Pieter Bernagie: De belachchelyke jonker. Amsterdam, 1684.
Uitgegeven door Rosanne Gouman.
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton00768 - Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.
Continue
[fol. π1r]

DE

BELACHCHELYKE

JONKER,

KLUCHTSPÉL.

[Vignet: Latet quoque utilitas]

T’ AMSTERRDAM,
By ALBERT MAGNUS, op den Nieuwendyk,
in den Atlas, by den Dam. 1684.

Met Privilegie.


[fol. π1v: blanco]
[fol. π2r]

COPYE

Van de

PRIVILEGIE.


DE Staten van Hollandt ende Westvrieslandt doen te weten. Also Ons vertoont is by de tegenwoordige Regenten van de Schouwburgh tot Amsterdam. Dat sy Supplianten sedert eenige Jaren herwaerts met hunne goede vrinden hadden gemaeckt en ten Tooneele gevoert verscheiden Wercken, soo van Treurspelen, Bleyspelen als Kluchten, welcke sy lieden nu geerne met den druck gemeen wilden maecken: doch gemerkt dat dese wercken door het nadrucken van anderen, veel van haer luyster, soo in Taal als Spelkonst souden komen te verliesen, en alsoo sy Supplianten hen berooft souden sien van hun bysonder ooghwit om de Nederduytsche Tael en de Dichtkonst voort te setten soo vonden sy hen genootsaekt, om daar inne te voorsien, ende hen te keeren tot Ons, onderdanigh versoeckende, dat Wy omme redenen voorsz. de Supplianten geliefden te verleenen Octroy ofte Privilegie, omme al hunne wercken reets gemaeckt ende noch in ’t ligt te brengen, den tyt van vyftien Jaren alleen te mogen drucken en verkopen of doen drucken en verkopen; met verbot van alle anderen op seeckere hooge peene daar toe by Ons te stellen ende voorts in communi forma. Soo is ’t dat Wy de Zake en ’t versoek voorsz. overgemerkt hebbende, ende genegen wesende ter bede van de Supplianten, uyt Onse rechte wetenschap, Souveraine magt ende authoriteyt de selve supplianten geconsenteert, geaccordeert ende geoctroyeert hebben, consenteren, accorderen ende octroyeren mitsdesen, dat sy geduurende den tyt van vyftien eerst achter een volgende Jaren de voorsz. werken die reeds gedrukt zyn, ende die van tyt tot tyt door haar gemaekt ende in ’t ligt gebragt sullen werden, binnen den voorsz. Onsen Lande alleen sullen mogen drukken, doen drukken, uytgeven en verkopen. Verbiedende daarom allen ende eenen ygelyken de selve werken naar te drukken, ofte elders naer gedrukt binnen den selve Onse Lande te brengen, uyt te geven ofte te verkopen, op de verbeurte van alle de naargedrukte, ingebragte ofte verkogte exemplaren, ende een boete van drie hondert guldens daer en boven te verbeuren, te appliceren een derde part voor den Officier die de calange doen sal, een derde-part voor de Armen der Plaetse daar het casus voorvallen sal, ende het resterende derde-part voor den Supplianten. Alles in dien verstande, dat wy de Supplianten met desen Onsen Octroye alleen willende gratifieeren tot verhoedinge van hare schade door het nadrukken van de voorsz. werken, daar door in geenige deelen verstaen, den inhoude van dien te Authoriseren ofte te advoueren, ende veel min de selve onder Onse protectie ende bescherminge, eenig meerder credit aansien ofte reputatie te geven, ne- [fol. π2v] maer de Supplianten in cas daar in yets onbehoorlykx souden mogen influeren, alle het selve tot haren laste sullen gehouden wesen te verantwoorden, tot dien einde wel expresselyk begerende, dat sy desen Onsen Octroye voor de selve Werken sullen willen stellen, daar van geene geabbrevieerde ofte gecontraheerde mentie sullen mogen maaken, nemaar gehouden zullen wesen het zelve Octroy in ’t geheel ende sonder eenige Omissie daer voor te drukken ofte te doen drukken, ende dat sy gehouden sullen zyn een exemplaer van alle de voorsz. werken, gebonden ende wel geconditioneert te brengen in de Bibliotheecq van Onse Universiteyt tot Leyden, ende daer van behoorlyk te doen blyken. Alles op peene van het effect van dien te verliesen. Ende ten eynde de Supplianten desen Onsen consente en Octroye mogen genieten als naar behooren: Lasten wy allen ende eenen ygelyken die ’t aengaen mach, dat sy de Supplianten van den inhoude van dezen doen, laten en gedogen, rustelyk en volkomentlyk genieten, en cesserende alle beletten ter contrarie. Gedaen in den Hage onder Onsen groten Zegele hier aen doen hangen den XIX Septembr. in ’t Jaer onses Heeren en Zaligmakers duysent ses hondert vier en tachtig.

                                                            G. FAGEL.

                                            Ter Ordonnantie van de Staten
                                                SIMON van BEAUMONT.

    De tegenwoordige REGENTEN van de SCHOUWBURG, hebben het Recht van de bovenstaande Privilegie, voor dit Kluchtspel, vergunt aan ALBERT MAGNUS, Boekverkoper tot Amsterdam.

                                            In Amsterdam den 1. November 1684.


VERTOONERS.


NEELTJE, Moeder van Johanna.
JOHANNA, Vryster van Eduard, en Karel.
JORIS, Broeder van Neeltje.
KAREL, Vryjer van Johanna.
EDUARD, Vryjer van Johanna.
KATRYN, Meid van Neeltje.
KRUYJER.
Twe Zwarten.

Continue

[p. 1]

DE

BELACHCHELYKE

JONKER,

KLUCHTSPÉL.
____________________

EERSTE TOONEEL.

EDUARD, JOHANNA.

EDUARD.
Madame, laat u toch beweegen
Hou myn bonheur niet langer tegen,
Of zeg my, wat’er noch obsteert.
Wat is ’t, dat gy desidereert?
JOHANNA.
(5) Heer Eduard, ik zal u zeggen,
Waar aan de gansche zaak zal leggen.
EDUARD.
Ik hoor met aandacht.
JOHANNA.
                                    Myn Mama
Heeft maar een Broêr, gy weet ’et?
EDUARD.
                                                        Ja.
JOHANNA.
Die Broeder is voor dartig Jaaren,
(10) Van hier, na Indién gevaaren:
Van daar vertrok hy na Japon,
Wierd Tolk, wyl hy die Taal wel kon;
[p. 2]
Hy heeft laatst aan Mama geschreeven,
Dat hy zich zou op reys begeeven
(15) Met d’eerste Scheepen, want hy was
Reeds op Batavia dat pas.
Die Scheepen, hoor ik, zyn nu binnen.
’k Verwacht hem, zo gy hem kond winnen
’t Zou zeer veel helpen, myn geval
(20) Staat in zyn hand. Mamatje zal,
Zo ras hy komt, om raad hem vraagen,
Daar zy haar blind’ling na zal draagen,
Het zy hy goed vindt, dat ik vrouw
Van Karel werd, of met u trouw.
EDUARD.
(25) Hy zal zich daadlyk declareeren
In myn faveur, ik durf het zweeren,
Heeft hy met vreemde geverseert,
’t Gaat vast dan, dat hy estimeert
Welleevendheid, en noch byzonder,
(30) Dewyl de Japaneezers wonder
Kourtoisjes leeven, en Galjaart.
JOHANNA.
Myn Heer, zo veel ik van haar’ aard
Uit haare kleederen kan gissen,
Geloof ik, dat gy zeer zult missen.
(35) Haar Rokken zyn niet heel bekwaam
Tot Complimenten, en voornaam
Haar groote, en flodderige Mouwen.
Dit doedt my ’t tegendeel vertrouwen.
EDUARD.
Mejuffer ik zal dit disput
(40) Uitstellen, en om tot myn but
Te komen, eens gaan pourmeneeren,
Of ik uw Oom mogt rencontreeren,
Aan ’t Y kant, of ’t Oost-Indisch Huis,
Of by de nieuw gemaakte Sluis,
(45) Ik zal myn dienst hem offereeren,
[p. 3]
Om aan uw huis te conduiseeren.
JOHANNA.
Gy kend hem niet.
EDUARD.
                            ’k Zal vragen aan
De Oost-Indisch-Vaârs, die ik zie staan,
Na een, die in Japan voordezen
(50) Is Tolk geweest, ei wil niet vreezen.
Ik twyfel niet, of door myn konst
Insinueer ik me in zyn gonst.
Adieu.

TWEEDE TOONEEL.

NEELTJE, JOHANNA.

JOHANNA.
            Waar mag Katryn nu blyven?
NEELTJE, Van binnen.
Tryn.
JOHANNA.
          Mamatje roept, hoe zalze kyven!
NEELTJE.
(55) Katryn! Tryn! hoorje niet? Johanna, wel waar is de Meid?
Zo ras ik men rug keer gaatze voort, hetze jou niet met alle gezeid?
Dat zinne parten! zie daar, ik zal het niet langer verdragen,
Wel ’t is om aârs te worden, zo als de meiden je langer plaagen.
JOHANNA.
Mama ik heb haar in de buurt
(60) Maar, om een boodschapje gestuurt.
NEELTJE.
Je hebt wel een geboodschap, wat hadje nou weêr verzonnen?
[p. 4]
Ik wed, datje een platte meid, de heelen dag zoud gaande houden konnen.
Waar nou weêr heen?
JOHANNA.
                                    Mama, s’is maar
By Klaas de Snyjer, myn Samaar....
NEELTJE.
(65) Dat gesnyjer duurt niet langer als den middag, en den morgen.
’t Is, of in ’t huishouden niet anders te doen is, als voor de kleeren te zorgen,
De gansche dag ben jy kleuters bezig, met Krullemaaksters, Kaknaaisters, en volk van diergelyke slag,
Te overleggen wat best zwierd, en de Mode weezen mag.
Al watze spreeken is van pronken, en praalen,
(70) Die kleuters maaken zo veel, dat ’t voor d’Ouwers niet is om aan te haalen,
D’een is nauwlyk weg, of d’ ander staat al weêr over de vloer,
Ik wed je hebt meêr als tien Franschekraamers aan je snoer.
En wat nood was ’t noch, maakte je iet, en liet het dan zo blyven,
Zo jy ’t zo afdroegt, ik zouder noch niet eensjes om kyven.
(75) Maar niet één nieuwe Mode komt ’er op, of ’t moet weêr vermaakt,
Meen jy, dat je Vader, en ik, het geld hebben getaakt?
Heb ik een stuiver, wy hebben ’t met onze naerstige zuynigheid over gewonnen.
Ik zouje een party Mutzen, Karbetten, hoe hietje dat Tuyg, op noemen konnen,
Dieje meêr van maaken, en vermaaken, als ze waerd zyn, hebben gekost;
(80) Ik ben ook jong geweest, maar zuinig, en zo niet toegedost.
[p. 5]
JOHANNA.
Mama, voor deeze was de Waereld
Heel anders, nu gaat elk gepaereld,
Gediamant, gesteent, gestrikt,
Toen ging men zedig opgeschikt.
(85) Wilt gy, dat ik me alleen zal kleeden
Gelyk een Klopje.
NEELTJE.
                              Slechte reden.
JOHANNA.
Hoe kan een Juffrouw van fatsoen,
In kleederen iets minder doen?
Ik bidje, let eens op de Meiden,
(90) Zoud gy ze konnen onderscheiden
Van Burgers Dochters, draagen zy
Niet van fyn goud, zo wel als wy,
De Strikken aan het Hoofd, en Ringen,
En Kettingen, en alle dingen?
(95) Zelfs Groentjes, die eerst voor een Jaar
Uit Mofland kwamen, en toen maar
Een schraal groen Rokje hadden, draagen
Nou witte Kapers alle dagen.
Als dan haar Landslui hier in stad
(100) Eens komen, weeten zy niet, dat
Het Meiden zyn, ô neen, zy vraagen
Haar, Juffrouw zou ’t u Man behaagen
Dat ik hem spreek, zal ik dan gaan
Gelyk een Meid, zoud gy verstaan,
(105) Dat ik alleen my na laat wyzen
Met vingers, zoud gy dat dan pryzen?
NEELTJE.
Die kleuters spreeken alle te samen gelyk als met eene mond,
Zy bouwen altemaal op een, en de zelfde grond,
Elk zeit, zal ik ’t alleen doen, zal ik een uitsteekzel weezen?
[p. 6]
(110) En zo lang als dat zeggen zo duurt, staat ’er te vreezen,
Dat het blyven zal als ’t is, zoo doende gaat het d’oude sleur,
Neen, neen, je zult het niet alleen doen, gaatze maar met een goed exempel veur.
JOHANNA.
Daar is Katryn.

DERDE TOONEEL.

NEELTJE, JOHANNA, KATRYN.

KATRYN.
                        Hy zal voort komen,
Zo ras hy heeft de maat genomen
werd geklopt.
(115) Aan imand die hem wagte, daar
Is Karel, ’k zag hem.
JOHANNA.
                                Ei, zeg maar,
Dat ik niet t’huis ben.
NEELTJE.
                                    Watte zaaken!

VIERDE TOONEEL.

NEELTJE, KAREL, KATRYN.

KAREL.
Ik kom, om u bekent te maaken,
Me Juffrouw, dat gy zekerlyk
(120) Uw Broer haast zien zult.
NEELTJE.
                                                  Wel, wat blyk?
[p. 7]
KAREL.
’k Heb van Oost-Indisch Vaârs vernoomen,
Dat hy reeds is in stad gekomen.
NEELTJE.
Wel Karel, ik bedank jou voor die tyding, ’k verlang hartelyk om hem te zien,
Hy is uitgevaaren, laat ik me eens bedenken, ’t is nou al tien
(125) Jaaren, dat onze Peete Wybregje is overleeden,
En toen had hy twintig uit geweest, dat ’s dartig, ’t is dan niet meer als reden,
Dat ik na hem verlang, ik wed, hy kend zyn eige vleeschelyke Zuster niet,
Want als me mekaar in dartig jaar niet eensjes en ziet,
Vind men al veel verandering; maar ik zal ’t wel merken
(130) Aan ’t kloppen van myn hart, ’t bloed zal beginnen te werken,
’t Zal kruypen daar ’t niet gaan kan.
KAREL.
                                                        Is de jonge Juffrouw niet in?
NEELTJE.
Ja, maar ga nou niet by ’er, zo jy doen wilt na myn zin,
Ik zou’t er eerst eens lustig van Joris Oom laaten zeggen,
Hy zal der kapittelen, ’k meen dat hy ’er die Text uit zal weeten te leggen,
(135) Ik wilje wel verzeekeren, dat jy hem straks zult hebben op je zy,
Hy houd niet van ’t Sinjeurtje te speelen, maar van Jongmans als jy;
Hy houd veel van een styl, dat schryft hy my in alle zyne brieven,
Zie jy maar toe, datje Oompje wat weet te believen,
Ze zal veel om Oom doen. Loop alje best na de Nieuwe-brug,
(140) Zie of jy hem vinden kond, zo niet, kom weer te rug.
Ik wou dat jy hem aantroft, want ik heb wel gedachten
[p. 8]
Dat Eduard heen is gegaan, om hem onderweegen op te wachten,
Loop al je best als een man, maakt dat jy hem de loef af steekt.
KAREL.
Met uw verlof, ik ga.
NEELTJE.
                                ’t Is gewonnen, zo jy hem ’t eerste spreekt.

VYFDE TOONEEL.

NEELTJE, JOHANNA.

NEELTJE.
(145) Johanna, Johanna! wel hoe of het noch zal lukken?
Zulje komen of niet? jou kop het wel verbrangste nukken?
Waarom loopje weg? strakjes bleef je wel staan
Toen Eduart kwam, ja, die kleuters rechten wat aan!
Wat let Karel, dat je de borst niet wild zien, noch met hem spreeken?
(150) Is ’t geen eerlyk Jongman? wat het hy veur gebreeken?
Hy is ommer niet schief, scheel, poteres, noch lam?
Is hy een dronkebol, of lichtmis? of is hy je wat te stram?
Nou spreek, wat schort hem? of wilje ’t niet zeggen?
Wilje liever hebben, dat ik het jou eens uit ga leggen?
(155) Dat schort ’er an, hy is geen pronkepink, niet genoeg van de zwierige trant,
Hy is geen Monsieurtje, geen straatslypende lanterfant,
Hy weet Juffrouw zo geen Spreukjes van ’t rood Kousje te vertellen,
En de heele dag van de Mode, en Saletten aan de ooren te lellen:
Als ’t postdag is, zeid hy, Juffrouw ik moet brieven schryven, en gaat stilletjes heen,
(160) Als de andere allemode pronker niet weet, hoe hy van grootsheid zal treên.
[p. 9]
Smorgens, en Savonds ziet men hem hier verby de deur met zyn confratertjes wandelen,
Als Karel bezig is zyn dingen te doen, en met de Kooplui te handelen;
Wat dunkje, weet ik ’t niet? heb ik ’t niet net op zyn kopje geraân?
Maar kan het huishouwden van Wandelen, en Salet loopen bestaan?
(165) Kan men daar de Kinderen, en de Vrouw de honger me stillen?
Meenje, dat de Huisheer dat voor de huur zou ontfangen willen?
’t Gaat er zo niet toe in de Waereld, myn lieve kind, jy bent noch jong,
Jy weet noch niet beter, ’t Vogeltje, dat de heele Zomer zong
Storf Swinters van honger, daar andere, die somtyds zongen, en somtyds wat vergaarden,
(170) In de winter op aaten, ’t geen ze in de zomer verspaarden.
Jou Oom zal strak komen, denk eens wat een groot verdriet.
Zal ’t voor hem weezen, dat hy jou zo ongehoorzaam ziet.
JOHANNA.
Mama ik zal my altyd draagen
Gelyk ’t betaamt, ’k zal Oom raad vraagen.
(175) ’k Beken, ik heb in Eduard
Vry meer gevallen, maar myn hart
Heb ik hem zo noch niet gegeeven,
Dat ik met hem zou willen leeven
In weêrwil van myn Oom, en jou;
(180) Indien gy wild, dat ik hem trouw,
’k Zal myn gehoorzaamheid betoonen,
Indien gy Karels min wilt kroonen,
Zal ik aanwenden alle vlyt,
Dat gy, en Oom te vreeden zyt,
[p. 10]
(185) En, hoe hoog dat ik ook mag achten
Galanterien, ik zal trachten,
Om my te schikken na zyn’ raad.
NEELTJE.
Wel nou ken ik je voor myn kind, dat is eerst verstandig gepraat.
Hebje je Ooms kamer al te deeg op geschikt? zal der nou niet met alle aan faalen?
JOHANNA.
(190) Belieft Mama het eens te zien?
NEELTJE.
                                                        Wel ja.
JOHANNA.
                                                                    Gy zult ondertusschen het Thé goed voor den dag haalen.

ZESDE TOONEEL.
KATRYN.
JA ’k zeg je brust dat Thé goed wel,
Men heeft de dood op zen hals als men ’t krygen of weg zetten zel,
Brak ’er maar eens één Kopje, ik zou het verloopen,
Zulk een leeven zou’er zyn, al wou ik weêr een ander koopen
(195) ’t Zou niet helpen mogen. Nou, de Pot is altyd noch heel,
Daar zyn de Kopjes, ik moet eens tellen, hoe veel
Werd gescheld.
Heb ik ’er hier? ô Bloed! is dat verschrikken,
’t Is groot geluk, datze niet uit myn hand zyn gevallen aan duizend stikken.


[p. 11]

ZEVENDE TOONEEL.

KRUYJER, KATRYN, JORIS,
Met de Mantel om de ooren.

KRUYJER.
Wat hangt hier uit? is het niet de Baviaan?
KATRYN.
(200) Wel ja.
KRUYJER.
                    Hier is het.
JORIS.
                                    Nou gegaan
Om ’t goed, en de Zwarten.
KRUYJER.
                                          ’k Loop al heenen,
’t Geld kryg ik strak dan wel met Eenen.

ACHSTE TOONEEL.

JORIS, KATRYN.

JORIS.
Is Neeltje Joosten niet in huis?
KATRYN.
Myn lieve man, je hebt abuys,
(205) De Vrouw, daar ik jou na hoor vraagen,
En kende ik niet van al myn dagen,
Je bent verkeert, die woond hier niet.
JORIS.
Is dat dan niet een Baviaan, die me booven op je Luyfel ziet?
KATRYN.
Ja ’t is een Baviaan, maar ik ken hier geen Neeltje Joosten.
[p. 12]
(210) Vrindschap, jy zeltje ’t zoeken noch wat moeten troosten.
JORIS.
Zy moet ’er woonen.
KATRYN.
                                Wel hoe zal
’t Hier lukken, kaerel, benje mal?
JORIS.
Laat je Moeder, of je Vrouw eens van binnen komen:
Ik zal ’t ’er zelf vraagen. Wat benjer, de Dochter, of de Meid?
KATRYN.
(215) Wel! wie dukker of ’t langer zo zou droomen!
Ik wilze nou niet roepen, zie daar!
’k Zou ergens woonen by de zeeven jaar,
En de naam van ’t Volk daar ik by diende niet kennen.
Wat beelje jou in, dat we hier zo wat Doetjes bennen?

NEGENDE TOONEEL.

JORIS, NEELTJE, KATRYN.

NEELTJE, Van binnen.
(220) Katryn, hoe duurt het daar zo lang?
KATRYN.
Deez’ Kaerel maakt het my zo bang,
Hy staat en teemt om my te plaagen.
NEELTJE, uitkomende.
Wat is ’t voor een, wat komt by vraagen?
KATRYN.
Na Neeltje Joosten.
NEELTJE.
                              Dat ben ik.
KATRYN.
(225) Jy Juffrouw!
NEELTJE.
                            Ja ik ben het, schik,
[p. 13]
Waar is de Man? wat ’s jou begeeren?
Of ben jy ’t Joris Broer? ik begin zo te altemereeren.
JORIS laat de Mantel hangen, waar
door men zyn Indische Kleedren ziet.
JORIS.
Hiet jy Neeltje Joosten dan benje myn Zuster.
NEELTJE.
Wel welkom Broêr.
JORIS.
                            Myn hart is nou vry wat geruster
(230) Als strak. Ik dankje zeer, maar waarom of je Meid
Jou lochende, met zulk een dwars bescheid:
KATRYN.
Myn Heer, ’k bid, wilt my dat vergeeven,
Ik heb onze Juffrouw van myn leeven
Zo noch niet hooren noemen.
JORIS.
                                              Wat?
NEELTJE.
(235) Jy zult zo veel in deeze Stad
Veranderdt vinden, datje verstomt zult staan kyken,
’t Zal je ’t zelfde Amsterdam, noch het zelfde volk gelyken,
Ik heb nou al mee, als alle de luyden een Van,
Die geen bynaam heeft kan niet mee, daar aan kendmen de Man.
(240) Zo menige Poep, en Knoet, die hier op strowisschen zyn komen gedreeven,
Hebben ’er zelf wytse Naamen, en Wapens gegeeven.
Al liepje de gansche dag, de halve Stad in het rond,
Ik wed, datje kwaalyk één van je Vrienden, of van haar Kinderen vond.
In ’t opzoeken zou jy je vinden byster verleegen,
(245) Zy hebben al mee andre naamen gekreegen.
JORIS.
Leeft onze Klaas Janse noch?
[p. 14]
NEELTJE.
                                              Wie? laat zien? ’t is me byna ontgaan,
Kweet wieje meent, die hiet nou myn Heer Zwierhaan.
De tydt heugt me niet, dat ik hem Klaas Janse heb hooren noemen,
Zo is ’t ook met Willem Adriaanze, en die durft dan noch op de oudheid van zyn geslacht roemen.
JORIS.
(250) Is jou dochter Johanna noch kloek, en gezond?
NEELTJE.
Waar blyftze? Katryn, zeg datze voor komt, en terstond.

TIENDE TOONEEL.

NEELTJE, JORIS.

JORIS.
MAar Zuster, hoe is ’t gelegen met onze gemeene zaaken?
Heeft jou Man voor zyn dood myn’ Rekening niet op laaten maaken?
Je weet, hy heeft de Boeken, en Boedel van onze Ouders gered,
(255) De schulden ingevorderd, en ’t gelt wêer op intrest gezet,
Hoe veel komt my by slot van Rekening, je hebt me wel geschreeven,
Dat’er veel Bankroeten onder liepen, zo datter weinig over was gebleeven.
Maar ik geloof, dat je dat uit een argje zult hebben gedaan,
De Brieven mogten in handen raaken, en dan zouje zo veel te hooger in de schattingen staan,
(260) Altyd van Pieter Janse kwam ons over de negen duyzend gulden,
En van Dirk Kornelisz. elf, behalven alle d’andere schulden.
[p. 15]
Dit is al twintig en...
NEELTJE.
                                Die Boedels waaren beide heel Insolvent.
JORIS.
Wat! die luy!
NEELTJE.
                    Ja en noch wel tien tot haar, die gy alle, zo wel als deeze, hebt gekent.
JORIS.
Is ’t moogelyk!
NEELTJE.
                        Ik zalje de Briefjes van de Kamer laaten kyken;
(265) Andere doen Ses, daar na leven zy als de Ryken,
Ze trekken na vreemde plaatsen, en speelen mooi wêer
Met ’t geen zy achter de hand houden.
JORIS.
                                                            Maar, zynze haar eer,
En naam dan niet kwyt?
NEELTJE.
                                      Tut, tut, meenje dat zulke luyden wat geeven
Om ’t verlies van haar eer, en naam, als ze maar mogen houwen daarze lustig van leeven.
JORIS.
(270) Leed Pieter Janse dan zo grooten schaaden op Zé?
Of brande zyn huys af, waar verloor by het meê?
NEELTJE.
O neen!
JORIS.
              Hoe is ’t dan toegekomen?
By myn tyd wierd by al genomen
Voor een man van middelen.
NEELTJE.
                                              Wel wat je vraagt!
(275) Hoe ras is wat goedje door het keelgat gejaagt,
Alle daag gasten, en brassen, dat kan wat verslinden,
[p. 16]
Daar is geen geldkist zo diep, of zo doende kanmen de boodem noch vinden,
Ik meen, dat dat slempen wat weet, elk schaft om het heerlykste op,
Kalfs, en Schaapen Vleis schynt te stinken, men gooyt het schier malkanderen na de kop,
(280) Zy zullen aan Erten, en Boonen, de mond nauwlyks eens steeken,
Wilje iemand onthaalen, daar moeten Haazen, Phyzianten, Patryzen, en zulk goed zyn, of men zouder schande van spreeken,
De jonge Kuykentjes, Kalkoentjes, en Lamprytjes mogen juist
Niet grooter veezen, als een gemeene vuist,
Of ze zyn te taay, en zo men uit het Lams-vlysch niet meer melk, als bloed, voor zyn oogen ziet loopen,
(285) Men zou ’t niet door de hals konnen krygen, dan mogen ’t
de slechte luyden koopen.
JORIS.
Wel dat loopt te hoog.
NEELTJE.
                                Je zult het zelve zien, als je by de Vrinden werd genood,
Ze komenje voor den dag met schootels, die zo groot
En wyd zyn, datze niet op de Tafel konnen raaken,
Of ze moetender eerst in de deur een kerf toe laaten maaken,
(290) ’t Is dan niet genoeg, dat de schotelen zo zyn,
Ze zouden de Neus tot de Ooren toe op trekken, zo de wyn
Geen Dartig, Veertig Ryksdaalders op het minste most gelden,
Fransehe Wyn komt op de maaltyden niet meer, altyd heel zelden,
Die ’s voor ’t Kanaalje, me durftze nauwlyks schenken aen een fatsoenlyk Man,
[p. 17]
JORIS.
(295) Je spreekt van de grootste denk ik wel, als men ’t uitvoeren kan
Is ’t noch iet, dat een, die gezegent is met schatten,
Wat meerder doet gaat heen, maar by zou ook wel te ver uit konnen spatten.
NEELTJE.
Wat nood was het dan, maar de borgers doen het de grootste na,
Niemand wil de minste zyn, ze denken niet eens, hoe dra
(300) Men door zyn’ middeltjes raakt, ze weeten niet te onderscheiden,
Dat een zakje, en een yzere kist niet even veel porrens konnen lyden,
En ’t alderslimst is, dat het dan noch eindelyk op dobbelen, en speelen loopt uit,
JORIS.
Om tyd korting denk ik? speelen is zo kwaad niet, als men het hoog dobbelen maar stuit.
Of iemand al om een schelling een verkeertje speeld.
NEELTJE.
                                                                                  Wat schellingen! men weet van geen schellingen, ja van geen dukaaten,
(305) ’t Gaat dikwils om een zakje dukatons, ja vier, of vyf, wil jy van schellingen praaten?
JORIS.
Dat kan geen stand houden, gaat dit zo voort, het land moet in de grond,
By myn tyd ging ’t heel anders, men verbruste zo veel niet met de mond,
Met een schoteltje Raapen, en een Schaapen-bout, of op de Warme Keetel, dorst men de grootste onthaalen,
En dat was doen wel, dat kostmen gemakkelyk betaalen,
(310) Men hoorde toen van zulk gasten, en brassen onder de burgeren niet,
Zulk dobbelen is ’er nooit by onze tyden geschiet,
[p. 18]
Toen ging et het land wel, en de luyden, zelfs die met niet, of weinig hadden begonnen,
Wierden schat ryk, zo hebben de oude Hollanders haar geld over gewonnen.

ELFDE TOONEEL.

NEELTJE, JORIS, JOHANNA.

JOHANNA.
Zyt hartelyk welkom Oom.
NEELTJE.
                                            Dat is myn Dochter.
JORIS.
(315) Is dat jou Dochter?
NEELTJE.
                                        Ja.
JORIS.
                                              Nicht,
Heb dank.
NEELTJE.
                  Wat dunkje Broer?
JORIS.
                                                Wat me dunkt? ze kleet ’er veel te licht.
Wat fatsoen is dat, dit geway daar voor altemaal oopen?
Als men ’t vleesch buiten de deur hangt, is ’t een teeken, dat men het graag zou verkoopen.
Is ’t met jou ook zo gelegen? wat hebjer toch mee veur?
(320) Of wouje wel, dat in ’t verby gaan zo een Sinjeur
Der de handen eens insloeg, Johanna je moet dat wat laaten.
JOHANNA.
Oom ’t is de Mode zo.
JORIS.
                                  Wel dat mag hier niet aan baaten.
’t Is wel een vuil gebruik, maar moet jy juist altyd
[p. 19]
De Mode volgen, stel, wy leefden in een tyd,
(325) Dat de Mode was, naakt, zo bloods hoofds met de billen te loopen,
Zou jy ’t daarom na doen? hoe zyn de kwaade zeden hier in gekroopen!
Maar Zuster, ik wou jou wyzer hebben, zyn de Dochters zo dwaas.
De Ouders moeten beeter weeten, en laaten de Kinders zo veel niet de baas.
Wat een hoofd heeftze, men zouder kinders me verschrikken,
(330) Hoor. Nicht, wilje Oom te vrind hebben, je zultje zediger op moeten schikken.
Wy zyn maar borgers dat je ’t weet.
NEELTJE.
                                                        Zo Broêr, zeg het haar te deeg.
JORIS.
Dat most jy gedaan hebben, eer ze die kleeren kreeg.
NEELTJE.
Ik hebt ’er zo dikwils gezeid, maar het heeft niet moogen baaten,
Ze lelde me zo lang aan het hoofd, tot dat ik het toe heb gelaaten.
JORIS.
(335) Wel wie is hier voogd in Amsterdam, de Moeder of ’t Kind?
Zie dit mogt ook verandert zyn, dewyl ik hier zoo veel verandering vind.
JOHANNA.
Mama is hier voogd, met haar volkomen
believen* is dit Stof genomen.
NEELTJE.
Wel schaamje niet Meisje met je liegen? hoe stelde je jou aan?
(340) Wat een gehuil, wat een gebalk het ’er geweest, om dat ik het niet toe wilde staan?
[p. 20]
Zei je strak noch niet, dat ik hebben wou dat jy als een klopje zoud leeven.
JOHANNA.
Ja maar....
JORIS.
                Hoor zuster, wil ik je ’t uitsluitzel eens geeven?
’t Gaat hier mal Mortje, mal Kindje, in ’t eerst hou je luy je zo wat kwaat,
En daar na, als je luy ziet, dat het zo wat zwierigjes staat,
(345) Dan lachjer om in je vuist, en laat het kindje betyjen,
Indien het anders de Ouders ernst was, ze zouden ’t niet lyjen.
JOHANNA.
Zo is ’t,
JORIS.
            Maar Nicht, meenje dat dat pronken jou voordelig zal zyn?
Neen, de vrvjers laaten haar niet bedriegen door zulk een schyn,
Zy weeten door de regel kos uit te rekenen: kostelyke Vrysters, zyn kostelyke Vrouwen,
(350) Die wel weeten van opschikken, maar weinig hoe men huis
moet houwen.

TWAALFDE TOONEEL.

JORIS, NEELTJE, JOHANNA,
KATRYN.

KATRYN.
Daar is het water.
JOHANNA.
                                ’t Smaakt geweldig na de rook.
KATRYN.
Juffrouw, je beeld het jou in.
JOHANNA.
                                            Ik bid Mama ei proeft het ook.
[p. 21]
NEELTJE.
Wel wat of ’t dan zou zyn? Wat zal ik daar aan proeven?
’t Smaakt zo als water.
KATRYN.
                                    Zulje ook iets anders behoeven.
JOHANNA.
(355) Het water is noch niet gaar, hangt het noch wat over het vier.
KATRYN.
’t Heeft meer als een half uur gekookt.
JOHANNA.
                                                            Geef de Zoetemelk maar hier,
En dan de Saffraan, daar zullen wy ze onderwyl me drinken,
Geef de Confituuren, en neem het vuur meê achter, ’t begint al te stinken.
Breng het Walvis-beentje, en de goude Vorkjes meê.
(360) Oom, kan ik u dienen, met een kopje Zoetemelk, en Thé?
JORIS.
Ja wel! ’k verwonder me nu niet meer, dat de luiden hier in zo korte jaaren
Zo kaal worden. Wie of niet achter uit zou moeten vaaren
Als hy ’t zo aanlegt? jy wilt al meê door de poort.
Zie Zuster, wil jy ’t zo beginnen, je moet zekerlyk ook voort.
(365) Ik wed, je hebt daar voor hondert Dukatons aan Thé Goed, wat hoeven de Potjes zo kostelyk beslagen?
Zo een kostelyke Thé Tafel? zo veel Confituuren? kan jou Kapitaal dat verdraagen?
En waar toe is ’t ook noodig? men kan wel Thé drinken al kost het gereedschap zo veel honderden niet.
Of zou de Thé hier niet smaaken, ten zy men het Goud aan de Trekpotjes ziet?
Heb jy ’t, die een Borgers vrouw zyt, en je noch zegt needrig te houwen
[p. 22]
(370) Zo wyts, wat zal men van de grooten vertrouwen?
JOHANNA.
Gelieft Oom niet een kopje?
JORIS.
                                            Neen, drink jy ’t maar op.
Ik kan zo veel viezevaazen, niet verdraagen in myn kop.
Je hebt hier zo veel nooten op je zang, zulke fratsen in ’t schenken,
Dan smaakt het water te Raauw, of na de Rook, en duizend zulke dingen, daar wy in Indién niet om denken.
(375) Daar drinken wy ’t met zuyver water, hier komje met Melk, en Saffraan,
’k Geloof zo ’t uit d’Apteek kwam, dat het je tegen zou staan,
Je zoud zeggen, ik kan dat goed niet innemen. Ik zal flusjes eens brouwen,
En makent na myn mond, je meugt jou Melk wel houwen.
NEELTJE.
Terwyl zy zit en drinkt moet ik je met een woord
(380) Verhaalen, datze twe Vryjers heeft, die zo voort
Hier zullen komen, om jou wellekom te heeten.
Eer jy ze spreekt dienje voor af wel te weeten,
Dat d’eene de Jonker speelt, geen styl heeft, en naauwelyks iets kan.
d’Ander heeft een styl, is de Zoon van een Burgerlyk Man.
(385) De Jonker is trots, en gaat kostelyk in de kleeren.
d’Ander gaat zedig, zo als men van een Borgers zoon zou begeeren.
In ’t kort, ’t is een borst daar ze me behouwen zou konnen zyn.
Maar de Dochters vergaapen haar gemeenlyk aan de schyn,
Ze zullen jou alle beide hier over komen spreeken.
[p. 23]
JORIS.
(390) Laat ze maar komen, ik zal ’t wel besteeken.
    Werd gescheld.
NEELTJE.
Dat is de Jonker.

DERTIENDE TOONEEL.

NEELTJE, JORIS, JOHANNA.
EDUARD, KATRYN.

EDUARD.
                            Excuseer my Mejuffrou... is dit nu myn Heer uw Freer?
NEELTJE.
Ja Eduard, by is ’t.
EDUARD.
                              Myn Heer, ik ben gefascheert, en beklaag my zeer,
Dat ik zo malheureus geweest ben van u nergens te rencontreeren,
’k Heb alle devoiren aangewend, om u myn services te offereeren.
(395) Ik estimeer my echter noch heureus, nu ik d’ eer heb dat ik u hier congratuleer,
Je vous baise le main myn Heer, en ik contesteer,
Dat ik noit manqueren zal, maar steeds alle devoiren emploijeren,
Om in ’t Cabinet van uwe goede gratie my te mogen insinueeren.
JORIS.
Spreekt deeze Jongman tegen my?
NEELTJE.
(400) Ja Broer, hy maakt de vryjery
Wat by myn Dochter.
JORIS.
                                  Hy haar vryjen.
[p. 24]
JOHANNA.
Ik zie wel, dat hy ’t niet zal lyjen.
EDUARD.
Ja Heer, ik bid, dat my ’t faveur.
Geconsenteert werd, haar mon coeur
(405) En myn services te offereeren,
’t Zou my ten hoogsten honoreren.
Madame....
JORIS.
                Ik kan de helft pas verstaan,
Waar is deeze Jonker toch van daan?
Wat Landsman is hy?
NEELTJE.
                                  Hier gebooren,
(410) Een Amsterdammer, van haver tot garst.
JORIS.
                                                                        Ik kan dit niet hooren.
’t Is altyd geen Amsterdamsch dat hy spreekt, ik weet niet wat hy zegt.
Nicht versta jy hem niet beeter, zo vry je luy als de stommen, hoe maak je ’t? ten zy dan dat hy je met gevoelige reden onderrecht.
EDUARD.
’k Geloof myn Heer gelieft met my te raljeeren,
Ik spreek goed Hollandsch, maar die taal is wat plat, daarom moet men ze zo wat entrelarderen
(415) Met Fransch, ’t is doucer, en aangenamer, als men een woord
Uit een vremde Taal onder de Nederduitschen hoord.
Bot Hollandsch is maar voor ’t Kanaalje, en ’t volkje in de achterstraaten,
Men hoort nu geen luyden van respect zo praaten.
JORIS.
Nou jy ’t me zo uitlegt zullen de zaaken wel gaan,
(420) Ik zal wel gissen wat jy zeggen wilt, als jy my maar zult konnen verstaan.
[p. 25]
EDUARD.
Ja toch myn Heer, zelfs al uw rede,
’k Verwagt maar een favorabel antwoord op myn bede.
JORIS.
Heel wel, ik antwoord dan, myn Heer.
’k Bedank jou hartelyk voor de eer,
(425) Die wy myn Nicht met uw sarandi,
Bakkosy, allabor, negandi,
Zo ik ’t geweeten had, vertrouw
My zeker toe, dat ik u zou
Wat hebben ingewacht, Parari
(430) Progedi, alastorf venani,
Indien gy wilt, dat ik u voort
Buglodi, ’t kostje maar een woord.
EDUARD.
Myn Heer ’k bid, wilt my excuseeren,
Dat ik niet prompt kan respondeeren,
(435) ’k Versta u niet, wat Taal is dat?
JORIS.
Heb jy myn meening niet gevat?
’t Is Nederlandsch met vreemde woorden.
Dewyl wy aanstonds van u hoorden,
Dat onze Taal meer zoetheid heeft,
(440) Als daar een vreemde onder zweeft,
Heb ik, om die wat op te sieren,
Gebruikt zo wat Japansche zwieren.
EDUARD.
Dat ’s wel, maar ik kan geen Japansch.
JORIS.
En ik, myn Heer, versta geen Fransch.
(445) Beel jy jou in, dat alle menschen
Fransch konnen?
EDUARD.
                            ’k Zoud ten minsten wenschen
JORIS.
Wel wensch zo veel jy wilt, maar laat ondertusschen die zotterny
[p. 26]
Want ik verzeker je, dat ik, zo dikmaalen als je my
Iets vraagt in ’t Fransch, in ’t Japansch je antwoord zal geeven.
(450) Wil je Fransch spreeken, spreek Fransch, maar met volk dat in die Taal is bedreeven.
Maar als je Hollandsch spreekt, laat die wisjes wasjes dan weg.
Je meugjer na schikken, want ik zal doen gelyk ik zeg.
Ik wist niet, hoe ik met leezen, en met landsluiden te spreeken myn Taal genoeg zou onderhouwen,
Weinig dacht ik, dat zy ze hier zo rabraaken zouwen.
(455) En jy luy Jonkkertjes meent, dat dit wonderlyk gaat.
Ik hou dat juist niet voor een teeken, dat iemand de Taalen verstaat,
Geensins, ik geloof, dat je ’t een zo nét kond, als het ander.
Jou Fransch, en jou Duitsch, geloof ik, ontloopen niet zeer malkander.
Zo jou lui eens een rechtschaape Franschman aansprak in zyne Taal,
(460) Je zoud verlegen staan kyken, en onder ’t verhaal
Een deel Hollandsche woorden mengen; en hem dan noch wys willen maaken,
Dat het Fransch zo meer aartigheid heeft, dat men zo de zin beter kan raaken,
Doch ik zal daar een speltje by steeken, zeg jy maar watje begeert.
Maar in jou Moeders Taal.
EDUARD.
                            Myn Heer considereert...
JORIS.
(465) ’k Heb Pitzelowitsky...
EDUARD.
                                            Ik bid, dat gy my uit wilt leggen,
Dewyl ik ’t niet verstaa, wat gy hier meê wild zeggen.
[p. 27]
JORIS.
Wat is considereert?
EDUARD.
                                ’k Heb ongelyk, ’k beken ’t,
’t Was weg, eer ik het wist, zo ben ik ’t Fransch, gewend.
JORIS.
En zo ben ik ’t Japansch gewend.
EDUARD.
                                                    Ik bid, wilt me excuseeren .
JORIS.
(470) Al weêr?
EDUARD.
                      Vergeef het my, ik zal ’t zien af te leeren.
JORIS.
Ik weet bykans watje zeggen wild,
Dus is ’t onnodig tyd gespild,
Ik most jou schrift eens zien en, leezen,
Eer jy Johannaas Man zoud weezen.
(475) Want ziet, men staat dat zo niet toe,
Eerst moet men zien, waar meê, en hoe
Jy aan de kost, en kleeren zoud geraaken.
Te trouwen zeker, ’t zyn geen zaaken
Om zonder raad, en ryp beleid
(480) Te doen, wat ’s jou gelegentheid?
Maar eer wy hier in verder treeden
Dat jy eens iet schreeft, het heeft zyn reden.
EDUARD.
Ik ben bereid.
NEELTJE.
                      Katryn, breng hier
Een Pen, en Inkt, met wat Papier.
KATRYN.
(485) Zul jy de Huwelyks voorwaard schryven?
NEELTJE.
Zet jy ’t maar neêr.
[p. 28]
KATRYN.
                              Ik hoor noch kyven.
Eduard schryft.
NEELTJE.
Zie hy eens vribbelen, hoe staat hem dat ter hand?
Van ’t Jonkertje te speelen, en trantrirum gaan, geloof ik, heeft hy beter verstand.
Eduard geeft het schrift aan Joris.
JORIS.
’k Zal u myn’ meening openbaaren,
(490) Wilt al jou moeiten verder spaaren,
Je zult myn Nicht niet krygen, want
’k Heb geen gevallen in jou hand,
Beschouw hier zelfs eens, welke grooten
En onbeschofte Haanepooten?
(495) Gy zyt uw Meester veel te vroeg
Ontloopen, had gy uit de kroeg
Gebleeven, en wat schryven leeren,
In plaats van Troeven, en Verkeeren
Die, O staat immers veel te plat,
(500) Zie eens, hoe dat die A zyn gat
Na achteren uitsteekt, foey, ’t is schanden,
Dat jy zulk schrift my geeft in handen.
In dit woord zyn wel drie Spelfouten, hy moet weêr op ’t spelde bankje.
EDUARD.
’t Is of gy u Cousine woud
(505) Zien aan een Meester uitgetrout,
Is ’t niet genoeg dat gy ’t kond leezen?
Ik zoek geen Pedagoog te weezen.
Maar wie heeft ooit of ooit gehoord,
Dat een Mariage daarom niet voort
(510) Gegaan is, wyl men vond gebreeken
In ’t letter maaken?
JORIS.
Neen maat, daar blyft het niet om achter, maar dit slegt schryven is een teeken,
[p. 29]
Dat jy meer vlyt hebt aangewend,
Te leeren, hoe men schermt, en rend,
(515) En Kaatst, en Danst, ja al de zaaken,
Die dienen konnen tot vermaaken,
Als tot de konsten, daar men door,
Na volgend ’t loflyk Oudren spoor,
De kost wind, en wat op kan gaaren,
(520) Tot onderstand van hooge jaaren.
Dit is de reden, dat ik u
Johanna weiger, weet j’et nu?

VEERTIENDE TOONEEL.

JORIS, NEELTJE, JOHANNA, EDUARD, KAREL, KATRYN.

NEELTJE.
Daar ’s d’ander.
JORIS.
                            Wel in die heb ik duizendmaal meer genoegen,
Die zou hem noch zo wat na de burgerlyke trant willen voegen.
KAREL.
(525) Is dat uw Broeder?
NEELTJE.
                                        Ja.
KAREL.
                                            Zyt welkom myn Heer.
JORIS.
Wel jongman, ik bedankje hartelyk zeer.
EDUARD.
Mort bleu!
JOHANNA.
                  Zo Oom...
[p. 30]
JORIS.
                                    ’k Heb reeds vernomen,
Waarom dat gy zyt hier gekomen,
Maar ik diende eerst wat onderrecht,
(530) Uw Styl, en Vrinden?
NEELTJE.
                                            Wel gezegt.
Zyn Vrinden ken ik heel wel, ik ben met die luiden te vreden,
En over zen Capitaal te klaagen was tegen alle reden.
EDUARD.
Als de Mamaas van de Matressen, zulke getuigenis geeven, krygt een serviteur groote esperans.
NEELTJE.
Ja sperans jy wat, hy kan niet een oogenblik stil staan, kyk hy wou wel aan den dans.
EDUARD.
(535) Fatal...
JOHANNA.
                      Hoe Eduard?
JORIS.
                                            Maar wat is jou hantering?
Ben jy een Koopman in ’t gros, of doeje neering?
KAREL.
Myn handel is meest op Duitsland, en in de Oost-Zé,
En in de Rederyjen doe ik zo een weinigje meê.
JORIS.
Ik wenste wel, datje eens een lettertje beliefde te schryven.
NEELTJE.
(540) Hy schryft zo schoonen hand, datje verwondert zult blyven
KAREL.
’k Heb wel een briefje by me.
[p. 31]
JORIS.
                                                Maar
Is dat jou eigen hand?
KAREL.
                                  Voorwaar
De Juffrouw kendze wel.
NEELTJE.
                                        Wel zou ik ze niet kennen.
Laat eens zien, ik zalje voort wel zeggen, of ’t zyn letteren bennen,
(545) Maar ik heb myn bril binnen laaten leggen, loop haaltze. Hy is zo wys!
O! ’t Is zulken frajen jongman! denk vry, dat ik hem niet zonder reden zo prys.
Benje daar met de bril? ja hy het et zekerlyk geschreeven,
’t Is zyn eigen’ hand, ’kwilder wel een assertasy van geven.
Dat zinne lettertjes, by zulke haane-pooten!
EDUARD.
                                                                    Ik kan
(550) Niet langer zwygen, met permissie Mejuffrouw, wel estimeert gy dan
Nu langer niets, als schryven,
Zal dat dan alleen, boven al de andere exercitien dryven?
Behoeft men anders niet te doen.
Hebt gy geen estimes voor fatsoen?
(555) Zal dan Rapaalje om ’t schrift meer voordeel
Nu hebben, als man van oordeel?
Van educatie?
KAREL.
                        Eduard,
Zie wat jy zegt, gy loopt te hert.
Schoon ik niet steeds langs straat ga stryken,
(560) ’k Zal in fatsoen niet voor u wyken,
Schoon ik my zoo niet stel ten spot,
[p. 32]
Als die Messieurtjes, die als zot
De gansche dag langs straat gaan zingen,
En als de nuchtren kalvren springen,
(565) Dat ’s geen bewys, dat wy daarom
Die exercitien niet konnen, kom,
Ik tart u uit in oefeningen,
Wy konnen ’t ook, maar onze dingen
Die loopen daarom niet in ’t wilt.
(570) Ik heb myn tyd nooit zo gespilt,
Des morgens, als gy ligt te ronken
Of ut slaapt dat g’hebt in gedronken,
Zit ik te schryven op ’t kantoor.
EDUARD.
Mortbleu? wat komt my hier te voor?
(575) Gy sul, wilt gy u Compareren
By my, waar zit dat, in uw kleeren?
In uw klein befje, of in uw hoed?
Jy lykt hem wel, myn lieve bloed!
’t Postuur staat u na oeffeningen,
(580) Allon Messieurs, die man kan springen.
KAREL.
Gy meent dat die ’t alleening weet,
Die op zyn Schytvalks gaat gekleed,
’k Ben niet gewend veel op te snoeven,
Maar om uw konsten te beproeven.
(585) Wat oeffeningen dat jy kond
Kom voor den dag, ik zal terstond
U als een babok toe doen kyken,
Die snoeshaanen zyn juist altyd niet dieze gelyken.
EDUARD.
Het is my niet de pyne waard,
(590) Dat ik u antwoord. Voila!
KAREL.
                                                  Gy zyt vervaart,
Gy vreest er slechtjes af te komen.
[p. 33]
NEELTJE.
Dat doet me goed, wie zou dat droomen?
JORIS.
De Jonker is in ’t naauw, hy kan
Niet af, hy heeft de recht man.
EDUARD.
(595) Mejuffer, ’k zal niet eens tenteeren
Dit borstje te prostitueeren.
Gy ziet aan al de zwier, dat hy
De rechte man is, om met my
Van zulk een poinct, te disputeeren.
JOHANNA.
(600) Myn heer, ’t is altyd aan de kleeren
Juist niet te zien, waarom hem niet
Beschaamt gemaakt, dat Oom het ziet?
Die meent dat het waar is.
EDUARD.
                                          ’k zou u blaffen
En inportuniteit zo straffen,
(605) Assurement, dat gy niet licht
Weêr komen zoud voor myn gezigt,
Zo ik hier had een paar floretten.
KAREL.
Dat dreigen zal my niet verzetten,
Katryn kan ons wel met der haast
(610) Floretten haalen, van hier naast.
Katryn, loop alje best eens heenen.
Bid buurman, dat hy ons twee floretten wil leenen.
KATRYN.
Ik ga ze haalen.


[p. 34]

VYFTIENDE TOONEEL.

NEELTJE, JORIS, JOHANNA,
EDUARD, KAREL.

NEELTJE.
                            Ik versta
Geen vechten in myn voorhuis, ga
(615) Op straat, indien dat gy wilt vechten,
Zie Karel, je hoeft geen bloedbad in myn huis aan te komen rechten,
Ik dacht, datje van zingen, danssen, en speelen te zaamen spraakt.*
KAREL.
Weest niet bekommert Juffrouw, daar zal niemand werden geraakt,
De degens zyn stomp.
JORIS.
                                    Ei wilze niet stooren.

ZESTIENDE TOONEEL.

NEELTJE, JORIS, JOHANNA, EDUARD,
KAREL, KATRYN, Met twee Floretten.

EDUARD.
(620) Geef hier Katryn, verkies, of hebje nu de moed verlooren?
Pousseer zo veel je kond, ik zal
Niet doen, maar stellen my hier pal.
Ik zal uw steeken maar pareeren,
Ik zou my zelven affronteeren,
(625) Zo ’k met u schermde...
[p. 35]
KAREL.
                                                ’t Is heel goed,
Pareer dan.
EDUARD.
                  ’k Retireer geen voet.
JORIS.
Weg Nicht dat jy niet van ter zyden
Wat krygt, men zou ’t niet konnen myden?
KAREL steekt.
Myn Heer, dat ’s kwalyk gepareert.
EDUARD.
(630) Ik had zojuist myn oog gekeert
Na Madmoiselle.
JOHANNA.
                          ’k Zal wel wyken
Myn Heer, je mogtje weêr verkyken.
KAREL.
Pas wel op u parade.
KATRYN.
                                Had
Dat scherp geweest, het was een gat
(635) Dat door, en door ging, elleweeken,
Wel Jonker, laatje jou zo steeken,
EDUARD.
’k Zie Karel abuseert geheel
Myn goedheid. Doe nu vry zo veel
Gy ommers kont, ik zal u leeren:
(640) Pren garde, wild u defenderen,
Dit is recht scherme, paf, hou daar.
JORIS.
Dat is gemist.
KAREL.
                      Kom, steekt gy maar,
Ik zal nu niets doen als pareeren.
KATRYN.
Die kans is omgekeert.
[p. 36]
NEELTJE.
                                      ’k Wil zweeren
(645) Dat hy van angst... zie eens, hoe rood
Word hy?
KAREL ontneemt hem zyn Degen.
                Myn Heer, gy waard nu dood.
KATRYN.
Ben jy je degen kwyt, ô Jonker?
JORIS.
Daar staat hy nu en kykt, die pronker!
KAREL.
Leer op een ander tyd met meerder omzicht spreeken.
EDUARD.
(650) Myn hand manqueert, z’is noit gebleeven in gebreeken.
’t Is of ’k betovert ben! maar of gy schoon al vecht
Cest rien: dat leerd somtyds noch wel een Heere knecht
Om zyn lyf te defendeeren, maar ik zou merveilles konnen toonen in het speelen,
En danssen, zo het de compagnie niet zal verveelen.
KAREL.
(655) Om nu gelyk op ééne tyd
Te toonen, wat een gek gy zyt,
’k Beroep u tot een dans.
EDUARD.
                                        Dat is myn hart, en leeven,
Ik heb ’t gedirigeert dat dit tot op het laatste moment is gebleeven.
JOHANNA.
Daar werd geklopt.
KATRYN.
                              Wie mag daar zyn?
JORIS.
(660) ’t Zal ligt de krueijer zyn met myn
Twee Zwarten, en myn goed.
NEELTJE.
                                              Wel heede?
Wel Broêr, breng je twee Swarten meede?
[p. 37]
JORIS.
Ja, ’t is om aan een magtig Heer
Te geeven, zy verstaan ’t geweer,
(665) Zy konnen danssen.
EDUARD.
                                        Wie die Swarten?
JORIS.
Ja, en ik durf jou, al ben je wit, daar wel meê tarten.
Zy hebben ’t langen tyd geleerd,
En daarom werden zy vereerd.
KATRYN.
Daar zyn twee duivelen met veeren.
(670) Ik ken ze uit het huis niet keeren.
JORIS.
Ei Karel speel eens, daar hangt een Viool, in ’t Maleys
Zal ik haar zeggen, dat s’ een reys
Op danssen, kun jy ’t dan beter, zo laat het zien.

ZEVENTIENDE TOONEEL.

NEELTJE, JORIS, JOHANNA, KAREL, EDUARD, KATRYN, KRUYJER, twe Mooren.

                                                A la bon voletto,
Jadini, nasty, bragodetto.
(675) Als jy maar wilt, zy zyn al klaar.
Hy speelt, en zy danssen.
KAREL.
’t Is treffelyk gedanst, niet waar?
JORIS.
Wel wat dunkt jou?
JOHANNA.
                                Wat moogt gy vraagen,
[p. 38]
Zou hem een Mooren dans behaagen?
JORIS.
Dat heb je wel, wat dunkje van onze Nicht?
(680) Ik geloof, dat wy ze nu heel licht
Tot Karel zullen beweegen.
JOHANNA.
                                            Oom ik, heb voorgenoomen,
Uw raad in alles na te komen.
Vind gy ’t zo goed?
EDUARD.
                                Ma belle!
JORIS.
                                                Ja.
Geef hem de hand, waar wachtje na.
KAREL.
(685) Mejuffrouw, zult gy my vergonnen...
EDUARD.
Madama zoud gy my dan konnen...
JOHANNA.
Ja Eduard, ik zie nu klaar,
Dat gy al langer als een jaar
Door uwe opsnyjery myn oogen
(690) Begochelt hebt, ’k zie hoe dat ik ben bedroogen.
Ook voegt het al zo wel, dat ik
Na Oom, en Mamatjes raad my schik,
’k Zie Karel kan ook oeffeningen,
En past noch echter op zyne dingen,
JORIS.
(695) Dat ’s recht zo moet hen allen gaan,
Die op geen zaaken zich verstaan,
Als alleen op danssen, zingen, speelen, schermen,
Zo slecht noch, dat men zich der over moet erbermen,
’k Veracht de oeffeningen niet,
(700) die* hier zo daadlyk zyn geschied?
’t Is pryselyk, dat de jonge Heeren,
hun* vlyt doen om die wel te leeren,
[p. 39]
Maar daar werd ook vereischt een styl.
’t* Huishouden kan...
EDUARD.
                                    Ik bid dewyl...
NEELTJE.
(705) Hoor al jou bidden is verlooren.
Zy heeft hem tot Bruidegom verkooren.
JORIS.
Leer noch wat schermen als een man,
Voor al een styl, en alsze dan
Eens Weeuw word, en jou zinnen haar dan noch beminden
(710) Zo moogje verzekert zyn, dat je een voorspraak aan my zult vinden.
EDUARD.
Die zich met canaalje engageert
Werd zekerlyk geafronteert.
binnen.
JORIS.
Weg gaat hy.
KATRYN.
                    Is het nou geklonken?
Geluk.
JORIS.
            Geluk, nou Thé gedronken.
NEELTJE.
(715) Kom tavond met jou vrinden hier,
Op dat men ’t huw’lyks sluiten vier.

EINDE.

[p. 40: blanco]

Continue

Tekstkritiek:

Viermaal komt een weesrijm voor (vs. 214, 314, 503 en 511); viermaal hebben wij een weesrijm vermeden door een vers over twee versregels te verdelen (vs. 337/338, 699/700, 701/702 en 703/704).