u vry meer
Gehoord, als jy uyt hem: dat zeg ik u, mijn Heer.
Karel. Moet men een kleinen Spiering niet ten besten geeven,
(1010) Als men een Kabbeljauw wil komen aan zijn leeven?
Jacques. Ik vat u mening, en zal by de stukken zien,
Wat door u wijs beleid in het kort zal geschien.

VIERDE TOONEEL.

PETRUS, MARIA, WILLEM.

Petrus. ’k HAd nooyt gedacht, dat je met zoo een huik te Kerken
Ging.
Maria. Ik heb geen schuld. Heb je wel oyt konnen merken,
(1015) Dat ik jou in ’t minste ding ontrouw heb betoond?
Petrus. Dit kan u eerste wel weezen.
Maria. Mijn Heer, verschoond
My, ik wil ’er duizend en meer Eeden op zweeren,
Dat ik onschuldig ben: kan je meer pretendeeren?
Zou ik jou, die my altijd dubbeld betaald heeft,
(1020) En als een Gravin zoo cordiaal onthaald heeft,
Met achterklap vergelden? Neen, in geenen deelen,
Ik zoek jou Eer op te houden, maar niet te steelen,
En dat is ook mijn plicht, of ik ben geenzints waard,
Dat ’er zoo veel braave Mans komen om mijn haard.
Willem. (1025) Mijn Heer, wy zijn onschuldig.
Petrus. Ik neem het gezeide
Gewillig aan, maar in deeze zaak zult gy beiden
Verplicht zijn, my een singulieren dienst te doen,
Alzoo mijn Ampt, Glorie, goede Naam en fatzoen
Daar aan hangt, en je moet my belooven, met Eeden
(1030) Te zullen zweeren, dat je het Meisjen tot heeden
Met geen kennis hebt gezien. En ik zal ’er ook
Een Eed op doen, want die acht ik zoo veel als rook.
Maria. ’t Zal met de conscientie niet over een komen.
[p. 41]
Petrus. Wat conscientie! ’t zijn wisje wasjens en droomen,
(1035) Daar aan te denken. Heb je niet beter geleerd
t’Zeder ik met u en jy met my hebt verkeerd?
Dan moet ik nu de Vliezen van u oogen lichten,
En zeggen, dat zulks t’achterdenken, Nacht-gezichten,
En vize vazen zijn, daar op ’t laatst’ eind of slot
(1040) Aan te vinden is, en men ward zich daar in, tot
’t Verstand confuis is, daarom leeft na u genoegen,
En doet alles, wat je wilt.
Maria. Het zou my niet voegen,
Een Eed te doen tegen waarheid en mijn gemoed.
Petrus. Werp het woord van gemoed geheel van u, en doet
(1045) Mijn zin, dan zal je eerst ter deegen ondervinden,
Wat de wereld in heeft: maar je gelijkt den blinden,
Die niet weet wat plaisieren, hier te vinden zijn.
Al het kwaad dat gy daar aan doet, neem ik op mijn.
Willem. Dan heb je geen zwaarigheid; laat je overreden,
(1050) En doet volkomen mijn Heer zijn zin: ik zal mede
Zweeren, dat ik zwart word.
Petrus. Nu begint het ’er na
Te gelyken. Wat zal jy nu zeggen?... Hoe stâa
Je, of je gek bent.
Maria. ’k Zal mijn Heer gehoorzaam weezen.
Petrus. De dingen gaan na wensch, nu ben ik buiten vreezen.
(1055) ’k Zal mijn Vrinden zeggen, dat ze meer als voorheen
Acht moeten neemen, en arbeiden, om die geen,
Die van de zaak heeft gesprooken, in ’t net te krygen,
Dan zal ik hem door een Interdict wel doen zwygen.
Maria. Een vraag voor jou vertrek. Zou het my ook raatzaam
(1060) Weezen, dat ik die geen, die my daarom infaam
Zoekt te maaken, zijn zeggen liet interdiceeren?
Petrus. Gewis en zeker. De zaak lijd geen disputeeren.

VIJFDE TOONEEL.

MARIA, WILLEM.

Maria. IK zou gezegt hebben, geen Eed te willen doen;
Had jy stil gezweegen, op hoop dat hy wat poen
(1065) Zou geschooten hebben. Het was de conscientie
Niet, daar het my schorten, daar maak ik zoo min mentie
[p. 42]
Van als hy. Het Beursjen was alleen de oorspronk,
Dat ik van het gemoet sprak, om dat dat niet klonk,
Want daar moet immers de Schoorsteen by ons van rooken.
Willem. (1070) Had je my maar eens gewenkt, of een woord gesprooken,
’k Had me alzoo vroom gehouwen, als jy kost zijn.
Maria. Dit geval kon zeer gemakkelijk jou en mijn
Ru�ne weezen. Zijt vry verzekert, dat die geenen,
Die ons Huis hebben opgehouwen, schier geen beenen
(1075) Meer by ons zullen zetten, als dit ruchtbaar word;
En wy moeten ’er vast van leeven.
Willem. Wel verdort!
Was ik in zijn plaats, ’k zou de streng zoo hart niet trekken,
Maar ik zou ’t stil afmaaken.
Maria. ’t Schijnt de Mans zijn Gekken
In die dingen, en staan wonderlijk op haar Eer.
(1080) Ik vrees mijn hart te barsten, dat hy het hem zeer
Zal beklaagen, en als ’t te laat is, zijn de zuchten
Goed koop. Och! luisterde hy na raad, ’t is te duchten
Dat die geen, die van die affaires zoo vry spreekt,
Iets weet, en dat ’er een Pijl in zijn Koker steekt,
(1085) Die door zijn en door onze harten heen zal booren.
Willem. Hoe nou! je zingt de Klaag-liederen van te vooren,
Hou courage, en weest niet bedroeft voor den tijd,
Toond nou, dat je van de goejen gekomen zijt;
Maar als je gek wilt worden, moet je van de waagen.
Maria. (1090) ’k Vertrouw niemand, want ze leggen ons hinder laagen.
Wy hebben dat werk zoo lang by de hand gehad;
De Bueren mogen ons niet zien, die zijn ons zat,
Die zullen ons zekerlijk in alles bezwaaren,
En in al haar Attestatien ook verklaaren,
(1095) Dat dien Heer daag’lijks by ons komt als man van ’t Huis.
Willem. Bedaar toch een weinig, en maak zoo veel gedruis
Niet, ’t is of den hals ’er aan hing. Wy zullen zweeren
Tegen de Bueren, dan zullen wy triumpheeren.

[p. 43]

SESDE TOONEEL.

PETRUS, KAREL, JACQUES, DANIEL,
van ter zijde.

Petrus. DEwijl het yzer heet is, moet het ook gesmeed
(1100) Worden, doch het chagrineerd my, en doet my leet,
Dat ik u zoo veel moeiten verg.
Karel. Ik doe dat garen:
Maar maak geen complimenten onder zulke karen
Als wy zijn.
Petrus. Je zult hem zekerlijk hier of daar
Wel ontmoeten.
Karel. Het zal wel gaan, ik ben de Vaar
(1105) In het bedriegen.
Petrus. Ziet, dat je een verklaaringe
Van hem krijgt, dan heb ik genoeg tot zijn bezwaaringe.
Karel. Zoo ik hem hier of daar niet mocht vinden, meen ik
Aan zijn Huis te gaan, dan heb ik de vrye lik
Noch toe.
Petrus. Bezorgt toch alles.
Jacques. Wy zullen ’t wel klaaren,
(1110) En ’t gezegde in onze Casquetten bewaaren.

Daniel, gaat haar verby.

Goeden avond Heeren.
Petrus. Daar staat dien Donder, hy
Kan toveren.
Karel. Ik zal hem aanspreeken, gâa jy
Maar heen.

ZEVENDE TOONEEL.

KAREL, spreekt hem aan. JAQUES, DANIEL.

Karel. MIJn Heer, je weet wel, wat ’er in opzichten
Van dien Heer gist’ren gepraat is; je zult ons verplichten,
(1115) Als je ons daar een Attestatie van geeft.
Daniel. Mijn Heer, weest toch gedekt, gy zijt al te beleeft.
Dat is een zaak, die alzoo niet en kan geschieden,
Je weet, de voorzichtigheid zou my zulks verbieden.
[p. 44]
’t Is laat, en ik heb jegenwoordig weinig tijd.
Karel. (1120) Maar...
Daniel. ’k Bid, dat je met mijn excues te vreden zijt.
Karel. Ey lieve! doet het toch.
Daniel. Wy spreeken malkanderen
Wel meer, ’t zy morgen of overmorgen, ten and’ren
Kan ik ook niet zien, dat de zaak zoo sterk presseert.
Ik heb zeer dikmaals van oude Lieden geleert,
(1125) Met goeden Raad de handen aan een ding te leggen.
Karel. Ik vind dit al wat kluchtig, eerst een zaak te zeggen,
En nu geen verklaaring te willen geeven; ’t is
Of gy te rug kruipt.
Daniel. Hip, zei den Hond, en ’t was mis.
’k Kan niet bevatten, wat u zoo doet intresseeren
(1130) In deeze zaak.
Karel. Je dienden te considereeren,
Dat dien Heer my een Vriend is, die my zulks verzocht
Heeft.
Daniel. Zoo heeft dat verzoek u dan hier toe gebrocht.
Nu weet ik het ook, of ’er iemand na kwam vraagen,
Doch het is zoo zwaar niet, of gy kond het wel draagen.
Karel. (1135) Denk eens by u zelfs, als u zulks van een goed Vrind
Wierd verzocht, wat je doen zou.
Daniel. ’k Ben in dat cas blind.
Ik heb nu juist iets te doen, ik moet op marcheeren,
Maar ’k zal aanstonds we?r komen. Wilt my excuseeren.

ACHTSTE TOONEEL.

KAREL, JACQUES, JOHAN.

Jacques. IK vrees, wy zullen slip vangen. Hy is voor geen
(1140) Een gat te krygen.
Karel. Ik zal met geen blauwe scheen
t’Huis komen, ’t gaat, zoo het gaat; daar zou men van hooren.
’k Zal hem eindelijk door mijn Tong noch wel bekooren.
Johan. Een schoone bekooring, daar wy hem aan de Galg
Willen brengen. Ons doen is voor den Mensch een walg,
(1145) Als men het evenwel inziet, en moet mispreezen
Worden van de wereld.
Karel. Gy moet weêr Fynert weezen.
[p. 45]
Schijt eerst u Menniste streeken ter deegen uyt,
En spreekt dan daar van.
Johan. Ik weet wel, dat jy niet stuyt.
Karel. Wy zijn ’er in, en moeten ons stantvastig toonen:
(1150) Zoo een daad zijn fyne Peerlen aan onze Kroonen.
Jacques. Dat ’s waar, wy moeten ’er mêe door, wy zijn ’er in,
’k Doe het met vermaak en geenzints tegen mijn zin.
Karel. Wat kan den eenen Broeder by den ander scheelen!
Den een is ’t plaisier en den ander zou ’t verveelen.

NEGENDE TOONEEL.

KAREL, JACQUES, JOHAN, DANIEL.

Karel. (1155) U Dienaar Heer, ’k had u zoo schielijk niet verwacht.
Daniel. Ik heb het wat kortjes gemaakt, doordien ik dacht,
De Heeren zullen my zoo lang zoeken en kwellen,
Tot dat ze my weer spreeken van die bagatellen.
Karel. ’k Weet niet of wy zijn goeje Vrinden onder een.
Daniel. (1160) Als gy het ’er na maakt, en anders niet.
Karel. Ik meen
Van ja.
Daniel. Als ’t zoo is, zoo laaten wy Vrinden blyven,
Maar wy zullen op d’een of d’ander tijd noch kyven.
Karel. Om dat ik een Attestatie van u begeer?
Daniel. Daar ’s eerdaags noch iemand door u Baas of u Heer
(1165) Aan mijn Huis gezonden, met een insinuatie
Of afvraaging; doch zulk doen heeft een slechte gratie.
Ik heb ’er in den duister zomtijds vinden staan,
Even eens of ze op een explot zouden gaan.
Wat heeft deeze onderhandeling te beduiden?.....
(1170) Je zwijgt stil, en je toond, dat je een parthy Luiden
Zijt, die niet oprecht en handelen, maar iemand
Zoeken te betichten, met iets dat aan u kant
Misschien is uytgestrooyt.
Karel. Derf je niet staande houwen,
Wat gy hebt gezegt?
Daniel. ’k Kan u waarlijk niet aanschouwen,
(1175) Of ik moet hartig lachgen. Ik vraag u Messieurs,
Of ’k hier voor mijn Rechters ben, of voor Delateurs?
[p. 46]
Karel. Wy zullen ons met u gezegde dan behelpen,
En het net evenwel over u hoofd he?n stelpen.
Daniel. Doet alles wat gy wilt, en wat je hebt geleert;
(1180) ’t Blijkt, dat je in ’t Boek der Gekken hebt gestudeert.

TIENDE TOONEEL.

KAREL, JACQUES, JOHAN, PETRUS.

Petrus. HOe staan ’er de Heeren mêe?
Karel. Gelijk als voor deezen,
Hy heeft ons de Grammatica braaf voorgeleezen,
En noch toe gefopt. Dat ’s een Kerel als een end
Van den Du: wy konden uyt die verbruide Vent
(1185) Zijn hals geen woorden meer aangaande die zaak haalen.
Petrus. Hy heeft het gezegt, en zou ’k de zaak laaten daalen?
Karel. Als gy dat doet, zoo leid u fatzoen gansch ter neer,
Daarom moet je de zaak pousseeren, zoo j’ u eer
Lief hebt. Wy zullen, wanneer je gelieft, testeeren,
(1190) En aanstonds onze Attestatien formeeren,
Uyt ’t geen hy gisteren tegen ons heeft gezeid.
Petrus. Jy toond, dat je een Heer bent van zeer veel beleid.
Wy zullen hem haast and’re Deuntjens leeren zingen,
En als een Kakkerlak de Tuin herom doen springen.
(1195) Ik zal eens zien, of hy met zoo een bly gelaat
Het Interdict zal ontfangen, als hy het kwaad
Van my gesproken heeft.
Karel. Gy moet geenzints tardeeren,
Maar morgen aan den dag ’t hem doen interdiceeren,
Want anders zal hy onder de hand hier en daar
(1200) Van ’t geval spreeken, en op die manier ’t rugtbaar
Zoeken te maaken, derhalven moet je oppassen,
En hem eer hy ’t weet met een Interdict verrassen.
Jacques. Daar zijn Spreekers, en daar moeten ook Ja-broers zijn:
Zoo gaat het hier even eens met mijn Broer en mijn.

[p. 47]

ELFDE TOONEEL.

GIJSBRECHT, HUIBERT.

Gijsbrecht. (1205) IK heb waarlijk den gantschen nacht niet konnen rusten
Van nieuwsgierigheid.
Huibert. ’k Geloof dat die drie bewuste
Snaaken voortaan zullen speelen, hou af de Boot,
Want na het zich laat aanzien, zouden zy het Loot
Zoo jammerlijk en elendig in haar Maars krygen:
(1210) ’t Is nu louter ernst vuyr, maar geen korswijl noch drygen,
Gijsbrecht. Zy loeren op hem als een Kat op een zei Spek.
Huibert. Haar Principaal toond klaar, dat hy een grooten Gek
En Nar is, die, als ’t zoo voort gaat, ten langen lesten
Zijn weinigjen Fatzoen geheel en al ten besten
(1215) Zal geeven. Hy heeft geen lid, dat na eerlijk smaakt,
Want met een onbezuisten iver doelt en haakt
Hy na een anders ondergang, op hoop van Vrinden;
Doch die zijn eeuwig te lauderen, en verbinden
Haar aan Wetten, want die ontzien geen Vriend noch Maagd,
(1220) En die vellen geen Vonnis, zoo het haar behaagd,
Maar zuiver na Rechten, waar door haar roem zal klinken
Door het heel al, en aan het Gesternten zal blinken.
Gijsbrecht. ’t Was te hoopen, dat de braave Zuyle die Mensch
Straften na verdiensten, schoon ik hem ’t besten wensch.
Huibert. (1225) Zoo hy de zaak vervolgd, heeft hy zijn Man gevonden;
’k Twijffel niet, of die zal haar door den tijd de monden
Wel doen snoeren, want die is rykelijk in staat
Om ’t uyt te houden. Als hy u eens aan dêe, Maat,
Hoe zou gy het maaken?
Gijsbrecht. Ik zou in mijn schulp kruypen.
(1230) Zwijg daar van stil, of ’k krijg op dit moment de stuypen
Op mijn lijf.
Huibert. Je hebt het al mêe met hem verbruid.
Gijsbrecht. Rondeman gezegt, Huibertus, jy bent een Guit,
Die met my en de gantsche Wereld toch moet spotten.
Scheyt ’er by tijds af, of gy zult ’er op verzotten,
(1235) Vriend: neemt een exempel aan onzen Collega.
Gy weet immers zoo wel als ik het weet, hoe na
Mijn beurs in staat is, tot dierg’lyken resistentie;
[p. 48]
Maar kon ik zoo een zaak uytvoeren door inventie,
Zoo was ’k een Man in ’t veld, en zou hem niet ontzien,
(1240) Al kwam hy met zijn Patrouille, en dan noch tien.
Huibert. De drie Messieurs zou je met huid en hair opmoogen.
Gijsbrecht. Die Traiters hoorden men voortaan niet te gedoogen
In de gezelschappen van eerelyke Luy.
Het zijn zeer groote schelmstukken, die niet een bruy
(1245) Deugen, eerst imand met list en alle practyken
Uyt te lokken, en dan t’achterhaalen.
Huibert. ’t Zal blyken,
Wat daar van worden zal.
Gijsbrecht. Zy willen tegen hem
Getuigen.
Huibert. ’t Was beter, dat ze aan haar Moers Mem
Gesmoort waaren, dan zouden zy niemand beliegen,
(1250) En de schijn van vriendschap met valschheid bedriegen.

TWAALFDE TOONEEL.

GIJSBRECHT, HUIBERT, DANIEL.

Daniel. DAt komt zeer wel ter znee. ’k Heb u de gantsche Stad
Byna doorgezocht, en juist vind’ ik u hier.
Huibert. Wat
Scheelt’ er aan, dat je zoo verbaast en snel komt loopen?
Gy ziet’ er zoo bezweet uyt, of je half verzoopen
(1255) Waart.
Daniel. Dat doet den iver. ’k Heb al een Interdict
Op mijn huid.
Huibert. Hy heeft zijn hinderste wel gelikt,
Maar ik gek’ er mêe. ’t Gaat’ er, hoe ouwer hoe boozer.
Gijsbrecht. Ik heb veel gehoord en gezien, maar nooyt godloozer.
Daniel. Gy zult geen kleintjen mêe in ’t spel komen, en moet
(1260) Verklaaren, wat je my laatst hebt gezegt.
Gijsbrecht. Heel goet.
Ik ben die geen, die ’t u eerst heeft overgedraagen,
Daarom most hy my voor u voor den Rechter daagen,
Maar hy weet, dat ’er by my niet te haalen is,
En datter ook weinig om te betaalen is.
Huibert. (1265) Ik zal, het geen my ontmoet is, voor u getuigen.
Gijsbrecht. Op die wijs zullen wy hem onder ’t jok doen buigen.
[p. 49]
Huibert. Iemand heeft vertelt, dat hy ’t geval over lang
Buiten de Stad gehoord heeft, en die ’s nu zoo bang,
Om dat ’er twee die vertelling zullen verklaaren.
Daniel. (1270) De Bueren zullen wel wat anders openbaaren,
Als ’t den nood vereyscht. Maar ik meen de zagste weg
In te slaan.
Huibert. Als hy my dat aandêe, zou ’k dien Dreg
De Nagels voor de wereld tot sijn schand’ afsnyen,
Op dat ’k voortaan eerlyke menschen zou bevryen
(1275) Voor zijn Slangen-tong.
Gijsbrecht. Ik zal hem, waar ik maar kan,
Tot zijn nadeel zijn, of ik ben geen deugzaam Man.
Daniel. ’k Zal de zaak serieus handelen om zijn Vrinden.
Laat ik gaan, en zien of ’k mijn Advocaat kan vinden.

DERTIENDE TOONEEL.

MARTINUS, METJEN, JUDITH, JOHANNA, DIRK.

Martinus. ’t SPreekwoord zegt, dat de Kruyk zoo lang te water gaat,
(1280) Dat ze van den Hengel valt. Zoo is ’t in der daad
Hier ook.
Judith. ’k Zag wel, dat ze begosten te teuteren,
En dat het werkje geheel begost te leuteren.
Hy heeft ’er als een Hond zonder staart dag op dag
Twee driemaal ingeloopen.
Metjen. ’t Zal een zwaar gelag
(1285) Voor hem weezen, om dat te konnen verantwoorden.
Dirk. Wie heeft ’er van zijn leven zulke ongehoorde
Dingen meer gehoort. Hy maakt het Meisjen met ’t Kind,
En doen z’ em dat kwam zeggen, wou hy ze geen splint
Tot onkosten van de Kraam geeven; daar-en-boven
(1290) Moet zy ’t liegen. Wie zou dat van die Knaap gelooven!
Johanna. Dat meer is, die ’er van spreekt, krijgt een Interdict.
Dirk. ’k Wil mijn Hals verbeuren, als hy ze niet gepikt
Heeft. ’k Weet niet, wat die Luiperd al leid te babbelen,
Dewijl wy in ’t kort hem zullen laaten zabbelen
(1295) Op een hand vol verklaaringen tot zijn nadeel.
’k Zal in mijn Attestatie hem iets in de Veel
Steeken, daar die Linkerd al vry wat op zal kouwen.
[p. 50]
Metjen. Hoe scherper hoe beter, want hy moet het herknouwen,
Of daar door noch ietwes aan hem te helpen was.
Dirk. (1300) Ik wou, dat ik al most getuigen, want ik vlas
’Er op. ’k Zal,* Vrouw... eerdaags bitter tegen hem kryten,
En hem aanstonds eenig Geld op de Toonbank smyten,
Om haar te stillen.
Metjen. Dat zal zeker om deez’ zaak
Geweest zijn.
Dirk. Al haar droefheid is my groot vermaak.

VEERTIENDE TOONEEL,

MARTINUS, METJEN, JUDITH, JOHANNA, DIRK, FRANS, JOOST, met een Mand met Liedjens aan zijn Arm.

Frans. (1305) VOor een Oortjen heb je dat nieuw gedrukte Liedjen
Van een getrouwt Man, die, onder de Naam van Pietjen,
Hem voor een Weuwenaar uyt gaf; en hoe dat hy
Een teere Maagd daar door gebracht heeft in de ly.
De Liefhebbers zullen in ’t vervolg ook bevinden,
(1310) Hoe hy ze troetelde, en innerlijk beminde.
’t Is geen Straat-Deuntjen, Vrinden, maar het is wat moys,
En ’t is vermakelijk en aangenaam van Voys.
Op ’t einde zal je zien, dat hy ze gaat verstooten,
Doen ze haar nood komt klaagen; ’t geen zoo wel de Grooten
(1315) Als de kleinen verachten. Het zy jong of oud,
Spiegelt jou hier aan, en maak dat j’ u zuiver houd.
’t Is maar een Oortjen dat je behoeft te bestejen;
Kom, koop al wat, en helpt den Zanger aan den rejen.
Als j’ et geleezen hebt, zal j’et voor geen Ducaat
(1320) Weêr geeven: Vrinden, wil er niemand aan? Wat raad!
Dan moet ik eens helder opzingen uyt den treuren,
Want door den Zang zou ’t altemet konnen gebeuren,
Dat de Koopmanschap vaart nam. Jongen pas wel op
Den dreun, weest niet te haastig, of je krijgt de schop.
[p. 51]

Frans, Joost.
Zingen op de Wijs: In de Min vind ik genugten.

(1325) ZOu men dat van hem wel zeggen,
Dat hy als een Weuwenaar
By een Meisjen is gaan leggen,
En geworden is de Vaar.

Door die zoet’ en lieve vreugden,
(1330) Die hy doe by haar genoot?
Die tweemaal zijn hart verheugden
In zijn waarde Dienaas schoot.

Doch die vreugd heeft hem verdrooten,
Zoo als hy de maar ontfing,
(1335) Dat zijn Liefjen haast zou looten;
Toen was zij hem te gering.

Hy wil haar ook heeten liegen
Dat by Vaar van ’t Lot zou zijn,
En meent haar zoo te bedriegen,
(1340) Gelijk als een eerloos Zwijn.

Frans. ’k Zing je geen leugens voor, Vrinden, het is een waare
Geschiedenis, die de besten kan wedervaaren:
Maar het laatst’ van den zoo genoemden Weuwenaar
Is in ’t duizenste deel zoo aanvallig en raar
(1345) Niet als het begin. Je zult jou geld nooyt beklaagen,
Daarom koop wat, en mijn Jongen is moe van ’t draagen.
Johanna. Heb je geen meer Liedjens van een anderen trant?
Frans. Daar zijn een menigten van Voyzen in de Mand,
Maar ze behelzen allegaar deeze Historie.
Johanna. (1350) Tel eens op, of heb je ze niet in jou memorie?
Frans. Dit Liedjen is op de Voys: Van de Quezel. Dit
Is van een drollig Man gemaakt, en zit vol pit,
Op de Wijs: Ey! Kijk, het is Frans; ha! que la chasse.
Je most ’er geen kly’en of stilletjens cabassen.
(1355) Dit is my van een zeer verstandig Heer vereert,
Die heeft dit uyt zuiv’re liefde gecomponeert:
Op de stem: Des Winters wil ik in vreugden leeven.
[p. 52]
Dit is my al mêe uyt Liefhebbery gegeven.
Voys: Boer trekt uyt ’er muyten. Dan zijn ’er noch tien
(1360) Voysjens, daar ’k een uur werk toe had, om na te zien.
Johanna. Hoe veel voor zes?
Frans. Geen een deuyt minder als twee blanken.
Johanna. Daar is jou vollen eysch.
Frans. Ik heb jou te bedanken.
Al gaf je eens zoo veel, noch gaf je niet genoeg
Na de waarden. Ik meen daar mêe eens in de Kroeg
(1365) Op te drayen, daar zal ik op het alderminsten
Een stuiver voor ’t stuk krygen, dat zijn and’re winsten,
En dan krijg ’k op de koop noch wel een Paartje Bier
Toe. Maar om eenige redenen neem ik hier
Zoo weinig.
Martinus. Geef my een douzijn van de aardigste.
Frans. (1370) Die twaalf zijn al uytgezocht, en zijn de waardigste.
Martinus. Vat aan, daar is een enkelde drie.
Frans. Al ter deeg.
Koop noch wat, Vrienden, de Mand is geen vierde leeg.
Dirk. Daar is een stuiver, daar zal ik er vier voor neemen;
Die zal ik nu zoo lang zingen, lollen en teemen,
(1375) Tot dat ik ze van buiten ken.
Frans. Ze zijn niet zwaar
Van Voys. Kom, Maatje, smijt de Liedjens al te gaar
Weer in de Mand. Maar ik zou willen en begeeren,
Dat jy de Koopers eerst een Deuntjen zult vereeren,
Voor dat wy van hier vertrekken.
Joost. Zeer geern. Het end
(1380) Goet, al goet.
Frans. Toont nou, datje* een Liefhebber bent.

Joost.
Zingt op de Wijs: Te Vlissingen leid een Jagt.

HEt is voorwaar een slecht bedrijf,
En het is geenzints ook rechtschaapen,
Een ander voor zijn eige Wijf
Uyt geile lusten te beslaapen.

(1385) Indien een Dirk het konde doen,
Die zou hem daar wel weer voor kroonen,
[p. 53]
En gaan zijn Huis-hen ook eens voen,
Om zynen arbeid te beloonen.

VIJFTIENDE TOONEEL.

MARTINUS, METJEN, JUDITH, JOHANNA, DIRK.

Dirk. DAt zijn raare Liedjens, en fraaye tijd-verdryven.
(1390) De Jongens komen haar Neers al rêe aan hem vryven,
Martinus. ,,Men mag wel zeggen, de tyen zijn verwildert,
,,Daar Pallas placht te staan, staat een Uyl geschildert.
Dirk. Zoo moeten zulke boosaardige menschen vaaren.
Metjen. Ik wil wenschen, dat hy door dit middel zal bedaaren,
(1395) En dat hy een beter leven aanneemen zal.
Dirk. Geeft hem een dubbeld voer, en zet het Beest op stal.
Metjen. ’t Is evenwel een mensch, je moet daar zoo vermeeten
Niet van spreeken.
Dirk. Het zijn nu immers geen secreeten
Meer. Voor deezen hebben wy zeer dikmaals gezegt,
(1400) En jy hebt my in eige Perzoon onderrecht,
Dat ’t noch geen tijd was, om ’er Liedjens van te zingen,
En nu de tijd ’er is, wil ik uyt de bocht springen.
Metjen. Dat verbie ’k u niet, maar daar moet een zedigheid
By weezen.
Martinus. Laat hem zijn hart ophaalen. Wat leid
(1405) Jou aan Dirk zijn doen.
Dirk. Jy spreekt beter als de Stommen,
Als ik weer iets zeg, zal ik ’t een beetjen verblommen.
Ik wou jou Vrouw evenwel niet geern aan mijn hals
Hebben, zy ’s in haar hart goet, en ik ben wat vals
Tegen dien Heer.
Metjen. Dat past jou niet, zijn kwaad te straffen
(1410) Door boosheit; zijn parthy zal wel haast raad verschaffen;
Dat wy getuigen moeten, en dat hy tot spot
Van de gantsche Wereld in ’t kort zal zijn.
Dirk. Dat Lot
Heeft hy verdiend.
Metjen. Laaten wy zijn straf niet vergrooten.
Judith. Hy zal zich zelfs van iders Vrindschap wel ontblooten.
Martinus. (1415) Die in ongunst valt, zonder dat hy ’t helpen kan,
[p. 54]
Is te beklaagen, en elendig is die Man;
Maar die is te verachten, die door looze vonden
Zijn Ziel bezoetelt, en zijn Lichaam brengt ten gronden.

SESTIENDE TOONEEL.

JACOB, DANIEL, ANTONI, DIDRICUS.

Jacob. ZO moet ’k de Zaak dirigeeren, en ’t minste stip
(1420) Moet ik daar niet van afzien, ik zal hem de lip
Zoo deerlijk doen hangen. Hy hoorden zich te schaamen
Over zulke conduites, waarlijk ze betaamen
Een Man van dat Fatzoen niet. En die and’re drie
Zullen loon na haar arbeid ontfangen, die zie
(1425) Ik al mêe door het oog van een paknaald.
Antoni. Wy zullen
Haar die nieuw geinventeerde streeken en krullen
Zonder Purgatie wel doen afzetten.
Jacob. Gy moet
Heel omzichtig zijn, en om al het Werelds goed
Geen een woord van de zaak uyt u mond laaten vallen.
Daniel. (1430) Basta.
Jacob. Ik twijffel niet, of ik zal hem die malle
En geile lusten wel verleeren. Ik zal nacht
En dag mijn studie daar van maaken, en heel zagt
By Memorien hem al zijn handel aanschryven,
Tot hy op ’t laatste niet zal weeten, waar hy blyven
(1435) Of zich keeren zal.
Antoni. ’t Interdict moet aan een kant.
Jacob. Daar zijn ’er verscheide, die voor u abondant
Van die zaak gesproken hebben; dat zal ’k bewyzen
Door een gantsche turbe.
Antoni. Men zal u met lof pryzen,
En hem laaken.
Didricus. ’t Is een onverdraag’lijk affront,
(1440) Dat hy u heeft aangedaan.
Jacob. Ik zal ook zijn wond
Schriklijk doen stinken, door een eysch in reconventie,
Waar door ik eind’lijk zijn slapende conscientie
Weder zal doen wakker worden.
Daniel. Gy moet de vrees
[p. 55]
In hem brengen.
Jacob. Ik zal tot u voordeel het vlees
(1445) Hem zoo onsmaakelijk, muf, vies en ongezouten
Opdissen, dat hy u voortaan niet meer zal smouten.

ZEVENTIENDE TOONEEL.

JACOB, DANIEL, ANTONI, DIDRICUS, WILHELMUS.

Wilhelmus. ’t IS een kwaad teken, als er zoo veel Practicijns
By den anderen in conferentie zijn.
Jacob. Mijns
Oordeel is ’t hier nodig, zoo wy ’t different willen
(1450) Weg neemen, ten anderen zijn alle verschillen
Niet van een en de selfde Natuur.
Wilhelmus. Dat is waar,
Doch ’k stâa op ’t woord kwaad zoo veel niet, als op ’t woord zwaar.
Jacob. Nu, quisque est interpres suorum verborum.
Wy raisonneeren over een die in dolorum,
(1455) Of Maats met een interdicerenden geest is.
Wilhelmus. Volgens ’t oordeel van ider heeft hy den bal mis
Geslaagen.
Jacob. Ik zal hem zoo jammerlijk tysteren,
Dat er de stukken by zullen vliegen.
Wilhelmus. ’t Plysteren
Zal hem zoo doenden goed doen. ’k Stâa geheel verzuft,
(1460) En weet niet, hoe dat imand die zoo veel vernuft
Pretendeert te bezitten, zich zoo kan vergrypen.
Jacob. ’k Zal hem leeren, wat een herk is, en daar voor nypen,
Dat hy piepen zal.
Wilhelmus. Elendiger Creatuur
Is ’er waarlijk niet. Dat Speel-reysjen zal hem zuur
(1465) Opbreeken. ’k Zal ook haast een Request presenteeren
Voor ’t bezwangerd Meisjen, en daar in demonstreeren,
Wat van de waarheit is, en hem die Rijstenbry
Zoo gaar kooken, dat hy noch ook niemand het my
Contrarie zal konnen aantoonen.
Antoni. Hy schijnd even
(1470) Glorieus
Wilhelmus. Ik zal hem zoo van de kittel geven,
[p. 56]
Dat hy zagtmoediger zal worden als een Schaap.
Didricus. Praat zoo breet niet. ’t Is al een wonderlyken Knaap.
Wilhelmus. Wy zullen hem aan alle kanten abordeeren,
En volgens Practicijns gewoonten zoo tracteeren,
(1475) Dat hy na deezen by geen Menschen, of voor ’t licht
Zal derven komen.
Jacob. ’k Zal mijn best doen, doet u plicht.
Didricus. Laat ider dit geval vry tot een Leer verstrekken,
Of anders stelt men ze al meê onder de Gekken.
’k Heb voor my genoeg, al had ik maar een half Wijf,
(1480) Die my, als ’t zoo eens komt, passeerd voor tijd verdrijf.

EYNDE.

Tekstkritiek:

voor vs. 1, voor vs. 227, voor 433 en voor vs. 981 EERSTE er staat: EERTSE
ibid. MARIA, DINA. er staat: MARIA DINA.
vs. 43 Als er staat: Al
vs. 52 beglueren er staat: begleuren
voor vs. 107b klopt er staat: kloopt
vs. 299 Genen er staat: Gen en
vs. 429 twee’en er staat: twee” en
vs. 531 Zeien ze, er staat: Zei en ze,
vs. 1301 ’k Zal, er staat: ’k Zag,
vs. 1380 datje er staat: dat

DEGEWAANDEWEUWENAAR,MET HETBEDROGEKERMIS-KIND.BLYSPEL.EERSTE DEEL.

Gedrukt voor den Auteur.

VERTOONDERS.

DEGEWAANDEWEUWENAAR,MET HETBEDROGEKERMIS-KIND.BLYSPEL.____________________________________EERSTE BEDRIJF.EERSTE* TOONEEL.MARIA,*DINA. Eenige Bueren luysteren van ter zyden.

TWEEDE TOONEEL.METJEN, JUDITH, JOHANNA.

DERDE TOONEEL.MARTINUS, METJEN, JUDITH, JOHANNA.

VIERDE TOONEEL.MARTINUS, METJEN, JUDITH,JOHANNA, DIRK.

VIJFDE TOONEEL.KEES, MAAY, GRIET, LAUW.

SESDE TOONEEL.KEES, MAAY, GRIET, LAUW, WILLEM.

ZEVENDE TOONEEL.KEES, MAAY, GRIET, LAUW, WILLEM,ARIEN KRAAN.

ACHTSTE TOONEEL.WILLEM, ARIEN KRAAN.

NEGENDE TOONEEL.ARIEN KRAAN.

TWEEDE BEDRIJF.Verbeeldende een Plantagie.EERSTE *TOONEEL.DINA, MARIA, PETRUS, voor de Deur van zijn Hof.Zy worden beluisterd door een Boer en een Boerin.

TWEEDE TOONEEL.ARIE, MARRITJEN.

DERDE TOONEEL.MARIA, DINA. ARIE, MARRITJEN, van ter zyde.

VIERDE TOONEEL.MARIA, DINA, GERRIT, kykende uyt zijn Hof.ARIE, MARRITJEN, van ter zyde.

VIJFDE TOONEEL.ARIE, MARRITJEN.

SESDE TOONEEL.ADRIANUS, ARIE, MARRITJEN.

ZEVENDE TOONEEL.ADRIANUS, ARIE, MARRITJEN, WILLEM,met een Kind op zijn arm.Willem klopt aan de Hof-deur van Gerrit, en die doet open.

ACHTSTE TOONEEL.ADRIANUS, ARIE, MARRITJEN.

NEGENDE TOONEEL.ADRIANUS, ARIE, MARRITJEN, EVERTJEN,

TIENDE TOONEEL.MARIA, WILLEM, DINA.

DERDE BEDRIJF.Het Tooneel vertoond zich als in ’t eerste Bedrijf.EERSTE *TOONEEL.MARIA, WILLEM.

TWEEDE TOONEEL.MARIA, WILLEM, DINA.

DERDE TOONEEL.MARIA, PETRUS.

VIERDE TOONEEL.JUDITH, MARTINUS, METJEN.

VIJFDE TOONEEL.MARTINUS, METJEN, JUDITH,JOHANNA, DIRK,

SESDE TOONEEL.PETRUS, MARIA.

ZEVENDE TOONEEL.PETRUS, JORIS.

ACHTSTE TOONEEL.MARIA, DINA.

VIERDE BEDRIJF.EERSTE*TOONEEL.DEINTJEN, DINA.

TWEEDE TOONEEL.DEINTJEN.

DERDE TOONEEL.DEINTJEN, DINA.

VIERDE TOONEEL.DINA, klopt aan, HUIBERT, DEINTJEN.

VIJFDE TOONEEL.DEINTJEN, DINA.

SESDE TOONEEL.DEINTJEN, JAN, gaat wat mank, DINA.

ZEVENDE TOONEEL.DEINTJEN, DINA.

ACHTSTE TOONEEL.GIJSBRECHT.

NEGENDE TOONEEL.GIJSBRECHT, DANIEL.

TIENDE TOONEEL.HUIBERT, PETRUS.

VIJFDE BEDRIJF.EERSTE*TOONEEL.JOHAN, KAREL, JACQUES.

TWEEDE TOONEEL.JOHAN, KAREL, JACQUES, DANIEL.

DERDE TOONEEL.JOHAN, KAREL, JACQUES.

VIERDE TOONEEL.PETRUS, MARIA, WILLEM.

VIJFDE TOONEEL.MARIA, WILLEM.

SESDE TOONEEL.PETRUS, KAREL, JACQUES, DANIEL,van ter zijde.

ZEVENDE TOONEEL.KAREL, spreekt hem aan. JAQUES, DANIEL.

ACHTSTE TOONEEL.KAREL, JACQUES, JOHAN.

NEGENDE TOONEEL.KAREL, JACQUES, JOHAN, DANIEL.

TIENDE TOONEEL.KAREL, JACQUES, JOHAN, PETRUS.

ELFDE TOONEEL.GIJSBRECHT, HUIBERT.

TWAALFDE TOONEEL.GIJSBRECHT, HUIBERT, DANIEL.

DERTIENDE TOONEEL.MARTINUS, METJEN, JUDITH, JOHANNA, DIRK.

VEERTIENDE TOONEEL,MARTINUS, METJEN, JUDITH, JOHANNA, DIRK, FRANS, JOOST, met een Mand met Liedjens aan zijn Arm.

VIJFTIENDE TOONEEL.MARTINUS, METJEN, JUDITH, JOHANNA, DIRK.

SESTIENDE TOONEEL.JACOB, DANIEL, ANTONI, DIDRICUS.

ZEVENTIENDE TOONEEL.JACOB, DANIEL, ANTONI, DIDRICUS, WILHELMUS.