DESIDERIUS ERASMUS

De Lof der Zotheid (Laus Stultitiae, Moriae Encomium),
bewerking door Adriaen Stikke, Deventer
(Arnoldus Curtenius) 1689.
Uitgegeven door drs. P. Koning.
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Gebruikt exemplaar: UBL 1197 E 31. Ex. UBGent BL 9108: 6 bij google.books
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

Continue
[fol. π1r]

LOF DER

ZOTHEIT,

Uit het Latyn van Erasmus Rotterdammer
in Nederduitsch dicht overgebraght

DOOR

ADRIAEN STIKKE,

HEERE VAN BRESKENS,

Waer by gevoegt is de

LEDENSTRYT

VAN DEN ZELVE HEERE,

In Opper Hongarye te duitsch Proben, in
den jaere 1626. gedicht.

[Houtsnede].

___________________________

Te DEVENTER,

By ARNOLDUS CURTENIUS, Boekdrukker en
verkooper, woonende op de Hofstraet, 1689.

[fol. π1v: blanco]
[fol. π2r]

De Drukker en Uitgever aen den

LEEZER.

GUNSTIGE LEEZER,
HOe groot een man Erasmus Rotterdammer geweest zy, is elk Nederlander ten vollen bekent. Te vergeefs draegen veele steden op hem geen roem, Gouda om zyne ontfangkenis, Rotterdam om zyne geboorte, Deventer om zyne opvoeding en eerste jeught, en Bazel om zyn graf. Behalve andere werken getuigt daer van zyn Lof der Zotheit, in den jaere 1508. uitgegeeven, daer hy al lachende (het geen Horatius niemant verbiedt) de waerheit zegt, en de Zotheit al de werelt met de gebreken van alle staten en slag van menschen wyslyk doorhaelt, om op een aerdige wyze elk de deught en zeden in te planten. Hoc zeer dit werk in achting by ieder geweest zy, getuigt Erasmus zelve in een brief aen den Abt Antonis van Bergen, om dit boekje eenigsins, zo het scheen, op den maeker misnoegt. Het behaegt, zegt hy, allen geleerden van al de werelt, Bisschoppen, Aertsbisschoppen, Koningen, Kardinaelen, en Paus Leo zelven, die het van voren tot achteren geheel heeft doorleezen. Het heeft ook doorluchtige verstanden altyt behaegt; en niet alleen de Heer van Brantwyk, maer ook de Heer van Breskens, Adriaen Stikke, [fol. π2v] die vry wat van Erasmus geest had, om jok en ernst zonder walge te mengelen, zich te koste gelegt, om de Zotheit Nederduitsch rym te doen spreken. Dit, het grootste van zyne nagelatene papiere kinderen, geeven wy nu in het licht, en meenen niet quaelyk van het gemeen verdient te hebben, door het leven van dit schepsel, dat alrede met de doot worstelde, door den druk te bergen. Immers, zoo de Heer van Breskens zyne tytgenooten, kenneren en beminneren van rechtschapene poezy en haere schrandere vonden en aerdige invallen, ooit behaegt heeft, kan hy hun, onzes oordeels, niet mishaegen in dit werk, waer in Erasmus elk in zynen tyt voldaen heeft. Doch op dat wy den grooten burger van Deventer niet oppronken, met het gewaet van den onvergelykelyken Rotterdammer, voegen wy hier by den Ledenstryt, een werk van zyne eigene vinding; dat voorhene Doctor Peter Baert, een Vriesch Geneesmeester, zozeer behaegt heeft, dat hy het, hoewel met verandering, op zynen naem hebbe bestaen uit te geeven. Dit zyn de eerstelingen zyner gedichten, die wy, om den wensch van veelen te voldoen, en op hoope van te behaegen, nu uitgeeven. Valt het zo uit, zy zullen eerlang gevolgt worden van andere diergelyke, en eindelyk van al den schat zyner poëzye. Vaer wel, gunstige Leezer, en vermaek u met deze eerlyke uitspanning tot oeffening van uw verstant en oordeel.


[p. 1]

LOF DER

ZOTHEIT,

Uitgesproken door haer eigen mont

AEN HAERE

ONDERDAENEN

In deze werelt, van allerhande staet, be-
dieninge en hoedanigheit.

DE Zotheit, die zoo langh het opperste gezag
    Op aerden heeft gehadt, als haeren bodem lag,
Daer zoo veel geesten al sich gingen meê verbinden,
En trekken met haer op, eer Adam was te vinden,
    (5) Daer op se moedigh is, en wederom verstoort,
    Dat haer geen eer geschiedt, als zulke Goden hoort.
Van zoo veel zotten, als de Werelt wort bewandelt,
Was noit tot haren lof, en hoogheit iet verhandelt.
    En wilze dan niet meer dieswegen zyn beschaemt,
    (10) Zoo moetze zelve doen, dat zelve haer betaemt,
En alle zotten ook, dat is, tot haerder eeren,
Haer eigen woort te doen. En is ’t niet na begeeren,
    Of alsmen garen zagh, daer weet zy weinigh van;
    Het is voor haer genoegh, en dus begintze dan:

[p. 2]
(15) HOe qualick dat men van de Zotheid weet te praten,
En over al veracht; dat wil ik daer by laten.
    Het is myn eigen volk die schuldich daer aen zyn.
    Sy houden haer soo vreemt, en eigen syn se myn.
Of meynt gy dat alleen de bellen haer beklappen?
(20) Och neen, de Narren zyn de meeste sonder kappen.
    Indient al bellen droegh, dat bellen dragen zou,
    Waer of men van ’t geraes zyn ooren laten wouw
Van al dat bellenwerk? doch die geen zotten heten
En zot zyn door en-door, die moeten dit wel weten,
    (25) Daer is geen ander lust, geen vreugde, geen vermaek
    Noch boven, noch beneên, als daer ik onder raek.
En wilje daer af blyk? dat kan ik u wel geven.
Te voren waerje doot, nu schynje weer te leven.
    En waer quam dat van daen? wat of u doch bewoogh?
    (30) Ik, uwer aller vreucht, ik was u uit het oogh.
Gy zaegt, gelyk als waer de pekel u ontlopen,
Nu meint gy wederom, den Hemel gaet u open,
    Zoo werter nu geleeft, gejuicht en ook gelacht.
    En dat doen ick alleen; ziet daer eens myne macht.
(35) De Zotheit, roeptmen nu, de Zotheit wil beginnen.
De Zotheit, dat is waer, der zotten en zottinnen
    Geboren Koningin dat ben ick, en ick schaem
    My niet gelyk als gy, myn wettelyke naem.
Maer dit behaecht my seer, of schoon dat al de Zotheit
(40) Is over al veracht, ja by de grootste botheit,
    Nochtans gy wort om my zoo bly, en in u schik.
    Een teken, dat u niet zoo lief en is als ik.
Dat kan niet anders zyn; ik kome pas vertonen,
Myn mogend’ aengesicht, en lodderlyke konen,
    (45) Siet wat een nieuwe vreucht, wat blyschap en vermaek!
    Hoe lacht, hoe leeft het nu! niet anders of de smaek
Van rechte Godendrank, vol kruyen van verheugen,
Als Jupiter die met zyn Goden placht te meugen,
[p. 3]
    Daer alle zwarigheit, en treuren meê vergingh,
    (50) Niet anders, zeg ik noch, als of u die bevingh.
Zoo vrolyk zyt gy nu, zoo los, en onbekommert.
Te voren lagh de moet, de mont was in de Lommert;
    Men zach wel zoo bedrukt, zo droevig, en benouwt
    Als eene die bekocht of qualyk is getrouwt:
(55) Maer even als de bloem, de knopkens aen der heyde
Geslooten door den douw, zoo haest, en geeft geleyde
    Vrouw Venus aen de Son, haer treuren zyn ze moe,
    En lacchen met een reuk den lieven Hemel toe.
Dus gaet het my met u; zoo zeltsaem, en verslagen
(60) Als eerst u weezen waer, zoo schynt het nu te dagen;
    En wederom herstelt, met dat ik maer de voet
    Hier voor u neder zet; zoo bolt u dat, en doet
U in de beenen sacht: gy meucht my wat begekken,
Nochtans en kunt gy niet een ooge my onttrekken.
    (65) Had Heer Oom dus u hert en oogen in de Kerk,
    Zoo wel gelyk als ik, dat was een deftigh werk.
Dus is’t dan niet van doen, dat imant hier begeerde
U aendacht, en gehoor, gelyk de hooghgeleerde
    En kloeke redenaers dat bedewys gebien.
    (70) Och dies behoef ik niet, dat heb ik al gezien.
Maer eer ik verder gae, zoo moet ik u eens vragen,
Wat denkt gy dat ik hier, en op myn ouwe dagen
    Dus uitgestreken kom? ik denk gy meynt al waers,
    Het is my om een brief van Doctor, of wat aêrs:
(75) Neen holla, niet zoo breet, dat zou my niet betamen.
Het is wel van myn volk, maer al in ander namen,
    En ook de brieven zelfs, al zynze wel niet dier,
    Daer moet een aenzien by, en dat en is niet hier.
Daer schort my noch wat aen: doch lust u eens te horen
(80) Wat myn begeren zy? zoo leent my dan u ooren.
    U Kerkelyke niet, die sluiten, eer gy meent,
    Maer die gy wel een Sot, en Janpotagy leent,
[p. 4]
Dat zyn de gaeuste wel, daer stelt u mee te werke;
Die laeden wel zoo veel, als seven van de kerke;
    (85) En sulke dienen my, of als de ooren van
    Ons Midas in den zang van Phoebus tegen Pan.
Ik moet doch nu met u wat wysselyk eens praten;
Doch niet van uw geloof, en of het u sal baten
    Te zien, wat in den Raet hier boven al geschiet,
    (90) En wie dat in het Boek des levens is, of niet.
Dat weet gy doch genoegh, en al myn ondersaten.
De wyven aen het wiel, de sleepers op de straten
    Verstaen zich hier al op, en hebben deze greep
    Of binnen uyt de kan, of buyten in de zweep.
(95) Maer ik sal nu van daegh de overeeude wysen
Eens volgen, die haer konst maer toonden in te prysen
    De groote daden van de helden en de Goôn,
    Gelyk dat vele nae haer eigen zyn gewoon.
Doch wil ik ook geen hant, daer Babylon op draeide,
(100) Of die by Ganges eerst de vreemde vanen zwaeide,
    Hier roemen; of de konst van eenigh trots gewelf;
    Maer my, my mein ik nu, dat is, de Zotheit self.
Dus hoort dan naerstig toe; het gaet u aen, myn Heeren,
Dat zeg’ ik met verlof, ik zal nu, my ter eeren,
    (105) Van my, en myn geslacht bewysen op een prik,
    Dat hier ter werelt niet soo zaligh is als ik:
De schoonheit, konst, en eer, de koninklyke zetel,
De wysheit, zoo geroemt, de rykdom, zoo vermetel,
    Ey gunt haer vry de zaê van alles, en de wael.
    (110) Wat ieder heeft alleen, dat heb ik al te mael.
Of meint gy, het is zot sich zelven zoo te pryzen?
Dus is myn eigen ampt; dat zeggen alle wyzen;
    Die schryven dit den zot met goede reden toe,
    Of isser iemant dan noch zotter als ik doe?
(115) Wat zottigheit waer dat? die scheenen eer te razen;
Dies gunt my dat ik magh myn eigen lof uyt blazen:
[p. 5]
    En waerom doch ook niet, ik acht dat al zoo goet,
    Als dat men soo zyn eer by vreemden huuren moet,
En laten door gedicht die klinken, en vertogen,
(120) Al isset maer gedicht, en altemael gelogen.
    En ziet eens zulken aen, hoe lelik, en hoe zwart.
    Daer heeft hy eer genoegh, al had’ hy niet in ’t hart,
Al was daer noch verstant, noch anders iets te merken,
Als dat hy voor een stier moght strecken, of een verken,
    (125) Zoo neemt hy hier doch op zoo trotsen hogen draf,
    En meint, het kom hem toe, daer heeft hy brieven af.
Dies wilt gy deught en eer by zulke luiden zoeken,
Zoo ziet haer niet in ’t hart, maer liever in haer boeken.
    Daer staense vaek zoo breet, en maghtigh van geluit,
    (130) En zyn wel vuy1, en vals, en dieven in der huit,
En dese zulje noch met grote letters lesen,
Als Vaders van het landt, van weduwen en wesen?
    Dus wort al meest gepronkt, verheven, en gevleyt,
    Wat aen het grote roer zyn handen heeft geleyt,
(135) Waerom, als om haer maght? wat heb ik dan bedreven,
Die groter ben als zy, en waerdiger verheven,
    Dat iemant denkt om my, noch eenichsins vereert?
    ’t Is wonder, dat het al de narren niet en deert;
En dat is alleman; wie isser doch geboren,
(140) Die my niet graeg en dient? dat moght ik wel eens horen.
    En niemant evenwel, niet eenen onderdaen,
    Die myner eens gedenkt; dat kan ik niet verstaen.
Daer ook de Tyranny, de siekten, en gebreeken,
Haer kronen zyn gemaekt, en aerdigh aengestreeken
    (145) Met allerley cieraet van deugden, en van eer,
    Door geen gemeene konst, en krachteloose veêr.
Hoe menigh Phalaris, hoe menigh Nero moorde,
Die noch daer nae zyn lof en helden daden hoorde?
    Hoe vele zynder hier tot Goden wel gemaekt,
    (150) Die nu de werelt, en den hemel ook versaekt!
[p. 6]
De koortzen, en de gicht, de onderaertsche geesten,
De Vlieg, de Luis, de Vloo, en diergelyke beesten,
    Die is haer roem, en eer zoo konstigh aengemaelt,
    Dat myne tegens haer het minste niet en haelt.
(155) Maer dit gelooft oock vry, al zijn haer reden netter,
Ick spreecke wederom de waerheyt nae de letter.
    En dat is ook mijn Ampt, soo slecht, eenvoudig heen,
    Niet haten wat ick roem, maer roemen dat ik meen.
Ick kan dat vleyen niet, dat troetelen, dat smeeren,
(160) Dat vele nu bekleet met onverdiende veeren,
    Die haer geveynsde troost, en dagelicx bezoek
    Alleene daer op gaet om in het doden Boek
Te mogen zyn geset. en dat en is geen wonder
Want daer zoo vliegt al wat van ’t Boek des levens onder.
    (165) Nochtans ick kense wel die sterk en wel te pas
    Veel loofden, dat daer nae geen erfgenaem en las.
Doch of ik u eens hier een klugtjen af vertelde
Van ’t geen eens is gebeurt in Brabant aen de Schelde.
    Een ryk en magtigh man, die had een eenigh kint,
    (170) Een eenigh erfgenaem, en eenigh ook besint.
De Vaders, die den naem van Jesus willen dragen,
Die kregen in dit goet een wonder goet behagen,
    Men ging den Vader aen, men seide hem het loon
    Van Eewigheit hier naer; dat ging hem voor sijn soon;
(175) En diergelyken meer, dat my nu gaet te boven.
Maer kort en goet geseyt, sy deden ’t hem geloven.
    Hy wilde dan of niet, hoe node dat hy wou,
    Op dat men hem de tyt van sterven gunnen sou,
Hy stelt als erfgenaem de Geestelyke Vaders,
(180) Mits dat syn Soon ook mee sou leven van de bladers.
    Dies waren sy te vreen en nament soo voor goet
    En seiden hem goenacht: maer hoor eens wat hy doet
Hy breekt dien selven dagh het maeksel van zyn erven,
En stelt alleen den Soon, en ging zoo leggen sterven,
[p. 7]
    (185) En qualyk was de tyt verlopen nae zyn doot,
    De Vaders waeren daer, men eyschten, en ontsloot,
Het gene datter was beschreven in zyn leste
Wel bondigh, maer de Soon die hadde nogh het beste.
    Want alsse beyde gaer ter degen zyn beschout,
    (190) Doen bleek het zyne jongst, het hare wat te out.
Wat wasser aen te doen? men sagh het daer voor oogen,
Haer heyligheyt bespot, haer gierigheit bedrogen,
    En ’s morgens sagmen dus beschreven haer convent:
    Dit zyn de Vaders van het oude Testament.
(195) Soo kloek en ben ik niet, ik wist zoo niet te prachen,
Te schreyen met het oog, en met het hart te lachen,
    Als sulke luyden doen, ik ben gelyk gy siet.
    Wat buiten niet en is, dat is ook binnen niet.
Dus wat ik u hier seg, al is het dan niet aerdig,
(200) Met woorden opgepronkt, het is al even waerdig.
    De waerheit isser in, en wat begeerd gy meer?
    Ik spreek niet om genot, maer voor mijn eygen eer.
Ik sal ook niet met veel omstandigheit van reden,
Gelyk als in de School, myn naem, en my ontleden.
    (205) Waer toe doch dat gebraek, daer gy my selven siet,
    En weet wel wat ik ben, al seid’ ik u het niet?
Besiet dit staeltjen eens, die lodderlyke konen,
Plach daer een Venus, of een Pallas in te wonen?
    Dat dunckt my selven niet, ik ben, en segge nogh
    (210) De Zotheit, sonder gal van leugens en bedrogh.
Ik kan dogh mynen naem, nogh wesen niet versaeken
Gelyk als al myn volk, al zynse met scharlaeken,
    Met gout, en zy bedekt, en zien wel zoo bedacht,
    Als of de wysheit lagh by haer in errefpaght.
(215) Maer of zy al de kap bedecken wat van vooren,
Men siet van achter doch de lange Midas ooren.
    O onbeleefde luy! ze zyn doorwassen gek,
    En schamen haer den naem, dat is een groot gebrek
[p. 8]
En noch zoo acht ik die de zotste wel van allen,
(220) Die mans zyn, daerse gaen, en kinder, daerse kallen,
    En brengen menighmael dan zulke woorden voort,
    Die zy, noch iemant oyt zyn leven heeft gehoort.
Dat moeter onder gaen of anders zoumen achten
De spraeken wat gemeens, en woorden sonder kragten.
    (225) Dat valter dan wel uyt zoo byster, en geschent,
    Dat menighmael de spraek haer tale niet en kent.
Nu daer van al genoegh; eens uyt een ander vaetjen,
En wederom op my; wy hadden flus een praetjen,
    Van my, en mynen naem: dien weet gy nu al wel,
    (230) Maer niet myn groote ryk, myn van, en myn bevel:
Ik ben geen Koningin van die, of dese stranden
En van een einde meirs, al zietmen daerom branden
    Den hevigen Briton, en treden in myn schoen;
    Ik hebber noch wel meer, die zulke dingen doen,
(235) Die zoo veel lant en zant haer grote naem aenstryken,
Meer alsse derven oyt haer leven lang bekyken.
    Zoo zyn de luy der aen; se willen wel myn lant,
    Maer ik, och armen, ik, en ben haer niet verwant.
Sy denken niet, dat al het gene watse winnen,
(240) En wat haer eigen is, haer trachten, en beginnen,
    Haer raden, en haer heir, het is haer lief of niet,
    Ik ben doch al haer hooft, en zy in myn gebiet.
En dat is ook niet nieuws, en daerom meê geen wonder.
Want daer de zonne ryst, en daerse weer gaet onder,
    (245) Siet daer heb ik myn ryk en luiden al geplant;
    En dat zy verder scheen, ik had ook verder lant.
Wat dunkt u dan van my, die met de zonnestraelen
Myn koningryk besluit, en weet geen ander palen?
    Is dat niet groot genoegh? en evenwel geen steê
    (250) Zoo heiligh, zoo bedekt, zoo wys, ik bender meê.
Dat heeftmen wel gezien, wat isser al begonnen,
Gebrouwen en bedocht, gehaspelt, en gesponnen
[p. 9]
    Met mynen raet en daet; al viel het dan niet goet,
    Zoo zeg’ ik wederom, men spilde minder bloet.
(255) Dat is zoo veel geseyt, als ik de kryger leide,
Al trachtmen dan om hulst, men krygt nog qualyk heide.
    Men zey, ik blies het eerst den vyant in zyn oor;
    Maer was ik niet zoo wel daer binnen, als daer voor?
Wat vyandt heb ik doch, wiens giften my bekoorden?
(260) Ik ben zoo wel gehult ten Zuyden, als ten Noorden.
    Doch met een woort geseit, de handel was verknoeit,
    Wie weet het, of het den verrader noch al moeit?
En of het zotten zyn, die zulke dingen darren?
Dit laet ik ongeseit, of ’t zyn al grote narren.
    (265) Ook zal ik hier in ’t hof, en daer zyn aen de wal,
    En heerschen evenwel de werelt over al.
Zoo kan ’t zo nau niet gaen; het wert wel eens verkeken.
Denkt, waer ik al moet zyn, en wat ik heb te queken:
    Besiet de werelt door; ik wedde niet een steê,
    (270) Hoe datse dan ook zy, gy vindt my daer al meê.
Het Keiserlyke hof, de Koninxlyke zalen,
Het heiligh Roomsche Ryk, de Paus en Cardinalen,
    De Vorstelyke stant, de Myter en de Stool,
    Niet isser sonder my: sy gaen by my ter school.
(275) Ik help haer Goden al en Vageviers bereiden,
En die daer tegen zeit, den galgen padt toe leiden,
    Gelyk men dier zoo veel nu heden noch beleeft,
    Die meenen, dat de hel niet eenen buurman heeft.
Doch wie dat winnen zal, dat wil ik nu niet zeggen;
(280) Den eygenaer die magh zyn handen daer op leggen.
    Alleene zeg ik dit, en toon het u genoegh,
    Ik ben niet minder by de kroon, als by de ploegh,
De Cantzely, de Kerk, het Raethuys en Synoden.
Wat isser doch gedaen, daer ik niet ben ontboden?
    (285) Wie is ook zonder my in wapen ooit geraekt?
    Ik bense, diese pryst, ik bense, diese maekt.
[p. 10]
Hoe menighmael heb ik (al wilt gy dat niet weten)
In uwen hoogen Raet, en boven aen geseten?
    Gy hebt ook wel betrout uw hooft, uw heerschappy
    (290) Uw kracht, uw raet en daet den beul alleen, en my.
Ik weet al uw geheym; ik help u dan eens vechten
Te water, en te land, dan wederom eens slechten.
    Ik ben in uw beleidt, ik handel uwe kas,
    Ik breek, en bouw met u, en maek van heyde gras;
(295) Ik gae met u te beurs, te kooken, en te kerken,
En kunt gy dat niet zien? de boeren kunnen ’t merken.
    Ik voege man en Vrouw, ik scheid’ ook om het gout
    Dat eenigh was gesint, en eewigh was getrout.
Ik slae myn handen in u huwelikze zaeken,
(300) En binde die wel eens, dat al de banden kraeken.
    Gy schryft na mynen eisch uw wetten recht en krom,
    En speelt dan daer eens mee, en lachter wel eens om.
Niet dat ik al myn werk wil prysen, en verschoonen;
Maer neen, het is om u myn groote maght te toonen,
    (305) Die over al zoo werk en worde nimmer moe,
    Iae van den Keyser af tot op den kraemer toe.
En vraeght gy dan, of ik alleen dus alle gaten
Bewaren kan? Och neen, ik heb myn ondersaeten
    De wyde Werelt door, en dat ik die eens wouw
    (310) Te velde komen doen, ik zweere, dat ik zouw
U Steden maeken bloot, en bergh en dal bedekken
Met narren sonder eind; dat waer een landt vol gekken.
    En dat is even veel, quam ik u eens in ’t velt,
    Daer sout gy wonder zien, en legers van gewelt;
(315) Dan souder weynigh volks u straeten meer verslyten
En offer schoon al bleef, dien zou de grouwel byten;
    Ik segge, broght ik al myn narren eens by een,
    Soo wist ik die nogh wel te monsteren alleen;
En zou geen vreemden ook daer onder laeten loopen:
(320) Dat mosten wyse zyn, en die zyn niet te koopen,
[p. 11]
    Als vele die wel op de rolle zyn gestelt,
    En komen dan of niet, of dobbel in het velt:
Of heeft de monsterheer gevoelen van de saeke,
Zoo schort hy zyn gesicht, en houd hem aen de smaeke:
    (325) En sulke gauwigheit en heeft by my geen werk.
    De wysen zyn te zwak, en ik ben al te sterk
Dien grooten Persiaen, die heele stroomen slikte,
Doen zyn geweldigh heir het machtigh Grieken schrikte.
    Daer saghmen zulken macht als nooit en was verheert,
    (330) En nogh by my niet eens den halven Jan de Weert.
Dus ben ik nu, en was ’t al voor vereeude tyden,
Doen Aristoteles zigh zelven liet beryden.
    Doen Macedo wou zyn gebooren van een Godt;
    Doen Socrates ontfingh zyn wyven waterpot;
(335) Doen Danaë wierdt van haer Vader opgesloten,
En Procris van haer Man in achterdocht geschoten;
    Doen Tantalus den raedt der Goden niet en zweegh,
    En Midas voor het gout zyn Ezels ooren kreegh.
Dat gelt, dat lieve gelt, dat kost hem zoo bekooren.
(340) Maer nu en blyft het niet by enkel Ezels ooren,
    Nu maekt dat moye gelt, dat hem zyn ooren gaf,
    Al heele Ezels, maer de ooren zyn der af.
Dus is van langer handt myn maght al opgeklommen:
Dat nu de vruchten zyn, dat waeren doen de blommen.
    (345) Ik weet het allerbest, ik bender by geweest.
    En waer gy my verzaekt, daer ben ik aldermeest.
Doen Sinte Pieters Stoel den deegen mee bekleeden;
En dat de Keizer liet zyn trotsen nek betreden.
    Of gaet u dit te grof, en verder als gy meught?
    (350) Zoo weet ik u wat nieus, en dat u beter heught
Gy denkt nogh wel de maght, die deze Nederlanden
Zoo vierigh overtrok; gy saeght de staken branden,
    Waer door zoo menigh ziel ten hemel is gebroght.
    Daer was ik oorzaek af, dat had ik al bedoght;
[p. 12]
(355) Ik gaf aen Montigni, en Bergen mee geleide,
Al kenden zy my niet, eer dat ik van haer scheide.
    Doen Aerschot meê de lust aen Spaense gangen kreeg,
    Hy danke’t wien hy wil, ik brocht het hem te weeg.
De brieven, die den Palts voor Spinola besloten,
(360) Die had ik in de pen van Engelant gegoten.
    Ik heb met Carel ook de Spaensche Bruit gesocht,
    En hadde schier daer al verloren, wat ik brocht:
Nu heb ik wederom den Spangiaert af gesonden
Te wagen van gelyk, te vryen binnen Londen.
    (365) Daer wert nu meê geseit, gy stotet hier uw hooft,
    De handen van de bank, het vleesch is al verlooft.
Ik heb de Santen meest en in haer ouwe dagen
Te water uyt gerust, en stucken leeren dragen,
    Had Pieter doen zoo wel gevochten, als gevischt,
    (370) Wy hadden op het Slaek geen heiligen gemist,
Die nu noch hier en daer aen vreemde wallen schuuren,
En haer gewyde lyf ten dienste zien verhuuren
    Van vuylnis, en van slyk, en schandelyk vergaen.
    En is daer aen verbeurt, dat heb ik niet gedaen.
(375) Ik heb de Saxen ook getrocken van de Zweeden.
Dies riepmen, dat sy doen myn eigen paert bereeden
    Ik gaf hun desen raet, en haeren goeden Vorst,
    En dat hy met verlof van zynen dienaer dorst.
Ik hebbe binnen Luik met Warfusé begonnen,
(380) Gevochten met den Deen, met Wallenstein gewonnen,
    Ik maekte metter vaert den Zwartzenborger Ryk,
    En leide zynen Vorst: ik hebbe van gelyk
Den Lotharinger ook het harnas aengekregen,
En brocht hem in het hooft, wat voordeel aen den degen
    (385) By dese tyden lagh, en wees dien goeden hals,
    Daer was noch ander keur, als Bemen en de Paltz.
Ik riet de Spaensche vloot het roer nae Duyns te rechten,
En gaf den vyant tyt om boort aen boort te vechten.
[p. 13]
    Ik brocht den Engelschman en Schotten aen malkaêr,
    (390) En meinde vry wat veel te stichten onder haer,
Ik docht met beide gaer de wapens aen te spannen;
En dit is nu myn loon, nu word ik daer gebannen.
    Den oorlogh, die my scheen te dienen van begin,
    Die kent my nu niet meer, en heeft wat anders in.
(395) Dien Raet, dien groten Raet, die heeft my dit gesponnen;
En wasser noit gekryght, noit waer ook die begonnen.
    Zoo veel had doen Philips, die desen Oorlog socht,
    Met my te schaffen, dat hy daerom niet en docht.
En dit is nu voor eerst dus ver genoegh bewesen.
(400) Wie meer daer van begeert, die mag daer meer af lesen.
    Nu zal ik gaen voortaen, en wysen u myn troon,
    Myn deftige pallais; en hoe, en waer ik woon.
De werelt is myn hof, myn kamers, haer gebouwen;
En evenwel men zoekt my meest al in de mouwen.
    (405) Dat is een vreemden oort, dien maek ik menigwerf,
    Of naeuw of al te wyt, nae dat ik ruymte derf;
Doch als ik garen plaets en ruimte zou begeeren,
Zoo vond ik die wel best in geestelyke kleeren.
    Daer heb ik mouwen eerst van meer als een gesin.
    (410) En noch zoo woont al vaek maer eenen nar daer in.
Ik kan my anders kort en naeuw genoegh behelpen,
En met een klein kalot een grooten gek bestelpen.
    Ik ben geen vlees of bloet, ik ben, gelyk een geest,
    Men ziet my weinig, maer men hoort my allermeest.
(415) Dies woon ik over al, in kloosters,en in kluisen,
In steden, hoven, en in aller heeren huisen;
    De groten in de maght, de kleinen in de moet,
    Den ryken in de schat, de papen in den hoet,
Den jager* in de jacht, den kryger in de locken,
(420) Te Hal by onse Vrouw, te Londen by de klocken,
    Te Roomen by het graf van Sinte Pieter half,
    Gangolpho by zyn put, Germano by zyn kalf,
[p. 14]
Dan hier eens by een blok vol mollen en vol motten,
Daer by een bekkeneel, en ouwe rouwe botten,
    (425) En zoo vast over al, gelyk u liefde doet.
    Wat dunkt u voor een van dat ik dan draegen moet?
Onoverwinnelyk? Doorlughtigh? hoogh gebooren?
Dus ben ik wel, maer neen, dat mag ik al niet hooren.
    Vermeerdersse des Ryx? dat komt een weynigh by,
    (430) Want zeeker deze naem gesproten is uyt my.
Ik hadde dat Latyn wat qualyk naegeslaegen, a
En wie wil ook in my de Zottigheit verklaegen?
    Maer al de Spookery, en streeken op zyn hoofs
    Die staen my weynigh aen. Daer is niet veel geloofs
(435) Aen zulke namen vast, en opschrift van de brieven.
De snootste van het Lant, en aller grootste dieven,
    Die schryftmen zulken eer, en zoo veel deugden aen,
    Dat daer meer leugens als in geen legenden staen.
Dies wil ik anders niet (ter eeren van de botheit)
(440) Genoemt zyn, als ik ben, dat is, Mevrouw de Zotheit.
    Dus is myn rechte naem, daer ben ik mee te vreên.
    De reste laet ik u, en liegen tien voor een.
Ik geef u uw Genaed’ uw Edel Erentfesten.
Uw Wysen, Vroomen, en Voorsienigen ten besten.
    (445) Speelt daer mee zoo gy wilt, alleen dat waer my lief,
    Was zoo veel maer in ’t hart, als hallef op de brief.
Dan waerent fraje luy: maer nu, wat dom en zot is,
Dat heet al hoogh geleert; wat pokkigh en verrot is.
    Versaeght, en zonder hart, beziet zyn brieven aen,
    (450) Daer zal Gestrenge heer, Manhafte, Kloeke staen.
Den dryver van de ploegh, en alderhande kudden,
Die weet ook metter vaert den boer heel uit te schudden,
    Zoo haest hy maer bevindt dat boven zuire wey
    Wat meer als karremelk en sout is op het ey.

    a Augustus ab Augurio, non ab augendo.

[p. 15]
(455) Hoe gaeren zou men dan wel vaer en moer versaeken
En van haer stortkar, een verdekte wagen maken!
    Maer siet hem dan eens aen, muys is gelyk de moer,
    En dat ’s (met oorlof) een gedistileerde boer.
Ey doet gelyk als ik; of wilt gy u vermeeren.
(460) Soo laet u deughden u, en niet u gelt vereeren.
    Dat ik myn ouders ook versaeken wou, als gy,
    Al riet gy seven jaer, noch quamje daer niet by.
Daer heeft zoo menigh man zyn hooft wel omgebroken,
En evenwel noghtans de waerheit niet gesproken.
    (465) My heeft noch a Chaos, noch den Afgront oit gebaert,
    Noch iemandt ook van dien versleten Goden aert,
Al wilden my wel eer de wyzen daer van haelen.
In Anderluyden vaêrs is lichtelyk te dwalen;
    En die de zyne wist was dikwils ook geschent.
    (470) Hoe menigh aerdigh kint zyn vader niet en kent!
Als ik den mynen doen, gelyk gy nu sult hooren,
En geven my geloof, dat weet ik van te vooren.
    Die Mammon, dien men heer van alle rykdom noemt,
    Die honderden vergaert en duysenden verdoemt,
(475) Die nu de Werelt heel heeft om en om gesmeeten,
Die schaemte doet en eer, en vleesch en bloet vergeeten,
    Die zoo lang in de krop van onversaden perst,
    Tot dat de vrek vergaet, en ’t gierigh herte berst,
Die van een dienaer maekt een vyandt en verrader,
(480) Die grote Mammon, die, dat is myn eigen Vader.
    Of meint gy dat ik my daer qualyk op beroep,
    En beter soude zyn geboren van een Poep,
Als van een zulken vaêr, en dien noch zoo te prysen?
Hoe zoud’ ik anders doch myn Zotheit u bewysen?
    (485) Of laet syn eere gaen, en ziet alleen de macht;
    Ik weet dogh, dat men die nu tienmael hoger acht,

    a Hesiodus seyt dat van Chaos Orkus, Saturnus, Japetus en
alle andere Goden heen komen.

[p. 16]
Als dingen die men deught en eere plagh te noemen.
En daer zoo kan ik hem wel hoogh genoeg in roemen.
    Hy stelt u wet en recht, twist, oorlogh en bestant,
    (490) Hy knoopt aen man en vrouw dien huwelixen bant.
Hy kan de grootste maght doen buygen, en besteeken,
En eer door steen en stael, als eenigh blixem breeken.
    Hoe menighmael heeft hy uw sterkten al bestreên,
    En dat onwinbaer was, gewonnen wel alleen!
(495) Hy draeght de sleutels van uw kerken en kapellen;
Hy doet uw zonden af, en vryt u van der hellen!
    Dat hy het niet en deed, wat souder menigh kerk
    En zonder keersse staen, en zonder heiligh werk!
Het quade maekt hy goet, en zuiver dat niet vrom is,
(500) De rechte zaeken krom, en weder recht dat krom is.
    De hoorende verdooft, de ziende steekeblint;
    En wie met zyne gunst te pleiten heeft, die wint.
Hy wist de vlacken uit van allerhande schande;
En dat gelt over al, te water, en te lande.
    (505) Wie hem te vriende kryght, al was het maer een loer,
    Die past zoo weinigh op den Droes, als op zyn moer.
Om zynent wille wort de werelt omgelopen,
De wilde zee gebout, den afgront ingekropen.
    Om hem wort wet en recht gebonden en verpacht,
    (510) De helle niet ontsien, den hemel niet betracht.
Ziet zulken Vaêr heb ik; daer ben ik afgesproten,
Niet boven uyt zyn hooft, of onder uyt de koten,
    Maer van een schone vrouw, die alleman verheught,
    En anders is genaemt de lieve jonge Jeught.
(515) Daer kroop myn Vader by, en teegh aen my te bouwen,
En zonder veel geruchts, en zonder eens te trouwen,
    En eer myn Moeder wist ter degen wat se deed’,
    Zoo was dit lieve kint al veerdigh en gereet.
Zoo wacker was hy doen, en krachtigh in zijn vryen.
(520) Hoe minder toegestaen, hoe zoeter dieveryen.
[p. 17]
    Hy was ook doen noch jonk, en vrolyk van de wyn,
    En niet gelyk als nu, een ouwen kouwen gryn.
Hy bleef er nu wel af; dat wil ik hem wel zweeren,
Al waer ’t een slechte sloof, en noch zoo lompe deeren.
    (525) Maer neen, het was een helt,zo waerdigh en beroemt,
    Die waerdigh ook alleen myn Vader was genoemt,
Gelyk u is geseit, en schoon het buyten beens is,
Men ziet dat zelden by de grooten wat gemeens is.
    En ook wanneer men al de Schriften wel doorleest,
    (530) Wat is dan Jephte doch dien kloeken helt geweest?
Daer Israël op zagh, en die met zulken yver
Haer vyanden verjoegh? wat was de grote schryver, a
    Die Troie met zyn pen meer naem en luister geeft,
    Als al het leger droeg, dat haer verwonnen heeft?
(535) Wat was hy, die zoo veel, als eene Son bejaegde,
Verheerden, en noch naer een ander werelt vraegde? b
    Die drakendwinger ook, en helsche honden schrik c
    Hoe was hy doch gemaekt? och alle vier als ik.
Maer in een ander lant, want daer ik ben geboren,
(540) Dat gaet in zegen al de reste ver te voren.
    Het Eylant, dat wel eer geluckigh is genaemt,
    Daer heeft myn moeder van dit maeksel in gekraemt.
En dat en is geen kleins; hoe meenigh wel begaen is
Te weten, waer zyn stam en adeldom van daen is?
    (545) En die dan nogh wel zyn geworpen in een schuur,
    Getimmert hier en daer op kennis, of in huur,
Gelyk ik niet en ben. En daermen van geen delven,
Van ploegen niet en weet; daer alles van hem zelven
    Den ryken acker geeft; daer ouderdom noch pyn
    (550) Noch zorge, noch verdriet; noch slechter kruyen zyn,
Als edel Meyeraen, Thym, Rosmaryn, en rosen,
En bloemkes, die noch van Adonis wonden blozen,

    a Homerus. b Alexander de Grote. c Herkules.

[p. 18]
    Lavendel, Safferaen, Muschaten, en Kaneel,
    Gestadigh even goet, gestadigh even veel.
(555) Daer wast geen barse kool, geen knollen, geen lupynen,
Geen linsen voor de boer, noch bonen voor de zwynen.
    Het is, in kort geseit, dat luye Leckerlant,
    Daer wyn en honigh vloeit, en suicker aen de kant;
En daer men lustigh is en vrolick alle dage,
(560) En meer, en goeder koop, spyt Utrecht, en den Hage.
    En wilje meê wat soets? daer is van allerley,
    En eeuwigh in den bouw, en eeuwigh in de mey;
En watje meer begeert, dat isser of het regent:
Doch nu eens al genoegh, ik ben al moê gesegent.
    (565) Daer ben ik dan van daen, en (dat ik roemen magh)
    Ik lachte zoo terstont, als ik de werelt sagh;
Dien alle menschen met een droeve stem beginnen,
En, laci, zoo veel eer beschreien, als bezinnen.
    a Ik weet meer niet als een, en ook van hoger stam,
    (570) Die meê zoo vrolik was, en lachten, als hy quam.
En nu daer was het kint, wat raet nu om de minne,
Daer niet een geite was, noch hont, noch Tygerinne
    Of geene byenzwerm, om my te geven laf
    En voetsel, als men ook wel eer de Goden gaf?
(575) En dat en moght ik niet, maer myn verweende lippen
Die kregen ander zoch? my namen in haer slippen
    Twee zoete Nymphjes heen, en gaven my de mam,
    Die uyt een Goden aert en gulden boezem quam,
En vraegt gy nae den naem? die zal ik u doen weten.
(580) Het eene was van Pan de Dochter, en geheten
    b De Onervaerentheit; de twede meê van haer
    c De Dronkenschap genaemt, en Bacchus was haer vaêr.
Dit lieve paertjen dan, dat maekte my myn bedde
En voerd’, en zoogden my, en wiegden in de wedde

    a Zoroastres Bactrianorum rex. b Apaidía. c Méthee.

[p. 19]
    (585) En dat al zonder loon, uyt liefde van dit kint.
    Ik weet niet, waer men nu meer zulke minnen vint.
De brant is al te dier, de pappot, en de luuren;
En zoogje zelven niet, zoo moetje minnen huuren;
    Of is u dat te veel, zoo geeft u aen een wyf,
    (590) Dat vry en buitens beens is diere tytverdryf.
O! mannen, ziet u voor; het kost zoo veel te wiegen;
Gy weet niet wat gy zoent, en wie gy zult bedriegen;
    Daer hoort noch zoo veel toe, al is uw wil gedaen;
    Daer u de lust vergaet, daer gaen u lasten aen.
(595) Dan isser wat belooft van wollen, en van linden;
Dan eistmen kinder goet, de luuren en de winden,
    De suyker, zeep, en zout, kruit, jopenbier, en broot.
    En bleeft het dan daer by, zo was het noch geen noot.
Maer breekt de bommel uit, zo krygt gy vremde gasten.
(600) Die geven u de vrucht, en grypen nae de lasten;
    En die dan aen uw werk nooit handt of vinger stak,
    Die rekent dan zyn deel, en wil al aen de bak.
Dit kan ik niet verstaen, gy moet uw eigen qualen,
Uw eigen arrebeit, en eigen stof betalen,
    (605) En dan noch in de boet vervallen by de stadt.
    En segt my daer eens af, wat vreemder spil is dat?
En wat leit haer daer aen? al is de meit ontgonnen,
Daer is een meisjen, of een knechjen weêr gewonnen.
    En waer geen kramen ooit, of wiegen is gehoort,
    (610) Zal daer noch zyn gedocht? dat is een zeltsaem oort;
Daer woont dat wonder hooft, met zo veel regter ogen,
En noch zoo wert het veel en vaek genoeg bedrogen.
    Zo gaeu en ziet het niet; en schoon de vrouwe saegt,
    Uyt liefde van de man, en eere van de maegt
(615) En wort het niet bedekt; maer, denkt zy, wil ik klagen,
Ik hebbe niet verdient, en worde meê geslagen.
    Een ongehoorsaem man, wat breuke dat hy gaf,
    Hy droeg het wel alleen, maer beide ging het af.
[p. 20]
Dies ziet u beter voor, en hout u uyt de fuicke,
(620) Al kost het dan een rok, een bouwen, of een huicke,
    Of wat de zoete snol belooft is voor haer eer,
    Daer magh het al om zien; maer wacht u voor de veer,
Gy wyvelose luy? dat teekenen, dat schryven,
Daer is te veel aen vast; zoo raektmen aen de wyven.
    (625) En daer gy maer een kleins een uyrtjen af begeert,
    Die wort u dan wel heel en eewigh ook vereert,
En dat van hoger handt; en weinigh met uw voordeel,
Al isse dan met recht een vrouw van groter oordeel.
    En wilje daer niet aen, zoo wacht u voor papier,
    (630) En geeft haer ander waer, want dat is al te dier.
Ik kende noch wel, die haer meisjes zoo bekropen
En niet en gaven, of dat weinigh moght belopen.
    Doch weet gy, hoe dat ging? men gaf het sloofjen uit;
    De Bruigom kreeg een ampt, het maeksel, en de bruit.
(635) Maer dat en kan niet zyn, als even by de groten.
Die weten plaetse voor de bomen, en de loten.
    Ik acht, zy hebben dat myn Vader af geleert.
    Dien was het zoenen ook, en kramen meê vereert,
En daer de minnen by, met deze kamenieren.
(640) Wat dunkt u? bennen dat niet negen zoete dieren?
    Gy kentse, denk ik, wel; maer hoe een yder heet,
    Daer twyffel ik al aen of dat uw liefde weet.
Ze zyn gedoopt in Grieks: nu weet gy wel, myn heeren,
Men hout wel raet en recht, en zonder dat te leeren.
    (645) Dies zal ik u in Duits te noemen die bestaen.
    Een ider pass’ het vry, maer niemant trek het aen.
Ziet dese, die zoo glat van troni, en zoo pol is,
Dat is de a Vrolykheit, die aller vreugden vol is.
    Daer staet de b Wellust by, een aengename maegt
    (650) Van balssum, en kaneel, en kransjes, die ze draegt.

    a Trophee, Deliciae. b Heedonee, voluptas.

[p. 21]
Zy plaght wel hier zoo veel, en waerdigh niet te wesen
In dit onnosel lant, en daer se korts voor desen
    Haer plaetse meê by u van haren Tiber nam,
    Gelyk zy daer wel eer uit Grieken over quam.
(655) Nu die zoo staet en leunt met ingevlochten handen,
Dat is de a Luiheit, wel bekent in allen landen.
    En die beneffens haer zoo sluimerachtigh ziet,
    En hallef of ze sliep, en doch en slaeptse niet,
Die wert b Vergetenheit in dese tael geheten;
(660) Ik zeg in dese tael, meer zoekt gy niet te weten.
    En wie zou c Oogendienst doch meê niet kennen aen
    Haer lachen en gevley en al dat handeslaen,
Daer meê se besigh is? En dese met haer oogen,
Zoo wyt ontsloten, en zo preutsigh opgetogen,
    (665) Wert d* Eygenlief genoemt, en die daer by haer staet,
    Dat is de d Hovaerdy, haer eigen kameraet,
Dit ziet gy aen haer draght, en pulver in de locken.
Dat meint de backer is zyn molenaer ontrocken,
    En al de boeren ook, maer waren zy van ’t Hof,
    (670) Zy kregen beter lucht, en kenden ander stof.
Wat weten zulke luy van myne kamenieren?
Het zyn al vochte Broêrs en meestendeel Scholieren
    Van deze beste twee, die van een ander aert,
    En geene deerens zyn; dat ziet gy aen de baert.
(675) Men heet hem nu den e Rous, den eenen, en zyn macker
De lieve zoete f Slaep, al ziet hy nu zoo wacker.
    Zoo neerstig hoort hy toe, zyn dromen, en zyn werk
    Dat spaert hy nu zoo lang, en doet het in de kerk.
Dit is dan myn gevolg, zout gy nu wel geloven
(680) Dat geen zo kloeken stadt, geen sloten, huisen, hoven,

    a Misoponía, laboris odium. b Lêthê, oblivio. c Kola-
keía, adulatio. d Philautía, amor sui, superbia. e Kômos,
deus juvenilium compotationum. f Ypnos, somnus.

[p. 22]
    Hoe vaste dat ze zyn en tegens alle maght,
    Ik neemse doch al in met dese zes of acht.
Geen Indus my belet, geen diepte laet my steeken;
a Ik zal met geen azyn der klippen kruin doorweeken.
    (685) Ik kom, ik moeter in, en zonder veel gevecht,
    En dat door deze maght, al zietse nu zoo slecht.
Met haer heb ik alleen meer ryken ingesloken,
Als Ninus, Macedo, noch Cyrus ooit beroken.
    Hier hebje dan myn stam, myn dienaers en geboort.
    (690) Dies hoort my nu voortaen, en leent uw ooren voort,
Of ik Goddinne ben, en waerdigh aengebeden,
Dat zult gy meê verstaen, met even goede reden.
    Want zoo dat is een Godt, die tot der menschen baet
    Of wyn, of koren wyst, of stiert in raet en daet,
(695) Dan zitter wel niet een zoo waerdigh op de wolken,
Die zoo aen beide gaer, de Goden, en de volken
    Zyn gaven mededeelt, als ik, myn Heeren, ik.
    Wat hebben zy doch goets? niet meer, als ik beschik.
En twyfelt gy daer aen? ik zal u reden geven;
(700) Wat is u doch zoo lief, en zoeter als het leven?
    En wie heeft daer de gront doch anders af geleit,
    Als ik, (dat weet gy wel) de lieve Zottigheit?
Want Pallas trotse piek, en Jovis donderwapen;
Daer wort niet meê gevryt, veel minder meê geschapen.
    (705) Dien groten Jupiter, als hy eens wil te kooy,
    Zoo kryght zyn statigheit terstont een ander plooy.
Dat mogende gezicht, dat alle Goden vreesen,
Och daer meê zal hy noit een Danaë belesen.
    Hy ziet niet, of hy weer de Reusen wil verslaen,
    (710) Als hem de lever jeukt, en wilder eensjes aen.
Het heet, leg af uw maght, uw wysheit, weer en wapen,
En neem myn trony aen; daer moet gy meê beslapen.
    Een straf in heerschappy, een deftigh in de Raet,
    Een zedigh in de kerk, in ’t bedde myn gelaet.

    a Hanibal.

[p. 23]
(715) Zoo moet het wesen, of de kaerte was vergeven.
En die dat niet en kan, die leere liever weven,
    Hoe schamel, of benout, of moedigh, trots en groots,
    De groten op het Hof, de kleinen in de loots.
Wat trony dat gy ziet, een ieder heeft de zyne,
(720) Maer gelt het aen de meit, zy nemen al de myne.
    Het schynt, die moeter zyn, of anders is het wint;
    Met my is dat gy vryt, en vordert en begint.
Gy weet wel, wat ik mein, al spreek ik u niet ronder;
Of wilt gy wel wat van Sint Anna meê der onder?
    (725) En zeker waerom niet, ik ben met u zoo vry
    Als met myn eigen bloet, zoo nae bestaet gy my.
Maer neen niet al te gek; ’t is hoogh genoegh getrocken.
Hier staender al, en zien zoo bars, gelyk de bocken,
    En beter ook gebaert. Doch binnen zyn ze groen,
    (730) En straffen watse zien, maer zelden wat ze doen.
En even wel zoo kan de gek hem niet verbergen,
Wanneerse meê bestaen den handel eens te vergen.
    Dat kan niet anders zyn; zal Vaertjen op zyn schik,
    En krygen dat hy zoekt, zoo moet hy zien als ik.
(735) En nu de zaeken, daer den handel meê geschien moet,
Is’t niet al lachens waert, wanneer gy die besien moet?
    Al lachende gy vryt, al lachende gy bouwt,
    En lachende dat ook wel duisent mael berouwt.
En dat noch vreemder is, dit zeitmen al te voren.
(740) Uw hylik is gemaekt, uw ongeluk geboren;
    Het bedde daer een man, en vrouwe zyn gepaert,
    Is zelden zonder twist, en nimmer onbeswaert;
De lasten, die den staet van ’t huwelik benaeuwen,
Zal alleman wel zien, maer weinigh diese kaeuwen,
    (745) Voor datse zyn beset. dan gaet het klagen aen,
    Dan is het al te vroegh, dat spade scheen gedaen.
Dan is’t, al zou de lucht nu enkel wyven reeg’nen,
Men zaghse niet eens aen, men zouder zig voor zeeg’nen.
[p. 24]
    Wou Heeroom dan het wyf weêr nemen, dat hy gaf,
    (750) Hy kreegher wel zoo veel, hem grouwelde daer af.
Dat zietmen alle daeg; wat valter al te knoeien,
Te bidden, en te doen, al eermen dese boeien
    Kan krygen aen het been, maer qualik zynse vast,
    Of datelik de lust verandert in de last.
(755) De zorge van het huis, van kindertucht en baren,
Van keuken, en de kas, en kelder te bewaren,
    Of dat de vrou haer man moet zoeken in de kroegh,
    En hy haer by de pol; dat is al quaet genoegh!
En schoonse bennen wel te zamen, en betrachten
(760) Hun eere beide gaer, wat moetmen noch verwachten
    Van onheil, en gevaer aen eigen vlees, en bloet,
    Dat zuur, en dierbaer is geteelt, en opgevoedt!
Dit ziense wel voor heen, en niet te min ze wagen
Den handel even graeg; dies moet ik u eens vragen,
    (765) Die zulke dingen doen zoo weinigh met beleit
    Wie is daer oorsaek af, als onervaerentheit?
En zal het twede bed’ u ook eens weer bekoren,
Zoo moet vergetenheit eerst decken van te voren
    Uw vryen vol verdriet, u lasten staender ee,
    (770) En bitter scheiden van eens wel vereende twee.
Want zoo zy dat u niet benemen kost, ik wedde,
Gy zout u zegenen en kruissen voor dat bedde.
    En geeft gy myn gezin zoo vele dan gehoor,
    Gelyk hier is geseit, waer kent gy my dan voor?
(775) Zy doen u wel den last vergeten, en uw lyen;
Maer zal het verder gaen, zoo moet ik met u vryen.
    Al ziense noch zoo vies, zoo statigh en geschikt,
    Wanneer het gelden zal (gy weet wel) dan ben ik ’t.
Dit is een trony eerst! die zal u niet bedriegen;
(780) Daer werdje mee gemaekt, daer van zo gaen de wiegen;
    En van dit narrenspel, of hoe gy dat dan heet,
    Daer komt het alles af, het is hem lief, of leet,
[p. 25]
Daer van zo komen u de statelyke broeders;
Die baerden van gewight, en zwarte zielenhoeders,
    (785) Ze zyn ook hoese zyn, gepresen, of gelaekt,
    Zy worden altemael als narren doch gemaekt:
De boeren als de Vorst, de hoeren als de Nonnen,
Al zynse niet alleen, ze zyn alleens begonnen.
    Dat is door myn bestier, ik help u allegaer
    (790) Ik make moêr, en min, de kinder, en de vaêr.
En dit noch niet alleen, dat ik het eerste spinssel
Van uw geboorte vlecht, en daerom uw beginsel
    En oorspronk zy genaemt; maer neen, ook al het goet,
    Al wat u hier verheugt, en maekt uw leven zoet,
(795) Is dat de wellust niet? en waer u die benomen,
Wat was u leven dan? zuur weer, en dorre bomen,
    Daer noit geen vreugd aen is; dat kunt gy wel verstaen.
    Want die niet wel en lust, daer is geen Wellust aen,
Dat brengt de name meê; de Wellust is den groten
(800) En kleinen even lief, en wertse waer verstoten,
    Dat magh het Manhuis doen, of diergelyken steê,
    Noch loof ik dat al niet, gelyk uw liefde meê.
Zoo zot en benje niet; en die daer met gewelt af
Verbieden openbaer, die hebben daer hun gelt af,
    (805) En doen wel niet te min dien handel, maer bedekt,
    Op dat het niet en schyn of Heer Oom met u gekt.
Maer nu eens buiten jok, wat is doch al uw leven?
Vol zorge, vol gebrek, bedrukt, en overgeven
    Aen allerlei verdriet, waer daer geen wellust by.
    (810) Dat is, de zausse van de lieve zotterny;
En twyfelt gy daer aen? uw Sophokles die zeit het
In niet te weten men het zoetste leven leidet.
    Nu meint gy wel, dat my dit praetjen niet en past;
    Maer wat de gecken dient, daer in zo zynse vast:
(815) Doch evenwel om my met reden voort te prysen,
Zoo zal ik dit u ook van voren aen bewysen.
[p. 26]
    Ten eersten, wat is doch ter werelt zoo bemint,
    Zoo zoet, zoo aengenaem, en liefbaer als een kint?
Besiet zyn ouders eens, zy troetelent, ze tronent.
(820) De vreemden hebben ’t lief, de vyanden verschonent;
    En waerom doense dat doch anders, als om my?
    Onnosel maektse zoet, onnosel maektse vry.
Die zoete Zottigheit, die speelt haer in de konen;
Daer kunnen zy den kraem en alles meê belonen.
    (825) Natura zocht een troost voor zoo veel slaverny,
    En nam het lieve mal, en gaf haer dat van my.
En als nu dese tyt verlopen is, en dattet
De kinderschoenen laet, en zynen bloesem vattet,
    O aengenaeme Jeugt hoe wort gy dan vereert,
    (830) Hoe wort gy dan gevryt, ontfangen, en begeert!
Elk bietse dan de hant, elk wilse dan behaegen,
En dat alleen om my; dat doen de malle vlaegen;
    Die zynder dan noch in, en maken haer zoo bly,
    En milder als een roos, en gaeuwer als een by.
(835) Maer als het einde nu van boerten is, en mallen,
Zoo zyn de lenten uyt, de bloessem is gevallen;
    Dan komt de zomer aen, en daer de winter op,
    En brengt een ander nest van muisen in de kop.
En daer meê gaet dan al de vrolikheit vertrekken,
(840) En geeft de zorge ruim, en maekt gebogen necken;
    En al dat aerdigh, en aentreckende gelaet
    Dat mindert ook, als ik moet scheiden, en vergaet.
En meinje,dat ik jok? zoo rekent van de wiege
Tot op den ouderdom, en ziet dan, of ik liege.
    (845) Daer zult gy dan uyt zien, hoe wyser dat gy wort,
    Hoe meer uw geestigheit en bloessem meê verdort.
En als ik eindelik u heel dan ben vergeten,
Dan is uw beste tyt, en luister ook versleten;
    Dan neemt den ouderdom allengskens lit op lit,
    (850) En maekt dat blonde hair door zwarte zorgen wit.
[p. 27]
Daer leit dan al de moet; zoo lustigh als te voren,
Zoo grynigh is men dan, en nimmer wel geschoren,
    Een ieder in de wegh, en over al te veel
    En zelven hun verdriet; dat is een groot verscheel?
(855) En wat zou van de mensch doch eindelik dan vallen,
Die gaende zoo vergaet? het quaetste lot van allen
    En onverdraegelik dat ging hem zeker meê,
    En broght hem zoo van hier, als ik het niet en deê.
Maer als nu alles op de neuse na verdroogt is,
(860) Het leven en de doot schier knibbelen, wie voogt is,
    Ziet dan zoo koom ik weêr, en neem my zyner aen,
    Die mede in verdriet, en grimmen zou vergaen.
Ik breng hem uyt het hooft al wat hem magh beswaren,
En maek hem als hy was van zes of zeven jaren,
    (865) Zoo vrolik en verheugt; en vraegt gy dan waer meê?
    Dat hoort eens zoo gy wilt; u denkt noch wel de steê?
Het eilant van geluk, daer in ik ben gebooren,
Daer komt de Lethe met haer stromen eerst te voren;
    Daer vloeitse wyt en breet; en driemael wel zo groot,
    (870) Als onder in de hel; daer isset maer een sloot.
Ziet hier van geef ik hem zoo vele dan te drinken,
Dat alles uyt zyn hooft moet dryven en verzinken;
    Wat lasten hy dan heeft gedragen, en verwacht,
    Die slaet hy in de wint, en zeitse goeden nacht.
(875) Is dit niet meer gedaen, als of de drie Godinnen
Verschoonden zynen draet, en lieten hem de zinnen?
    En zegt gy dan, hy suft? wel aen ik ben te vreên,
    Maer vraegt hem, of hy klaegt, hy zal u zeggen, neen;
Zyn leven is gerust. Een Raetsheer binnen Romen
(880) Heeft schier op die manier zyn pyn eens wechgenomen.
    Zyn voeten vol van gicht bestreek hy met fenyn,
    En nam hen haer gevoel, en daer meê ook de pyn.
En dus zoo doen ik ook; dat schrapen, en vergaren,
Dat schrikken voor de doot, en waerse zullen vaeren,
[p. 28]
    (885) Is dat niet pyn genoegh: die neem ik van haer af,
    Dan hopen zy noch heil, nogh vresen voor het graf,
Nogh dragen onderscheit, in vianden, en vrinde,
En dese zyn dan zot, of als men zeit te kinde.
    En zullent zotten zyn, gelyk gy zelven zegt,
    (890) Zoo zyn het kinder ook, dat is zoo slecht, en recht.
Want kinderen te zyn, is dat niet mal te wesen?
En daerom zynse lief; en wederom mispresen,
    Die niet zodanigh zyn: dies zei men ook wel eer,
    Een al te wysen kint bemin ik nimmermeer.
(895) En als den ouwen zul, zoo lendeloos, daer neven
Zoo grynigh was, en bits, wie zou dan by hem leven?
    Dat weet gy zelven wel, dies maek ik hem zoo zoet;
    Zoo aerdigh, en ter hant, als Jan Pottagys hoet.
De tyt die valt hem kort, al handelt hy, nogh spit hy;
(900) Hy drinkt, en is te vreên, en daer hy zit daer zit hy.
    Zyn leven is hem lief, en alle menschen meê,
    Hy vraegt nae geenen kryg, nae onweer, of de zee;
Geen woeker hem bekoort, geen posten hem vervaren,
Hy slaept al even zacht en pooit al even garen;
    (905) Wat Koning datter valt, wie baes is in de slagh,
    Dat gelt hem evenveel, als hy maer smullen magh,
Van ieder een bemint, met ieder een te vreden,
Met Spaensse Duitssen, en met Duitse Franse Zweden.
    Zoo zuiver maek ik hem, zoo vry en onbelaên
    (910) Van schrapen, haet, en nyt: is dat niet veel gedaen?
Hy zal in meer geneugt het dorre van zyn dagen,
Als anderen haer jeugt en frisse bloessem, draegen.
    Zoo weinigh deert hem dan dien tragen ouderdom;
    En menighmael zoo slaet het blaetjen wel eens om;
(915) En die u kreupel docht, en kout, en buyten tyen,
Die kryght weer nieuwe lucht, en tyt weer aen het vryen.
    O bloet, hoe staet hem dat! hy streelt, hy leckebaert,
    Hy grabbelt, en hy tast, en vraegt al, hoese vaert,
[p. 29]
En als ik dan nu weêr niet doofde zyn gevoelen?
(920) Wat zou dien armen zot noch armer dan al woelen!
    Al soeken vreemde raet, en allerhande konst
    Om mannelyke maght, en maegdelyke gonst!
Hy zout geen hallef jaer (dat zal ik u wel wedden)
Zoo kunnen harden, maer dit weet ik weêr te redden.
    (925) De liefde die de jeught zoo prickelt, en verwart,
    Die breng ik hem in’t hooft, maer nimmermeer in’t hart.
Wie dan veel vryen wil, wanneer hy kout en grys is,
Is zaligh, als hy zuft, onsaligh, als hy wys is.
    En evenwel hy praet zoo vriendelyk, en zoet,
    (930) Niet anders, of hy noch zoo jeugdigh waer en goet.
En hoe dien ouderdom haer woorden kan beleggen,
Dat vraegt Homerus eens; die zal u dat wel zeggen,
    Hoe trots Achilles spreekt, hoe bars, en onbequaem;
    En Nestor, out en grys, hoe zoet, en aengenaem;
(935) Hoe binnen Troje meê de mannen out van jaren,
Die totten fellen krygh niet dienstigh meer en waren,
    De schoonheyt en waerdy van Helena by al
    Het bloedige gevecht, en droevigh ongeval
Noch stelden in balans, en achten meer te wegen,
(940) Als al het ongemak, en vrese van den degen,
    En dat met zulken zoet, en lieffelyk gespreek,
    Als Paris houden moght, doen Helena besweek.
En hierom zynse dan zoo vele noch beminder;
Zy maken meer gepraets, als sprakelose kinder.
    (945) En weet gy, waerom dat de kinder in ’t gemeen
    Den ouwen man behaegt? zy zyn by hem te vreên,
En zullen voor zyn baert en hairen niet beswyken.
Wat is dit anders, als zy kennen haers gelyken?
    Alleene dat hy doch wat ruiger is, als zy,
    (950) En zoo veel jaren meer gebesight aen de bry.
En anders al haer praet; haer kleyn bekrompen leden;
Haer slechten aghterdocht; en ydelheit van reden,
[p. 30]
    Haer tandelose mont, en weekelyke spys,
    Haer hairen, hagelwit, en schier al even grys,
(955) Haer wysheit en verstant, en krachten op de bene,
En al het ander werk dat komt al over eene.
    Dus is door myn bedryf der ouwe mannen staet.
    Daer koom ik haer verdriet zoo tydigh meê te baet.
En hoese dieper dan in ouderdom vervallen,
(960) Hoe meerder datse meê te kinde zyn en mallen,
    Tot dat dan eindelyk haer zwakken aessem schampt
    Zoo zachjes, of de Doot maer speelde met haer ampt.
Nu stelt eens tegen een, wat doden zyn van beide
Geluckigh, die ik zoo ten hemel in geleide,
    (965) Of die wel eer in vee verandert zyn en vis
    Van Goden, daer veel licht geen hemel voor en is?
En die dan allerbest haer hadden vaek gequeten,
Die zet men in de lucht en zouden starren heten;
    Maer waerse zyn gegaen, of wat haer is geschiet,
    (970) Dat weet den hemel best; ik weet het zeker niet.
En die noch desen schyn, en valsche naem verdienden,
Dat was al deftigh volk, en van haer beste vrienden.
    Die wierden zoo gesolt, bedrogen en gepaeyt;
    Den hemel moght niet op, de sleutel was verdraeyt.
(975) Dies magh ik wel met reght die Goden al beschamen;
Ik kan alleene meer als zy niet al te zamen;
    Ik breng myn vrienden zoo ten hemel, als ik zeg’,
    En daer de haere zyn, dat is niet hallef weg’.
Jae dat de werelt haer met my alleen bemoeide,
(980) Dan zagmen weêr een eeu, daer melk en honig vloeide,
    Dan zou de wraek, en zucht van ere, gelt, en goet,
    Van onrecht, en gewelt, niet heerschen, alsse doet,
Dan zou men niet zoo haest om ander luy te lichten,
Van onverdiende schult een schellems oordeel dichten.
    (985) Gy weet wel wiese zyn, wanneer, en waer het was,
    Als haer bloetdorstigh oog dat snode vonnis las.
[p. 31]
Maer dat is nu al heen; dat oordeel was gestreken,
Om vreemde schoenen aen hun eigen voet te steken.
    Al gink het wel niet aen, hoe qualyk dat het viel,
    (990) Het miste doen haer hart, en raekt hun nu de ziel.
En dese tyranny gaet noch zoo zeer in zwange,
Dat niemant of bewaert, of zeeker is, zoo lange,
    Als zoo een snode maght de goede wetten perst,
    En dat het gierigh hart door woeden niet en berst.
(995) En niemant is zoo slecht, hy ziet het wel voor oogen,
En of hy’t dan om winst of vrese moet gedogen,
    Dat laet ik daer by staen; en evenwel de winst
    Is voor de minste meest, en voor de meeste minst.
En dit is nu zoo wat in vryheit hier gesproken;
(1000) Daer gaen de koetsen af, dat brengt wat in de koken.
    En meint gy, dat ik dit voor wysheit dan al acht?
    Jae wysheit in de schyn, en daerom heeft het kracht.
Het is een raserny om alles in te slicken,
Al zou men aen de brok noch dempen en versticken,
    (1005) En dus zoo gaet het toe, daer ik niet magh bestaen,
    En daer de wysheit noch zal zitten boven aen.
Och of de werelt my wou volgen en believen.
Wat zouder weynigh zyn van moordenaers, en dieven!
    Van meyneed en verraet. van pracht en hovaerdy,
    (1010) Van haet, van gierigheit, en ander schelmery!
Hoe zou de mensche dan hem weder eens verposen
En rusten in het velt, en slapen in de rosen,
    En leven onbelaên, als ik en myn gesin!
    Daer komt geen hoge moet, geen twist, geen woeker in.
(1015) Wat waer men wel gerust! men leefde zonder vresen,
Als al die zotten zyn, ook zotten wilden wesen,
    Men maekte niet alleen van harrenas, en staf
    Het yser aen de ploegh, en kokenreetschap af,
En aen het ledekant de stengeloze vlaggen;
(1020) Een raeghstok van de piek; de schaetsen van de daggen;
[p. 32]
Och neen, noch meer als dit, de zorge, die u nu
    Maekt ouwer, als gy zyt, en scheidet my en u,
Die zou u dan zoo jonk, en fris, en vrolyk laten,
En niet als van geneught, en vrolikheit u praten;
    (1025) Van geen gesochte krygh, noch vredelose vreê,
    Of wat de Myter nu met vreemde wapen deê;
Of hoe men om het gelt zyn wetten en geweten
Heeft willens opgeschort, en goddeloos geseten;
    Van diergelyken quaet, en ander zonde meer
    (1030) En is by mynen zot noch kennis, noch begeer.
Die moeyt hem maer alleen met dingen van de mage,
Met nachten van gemak, en kommerlose dage.
    En wilt gy wat uyt zyn courante zyn geleert,
    Zoo vraegt hem nae de kok, den backer en de weert.
(1035) Dit zyn zyn courantiers te huys, als ook te velde;
Die liegen niet, gelyk den drukker aen de Schelde;
    Die spreken maer den aert van spyse, wyn en bier.
    En daerom zyn wy ook alleen te zamen hier.
Gelyk gy ons dan ziet zoo polletjes, en sterkjes,
(1040) Zoo blosend’ van gelaet, en glat als kuddeverkjes,
    Waer komt ons dat van daen doch anders, als ik zeg?
    Om dat van ons de zorg’ gebannen is en weg.
Daer tegen die haer hooft van kintsbeen aen zo breken;
Om niet als wysheit, en van hoger stof te spreken,
    (1045) Ey let eens, hoe die zien, hoe mager en beschroeit;
    Haer knevels zyn al graeuw, en qualik noch gegroeit;
Haer ogen worden blint, en wennen aen te brillen,
En hebben zy wat rust; zy gunnen die de billen.
    Die krygen allerminst van haer geleerde vangst,
    (1050) En hebben meerder rust, en duuren aller langst.
En als dan op het hoogst de wysheit is geklommen,
Wat is dan al de vrucht van dese schone blommen?
    Een ongezonder lyf; of kloeker tyranny,
    Als Nero, Juliaen, en, dogh wat roert het my?
[p. 33]
(1055) Ik wil geen groten nu van dese tyt verhalen;
Want die de waerheit veilt, die moetse meê betalen.
    Dat is genoegh geseit; en wilje verder gaen,
    Zoo ziet in Griekenlant de zeven wysen aen,
Wat is die wel verstant, en wysheit toegeschreven!
(1060) Maer deden zy geen quaet? jae zeker alle zeven.
    Dus hebben zy haer naem en wysheit al bekladt
    Met kracht en tyranny; waer doen de myne dat?
Die zien op haer gemak, en blyven in de palen,
En vreesen geen gewelt, noch dodelyke schalen;
    (1065) Zy slapen zonder schrik, en dromen van geneugt.
    De morgen is haer zoet, den avont haer verheugt.
Ook zou het minste niet den ouderdom haer letten,
Indien de wysheit haer niet quam al meê besmetten.
    Dus is ter werelt niet zoo suyver, en volmaekt,
    (1070) Het wort noch hier of daer besproken of gelaekt.
Men zeit ook voor een spreuk, de zotheit hout de vlugge
En snel verlopen jeugt allene meest te rugge,
    En weert met alle maght dien snoden ouderdom,
    Ik hadde schier geseit, en jaegtse wederom.
(1075) Dies is het ook niet vreemt, en waerdigh af te spreken,
Het geen de mannen wort in Brabant aengestreken.
    Men zeit, hoe meer bedaegt, hoe wyser over al;
    Maer dese zynse graeuw, voor zeker zynse mal.
Dat is haer eigen aert, hoe ouwer daer, hoe maller;
(1080) En dies zoo gaen hun eer en deugden niet te smaller.
    Want waer is doch een volk ter werelt zoo beleeft,
    Zoo vrolik en gemoedt, als Brabant in zich heeft?
En daerom kan haer ook geen ouderdom bewaren.
Zy nemen haer geneugt, en laten hem de jaren.
    (1085) Het heet daer, Brabants aert, de Nederlantsche pronk,
    Is immer even mal, en immer even jonk.
En of gy meinen moght, dat wy ons hier versinden,
Zoo gaeter zelven heen; gy zult het zoo bevinden.
[p. 34]
    Of vreest gy noch aldaer de Spaensche Tyranny,
    (1090) Zoo ziet myn Hollant aen, daer isset wel zoo vry.
Myn Hollant, seg’ ik noch, want heeft der een de zyne,
Of zynder eigen luy, zoo bennen dat de myne.
    Die worden door de bank (dies niemant hem en schaemt)
    Van al de werelt en allene mal genaemt.
(1095) Daer zynse meê vereert, geboren, en gestorven,
Die Spangien zyne klaeuw in Indiën bedorven,
    Die Philips namen af zyn havens, lant, en buyt,
    En voelden na zyn beurs, en schudden hem schier uyt.
Dit zyn de malle luy, die, om zoo mal te blyven,
(1100) Een gansche werelt op Seldenus zee doen dryven,
    En spreken tot het meir, komt, geeft uw oordeel vry,
    Zegt, wie dat uw gebiet, of ’t Carel is, of wy.
Ziet, dat zyn malle luy! wat dunkt u van die gasten?
Zoo die niet met den Droes wel in de schotel tasten,
    (1105) Zoo ken ik haer niet recht. dit zynse wel in zee,
    En daer het haer beroep en reden brengen meê.
Maer of se wel zoo trots, en kloek aldaer verschynen,
Ze zyn doch binnens lants zoo gaelik, als Bagynen;
    Allene, datse zoo wat krabbelen om goet,
    (1110) Om dat de beste winst is tusschen mal en vroet,
Gelyk haer spreekwoort is; dat ziense waer te maken.
Men magh ook met de daet, de name niet versaken.
    Wat geven zy nae goet, en watter overschiet?
    Zy packent al op een, en besigent dogh niet;
(1115) En wech te schenken? neen, daer hebben zy geen noot af
Alleen de Spaensche Vorst die krygter kruit en loot af,
    En menighmael ook meer, als billik magh bestaen.
    Maer die zijn vyant laeft, heeft die niet wel gedaen?
En of men zeggen wouw, zy hebben ons bedrogen,
(1120) De vyanden gesterkt, de waren doen verhogen,
    Ziet daerom gaense weêr de schepen onder haer
    Verbannen uyt het lant, en laten ’t by de waer.
[p. 35]
O slecht eenvoudigh volk! dies kan ik my verblyden;
Die van u leven moet, die magh u doch niet lyden;
    (1125) En die gy nu versiet met spijse, kruit, en loot,
    Die stak u steden aen, en sloegh uw ouders doot.
En moet een mensche niet, die zaligh meint te leven,’
Zyn ongelijk vertreên? zyn vyanden vergeven?
    En of het niet al wat om reden meê geschiet,
    (1130) Dat kan ik wel verstaen, zoo zot en ben ik niet.
Maer dit is my noch meer, dit moet gy wel besinnen,
Dat zoo myn malle luy de wysen overwinnen,
    En kunnen haer de zee doen ruimen en het lant.
    Dit is my eerst een vreugt, en perel aen mijn hant.
(1135) Wie zou dan boven my zigh willen doch verheffen,
Daer zoo mijn dienaers al de werelt overtreffen,
    En daer ik niet alleen de maght en rijkdom geef,
    Maer datmen langer ook, gesont, en vrolik leef?
Laet nu de blinde mensch om jonge jaren lopen,
(1140) By Circe, Venus, of Aurora die te kopen.
    Dit staet in mijn gewelt, ik maek de luiden jonk;
    Ik ben de Venus, die dat aen haer Phaon schonk,
En zulken gladden vel gaf om zijn ouwe kaken,
Dat Sappho mergh en bloet om zynent wil ontstaken;
    (1145) Ik ben Aurora, die Tithonus brocht te weeg,
    Dat hy nooit ôuwer hooft, of graeuwer haren kreeg.
Die stok, dien Circe droegh; en al de vremde kruiden,
Daer meê Medea plagh de menschen te verhuiden,
    Die bennen al by my, en doen noch vele meer;
    (1150) Want mijne blyven jonk, en hare wierden ’t weêr.
En zoo gy nu bekent, dat niet zoo zeer te wenschen
In dese werelt, als de jeugt, is by de menschen;
    En datter geen verdriet, geen lasten wederom
    Zo drucken als dien last, dien droeven ouderdom;
(1155) Wat dunkt u, kan ik die dan weren van uw schouwers,
Ben ik u dan niet meer, en beter als uw ouwers?
[p. 36]
    Gy leeft wel hier door haer, maer wat een leven ist?
    Die by zijn leven al zijn beste leven mist.
Ziet hier om kom ik u den ouderdom beletten;
(1160) En breek ik u gepeins, zoo breek ik hem de wetten.
    Doch waer toe wil ik u ook praten veel van hier?
    Gaet, ziet den hemel door, ziet al de Goden schier.
Wat goets? wat isser doch voor lust daer ik gebrek ben?
Gaet zietse door en door, en zegt dan, dat ik gek ben:
    (1165) Dat Bacchus even jonk gebloost is, en gebaert,
    Geschiedt, om dat hy veel de dronken daer bewaert.
Hy moeyt hem nergens meê; met regten nog bestraffen,
En heeft met Pallas ook het minste niet te schaffen.
    Hy wil zijn beker uyt, eer dat hem die verschaelt,
    (1170) Met mallen zijn vereert, met mallen zyn onthaelt.
Hy wil bejuicht, begekt, beguichelt, en bespot zijn,
En watzyn naem belangt, die kan hem niet te zot zyn.
    Daer is hy meê gedient: en ziet hem dan de borst
    Van zyn gewyde beelt eens smerigh en bemorst.
(1175) Dat magh al meê geen quaet,zo plaghten hem de boeren
Met rype vygen en met nieuwe most te voeren.
    Dan riepmen ook, o Zot, die waerdigh is alleen
    Geboren uit een buik, en dikte van een been;
En zulke dingen meer. nu dunkt, my zoo te wesen
(1180) By alle man bemint, by niemant zijn te vresen;
    Is beter, als de schrik van Jupiter, en al
    De wapenen van Mars, en uitgespogen gal,
Als Pan met zijnen gryns, en schielicke verveering,
En Pallas in haer schilt; Vulcanus in zijn neering.
    (1185) Daer voor gy vreest, en beeft, en acht gy dat zo goet?
    De malle Venus is wel duisentmael zoo zoet;
Die lieve sachte moêr, die lachende zo zegent
En diense ziet en geeft, ook lachende bejegent,
    Die blyft, en is geweest dien langen ommeloop
    (1190) Zo schoon, en even jonk, als doen haer Mars bekroop.
[p. 37]
Dus is haer zoontjen ook, en om geen ander reden
Als dat se my verwant, en bly zyn, en te vreden.
    Dat hout uw jaren op: o, wacht u voor verdriet,
    Gy mannen; of gy graeuwt, en kent u zelven niet.
(1195) Ziet dese Goden aen, dat kan u niet bedriegen,
Of al de dichters en de schilders mosten liegen.
    Die beelden haer zoo jonk, zoo blosend als het gout;
    En doen was Venus al wel duisent jaren out,
En deser Goden dienst nooit meer heeft toegenomen,
(1200) Als om dien groten schat, dien Flora gaf te Romen.
    Doen wierd die gansche stadt van desen handel vol
    Om dese lieve vrouw, al was het maer een pol.
Dat vuil verdiende gelt, en harte, zoo begeerlik,
Dat was met een altaer al heiligh weer, en eerlik.
    (1205) En dat en is niet vreemt, het gelt heeft grote kracht,
    Dat heefter noch al meer ten hemel zoo gebraght.
Maer wat wil ik u veel van goede Goden zeggen?
Noch slechter hebben ’t ook de strenge laten leggen.
    Dien straffen Jupiter, die op den donder rydt,
    (1210) Wat heeft hy wel gemalt, gesneukelt, en gevryt!
Hoe ging Diana met Endimion* ter jachte,
Die met een diepen slaep hem aen ’t gebergt verkrachte,
    En quam zoo daer hy lagh, en haelden haer gebrek.
    Dat was een zoen of twe; wel, wasse doen niet gek?
(1215) Doch wat wil ik ook hier de Goden veel verwyten?
Dat laet ik Momus doen, die magh hem daer in quyten,
    Gelyk hy plagh voor heen. dies is hy ook wel eer
    Met Ate daer verjaegt, gesmakt van boven neêr,
Om dat zijn wysheit zoo de Goden lagh ten ooren.
(1220) En die dan vrolik zijn, die willen dat niet hooren:
    Nu zijn zy lustigh daer, en vry, en wel te vreên,
    En hy heeft nergens ruim noch boven noch beneên.
Het hof en wil hem niet; de kerken, en de kloosters
Die geven hem de zak, en wysen hem de roosters.
[p. 38]
    (1225) En komt hy in den raet, of elders aen de bank,
    Daer moet hy al van daen, en scheiden met een stank.
De gasten, en de vis die stinken aen den darden,
Maer hy den eersten dagh; niet langer kan hy ’t harden;
    Dus is dien goeden bloet ter werelt nimmer stil,
    (1230) Om dat hy overal de waerheit zeggen wil.
En dat en magh niet door; wie wil dat garen horen?
Al zijn de luiden grof, se bennen dun van ooren;
    Hoe botter dat se zyn, hoe noder ook gelaekt.
    De Narren zyn veel eer, als wyse luy, geraekt.
(1235) Een heer oom op de stoel, die weinigh was belesen
Of niet en had geseit, dat waerdigh was gepresen,
    Daer had een kloeker hooft de waerheit op geseit
    Dies haet hy hem nu noch, en in der eeuwigheit;
Men zeit de waerheit kan geen herreberrigh krygen.
(1240) Zoo gaet het Momus ook; en had hy leeren zwygen,
    En nemen alles aen, en prysen, dat hy laekt,
    Hy waer ook hier aen ’t hof zoo lelik niet gemaekt.
Maer myn Pluimstrijkery, waer is die niet geleden?
Die gaet al purper root in gulden zalen treden,
    (1245) En zo se desen daer eens by gevalle ziet,
    Voort moet hy daer van daen, zoo goet en is hy niet.
Dus wort dien armen bloedt mishandelt, en verschoven.
Hy moght veel liever noch zijn wysheit gaen verloven;
    Zoo wierd hy wel een man van aensien en gesagh,
    (1250) Daer nu hem niet een boer zal bieden goeden dagh.
In zulken haet is noch de Wysheit, en by namen
Daer weinigh is geleert, en vele zou betamen;
    En weet gy waerom dat? een nar in wys gewaet,
    Al heeft hy niet in ’t hooft, hy heeft het in ’t gelaet.
(1255) De plaetse maekt de man, de tabbert, en de kleeren;
En dikwils zijn se bot, en schamen zich te leeren;
    En wie dan niet en weet, gelyk hem wel betaemt,
    Die wort door wyse luy verraden, en beschaemt.
[p. 39]
Eu wie wil dat voortaen? ik zeide van te vooren,
(1260) Dat Momus daerom ook den hemel heeft verlooren;
    Hy wou een ieder een daer zeggen zijn gebrek.
    Was dat een wyse daet? voorseker was se gek.
Men weet wel, daer het hof van vreugden is en leven,
Daer wort wel dikwyls ook wat zeltsaems meê bedreven,
    (1265) Men kent Mercurius zyn grepen wel, en Pan.
    En hoe Vulcanus ook den narre spelen kan;
Hoe dien Silenus, dien verkleumden ouwen springer,
De Nymphjes draejen kan, en zwieren als een slinger;
    En kan dat lome gat noch reppen als een lanst,
    (1270) By namen, als hy doch met Polyphemus danst:
Daer staet dan Bacchus ook en spiegelt in zijn vygen.
Een hallefzieke vrouw die zou daer lust toe krygen,
    Maer ik voorzeker niet: en hoort dan Pan eens aen,
    Die laet syn keeltjen daer zoo boertich ondergaen,
(1275) Dat Jupiter wel roept, ik kan ’t niet langer harden;
Hou Pan, het is genoegh; wy lachhen ons aen flarden.
    En deze malle zank vermaekt haer eens zoo veel.
    Als al de Helicon met aller Musen keel.
Dus neemt den hemel ook haer wellust en behagen
(1280) In Zotticheit, en dat kost Momus niet verdragen.
    Hy wees en riep het ook gestadigh, en gestoort,
    Dat past de Goden niet, en daerom most hy voort.
Doch wat se daer al meer voor kluchten wel bedryven.
Wanneer se dronken zyn, dat laet ik daer by blyven,
    (1285) Die zoo vol apery, vol grillen zyn, en spot;
    Dat ik dies lachen moet, al ben ik noch zoo zot.
Maer hier van nu genoegh: ik vrees al voor de labben.
Die seiden ’t haer wel weêr: zoo kreeg ik wat te krabben.
    Dan most ik immers ook van boven, daerom zal
    (1290) Ik liever gaen van daer met eeren, eer ik val.
Dus ben ik hier by u nu weder op der aerden,
En zonder twyffel ook in groter eer en waerden,
[p. 40]
    Gelyk als dat betaemt; want dit bevroet u vry,
    Geen vreugde, geen geluk, geen zegen zonder my.
(1295) Voor eerst en is’ er niet zoo deftigh en volkomen,
Zyn wortel heeft al meê de smaek van my genomen.
    Ik ben van aenbegin in alles ingelijft:
    Door my het zuure slijt, het zoete leven blijft.
En zoo dat wijsheit is, aen reden zigh te binden,
(1300) En dwaesheit aen zyn lust, wat zult gy dan al vinden
    Van lusten by de mensch, en weinigh reden weêr!
    Dat scheelt als dagh en nacht, en noch al vele meer.
Maer dit heeft Jupiter gedaen om onse leven,
Dat anders droevigh waer, wat vreughde wêer te geven;
    (1305) En daerom in het hooft de zinnen maer geplant,
    En weinigh in het lyf van reden en verstant.
Daer tegens heeft hy twee Tyrannen weêr geschapen;
Die meer zijn in gewelt, en bozer in haer wapen,
    Dat is, de Toornigheit, die in den boezem rust,
    (1310) En dan beneden die, de vleesselyke Lust.
Ziet wat een groten lot is deze twee gegeven,
De ruimte van het lyf, de bronne van het leven!
    Wat kan dan hier ’t vernuft? al ziet het vele quaets,
    Zoo is doch zijn gebiet niet groter, als zijn plaets;
(1315) Het roept wel, en bestraft en stelt hem wel daer tegen,
Maer dat is doch al niet, het zwaerste meer wil wegen.
    De lust van deze twee moet immer zyn geboet,
    Al zouw het lant in vlam, de stromen gaen in bloet.
En nu dewyl den man, als overheer verkoren,
(1320) Gelyk met meer verstant, meer zorge was geboren,
    Zoo mostmen wederom verzoeten deze last,
    Of deelen hem; en hier was Jupiter aen vast,
En vraegde my om raet, dien ik hem ook beraemde.
Zoo deftigh als ik kon, en kloek als my betaemde:
    (1325) Dat was die lieve vrouw, dat zoete malle dier,
    Die wees ik hem doen aen, die mangelden noch hier.
[p. 41]
Dus quam de zoete sloof, dien hemel van de mannen,
Die al hun last en leet kan slissen en verbannen.
    En om dat deze kracht te groter wezen zouw,
    (1330) Zoo maekten hy uit my schier heel en al de vrouw.
En zeker Plato, die wat twijffelt in zyn wetten,
Of hy se by de mensch, of by het veê wil zetten,
    Wat wist die van de vrouw? haer zoete zotterny
    Daer was hy aen verblint. en dies zoo twijffelt hy.
(1335) Maer wy, die verder zien, en beter haer bezinnen,
Wat maken wy daer af? al Nymphen en Godinnen.
    My dunkt ik hoor u al, en over eenen boegh,
    Wel? zijn zy hem te zot? ons zijn ze wijs genoegh.
En wat is doch de vrouw, die wijs wil en geleert zijn?
(1340) Niet anders als het lam wouw garen eens een peert zijn.
    De wijsheit by de spil, de boeken by de huif,
    Die voegen by malkaêr, als mostaert en de struif.
Maer nu en hoop ik niet, dat iemant van de wyven
Dit qualik nemen zal. Dies magh het hier by blyven.
    (1345) Hoe wel die dit mishaegt, al waert de beste schik,
    Die wil voorzeker zijn noch eens zoo gek als ik.
Dat ik ze laken zou, dat moet al ver van my zyn,
Want ik ben ook een vrouw, zoo wel gelijk als zy zyn.
    En daerom hebben zy by my de beste kans,
    (1350) En ook wel eens zoo veel gekregen, als de mans.
Haer schoonheit dan voor eerst, daer wil ik af beginnen,
Als van haer beste pant, en daer ze meê verwinnen
    Zoo menigen tyran, en doen hem tyranny;
    En die het al verheert, dien overheeren zy.
(1355) Wat zou daer tegen staen, die vriendelyke praetjes
En aengename stem van mijne kameraetjes,
    Dat hartjen zonder gal, dat in zyn vreugden zwemt;
    En alle zorgen haet, en alle zuchten dempt;
De troni zoo volmaekt, zoo zuiver, glat, en effen,
(1360) Wie is daer of bevryt? wien zou die niet al treffen!
[p. 42]
    Met namen daer se zijn en vry, en in haer schik.
    Maer wie bestelt haer dit? mijn heeren, dat ben ik.
Nu ziet de mannen eens; waer komt haer dat gekloven
En ruige vel van daen? hoe gaen se zoo bedoven
    (1365) En grimmigh in de baert? en zijn ook eer bedaegt,
    Alleen om dat haer noch de wysheit zoo wat plaegt.
Ik meine noch zoo wat, ten aensien van de vrouwen.
Die schuwen dit gebrek, en willen niet verouwen,
    En moeien haer alleen met praten en gepronk,
    (1370) En blyven daerom mooy, en schier al even jonk,
En laten alle zorg en achterdocht gebannen.
Is dat dan niet een vreugt en hemel voor de mannen,
    Van zulken aerdigh dier belieft zijn en gekust?
    Ik zeg het is een beest, dien daer niet aen en lust.
(1375) En zou men haer cieraet en vlechten dan verbieden,
Zoo most haer doch gewelt en ongelyk geschieden.
    Waer wort het om gedaen? ter eeren van de man.
    Dies is hy wel een Griek, die dat niet lyden kan.
Voorseker moet zyn hart van yser en van stael zijn.
(1380) En zouden dan ook zoo de mannen altemael zijn,
    Dat waer de vrouwen leet, dat zoete malle goet,
    En dat het altemael doch om de mannen doet.
En waerom zou de draght zoo menighmael verkeeren?
De snyer alle maent een ander snofjen leeren?
    (1385) Waer toe de vlechjes doch en borstjes zoo geleit?
    Zoo pryst de man zijn vrouw, de vryer zoo de meit.
En of de wijse lui nu zeggen, dat het zot is,
Zy denken doch wel aêrs, en meer als haer gebot is.
    Wat zouder menigh meit, en menigh vryer mêe
    (1390) Wel blyven ongetrouwt, als ik het niet en dêe!
Wat zou ook menigh paer verschillen weer, en scheiden!
Als ik daer niet en waer, en stroide tussen beiden
    Mijn kluchjes, en geneught; daer anders al het pat
    Van scheiden was gesocht, of slimmer noch als dat.
[p. 43]
(1395) En dit wort wel met recht de Zotheit toegeschreven;
Maer daer ook man en vrouw by groeien en by leven.
    Men ziet wel, die zijn wijf haer hoeretranen acht,
    En zoent noch garen af, die koekoek wort belacht.
En evenwel het is noch beter zoo gezwegen,
(1400) Als noch een vuile mont en slagen toe gekregen.
    Ik ken een deftigh man van aensien en gebiet;
    Die zeide, wat mijn vrouw wel is, dat weet ik niet,
Maer zo daer iemant my haer ontrou quam vermelden,
Ik zou myn leven lank dien haten, en vergelden.
    (1405) Dus heeft hy meer geluk, wie zoo bedrogen blyft,
    En zonder quelling is, en evenwel geryft,
Als die dit al te naeuw en wijsselik doorgronden,
En hebben, by de daet, haer eigen hel gevonden.
    Want die zijn wijf al heeft verwonnen en betrapt,
    (1410) Is die niet dobbel zot, indien hy haer beklapt?
Wat isser dan verdriet? die vrolik moghte zot zijn,
Die moet dan boos, en blint, en evenwel bespot zijn;
    Al raest hy dan en tiert, en smelt al daer hy gaet.
    Is daer mêe dan de zaek gesuivert van de daet?
(1415) Heeft zoo wel oit een vrou haer eere weêr verworven?
Jae zeker zy geschent, en hy van rouw gestorven.
    Dat is het eigen loon van zulke viese mans.
    De wysheit heeft doch by de liefde weinigh kans.
Van al uw vryery, uw trouwen, en beslapen
(1420) Daer ben ik moeder af, dat is uit my geschapen;
    En meint gy dan, dat dit zoo grooten wonder zy?
    Och daer is noch al meer en beter deugt in my.
Ik vraeg u dan eens, die haer zelven niet bezinnen,
Ey lieve, kunnen die een ander wel beminnen?
    (1425) Die met hem zelven niet te vreden is, en eens,
    Heeft die wel met een aêr wat eigens, en gemeens?
Die in zijn eigen hart zich niet en kan vermaeken,
Kan daer of lust of vreugt een ander wel aen smaken?
[p. 44]
    Haer eigen ongeneught is allemans verdriet.
    (1430) Dat kunt gy wel verstaen, zoo zot en benje niet.
De mensche, zeg ik dan, als ik hem gink verlaten,
En zou niet zich alleen, maer ook een ander haten.
    Nu geeft hy my, en hem zoo veele noch al toe;
    Het vreemde staet hem aen, het eigen is hy moe.
(1435) De vreemde bomen staen al immer best geladen,
Den eigen acker kan het oge niet verzaden.
    En dat noch meerendeels by luiden van verstant:
    Maer wat den zotten hoort, is al het beste lant.
Die hebben alle tijt het beste kruit en koren,
(1440) En zelden niet te veel, en nimmermeer verloren,
    En altijt goeden moet, en altijt beter hoop,
    En al de beste waer, en al de beste koop.
Hoe zijn haer kinder ook voor anderen gesegent,
Behorelik gegroet, behorelik bejegent,
    (1445) Gejonkert, en geheert, van beide, vaêr, en moêr!
    Al zyn se noch zoo bot, en slimmer als een boer,
En vuiler als een zwijn, en hesselik als apen,
Noch is daer anders niet, als schoonheit, aen geschapen.
    En zoo behagen ook hun wijven haer voor al,
    (1450) Voor eerst als eigen goet, en dan als eigen mal.
Dat gaeter eerst meê door; en zonder malle vlagen
En kan doch niet een wijf een enigh man behagen,
    Die zin in vrouwen heeft; van Cato zwijg ik stil;
    Die hielter weinigh af, die had een viese gril.
(1455) Maer vraegt die reders eens, en ridders van de wiege,
Haelt daer uw vonnis af, en zegt dan, of ik liege.
    Daer is ’t gevoelen by, die weten van de zaek
    Te spreken met bescheit, te praten met een smaek
Van ’t malle weidewerk, en ander vremde buyen,
(1460) Die daer al ommegaen, en weinigh doch beduyen.
    Alleene zonder mal en gaet het niet zoo wel;
    En daerom is het ook het rechte kinderspel,
[p. 45]
En niet te min het staet de mannen wel zoo handigh.
Zoo vies en zijn se niet, zoo heiligh en verstandigh,
    (1465) Dit deuntjen moet al van haer zelven zijn gespeelt,
    En niemant die zijn knecht of vrienden dat beveelt.
Die lieve zotterny, die kunt gy doch niet derven,
Al zout gy daer uw bloet om wagen, en besterven.
    Dus ziet gy dan uw vreught, en algemene lust;
    (1470) Waer die van daen begint en waer in die berust,
Als namentlik in my, en door my in de vrouwen;
Want wie zou zonder ons of mael of bruiloft houwen?
    Een tafel, een toneel, een bedde zonder vreugt,
    Ik zeg, het heeft geen aert, en dat het niet en deugt.
(1475) Waer vrienden zijn by een, of kermisvolk, of buuren,
Daer moeten narren zijn, al zou men die gaen huuren,
    Om dat ook meê de geest magh hebben zyn vermaek
    In horen en gezicht zoo wel als in de smaek.
En al wat boertery, en kluchjes daer uit rysen,
(1480) Daer ben ik moeder af, en niet de zeven wijsen.
    Ik heb de deuntjes al en dronkjes haer geleert
    Van Bomke bolsbe, en een klinkert in zijn steert,
Van Kurre Murre puf, en van menniste boortjes,
Van ’t glaesjen en de kan, en diergelyke soortjes.
    (1485) Die heb ik al bedacht ten beste van de mens,
    Al acht hy my zoo klein, en dankt het my niet ens.
Daer volgen dan noch op die spulletjes en dansjes,
En dan eens op zijn Duits, en dan eens, als de Fransjes.
    En ziet dat malle werk en grillen dan eens aen:
    (1490) Hoe zotter dat se zijn, hoe beter dat se gaen,
En als de heiligheit, en wysheit is te neste,
Dan gaet de vreught eerst aen, dan isset op zijn beste.
    Gy weet wel waer het was, wat bruiloft, en wanneer,
    Doen om een stap of twee den bruidegom zoo zeer
(1495) Verbaest, en hevigh riep, wie heeft u heten danssen?
Niet anders als zijn vaêr om Taxis en de Spanssen.
[p. 46]
    En evenwel, het was zoo qualik niet bedocht;
    Hy wist wel, dat men doen zoo fyne luiden zocht;
En Heeroom wasser by: dat hadde wat te zeggen.
(1500) Die zou veel licht op hem de zonde willen leggen;
    En had hy daer zich zoo niet zuiver afgemaekt,
    Hy waer zijn leven op het kussen niet geraekt.
Waer meinje was ik doen ter tijt, in deze trouwe?
Mijn heeren, met verlof, den Bruigom in de mouwe
    (1505) Daer houd’ ik altemet een weinigh my bedekt.
    Dat maekt de Narren groot, en al het lant begekt.
Terwijlen gaense voort in Staet, en hoger ampten,
En, daer de wijze luy veel struykelden, en schampten,
    Daer kunnen zy bestaen, en houden aen malkaêr,
    (1510) En met de meeste stem, en die is onder haer.
Maer dit is my te vreemt; die zot zijn, als ze weten,
Die mogen daer wel zijn, en moeten zoo niet heten.
    Den tabbert, en de baert, den zetel, en de plek
    Die maeken wijze luy’, al zijn ze noch zoo gek.
(1515) Waer toe dan veel gebraekt, of wijs en wel belezen?
De werelt, ziet men doch, die wil genarret wezen.
    Dat is, daer staetze na, de reden zijnder by,
    Ze vint doch en bekent het hooghste goet in my.
Dat ik’er niet en waer, de vreugde was bedorven,
(1520) Het leven zonder my, is alle tijt gestorven.
    Dien meêgeboren last van droefheit, en verdriet
    Verzoet ik u alleen, of ik, of anders niet.
En offer iemant nu my garen wou verzaken,
Verwerpen deze vreught, en stellen zijn vermaken,
    (1525) In onderlinge min van vrienden onder een,
    En achten vier en lucht en water hier beneên
Zoo nodigh niet als die; zoo aengenaem daer neven,
Dat beter ons de Zon, als deze, zou begeven,
    Die by de wijzen ook zoo heerelyk geroemt
    (1530) En in het hooghste goet op aerden wort genoemt?
[p. 47]
Maer of ik u nu ook met eenen ging bewijzen,
Dat deze vrientschap, zoo geprezen by de wijzen,
    Uit my gesproten zy, ik zeg’, uit my alleen?
    En wilt gy dat verstaen? zoo zwijgt al voor u heen.
(1535) Ten eersten vraeg’ ik dit, zich zelven te verblinden,
En ogeluiken in de fouten van zijn vrinden,
    En veel gebreken ook voor deugden aen te zien,
    Kan dat wel zonder smaek van zotterny geschiên?
Den eenen zoent zijn lief alleenigh om de sproeten,
(1540) Een ander heeft ze mank, en prijst haer rappe voeten;
    En is de deren scheel, men roemt haer, dat ze lonkt,
    En dat ze puntigh gaet, die prachtigh is en pronkt.
Een ander zit en zoent een paer getaende vuisten;
Een ander prijst de huit, en let niet op de puisten,
    (1545) En noemt ze zijn bruinet, die zwart is als een Moor.
    En zoo de vrouwen ook; haer zoetert is een door.
En vele zeggen, Heer, en meinen haer getrouwde,
Die wel niet lang geleên, noch kramer was, of brouwde,
    En geven hem de naem van ’t een, of ander dak,
    (1550) Daer pas een deur aen is, en anderhallef vak.
Als of haer zijn geslaght, en name waer vergeten,
Zo spreeken zy hem aen; maer neen; dit moet gy weten,
    Dat doet de vrientschap al, en daer de liefde by.
    En is dit nu wel meer als bare zotterny?
(1555) Maer deze zotterny wat kan u die al baeren,
Hoe bint die man en vrou en vrienden aen malkaeren!
    Waer die gevonden wort, hoe zeltsaem, hoe gedaen,
    Daer vindmen geen gebrek, noch fouten langer aen.
Al waer dan ook de meit gebocchelt, en gebogen
(1560) Met anderhallef been, en zeven vierdeel oogen,
    Haer trony als een snoek zoo ront, en dan de bek
    Getrocken, en getant, gelijk een boeren hek;
Of keert het blaetjen om, en zegt het van de mannen,
Al is daer schaemt en eer, en wijsheit afgebannen,
[p. 48]
    (1565) Al zijn se vuil en voos van soopjes en tabak,
    En dat ik niet en seg, van ander ongemak,
Zoo zietmen doch de zin daer evenwel op vallen,
En meer als al te veel, is dat noch al geen mallen?
    Wat pocken isset dan? of wort daer ’t gelt bemint?
    (1570) Dat staen ik u al toe, en evenwel ik wint.
Of meint gy, daer op goet allene wort gekeken,
En op de deugden niet, en weinigh op gebreken,
    En daer de vader zoo zijn eigen bloet verraedt,
    Die op het gelt alleen zijn gierigh ooge slaet,
(1575) Of dat al wijsheit is? och, laet u dat niet dromen,
Daer heb ik dan voor lang de zinnen afgenomen,
    En laet hem by de waen, en liefde van zijn gelt.
    Dan acht hy, isset al zeer wijsselyk bestelt.
En zegt gy nu, ik moght dat ook wel beter maken?
(1580) Dat is der narren schult; wat gaense my versaken,
    En meinen, isser gelt, zoo gaet het my niet aen,
    De wijsheit heeft haer dan allene dat gedaen,
Als offer wel eens ooit een huwelijk geschiede?
Om gelt en goet alleen, daer ik niet over riede?
    (1585) Dies isset dat men zeit, een wel gestelde buyl
    Maekt van een ram een lam, een duyfje van een uyl.
Maer duur en heeft het niet, en van het selve suyvel,
Dat eerst een engel was, wort nae wel eens een duyvel.
    De vrientschap, die met gelt gemaekt is en gekocht,
    (1590) Wort dikwils dier betaelt, en selden eens gedocht.
Maer die en mein ik niet, (en of wel ook niet echte,
Zoo komtse doch van my niet minder, als de rechte)
    Daer spreek ik u dan af, die maekt u ziende blint,
    En van het kint een man, en van de man een kint.
(1595) Die weet by klein en groot de fouten te bedecken,
Want anders (met verlof) wat waren der al gecken,
    Wanneermen nae de toets van wijsheit wou besien
    Wat tusschen man en wijf, en vrienden mag geschiên!
[p. 49]
Dat boerten en gevley, dat zoet en zot te praten,
(1600) En straffen geen gevoel, en geen gebreeken haten,
    En willens bot en blint te wesen, daer men ziet,
    Dat sluit de vrientschap eerst, en die vergaet ook niet.
En als ’t al wijsheit waer, wat liefde zou daer vallen?
Hy weet van minnen niet, die niet en weet te mallen,
    (1605) Het overwijse volk, wanneer gy dat besiet,
    Daer is geen liefde by, want ik en ben daer niet.
En wat is ook voor lust by luy van zulken leven,
Die geen gebreken, als hun eigen haer, vergeven?
    Geen vriendelose maght is zonder tieranny,
    (1610) Geen vrientschap zonder minn’, geen minne zonder my.
De mensche, weet men wel, heeft over al gebreken,
En wie die niet en draeght, die doet geen vriendeteken.
    Wie al berispen wil, dat hy voor oogen ziet,
    Dat magh wel zijn een vrient, maer vrienden heeft hy niet.
(1615) En is Cupido meê, die aller minnen stichter,
Niet zelven steekeblint? en dat, om dies te lichter
    De fouten van zijn vrient te veelen, daermen kiest.
    Want blinde liefde wast; en ziende die verliest.
Doch mein ik die ook niet, die los en onbesonnen
(1620) Zoo lopen aen malkaêr, en denken ’t is gewonnen,
    Haer kommer is gedaen, haer hartjen dat verhuyst
    Als Heer Oom haer eens geeft een eegaê aen de vuyst.
Maer mogtmen dan daer na dat vrachtjen weder lossen,
En maken van de trou een komanschap van ossen,
    (1625) Of wasser dan een kerk, die dese vaste lyn
    Moght breken, vrienden, wat zou daer een nering zyn!
Al meer als binnen Hal, en binnen Scherpenheuvel,
Zoo vele zynder vast, en hinken aen dit euvel.
    En die nu stille zijn, en houden haer zoo vrom,
    (1630) En leiden met het wyf, gelijk een gildos om,
Die zouden dan wel meê by duisenden verschijnen,
En maken van haer liefs al weeuwen, en bagijnen,
[p. 50]
    En dese hadden hier of daer sich aen vergaept,
    En meer niet als een schijn van liefde maer geraept,
(1635) Daer geen bestant is, maer alleen wat malle vlagen
Van hebben, en genot; dies kanse niet verdragen,
    Gelyk de rechte minn’; die neemt het al voor lief,
    Al waer de bruyt een hoer, de bruydegom een dief.
De liefde ziet geen quaet, en isser dies vermoeden,
(1640) Dat leit hy beter uyt, en duydt het al ten goeden.
    Hoe menigh hylik zou wel blyven ongedocht,
    Als eerst den Bruydegom ter degen eens doorsocht,
Wat doch zijn lieve bruit wel had, en watse niet had’,
En hoese wel gespeelt, en watse wel geswiet had’.
    (1645) En was ook menigh man niet bot, en stapelgek,
    Wat zou hy fouten zien en lengten van gebrek
In zijn eerwaerde wyf? nu weet gy van geen schande,
En schoon sy droeg een aêr, hy draegt haer op zijn hande.
    Dit is wel zotten werk, maer dese zotterny
    (1650) Daer leven man en vrou, en goede vrienden by.
Gelooft vry zonder my, gy meugt zoo bondig trouwen,
Zoo deftigh, als gy wilt, de bant en magh niet houwen.
    Dies zoo gy trouwen zult, ey let op desen rym,
    De saus van Zottigheit dat is de beste lym
(1655) In echt, in koopmanschap, in pachten en verhuuren,
In enigheit, en rust by vrienden, en gebuuren;
    En wat gy zonder die wilt eynden, of begint,
    Verlaet u daer op niet, mijn heeren; dat is wint.
Het is doch alsoo reê gesproken, als geswegen,
(1660) De Zotheit moetter zijn, daer aen is u gelegen.
    Die gaet met u ten hoof, te kerken, en te gast
    En hoe zy meerder groeyt, hoe meer de liefde wast.
Dies kunt gy zonder die uw leven niet bedyen,
Uw vrientschap waer gedaen, uw liefde lagh besyen:
    (1665) Gy zout niet anders als gebreeken aen malkaêr
    En grote fouten zien, en haten ’t allegaer.
[p. 51]
En heeft de mensche niet, zijn beste deel van binnen?
En dat is noch besmet? wat kunt gy dan beminnen?
    Het vleesch is stank, en stof; de zinnen dogen niet.
    (1670) Dus is hy wel der aen, die zoo ver niet en ziet.
Jae dat noch meerder is, gy kunt in zulker maten
U zelven niet besien, gy moet u zelven haten;
    En daer is wat aen vast? hoe leefje dan in vreê,
    Als ieder een u haet, en gy u zelven meê?
(1675) En dat is klaer genoegh, gy kunt my niet verjagen,
En zijn uw eigen vrient, of zelven u behagen.
    Dies zeg’ ik noch al weer, het is een groot gebrek,
    Te leven zonder my, en liever wys, als gek.
Al waert gy noch zoo ryk, kloek, aengesien, en aerdigh,
(1680) En u en docht het niet, wat was het u dan waerdigh?
    En wat gy meê voor u, of voor een ander doet,
    En draegt geen roem daer af, waer doet het u dog goet?
Wat raet is hier nu toe? hoe kryght gy doch behagen
In u en al uw doen? dat moght ik wel eens vragen;
    (1685) Daer was geen helpen aen, gy waert u zelven leet,
    Als niet mijn kamenier Selfsliefde dat en deed’
En zoo met eigen lof uw hartjen niet en kloude;
Dies ikse billik voor mijn eigen zuster houde.
    Zoo deftigh doetse my mijn zaken over al,
    (1690) En maekt ook zelven meê de wyse luyden mal.
Want dat is anders niet, die zelven sich behagen
En prysen al haer werk, dat bennen malle vlagen.
    En wie is daer af vry? of kent gy wel der een,
    Die dat niet graeg en doet? ik wedde zeker neen,
(1695) Dus isset alles zot. Maer stelt nu daer eens tegen,
Een die zich zelven haet, of zelven is genegen,
    Wie isser beter aen? daer dese lacht en leeft,
    Daer sterft die, waer hy gaet, en heeft niet dat hy heeft.
Daer dese vrolik is met arme malle kinder,
(1700) Daer zit die moedeloos, en acht zijn zegen minder.
[p. 52]
    Daer dese jeugdigh blyft, en mist al wat hy pryst,
    Daer grimt die midden in zijn schatten, en begryst.
En dese kan zijn hart met ydle waen vermaken,
Daer die noch dat hy heeft, wil missen en versaken.
    (1705) Is dan de liefde van hem zelven niet een deught,
    Die zonder reden ook den mensche zoo verheught?
En zou men die van u gaen nemen, en verjagen?
Zo kon doch niet een mensch zig zelven meer behagen.
    En waer dat niet en is, daer zijn geen konsten meer:
    (1710) De beste konstenaers die werken om haer eer.
En schoon het waer om gelt, wat nering zou der wesen,
Als niemant zich geviel, en garen waer gepresen?
    Wie zou den snyer dan gebruiken om de pracht?
    Den rymer om zijn lof? den goutsmit om de draght?
(1715) Waer liet den juwelier zyn stenen dan en ringen?
De wever al zyn flours, en alle vreemde dingen?
    Het konstige pinceel, en snyden van de plaet?
    Dat was dan niemant goet, en voor zyn heren quaet.
Want wie zou dan aen haer zyn trony gaen besteden?
(1720) Als of die waerdigh waer getekent, en gesneden,
    Gelevert aen den druk, getrocken uyt de pars,
    En daer meê omgegaen, als Meeuwes met de mars;
Ik hadde schier geseit, als steê en staten boden
Met haren almanak, maer dat is niet van noden.
    (1725) ’T is doch genoeg bekent, waer dat het om geschiet,
    Of is men noch te bot, te weten dat men ziet?
Een deel die wil het als een bedelampt verachten,
Maer dat en zeg ik niet, dat zal ik my wel wachten,
    Dies vraegter my niet nae, ik houde my gerust:
    (1730) Het is zoo veyligh niet, de Turk is op de kust.
Gy weet het zelven wel, dat die en zulke reden
Zyn liever stil gevoelt, als openbaer beleden.
    Ook past het wel een man van eeren (als ik hoop)
    Te hangen over al te kyken, en te koop,
[p. 53]
(1735) Daer kunt gy dan zyn lof en deugden onder staen zien,
Zo bondigh als het magh; dat geeft den man een aensien!
    Maer eer dit nu geschiedt, zo moetter wel een bet
    Zich zelven zijn behaegt, zich zelven hoogh geset.
Wel eertijts wasser eens een meester by de Grieken: a
(1740) Die gaf het al om niet, de pleysters en de wieken,
    De dranken en de pil; maer dit was zijn gebodt,
    Men most hem eere doen, en noemen hem een Godt;
En daer voor was hy graeg zijn kranken te genesen.
Wie zocht voor zulken vreugt zijn leven wijs te wesen?
    (1745) Wat is de wysheit ook? wat vruchten brengtse meê;
    Dan loopter een in ’t vier, dan springter een in zee;
Een ander heeft hem zelfs mishandelt en verslagen.
Dat doen geen luiden die haer zelven wel behagen:
    Dies beelt u vry wat in, en acht uw eigen waer,
    (1750) Zoo bent gy wel te vreên, en buyten uw gevaer.
En zoo men die dan voor geluckigh moet erkennen,
Die garen willen zijn het geene datse bennen,
    En met haer dorre strant zoo wel tevreden, als
    De Keyser met de kroon, de Beyer met den Pals?
(1755) Daer weet zelfsliefde wel alleen den besten raet toe:
Die baert u eygen min, en geeft u volle maet toe
    Van al wat gy besit, dan schort u niet met al;
    Dan bent gy kloek en wijs, al waert gy noch zoo mal.
En die nu zoo wel zijn te vreden met haer zelven,
(1760) Die zouden, voor ten hoof, wel spitten gaen en delven.
    Men ziet niet, dat de Fin zijn klippen, sneeu en ys
    Wil geven om de lucht van ’t vruchtbaer paradys.
Den woesten Arabier en zou zijn zant en kuylen
Voor Madagaskar niet of Java willen ruylen.
    (1765) Zoo wysselyk heeft ons Natura dit gevoeght,
    Op dat een ieder zy te vreden en vernoeght,
En ruste meê zoo wel aen klippen en de duynen,
Als in de bayen of de Babylonsche tuynen,

a Menecrates.

[p. 54]
    O Edele Natuur, die gy het minste draeght,
    (1770) Dien geeft gy wederom, dat hy zich meest behaeght;
Daer gy besloten hebt uw gaven niet te neygen,
Die troost gy dus al weêr met liefde van haer eygen;
    En maekt het altemael zoo effen en gelyk,
    Of arm, en wel gerust, of ongerust, en ryk.
(1775) Ik weet wel, dat ik dit al zot genoegh verhale.
Maer wat is doch de mensch, als zotheit altemale?
    Wat konsten zijnder doch? wat mannelyke daet
    Bedreven buyten my, of zonder mijnen raet?
Wat kans of middel is ter werelt doch geschapen,
(1780) Daer eer te winnen is, en meer als in de wapen?
    En wederom is die niet gek genoegh, en blint,
    Die om een kleine zaek een groten krygh begint?
Die niet en wert geslist, gewonnen, of begeven,
Daer is van beyden eerst veel goet en bloet gebleven.
    (1785) En die dan door het zweert daer vallen, en vergaen,
    Wat isset met haer naem en eere dra gedaen!
En alsmen wel besint het puykjen van de legers,
Dat graeg te vechten is, hoe zien de kloeke vegers?
    Niet dorr, en mager, of van wysheit afgeslooft,
    (1790) Maer wel van vlees, en bloet, geset, en dik om ’t hooft,
Want die zijn vyant daer een voordeel wil af perssen,
Die moet al beter zijn van handen, als van herssen,
    Ten waer dat iemant meer van lopen, en de les
    Hield van Archilochus, gelyk Demosthenes,
(1795) Die nauwelyks eens quam zijn vyandt onder ogen.
Hy worp zijn schild en helm en degen datse vlogen,
    En koos het hasepadt, dien kloeken wysen helt,
    Zoo heerlik in de tong, zoo schandigh in het velt!
Nu weet ik wel, men zeit de beste krygh van allen
(1800) Bestaet in goeden raet, de neerlaeg in den mallen.
    Dit gaet den veltheer aen: dat die hem wel beraet,
    Daer heeft hy reden toe, maer geen gemein soldaet.
[p. 55]
Ook wil in desen raet geen Scotus zijn bescheiden,
Noch Thomas van Aquyn, maer mannen van der heiden.
    (1805) Ik geve Tamerlaen, en Hannibal geloof
    In zaken van de krygh, en geenen Philosooph.
De krygh haer order heeft, zoo nodigh als de helmen,
En daer in schijntse wijs, want moordenaers en schelmen
    En rovers, en gespuis, dat lant en zee verdoemt,
    (1810) Die kunnen nimmer recht soldaten zijn genoemt.
En evenwel uit die, en diergelyke benden
De krygh al meê bestaet. dat bloet geschrey en schenden
    Niet half zoo qualik luyt, wanneer de leger vorst
    Heeft middel, en geluk, en reden voor de borst.
(1815) Al waer dan al de rest maer* schuimsel, en oneerlik,
Haer overwinning is doch even goet en heerlik.
    Door zulke raekt de krygh wel boven, en voltooyt,
    Maer zelden door de schrift, door Philosophen nooyt.
Wat die voor luyden zijn, hoe dienstigh op der aerden,
(1820) Dat blykt in Socrates, dien kloeken, en vermaerden,
    Daer van Apollo self dit vonnis gaf wel eer,
    Dat hy was wys alleen, en geene menschen meer.
En evenwel hy zou, ik weet niet wat, eens zeggen,
Dat liet hy weer zoo slecht, en wonder lelyk leggen,
    (1825) Of ik het waer geweest; zoo wiert hy ook bejouwt.
    Dus isset wyse volk, en die het daer meê hout
Nochtans en was ’t geen man zoo heel ook buyten reden,
Dewyl hy nooit den naem van wysen heeft beleden;
    Maer gaf de Goden dien: dat was zoo zot ook niet;
    (1830) Gelyk als dat hy meê de wysen dit gebiedt.
Laet, zeit hy, niemant ooyt u trecken in regeeringh,
En dit baert nu ter tyt den narren grote nering.
    Die volgen dit bevel, en haer bequamen tyt,
    En schelden desen last de wysen garen quyt.
(1835) Indien dan, alsmen zeit de werelt is vol gecken,
Zoo kunnen sy die licht dien wysen een ontrecken.
[p. 56]
    O Socrates, hoe wel dient dese werelt u!
    Dat gy de wysen riedt, dat doen de zotten nu.
Gy zegt, het grote roer en algemene zaken
(1840) Zal geen verstandigh man begeren, of naer haken.
    Hoe deftigh hebt gy dit de narren voor gefluyt!
    Die houden dit met u, en wyse luy daer uyt.
Ten ware dat gy dus hadt beter mogen wenschen,
Legt al de wysheit af, zoo wort gy rechte menschen.
    (1845) Die goede Socrates wat had hy doch begost,
    Daer hy den zuuren doot om schuldigh drinken most?
Waer was hy dog aen vuyl? wie wist hem schult te geven?
Alleen hy was te wys, dat broght hem om zijn leven:
    a Vermits hy in de lucht en wolken besigh zat;
    (1850) En dan eens wederom der vlojen voeten mat,
Of in de stemme van de muggen lagh verwondert;
Of wat de starren dreef, of waer den hemel dondert.
    Daer heeft hy al zijn tyt en oly in verteert,
    En wat hem dienen zou, dat liet hy ongeleert.
(1855) Hoe gingt zijn leerling meê, dien groten wysen Plato?
Dat ik wel weten zou, daer wist hy qualik raet toe,
    Hy had zijn meesters zaek te redden in de wil,
    En was niet hallef weg, daer sweegh de karel stil.
En Theophrastus ook, die zou eens meê beginnen
(1860) Te spreken voor het volk, en wierde zoo van binnen
    Beteutert, en ontroert, en sweeg gelyk een pael.
    Daer lagh doen zijnen roem, en wysheit altemael
En die by vrienden zoo verbaest was, en besweken,
Wat zou doch die in ’t oog van zijnen vyant spreken?
    (1865) Dus heeft het wyse volk dan die, dan dese buy.
    Isocrates en dorst niet kicken voor de luy;
En Cicero, die zoo ter talen was, en vaerdigh,
En van welsprekentheit den naem allene waerdigh,

    a Aristophanes inducit eum, adorantem nubes, & pedes metientem
calicum, mitantemq; unde tantam vocem animal tantillum emittat.
b Theophrastus, Aristotelis discipulus, apud populum dicturus obmutuit.

[p. 57]
    Hoe was doch zijn begin van reden even staegh?
    (1870) Gestamelt en beklemt, en als een kinder klaegh:
Dies Fabius ook zei, zijn spraek die was belemert,
Als die voor onheil schrok, en dien ’t gezichte schemert.
    En is dit niet geseit dat menighmael de man
    Door wijsheit qualik doet, en minder als hy kan?
(1875) Dat zijn manhafte luy! daer zou men wat af hooren,
Wanneer dat kruit en loot wat speelden om haer ooren!
    Hoe dapper zou een man zijn vyant gaen aen boort,
    Die voor zijn vrinden swigt, en voor zijn eigen woort!
Daer mostmen nu de zee en steden meê bevryen;
(1880) Zoo droegen wy de schaê (doch geen verraderyen)
    En dit is, daer ik my bekommer in, en quel,
    Al zijnse nu niet wijs, ze lopen even wel.
Nu laet ons eens besien, hoe Plato wil beweeren,
Dat nergens beter lant van hoofden is en heeren,
    (1885) Als daer de wysheit, of de liefde maer daer af
    Waer meester van het roer, en vrye wetten gaf,
Maer ziet zijn eigen eens, en ander ouwe boeken,
Gy zult geen heerschappy meer schelden en vervloeken,
    Als die aen wyse luy by wijlen is geraekt:
    (1890) Zoo heeft de tyranny haer treurspel daer gemaekt.
Wat isser by de twee Catones binnen Romen
Al oproer en verdriet alleen door haer gekomen!
    Den eenen wierd zo veel beschuldigt, en verklaegt,
    Dat veertighmael daer af heel Romen heeft gewaegt.
(1895) De twede door zoo sterk voor ’t burgerrecht te streven,
Zoo broght hy dat ten val, en doen zijn eigen leven. a*
    En waer de vryheit zoo door wysheit niet vergaen,
    Ze hadde daer noch by Sint Pieter wel gestaen.

    a Cato Censorius, quadragies accusatus, semper absolutus, ipse
septuagies ac saepius alios reos fecit, ut in eius vita Plutarchus & Plinius
l. vii. alter fuit Uticensis, qui, provocando Caesarem, subvertit
libertatem.

[p. 58]
Stelt nu de Cassiën de Bruten, en de stamme
(1900) Van Grachus daer eens by, en ziet dan, wat een vlamme
    Ging doen in Romen op! als ook ten aensien van
    Dien groten Cicero, die zoo by alle man
Gesien was, en beroemt, en broght die op de benen,
En leide haer, gelyk Demosthenes Athenen,
    (1905) Dat is, niet als te wel: op a Antonyn alleen
    Daer viel wel weinigh op te zeggen, als het scheen,
Zoo deftigh had hy by den burger zich gedragen,
Hoe wel een Philosooph, dat moght haer iet behagen.
    Maer zulken quaden zoon, als hy de krone liet,
    (1910) Die broght zijn goeden naem, en deugden weêr te niet.
Dus ongeluckigh zijn de wysen in haer zaken,
En dat noch allermeest, wanneer se kinder maken.
    En wat ik daer af weet, dat zwijg ik liever stil;
    Het is genoegh bekent; doch die dat weten wil,
(1915) En waer, en wie zy zijn, die vreemde dingen deden,
Die vraeg een ander eens; ik zwijge nu om reden.
    Van schone bomen zijn de loten even schoon,
    Maer van een wyse vaêr koomt licht een zotte zoon.
Het schijnt Natura draegt hier zorge voor zijn erven,
(1920) En wil ook een geslaght niet al te zeer bederven.
    Zy weet de lasten van de wysheit zijn te zwaer;
    En dies verschoontse dan de kinder, om de vaêr.
Wat die al wysheit heeft, daer moet hy meê verscheiden,
Of anders zou te zeer dit euvel zich verbreiden.
    (1925) Wat was doch Cicero zijn zone voor een knecht?
    Een bastaert van zijn vaêr, al was zijn moeder echt.
En Socrates had ook al diergelyke spruiten,
Die aerden nae de moer, dat is, het waren guiten
    En zotten altemael: en dat de zulke dan
    (1930) Veel worden hoogh geset, dat neem ik noch al an,

    a Antoninus Philosophus, Pius cognominatus, princeps laudatissimus.
sed Commodi illaudatissimi pater.

[p. 59]
(Al past het wel gelyk een verken in de myter,
Een esel by de lier, een buffel by de cyther)
    Maer dat in alles zoo de narre meer geluk,
    Als wijse lieden, heeft, dat is een ander stuk.
(1935) Daer ziet men eerst hoe haer den hemel is genegen,
En zoo de werelt ook; wat is men al verlegen!
    Hoe stille zijn de luy, wanneer men over dis
    In steê van boertery met wysheit besigh is!
Dat is een groot gebrek aen alle wyse luiden;
(1940) Zy willen over al haer wysheit u beduiden,
    Alleens hoe dattet past. zo dede a Cato meê,
    En daerom kreeg hy ook de keur van dese twee,
Het vrolicke toneel dat zou hy willen ruimen,
Of breken zijn gelaet, en alle viese luimen.
    (1945) Hy koos, en gink van daer, dus is men met dien aert
    Verlegen overal, en nergens wel bewaert.
Ten handel dient hy niet, te veilen, noch te kopen;
Ter vreugden ziet hy zuur, ten oorlogh gaet hy lopen,
    Ten dansse past hy als een verken op de koord’,
    (1950) En brengt hem aen de zang, u grouwelt dat gy ’t hoort.
En dat doch niet alleen, al liet men hem in ruste;
Hy heet al, waer hy koomt, de Turk is op de kuste.
    Daer spreekt hy dan alleen, of anders niemant niet:
    En kan hy noch niet zien, dat hy daer over schiet?
(1955) Zoo zeg ik, dat hy wel geen ogen heeft, of oordeel;
Wat baet zijn wijsheit dan, wien komtse dog te voordeel?
    Dat hoort eens kort en goet, ze brengt niet anders, als
    Haer vrienden van haer af, haer zelven om den hals.
Is dat niet wel te recht een ballast op der aerden,
(1960) Die niemant lief en heeft als diese meest bewaerden?

    a Est apud Martialem, de Catone minore, qui cum Sederet in thea-
tro nec auderent agere qui acturi erant Floralia* in quibus mulieres mudae
Et viri turpiter* Saltabant Jussus est aut mutare vultum aut exire, maluit
itaque abire.

[p. 60]
    Gaet met een wysen eens van dit of dat te raet;
    Daer van de koken rookt, en nering in bestaet,
Hy zit gelyk een blok: dan isser niet ten besten,
De zinnen zijn van huis, de vyfde zoekt den sesten.
    (1965) Dat doet, hy leit zoo hoogh getrocken en vervoert
    Nae boven, als of hem de werelt niet en roert.
Daer brengt hy dan van daen een deel zo vreemde saken,
Zoo duister, datse geen gemenen man en smaken.
    En dies zo gaet het dan, al waert de beste man,
    (1970) Zy haten hem, met al het gene dat hy kan.
En dat en is niet vreemt: de wysheit, en de boeken,
Die haet de werelt, om dat zy de werelt vloeken.
    Al wat gemeine luy geviel, of eere gaf,
    Dat laekt de wyse weêr, en spreekter qualik af.
(1975) Hy zeit, het Recht is veil, de heeren zijn verbastert,
En dies zo quelt en plaeght het geen hem, dat hy lastert.
    Dat is een vreemde zaek, die alles leren kan,
    Die kan niet leeren gaen als ik en alle man.
Wat voordeel heeft hy dan, als dat hy van de groten
(1980) Besprongen wort, en van de kleinen opgeschoten;
    Vergeven, en onthalst, gevierdeelt, en gebrandt?
    Dat is het eigen loon van wysheit en verstant.
En dienae mijn bevel zich schicken en begeven,
Die worden grote luy, en overal verschreven.
    (1985) Dus, mannen, draegt u wel, en hout u doch aen my;
    Zoo benje wel gesien, en al uw leven vry.
Gy ziet de wijse doch licht vallen en beklemmen,
En dat en mag geen quaet; gy hebt de meeste stemmen;
    Want alles watter in de werelt wort gedaen,
    (1990) Dat is al dwaesheit, en de dwasen gaet het aen.
Wat kan dan een alleen by zoo veel hondert duysent?
Die magh al liever gaen met Timon, a die verhuysend’

    a Timon Atheniensis, offensus moribus hominum in solitudinem abiit.
& mortalium omnium consortia fugit, adeo ut ejus quoque sepulcrum ex
continenti sit undis maris avulsum. Fuit temporibus belli Peloponnesiaci.

[p. 61]
    Liep in de woesteny, daer niemant hem en zagh,
    En leven daer zoo wys alleenigh, als hy magh.
(1995) En om tot onse zaek nu weder eens te komen,
Het volk, dat harder was, als steen en eiken bomen,
    En woonden hier en daer, en meestendeel alleen,
    Wie heeft dat doch gebrogt in steden en by een?
Niet anders als ’t Gevley; daer is het door bewogen,
(2000) Dat is, de zotten zyn door zotterny gebogen:
    Die noch gewelt, noch recht ontzagen, noch het stael,
    Die wierden dweeg gemaekt door praetjes altemael.
En dit zyn dan het vee, de stenen, en de blocken,
Door Orpheus hel geluyt betovert en getrocken:
    (2005) Die door de snaren van den groten Amphion
    Tot muuren zijn gemaekt, daer Theben af begon.
Wat was dat anders, als de slechten en verstokten,
Die vleiden zy, gelyk als beesten, diese lokten.
    Daer nae te Romen ook, als al de burgery a
    (2010) Was los, en op de beên, wie broghtse weder by?
Geen wapen, noch gebiedt, noch wysheit, maer allenigh
Een spreukjen, hoe wel eer het lichaem was oneenigh,
    En al de leden hart in woorden en verschil,
    En hoe haer dat bequam; en daer mee was het stil.
(2015) b Themistocles wist ook den oploop van Athenen
Te stillen met een klucht, als alles op de benen
    En in de wapen was, en eischten met gewelt
    De Heeren van de Stadt, en reden van haer gelt.
Mijn vrienden (zeide hy) het vosken was beladen
(2020) Met hit en groten dorst, en om zich te versaden
    Zo zocht het in een sloot, die droge was, zijn nat,
    En bleef daer in de kley bedrogen, en gevat.

    a Cum plebs Romana, aere alieno pressa, auctore Sicinio, in sacrum
montem à patribus secessisse, atque ita de Republica actum esse videretur,
Patres Menenium Agrippam oratorem ad plebem miserunt, qui huius-
modi apologo plebem patribus reconciliavit. b Themistocles popu-
lum Atheniensem, aegrè ferentem avaritiam magistratuum, hujusmodi
apologo detectuit à rebus novandis.

[p. 62]
Het was zoo drae niet vast, of teffens meê beseten
Van duisent vliegen, en van duisent ook gebeten.
    (2025) Dit zagh den Egel aen, en velde zijn geweer
    En wou de muggen met zyn pennen gaen te keer;
Maer lieve (zey de vos) laet dese doch berusten;
Wat dik gezogen is, dat zal te minder lusten;
    Ziet dese zijn nu zat, en zoo gy die verjaegt
    (2030) Zo word ik arme dier van grager weêr geplaegt:
Was dat niet zot genoegh, en kinderlyk gesproken?
En evenwel daer was de buie meê gebroken.
    Wat wyse redenaer zal brengen doch te weeg,
    Dat door een hind’ alleen a Sertorius verkreeg?
(2035) Wie heeft doch beter proef van leren ooit gevonden,
Als door een malle klucht Lycurgus van zijn honden?
    Wat heeft doch Numaes volk en b Minos hof geleit
    Als zotte Goden dienst, en zotter heiligheit?
Sertorius gaf ook een paerdestart te trecken
(2040) Allene tot een proef van eendracht voor de gecken;
    En zulke zotterny beweegt doch allermeest
    Dat dom gemeene volk, dat ongehuure beest.
Dat kan het best verstaen. Maer diergelyke leering,
Als Aristoteles en Plato van regering
    (2045) Ons hebben ingestelt, en is ter werelt nooit
    Van iemant eens begost, ik zwijge dan voltooit.
Daer was te vele spels, en grillen ingesmeten
Die niemant lyden magh, en die zy wysheit heten.
    Zo was de leere meê die c Socrates beschreef,
    (2050) Die al de werelt trof, en uyt de werelt bleef.

    a Sertorius Barbaros, in Iberia subjugatos, hoc modo illusit. Cer-
vam candidam sic mansuefecit, ut vocantem exaudiret, vadentem seque-
retur; atque hanc sibi à Diana missam dicebat, ut per illam de adventu
hostium & caeterarum rerum edoceretur. Plutarch. b Minos rex Cre-
tensium finxit se nono quoque anno in consilium Jovis patris advocari
atque inde leges acceptas ad populum ferre. c Dicta Socratis fuerunt
talia, Satius est injuriam pati, quam facere: Mors nihil est mali; Phi-
losophia nihil est aliud, quam mortis meditatio.

[p. 63]
Nu laet ons ook eens zien, wat Curtius verdiende,
Die zo zijn leven gaf voor vyanden en vriende?
    En wat de Deciën deed vallen in het stael.
    Een hoop van ydel eer, dat was het altemael.
(2055) En dien Syrenenzang die kost haer zoo verleiden
Daer doch de wyse doen zoo veele quaet af zeiden.
    Want (zeggen zy) daer is geen zake zoo veracht,
    Als om gemene gunst gebedelt, en gepracht;
Als by het lichte graeuw te willen zijn verheven,
(2060) En die zijn beeltenis en schildery te geven,
    En staen dan hier en daer, als Goden, afgemaelt,
    Nae dat se langen tyt de droes al heeft gehaelt:
Wat heeft daer menigh man hem zelven om vergeten!
Hoe vele wit gewaet, en ommegaens versleten?
    (2065) Demoedigh, en ontciert, en door een eigen tolk
    Getruggelt om de gunst van ’t algemeene volk,
Gelyk men die doen zocht. Maer die se nu begeren,
Die doen dat al bedekt, en zonder witte kleren;
    De zwarte zijn nu best. Och hout u daer al by:
    (2070) En werdje dan niet groot, zoo schort het niet aen my.
Zoo benje weer te wys, en tot uw eigen schade,
Dies wilt gy uw geluk, zoo gaet met my te rade.
    Want al uw wetenschap, en ridderlyk gevecht,
    Wien komt doch dat te pas, als gy daer nederlegt?
(2075) Wat kan uw moedigh hart en nieren doch vermaken,
Als zonder vlees en bloet uw kouwe botten kraken?
    Nochtans de naem alleen, daer wort het om gedaen,
    Al zou dan lyf en ziel in ewigheit vergaen.
En zou dit nu wel een Democritus ter degen
(2080) Belachen nae behoor? neen hy, al waer daer negen,
    Ze borsten eerst daer af: en even wel zoo ryst
    Uyt dese zotterny ’t geen al de werelt pryst.
Dat grote helden werk, die heerelyke daden,
Met myrten of laurier of gras of ander bladen
[p. 64]
    (2085) Zoo ridderlyk gekroont, zoo treffelik verhaelt
    Van duisent tongen, en by duisent afgemaelt;
En met zoo schonen glans van hemels lof bestreken,
Dit, zeg ik, is doch al in zotterny gebleken.
    De zotterny verbindt in voordeel en gevaer
    (2090) De koningryken meest, de kerken hier en daer.
De zotterny bewaert in eenigheit en vrede
Een vrygevochten volk, en bontgenoten mede:
    En al uw staet en raet, uw rechten en beleit
    Zyn niet als zotterny, dat is, kort uit geseit,
(2095) Het leven van de mensch, of’t weeldigh, of in druk is,
Niet meer, als apenspel en kortswyl van ’t geluk is.
    Dat speelt zoo wech en weêr, en, die het meest belacht,
    Die klimmen zeer om hoogh, en vallen zeer onsacht.
Daer bikt dan alles op, al is den eigen bicker
(2100) Wel losser ook, en pas zo heiligh, als de nicker.
    Die heden hoge draeft, leit morgen in den drek.
    Is dat geen lachens waert, zoo ben ik ook niet gek.
En om de waerheit van uw konsten ook te spreken,
Wat loopt al zottigheit daer onder, en gebreken!
    (2105) Waerom heeft menigh man zijn leven zoo gewrocht,
    Geschreven en gedicht, en aen den dagh gebroght?
Om eersucht, anders niet: hoe komt hem die te passe,
Als, diese dragen zal, nu vuilnis is, en asse?
    Nochtans om zulken droom en schaduw van genot,
    (2110) Bemoeit hem dus en slooft de mensch, die grote zot.
En kan zijn krachten daer en leven wel aen hangen?
En als hy dat nu mist, wat isser dan gevangen?
    Al weêr een grote niet; maer ondertussen doet
    Die zottigheit aen u zoo veele deugt, en goet.
(2115) Al wat een ander kreeg door arbeit en veel zwieten,
Dat kunt gy met gemak zoo zachtjens nu genieten;
    En is het dan een vreugt aen vreemde zotterny
    Te scheppen zijn geneugt, wie kan dat meer als gy!
[p. 65]
Die naer uw eigen lust die vinden meugt, en trecken
(2120) Uyt zoo veel last en zweet van al die ouwe gecken.
    En heb ik dan den lof van kloekheit, als gy ziet,
    En ook van dapperheit gewonnen; dat is niet.
Wat dunkt u, of ik van voorsichtigheit ook roemde,
En my haer raet en daet en rechte moeder noemde?
    (2125) Eer, meint gy, trok het vier en water ene lyn,
    Als zulken dochter zou van my geboren zyn,
En dat ik nae mijn aert my zelven zoek te prysen.
Maer hoort een weinigh toe, ik zal ’t u meê bewijsen.
    Ten eersten dan, als in ’t gebruik van zaken uw
    (2130) Voorsichtigheit bestaet, zo vraeg ik u dan nu,
Of daer de wysen wel den roem van kunnen dragen,
Die door haer bloode hart of schaemte licht vertzagen?
    Of zou die beter aen de zotten zijn vereert,
    Die geen gevaer en zien, en schaemte niet en deert?
(2135) De wijsen, schort haer wat, zy lopen nae de boeken,
En weten daer wat snaps en streken uit te zoeken.
    De zotten wederom die grypen metter daet
    Den handel zelven aen, en proeven hoese gaet.
Dit zelve zagh wel eer die blinde dichter a mede,
(2140) Doen hy de kennis in de zotten ook belede.
    Want die de wetenschap van alles garen had,
    Die wort al licht door een van dese twe gevat,
Door schaemte, die sijn geest met dicken rook verduistert,
Of schrik, die zijn gevaer hem stadigh leert en luistert.
    (2145) En hier ontslaet u af, zoo deftigh als gy ziet,
    De Zottigheit alleen, al had gy anders niet.
Het is een groot geryf in schaemte door gebeten
En veel te derven doen, en vresen geen geweten.
    Of wilt gy liever dat voorsichtigheit alleen
    (2150) In kracht van oordeel zy? wel aen ik ben te vreên.
Maer lieve ziet dan eens die haer daer af beroemen,
Wat zijn die ver daer van, en qualik zoo te noemen!

a Homerus.

[p. 66]
    Voor eerst zo gaet dit vast, dat alles hier beneên
    Een dobbel aensien heeft, en kant zich tegen een,
(2155) En is niet wat het schijnt; gelyk wel eer de beelden,
Daer Alcibiades zijn Socrates in speelden. a
    Van buyten wasser niet, als enkel zotterny
    En lachens waerdigh aen, maer binnen lagh daer vry
Wat heilighs in gewrocht, dat Socrates vertoonde,
(2160) Wiens ongesiene lyf iet goddeliks bewoonde.
    En dus ook menighmael de doot het leven is,
    Het leven weêr de doot; het zeker ongewis;
Het ongeluk geluk; het heroyke* schandigh;
De wysheit zinneloos; de bottigheit, verstandigh;
    (2165) Het vyantlyke goet; het vriendelyke boos;
    De schoonheit lelyk, vuyl; de sterkte, krachteloos;
De vreugde droeffenis: de hoge stam oneedel,
En alle rykdom niet als armoed en gebedel.
    En kort, en goet geseit, besiet de werelt eens,
    (2170) Haer buytendeel en heeft met binnen niet gemeens.
Of is u dit te hoogh en voor geleerde luiden,
Zoo zal ik u den zin wat beter dan beduiden.
    Een koning heeft die niet al wat zijn hart begeert?
    Maer laet hem gierigh zijn, en nergens in geleert,
(2175) Dan is hy weder arm, of laet hem zijn geweken
Van alle deugden af, tot wellust en gebreken,
    Zoo valt zijn weeldigh hart in vuile slaverny;
    En is ter werelt dan een slave, dat is hy.
Neemt dit bewys alleen, en oordeelt nae de beste
(2180) Van boven tot beneên en u en al de reste,
    Maer zegt gy nu veel licht, waer toe doch dese praet?
    Zo zwijgt een weinigh stil, en hoort eens waerse gaet.

    a Alcibiades in convivio Platonis Socratem comparat Silenis, id est,
statuis, quae de foris ridiculae videbantur, intus vero divinas imagines con-
tinebant. sic & Socrates foris bardus ac stupidus, intus, autem merum
numen erat.

[p. 67]
Dat iemant op een vol toneel zich onderstonde
De speelers haer gewaet te nemen, en ontbonde
    (2185) Haer aengesichten van het momsel, en haer schoot,
    Wat dunkt u sloegh men niet dien karel hallef doot?
Maer evenwel, hoe zou dat zootjen staen en kyken;
Hoe zou dat gore goet zich zelven dan gelyken!
    Hoe schielik waer de meit een knechjen dan van aert,
    (2190) Een ouwen graeuwen kop weer jonk en ongebaert!
Wat zou den koning van zijn wesen haest verschelen,
De kleren en cieraet zijn majesteit bevelen?
    En die men eerst voor Mars of Jupiter zagh aen,
    Die zou dan als een bloet onnosel blyven staen.
(2195) Zoo vele kan de schijn alleen by u verwerven,
En neemt die daer van daen, gy zult het spul bederven.
    Verbiedt dat momsel eens en haer geleende pracht,
    En laet de speelers bloot, en in haer eigen draght,
Gy zult noch lust, noch smaek in al haer doen bevinden.
(2200) Dus wat gy garen ziet, dat moet u eerst verblinden.
    Nu zegt my, wat is doch het leven, dat gy ziet,
    Van alle menschen hier? een schouspel, anders niet;
Dat maer op een toneel gespeelt wort, en betreden
Van zoo veel speelers, als hier menschen zijn beneden,
    (2205) Daer in heeft ieder een zijn handel en zijn rol,
    En speelt zijn deuntjes af, zijn kerrefstockjen vol.
Dies zietmen over al zoo veelerley vertoning,
En die wel voor een wyl gespeelt heeft als een koning,
    Die leit ook wel eens weêr zijn kroon en purper af,
    (2210) En krygt, gelyk een dief, de galge voor zijn graf.
En vele schijnen quaet, en bennen luy van eeren:
Een ander draegt een guyt in geestelyke kleeren:
    Dies straf de hoerery, en heeft de hoeren lief:
    En die besteelt het lant, en hangt een ander dief.
(2215) En die wel eer een boer gespeelt heeft, en gaen delven,
Dat is nu weer een heer, en groter als hy zelven.
[p. 68]
    Al wat de meester van dit spul u maer beveelt,
    Daer is geen zeggen aen, dat moet ook zijn gespeelt.
Dus die de werelt schijnt te dwingen, en verdelgen
(2220) Al wort die weêr eens klein, dat moet hy zig niet belgen.
    Die nu wel is een heer, speelt morgen weêr de knecht.
    Niet verder als de rol, gaet ieder een zijn recht.
En die nu ryker wort, of hoger als te voren,
Daer ziet men ook terstont een ander in geboren,
    (2225) Een ander van gelaet, van kleren en verstant,
    En in een ogenblik is Goossen zoo gemant,
Van aensien zoo verkeert, van kloekheit zo doorwassen,
Hy ving hem zelven niet, hy most zich dan verrassen.
    En dies zal ieder een hier spelen goet of quaet,
    (2230) Zo lange, dat de doot, zijn meester, hem ontslaet.
Maer of ons nu eens hier een wijse quam van boven,
Als van den hemel af, en wou ons doen geloven,
    Dat dien men hier dus eert, en dient, en valt te voet,
    Niet meer is als een beest, en beestigh, wat hy doet;
(2235) Niet meer is als een slaef, onnut en overgeven,
Die zijn gebreken dient, en wort van die gedreven?
    Of dat dien wysen helt uw vaderlyke doot
    In vrolikheit en vreugt te vieren u geboot?
Om dat nu die van pijn, en zwarigheit bevryt was,
(2240) En boven zon en maen in eeuwigheit verblyt was:
    Of dat hy voor een boer wou schelden, en een bloet,
    Die wel geboren was, en qualik opgevoet?
Om dat hy van de deugt, en van het rechte teken
Dat edelluiden maekt, zo verre was geweken:
    (2245) En zou men van dien man, die zulke dingen zey,
    Niet zeggen, ziet den Nar, hoe reutelt hem de key?
Daer is geen twyfel aen, de Kerke zou hem haten,
Het Raethuis, en het Hof, en allerhande staten,
    Al waer hy nogh zo vroom, jae schier zo heiligh, als
    (2250) Zijn Heiligheit ook zelfs; die karel was om hals;
[p. 69]
Wat dikwyls dient gedocht, dat dient ook wel geswegen;
De wysheit buyten tyts, is dwaesheit aller wegen:
    Want die geen tyt en plaets geleert heeft aen te zien,
    Dat is een groten gek, al waer hy anders gien,
(2255) Die weet niet, hoe wel eer dat dronken praetjen luide,
Of drinkt, of pakt u voort, dat anders niet beduide,
    Als ziet al waer gy bent; en die dat niet en doet.
    Die wil ook dat het spul geen spelen wesen moet.
Hier tegens ziet men die voor wysen eerst verklaren,
(2260) Daer by de wetenschap van lichten is en zwaren,
    Die weten dat se niet als menschen zijn, en stof,
    Tot beesten al te fijn, tot Goden al te grof;
En daerom ook zo veel van beide gaer verschillen,
Niet beestelyks te doen, niet goddelyks te willen.
    (2265) Veel door de vinger zien, of zoetjes meê gedwaelt,
    Daer wort de meeste lof en liefde by behaelt:
Maer veel die zeggen weêr, dat zo de dwase bennen;
Daer ben ik meê te vreên, als zy dan ook bekennen,
    Dat dus het gantsche spul des levens wort gespeelt
    (2270) En die dat niet en kan, is hoofdigh, of misdeelt.
Nu had ik noch wel wat u lieden voor te dragen;
Dan of het raetsaem is, en lichtelyk te wagen,
    Daer ben ik in beducht: en evenwel ik moet;
    Mijn eer die hangter aen, al schynt het u niet goet.
(2275) Doch is aen dese zaek zoo vele wel gelegen,
Ik magh uyt Helicon de zusters alle negen
    Wel stellen hier te werk: Gy bruiloftdichters dan,
    Behelpt u doch zoo lang, en roeptse nu niet an.
(Hier is vry meer te doen: dit zijn geen bruigomsbedden,
(2280) Geen trouwring van de bruit, een deel versierde gedden
    Van allerhande stof, voor allerhande paer,
    Och neen, dat laet ik u: dit is te zamen waer)
Vervoegt u dan by my, gy Jovis waerde kinder;
Ik zal met u bestier bewysen, en niet minder,
[p. 70]
    (2285) Als al mijn ander werk. dat niemant ooit genaekt,
    Het topjen, en de burght, daer weinigh dus om haekt,
Dat wysheit, en geluk besitten met haer beiden;
Daer, zeg ik, komtter geen, de zotheit moet hem leiden
    En wysen hen de wegh, en geven hem de leer,
    (2290) En zonder dat geley, hy vondtse nimmermeer.
De lusten, dan voor eerst, die zijn van my geboren
Met haer genegentheit, dat weet gy van te voren:
    Want tussen wijs en zot, is dit het onderscheit,
    Dat dese wort door lust, door reden die geleit.
(2295) En daerom hebben ook de Stoicijns voorleden
De wysen hun begeer en lusten afgesneden.
    Nochtans men wist het wel al over duysent jaer,
    Dat die wel wyser wort, die garen wyser waer,
En dat u dese lust tot sporen is gegeven,
(2300) Waer door gy wort ter deugt en wetenschap gedreven;
    En noch wil Seneca, meer Stoicus als eens,
    De wysheit met de lust in ’t minste niet gemeens.
Geen ander man (zeit hy) volkomen wys en vroet is,
Als daer ter werelt geen beweging van gemoet is.
    (2305) Ey lieve, wat is dat? hy meent hier zulken man
    Ons voor te dragen, die geen mensche wesen kan,
Maer van de Goden een, die nooit en is geboren,
Die nooit en is geweest, of nu, of van te voren;
    En als ik zeggen zal het gene dat ik meen,
    (2310) Hy stelt ons hier een beelt van yser of van steen,
Daer noch gevoelen, noch bewegen in te zien is.
En zijn dit wyse luy? zo zeg ik datter geen is.
    Doch die dit zoo beweert, en ongestuymigh drijft,
    Die magh ook weten, waer hy met zijn wysen blijft;
(2315) Ik denk in Tantalus prieel, of by de volken,
Daer Plato nu gebiedt, of boven in zijn wolken,
    Of daer se voor den haet der menschen zijn beschut.
    Daer magh haer plaetse zijn; hier zijnse dogh niet nut.
[p. 71]
Wie sou voor sulken mensch niet schricken en beswyken,
(2320) En liever by een spook en nicker hem gelyken?
    Dien noch medogen, noch de liefde niet en raekt,
    En anders ook geen werk van alle dingen maekt,
Als midden in het meir de rotsen van de baren.
En evenwel hy wil ’t noch over al bewaren,
    (2325) Noch overal gebiên, en straffen overal.
    En niet dat hy vergeeft, of hem bekoren zal;
Die geen beminners heeft, en nergens ook bemint is,
En meent dat alles zot, en al de werelt blint is,
    En dat hy alles is, en dat hy alles heeft,
    (2330) En, als hy zelven zeit, allene waerdigh leeft,
De reste wat hy ziet, hoe velen dat het voordeelt,
Hoe waerdigh dat het zy, bespottet en veroordeelt.
    Ziet zulken vreemden dier, dat al de werelt laekt,
    Daer zal de wysheit noch in heel zyn, en volmaekt.
(2335) Ik bid u, neemt nu eens by stemmen of te vragen,
Zou zulken overheer wel iemant ooit behagen?
    Waer zulken opperhooft ten oorlogh wel bequaem?
    Zijn vyant wel ontsien, zijn vrienden aengenaem?
Of zouder wel een meit naer zulken vryer tasten?
(2340) Een knecht nae zulken heer, een weert nae zulke gasten?
    Wie nam niet liever uyt het zotte slechte graeuw,
    Die zoeter waer van aert, al was hy niet zo gaeuw;
Die by de zotten wist te heerschen, en te mallen,
De allerkloekste niet, de zotste niet van allen,
    (2345) Die aengenaem en lief by zijns gelyken waer;
    Dat by de meesten is, of schier by alle gaer,
Die by zijn vrienden waer geleden, en genoeghlik:
En vrolik by zijn vrouw, by alle man gevoeghlik;
    En eindelik die met al de werelt hem vermaekt?
    (2350) Niet menschelyks en mydt, niet menscheliks en laekt.
Dat waer de rechte man, die leven kon, en toe gaf,
Maer van dat ander slagh, daer heb ik haest genoegh af.
[p. 72]
    Nu laet ons eens besien; wat deugden heb ik meer
    Tot mynen voordeel en tot uw gesonde leer?
(2355) Genomen dat gy zaegt, (gelyk de dichters zeggen
Dat Jupiter nu doet) de gansche werelt leggen
    Van boven hier beneên, en wat een slaverny,
    Wat kommer en verdriet dit gansche leven zy?
Hoe derelyk en vuyl de mensche wort geboren,
(2360) Hoe moeyelik gevoedt, hoe jammerlyk verloren:
    Wat ongeluk al by de kintsheit is vermengt,
    Hoe menigh selsaem pat de jonge luyden krenkt,
Hoe zwaer den ouderdom, hoe bitter dat de doot is,
En hoe veel duysentmael dit leven wel in noot is,
    (2365) Dit lichaem wel geplaegt van ziekten overhoop,
    En maekt noch al te lang dien korten ommeloop:
Dan, mein ik, zout gy zien, dat hier doch niet met al is,
Daer in geen bitter roet, en uitgedoude gal is.
    Ik zwyge nu noch, wat gewelt en tyranny
    (2370) De mensche van den mensch al onderworpen zy,
Als armoet, en verraet, den kerker, en de banden,
Twist, schelden, schande, schae, bedrog, list, moort en branden,
    En diergelyke meer, die zo licht zijn genoemt,
    Als al de namen van de tulpen, en gebloemt!
(2375) Doch wie de menschen in dit jammer heeft gesteeken,
Of waerom dat het zy, daer magh ik niet af spreeken;
    Dat geeft nu hier geen pas, maer wie dit wel betracht,
    Die zal de dochters van Miletus zoo verdacht a
Niet houden om haer daet, en vinden hier de reden,
(2380) Waerom zy haer zoo veel, en jammerlyk verdeden.

    a Milesias virgines mirus quidam amor spontaneae mortis invaserat.
ut refert Gell. Miletus is wel eer een stadt geweest op de grensen van Jo-
nia en Caria, gelyk Herodotus schrijft, gebout van Miletus de zone van
Dione en van de zonne, gelyk Ovid. getuygt, Metam. doch Strabo
zeit in zijn 12. boek, dat se gebout is van Sarpedon, de zone van Jupiter
en de broeder van Minos en Rhadamantus, en dat hy de Stadt genoemt
heeft na de Stadt Miletus, die in Kreta lagh.

[p. 73]
    Doch laet ons eens bezien wat luyden zijn hier meest
    Daerom haer eigen beuls en moordenaers geweest!
Zyn dat de wysen niet? ik zal die trotze helden,
De Katoos, Kassiën, en Bruten nu niet melden:
    (2385) Ik laet Kalanus en Diogenes met vreên,
    En spreek niet anders als van Chiron nu alleen,
Die hier een eeuwigheit door deugden had verworven,
De Goden heeft bedankt, en liever is gestorven.
    Is dat niet blyks genoegh? Nu rekent dit gevaer,
    (2390) Wanneer der niet een zot ter werelt meer en waer,
En al den preutel wys, wat zouder dan geschieden?
Zo meugt gy wel een aêr Prometheus hier ontbieden,
    Die wederom van leem wat nieuwe menschen goot;
    Of in een jaer of acht was al de werelt doot.
(2395) Hoe ledigh zou’t dan hier, hoe vol zijn in den hemel!
(Doch zoo daer plaetse waer voor ’t koren, en de zemel)
    De wysheit daer men hier zoo deftigh wel op ziet,
    Is op der aerden wat, en in den hemel niet.
Dat voordeel heeft een zot; hy zal het of niet weten,
(2400) Of decken wat hy voelt, en achteloos vergeten,
    En zet ook menighmael veel lasten en gevaêrs
    Door wellust van hem af, en hope van wat aêrs.
En als zijn draetjen nu ten einden is gesponnen,
Zo wenst hy wederom van voren aen begonnen,
    (2405) En hoe hy meerder last, en minder reden heeft,
    Van langer leven hier, hoe liever dat hy leeft.
Al most hy schier alleen ter werelt over schieten,
Noch zou het leven hem zijn leven niet verdrieten;
    Ik zwyge dan, dat hy van zelven buyten noot,
    (2410) Gelyk de wyse luy, zou lopen nae den doot.
En dit doe ik alleen; my wort het toe geschreven,
Dat zoo veel bestevaêrs noch heden by u leven.
    Daer geen gedaente schier, geen wesen van een man
    Veel meer is aen te zien, als dat hy lachen kan,
[p. 74]
(2415) Van hairen en gesicht en zinnen al versteken;
Van krachten uyt geput; beladen van gebreken;
    En evenwel gy ziet noch zulke luyden met
    Dit leven zoo vermaekt, als of haer niet en let.
Men weet dien kalen kop zoo fraeitjes toe te maken
(2420) Met ander luyden hair! die tandelose kaken
    Met benen te versien, die menighmael dan zijn
    Of van een doden dief of van een gortigh zwijn.
En weet gy waerom dat? dan lust haer weer te vryen:
Al deugt de reste niet, daer magh de bruyt om lyen;
    (2425) Al is het buyten tyts, en heel met haer gedaen,
    De geest is even goet, het lichaem moeter aen.
En hoe dit ouwe bloet kan stoven en ontsteken,
Och daer en wort geen jeugt in liefde by geleken.
    Dat ook een rappe meit geleit wort in de schoot
    (2430) Van zulken ouwen sul, en trout schier aen de doot.
Dies doetmen nu zoo veel, en meer als al te garen,
En daer kan vaêr en moêr de bruitschat meê besparen;
    Doch of hy dan alleen de plaetse zal beslaen,
    Die haer is afgeperst, daer laet ik hem voor raên.
(2435) Het is zoo lange niet, en weinigh tijts geleden,
Doen zou een vaêr en moêr haer dochter ook besteden,
    Een lieve jonge bloem, en aen een ouwen bloet,
    Doch hy en wou geen gelt, en zochtse zonder goet;
Dat stont haer ouwers aen, doe was het, maekt u vaerdig.
(2440) Hoe kreupel en verdroogt, noch was ’t de vryer waerdig.
    Men sloegh de wagen aen, men zocht den vogel op,
    Men brocht hem daer de bruit (ik zeide schier de pop,
Zoo wasse toe gemaekt) daer zat dien tragen droomer,
Die ouwer als haer vaêr, en wyser was en vromer.
    (2445) Hy wist zijn eigen staet, en docht, dit jonge bloet
    Verraden is in vleesch, bedrogen is in goet;
En wort dit openbaer, hoe trek ik dan mijn schouwers?
Gescholden van mijn wijf, getreden van haer ouwers?
[p. 75]
    Dies scheiden hy daer uyt, en staekte zijn begeer,
    (2450) En gaf dien lieven vaêr zijn lieve dochter weer.
Een weinigh tijts daer aen. de vryer quam te sterven
En liet in zijnen staet geen goet, en weinigh erven,
    En had hy nu de plaets van bruigom eerst bekleedt,
    Hoe waer dat grage volk haer wijsheit dan besteedt!
(2455) Nu liep het beter af; en had hy haer gekregen,
Dat waer voor hem geweest, en wel een groten zegen
    In zulken hogen trap van jaren en gebrek;
    Maer neen hy was te wys, en daerom al te gek.
Dies isset ook wat vreemts (hoe weinigh dit bezinnen)
(2460) Dat ouwe kouwe luy zoo jeughdigh weêr beminnen.
    En dit is niet alleen geschoten op de mans.
    De oude wyven ook, al zijn die dan bykans,
Gelyk een baviaen, gekurven en getekent,
En voor een levend lyk en molik al gerekent;
    (2465) Die vryen vaek zoo graeg, en liever als een maegt
    En werden driemael eer ontsteken, als gevraegt.
Zoo out en zijnse niet, zoo verre buyten westen,
Het hart is noch al goet, het lichaem is ten besten,
    Tot allerley geneught noch willigh en gereet,
    (2470) En wort het niet gevraegt, zoo wort het wel besteet.
Och dat is zoo bequaem! een vrou van zulke zinnen
Daer kan een armen bloet zijn kostjen noch by winnen,
    ’t Zy dat zy aen hem trou, of dat hy haer gerijf.
    Geen schoutampt is zoo goet, als zulken ouwen wijf.
(2475) Daer gaet hy met de beurs, die stelt hy voor zijn schulden,
En wilse dan wat weêr, dat moet hy zich gedulden:
    Daer valt dan wat te doen van smeren, en gepronk,
    Eer bestemoêr weer droogh van neuse wort, en jonk.
En of wel schoon ook al de werelt hierom lachte,
(2480) Dat is doch even veel, het doet haer even zachte.
    Al is de bloessem heen, de boom is even groen.
    En zoo de wyven ook: en dat kan ik haer doen.
[p. 76]
En die dit immers wil belachen, of verklagen,
Dien zal ik wederom met korte woorden vragen,
    (2485) Wat beter is gedaen, die zelven zich verdoet,
    Of dus in zotterny kan leven, en zoo zoet?
Ook weet ik wel, men acht dit leven geener eeren;
Maer dat en gaet een zot niet aen zijn kouwe kleren.
    Wy zijn zoo voor een klein geruchtjen niet bevreest,
    (2490) En wat geen huit en raekt, dat raekt ook geenen geest.
En of het al wat trof, de rugge van de gecken
Kan doch wel eens zoo veel verdragen, als bedecken.
    Wat passen zy daer op, of haer het oor eens tuyt?
    Dat gaet ter rechter in, ter slinker weder uyt;
(2495) Want oneer, en de vloek, en schaemte zoo van aert zijn;
Zy doen geen lieden quaet,als die daer voor vervaert zijn
    Zy treffen even als den achterklap en haet;
    Waer geen gevoelen is, daer doen se meê geen quaet.
Wat schaet het of de luy met vingers op u wysen,
(2500) Als gy u wel behaeght, en zelven weet te prysen?
    En is de wysheit hier wel moeder af? och neen;
    De lieve Zottigheit die leert u dit alleen.
Nu hoort eens, hoe zich hier de wysen weêr vergissen,
Zy zeggen zot te zijn, niet weten, en te missen,
    (2505) Dat is elendigh zijn; en dit is eerst te recht
    Een mensche, zeg ik weêr, die zo is, als gy zegt.
Maer waerom of zy doch elendigh hem verklaren,
Die zoo geteelt, geleert, geworden is, en garen?
    Daer doch ter werelt niet elendig is, of quaet,
    (2510) Dat noch in zijn geslaght volkomentlyk bestaet.
Ten ware, dat men dies den mensche wou beklagen,
Om dat hy als een struys geen yser kan verdragen,
    Of krabben als een kat, of dragen als een muyl,
    Of klimmen in de lucht, en vliegen als een uy1;
(2515) En dus zoo moest een paert, verkoren en gepresen
Ten oorlogh en gevecht, ook ongeluckigh wesen,
[p. 77]
    Om dat het nooit en zang en speelde, noch en sprak,
    En leefde zonder wijn, en zonder zijn tabak;
En dat ook zoo de stier een arm elendigh dier was,
(2520) Dewyl het buiten konst en kennis van de lier was.
    Maer even als een paert kan zonder bier en wijn,
    Een osse zonder konst, wel niet elendigh zijn,
Dus kan de mensche meê wel zonder wijsheit duuren,
Die zot geluckigh is, en zot is van natuuren.
    (2525) Nu roept al wederom dit neusewys gesin,
    Dat eigentlyk de mensch zijn reden heeft, om in
De kennis voort te gaen, op dat die in hem storte
Het gene zijn verstant noch van natuuren schorte,
    Quanswys of een natuur, die alles wel voltooit,
    (2530) In hem allene van haer krachten waer berooit.
Wat is doch dat gezeit? de bloemkes in het wilde,
De beestjes, klein en groot, getuigen van haer milde
    Volmaektheit over al; zou van dien goeden geest
    De mensche dan alleen een bastaert zijn geweest?
(2535) En moeten zijn verstant by Theut a* weêr gaen verwerven,
Die met zijn wysheit doch de werelt quam bederven,
    En niet en heeft geleert, als dat de mensche brocht
    Tot slappigheit, en schae van ’t gene dat hy zocht.
Uw letters, die gy maekt, wat zullen ons die baten?
(2540) Als dat zich daer voortaen de mensch zal op verlaten,
    En niet op zijn onthout, sprak over lange wyl
    Zeer wysselik tot hem de Koning van de Nyl.

    a De hoc Theuto Socrates apud Platonem in Phaedro ita loquitur,
Audivi equidem circa Naucratim Aegypti priscorum quendam fuisse de-
orum, cui dicata sit avis, quam ibin vocant, daemoni autem ipsi nomen
Theut. Hunc primum numerum, Geometriam, astronomiamque inve-
nisse, praeterea lusus talorum, alearum, literasque. Erat tunc totius Ae-
gypti Rex Thamus, & in amplissima, eminentissimaque civitate, quam
Graeci Aegyptias Thebas, ut Deum ipsum Amonem, vocant. Ad
hunc Theut profectus artes demonstravit suas, dixitque eas distribui cae-
teris Aegyptiis oportere. In hunc fere modum Plato.

[p. 78]
Dus zijn de konsten dan ter werelt in gesteeken
Niet zonder haren sleep van fouten en gebreken.
    (2545) En die de vinder is van wetenschap geweest
    En van de fouten ook, dat was al eene geest,
Die Theut, die eens de maet van hemel en van aerde,
En cyffer allereerst tot Theben openbaerde,
    Die toonden ook met een den teerlink, en de schrift,
    (2550) Niet zonder schand en schaê van menschelyke drift.
Het spelen is uw quaet; de letters niet van noden;
Onthout, zoo benje vry van schryven en geboden:
    Dus heeft de werelt noit in wysheit zich verheugt,
    Of wederom zoo veel verloren in de deugt.
(2555) Besiet de gulden tyt, dat aller eerste leven,
Waer was doen een gezet geboden, of beschreven?
    Doen niemant buyten spoor, of in de wetten ging,
    Maer alles van hem zelven volvoerden, en ontfing.
Ook was in ’t minste daer geen letterkonst te wenschen,
(2560) Doen niet als eene tael en eenderhande menschen
    De werelt noch besagh, en spraken onder haer
    Wat doen van noden was, en nu van noden waer.
Men wist doen van geen recht, geen kaveling van reden,
De wetten waren niet, daer was geen overtreden,
    (2565) Eer lange tyt daer nae; doen isset eerst geraekt,
    Dat goede wetten uyt het quade zyn gemaekt.
Men was doen al te vroom, men ging niet in de starren
En hoger dingen meer zijn wetenschap verwarren;
    Die buiten zijn vernuft en krachten hem begaf,
    (2570) En al te diepe ging daer sprak men qualik af.
En daer plagh Socrates zijn wijsheit meê te staken,
Wat ons te boven gaet, dat laet ons ook niet raken.
    En als nu metter tyt de gulden eeuw verdween,
    Doen zyn de konsten eerst gevonden, en alleen
(2575) Van quade geesten, maer zeer weinigh, en ook mede
By weinigh aengenaem: daer nae quam in haer stede
[p. 79]
    Het waengelove van de Grieken en Chaldeen,
    En broght ons van dien aert wel tiene tegens een,
En zoo verwarden hoop van raetsels en geschriften,
(2580) En daer men eer den doot, als voordeel zou uytsiften.
    De letterkonst alleen was beuls genoegh, en werk,
    Voor een die hondert jaer van leven was, en sterk.
En onder al dien hoop van wetenschap en lering,
Gaen dese nu wel voor, en doen de beste nering,
    (2585) Die met gemein verstant, dat is, met zotterny,
    Best komen over een; de reste leit in ly.
De Redenryke konst is weinigh meer in waerden;
De wysgesinde zijn de slechste wel op aerden,
    Verworpen is de loop des hemels, en belacht;
    (2590) De ware kerkenleer leit onder, en verkracht.
Dies isser niemant als Galenus met zijn kruyen;
Die gaet nu grof genoegh, en laet den stamper luyen,
    Gelyk de grote klok, en overluidt al vast
    De zieken, daer hy noch het beste wel op past.
(2595) En wat is dan zijn drank, zijn potten, en zijn pillen?
Zy jagen of de doot, of ’t leven door de billen.
    En hoe hy zotter is, en stouter ongeleert,
    Hoe beter dat hy vaert, en hoger is vereert.
By dese dien ik dan of billik voor te zetten
(2600) Dat Rechtsgeleerde volk, de kramers van de wetten,
    En die men (om zoo wel te noemen, als ik weet)
    Met oorlof Procureurs, en Advocaten heet;
Een volkjen, dat wel eer wat minder was van aensien,
En dat men doen in sampt en zyde niet zou gaen zien;
    (2605) En van de wysen zelfs, ik weet niet hoe veracht,
    En met gemeene stem voor ezels uyt gelacht.
Nochtans by zulke luy (of ezels, als zy spreken)
Wort over lyf en goet uw vonnis al gestreken.
    Daer wast de rykdom aen, en steigert meer en meer,
    (2610) En ondertusschen zucht de goddelyke leer,
[p. 80]
Wort balling, en verjaegt, en kan haer niet generen,
Haer honger niet voldoen, haer luisen niet verweren.
    En als de konsten dan, met zotterny vermengt,
    Ook meer geluckigh zijn, als die de wysheit brengt,
(2615) Alsoo zijn die voor al geluckigh ook te spreken,
Die daer meê gans en gaer haer zinnen niet te breken;
    En volgen haer natuur, daer doch niet aen en scheelt,
    Ten waere, dat men zigh had hoger ingebeelt.
Wat van natuuren wast en groeien magh van zelven,
(2620) Is geiler, als de plant door mesten wort en delven.
    Besiet het wilde vee, dat niet en is geleert;
    ’t Heeft meerder van geluk, en minder dat hem deert.
Wat is doch zoo bequaem, zoo konstigh als de bye,
En zoo geluckigh ook van rust en heerschappye,
    (2625) Van werken en gebou, in zulken kleinen stal,
    En heeft doch evenwel haer zinnen noch niet al?
Daer tegens weêr het paert, om dat het van verstant is
Den menschen allernaest, en onder die geplant is,
    Zoo kryght het meê zijn deel aen velerley verdriet,
    (2630) Dat voor, en van, en om de menschen hem geschiet.
Wat moet het menighmael zijn trouwe leven wagen,
Door yser, vier, en stael den trotsen ruiter dragen!
    Hoe dikwils valt het ook, en sneuvelt by zijn heer,
    En deelt wel aen zijn doot, maer weinigh aen zijn eer?
(2635) Ik zwyge noch de sweep, den teugel, en de sporen,
En al zijn vryheit, door wraekgierigheit verloren,
    Terwyl het als een helt zijn vyant overwan,
    Met slaverny van zich, en hulpe van de man.
Wat zijn de vinken dan geruster, en de vliegen
(2640) Geluckigh, als alleen geen menschen haer bedriegen!
    Dat ziet gy daer wel aen, een vogeltjen gekouwt
    Zingt nergent nae zoo zoet, als in het wilde wout.
De zoete nachtegael en wort niet onderwesen,
En noch is zijn gezang het hoogste wel gepresen,
[p. 81]
    (2645) Dus is in alle ding niet aengenaemer als
    Dat van natuuren komt? en anders isset vals.
Dies magh ik hier dien a haen wel prysen, die zich melde
Pythagoras te zijn, en vele spuls vertelde.
    Hy was een man, een vrou, een paert, een Philosooph,
    (2650) Een Prins, een boer, een vis, een kikvors, en ik loof,
b Een sponsie meê geweest, en zeide, hy bekende
Geen armer als de mens, van jammer en elende,
    Om dat de reste was in haer natuur te vreên,
    Alleen de mensche niet; die wou daer over heen.
(2655) De menschen wederom, al kost hy die niet prysen,
Nochtans de slechten meest, ten aensien van de wysen.
    Dit dochte Grillus ook, die liever was een beer,
    En knorden op het schot, als dat hy met zijn heer
Ulysses verder ging met vrese van zijn leven;
(2660) Dies was het wyser daer, en by de bak gebleven.
    En dat Homerus ook dit zelve wel betracht,
    En al de wyse luy voor meer elendigh acht,
Dat kunt gy daer aen zien; die wys zijn, en bestendigh,
Gelyk Ulysses was, die schelt hy voor elendigh.
    (2665) ’T is waer, hy noemt wel zoo de menschen alle gaer,
    Maer noch Ulysses meer, om dat hy wyser waer;
En Paris, Aiax, en Achilles, zulke gasten,
Daer zeit hy dat niet af, om dat het niet en pasten.
    Ulysses was te wys; en meer gebonden aen
    (2670) Den raet van Pallas, als geen Paris wou verstaen,
Die sloeg de wysheit af, en volgde zijn natuure,
En leefde met geneugt, en storf ter rechter uure.
    En als de mensche nu, die nae de wysheit haekt,
    Zoo ver van zijn geluk, en goede dagen raekt,
(2675) Jae datse dubbel zot wel billik zijn geheten,
Die niet als menschen zijn, en willen dat niet weten,

    a Lucianus facit Micyllum cum gallo loquentem, qui se Pytha-
goram esse diceret, b Aristoleles Spongiam animal esse putat, lib. de
natura animalium quinto.

[p. 82]
    En meinen in de plaets van goden hier te gaen,
    Zoo heiligh, en volmaekt: en wat is dat gedaen?
Niet anders als vergeefs zijn eigen geest bestreden,
(2680) Gelyk de Reusen voor den hogen hemel deden.
    Zoo zijn dan dese weêr geluckigh in haer lot,
    Die, als de menschen doen, wat beestigh zijn, en zot,
En nu in dit bewijs en heb ik niet van noden
Een blat uyt Helicon, ik zwyge dan de goden;
    (2685) Want dat is klaer genoegh, die narren zijn, en gek,
    Die zijn geluckigh ook, en daer is geen gebrek,
Als by de wyse luy; dit is een ander leven.
En wilt gy daer af blyk? dat kan ik u wel geven,
    En doen ’t u met een woort of anderhallef daer.
    (2690) Zoo zot en gaet het niet, het is al even waer.
Ten eersten zijnse dus, ze vresen voor geen sterven,
Noch voor den prickel van geweten, of bederven,
    Dat is een grote zaek ook; raekt haer geen beroer;
    Zy passen op den droes zoo veel, als op zijn moêr.
(2695) Het is een vryen aert, en nu zoo los als morgen,
Hy drinkt slechts, en hy eet, en laet vyolen zorgen.
    Daer is niet anders aen, al viel den hemel neêr,
    En hy geen buylen kreeg, zoo doet het hem niet zeer.
Wat vragen zy daer nae, of Karel, of de Schotten;
(2700) Of Ferdinandus wint, de Spaenssen, of de Gotten:
    Hoe Philips nu de Kroon van Portugael ontbeert,
    En wat den Kardinael aen Ludowyk al leert,
Wat arger Jesuyt dat knoopjen heeft ontbonden,
Dat tussen Karel was en ’t Parlament van Londen.
    (2705) Daer leit haer weinigh aen, zy dragen geenen haet,
    Geen liefde, geen ontzicht, geen schaemte, geen gelaet,
Dat bleeker wort, of root; en die nu zijn bevonden,
Zoo dom gelyk het veê, die zijn ook zonder zonden.
    Dat zeit de kerke zelfs, en dat is niet gemeens:
    (2710) Dies vraeg ik u dan nu, gy zotte wysen eens,
[p. 83]
Gy slyt, en kaeut u tyt met hondert duysent zorgen,
Die ’s avonts rype zijn, en bloeyen alle morgen,
    Dat uw gesonden geest verdrietigh maekt en krenkt.
    Leeft die niet beter dan, die daer niet op en denkt,
(2715) Gelyk de mijne doen? die zijn daer voor gesegent,
En weten van geen quaet, eer dat het haer bejegent,
    Dat is noch vroeg genoeg. en die zig quelt voor heen,
    Die voelt dat niet en is, en twintighmael voor een.
Let hier ter degen op; de zaek is u bevolen.
(2720) En wilt gy heilsaem doen, zoo gaet by my ter scholen;
    En legt u wysheit af, daer meê zoo benje vry
    Van zoo veel lasten, en uw eigen slaverny,
En zult uw leven lang zoo vry zijn, als de mijne,
Zoo vrolik, en verheugt, als ik u hier verschijne.
    (2725) En dat noch niet alleen, maer waer gy u bevindt,
    Daer zult gy aengenaem en lief zijn, als een kint.
Het schijnt den hemel heeft de zotten dat gegeven,
En haer, u tot een troost in dit bedroefde leven.
    En let nu hier eens op, wat luiden dat gy ziet,
    (2730) Elk heeft zijn eigen zin, dien lief, en desen niet.
Maer laeter duysent zijn, en duysent by malkaêren,
Zy zien doch altemael de zotten even garen,
    En doen haer alles goets, en met een goet gelaet;
    Dus kruipt het vrome bloet, dat verder niet en gaet.
(2735) Men geeft haer spys en drank, haer laken, en haer linden,
Gelyk zijn eigen bloet, en allernaeste vrinden.
    Al doense dan eens quaet, al slaense dan eens toe,
    En spreeken wat te grof, dat hout men haer te goê.
En wie zou doch haer quaet met tegenweêr belonen?
(2740) Daer van natuuren haer de beesten ook verschonen,
    Dat onvernufte vee, als of het met bescheit
    Erkenden het geheim van haer onnoselheit.
Men noemtse zaligh ook, als wel geruste doden,
Om datse zijn gewijdt, gesalfde van de goden;
[p. 84]
    (2745) Voornamelyk van my, en bennen daerom meê
    By alle groten hier, gelyk als in mijn steê,
Zoo waerdigh, en gesien, ten aensien van my selven,
Al zijnse niet bequaem te spitten of te delven,
    Te dryven aen de ploegh, te schrobben in de stal,
    (2750) Maer zijnse zot genoegh, zoo schorter niet met al.
Die zijn de Prinsen lief, dat zijn haer kameraden;
Daer gaense meê ter jacht, ter tafel, en te baden:
    Al leedt het hele landt van wysen dan gebrek,
    Daer leit haer weinigh aen, en meer aen eenen gek.
(2755) Die moeter zijn voor al, dien kunnen sy niet missen,
En qualik zonder hem eens achter gaen, of pissen.
    Dus ben ik daer gesien, dus stae ik in het hof,
    En was het eer genoegh, de wysen waren of.
Ze vinden daer ook meer aen eenen zot te prysen,
(2760) Als aen een volle zael van allerhande wijsen.
    En schoon die zijn daer ook, maer evenwel zoo zeer
    Den vorst niet om zijn lust, als om zijn eigen eer.
Wat kan hy zeker ook van zulke luyden houwen,
Die meer hun wetenschap, als zijn genae, vertrouwen?
    (2765) En sien geen prinsen aen, geen gunst, geen wit of swart,
    En spreeken lief, en leet, en tasten hem in ’t hart.
En isser wat begaen, verkeken, of bedreven,
Dies willen zy al voort haer vrye vonnis geven,
    En straffen klein en groot, en dat al even koen,
    (2770) De zonden als ze zijn, de menschen, als se doen.
De zotten wederom, die brengen niet te voren,
Als dat mijn heren lust, en kittelt in haer oren;
    En spreken even wel de waerheit onbedekt,
    En dat een ieder raekt, en niemant aen een trekt.
(2775) Zy maken geen gevley, of zulke kromme sprongen;
De waerheit moeter zijn; die leit haer op de tongen.
    Dat is een grote deugt! of Plato die de wijn
    En kinderen wel geeft, niet gaer, noch isse mijn.
[p. 85]
De gecken weten doch de waerheit niet te buygen;
(2780) Dat zal Euripides met my genoegh betuygen.
    Die beide tongen ook, als hy den mensche geeft,
    Te spreken waer, of niet, nae dat hy reden heeft,
Met recht zijn die alleen de wyse luy gegeven.
Die weten daer te gaeu en aerdigh meê te leven,
    (2785) Die kunnen wit in swart verkeren, lang in ront,
    En blasen warm en kout, en al uyt eenen mont.
En isser wat in ’t hart, dat beter dient geswegen,
Zoo liegt men ook wel eens; daer is niet aengelegen.
    Wat is de prinsen dan (die zoo geluckigh zijn)
    (2790) Rampsaligh haren staet! en meer niet als een schijn,
En schaduw van geluk, om datse niet en horen,
Als leugens, en gevley! daer zijnse toe geboren.
    Al waer dan ook de Vorst zo traegh, en noch zo vuyl,
    Den ezel is een leeu, den adelaer een uyl.
(2795) Al heeft hy plicht en eer, en eigen bloet vergeten,
Noch heeft zijn Majesteyt hem treffelyk gequeten.
    En vraegt gy hoe dat gaet? die leven wil in ’t hof,
    Die neem de leugens aen, en leg de waerheit of.
En zegt gy dan nu weêr, dus zijn der heeren ooren;
(2800) Die mogen nimmermeer de waerheit garen hooren?
    Dat zelve zeg ik meê. Wat wyse luy belangt,
    Het harte van een heer daer zelden overhangt,
Alleen om dat hy vreest, als die de waerheit zeide,
Dat zou vermanen zijn, en straffen alle beide.
    (2805) Maer of een gek wat praet, en schiet eens hier, of daer,
    Dat is al lachens waert, al isset noch zoo waer.
En dat een wyse wel zijn besten hals zou gelden,
Daer lacht en juicht men om, als narren dat vermelden.
    Al schelt u dan een gek voor zot, en voor een dief,
    (2810) Hy zeit de waerheit wel, en is u even lief.
De waerheit kan de mensch zoo wonder wel vermaken;
Maer zoetjes moetse gaen, en zonder hem te raken.
[p. 86]
    En dat heeft nu de Zot alleene van de Goôn.
    Die raekt dog nimmermeer, al trof hy nog zo schoon,
(2815) En daerom zal hy ook een vrouwe meer verwecken,
Om dat zy garen speelt, gelyk als al de gecken,
    En brengen zy de zaek onnosel aen den dagh
    Daer wort niet op gelet, men schut het met een lach.
En om nu wederom van haer geluk te spreeken,
(2820) Als dus haer leven is in vrolykheyt verstreken,
    Zoo gaense zonder schrik, en vrese nae de doot,
    En nemen Charon aen, en treden in de boot,
Al zonder ommesien, en liefde van haer leven.
Dat wort haer daer dan by de vrome weêr gegeven.
    (2825) Die komen haer te moet, en vallen om haer heen,
    En hebben haer zoo lief, als iemant hier beneên.
Is dat niet wel geleeft? is dat niet wel gestorven?
Die hier heeft veel gehadt, en daer zoo veel verworven?
    Ey stelt my nu eens een van al uw Wysen hier,
    (2830) Wat is die doch by haer? een slaef, een arrem dier,
Die zijnen besten tyt, zyn bloessem heeft versleten
In allerley verdriet, om allerley te weten,
    En in de reste van zijn leven niet en smaekt,
    Als zorge, brant, en kou, en dat zijn herte raekt.
(2835) Al spaersaem, droef, en arm, verhaet, en onverdraeglik,
Zyn eigen vyant, en ik weet niet wien behaeglik,
    Dorr, ongesont, en bleek, van ogen nat, en root,
    En voor zijn jaren grys en voor zijn dagen doot.
En doch, wat schaedt het ook, of zulke luy al sterven?
(2840) Die nooit en heeft geleeft, wat leven zal die derven?
    Hier hebt gy dan gesien (zoo gy my wel verstaet)
    Den helen wysen man, en dat nae wol en draet.
Nu komt hier wederom een ander slagh van narren,
Dat wijsen willen zijn, en desen knoop ontwarren.
    (2845) Daer is niet (zeggen zy) elendiger alhier,
    Als dollicheit, en dol zijn al de zotten schier,
[p. 87]
Of ook wel heel en al; want die is recht uytsinnigh,
Die zonder zinnen is. Dit dryven zy zoo vinnigh,
    En snateren, gelyk de vorschen in ’t moras, a
    (2850) Als of ter werelt daer geen zeggen tegen was.
Maer hoe die luytjes heel verbystert zijn, en dwalen,
Dat kan ik u door hulp van Musa licht verhalen.
    Het waer hem wel zoo goet, die zulke dingen drijft,
    Te letten op het geen, wat Plato wel beschrijft,
(2855) Hoe Socrates het lyf van Venus zoon doorsnede, *b
En maekte twe daer af, en van de moeder mede:
    Dus most hy delen ook de dolle luy in tween,
    Of anders zeg ik noch, hy waerder zelven een.
Want wat onsinnigh heet, dat is niet voort elendigh.
(2860) Hoe zou Horatius dan zeggen, dat inwendigh
    Een zoete raserny verleide zijn gemoet?
    En is ’t dan zoetigheit? voorseker isse goet.
Hoe zou doch Plato meê der dichters, en Propheten
En minnaers raserny het hooghste goet ook heten?
    (2865) Maer dat’er twederley manier van raserny
    Den menschen overkomt, dat leert nu meê van my.
Ze wort of uytter hel van plaag en wraek ontfangen,
Wanneer der menschen hart die onderaertsche slangen
    Ontsteken met een lust van kryg, van moort en bloet,
    (2870) Van gierigheit, van twist; of met een helsche gloet,

    a Origenes, atque hunc sequutus Hieronymus Aegyptiorum ranas
dialecticorum & sophistarum molestam garrulitatem interpretatur.
    b Pausanias in Symposio Platonis reprehendit Phaedri orationem,
quod de amore disputasset, tum neque dividens, neque definiens, itaque
Pausanias, volens amorem dividere, duasque dicens esse Veneres ait.
[volgt de Griekse tekst van Plato, Symposium 180c.]

[p. 88]
Van goddelose min, en diergelyke pesten,
Die doch niet geven, als uw lyf en ziel ten besten,
    En schricken hart en zin met spooken en gespens.
    Voorwaer de zulke maekt een ongeluckigh mens;
(2875) Maer mijne dwaesheit, die heel van een ander aert is,
Daer niemant voor, als sy voor niemant ook, vervaert is,
    Die neemt de menschen af, en zoetjes haer verstant,
    En stelt daer meê den rou en jammer aen een kant,
En overstort de ziel met veelerley genuchten
(2880) In plaetse van geklagh en hondert duysent suchten.
    Om dus te mogen zijn, en van zijn zinnen zoo,
    Dat heeft wel eer gewenst de wyse Cicero, a
Op dat hem zijn gevoel eens wech waer en benomen
Van al de tyranny en jammer binnen Romen.
    (2885) Nu moet ik u eens hier wat zeggen van een Griek, b
    Die meê bysinnigh was, en aen dit euvel ziek.
Hy hadde zijn toneel, en zat daer hele dagen
Met lachen en geneucht, in spreken en in vragen,
    Zoo kluchtig, en zo veel met zulken vreemden werk,
    (2890) Niet anders, of hy was daer tienmael wel zoo sterk:
En evenwel te huys daer was hy wel by zinnen;
Hy wist zijn werk te doen, zijn vrouwe recht te minnen,
    Zyn boden nae te zien, vergeven, en te slaen,
    En met zijn magen en gebuuren om te gaen.
(2895) Maer als hy daer nu af door vrienden was genesen
En wederom gelyk hy voor heen plagh te wesen,
    Doen sprak hy haer dus aen, gy meint my uit den noot
    Te redden; maer gewis, nu doet gy my den doot,
Die door uw quade dienst my weder hebt gesmeten
(2900) In al de zorg en last, die lange was vergeten.

    a Atticus arguit Ciceronem, triumviris occupantibus tyrannidem,
quod nimium animo discruciaretur, adeo ut quidam putarent illum erra-
re mente. is respondet se plane sentire, optat autem errores mentis, qua
tantorum malorum sensu careret. b de hoc Horatius in Epist.

[p. 89]
    Had dese man niet recht? och jae, die goede helt.
    Zy raesden meer als hy, en deden hem gewelt,
Die met haer raet en daet, en maght van kruyerye
Verdreven al zijn vreught, en zoete zotternye.
    (2905) Nu is noch niet geseit, al leutert een de bol,
    Dat die dan daerom ook voort rasend is en dol.
Genomen of een man den muyl een ezel noemde;
Of voor een deftigh werk een slecht en voddig roemde,
    Dat is geen raserny. Maer die een ezels keel
    (2910) Voor zeegodinnen zang, een lieffelyk gespeel
Voor schreeuwen en geknor van magre verkens hoorde,
Of zwoer, hy zach een bok voor mannen op de koorde;
    Of dat een armen bloet zijn hut en aerden want
    Het slot van Wenen hield, en zich voor Ferdinant,
(2915) Of die wel heel en al noch niet in raserny is,
Zoo heeft hy doch al reets het huysjen, dat daer by is.
    En deser zotten aert, als die tot vreugde strekt,
    Gy weet niet, watse wel voor soetigheit verwekt;
Zoo voor de zotten zelfs, die daer meê zyn geboren,
(2920) Als ook voor ander luy, die dese graegh aenhoren,
    En bennen met haer hooft ook even zoo bewaert,
    Of immer wel zoo slecht, maer van een ander aert.
Want dese zotterny veel verder is geseten,
En heeft al meer gevat, als slechte luy wel weten.
    (2925) Dies, die een ander gek belacht om zotterny,
    Is zelven menighmael veel groter nar, als hy.
Maer daer leit al niet aen, (al horen zy ’t niet garen)
Hoe zotter datse zijn, hoe beter datse varen.
    Te weten, zoo se niet en wycken uyt den aert
    (2930) Van mijn onsinnigheit, zoo zijnse wel bewaert.
En die is wel zoo ver verspreydt in alle winden
De gantsche werelt door, daer menschen zijn te vinden,
    Dat ik wel zeggen derf, en trotzen land, en zee;
    Waer dese niet en is, daer zijn geen menschen meê;
[p. 90]
(2935) Ik zeide schier noch meer, dat niemant zo volmaekt is,
Noch in zoo hogen top van wysheit ooyt geraekt is,
    Die zonder zottigheit ten enemael hier leeft,
    En niet een uyrtjen of een aertjen daer af heeft.
Doch zoo veel isser af, die niet en is getekent
(2940) Met bellen aen de kap, die wort geen zot gerekent.
    Maer weet hy niet een knol te kennen voor een meyt,
    Dat is nu eerst een gek; dat is het onderscheit.
Die neemt men nog wel aen voor narren, zonder bellen;
De reste zijn al kloek, en krachtige gesellen,
    (2945) Al zijnse dan zoo plomp, zoo bot, en ongeleert,
    Dat ook haer narrery my zelven noch wel deert,
Nochtans zal niemant haer verwyten, datse zot zijn.
En wie zou ’t ook bestaen? die karel wou te bot zijn,
    Die zoo de waerheit sprak; wat wasset anders, als
    (2950) Hy kreeg wel ridderschap en steden aen den hals;
Hy moght de kloosters en de kerke wel vergeten.
En wou hy dan niet gaen? hy wierder uytgesmeten.
    Zo zou men met hem doen, en spelen op zijn Spaens.
    Hy waer voorseker dan veel nutter Arminjaens.
(2955) En weet gy waerom dat? als alle menschen mallen,
Zoo doet het zelven ook, of laet het u gevallen.
    Doch wilt gy dan nae staet, nae rykdom zien, en eer,
    Zoo zegt vry, dese tyt en heeft geen narren meer.
Want of nu al een man in ’t trouwen en beslapen
(2960) Bewaert is. als een dorp met seven dolle papen,
    En hy zich evenwel te vreden hout, en draegt
    Zijn horens, en zijn vrou, gelyk het hem behaegt,
In zoetigheit en vreught, en dat noch allermeest is,
Haer achte vromer, als Penelope geweest is,
    (2965) (Geluckigh is de man, die zoo zijn zinnen mist,
    En ongeluckigh weêr, indien hy beter wist)
Zal niemant hem daerom ook zeggen, dat hy gek is,
Om dat het zoo gemeen, en langer geen gebrek is.
[p. 91]
    Van desen aert zijn meê de zotten van de jaght,
    (2970) Die al haer wetenschap, haer hebben, en haer maght
Daer leggen aen te kost, die rechte horendragers,
Die wolven van het wilt, en grote hondeslagers,
    Die liever in de stank van bracken, en geblaf,
    Als in de rosen zijn, en groeyen meer daer af,
(2975) Daer voorse noch haer rust, noch eigen eer verkiesen,
En zoo veel vangen, datse zelven haer verliesen:
    Behalven al het spul, en rechte narrery
    Van weeten, en gebruyk in dese weyery.
Zoo stellen haer daer aen die zotten zonder bellen,
(2980) Dat ik het u niet wel van lachen kan vertellen,
    Al ben ik zelven zot, wanneer een hart of ree
    Gevangen is, en leit. met wat een vreemde sneê
Ontleedt men dan dat beest! en met een eigen degen.
En hoe die wesen moet, daer is al aen gelegen.
    (2985) Het tamme vee te slaen dat mach wel ieder een;
    Maer dit moet niemant doen, als grote luy alleen,
Blootshoofts en neêrgeknielt. dan is’er zo veel wonders
Te kycken, en te doen, als of’er wat besonders
    En grote heilighdom geschiede; zoo bedaert
    (2990) En deftigh ziense toe, die daer dan zijn vergaert;
En die dat luk dan heeft, om van dat wilt te smaken,
Dien dunkt dat moet al veel aen zijnen adel maken.
    Dus jaegtmen dan al heen zijn leven, en zoo verd,
    Tot dat men zelven ook als wilde beesten wert;
(2995) Gelyk de groten haer nu meest daer aen begeven:
En dat heet, met verlof, dan princelyk te leven.
    Nu heb ik noch een slag van narren, die men noemt,
    De zotte timmerluy, die meynen haer beroemt
Te maken met gebou, met huysen en gewelven,
(3000) En houden niet een kot of keuken voor haer zelven,
    En als dan alles wel gebout is, en voltooyt,
    Zoo zijn de huysen ryk, den bouheer is berooyt.
[p. 92]
En wat leyt daer ook aen, dan weet hy weêr te spreken,
Wat vreugde dat het zy te bouwen, en te breken.
    (3005) Maer die met kalk en steen, en daghuur van de stadt,
    Zijn dingen weet te doen, die heeft het wel gevat.
Dat is wel eer gebeurt; maer weet gy hoe se heten,
Zo hout uw bakhuys toe, gy moet het nu niet weten.
    Dat was haer vry wat meer, als Alchimistery
    (3010) Te weten; noch een aert van zotten onder my,
Die niet, als dagh en nacht al stoken by den oven,
En zoeken daer zoo lang wat wonders uyt te stoven,
    Tot dat haer huis en hof, haer renten, lant en zant,
    De kleren van haer gat, en alles is verbrant.
(3015) En daer meê zijnse noch niet arrem en verlegen,
Zy dromen even ryk, en beelden haer den zegen
    Van grote dingen in, en eer de rykdom koomt,
    Zoo wortse vast besteedt, en vrolik afgedroomt.
En als dan alles heel versmolten en verkookt is
(3020) En meer niet over, als een hooft dat wel berookt is,
    Zoo maekt men sich hier meê noch vrolik en te vreên,
    In grote dingen gelt ook goede wil alleen;
Ook is dan menighmael haer tyt te vroegh ontvlogen,
En eer het veerdigh was; en dat is niet gelogen.
    (3025) Of nu de dobbelaers, en spelers ons bestaen,
    En zotten mogen zijn, daer twyfel ik al aen,
Die met dat kaertenblat, met schaeken, en verkeren
De naeste wegen gaen van quisten en verteren.
    Maer dat is evenveel, ze zijn dan zot, of niet,
    (3030) Hy moet doch evenwel noch lachen, diese ziet.
Ze hooren qualik eens den teerlink, of de schyven;
Hoe springt haer dan het hart! hoe gaen haer dan de lyven!
    Men lokte met het bert en kaerte wel een deel,
    Al zeid ik voor den droes, noch was het niet te veel.
(3035) En noch van al het volk, dat onder mijn besit is,
Geloof ik isser niet rechtvaerdiger, als dit is,
[p. 93]
    Zy haten als de doot wat onrecht is, en vals,
    En zouden daer haer bloet om wagen, en den hals.
En die haer allermeest beroven en bederven,
(3040) Die zijn haer even lief, en kunnen ’t niet verkerven.
    Zy achten geen verlies, hoe veel het dan ook scheelt,
    Als maer het spel alleen rechtvaerdigh is gespeelt.
Ziet, dat zijn vrome luy! het zou haer eer te nae zijn,
Eens ongelyk te doen, al zout haer eigen schae zijn.
    (3045) En dese dobbelsucht is nimmer meer gedaen,
    Al gaen de krachten heen, die lust is niet vergaen.
En schoon dat haer de gicht of ouwerdom verlemde,
Zo rusten zy haer leên, en spelen met de vremde,
    En dat gaet al noch wel, die narren neem ik aen:
    (3050) Maer als het hoger loopt, gelyk het plagh te gaen;
En datmen in de plaets van spelen schynt te rasen,
Zoo gaense my niet aen; ik blyve by de dwasen.
    Daer weet ik meê te raên, die volgen mijn gebiedt
    Van ganscher herten naer, maer zulke narren niet.
(3055) Die zijn my veel te boos, daer heb ik dan geen trek toe,
En haer godinnen zijn Megaera met Alekto,
    En zulke liefjes meer, die dese raserny
    Wat naeder zijn verwant, en liever is als my.
Maer dat ik zeggen magh die kramers van miraklen,
(3060) Die daer meê zwanger gaen, en dagh en naght af kaklen,
    Dat is mijn eigen volk, zoo zuyver, en zoo naekt,
    Als of ik nae mijn hooft die zelve had gemaekt,
Zoo vele weten die van geesten en gesichten
En allerley gespook te dromen, of te dichten,
    (3065) Van dode ezels, en van kalver opgewekt;
    En hoe veel dat de hel, en ’t Vagevier al trekt;
Hoe menigh droeve ziel noch swerve nae dit leven.
Daer weten zy u tael en reden af te geven,
    En hoe daer meer gedicht en logens hangen om,
    (3070) Hoe beter ook gelooft, en groter hey1igdom.
[p. 94]
En dit is niet alleen kortswyligh, en genoechlyk,
Maer ook voor kelder en voor koken zeer gevoeghlyk;
    Met namen van een deel van geestelyken aert.
    Die is dit narren werk te veel en wonder waert.
(3075) En dese weet ik geen bequamer by te stellen,
Als die zoo voor een beelt van zes of zeven ellen
    Of voor een ander blok eens knielen op een dagh,
    En meinen, dat haer dan geen drommel deren magh.
Een deel die lellen ook sint Barbar aen de ooren,
(3080) En maken haer wat diets. en wil haer die dan horen,
    Zoo gaense nae den krygh, en vresen voor geen stael,
    Musquetten of geschut; al bleef het altemael,
Noch hebben zy geen noot; zy weten, haer getyen
Die bennen wel getelt, dat zal haer wel bevryen.
    (3085) En andere, wanneer Erasmus haer eens hoort,
    Zoo zijnse ryke luy; dat kost hem maer een woort.
En nu sint Joris ook die heeft meê wat te zeggen;
Daer magh nu Hercules zijn mutse wel by leggen,
    En heeft die wat bestaen, verovert, en geleyt,
    (3090) Daer wert nu dese schier al ridder af geseyt.
Dies staet hy meê zoo breet, gewapent, en te paerde
Verheven in de kerk met uytgetrocken zwaerde
    En zulken trotsen paert, zoo deftigh aengedaen,
    Dat wonder is; alleen ze bidden ’t noch niet aen.
(3095) Men moet hem altemet ook dit of dat vereeren;
By zijn metalen schilt en blanke wapen zweeren.
    En dat is princelyk: het ander is al out,
    Daer wort niet eenen boer nu langer op betrouwt,
Is dit niet dobbel goet, al schijnt het wat verbastert?
(3100) De kerke wort gedient, den hemel niet gelastert,
    Met woorden, die de Schrift zoo heiligh acht en dier,
    En die verstaense by geen lance, noch rappier.
En gaet dit nu zoo wel? wat dunkt u dan van dese,
Die buyten alle schult en achterdocht en vrese
[p. 95]
    (3105) Zoo zeeker zijn gestelt? en dat met eenen brief,
    Al waer hy ook een schelm, een moorder, en een dief.
Die aflaet is genoegh, daer isset meê vergeven,
En die dat nu vertrout, moet die niet lustigh leven?
    Daer is geen twijffel aen, hy is te wel bewaert;
    (3110) De helle doet hem niet, de Duyvel is vervaert,
En nu zijn vagevier? die tyt is al berekent,
Dat duurt niet langer, als in d’ aflaet is getekent,
    Die rekening is vast en duisentmael gewaegt,
    En niemant, dat ik zie, die daer noch over klaegt.
(3115) En hout gy die nu vry voor zotten, als ik mede.
Maer ziet eens hoe gerust zy leven, en in vrede
    Met haren eigen geest. Dit kan men ook verstaen
    Van dese, die zoo vast met haer getyden gaen,
En weeten daer een deel verborgen, vreemde woortjes
(3120) Te norren binnens monts, en tellen op haer koortjes,
    Die waer voor tytverdrijf, of ergens om genot
    Wel eer eens zijn gestelt, of van een vromen zot;
En meynen, als se die des daeghs eens voor zich leggen,
Of tweemael, dan en heeft den hemel niet te zeggen,
    (3125) Als haer getal alleen gelevert is, en gans,
    Zoo gaet het haer nae wensch; dat kan de rosekrans!
Dies beelden zy zich dan een lang en weeldigh leven
Met gouwe bergen in, en datse hier verheven,
    En maghtigh zullen zijn, en in den hemel naest
    (3130) By onse lieve vrou, en hebben doch geen haest.
Dat mallen is te zoet, en die zich daer aen hangen,
Die leven, datse nae den hemel niet verlangen.
    En moght het dien zoo wel te wille zijn, als haer,
    Zy bleven hier beneên, en lieten hem wel daer.
(3135) En schoon se willen daer wel wesen, als se schijnen,
Zo gaense liever doch ten elven, als ten tijnen.
    Dat is haar nooyt te laet, om eersten zat en moê
    Der weelden hier te zijn, en dan nae boven toe;
[p. 96]
En scheiden lyf en ziel zoo zoetjes van malkander,
(3140) En daer meê dan gegaen van d’eene vreugt, in d’ander.
    Genomen nu daer komt een kryger van de moort,
    Een koopman met zijn goet, dat ander luyden hoort,
Een rechter met een boos en onrechtvaerdich oordeel
En geven maer alleen een aesjen van haer voordeel,
    (3145) Van woeker en bedrogh en ander dievery,
Den hemel is gepaeyt, de schelmen bennen vry
Van al haer quaet bedryf, van moort en brant te stigten,
Van roven, schenden, slaen, van zweren en verpligten,
    Van kracht, van hoerery, en wat den hemel klaegt;
    (3150) Daer, zeg ik zijnse van niet anders als gevaegt.
De kerrefstok is af van buyten, en van binnen;
Ze moghten nu wel weêr van vooren aen beginnen.
    En die zoo voor zijn schult, als dese luyden sorgt,
    Voorseker die is ook wel waerdigh weêr geborgt.
(3155) En wat is meê zoo zot, en zaligh daer beneven,
Of zoo geluckigh ook, als met een ses of zeven
    Gesangen uyt de schrift te spreken op zijn tyt
    Elk een te ryk te zijn, en alle zonden quyt?
Nochtans zoo heeft wel eer een duyvel zonder galle
(3160) Dit kunsjen eens geleert den Abt van Clarevalle,
    Zoo los, en onbedocht; nu zit hy met gequel
    Alleene schier en grimt, en grouwelt in de hel.
Dus heeft een botten droes den mensche meer gesegent,
Als in de heele schrift hem niet en was bejegent.
    (3165) En zulken zotten werk, daer ik my schier om schaem,
    Dat is noch by de kerk gewilt en aengenaem,
Niet by het graeu alleen, Choraels, en hondeslagers,
Maer by de Myters ook, en grote kappendragers.
    Die houden dit gewis, en meer als wat gemeens;
    (3170) En die ’t haer heeft geleert, dien danken zy niet eens.
Hier dient nu by gevoegt, dat elker lant en veste,
De kanker, en de koorts, de pocken, en de peste,
[p. 97]
    De teeling en de kraem, de hooftpijn, en de hoest,
    De hagel, en de ryp, de ripsen, en de roest,
(3175) De regen en de wint, de Blixem, en de Donder,
Die hebben altemael haer heiligen besonder.
    Die werden op haer tyt gebesight, en gebeen,
    En hoe veel dat het is, zy zeggen nimmer neen.
Hier onder zynder meê van groter macht, en zegen
(3180) Die alles kunnen doen, kunt gyse maer bewegen,
    Als onse lieve vrou, dat is het grote hooy.
    Daer wertmen ryk en out, geluckigh af en mooy.
Hier af heeft zy bewint, en daerom schier ook meer is
Gebeden, en vereert, als onse lieven Heer is.
    (3185) Dien derfmen menighmael niet bidden, watmen wou.
    Zoo gaense dan by haer, als by de goede vrou.
Die weegt het niet zo naeuw, al zoekt men haer medogen
In enkel narren; dat moetse nu al mogen.
    Men wil doch anders niet, als enkel zotterny:
    (3190) Ziet zulken goeden smaek heeft ieder een in my.
En die vergeet haer niet. Dies moet ik u eens leiden
Tot Scherpenheuvel, of tot Halle, daer verscheiden
    Gebreken, en gevaer geheelt zijn en bedankt,
    Gelyk noch ieder een zijn teken daer af hankt.
(3195) Maer zietse vry eens door, niet eene zal daer wesen
By zoo veel duysent, die van ’t mallen is genesen;
    Dees lag in dievery verwonnen, en gevat
    En kreeg de boejen los, en raekten uit het gat,
Dien was een been aen tweê, en scheide van de kricken;
(3200) Een ander was verlost, van geesten, en verschricken;
    Die raekten uyt de krygh gesont, en onbeseert;
    En dees ontswom den doot, en haddet niet geleert
Dien wert een jonge zoon wat zeltsaem aen geboren;
En dese was eens doof, en kreegh weer ander oren;
    (3205) Die zou een vasten oort beschermen, en verliet;
    Dien eer, en trouweloos, en kreeg de galge niet;
[p. 98]
En wat dies meer al is van lemten en gebreken,
Daer zoo veel krucken en pilaren noch af spreken,
    Hoe datse van gevaer, van doot, en tovery,
    (3210) Van ziekte zijn verlost; maer niemant noch van my.
Dat mallen is te zoet, en die het eens beginnen,
Die bidden nimmermeer om raet, of ander zinnen.
    Maer waer toe desen praet van ydel bygeloof?
    De werelt is doch zot, en hier in meer als doof:
(3215) Al had ik al de vlucht van pennen om te schryven,
De stemme van de zee, de tonge van de wyven,
    Noch wist ik genen raet te brengen aen den dagh
    De zotten haren aert, en veelerhande slagh;
Zoo is de werelt nu met narren heel bescheten,
(3220) En dat noch erger is, niet eene wil het weten.
    Het voordeel is te groot; de kappen, en de kerk
    Die smeren al haer moes met zulken narrenwerk.
Zy zien wel, dat die wegh den rechten pat voor by gaet;
En dat haer guichelspel de waerheit aen de zy laet;
    (3225) Zoo dol en zijnse niet, al zijnse meer als zot;
    Maer hoe nu wyser man, hoe minder in de pot.
Wie wijser als een aêr wil wesen, en bemerken
De fouten van het hof, van steden, en van kerken,
    Die magh zijn beste doen, al waer hy noch zoo goet,
    (3230) Zy houden hem daer uyt, of lichten hem de voet.
Die nu eens zeggen wou, het mangelt aen de groten,
De vyant weet al meest, wat hier wel is besloten,
    De kloeke gaet her om, de besten aen een kant,
    En eigen voordeel voor de zaken van het landt:
(3235) Die nu eens zeggen wou, betrachtet uw geweten,
Gy die verheven zijt, in eer en eedt geseten,
    Den hemel, dien gy raekt door goddelose maght,
    Die laet uw ziele gaen, en neemt uw werken acht:
Die nu eens zeggen wou, de kleine dieven hangt men,
(3240) De plompe geven gelt, de grote die bedankt men,
[p. 99]
    Die gene daer het recht en roer is aen geset;
    Die leven op den roof, en lachen om de wet,
En datter vele zijn van zulken naeu geweten,
Daer mogt geen boontjen in, het waer daer af gespleten;
    (3245) Maer gaender midlerwyl tot nadeel van het landt
Vast hele schepen door, dat raekt noch al geen kant:
Die nu eens zeggen wou, wilt gy niet eeuwigh sterven
Dat leert door eenen doot, en niet door u, verwerven,
    Een heil’gen zoekt alleen, die nergens is van huys;
    (3250) De reste kent u niet, en kan ook weinigh duyts;
Die zulke dingen zey, ter plaetsen daer hy zoude,
Wat dunkt u datmen dien ter eeren wel al boude?
    Een plaetsjen, dat nae vier, of nae de koorde rook,
    En stond het meê by haer, men nam de ziel hem ook.
(3255) Dus gaet gemeenelik de wysheit al te gaste,
Die niet als ongeneugt den haren leidt te laste.
    Een onbeschaemde nar, een byter, en een vrek
    Kan meer met zijn gewelt, en opgeblasen bek,
Als zeven vrome luy in billikheit en reden,
(3260) En noch wort zulken beest, by menschen al geleden.
    Waerom? al deugt hy niet in leven of in naem,
    Hy is ook zot daer by; dat maekt hem weêr bequaem.
Als nu de wysheit hier het hare wou by zeggen,
Ey lieve, denkt eens, wat een huisjen zou daer leggen?
    (3265) Zy wil men zal zoo naeu de smalle paden gaen
    Van billikheit en recht; wat voordeel is daer aen?
Zy wil niet, dat men voor de groten, en de ryke
De waerheit wat benaeuw, het zeil een weynigh stryke,
    Of dat men zich betrou op menschen in de noot,
    (3270) Die noch op aerden zijn, of in der aerden doot.
Ze roept, laet af te zijn der heiligen dienaren,
Doet liever dat zy deên, zoo bent gy, dat zy waren.
    Maer dat is niet met al, hier wringen ons de schoen;
    Het valt wel eens zoo licht te bidden, als te doen.
[p. 100]
(3275) En dit is doch den aert van dese menschen kinder;
De minste moeyte best, het helpe meer of minder.
    En van dit zelve rot zyn mede, die de pracht
    En kosten van haer lyk, de dragers, en de dracht,
De toortsen, en het was, de missen, en de bellen,
(3280) De zangers, en den sleep, al gaende vast bestellen,
    Al of se zelven meê ter kerken wilden gaen,
    En dragen ook een kruis, een fackel, of een vaen,
Of dat ik eer geloof indien daer wat aen miste,
De doden mosten zig nog schamen in de kiste,
    (3285) Men maekt hem wel eens mooy om bruiloft, of een smeer:
    Wat zou men dan niet doen om onse lieven heer!
Wie weet nu wat het ook den hemel al te staen komt,
Als zulken schoonen ziel zoo kostelik daer aen komt?
    Hoe wert die wel onthaelt, met slepen, en geswier?
    (3290) Men kan haer immers daer niet minder doen als hier.
En of ik al niet graeg my lange zou verletten
Zoo moet ik even wel hier dese noch by zetten,
    Die met den helen kraem van wapens om haer graf
    Den adel nemen aen, en doen den kinkel af,
(3295) Daer valt dan zulken spul te lesen in haer borden,
Niet watse zijn geweest, maer watse zijn geworden.
    Dan zijnse van geslacht, niet klein, of wat gemeens,
    Al is het menichmael wel boers, of buitens beens.
En dat is noch al niet de, heer die moetter by zyn,
(3300) Al zou ’t waer van een kooy, of van een bleekery zijn;
    En daermen meê wel eer den spot te dryven scheen,
    Dat maekt nu in de kerk al heren op de Steen.
Doch wat leit daer ook aen, of alles niet zoo klaer zy,
Men is al mooy daer meê, en bly, als of het waer sy.
    (3305) En zulke werden ook schier dikwyls aengebeen.
    Zoo zoet is zot te zijn, men is het nooit alleen.
Doch waer toe zeg ik dit, of mein ik al de zotten
Te stellen hier by een? neen, dat en wil niet botten:
[p. 101]
    Zelfsliefde heeft alleen veel meer in haer gebiet,
    (3310) Als iemant tellen kan, zoo kloek en is hy niet.
Die heerschet over al te water, en te lande,
En maekt de zotten hun geluk zoo wel ter hande,
    Dat haer het beste lot alleen geboren schynt,
    En niet zoo goet en is ter werelt, of zy zijnt.
(3315) Gemeint se bennen scheel, gebochelt, en gebogen
Met borstels op haer hooft; met schobben overtogen
    En vuyler als een swijn, en swarter als een kraey
    En botter a!s een beer, ze zyn al even fraey.
Een deel die hebben pas een boek of twe gebroken
(3320) Met dragen, en daer nae wat fransse lucht geroken,
    Ze bennen daer mee klaer, en tonen haer verstant
    Zoo met een eigen rink, als met een ander hant.
Een ander is zoo drae te rade niet gekoren
Hy vreest al, zonder hem, het Raethuis waer verloren.
    (3325) Een ander heeft een stem, zoo slordigh als een eendt
    En pryst men waer een keel, hem dunk hy wert gemeent
Een deel bevinden niet lofwaerdighs aen haer magen,
Daer zy niet al den roem en eigendom af dragen,
    En matigen zich aen haer deugden en haer goet.
    (3330) Is dat geen zotterny, die aerdich is en zoet?
Gelyk wel eer een man die deftigh van de goden
Met rykdom was begaeft, en hadde niet van noden,
    Wat gek en goet belangt; maer anders was hy mal,
    En alles wat hy zey, dat rymde niet met al.
(3335) Doch als hy was gewoon, hy hadde daer zijn knechte;
Die pasten op zijn woort, en hielpen hem te rechte
    Dies beelden hy zich in, het vloeiden al uit hem
    En sprak er een van haer, dat was zijn eige stem.
Ten laesten docht hem ook haer zenuen en âren
(3340) En spieren van gewelt, dat die de zyne waren
    Dies most hy met geweêr eens vier of vyf aen boort,
    En desen armen bloet kost qualik eenmael voort,
[p. 102]
En meer niet als een schim, en ander luyden spot was,
Aleene daer noch in geluckigh, dat hy zot was,
    (3345) En in zyn eigen geest te vreden met de waen.
    Al kost hy dan niet doen, hy haddet doch gedaen.
Wat wil ik dan ook veel van hoge leeraers zeggen,
Die stadigh tegens een, en in de hairen leggen,
    En liever wit in zwart veranderen, als dat
    (3350) Meer dikwyls by haer wort gedreven, als gevat;
Al zou de gansche maght, en meente daer af wagen:
Alleen om dat zy luy zich zelven zoo behagen:
    Gelyk de schryvers, en Poëten ook al meest,
    Hoe kleyner van verstant, hoe hoger weêr van geest.
(3355) En hoese dommer zyn en botter, hoe de narren
Meer houden van zich zelfs; en hoese meer verwarren,
    En boven haer verstant besluyten, hoese by
    De werelt meer gesien, en naeder zyn aen my.
Eerst gaettet wel wat heen, maer alsse dan besinnen,
(3360) Dat meê geen leurery met schryven is te winnen,
    Dat moet de penne voort, en lappen stuk by stuk,
    Al voegt het dan, of niet, het moet doch al in druk.
En wort al grote luy, of daer wat valt te geven,
Met veel eerbiedigheit demoedigh toegeschreven,
    (3365) En over al geroemt, en over al gebroght,
    En noch by vele meer gepresen, als gekocht.
Dat kan ik niet verstaen, de werelt is vol gecken,
En noch zoo valter meer te drucken, als te trecken.
    Het moet haer dan aen gelt gebreken, of geloof,
    (3370) Want zijn de meeste zot, de meeste zijn niet doof,
En al wat niet en deught, dat zal de meeste prysen,
Om datter, als ik zeg, meer zotten zijn, als wysen:
    En zijn de zotten dan hoe zotter, hoe mitsdien
    Meer vrolik by haer zelf, by vreemde meer gesien,
(3375) Wie zou dan om den last van wysheit willen wenschen,
Die niet als kosten baert, en haet by alle menschen?
[p. 103]
    En ook de wyse luy, die houden als gy ziet,
    Van niemant al te veel, en van haer zelven niet.
Wat vreught is daer dan aen? ik pryse noch de mijne;
(3380) Niet een, of hy bemint zich zelven, en de zijne.
    Nu schiet my in de zin, gelyk by ieder een
    De liefde van zich zelfs is eigen, en gemeen,
Dus heeft ook ieder landt en hoekjen vander aerden,
Waerom het zigh behaegt en zelven hout in waerden:
    (3385) Den Engelsman die meint van schoonheit en musyk
    En alle leckerny en heeft hy geen gelyk;
De Spaensse van verstant, van oorlog, en van moede;
De Schotten van geslacht en koninglyken bloede;
    De Fransche van haer tucht en zeden; en de Deen
    (3390) Die roemt zigh wel van al, ik zwyge dan van een;
Italiën gelooft met haer gewyde Romen,
De wysheit is by haer; de Grieken by de stromen
    Van Pindus, en van hun wel eer geleerde nat,
    En menigh out verval, en omgekeerde stadt.
(3395) Venetien is trots, en pocht op haren Adel;
De Vriesen op haer recht: de Duitsen in den zadel;
    De Turk en zijn gebroet hem wys en heiligh acht,
    En voor een waen geloof het Christendom belacht:
En ziet de Joden eens met haren trouwen Mose.
(3400) Dien zijnse nu al weêr veel hondert jaren boze,
    En knorren vast op hem, en kyken in de wint,
    Of haren Heilant koom, of komens is gesint;
En of haer dan de moet al lange waer ontvallen,
Zoo staense doch niet af, zoo zoet is haer dat mallen.
    (3405) ’T gevoelen van haer zelf, en eigen wysheit ist,
    Dat haer verwaende geest zoo lange zich vergist.
Doch waer toe wil ik dit noch breder gaen bewysen?
Gy ziet, hoe ieder een het zijne weet te prysen,
    En zelven zich bemint, en daer en is geen goet,
    (3410) Dat meer vermakens heeft, als dese liefde doet.
[p. 104]
Daer nae de Vleyery met reden wel de twede
Ten naesten haer gelyk, en eigen zuster mede,
    Daer is geen onderscheit veel meer ook tusschen haer
    Als dat haer zelven die, en dese vleyt een aer.
(3415) En of de Vleyery nu mee wel in den haet is,
Dat is maer wat de naem, en niet wat in der daet is.
    Men vreest als of se by de waerheit niet en dient,
    Die doch met reden is haer allerbeste vrient.
En wilt gy daer af blyk? dat kan ik licht beweren,
(3420) Het onvernufte vee behoort u dat te leren,
    Besiet alleen den hont, wat is in vleyery,
    Dat hem te boven gaet? en wat zoo trou als hy?
En dat u zoo bemint? wie kan zoo konstigh smeeken
En vleyen als een kat? al praet zy zonder spreeken;
    (3425) En even wel zoo dient dit beest u niet alleen,
    Maer heeft u ook zoo lief als van geen duysent een.
Of meint gy dat de Leeu, den Tyger, en de Draken
U meer ten dienste zijn, en beter u vermaken?
    Neen, dat gelooft gy niet, en koomt ook niet in my.
    (3430) Maer dit beken ik wel, daer is een Vleyery
Heel van een ander aert, die schadelyk en quaet is
En buyten aengenaem, en binnen vol verraet is,
    Die menich man, en meyt betovert, en bedrieght,
    En hoese beter toont, hoe snoder datse lieght,
(3435) En is niet als bedroch met schyn zoet overtogen,
En die daer smaek in heeft, is datelyk bedrogen.
    Dat doet de myne niet, die uyt een vroom gemoet
    En goedertieren meint, het gene watse doet,
En zal ook van de deught zoo vele niet verschillen,
(3440) Als wel dat minneloos berispen, en bedillen.
    De droeven zy verquikt, de kranken zy behaegt,
    En maekt den dromer gaeu, den blooden onvertsaegt.
Door haer de liefde wort begonnen, en gevoedet,
De tyranny vertsaecht, de toornicheit vergoedet.
[p. 105]
    (3445) En dit noch niet alleen, ze werkt ook in de jeught,
    En leit die zoetjes aen, tot leersaemheit en deught.
Zy is der ouwen vreught, en die de grote heeren
Liefkosende vermaent, en vleiende kan leeren.
    En kort en goet geseit, door dit gevley alleen
    (3450) Bent gy u zelven lief, en waert by ieder een.
Is dit dan niet een deught, die aengenaem en goet is,
Wanneermen onder zich zoo vriendelyk en zoet is?
    Ik zwyge nu noch al dat dese Vleyery,
    Van u welspreekentheit een groot gedeelte zy.
(3455) En van de medecijn nogh groter, en in ’t brallen
Van rymen, en gedicht het grootste wel van allen,
    Want zoo der geen gevley in dese dingen quam,
    Wat was het altemael? kout, lendeloos, en lam,
Want die niet anders als de waerheit weet te geven,
(3460) Die stake vry zijn pen, en lere liever weven.
    Een eer, of Bruilofs dicht daer niet is in gevleyt,
    Dies weet u niemant dank, al waer’t een boeren meyt.
Het vleyen eerst bekoort, de kleinen en de groten,
De beesten meê daer in, (de boeren uitgesloten)
    (3465) Of meint gy ’t zy bedrog, dat quaet is waer het plaetst?
    Jae nooyt bedrogen zijn, dat is noch aller quaetst.
Want zulke zijn wel dol, die meinen dat de zegen
Alleene zelven in de zake zijn gelegen.
    Dat is een misverstant; de meining van de mens
    (3470) Die maekt hem alle dingh of zwaer of nae zijn wens.
Het is doch altemael zoo blint hier, en verduistert,
Dat die wel meeste mist, die meest nae waerheit luistert;
    En zoo se dan al wel gevonden wort, en klaer,
    Wat heeft men dies te bet, ey lieve? niet een haer,
(3475) Als datse meer gepems en zorge kan verwecken,
En vele vrolikheit des levens doen vertrecken.
    Den mensche zijn dogh meest zijn zinnen zoo gestelt,
    De schyn behaegt hem best; de waerheit niet en gelt.
[p. 106]
Dit maek ik u niet diets; gaet let eens in de kerke,
(3480) Als Heeroom al zijn kracht en wysheit stelt te werke,
    En goede dingen zeit, zoo sluimert alle man;
    Hy prate wat hy wil, daer zijn geen ooren an.
Maer laet hem wederom een kluchtjen eens beginnen,
En daer een deuntjen van de labben onder spinnen,
    (3485) Of ander boevejacht, daer gaen haer ooren op,
    De sluimer is gedaen, de vaek is uyt de kop:
Of praet hy hoe wel eer de visschen eens gesticht zijn,
Of van een heilig, daer wat grollen af gedicht zijn,
    Van Stoffel met zijn draght, of Joris met de speer,
    (3490) Dat hoort men grager, als van onsen lieven Heer.
Doch daer van al genoegh: ik magh dat liever staken,
En gaen al verder in mijn voor geroerde zaken.
    Wat is men om een ding vaek zelve wel begaen!
    En beelt het u maer in, daer isset meê gedaen,
(3495) Het doet u evenveel, en zal ook minder krenken;
Hoe kant gy uw geluk dan nader wegh bedenken?
    Genomen, die zijn spek, en ouwen abberdaen;
    Die sterker is als talk, en gastiger als traen,
Voor kaviaerden eet, en knollen voor melonen,
(3500) Leeft die niet also wel, alsof hy duisent kronen
    Voor een gerechte gaf? en die geen zoete kaeu,
    Geen taerte magh of vlae, noch Haegsche kabeljaeu,
Noch groene gansen, noch de kiekens, eerst geboren,
Heeft die wel daerom iets van zijn geluk verloren?
    (3505) Is iemant aen een vuy1 en lelik wyf getrout,
    En beelt hem zelven niet als schoonheit in, en hout
Haer trony, scheef, en scheel, en tandelose kaken,
Als, of hy daer uyt wou een twede Venus maeken,
    Voorseker zulken man geluckigh is gepaert.
    (3510) Het doet doch even veel se schynt het, of se waert.
Die van een kladdigh stuk, dat kunsteloos en schier is
Met eenen streek gedaen, gelooft het lange Pier is,
[p. 107]
    Of dat het Albert Duyr gemaekt heeft, en bedocht,
    Is dat niet beter koop gemeint, als zoo gekocht?
(3515) Een zeker aerdigh wyf was zieklyk van begeren,
En wilde, dat de man haer dingen zou vereeren,
    Die voor een grote vrou wel pasten, en voor haer
    Niet lichtelik te dier, niet lichtelyk te zwaer:
Wat zou den goeden bloet? daer most wat kostels wesen,
(3520) Zou hy eens hebben deeg, en zy eens weêr genesen;
    Ey hoort eens wat hy doet, het slechte was gemeen,
    Het beste was te dier, hy gaet en huurter een,
Dat schoon uytnemend was, een puikjen van juweelen,
En dat een gierigh mens het harte zou ontstelen,
    (3525) Nochtans het zyne niet. hoewel hy gaf aen huur
    Voor gierigheit voor al, een gulden elker uur;
(Al heeft nae zijn gewight den uyl wel grote vlerken,
Nochtans ze zijn te licht voor vogels, als een verken)
    Maer zy wist van geen huur, gelyk het daer aen bleek.
    (3530) Hy broght het niet zoo drae, die ziekte die verstreek,
De vrouwe was gesont, de man weêr in genade.
Hielp dat niet wel zoo zoet, als eigendom met schade?
    Het geltjen was bespaert, en hy weêr lief by haer,
    En zy was wel zoo mooy, als of ’t haer eigen waer:
(3535) Dies krachtigh ingebeelt zoo goet is, als te weten.
Gelyk de menschen, die, in Platoos hol geseten,
    Zich heel vergaepen aen de schaduwe van iet,
    Dat voor haer oogen schynt, en achter haer geschiet,
En bennen al zoo wel te vreên in haer vergissen,
(3540) Als die het in der daet besien, en niet en missen.
    Het doet doch evenveel, vast ingebeelt, of waer,
    Is by de waen alleen een goet genoegen daer:
Doch zoo veel isset meer, de waerheit is hier dier af,
Het ingebeelde niet; daer geefje niet een zier af.
    (3545) Hoort Lucianus eens verhalen van een bloet,
    Vol rykdom en geluk, maer zonder gelt en goet.
[p. 108]
Mycillus, zeit hy, by een buurman van vermogen
Te gaste was genoot; die volden hem zijn oogen
    Met alle kostelheit, zijn harte met vermaek,
    (3550) Zijn lyf met spys en drank van aengename smaek.
Dit lagh hem in de zin en speelden, doen hy ruste,
En gaf hem in den droom van alles wat hem luste.
    En al die leckerny, en allerhande wijn,
    En wat hy zach voor heen, dat docht hem al was zijn.
(3555) Hy hadde zijn gebou, zijn veê, zijn ros en wagen,
En wierde op zijn groots van Slaven meê gedragen.
    Zoo weeligh was hy doen, zoo machtigh, en zo fraey;
    En dit hing altemael aen eenen hanekraey.
Die brak dien zoeten droom, doe zach hy hem bedrogen,
(3560) Zijn armoet weder waer, en al de rest gelogen,
    Dat was hem zulken kruis, hy had zoo lief daer voor
    Geslapen, en gedroomt zijn gansche leven door.
Mycille, denk ik nu, waer uwen slaep geraden,
Te slapen als wel eer de zeven slapers daden.
    (3565) Vierhondert jaren lank, op achtentwintigh nae,
    Dat waer u goet geweest, en minder was u schae.
Zoo krachtigh is den mensch zijn eigen ingebeelde,
Al was het maer een droom die weinigh in hem speelde,
    Gelyk gy hier genoegh aen desen dromer ziet,
    (3570) Dat niet hem ook verheugt, en wensen doet om niet.
Dies tusschen zot en wys, en is geen onderscheiden,
Of zalder eenigh zijn? zoo heeft de zot van beiden
    Het beter lot geraekt, voor eerst de zotterny
    En staet u niet zoo dier, als wysheit: en daer by
(3575) Zoo neemtse nimmer af: de wysheit daer en tegen
Wort niet allene dier; en kommerlik verkregen
    Met arbeit, en gebraek, maer wil ook dier gestalt
    Voorts onderhouden zijn gestadigh, of se valt.
De zotten haer geluk en kan ook niets beswaren,
(3580) Als zy zich maer alleen voor wysheit wel bewaren.
[p. 109]
    En als ook niemant wel geluckigh is alleen
    Zoo hebben zy met veel het hare meê gemeen:
Want dat de wysen dun, en weinigh van getal zijn,
(Genomen offer al noch waren, die niet mal zijn)
    (3585) Daer twyfielt niemant aen, hoe wel daer zeven maer
    In Grieken zijn geweest in zoo veel hondert jaer,
En wilmen die dan ook ter degen wel bekyken
Zoo zullen ’t wysen zijn, die gecken wel gelyken:
    Nu let eens op de wijn, wat is haer beste deugt?
    (3590) Als dat hy blyde maekt, geluckigh, en verheugt,
En daerom is hy meê zoo willigh, en gepresen;
Maer lieve dese vreugt, hoe lange zal die wesen?
    Voor zeker kort genoegh, wat duiren is daer aen?
    Dat met de wijn geschiedt, is met de wijn gedaen.
(3595) Zo doen de mijne niet; die maek ik eenmael dronken;
En daer meê zijnse dan haer leven lank beschonken
    In wellust, en geneugt, en allerley vermaek;
    En dat bestel ik al met zoo geringen zaek.
Ook geef ik aen de mensch mijn gaven zoo genegen.
(3600) Daer isser wel niet een hy heeft al wat gekregen,
    Hier tegen is hy weer zoo dankbaer, en beleeft,
    Niet eene die daer klaeght, dat hy te weinigh heeft.
Dus stort ik over al mijn gaven, dat niet eene,
Noch al de goden doen, zoo veel als ik alleene.
    (3605) Hier geven zy den wijn, daer koren, hier het vlas,
    Daer kruyen, hier het gout, daer honigh en zijn was;
Hoe weynigh hebben doch van Mavors wel verkregen
De wapens, en den moet? van Herkules den zegen!
    Wat zijnse dun gesaeit, daer aen vrou Venus heeft
    (3610) Haer schoonheit meê gedeelt? en Jupiter wat geeft
Hy doch aen weynig mensch de magt? en heerschappye?
Merkurius zijn tael, en schrandre dieverye?
    Die grove mein ik niet die nu zit boven aen
    Van binnen als een raef, van buyten als een zwaen
[p. 110]
(3615) Maer daer hy meê wel eer den hemel heeft genoten,
Die nu schier leit alleen met Engelant besloten.
    Ik zegge nu noch van Neptunus niet een woort,
    Die twe of drie bewaert, en tiene weer vermoort.
En wat doet Phoebus ook by zijn gesalfde minder?
(3620) Cupido by de jeught? Saturnus by de kinder?
    Hoe moetmen Cybele ter eeren snyden af,
    Dat wel geen jonge bruit om al de werelt gaf.
Van Ate zwyg ik noch, en ander straffe goden,
Die niet en doen als quaet, en groejen in de doden.
    (3625) Ik ben de Zottigheit, die alle man behaeght,
    Die alleman begaeft, en niemant niet en plaeght.
Ik drage geenen haet, ik eische geen gebeden;
En of ik van u niet geacht ben en beleden,
    Daer stoor ik my niet aen, en ben al wel te vreên.
    (3630) Roept al de goden aen, en laet mijn vry alleen.
Nochtans is Calydon eens lelyk omgesmeten,
Doen by haer Godenmael Diana was vergeten,
    Zoo qualik nam zy dat: dies acht ik wel zoo goet
    Te vallen geen van al, als eene niet te voet.
(3635) Dus zijn de menschen, ook en meest wat aen het roer is.
Versoekt eens dit of dat; of schoon mijn heer een boer is,
    Hy wil al evenwel gekent zijn en gesmeert,
    Of kan hy u wat doen, hy doet het u, ik zweert.
Wie dat nogh niet en weet, die gae maer eens ten hove;
(3640) Ik wed, hy geeft my dan volkomen wel gelove.
    Maer, zeit men ook, daer is noch kerke noch altaer
    De Zotheit toegewyt? jae vrienden, dat is waer,
Dies ben ik, als ik zey, niet weynigh ook verwondert,
Waerom ik doch alleen zy bloot en afgesondert;
    (3645) Doch om mijn goedigheit zoo laet ik dat al gaen,
    Het is my om een hant vol wierook niet gedaen;
Of datik daer wat meel, wat runder zien, of rammen,
Gelyk wel billik waer, op mijn altaren vlammen,
[p. 111]
    Daer is niet veel aen vast: maer dat aen my geschiet,
    (3650) Dat wil de kerke meê, al doen ’t de meeste niet;
Dat is, wilt gy uw dienst aen heiligen besteden,
Zoo treet haer paden nae, en doet gelyk zy deden,
    En dus zoo doense my; besiet de werelt door,
    Zy gaen my alle naer, en ik haer alle voor.
(3655) Dat is den rechten dienst; daer hout u vry aen vaste;
Wie Goden eeren wil, die volge dat haer paste.
    Ik laet Diana met haer menschenbloet begaen,
    En neme desen dienst wel tien mael liever aen.
En dies zoo zeg ik noch, daer zijn geen ander goden
(3660) Zoo wel gedient als ik, noch geen vergoode doden,
    En die gy menigmael voor dese buygen ziet,
    Die volgen my wel nae, maer diese dienen, niet.
Wat zietmen al een volk (de waerheit ook te spreken)
Voor onse lieve Vrou een keersse wel ontsteken
    (3665) In ’t midden van den dagh, als niemant die begeert,
    Maer om te zijn als zy, dat is haer niet geleert.
Nochtans was daer in wel de ware dienst gelegen.
De heiligen zijn best tot heiligen genegen.
    Doch heb ik geen altaer? dat waer een wonderwerk,
    (3670) De steden zijn my dat, de werelt is mijn kerk.
Is die niet ruim genoeg? mijn dienaers zijn de menschen,
Zoo menigh alsser is. wie zou meer Papen wenschen?
    En nu, al ben ik zot, zoo ben ik evenwel
    Zoo zinneloos noch niet: ik wil geen apenspel
(3675) Van beelden in mijn dienst, noch opgepronkte blocken.
De mijne, die dat doen, die haet ik als de pocken.
    Wat beelden wil ik meer? geen mensche, die gy ziet,
    Het is mijn evenbeelt, hy weet het dan, of niet.
Dies heb ik dan ook licht de reste van de goden
(3680) Te gunnen, wat men haer ter eeren heeft geboden,
    Als hier en daer zoo wat te dienen, en niet veel,
    Mits dat de werelt my vrywilligh dien, en heel,
[p. 112]
En niet een hoek of tweê; als Argos voor Junone,
Voor Phoebus Rhodos is; en Cyprus voor Dione.
    (3685) Tarentum zich bedinght Neptunus, en Vulkaen
    In Lemnos wort geviert, in Taurika Diaen:
Olymphus Jupiter, en zijne Lampsacenen
Priapus ook al heeft, en Pallas haer Athenen.
    Daer ben ik meê te vreên, mits dat zich even staeg
    (3690) De gantsche werelt my ten offer weer op draeg,
Gelyk se garen doet. en als ik zal bewysen
Dat ik dit niet en zeg, alleen om my te prysen.
    Dies zullen wy de mens zijn leven eens besien,
    En wat hy van mijn hout, en waer ik hem in dien,
(3695) Den adel, als den boer, de dorpen, als de vesten.
Maer om wat kort te gaen, zoo zal ik van de besten
    Alleen u een of twee verhalen, en daer by
    Zoo moogt gy dan verstaen wat van de reste zy;
Want waer toe wil ik van ’t gemene volkjen reppen?
(3700) Dat my doch eigen is, en weet uyt zich te scheppen
    Zoo vele narrery van allerhande slagh,
    Dat ik my zelven schier daerom te barsten lagh?
Wat mosten daer dan al Demokriten toe hooren?
Al wasser noch zoo veel, zy gaven dat verloren;
    (3705) En die Demokriten vereischten wel een aêr
    Demokritus daer by, te lachen weer om haer.
Hoe dat ook menighmael de hele zael hier boven
Om zulke luytjes lacht, dat zout gy niet geloven
    Want by de Goden is des morgens voor de noen
    (3710) Niet anders als van recht, en vonnis al te doen,
Te horen het geklach; het bidden, en het temen
Van alle menschen hier beneden waer te nemen:
    Maer als haer dan de geest is vrolik van de wijn,
    En datse met de rest niet besigh meer en zijn,
(3715) Dan nemen zy haer plaets te zitten, daer den hemel
Meest uytgebogen staet, daer ziense dat gewemel,
[p. 113]
    Dat draven, en gewoel van alle menschen aen;
    En niet en kan haer ook zoo wel ten harten gaen.
O bloet wat ziense dan al narren hier krioelen!
(3720) Hoe raest het onder een! dat spreek ik met gevoelen,
    Als die daer menichmael zoo langen lieven dagh
    Niet min als een van al dien dollen handel zagh.
Hier zitter een en vryt, en kan hy niet erhouwen,
Zoo kruist hy en hy krast, hy moet de ziele spouwen.
    (3725) Daer raekt ter ene by de deeren om een hoek,
    En alsse kramen zal, dan is de vaêr te zoek.
Hier trout de man een wyf, en meint het gelt allene;
Daer schijnt het of de vrou meer hebben mach, als eene;
    Een ander wederom en is zoo keurigh niet,
    (3730) De huyrtse wel eens uyt, en lydt het dat hy ziet:
Daer zitmen en beschreit zijn vianden haer sterven,
En wil van haren schat met valsche tranen erven:
    Dien is de kroech zoo lief, en hout hem by de wyn,
    Al zou hy dan daer naer eens deftich honger lyn,
(3735) Een ander heeft zijn lust in twisten, en verwonden;
Die hout het met tobak, en dese met zijn honden:
    Een ander heeft het bort en spelen zoo besint,
    Is dat hier boven niet, zoo gaet hy aen de wint:
Een ander woelt, en wroet, met schrapen, en vergaren,
(3740) En laet daer eer, en plicht, en eewigheit om varen,
    En dat den hemel hem de Wael gegeven had,
    Hy liet de Goden daer en bleef by zijnen schat.
Hier leggen landt, en luy besprongen, en verdreven,
En ’t wort noch al een schijn van rechten toegeschreven,
    (3745) Daer zitten die de macht, en wetten zijn betrout,
    En niemant zoo verkeert, of die se minder houdt.
Dien plaegt geen ander lust, als dat zijn vrienden erven,
Dies leeft hy in gebrek alleen om ryk te sterven;
    Een deel is dach, en nacht om voordeel onder zeyl,
    (3750) Een deel om weinigh gelts haer dierbaer ziele veyl;
[p. 114]
Dien doet den oorlogh goet; en dese gaen en prachen
Om kranke vrienden gelt, en om de dode lachen:,
    Een ander neemt een wyf, zoo doof en afgeleeft,
    Om datse (zoo hy meint) meer goet, als tanden heeft;
(3755) En als dan zulken man maer doppen krygt en semel,
Och wat is dan een vreught, en lachen in den hemel!
    Een ander heeft zijn meit bekropen, en hy ziet
    Zy heeft het spek al heen, en zingt het kinderliet.
Wat zal de karel doen? hy gaet zijn knecht vereeren
(3760) Een pennink of een ampt, en plant hem aen de deeren.
    Men ziet wel groter ook op die manier getrout,
    En hebben daer alleen haer opgank meê gebout.
Een deel hovaerdigh zijn, en willen haer verheven
Op voetsel dat wel eer den armen was gegeven;
    (3765) En dat noch zotter is, hoe adelyk, hoe groot,
    Noch zijnse bly, en mooy op dat gebedelt broot,
Daer schatter een, en plaegt de hoerery geswinde,
En zelven maekt hy vast zijn eigen meit met kinde.
    Hier spant’er een de bank en hangt de dieven heen,
    (3770) En zelven is hy vaek de grootste dief alleen:
Daer wort de dootslagh van den moordenaer bewesen;
En hier een Paep gemaekt, die qualik weet te lesen:
    En nu de koopluy meê, wat volkjen dat het zy
    Van logens en bedrogh, dat laet ik daer nu by.
(3775) Ik wil haer niet verraên noch schelden, of bedragen;
Gy meugt Jan Guldenmont en Augustinus vragen
    En diergelyken meer, al heiligen van naem;
    Die maeken haer zo swart, dat ik mijn seggens schaem.
Pythagoras heeft ook noch veel van zijn gesintheit
(3780) Gelaten hier beneên, doch meest in dese blintheit,
    Dat aller menschen goet moet wesen haer gemeen;
    Maer slaen zy zoo wat aen, dan hoort het haer alleen;
En dit is met gewelt noch recht niet om te stoten;
Zoo gaen zy daer mee door, vooraamelyk de groten:
[p. 115]
    (3785) Die weeken daer niet af, en deden haer gebeur,
    Al stond’ de helle met de galge voor haer deur:
Een deel zyn wederom zoo milde van geweten,
Die halen wat haer dient, en nemen ’t ongemeten,
    En schoon het was te licht, of anders als het hoort,
    (3790) Zy zijn daer meê te vreên, en zeggen niet een woort:
Een deel die zijn zoo graegh voor ryke luy gerekent,
Al ziense binnens huys den honger afgetekent:
    Een deel die beelden haer al grote schatten in,
    En hebben niet te meer, en missen niet te min:
(3795) Een ander woelt en schraept, en kan zich niet versaden;
Een ander brengt het door, en lyf en ziel in schaden;
    Dien staet de hoogheit aen, en dat hy zy vereert;
    En dien een smookjen en een pintjen by den heert;
Dees waert zijn dochters naeu om by zijn gelt te blyven,
(3800) En eer de bloet het weet, zoo zijnse wel al wyven:
    Een deel is nimmer moê van rechten en gepleyt,
    Al zou het schoon van wyf en kinder zijn beschreyt:
Een deel gaet nae Lauret of nae Sint Jakop wand’len,
Om tegenwoordigh daer wat naeder meê te hand’len,
    (3805) En laeten wyf en kint in armoet en verdriet
    En dat de mensche ziet, dat zien haer goden niet.
Maer kort en goet geseit, wat zou de man al zeggen,
Die met Menippus moght eens in de mane leggen
    En zien, gelyk hy sagh, dat woelen hier beneên!
    (3810) Hy keek zijn oogen uyt, en hielter wel niet een.
Het zou niet anders zijn, als of hy enkel mieren
En muggen onder hem zagh krieuwelen en swieren
    En schermen onder een met allerhande maght
    Van listen, en geweer, in allerley geslacht.
(3815) Maer of hy dan wat zagh, dat most hem niet verdrieten,
Van oorlog, moort en brant, bloetschenden, bloetvergieten
    Van ebreuk, hoerery, verwoesten, en geplaeg,
    Vergeten eer, en eet, en snoder alle daeg; [eind h.48]
[p. 116]
Jae zach de werelt hier in groeyen, en verheugen;
(3820) Daer most hy niet omsien, dat most de karel meugen,
    En wou hy dat niet doen, en schouwen alles aen,
    Zoo greemden hy zich doot, en sturf wel in de maen.
Wat zou hy anders zien als diergelyke dingen,
De kronen tegen een; de zwagers zig bespringen.
    (3825) En die geen vyant heeft, en zeeker meint te gaen
    Die vindt hem doch al aen zijn eigen onderdaen.
Dat mach niet anders gaen, zoo moet de werelt koten,
En ieder een zijn beurt, de kleinen als de groten.
    De Papen op de Paep, de boeren op den boer,
    (3830) En alles zou hy zien in reppen, en in roer;
Dien klimmen op de spits, dien wederom vervallen
En met een woort geseit, de gantsche werelt mallen.
    Doch niet op een manier, dien bose, dese zoet.
    Men kan ’t niet zeggen, wat dat gore goet al doet,
(3835) Dat mensen wort genoemt hoe zwak, en kort van leven,
Het keert de werelt om, en doet den hemel beven;
    Nochtans neemt eene krygh uit niet gesproten schier
    Of een geringe pest, by duisenden van hier.
Maer zotter moet ik zijn, als ene van u allen
(3840) Indien ik meer vermaen, van dit gemene mallen,
    Of dat Demoeritus zijn beste my belach
    Zoo ver ik noch een woort van kleine gecken mach.
De groten wil ik aen, en die men voor ervaren
En wyse luyden hout, gelyk ze garen waren:
    (3845) Hier stel ik dan voor aen de dragers van de plak,
    Die niet als in de school met stof en ongemak
Haer leven brengen door, een volkjen klein van waerde,
Rampzalich, en verhaet in hemel en op aerde;
    Indien ik niet haer last, en grote slaverny
    (3850) Verlichte met een aert van zoete narrery:
Want of se dus in school (in ’t tuchthuys wil ik zeggen)
In stank, en vuiligheit haer gansche leven leggen
[p. 117]
    En werden out en graeu in onrust, en gewoel,
    En doof, en zinneloos van schreeuwen en krioel,
(3855) Nochtans zoo doen ik die haer zelven zoo behagen
Dat hoe se minder zijn, hoe meerder dat se wagen,
    En willen metter tyt als mannen meê gebien,
    Om dat de kinder haer wat achten, en ontzien.
En dese mogen wel den esel zijn geleken,
(3860) Die als hy zich had in een leeuwen huyt gesteeken,
    Gink dragen als een leeu, en pronken in zijn huit,
    Maer juist zoo staken daer zijn ooren achter uit.
Doen gink het kleunen aen, en ongenadich klouwen,
Het vel most weder uyt, en hy, gelyk den ouwen
    (3865) Geselle, nae de stal, daer had hy beter vreê
    Als buiten zijn beroep; zoo gaet het dese mee.
In school daer zijn se baes, daer moetmen haer erkennen
Voor mannen van gebiet, en wat se garen bennen,
    Daer is haer eigen rust, haer leven, en haer hart.
    (3870) Al raest het en krioelt als valkenburger mart,
Noch gaven zy haer ryk, dat zulken kleinen stee heeft,
Niet voor de heerschappy die Karel in de zee heeft:
    Is die niet breet genoegh! en als se dan een woort,
    Dat niet is in gebruik, of nergent is gehoort,
(3875) Eens dromen, of verstaen, wat valt dan al te zeggen!
Doch dit waer al te lang, ik magh het hier beleggen,
    Want zou ik zeggen wat verschil al onder haer
    Wel is van zus of zoo te spreken, in een Jaer
En had ik niet gedaen. Ik weet wel ouwe narren,
(3880) Die noch niet wys en zijn, en schuuren, en verwarren
    Haer herssen dach en nacht alleen om (als ik hoor)
    De acht gedeelten van een reden nae behoor
Te delen, en alleen haer quelling hier in zetten,
En vresen dat de doot haer wille mocht beletten,
    (3885) Om dat het nooit te recht van iemant is verstaen,
    Van velen wel begost, van niemant wel gedaen.
[p. 118]
En hier af is zoo veel te voren al geschreven,
Als iemant lesen magh, die hondert jaer zou leven,
    En zulke dingen meer, die niet te noemen zijn,
    (3890) Als in een vreemde tael, in Griex of in Latijn.
Of dit nu zottigheit, of raserny zal heten,
Daer leit my weinigh aen, doch meugt gy dit wel weten;
    Zy bennen hier in eens, ze doen nae mijn gebodt,
    Dat is zoo veel geseit, zy zijn te zamen zot:
(3895) En zulken armen dier wort zoo door my van harten,
Het zou met zijn geluk, den trotsen Keiser tarten.
    Dus koom ik hem te baet, zijn last en slaverny;
    En waer het niet zoo zot, ’t en was ook met zoo bly.[eindh.49]
Noch wil dat wyse volk, daer dese door geraken,
(3900) Dat ongeleerde luy geleerde kinder maken.
    Doch daer van al genoegh; nu magh ik verder gaen,
    En spreken met verlof de rymers ook eens aen,
Een volk van vryen aert, en andersins geheten
In Griex, Latyn en Duits en Engels als Poëten;
    (3905) En die wel niet zoo zeer in my gehouwen zijn,
    Behalven al haer doen en dichten, dat is mijn.
Dat is de Narren meest ter eeren al geschreven,
Om haer doch wat vermaeks en tytverdrijf te geven,
    En daer wat plaetjes by en printjes ingelyft;
    (3910) Zoo zijn de kinder en de boeren meê geryft:
En ander slechte luy, als ik en myns gelyken;
Want die niet lesen kan, die vinter wat te kycken.
    Zoo dienstigh is dit volk, en minnelyk daer by,
    Als niemant haer en raekt, maer anders! wat u vry.
(3915) ’T is kruitjen roert my niet, se zijn niet veel te trouwen,
Ze schryven dat het kraekt, en maeken voor den ouwen
    Zint velten daer wat heen, dat beter waer gedempt,
    Wat wraek, wat tyranny, wat eersucht al beklempt,
Of ander guytery en lacherlyke dingen.
(3920) En daer meê krygen ook de Narren wat te zingen
[p. 119]
    En ’t Schouburgh wat te doen; maer gaet het ook te ront,
    Zo kost de waerheit wel een hallef duisent pont.
Dit zeg ik tusschen ons; doch hoese wel voor desen
Geplaegt zijn en vervolgt, gebannen en verwesen,
    (3925) Dat is genoegh bekent, wanneer haer scherpe veêr
    De Purpur had geraekt, en eervergeten eer.
Dat doetmen nu niet meer, of weynigh, en niet garen,
En was ik van de konst, ik zou my meê wel waren,
    Te melden wat ik zagh, en treffen met de pen,
    (3930) De Narren van het lant, zoo wel als ikse ken;
Of wat de groten nu, en prinsen al bedryven,
Een deel door vreemde raet, een deel door vremde wyve[n].
    Dat gaet nu wel zoo grof, als ooyt of immermeer,
    Al schynt het niet zoo quaet, te zotter is het weêr.
(3935) Maer ging ik daer mijn konst en schryven aen bestaden,
Wat zou ik anders als mijn eigen raet verraden?
    Ik nam veel liever ook te schryven stuk by stuk,
    En schrapen ’t al by een, en lappen ’t al in druk.
Al past het menighmael en volght zich, als de nicker,
(3940) Het voordeel is te meer, het boek is dies te dicker,
    De boeken die men heeft geschreven van begin,
    Die waren al te dun, daer was te weynigh in,
Men weet nu met een deel van opgesochte grollen
Zijn boeken en het oog der zotten zoo te vollen,
    (3945) En zulken gelt te slaen, dat ik geloven moet,
    Wel eer was dese konst zoo dier niet, of zoo goet:
Of doen men in gebrek haer Prince liet verrotten,
Doen zijn de wysen meest geweest, en nu de zotten.
    En dit Poëten volk gaet nimmermeer, of daer
    (3950) Is eygenliefde by, en vleyery met haer.
Dat is genoech bekent, al waer het schoon geschreven,
Als daer men rotten sou en muysen meê vergeven;
    Noch moet het evenwel een straeltjen uyt de bron
    Van Hippocrene zijn, en stof uyt Helicon.
[p. 120]
(3955) En daerom zeg ik recht, van alle zotgesinden
En zijn in mijnen dienst geen trouwen noch te vinden,
    Die soo stantvastigh, en eenvoudigh daer in doen,
    En jonge narren weer, uyt ouwe kluchten broên.
En nu de Redenaers (hoe wel die met de wysen
(3960) Meest trecken eene lijn) zoo let eens, hoe se prysen
    Dat jocken, en de scherts, en ander boertery,
    Een teken datse mee gehoren onder my.
En dat noch niet alleen, men ziet haer beste leden
Wel schryven van de lach met geen bekrompen reden,
    (3965) Dies kennen my voor goet, en zijn in my verwart,
    Meer als se zelven zien; zoo staen ik haer in ’t hart.
En watse met geen kracht van reden zien te pajen,
Dat gaense met een lach en zotterny verdrajen,
    Ten ware dat men zey het is geen zotterny
    (3970) Te lachen om wat deeghs, en daer het waerdigh zy,
Daer laet ik u mee raen; maer of het wysen bennen,
Gelyk men veel gelooft, dat moogt gy daer aen kennen.
    Wat heeft doch voor een loon de beste wel verdient?
    Veel quaets, en op het lest niet eenen trouwen vrient.
(3975) Een deel is door het stael haer trotsen hals geklonken;
Een deel heeft Akonyt of ander gift gedronken;
    En vorders zijnse meest gebannen, of gedoot.
    Een slechten redenaer, en heeft zoo drae geen noot;
Men ziet het nydigh zwaert op kloeke tongen wetten;
(3980) En geen onaerdigh bloet den raetstoel ooit besmetten.
    Een zotte tong is vry, een wyse lijdt gevaer;
    En of dit nu zoo wel al billik is, als waer,
Dat laet ik daer by staen, en wyser ondersoeken.
Ik kere my nu nae de schryvers van de boeken,
    (3985) Die al haer schonen tyt, haer oly, en papier
    Daer leggen aen te kost op datse mogen hier
Haer wysheit, en verstant in hoger acht gestelt zien;
(Ik hadde schier geseit, om datse garen gelt zien)
[p. 121]
    Dies raept men dan by een, ik weet niet wat en waer,
    (3990) Het valt haer niet te groot, al viel ’t een ezel zwaer.
En dat vereert men dan, gelyk daer staet geschreven,
Die veel te geven heeft, dien wort het mee gegeven.
    Daer isset aen besteet, het zy dan goet of quaet,
    Men ziet niet nae de konst maer nae de grote maet.
(3995) Want die met hoger stof zijn zinnen zoekt te scherpen,
En schryven dat hy mach, een vonnis onderwerpen
    Van ongemeine luy als eertyts zijn geweest,
    Dat is nu maer een slaef, en van zijn eigen geest.
Die daer zijn brootjen zal by winnen, en by leven,
(4000) Die gae vry nae de spoel, en lere liever weven:
    Zoo veel is daer aen vast, dat wort gekeert, gewendt
    Verandert, en doorwrocht, verworpen, en erkent,
Dan isset eens te lank, en diende wat besneden,
Dan moetmen dese zin, of die daer in versmeden,
    (4005) Dus isset nooit te deeg, al waer het zeven jaer
    Verbetert, en gevylt, noch schort het hier, of daer;
En wat is dan de loon van zoo veel zweets, en woelens?
Een weinigh prys en eer, van een of twee gevoelens.
    Ik schreef veel liever als de koster van de stadt
    (4010) En trommelslagers doen, die krygen noch al wat,
Dat krenkt de leden niet, en schaet ook geen gesichte,
En laet den man zijn bloet, het lichaem zijn gewichte.
    O zalich die zoo bot, en ongeslepen zyt!
    Hoe minder van verstant, hoe minder ook bewydt.
(4015) Men zal hem van geen staet, en hoger ampt doen wyken
Om ander Zotten in de kaerte niet te kyken;
    Geen liefde zal hem mee verteren, van zijn lant:
    Dies kan ’t een minder doen, waer toe dan meer verstant?
Dat zo veel haet en nijt, en ongemak moet dragen
(4020) En maekt de mannen out, en sterven voor haer dagen,
    En dat alleen om van een traenooch twee, of dry
    Te mogen zijn geroemt, is dat geen narrery?
[p. 122]
Ziet mijnen schryver eens, daer arbeit, noch gebrek is,
Of die niet zoeter en gemackelyker gek is?
    (4025) Die neemt het sachjens op, en wat de penne geeft,
    Daer is hy meê te vreen, en gafse meer, hy schreeft
En dies zoo zietmen hem zijn herssen ook niet krenken,
Zijn vlees begeeft hem niet; geen peinsen, of herdenken
    Beletten zijnen slaep; hy schryft hem ook niet mal,
    (4030) En quist hy wat papier en tyt, dat isset al:
En hoe daer minder slot en stof is voor de wysen.
Hoe alleman (dat is, de Narren) meer het prysen.
    Dus had ik liever dan de gansche werelt meê,
    Als al de wyse luy, dat is ons een of twee.
(4035) En noch zoo houd ik dien voor wyser, die de stucken,
Van anderen gemaekt, voor eigen geeft te drucken,
    En daer alleen op steunt, al breekt de bommel uyt.
    Men hangter niemant om, niet meer als om een duyt.
En vast heeft hy den naem; en dat noch boven al is,
(4040) Men derft al midlerwyl niet zeggen, dat hy mal is,
    Zoo deftigh hy dan ziet, en eindelik gelooft,
    Gelyk het uyt zijn hant, zoo komt het uyt zijn hooft,
Dan weet hy dat geschrift zoo seltzaem doch te dopen,
De droes die zou het voor besweeringen ontlopen,
    (4045) Ik mein ook, datter al meê woorden komen by
    Van Memphis Papen, of Chaldeesche tovery;
En dit belachen dan de wysen voor een botheit,
Gelyk het ook wel is; maer rekent, dese zotheit
    Wat maekt haer die niet al geluckich en verheught?
    (4050) En dat door my alleen, en zonder ongeneugt!
Dies zijn de wysen wel een altaer en kapelle
My schuldigh, dat ik haer de Narren zoo bestelle,
    Daer in se meer gelachs en vreughde scheppen, als
    In geen zoo groten ziel, en afgesloofden hals.
(4055) En nu de wyste noch van alle die daer bennen,
Is ’t Rechtsgeleerde volk. dat wil ’t ook wel bekennen,
[p. 123]
    En waerom ik niet meê? daer ene zoo bequaem
    Zes hondert wetten maekt, en dat in eenen aêm.
En daer is zulken rest alreê van in de prente,
(4060) Als wel niet trocken al de paerden van de Twente.
    De Fransche Tyraquel zijn koning alle jaer
    Een boek gaf’ er en een kint, en was van beide vaêr.
Ik acht wou Ludowyk den kryg nu laten vliegen,
Dus kreegh hy werks genoech te lesen en te wiegen,
    (4065) Dus mein ik, waer de man tot hondert jaer geraekt,
    Hy hadde in’t leste meer geschreven, als gemaekt.
En dit is noch maer een, nu rekent eens, daer bennen
By duysenden geweest; en zoo veel duysent pennen
    Die brengen wat by een, dat niemant door en las,
    (4070) Al waer hy tweemael jong, gelyk Pythagoras.
Nu prys ik zeker noch mijn nieuwe Rechtsgesinden,
Die houden haer gerust, en nemen datse vinden.
    Daer is noch al genoegh, om rycke luy h[=b?]erooit
    En arme luiden dol te maeken, onvoltooit.
(4075) Of die zich niet verstaen te pleiten en te schrapen,
Die vinden meê genoech om leegh te gaen en slapen;
    Wat schort dan aen het Recht? hier is de lieve noot;
    Ten goeden is het klein, ten quaden al te groot.
Nu hoord’ ik hier noch wel een aertjen van geleerde
(4080) Te stellen, zoo mijn niet uw bottigheit en deerde.
    Zy worden in het Griex, de Dialektici
    Genoemt, en in Latyn: weet gy nu wat het zy?
Een volkjen dat alleen met kakelzucht geplaegt is,
En veel te praeten heeft, en eer het eens gevraegt is,
    (4085) Met vreemde zotterny en krullen in de steert:
    En kunje die verstaen, zoo benje meê geleert?
Maer nu mijn heeren meest haer eigen tael bewaren,
En willen zich ook met de vreemde niet beswaren,
    En onbekent gehoor, niet beter zy als doof,
    (4090) Zoo gae ik dit voor by, en nae den Philosooph.
[p. 124]
Wat dat voor dingen zijn, dat zal ik u verklaren,
Het bennen wyse luy die door, en weer door varen
    Den hemel, en de lucht, de bergen, en de zee,
De diepte van de gront, en al op ene stee?
(4095) Hier zijn se met haer lyf, en boven gaen se meten
Met vleugels van de geest de Starren en Planeten.
    Daer schort geen duimbreet aen, zy weten dat gewis
    Hoe groot de zon, de maen, en Venus is.
Hoe hoogh het groote licht geseten is, en zedert
(4100) Zijn aenbegin, van daer gezonken, en vernedert;
    En waer den blixem, en den donder af ontstaet;
    En of den hemel, of de werelt ommegaet.
Dat hebben zy zoo fix, en zoo gewis jae trouwen,
Als al de werelts, die zy noch by dese bouwen.
    (4105) Men zou geloven dat of zy, of haren geest
    Meê waren in den raet, of timmerluy geweest,
En over dit gebou van hemel, en van aerde
Geseten, eer zich noch haer schepsel openbaerde;
    Zoo wel is al de kracht, en ieder element
    (4110) Van alle starren, en van alles haer bekent.
En evenwel hoe vast en zeeker dat se gissen
Zoo spottet en belacht haer zekerkeit, en missen
    Natura zelven doch; ook zijnse met malkaêr
    In geene dingen eens, wat zekers is dan daer?
(4115) En dus is al haer werk, ze meinen ’t al te weten,
En hebben onderwyl haer zelven heel vergeten,
    Dat menichmael de ziel het lichaem zoo begeeft
    Als of het van de vyf de viere niet en heeft,
Dan mist het zijn gesicht, en raekt eens op de neuse,
(4120) Dan komt het eens zoo stey1, gelyk een samereuse,
    Het week den Keiser niet; dan loopt het op eep pael,
    En dan eens in een gat en valt van boven dael.
Ik hebber een gekent, als die de zijne quyt was,
Zoo schreef hy wel met kalk, en meinde dat het kryt was;
[p. 125]
    (4125) En droeg wel eens een kaert ter scholen voor sijn boek
    Wat dunkt u, bennen dan de zinnen ook te zoek?
Of zijnse, meint gy, blint door dagh en nacht te lesen?
Of zijn ze dan op kol? zoo moet het al wat wesen,
    En wat geen Argus zagh al waer hy met zijn drien,
    (4130) Dat willen dese noch al kennen, en door zien.
Maer als se dan bestaen haer punten, en haer streeken,
Haer vyf en zeven hoek te stellen, en te breeken
    Te ronden in malkaer als Daedalus gewelf,
    Dan hebben zy den bras van u, en van haer zelf,
(4135) Wanneerse haer A. B. zoo spitsen, en verbreden
Als Mansfelt in de slach zijn benden, en geleden,
    En daer het slechte volk de kovel meê belaên,
    Zoo ziense niet gemeins noch kleine lieden aen.
Een deel die willen ook uyt dit bedekte schryven
(4140) Verborgen dingen zien, en koortsen meê verdryven,
    Ook vreemde grillen doen, doch boven mijn verstant;
    En daer men nu de luy met honderden om brant,
Gy weet wel wat ik mein, al noem ik geen getover.
Dat woort is al te speê, men strafse daer nu over;
    (4145) Doch watse kunnen doen, en of het zeeker is,
    Dat houden vele van de mijne voor gewis.
Ook zijnder meê geweest, die fix, en zonder feylen
Den dach van haren doot zoo wisten af te peylen
    Dat niet daer aen ontbrak; maer hoe doch zo gepast?
    (4150) Den eenen doot gebrant, den ander doot gevast.
De derde koos de zee, en zal dat wysheit heten,
Zijn dood zoo voor te zien? dat zou ik meê wel weten.
    Den honger, looft dat vry, het water, en het vier,
    Wie die zich over geeft, die raekt wel haest van hier.
(4155) Nu hoor ik billik ook ten minsten wat te zeggen
Van ’t geestelyke volk, maer daer zich aen te leggen,
    Of boven haer verlof een weinichjen gevercht,
    Dat is niet als een nest vol horrenten getercht.
[p. 126]
Zoo wortmen afgebeelt voor ketters en verraders
(4160) Van zulke zwarte broers, of kinderlose vaders:
    En of wel niemant my noch minder dan erkent,
    Als dit gewyde volk; zoo ziet het doch, ik ben’t,
Die haer zoo heyligh maekt, eersuchtigh, opgeblasen.
Doch kort en goetgeseyt, het bennen zulke dwasen,
    (4165) Die met den donder en den blixem van de kerk
    U hier en ook hier nae geweldigh maken werk.
Zy wysen niet gemeins, en’t oordeel, dat zy vellen,
Zijn niet als vageviers of eeuwigheit der hellen.
    En daer door zijn wel eer de Vorsten van gebiedt
    (4170) Van goet en bloet berooft, doch van den hemel niet,
Al was het zoo gemeint: en vraeght gy wat voor reden?
Om dat zy niet den wil van hare Papen deden.
    Dit broght haer in den ban van kerken en altaer,
    En doen, gelyk als nu, dat is wel om een haer.
(4175) En dat gemene luy bejegent nu ter tyden,
Dat most den Keiser doen en Koningen wel lyden.
    En leden die wel eer geen ongelyk daer aen,
    Zoo kan het hier nu ook niet qualik zijn gedaen.
De magt, daer doen ter tijt de scepter voor most duyken,
(4180) Wert kleinder door versuim, en groter door gebruyken:
    En daerom houden zy zoo veel ook van zich self,
    Als hadde zonder haer de kerke geen gewelf.
En isser eigenliefd of eersucht ooyt te prysen,
Zoo zijn noch dese wel de allerbeste wijsen,
    (4185) En spreekje van de schrift te duyden en verstaen,
    Dat staet by haer alleen, daer zietse vry voor aen.
Zy, die als starren uyt den hogen hemel lichten,
Ook billik, dat voor haer gemeine luyden swichten;
    Zy die zoo veel bestaen, en schryven zulken werk
    (4190) Tot voordeel van de beurs, (ik meyne van de kerk)
Dat alles zoo vervult, de winkels, en de wyken.
Men zou daer loof om gaen, en meiren meê bedyken,
[p. 127]
    Zoo groot is nu de schrift, en noch al niet voltooit.
    Dat ik het lonen zou, ik was al lang berooyt;
(4195) En daerom doense wel, die liever aen de heeren.
Haer boeken, als aen my, en slechte luy vereeren,
    By ons is niet te doen, en daer het groote hooy.
    Dies schryft, o broeders, schrijft, daer geef men nu zo mooy.
En waerom zou men niet? zo treffelyke mannen
(4200) Die Engelen gebiên, en bose geesten bannen,
    Die op de schepping van de werelt zich verstaen,
    En weten op een prik, hoe die is toegegaen.
Waer dat den eersten mens gerust is, en begraven;
Hoe wy aen zynen val meê schuldigh zijn, en slaven;
    (4205) Wat zijn verboden boom geworden is, en waer,
    En hoemen dien eerst vondt nae veertig hondert jaer;
Wat vruchten dat hy droeg, gelyk als ook de twede,
Des levens boom genoemt; en doen zich Adam klede
    Hoedanigh dat zijn broek en wamboys is geweest,
    (4210) En waer de vellen af, wat zoorte van een beest;
En of dat ribbenbeen, daer Eva van gemaekt is,
Tot deser uure toe de mannen noch ontschaekt is:
    Of Adam ook voor heen getrout was aen een aêr,
    Eer dat hy Eva kreegh, en wie zijn eerste waer?
(4215) Hoe out dat Eva was van jaren, doen se kraemde!
En vroemoêr daer te zijn, of Adam dat betaemde?
    Waer Kain op het velt zijn broeder meê versloegh?
    En wat hy meê daer nae wel voor een teeken droegh?
Hoe Adam en zijn wyf het Paradys besaten?
(4220) En of hy daer niet heeft de maegdom haer gelaten?
    Of Adam ooyt den val zich recht berouwen liet?
    En Enoch, of hy ook een Monick was of niet?
Van hoe veel kamers dat de Arke wel gebout is?
En hoese was genoemt, daer Noah meê getrout is?
    (4225) In hoe veel talen eerst de sprake was gedeelt?
    En of in Noahs schip de Phoenix heeft gescheelt?
[p. 128]
Hoe Jakob hem zoo kost den helen nacht vergissn
Van Lea niet te zien, en Rachel niet te missen?
    En of’t ook zonde waer, doen Lea niet en riep,
    (4230) Dat hy de zuster van zijn eigen bruit besliep?
Doch dit is maer een kleins van zulke diep geleerde.
Zy kunnen noch al meer; ze vragen watter deerde,
    En of niet onsen val te boeten waer geweest
    Met menschen vleesch alleen, of met een ander beest;
(4235) Een Ezel, of een Aep, of met een kalabasse,
Een kurbus, of een kool, en hoe men die te passe
    Zou hebben aen het hout gehangen, en gehecht?
    En of Sint Pieter ook wel doen ter tyt te recht
Heeft Misse kunnen doen, terwyl zijn heere doot was,
(4240) En aen het kruise vast, en noch niet in zijn broot was?
    En of den hemel niet, indien hy had gewilt
    Kost uyt der hellen zelf voldaen zijn, en gestilt?
En diergelyke meer die mal genoegh, en zot zijn;
En daer doch even wel magh qualik meê gespot zijn;
    (4245) Het is de Narren ook onnodigh, en te zwaer,
    En dies zoo wel voor my, als voor u allegaêr.
Ook past het hier zoo niet: doch magh ik dit wel zeggen
Hoe datse besigh zijn, en deftigh overleggen,
    Of in den hemel ook zal wesen wijn en bier?
    (4250) En ofmen daer ook meê zoo teren zal als hier?
En ondertusschen doen wel zoo veel hier te lyve,
Ze zullen daer noch drank, noch kost of schone wyve
    Meer hebben dan van doen, ze krygen hier de zaê
    Zoo vele, datse daer niet denken aen hier nae:
(4255) Dat bennen wijse luy, die kunnen zich versorgen!
Die houden meer van hier gedaen, als daer te borgen.
    En zijn doch evenwel zoo heiligh, en gewyt,
    Ze schelden moordenaers, en dieven liever quyt,
Als datmen op een dagh, die heyligh is, het minste
(4260) Zou mogen doen uyt noot, ik zwyge dan om winste,
[p. 129]
    Of datmen aen een beelt zou pissen of een kruys,
    Of dulden Luther of Kalvinus in zijn huys;
Of in verboden tijt het minste vleesch te smaeken;
Dat ruikt nae beuls genaed, als galgen zijn, en staeken.
    (4265) Zy willen liever ook, dat alles, wat hier leeft,
    Met werelt en met al eer zijnen geest op geeft,
En heel te niete gae, als datmen zou gedogen
De foute maer van een, en allerminste logen:
    De waerheit moetter zijn; daer roept men om en tiert,
    (4270) Hoewel die dikwils van haer zelven wort geviert.
Of dit dan logen is, dat laet ik u bedenken;
Het is voor my te hoogh ik zou mijn herssen krenken
    Met dingen, die zoo diep en deftigh zijn gesocht,
    En daer zoo menigh paep en monik over docht,
(4275) Verdedight, en beweert met veelerhande boeken,
Daer doch de waerheit is zo qualyk in te zoeken,
    En eer een perel in een grondelosen kolk,
    Als dese by dit wys en schriftgeleerde volk.
Ik meine zulken slagh gelyk als Occanisten,
(4280) En Albertisten zijn, Scotisten, en Thomisten.
    Doch wie zou die by een al brengen op papier?
    Die rey is veel te lang, de besten noem ik hier.
Maer of gy dan eens saeght, hoe schandigh dat se morsten
Met ongerymde tael, gy lachten u te borsten.
    (4285) Dat Paulus weêr verrees, en zagh haer schryven aen,
    Hy zou zijn eigen boek nu langer niet verstaen;
Zoo weten zy dat uyt te leggen, en hermaeken
En recken, even als de lakenkopers ’t laken.
    En of het zoo geviel, hy wierde weêr een kint,
    (4290) Hier most hy by in school; Gamaliel is wint;
Die dienden hem nu niet, men weet wel hoe dat gaen sou
Als hy hem leerde, dat hy zelven niet verstaen zou,
    En Paulus moght zoo veel ook hebben daer gehaelt,
    Hy had ons beter klaer en meesterlyk vertaelt
[p. 130]
(4295) Het woortjen van geloof, met duydelyker reden.
Nu moeten dese luy dat helpen, en versmeden,
    En kost gy meê Latyn, gelyk als zy verstaen,
    Zoo zout gy noch eerst zien wat datse meer bestaen,
Wat tyt, wat ogenblik het heylighdom des heeren
(4300) Moet komen in haer broot, wanneer zy dat besweren.
    En hoe, op wat manier het daer, en aen het kruys
    En in den hemel zy, daer bennen zy te huys.
Daer zal u Scotus wel zoo veel alleen of praten,
Als geen Johannes doet, en Paulus wel zal laten:
    (4305) Zoo slecht eenvoudigh volk was doenmael in’t gebou
    En aenvank van de kerk: die onse lieve vrou
Wel kenden van gesicht, van ommegank, en leven;
Maer of haer ook den val van Adam was vergeven,
En datse daer aen had het minste niet gemeens
(4310) Daer lach haer weynigh aen, dat wisten zy niet eens,
Als dese nu wel doen. die kunnen meê verklaren,
Of ook Sint Pieter wel de sleutel moght bewaren
    Van zulken groten slot, als aen den hemel zat,
    Daer hy van wetenschap, geen sleutel noch en had.
(4315) Spreekt Scotus daer eens af, die zeit het onbekrompen
Die weet daer op te gaen, als Tewes op zijn klompen.
    Dat ouwe slechte volk, waer hadde dat verstant
    Een ander lieven Heer te malen aen de want,
Met kruissen om zijn hooft, en opgestrekte vingers,
(4310) Dat was haer al te veel verwarrens, en geslingers.
    Zy baden wel genoegh maer nergent anders heen
    Als daer haer here was gevaren van beneên.
En dat was al haer werk, doch mogt het meê wel wesen,
Zy waren van de geest niet verder onderwesen.
    (4315) Ook was haer wel den vloek van zonden in den mont,
    Maer wat de zonde waer, te zeggen in de gront
Daer wisten zy niet af, daer mostmen Schotus hooren,
Dogh hier lach al den haght, hy was noch niet geboren,
[p. 131]
    Tot merkelyke schaed; en naedeel van de kerk.
    (4320) En of wel is te zien uyt Paulus groote werk,
Dat by de zynen, en by hem een hooge geest was,
Ik zwyge dan als daer noch dese by geweest was,
    Dus quam hy doen te laet, en echter nu te kort,
    Zoo nodigh was hy korts voor desen binnen Dorth.
(4325) Doch daer al van genoegh, het spel is op het beste,
Ik geve liever kamp, als reden van de reste.
    Met zulke zaken magh ook weinigh zijn gespot.
    Den handel is te wys, de woorden al te zot,
Gelyk als my betaemt; maer zoo wat heen te spreken
(4330) Van groote hovaerdy, van Zotheit, en gebreeken,
    Van eersucht, eigen lof, schynheiligheit, en waen
    Van groter wetenschap, al isser weynich aen,
Genomen of ik daer te vaerdigh al in schyne,
Wie zou my dat verbiên? ik spreke van de myne,
    (4335) Al isset niet zoo net getroffen op een haer
    En minder als vereist, het is al even waer.
Ook ben ik maer een vrou; en daer is niet gewissers,
Dat zijn geen Schuurmans al nog Tesselschaen, of vissers.
    Ik spreek voor my alleen, en voor mijn eigen eer:
    (4340) Niet dat ik daer, of gunst, of gaven af begeer.
Och neen zoo ben ik niet, ik kan ook niet bedenken,
Hoe dat de mijne doen, die om het lieve schenken
    Zoo blocken dach en naght, en maken boek, op boek,
    En stellen haer beroep terwy1 al om een hoek,
(4345) Eu denkt gy dan niet eens, gy gelt geleerde gecken,
Dus komt u achtbaerheit een rokjen uyt te trecken?
    En noch zoo heet het al tot dienste van de kerk;
    Jae zeidt gy van u zelf, dat waer een ander werk.
En wilt gy in u dienst niet stille staen, of slapen,
(4350) Zoo brengt eens weer te recht u afgedwaelde schapen,
    Die van den rechten wegh verleidt zijn, en gedeist.
    Maer Heeroom, met verlof, een boef die daer om peist.
[p. 132]
Waer ’t dan niet alzoo wel, wat minder hier geschreven?
Of minder wys geweest, en by zijn ampt gebleven?
    (4355) Het is doch anders niet, als opgeraepte waer,
Een deel gestolen goet, geschreven uit een aêr,
En dat nu wel zoo vaek en vele komt te marte,
Dat ik den besten boer dies van de Velouw tarte.
    Een deel ook heel de schrift naer eigen oordeel duydt,
    (4360) En buigt die met gewelt door reden van besluyt,
Door reden van gevolg, en diergelyke grillen;
En meinen Lukas daer en Paulus meê te drillen.
    Die wisten met dat werk zoo wel niet om te gaen,
    Noch Aristoteles te lesen of verstaen.
(4365) En nu ze daer de kerk zoo deftigh meê beschutten,
Zoo dunkt haer datse meê den hogen hemel stutten,
    Als Atlas heeft gedaen, en dat hy zonder haer
    In duigen vallen most, met kerken en altaer.
Is dat geen groot gemak? terwyl zy daer in steken,
(4370) Zoo hoeven zy haer hooft met Paulus niet te breken.
    Die magh wel zien op haer, en of al Augustijn,
    Of Thomas zelven quam, zy mosten ketters zijn,
Of stellen nae den haek en richtsnoer deser mannen
Haer vraeg en antwoort in; zo niet, men souse bannen:
    (4375) Wat bennen dese dan geluckigh ook door my,
    Die zelven zich zoo wel behagen; en daer by
Den toestant van de hel en vagevier zoo weten,
Als of se daer geërft, gehuist zijn, en geseten;
    En weten dan eens weêr den hemel aen te gaen,
    (4380) En maeken nieu gewiel, noch boven zon en maen,
En daer dat grote vak, dien ommeloop beneven,
Die schoonder, en bequaem, en hoger is verheven,
    Als al de negen zijn, op dat de zielen daer
    Geen ruimte doch ontbreek’, om lustigh onder haer
(4385) En vry, en onbeknopt te zwerven, en verkeren,
En altijt zoet te zijn, en vrolik in den heeren.
[p. 133]
    En wie dan nu niet al te prysen is bereit,
    Wat dit geleerde volk, dat is de kerke, zeit,
En meint zo door de schrift eenvoudig heen te wandlen,
(4390) Met Paulus slecht en recht op goet geloof te handlen,
    En niet op haer manier, al waer hy noch zoo vroom,
    Die ketter is niet waert, dat hy daer boven koom.
Men stookt hem ook het vier so digt wel aen de schenen,
Dat of hy klimmen wou, zoo had hy doch geen benen;
    (4395) Die zijn al afgebrant, het vlees is al gebraên.
    Wat klimmen zal hy dan? den bloet en kan niet gaen.
Waer vaert hy dan wel heen? daer laet men hem voor sorgen;
Zy krygen werks genoeg te branden en te worgen.
    En zo ’er iet aen schort? zoo bouwenz’ aen de schrift
    (4400) Wat heidens Philosoophs, en ouwe papen drift.
Met dit en diergelyk is haer de geest zoo zwanger,
Als Jupiter zijn hooft van Pallas, doen hy langer
    De draght niet harden kost, en wou Vulkanus byl
    Te kloven zijnen kop, en baren in der yl;
(4405) Nochtans en had hy wel zoo lange niet gedragen,
Als dese luyden doen, dat is, haer leve dagen.
    Daer gelt geen kloven aen, en of men dat al deed,
    De vrugt waer groot genoeg, maer nimmer nog gereet
En hoe haer die beswaert, dat blykt wel aen haer verruw
(4410) En omgebogen nek, gelyk de rype terruw.
    Dies wondert u dan niet, die zulke wysheit prangt,
    Zoo die dat bekkeneel als manekoppen hangt.
Ook weet ik zelven vaek mijn lachen niet te laten,
Wanneer se met haer vals en ongeleert te praten
    (4415) Veel wyser meinen eerst en heiliger te zijn,
    Om dat de kerke meer als Griex is en Latijn.
Wat dunkt u isset niet een groter heren teken
Een zoo bedurven tael alleen te mogen spreken?
    Al isse by de stal en koken wat gemeen,
    (4420) Daer vragen zy niet nae, zoo garen zijn se kleen.
[p. 134]
En dies zoo maghmen haer wel hoger, en te meerder
Ook achten, en ontsien voor kloeker en geleerder
    En geven haer de plaets in huis, en op de straet
    En boven aen den dis, en voor aen in den Raet,
(4425) En laten haer het roer, en vrye keur bevolen
In ’t hof, en in de kerk, in ’t Raethuis en de scholen.
    En datmen haer belief, en weynigh tegen spreek
    En liever wet en recht, als haer geboden breek.
Ook is den zegen veel aen dese mannen vaste
(4430) Want die haer wel wat geeft, en nodicht vaek te gaste,
    Die raekt wel aen een wyf, zoo slecht en is hy niet,
    Al waer hy scheef, en scheel, en allemans verdriet.
En niemant ook zoo dwaes, zoo bot en onbedreven,
Wie haer voor Goden acht, die wert genoegh verheven
    (4435) Tot boven op het top en hooghste van gezach,
    Zoo veel als haer gebiedt noch hier en daer vermach.
En dat is al genoech: doch wil ik dit bedingen
Hy moet te wonder fijn, en kleintjes leren zingen:
    En wat mijn heeren doen, schoon enkel Narrery,
    (4440) Erkennen voor een drift, die van den hemel zy
Maer wilt gy verder zien, en ook een weinigh weten,
Zoo heeft dien vromen hals de lever haest vergeten,
    Dies wert hy achterbaks bedragen, en onteert.
    Waerom? hy weet te veel, daer isset dat hem deert.
(4445) Hy zou doch nimmermeer geloven, dat mijn Heren
Zoo wijs zijn en geleert van herssen, als van klêren,
    En daerom offer schoon het landt waer om begaen
    Verstaet hy meer als zy, de karel raekt niet aen.
Is dat dan geen versmitst en kloeken aert van menschen
(4450) Die zoo veel dingen doen? wie zou se kloeker wenschen?
    En daer dan noch zoo stout, en zoo geluckigh by,
    En waer door zijn se dat? waer anders, als door my?
Hier dienen dan wel by de broeders van de kloosters;
Al zeid ik om de rym die goede vrouwen troosters
[p. 135]
    (4455) (Ik sprak haer niet te kort: nu dat gaet daer met heen)
    Die dragen dan de naem van Monik om alleen,
Van alle menschen af in eenigheit te leven.
En dit en kunnen zich dogh vele niet begeven,
    Die zeggen, zijnse dus door alle steden heen
    (4460) Met honderden vergaert, zoo zijnse niet alleên.
Dit is een misverstant, zy mosten dit betrachten,
Haer lichaem is wel daer, maer eensaem haer gedachten.
    En als ik zeggen zal, eenvoudigh en niet meer,
    Dit is mijn eigen volk, die denken om geen eer,
(4465) Of grote wetenschap, en zulke ketteryen
Zy blyven by den bak, en weten haer getyen,
    En kryght den hemel die betaelt ten vollen toe,
    Wat klagen heeft hy meer? dan isser noch te goe,
En om dat uyt de schrift veel kettery ontstaen is,
(4470) Zoo geeft men die de zak; zy weten hoe ’t gegaen is,
    Doen eenen duitsche[n] kop een misdragt van een broêr
    De gansche werelt brocht in reppen, en in roer;
Die was haer leet genoeg, dies niemant hem verschoonde
Het kraeiden altemael, wat in de kloosters woonde,
    (4475) En wat te Romen was van donder en gewelt
    Dat ging al op hem los, noch was hy niet gevelt.
Men riep al, vilt en braedt den ketter en zijn Nonne
Of hangt hem met zijn boek, en droogt hem in de zonne.
    En dit quam door de schrift die dreef hem allermeest;
    (4480) En had hy die gestaekt, het waer geen noot geweest.
Ik zagh met deernis aen de broeders zoo verlegen,
En daerom ben ik haer te beter noch genegen.
    Wat zou dat gore goet doch wesen zonder my,
    Daer niemant wel af droomt, of garen gaet voorby?
(4485) Nu koester ik haer ziel met zulke zoete vlagen,
En make datse zich te wonder wel behagen.
    De ketters zijnse quaet, en plagen die verwoedt
    Voor zot, en ongeleert, maer anders zijnse goet,
[p. 136]
Genomen of zy nu dan zelven dus eens waren?
(4490) Zoo goedigh zynse weêr; dat schenken zy zich garen;
    Zy meinen, dat het ook haer heyligdom al deert,
    Wanneer men zeggen zou, die broeder is geleert.
Waer toe doch nodigh ook? zy kunnen haer belyden
Met uuren, en getal van zingen, en getyden;
    (4495) En of die haer verstant dan al te boven gaen,
    Wat let den hemel dat? die kanse wel verstaen;
Dien zijnse toe getelt, die vraegt niet of het val heeft,
En of zy ’t ook verstaen, als hy maer zijn getal heeft.
    Is dat dan geen gemak? zy praten zoo wat heen;
    (4500) Haer ogen gaen om hoog, haer zinnen hier beneên;
Haer ziel is in de kroegh, haer harte by de Nonnen,
En houden evenwel den hemel zoo gewonnen.
    Het schynt ook, of men hier al noch zoo lelik blaert,
    Dat hoort den hemel graeg, dat heeft daer goeden aert.
(4505) Een deel die weten ook de nering voor haer tanden
Te zoeken huys by huys, zoo slyten zy geen handen;
    En krygen overvloet, en van het slimste niet,
    Dat menigh arrem bloet en bedelaer verdriet,
Die meer in hongers noot in meer gebrek verkeert heeft,
(4510) En wel zoo fraey als zy dat bedelampt geleert heeft.
    En dese willen noch gelyk zijn met haer werk,
    Als Paulus is geweest, en Petrus voor de kerk.
Die waren meê berooit, maer of se niet en deden,
Dat laet ik daer by staen, het is te lang geleden.
    (4515) En is het niet een vreught, dat alles op zijn maet [p183]
    Zoo deftigh wesen moet, zoo net nae wol en draet?
De verruw en de draght van ieder een zijn oorde,
De ruymte van de kap, de dikte van de koorde,
    De ronde van de kruin, de langhte van de baert,
    (4520) De breete van de stool en mantel nae den aert,
Haer eigen uuren slaeps, en ledigh gaens, en werkens.
En hier aen blykt genoegh, het zijn geen mesteverkens
[p. 137]
    Die slapen, als het waeit, en blyven in de schuur,
    En dese wint, of niet, zy passen op haer uur.
(4525) En wie nu met geen kruin of kovel zijn getekent,
Die worden metter tyt geen menschen meer gerekent.
    Hier onder zijnder ook van heylighdom zoo vreemt,
    Die binnen gaen in ’t haer, en buyten in haer heemt:
En veele wederom die willen en geloven,
(4530) Men zal de kappe zien; het heylichdom moet boven,
    Dat acht ik wel zoo goet; het ander is verkeert;
    Ik hadde schier gedocht, die zulke dingen leert.
Maer daar af zwyg ik wel, dan zou het zijn, bewyst het;
De ketters acht men niet; zijn heyligheit die pryst het;
    (4535) Die weet daer reden af, als van zijn eigen werk;
    Ook veel verscheiden stof past wel aen eene kerk.
Daer moeten witte zijn, en zwarte van gelyken
En graeuwen, bruyn, en bont; en bedelaers, en ryken.
    Dan isser noch een aert zoo heyligh en zoo pluys,
    (4540) Die lopen voor het gelt, als heintjen voor het kruys:
Om evenwel den wijn en wyven nae te zetten,
Daer zynse stout genoegh, dat kan haer niet besmetten;
    En offer wat geviel, dat zulken handel gaf,
    Een roemertjen te meer dat spoelt het wel weer af,
(4545) Of waer een Pomer slorp, een pintjen tien of elve,
Een vingerhoetjen nats, als Luther van de zelve
    Wel eer is aengemaelt, daer op zijn vader ons,
    Zijn leer, en zijn geloof; ik achte dat het Bons
Of leger mate was, en die zy met een schuymtjen
(4550) Hem hebben toegebraght, gelevert op haer duymtjen;
    En had dien armen hals gesopen dese kan,
    Hy waer daer in gesmoort, al eer als in den ban.
En nergens zynse dus in besigh al te zamen,
Als in verscheyden draght en veelerhande namen;
    (4555) En of se Christen zyn, dat stel ik nu daer heen,
    Doch in der waerheit ook die naem is wat gemeen,
[p. 138]
En dat voor zulke luy; de boeren zijn nu Kristen.
Wat bennen dese dan? Barvoeters; Bernardisten;
    Carthuisers; Cordeliers; Cruysdragers; Capucyns;
    (4560) Styliten, Spiegelbroers; Scheerdragers; Gilbertyns,
Janniten; Franciscaens; Gaudenten; Jesuyten;
En van het Schaduwdael; Preekheeren; Karmelyten;
    Graf Ridders; Ridders van de Star; en van de Maen
    En van den Ronden dis; en van de bootschap aen
(4565) Maria; Ridders van Alkanthare; en van de
Dryvuldigheit; van’t zweert; van Auis van Labande;
    Schotsbroeders; broeders van den dale Josaphat,
    En van de Minnebroers, een heel dosijn of wat
Van Godes Ladder, en dit alles noch verscheiden.
(4570) Maer wat een bende moet wel Benedictus leiden!
    Dien zo veel duisent, als den Abt van Spanheim melt,
    Geen Kloosters, maer alleen Abdyen zijn gestelt
Behalven noch de rest; en nu de Jesuaten,,
Paulynen, Coelestyns, Klarissen, en Albaten,
    (4575) En zulke dingen meer, daer zijnse meê vereert:
    En dat heeft noch de schrift van dese luy geleert,
Daer hebben zy zoo vast den hemel meê gewonnen,
Alwaer hy niet gemaekt, hy wierde noch begonnen,
    En dat voor haer alleen, en zeker isset waar
    (4580) Het gene zy zoo sterk, zigh roemen onder haet
Van overtolligh goet, en opgewekte doden,
Zoo was een hemel haer besonder wel van noden,
    Om onderscheit te zien, wie van haer beiden meer
    Geholpen heeft, of zy, of onse lieven Heer.
(4585) En ook noch buiten dat, die zoo veel duisent menschen
Door galgen, en door vier, en eer se zelven wenschen,
    Ten hemel klimmen doen, en dwingen in te gaen,
    Is dat niet nae de schrift ten vollen wel gedaen?
Ik achte, dat het wel, en trouwelik gemeent is,
(4590) En onsen lieven Heer een moje handt geleent is;
[p. 139]
    Het geen hy hebben wil, en zelven halen moet,
    Dat zenden zy hem toe, al eer hy moeite doet.
Is daer niet aen verdient? Ik swyge noch haer vasten
En Bedevaerden gaen, en duisent ander lasten,
    (4595) Dies zijnse menichmael zoo dorstigh van haer werk
    En drinken zich wel doot, dat is al wat te sterk!
Maer denkt, wat wil der zijn nae desen tijt te kyken,
Als al de Vaders, en de broeders van gelyken
    Met zoo veel heilighdom ten hemel zullen gaen?
    (4600) Ik riep wel (was ik wys) hier komt de kermis aen!
Zoo bont, en uytgerust met kranssen en met kruitsen!
Den hemel zelven zal schier qualik dat verduitsen,
    Wat alles al beduit, en waer toe dit of dat;
    Den enen draegt een buik van ander hallef vat,
(4605) Daer niet als enkel vis, en meer wel in verquist is
Als by Sint Pieter ooit zijn leven lank gevist is:
    Een ander zal zijn kot daer slepen voor den dach,
    En zeggen dat hy daer wel zestigh jaer in lach,
En zonder uyt te gaen, of buyten zijn geweten
(4610) En zoo gewilligh, als een hof hont aen een keten.
    Een deel haer slagen toont, en lenden al vereelt:
    Een ander draegt zich schier te barsten aen een beelt
Van Thomas, of Sint Jan. dat heef hy hun ter eeren
Doen maken, en gewyt, gesteken in zijn kleren,
    (4615) Met lamp en licht versien, maer nootdruft om te voen
    Dat was haer niet vereert, dat wasser niet van doen:
Een ander toont, en draegt een kappe van vermogen,
Daer door zoo menigh boef den hemel heeft bedrogen.
    Al schynt se wel zoo kael, zoo mottich, en zoo slecht,
    (4620) Dat die niet enen boer zou willen voor zijn knecht:
Een deel betrouwen op hun metten, en gezangen
Daer hebben zy haer dienst, en dagen aen gehangen:
    Een ander die bewyst, hy heeft het gelt gevliedt,
    Geweert zo menigh jaer, en noch ontbrak hem niet;
[p. 140]
(4625) Daer is wat aen verdient! al wort het niet bevolen
Zoo moet gy dat verstaen, de kerke kan niet dolen;
    En krygt den hemel meer, en boven zyn geset,
    Dat is te quader niet, dies heeft hy noch te bet.
Dat is zyn goedigheit, hy wil ons niet beswaeren.
(4630) Doch dit zijn ander luy, als in ’t beginsel waren
    De lasten van de wet ondraegelyk wel eer,
    Daer doen zy nu noch op, en vragen wel nae meer.
Zy willen zaligh zijn, en winnen dat ter degen,
En doense wat te veel, daer is niet aen gelegen.
    (4635) Zy zyn het nu gewent, en groeien by gebrek,
    Als verkens op het schot, met reusel in de nek.
En onse lieven Heer of die nu wilde zeggen,
Wie heeft u dit belast? wat hebt gy u te leggen,
    Gelyk de Phariseen, aen diensten, die ik haet,
    (4640) Daer u mijn wille doch zoo klaer voor oogen staet?
Of wilt gy mijn geset en woorden niet betrouwen,
Zoo laet u zelven ook een ander hemel bouwen,
    Den hemel, dien ik geef, aen mijn geboden hangt,
    Die niemant ongestraft vermindert of verlangt;
(4645) Dat is u scherp genoegh en duidelik verboden;
Weet gy nu ander raet, zoo zoekt ook ander goden.
    Maer dat is niet met al, de kerk en is geen kint,
    En vraegt by stemmen om, ik wedde dat se wint.
En zoo zal ’t moeten gaen, of anders zou ik zorgen,
(4650) Den visscher en den boer die mogten schier of morgen
    Noch treden voor haer heen; en nemen als een buyt
    Den hemel ongewyt, en sluyten haer daer uyt:
Doch daer is weinigh aen, zy weten dat wel beter;
De vrientschap is te groot van haer en Sinte Peter;
    (4655) En vraegt gy my waerom, hoe komen zy daer aen?
    De lieve Zottigheit die heeft dat al gedaen;
Die stelt haer zoo gerust, die geeft haer dit betrouwen.
Hoe zouden zy van my dan weinigh kunnen houwen?
[p. 141]
    Gelykse niet en doen; ik ben haer wegh en wet,
    (4660) Ik maek haer zaligh ook en vrolik, dik en vet;
En of wel haer de naem van maght en Monarchye
Niet eigentlyk gebeurt, nochtans geen heerschappye,
    Hoe maghtigh, hoe beset, die geenen Philips acht,
    Ze vreest meer eenen paep, als al de Spaensche maght.
(4665) Zoo quaet is in den haet van dese luy te leven
Maer dat ik zeggen zou, zy willen niet vergeven,
    Daer sprak ik qualik aen, dat doense doch genoegh,
    En meer als al te graeg, en meer als al te vroeg,
Zoo wel haer goden, als de menschen en de klingen.
(4670) Daer weet de Fransche kroon een deuntjen af te zingen,
    En meenigh Keyser ook; en die men zoo vergeeft,
    My dunkt niet, dat die hier wat meer van noden heeft.
En daerom letter op, en houtse wel in waerden,
Den Bedelaer voor al: dat geeft u rust op aerden
    (4675) En daer den hemel by: ziet zulken volk is dit,
    Dat met het lichaem ook uw ziele meê bezit.
Dies watter in de mens bedekt is en versteken,
Dat trecken zy daer uyt, en doen het harte spreken.
    Het heet, ontsluyt uw borst, en doet getrouwe biecht,
    (4680) Daer hangt den hemel aen, de helle, zoo gy liegt.
En wie aen dese leer betrouwen en geloven,
Dien roeren zy wel haest wat onder is nae boven.
    Doch dat is weêr daer by, het geen men haer betrout,
    Dat wort by haer bewaert, gelyk gemalen gout.
(4685) Zy mogen van de biecht het minste niet ontbloten,
Al waer daer ook de moort van prinsen in besloten.
    Maer of haer van de rest een woortjen eens ontgonk?
    Dat heeft ook al geen noot, het waer dan by den dronk
Het wort haer anders dier en hoog genoegh bevolen;
(4690) En denkt, zy hebben ook de ziele niet gestolen,
    Om die voor duysent droes zoo licht te laten gaen.
    Dies isser wat ontsnapt, dat heeft de wyn gedaen,
[p. 142]
Daer lacht men dan eens om, dat zijn ook niet als praetjes
Zoo tusschen man, en vrou; of ander zwacke vaetjes,
    (4695) Of dat het waer een meit te vroechjes heeft geklaert.
    En of men daerom lacht, dat is wel lachens waert.
Dogh evenwel wie dit te rechte wil betrachten,
Ten is geen kleine zaek het pogen, en gedachten
    Te weten van de mensch, dat quam den hemel toe
    (4700) Wel eer, en heel alleen, nu schijnt het, was hy moe,
En heeft dit lastigh werk sich selven wat ontslagen,
En wel het halve deel die broeders opgedragen.
    Dies gaet het haer ook zoo, zy weten, als gy ziet,
    Van ander luy te veel, en daerom zelven niet.
(4705) Een hooft is ook te zwak dat zou ’t niet kunnen harden,
Om zoo veel in te slaen, het borst haer wel aen flarden.
    En daerom doense niet, hier zijnse voor vervaert,
    Al heeft den hemel haer tot noch toe wel bewaert.
Het is niet nodich ook zich zelven zoo te wagen.
(4710) Zy hebben doch genoech den volke voor te dragen,
    Te roepen van de stoel, al is ’t wat ongeleert,
    Hy mach het beter doen, die beter wat begeert.
En schorter dan iet aen dat weten zy te boeten
Met stampen, en gebaer van handen, en van voeten,
    (4715) Met stellen van haer stem, dan zoetjes, en bedacht,
    Dan weer eens zoo geschreeuwt, spyt al u ratel wacht,
Zoo deftigh uyt de borst, en dat met zulke grepen;
Al waer’t een gochelaer hoe konstigh, en geslepen,
    Zy maekten hem beschaemt. Is dat niet wel zoo zoet
    (4720) Als datmen daer zijn woort met styve kaken doet?
Daer niemant doch om lacht, en ieder een verstaen kan;
Maer denkt dan eens hoe diep wel dese wysheit gaen kan.
    Hier hoort gy vreemde tael met woorden zoo doorvrogt
    Als niemant nu verstaet,of immermeer bedogt
(4725) Jae daer se zelven ook den zin niet af en weten,
Dies mach dit wel met recht verborgen wysheit heten:
[p. 143]
    En heeft haer hier of daer eens iemant in geraekt,
    Die leert wel hoe den haet van Geestelyken smaekt.
En wil hy weten of hy vroom, of schelm, of dief is;
(4730) Dat kan hy in haer kerk meer horen als hem lief is,
    Daer wert hy van de stoel zoo konstigh afgemaelt,
    Als had hy daer de plaets vier dobbel af betaelt,
En hing door al de stadt te koopen, of te kyken,
En wierden uytgedeelt, en meest aen al de ryken
    (4735) Gelyk den Almanach in ’t zoete nieuwe jaer,
    Noch zou hy niet zoo wel te kennen zijn, als daer,
Al wort hy niet genoemt, zy doen dit zoo behende,
Dat niemant daer aen mist, als die hem nooit en kende.
    En meint gy of men ook om zulke Narren lacht?
    (4740) Daer isset ver van daen, dat heet al met een kracht
Van yver, en bewys de zonden aengegrepen,
Dus machmen daer de luy vry door de tande slepen.
    Waerom? zy voeren daer het grote woort alleen;
    En niemant heeft het hart maer eens te zeggen neen.
(4745) Dat moetmen met gedult eerbiedigh noch gedogen,
Al waer het enkel vals, en duisent mael gelogen:
    Gelyk ik noch wel weet, by diergelyken meer,
    Die brochten, in de plaets van onsen lieven Heer
Wat logens op de stoel, gesogen uyt de vlessen
(4750) Der bitterheit, en gal van bose toveressen.
    En of het wel al heel gedichtet waer, en vals,
    En van geen goeden geest gedreven uyt den hals,
Zoo vinden zy doch al, die even dat geloven,
Als of den hemel sprak; en roemen daer en boven
    (4755) De welgeleerde tong, den arbeit en het hooft,
    En zijn vaek beide gaer van alle drie berooft:
Zoo goedertieren is de Zotheit, en zoo machtigh,
Ze maekt de Narren wys, de leugenaers waerachtigh,
    En zelven isse meê te vreden met een kleins,
    (4760) En acht dat dier en hoogh, en pryst ook geen geveins
[p. 144]
Als Heeroom tiert, en schelt, uytsinnigh is en heftigh,
En bagert, dat hy zweet, dan isset, dat was deftigh,
    Dien kloekert weeter af, hoe aerdigh zeid’ hy dat?
    Dat was hem op zijn hooft, dat had hy recht gevat.
(4765) Daer brengt men dan den wijn, dien schenkt men nieuwe jaren
Zo goet en heeft men niet, die moeter wel af varen.
    En is dan waer een wyf eens qualik aengesien,
    Of kan se by de man ten vollen niet gebiên,
Hoort dan het deuntjen eens, als Heeroom op de stoel is,
(4770) Ik zegge datter eer, noch schaemte, noch gevoel is,
    Die daerom niet en zwicht, zoo tekent hy de man,
    En die wel niet en weet, wie dat bestellen kan.
Doch magh ik liever nu dit blaetjen eens verkeren,
En praten van wat aers, die geestelyke heren
    (4775) En weten my geen dank, ze zijn wat onbeleeft;
    Zy denken niet, als haer de zotheit eens begeeft,
Wat isser dan meer aen? de wysheit is haer vrient niet,
Om dat se nu ter tyt zeer dier is, en verdient niet.
    En ik ben haer gewin, haer nering, en bedryf,
    (4780) En watter meer al is aen ’t geestelyke lyf;
Ik breng haer op de stoel, ik geef haer stof te praten,
En of se my versmaên, ze kunnen my niet haten.
    Ik ben haer wat gy hoort, ik ben haer wat gy ziet
    Van boven tot beneên, noch ben ik haer al niet.
(4785) Doet zulke luyden goet! dus heb ik haer gepresen,
Noch zal daer mijnen dank al klein genoegh af wesen.
    Ik heb haer zoo veel magt gegeven en gebiet,
    Als iemant voeren kan, zoo groot en is hy niet.
Ik make dat se zich in dwaesheit meer verheugen,
(4790) Als wysen in verstant, noch zal ik al niet deugen.
    Dit is een staeltjen van ondankbaerheit, daer zy
    Zeer worden meê geplaegt; en niet alleen aen my,
Maer daer men haer de wyn zo wel ook had geschonken,
Dat Heeroom, met verlof, en’t heerschap waren dronken,
[p. 145]
    (4800) Doen vielder weer een woort onnosel by de wyn,
    Hoe zat de Pape was, (ik zegge niet het zwyn)
Dit kropten hy noch in, en wat hem in de bol was,
Dat zweeg hy, maer hoe lang? niet langer als hy vol was,
    Doen most het overal; wie hadde dat gelooft,
    (4805) Dat zoo veel ruim noch waer in zulken vollen hooft?
O mannen, zal uw huis geen vuyligheit bestuyven,
Zoo went daer nimmer meer geen Papen in of duyven.
    Dus heeftmen al wel eer gesongen, en geseit;
    En daer meê geef ik ook mijn heren haer bescheit.
(4810) Ik hadde noch wel meer tot haer eere vaerdigh;
Maer die zig mijner schaemt, die agt ik my niet waerdig,
    Noch ook mijn gladde tong; en even wel en wast
    Niet zoo vol zotten hier, zy leden wel eens last.
Nu staet haer alles vry te lasteren, te warren;
(4815) Dies dank ik ook alleen het oordeel van de Narren.
    En daer meê gae ik heen van dese naer het Hof,
    En zoeke zoo mijn volk uyt allerhande stof.
Ziet desen handel eens! hoe leit het hier geschapen!
Al Narren wat ik zie, de wyse luyden slapen,
    (4820) Geloof ik, altemael, of zijn niet by der hant,
    Of al den bras is zot; hoe ben ik dan belandt!
Als in mijn eigen huis; en daer ik noch nae desen
Myn beelden hoop te zien, en voor myn altaer lesen.
    En daer zal al het hof voor buigen, als voor my,
    (4825) Zoo wort het metter tyt volmaekt in zotterny:
Doch als ik my bedenk, dat is noch niet van noden;
Ik ben daer lief genoegh, ontfangen, en ontboden
    Van alle kanten heen, met moeyten en beswaer,
    En dat niet eens, of wat, maer nu, en alle jaer;
(4830) Daer gaen ik als de zon, mijn teekens door, en weder,
En alsoo veel als hy, zoo wel ook op, en neder.
    Dan ben ik in de pluym, en stae eens over endt,
    Gelyk een kattesteert; dan weder eens gewendt,
[p. 146]
Geslingert om den hoet, dan moet ik weer eens stryken
(4835) En leeren achter af het ruggebeen bekyken.
    Dat laet ik dan een wyl met vreden, en ik vat.
    Den hoet eens by de kop, en make die zoo plat,
Gelyk een boerekoek; dan ty ik eens aen ’t rollen,
Zoo wort hy metter vaert als Brunsewyksche knollen,
    (4840) Wat hoogjes,en wat ront; dan rek ik dien eens uyt
    Zoo spichtigh, en zoo stomp, gelyk een zwynesnuyt.
Als die dan is aen ’t staen, zoo koom ik aen de vlechten;
Daer vind ik ook een werk te krullen, en te slechten,
    Nae dat de tyden zijn, dan moet het haer eens neêr,
    (4845) Zoo lang en ongelyk, als offer niet een scheer
Ter werelt meer en was; dan moet het eens gekrult zijn,
Dan wederom eens slecht, dan stoffigh, en gevult zijn
    Met meel of ander wit, zoo gruizigh en zoo vuyl,
    En stuyven, waer gy raekt, als Jochum backers buyl.
(4850) En wil het dan niet voort, of wassen nae behooren,
Zoo wortter waer een hoer of dieven hooft geschoren;
    Daer stel ik u den kop zoo konstigh in te pronk,
    En maek hem eens zo mooy, en zevenmael zoo jonk.
Daer recht men wat meê uyt, daer worden zonder logen
(4855) De jaeren meê versaekt, de deerens meê bedrogen,
    Bevochten, en gevryt, betovert en getrout,
    A1 is de man niet jong, het haer en is niet out.
En dus ver is het myn, de reste moet de man doen;
Die paje zijn gemael; daer kan ik af noch an doen.
    (4860) Van dit dan nae de baert, die moet ik op zijn Frans
    Schier alle dagen weêr verstellen, en by kans
Doen wassen met de maen, en krimpen; nu gelykt hy
De ganzesteerten, en dan wint hy weêr, dan wykt hy,
    Dan wort hy eens gelyk het snoertjen aen de zweep,
    (4865) Dan blyft hy wederom schier heel eens in de neep:
Dan moet de knevel op, dan weder eens ter zyden,
En tangen van gewelt en hitte leeren lyden;
[p. 147]
    Dan wert hy eens besnoeit, dan wederom gespaert:
    Daer is geen zeggen aen, zoo huys ik in de baert.
(4870) Dan gae ik nae den hals te bloten, of te decken;
Alleene scheelt my dit, ik weet hem niet te recken
    En korten nae mijn zin; maer dat[?] ook al niet,
    Ik maeke, dat gy doch zijn fouten niet en ziet,
Daer Icgïk huisjes om, men zouse schier verhuuren,
(4875) En daet?tens weêr een lap, als moje kinderluuren;
    Dan maek ik hem eens zoo belubbet en bekraegt,
    Men weet niet, of hy schier het hooft al langer draegt.
Dan wort hy eens weêr kael, en dan eens weder vlugge;
Dan moet het zeil eens op, en dan eens om de rugge
    (4880) En decken dat ik zwyg, en niet zijn eigen leên;
    En dat heet al een bef. als die dan is te vreên,
Zo gaen mijn krachten in de schouwers haer vertrecken;
Dan ziet eens, wat ik kan! die weet ik uyt te recken
    En slaen en dryven als een koperslagers plaet;
    (4885) Hoe breder dan geset, hoe beter dat het staet
Die ruimte kan ik ook dan weder laten vallen,
En raek ik daer eens aen, Zoo blyfter niet met allen,
    En wat te voren scheen zoo mannelik en ryk,
    Dat is dan qualik schier de kinder meer gelyk,
(4890) Zoo smal en zoo besnoeit; dan bou ik daer eens weder
Wat wielen rontsom heen, dan leg ik die weêr neder,
    En maek daer ooren af, drie dobbel op malkaêr;
    En dunkt my die versien, zoo gaen ik weêr van daer
De ribben en de borst versorgen en bekleden;
(4895) En dan eens dichte toe, dan wedêr eens doorsneden;
    Dan met een langer lyf, dan wederom geschort,
    Als offer wel een rib of zeven quam te kort:
Dan moet het onder eens, dan boven weder open;
Dan krammen op de borst, dan banden eens, of knopen;
    (4900) Dan zijn de panden lang en weinigh, en zoo breet,
    Men ziet de broek niet eens, die zitter in bekleet;
[p. 148]
Dan enkel en om h?een, dan dicht op een gedrongen,
En weinigh van getal, en lyken wel de jongen:
    Dan wort het eens om heen gebonden, en bestrikt
    (4905) Met nestels zonder dienst, en heb ik dat beschikt.
En daer een weinigh rust, zo moet ik nae de mouwen,
Een plaetse, daer men my zoo qualik in kan houwen;
    Hoe dat gy my bedekt, verlochent, en bestuit,
    De gek die zitter in, de gek die wilder uyt.
(4910) Zoo naeu en zijnse niet bekrompen, of gesloten,
Noch heb ik daer al ruim, zoo wel als in de groten:
    En wederom zoo flok, zoo wyt en zynse nooit,
    Ze zijn my doch te klein, en nimmermeer voltooit.
Noch moeter al wat aen, dan achter eens gesneden,
(4915) Dan wederom eens voor, dan boven, dan beneden;
    Dan staense zoo gepast en opgeblasen eens,
    En hebben met haer lit in ’t minste niet gemeens;
En zoumen die te recht vervullen en bekleden,
Men mogtse met gemak de billen aen besteden:
    (4920) Dan wederom zoo naeu gespannen en geremt,
    Als of de plaets aldaer te nau was voor het hemt;
Dan eens een paer te meer, om achter af te spelen,
Dan wederom op een twee halven, en twee helen,
    En wat dies meer al is. Daer mee dan nae de broek,
    (4925) Een pronk wel eer alleen der mannen; en de doek
En hadde niet daer aen; nu is hy zoo vervallen,
Geworden tot een spot, en slave van haer allen.
    Die draght van veel gebiets, veel eeren en gewelts,
    Die hangt nu en vervunst de wyven in de pels,
(4930) Mishandelt en geschent, en niet van zijn geslachte,
En is noch qualik eens te kyken, als by nachte,
    Als ware zulken pant, zoo herelik voor heen,
    Niet waerdigh, dat het nu de zonne meer bescheen.
Doch of de wyven al misbruicken en onteeren
(4935) Dit mannelik cieraet, dat zou al weinigh deeren
[p. 149]
    Waer ook zo wel het recht, en hoogheit van de broek
    Niet van de mannen meê vervallen aen den doek;
En daer heb ik wel eer de mannen toe geraden;
Nu kan geen wysheit dat haer leven weêr ontladen,
    (4940) En weet gy wat haer dit ten beiden zyden doet!
    De mannen zijn te mal, de vrouwen zijn te zoet,
Alleen verscheeltet hier (om onderscheit te zoeken)
De vrouwen blyven al by eenderhande broeken,
    Maer ziet de mannen eens, daer is wat meer aen vast,
    (4945) De broek is nooit volmaekt, hy krimpt heel, of hy wast,
Dan hangt hy eens, gelyk een stokbeurs, om de dyen,
Zoo ront en opgeschort; dan moet hy weer eens glyen
    Tot op de schoenen toe, zoo spitsigh en zoo lang
    Gelyk een leverworst; dan krygt hy weêr een gang,
(4950) En bruist eens rontom uit, met zevenhondert plojen:
Dan wort hy weer zoo ruim, men sou daer in gaen hojen,
    Men zou daer vlees en been in zoeken by de tast;
    Dan weder eens beknopt, als berken in de bast;
Dan heeft hy onder om zyn nestels en geslinger,
(4955) Of ront gelyk een roos, of langer als een vinger:
    Dan berst hy eens, en krygt ter zyden weer een sneê,
    En hoe dat my belieft, zoo moet de broek al meê.
En dan zoo nae de knie, doch dat is wel het minste,
Daer ik my meê bemoey; om dat die by de winste
    (4960) En wasdom van de broek, schier qualik is bekent:
    Maer wort hy dan eens bloot, zoo stel ik daer omtrent
Myn handel al te werk, met koorden en besteken,
Niet anders of het been wou bersten ofte breeken,
    Dan langs, dan overdwars, dan schuins, dan eens om heen
    (4965) Dan moet de kousebant eens boven, dan beneên,
Dan zit hy eens geroost, dan hangt hy weêr met tuiten,
Als langsteert over zee; een geessel om de kuiten,
    En die se voor het stof, en muggen wel bewaert;
    En dat en is niet vreemt, de honden zijn vervaert
[p. 150]
(4970) Voor zulken slingerslagh. dan daer meê nae de beenen.
Die krygen ook een beurt; de kuiten en de scheenen
    Daer weet ik mouwen aen te zetten, waer het schort;
    Zy zij my noit te lang, te spitsigh, of te kort.
Is ’t kleine beenen tyt, dat weet ik al te passen,
(4975) Zo krygt de broek een scheut; en zijnse weêr an ’t wassen,
    En datmen liever ziet die rysich zijn, als aêrs,
    Zoo moet de broek om hoog en ruimen voor de laers;
En datmen aen de knie dan niet en zagh gebogen,
Het zouden stelten zijn met stevels overtogen,
    (4980) Zoo staense dan in ’t leer besloten, en gedunt,
    Als of den armen os zijn huyt haer niet en gunt;
Dan wederom zoo ruym, met grove dicke plojen,
Zoo slordigh als het magh; en dat zijn dan de mojen;
    Dan gaen de benen eens zoo deger in de broek,
    (4985) En blyven heel en al, met kuit en knie te zoek;
En dat te voren leek zoo rysich, en verheven,
Daer zietmen niet waer steert of steel is af gebleven.
    En als ik dan geen raet tot zulke benen gaf,
    Prometheus zou geen rust meer hebben in zijn graf;
(4990) Hy moster weder uyt om hier een hant te lenen,
En maken alle jaer een nieuwe slagh van benen.
    Hier nae dan aen de voet; daer eindight (als gy ziet)
    De mensche wel, maer neen, noch mijne zotheit niet.
Die gaet noch al beneên met trippen en met klompen,
(5000) En hoe men dat al heet, en isser een bekrompen,
    Of kleinder, als hy wenst, zoo doen ik daer wat toe,
    Of boven met den hoet, of onder met de schoe;
Dan kan ik menighmael myn lachen noch niet laten,
De dwergen binnens huys zijn reusen by de straten.
    (5005) Dan is ’t met dobbel deel van schoenen op malkaer;
    Dan enkel wederom en minder van gevaer.
Dan komt men daer eens aen te klappen en te druysen
En slurven, even als de wyven van Enchuysen.
[p. 151]
    Dan wederom eens vast gesloten, en beknopt,
    (5010) Dan weêr en weêr doorsneên, dan wederom gestopt,
Dan moetmen daer een lint van alle verwe dragen,
Dan rosen wederom, als moje Franse kragen.
    Dan is de voet te groot; dan kleinder als zijn plaets,
    En lykt, ik weet niet wat, een Waterlantsche schaets,
(5015) Of als de Finnen en de Lappen zich bestellen,
Zoo van een el, of twee: en dat zijn eerst gesellen!
    Dat wort hy weêr eens stomp, dan wederom gescherpt
    En wat den avont kiest, de morgen weêr verwerpt.
En isser aen de schoe dan langer niet te mallen,
(5020) En, wat het hof bedocht, den boeren al vervallen,
    Zoo moetter zijn geleerst, geringelt, en gespoort,
    Als of men anders doch de Narren niet en hoort.
Ik zegge, dat zoo luid de penningen wel klonken,
Waer door het goede recht bedorven leit en dronken,
    (5025) Wat zou dan menigh man haest horen, waer het stak,
    Dat zijn gesonde zaek den necke zoo te brak!
Gelyk zoo veel gebeurt. Nu weder aen de sporen.
Die zijn eens dan zoo groot, als negen van te voren,
    Dan wederom beknopt, zoo kleintjes, en zoo zoet,
    (5030) Als of se waren van de groten uytgebroet.
En dese vreemdigheit, en allerhande draghten;
Zoo wydt en zydt gesocht, daer huysen en geslachten
    Door vallen in de gront, wat is dat anders, als
    Den gulden bedelsak gedragen om den hals?
(5035) De steden lyden last, de landen zijn verlegen,
En schreien om de pracht, en even hart genegen
    Te volgen, watter nieus en vreemts ten hove zy.
    En waer haelt doch het Hof dit anders, als by my?
Nu denkt eens, wie zou zoo zijn eer en goet verslinden?
(5040) Zijn eigen slave zijn, en zelven zich verbinden
    Aen desen dieren dienst, als ik die lasten al
    Den mensche niet benam, en zoetjes maekte mal?
[p. 152]
En dit zijn dan noch eerst de dienaers van den hove,
Die zoo veel om my doen, en hebben dat gelove,
    (5045) De zomheit die moet met alle narrery
    Ten vollen zijn gedient, al stondt de kraem daer by.
Dus kan ik haren last en zwarigheit verdryven;
En hoe was op het Hof ook zonder my te blyven?,
    Hoe zal een groter Vorst, hoe kan een wyser heer,
    (5050) Die my niet veel en heeft, gerust zijn immermeer?
Wie heeft zyn leven ooyt de hoogheit doch gepresen,
Als diese niet en kent? dat kan niet anders wesen;
    Zoo wie der prinsen ampt en lasten wel door ziet,
    En wat die blote naem en schaduw van gebiedt
(5055) Al zorgen in zich heeft, hy zou daerom ontsteken.
Geen valschen eet bestaen, geen vaders nek te breken,
    Wanneer hy enkel docht, wat zwarigheit een Vorst,
    Die nae den zegen van ’t gemene beste dorst,
Moet nemen op den hals; die vry is van de wetten,
(5060) En magh hem daer af niet een vingerbreet versetten,
    Die niet voor zich alleen en voor zyn eigen bloet,
    Maer duisent zorgen, en voor duisent dragen moet;
En al zijn ridderschap, zijn steden en zyn staten
By haer gerechtigheit en ouwe vrydom laten,
    (5065) Die door zyn heerschappy in aller menschen oog,
    Gelyk een helle star, verheven staet en hoogh,
En breidt zyn stralen uyt tot heyl van alle volken,
Of woedt, gelyk een vlam en geessel in de wolken,
    Daer niet af, als verderf en onhey1 wort verwacht,
    (5070) De Goddelyke wet, en ’t burgerrecht verkracht;
En dat de zonden meê, die door een Vorst begaen zyn,
Veel beter ook te zien, en ergerlyk gedaen zyn,
    Dewyle nooyt een Prins den rechten wegh af dwaelt,
    Die niet in zynen val veel duisent zielen haelt.
(5075) Ook is dien groten staet veel zwakheit aengeboren,
Daer door hem menigh helt laet leiden en bekoren,
[p. 153]
    Als wellust, overdaet, een ongebonde drift,
    En tongen vol gevley, en bo[...], als vergift.
En weet hy dan hier op niet naeu en wel re letten,
(5080) Voorseeker hy vergeet zyn prinselyke wetten.
    En als ik noch den haet en nydigheyt voor by,
    Wil treden, en gevaer, wat rekenschap is hy
Noch schuldig aen den stoel, daer alles moet verschynen,
En hy niet minder, als de minste van de zynen?
    (5085) Voor laten en voor doen, voor willen en begeer,
    En hoe hy groter is, hoe zwaerder zyn verweer.
Wanneer een prinse dit wil bouden in gedachten,
En zoo hy wys wil zijn, wel wysselyk betrachten,
    Ey vraeght hem, of hy dan wel eens kan zyn gerust;
    (5090) En slapen met gemak, en eten als hem lust.
Maer ziet, wat is hy nu door myne gunst geborgen,
Hy denkt zoo ver niet eens, hy laet violen zorgen,
    En koestert zich zoo naeuw, als of zyn heerschappy
    In wellust en goet cier alleen gelegen zy.
(5095) En wil men hem van plicht en hoger stof beginnen,
En wat hem dienstigh is te vlieden, en beminnen,
    En zeggen, dat hy zich alleene niet en leeft,
    En zoo veel heren ook, als onderdanen, heeft,
Die hem bevolen zyn te vryen en bewaeken,
(5100) En vorders zyn begeer en losse drift te staeken,
    Gelyk een prinse, die nae deugt en eeren haekt;
    En diergelyke meer, daer geenen dronk op smaekt;
Nu denkt eens by u zelfs, hoe zou die karel varen,
Die zulke dingen zey? de Heer moght hem bewaren.
    (5105) Dat is een vreemde haen, dien haetmen, als den droes;
    Ik had veel liever met de boeren spek en moes,
Eenvoudigh en gerust; gelastert, noch gepresen,
Als aen dier vorsten dis zoo deerlyk wys te wesen.
    En wysheit ook gepleeght, daer wysheit niet en past,
    (5110) Gelyk het hier gebeurt, is zot, en overlast:
[p. 154]
Een vorst moet vrolyk zijn,die magh zich niet verstoren
En niet als van geneugt, van jaght en honden horen,
    En houden prachtigh hof, in vollen overdaet;
    Dat isset, daer zijn naem en luister in bestaet,
(5115) Wanneer hy, om alleen te spillen en verteren,
Zijn onderdanen weet naer wol en draet te scheren,
    Met allerhande last van schatten en gepeyl,
    En houden zijn genaed en alle wetten veyl.
En die nu dit een vorst zoo wel weet diets te maken,
(5120) Wat dunkt u, kan ook die wel aen de kost geraken?
    Jae meê wel aen den drank, daer in zoo menigh vorst
    Zoo ridderlyk hem weert, als of hy voor den dorst
Van al de zijnen dronk, en meinde met zijn fluiten
En bekers van gewight de moort en brant te stuiten.
    (5125) En daerom zeit men recht, dier vorsten rykdom is
    Te weynigh voor den krygh, te vele voor den dis.
Stelt dan nu eens een prins, gelyk se dikwils bennen,
Die billikheit, noch recht, noch reden leerde kennen,
    Die al naer eigen lust en vreemde schatten haekt,
    (5130) En schier hem vyant van ’t gemene beste maekt,
Die diep in gulsigheit en weelde leit versopen,
En zou voor dier gebruik den hemel wel verkopen,
    Indien hy daerom docht; die geen geleertheit acht,
    Geen waerheit lyden magh, en alle vryheit tracht
(5135) Te krenken, waer hy kan, en graeg is boven maten
Zich zelven goet te doen, en niet zijn ondersaten;
    En met een woort geseit, die recht noch reden hoort,
    Als zijnen eigen kop, en daer meê wil hy voort;
Nu stelt hier ’t gulden vlies weêr nevens met de keten,
(5140) En wat hem die beduit; die doet hem stil te weten,
    Als daer de schakels al gehecht zijn aen malkaêr,
    Zoo moeten ook by hem de deugden allegaêr
Te zamen zijn gevoeght, en met haer deftigheden
Zijn vorstelyke ziel vercieren en bekleden.
[p. 155]
    (5145) Dit zelve zeggen meê de stenen aen zyn kroon.
    Gelyk ook die voor al uitmunten, en zoo schoon,
Als starren om zijn hooft, ten hemel hem verheffen,
Zoo moet hy ook in deught de werelt overtreffen:
    Hy heeft zyn purper ook en koninglyken staf,
    (5150) En zonder reden niet; het eerste beelt hem af,
Hoe vierigh dat hy zijn gemeente zal beminnen;
Het ander een gemoet, dat evenzoo van binnen
    Oprecht, en zonder kreuk, gelyk de scepter is,
    Daer in de deugt graveerst der prinsen beeltenis.
(5155) Wanneer nu eens een vorst by dese draght zou passen
Het leven dat hy leidt, en daer hy in gewassen,
    Begroeit is, en begraeut, zou die niet ongevraeght
    Wel schelden wat hy is? en schamen wat hy draeght?
En vresen, of dit licht een kloeker mocht betrachten,
(5160) En [...] dat schoon gewaet voor mommekleren achten?
    En ook den hoveling, hoe moedigh dat hy zy,
    Wie is doch zoo veracht, zoo snoo, zoo zot als hy?
En evenwel hem dunkt,dat nergens zulken stof is,
Zoo vry, zo groot, zoo kloeck als hy, en op het hof is.
    (5165) Daer wonen menschen eerst, en mannen van fatsoen:
    Daer had Diogenes zijn lampe niet van doen,
Doch zoo goet is hy weêr, de ridderlyke sporen,
De pluimen, en het gout, en wat men al te vooren
    Met deugden wel gewan, vergunt hem dat alleen,
    (5170) Al is de reste niet, noch is hy wel te vreên.
Den arbeit, en gevaer tot ridderlyke sprongen,
Die gaen hem weynigh aen; die heeft hy niet bedongen,
    Als hy maer schicken kan, wat zijnen vorst behaeght,
    En drinken, als hy drinkt, en jagen, als hy jaeght
(5175) En namen van ontsagh en hoogheit weet te geven,
En onbeschaemt te zijn, en met den duim te leven,
    Niet lachen, als hy treurt, niet treuren, als hy lacht,
    Zoo heeft hy zijn geluk al hooch genoegh gebraght.
[p. 156]
Dit is de rechte konst die hier is in bedreven
(5180) Die dient wel aen het hof; daer gelt geen anderleven,
    En als men wel door ziet haer leven, en de plaets,
    Het zyn aen Circes hof Ulisses kameraets.
Men heeft den eenen rous nogh qualyk uit zyn ogen,
Het gaet al weder aen; het zeil en magh niet drogen;
    (5185) Den avont en de nacht, den morgen en den dagh,
    Verscheiden zyn van drank, verscheiden van gelagh.
Hoe zoumen anders doch den dageraet verrassen?
De wyn en is ook voor degansen niet gewassen.
    Dus wort dan dag aen dag en mael aen mael geknoopt,
    (5190) En isser waer een uur, die tussen beiden loopt,
Daer is de kaerte voor, de teerling, en’t verkeeren;
Men loopt,men hoert,men boelt,men kan die ligt verheren.
    Dat is een kleine tyt: terwyl zo speelt de kok
    Zyn handel om den heert, zyn deuntjes op het [...]k;
(5195) En zoo weêr aen den dis; dus wort het gansche leven
Met vreugden doorgespoelt, met vreugden afgedreven.
    En als ik altemet dien hoogen moet en pracht
    En opgeblasenheit van desen aert betracht,
Dan lach ik in myn hart, dan groey ik in myn zaken,
(5200) Om dat hem zoo myn volk een aensien weet te maken.
    En dit is ook alleen aen zulke hoven niet,
    Die van de werelt zijn, en tydelyk gebiedt,
Maer van de kerke meê. wat Pausen, Kardinalen,
En Bisschoppen al doen, dat magh ik niet verhalen.
    (5205) Men dobbelt en hoereert, men* slempt niet meerder, als,
    Te Kollen, Ments, en Trier, in Saxen en de Pals.
Hoe nemen zy dan acht, dat haer de witte kleren
Een onbesmette borst en zuyver leven leeren?
    Dat hare myter, met zijn spitsen alle beid
    (5210) Gevoegt aen eenen knoop, zoo vele zy geseit,
Het oud en nieuw geset, door Godes geest geschreven,
Daer moeten zy in vast geleert zijn, en bedreven?
[p. 157]
    De hantschoen van gelyk, wat willen die doch aêrs,
    Als reyne handen voor den hemel zijn altaers?
(5215) Wat wil de Bisschopstaf? een wacker oog en zorge
Voor haer,vertroude kerk, en lyf en ziel te borge?
    Wat wil het kruisse meê, gedragen voor haer heen?
    Een ridderlyk gemoet, dat dapper heeft gestreên,
Zyn weeligh vleesch getemt,zijn zwakheit overwonnen,
(5220) De zonden afgeleit, de zaligheit begonnen.
    Die dit wel overdocht, ik houde voor gewis,
    Hy zou eer droevigh zijn, die nu zoo vrolik is.
Maer nu door mijn bedryf, zoo gaet den herder spelen.
En onse lieven Heer de zorge voort bevelen,
    (5225) Of aen een slechten broêr, die ’t beter wachten kan,
    Al is hy niet geleert; daer leit ook weynigh an.
Die weet geen kettery of ander leer te smeden,
Als Zuingel en Kalvyn en Marten Luther deden.
    Terwylen dan zoo gaet de Bisschop al ter jaght,
    (5230) Of daer hy vrolyk is; of heeft hy meê de maght
En heiligh goets te veel, om kruit en loot te kopen,
Hy neemt de wolven aen, en laet de schapen lopen,
    En maekt de werelt zoo verslagen en verbaest,
    Dat menigh man gelooft, de Papenkerke raest.
(5235) Heet dit dan noch al wacht gedragen voor zijn schapen,
Zoo waekt hy my te veel, ik liet hem liever slapen.
    Doch zeitmen al, het is tot voordeel van de kerk,
    Jae, magh hy daer meê door, dat is een ander werk,
Al komt het met zijn naem dan weynigh over eene;
(5240) Hy brengt zijn schapen voor de wolven op de bene.
    Maer evenwel ik mein, wie desen Bisschop ziet,
    Die magh den herder zien, de kudde ziet hy niet,
De Kardinalen ook, die dit wel overwegen,
Die zullen haer altaer meer zoeken, als den degen.
    (4245) De diensten. en de plaets, daer zy in zijn gestelt,
    Die willen geen geweer, die weren geen gewelt.
[p. 158*]
Of is haer dat al out, vergeten, en berekent?
Zy lien haer kleren aen, daer staet het noch getekent:
    Haer linnen opperkleet, is reynigheits gebot;
    (5250) Haer purpurrode rok, de vierigheit in Godt;
Haer mantel van gelyk, die even als een spreide
Den Kardinael bedekt, en zynen ezel beide,
    Wat heeft die anders in, als milde goedigheit?
    Die zoo den armen, ais den ryken zy bereit,
(5255) Tot troost en onderwys, tot stichten en vermanen,
Als hoofden van de kerk, en Christus onderdanen,
    En helpen alle twist, en oorlogh aen een kant,
    En stellen lyf, en goet daer garen voor te pant.
Haer goet; en waerom niet? die nering, nog gewelt doen,
(5260) En Christus boden zijn, wat zullen die met gelt doen?
    Hoe zal een Kardinael, die prachtigh is en ryk,
    Een armen visscher zijn, en leven hem gelyk?
Dat kan niet anders gaen, hy drage dan het teeken
Van dien hy volgen wil, en garen waer geleeken,
    (5265) Dat is, een kleinen staet, vol kommer en beswaer,
    Zoo kan hy zijn, als die, voor sesthien hondert jaer.
Ik wedde, zoo zy dit wat beter overwogen,
En stelden haer beroep en leven eens voor oogen;
    Hoe vele dat het scheelt, en watse wel hier naer
    (5270) Te boeten hebben voor haer schapen en voor haer,
Zy zouden niet zoo graeg die plaetse dan begeeren,
En wagen lyf en ziel, dien snoden pracht ter eeren.
    En nu de Pausen ook, die hier van Christus ryk
    Stadthouders zullen zijn, och! stond haer van gelyk
(5275) Zijn armoet, smaet, en smart, en kruisse meê te vresen!
Wie zou zijn leven Paus om al de werelt wesen?
    Jae zoo se maer alleen den naem van heiligheit
    En Papa (dat zoo veel als Vader is geseit)
Te recht eens zagen in, wie zou zich zoo veel achten,
(5280) Als of hy waerdigh waer nae desen stoel te trachten?
[p. 159]
    Ik zwyge dien met list te nemen, en verraet;
    Met woeden, en vergift. en wat noch hoger gaet,
Dat laet ik ongeseit. kan dit met goet geweten
Wel heiligh zijn bedient, en goddeloos beseten?
    (5285) Kan wel een eenigh mensch geloven, zonder spot,
    Dat zulke Pausen zijn geluckigh, en niet zot?
Daer zout gy wat van zien, dat wed ik u, en tarte,
Quam eens, in steê van my, de Wysheit haer in’t harte,
    Jae wysheit, maer alleen het vonkjen daer wel eer
    (5290) Ons af gesproken is van onsen lieven Heer.
Wat zou haer al een sleep van dienaers en trawanten,
Van ezels en gerit, van boden en gesanten.
    Van ampten en gebiedt, van overdaet en pracht,
    Van eer, van heerlikheit en wereltlyke maght,
(5295) Van krygh en wapentuigh, van zeeg en zegeteekens,
Van kerkelyk cieraet en koninglyke deekens,
    Van bullen en bescheit, van aflaet en verlof,
    En al het heiligdom van zulken groten hof,
Wat zou haer (zeg ik) daer een reste van ontvallen!
(5300) Als zy eens wierden wys, en lieten ons het mallen,
    En lieten ons de vracht, en ballast, die te groot,
    En meer is als te zwaer voor Sinte Pieters boot.
Hier ziet gy dan een kraem van allerhande waren,
En ruimer, als de zee, en ryker, als de baren,
    (5305) Die most al aen een kant, en in haer plaetse weêr
    Het zuchten en gebedt, geloof en reyne leer,
Ootmoedigheit, gedult, vertrouwen, vasten, waeken,
Te kennen zijn beroep, en zelven zich versaken
    En duysent dingen meer, vol zorgen, en verdriet,
    (5310) Daer armoet veel aen geldt, en alle rykdom niet.
Nu denkt eens wat een rot van zegelaers en schryvers
Van stal en kokenknechts, van ros en muyledryvers,
    Hontsjongens, stokebrants, en koppelaers, en dat
    Ik nu niet zeggen magh (de hoeren zyn noch wat)
[p. 160]
(5315) Daer meê de Roomsche stoel zoo derelyk beswaert is,
Neen, wil ik zeggen, maer zoo heerlyk meê bewaert is,
    Die mosten altemael in armoet en gebrek
    Vervuylen, en vergaen, is’t dan niet beter gek,
Als zoo veel arme luy te maken, en begeven
(5320) Die dan geen droge broot meer hadden om te leven?
    Dat was al slim genoegh, en wel een droevigh werk,
    En datmen ook het licht en luyster van de kerk,
Als Abten, Kardinaels, Aertsbisschoppen, en Papen,
Die nu zoo vrolik zyn, en onbekommert slapen,
    (5325) En hebben overvloet en rykdom met gemak,
    Zou brengen in gebrek, en aen den bedelzak?
Dit waer een schellemstuk, daer zulken groten last is,
Als dese luyden doen, en daer zoo veel aen vast is
    Van hel en vagevier; als die in dese steê
    (5330) Met zorge zouden zijn, en lyden honger meê.
Doch zoo veel isser af, den arbeit en de lasten,
Die niemant minder doet, en niemant beter pasten,
    Daer zijnse nu van los, en schuyven die niet, als
    Sint Pieter en Sint Jan op haren vromen hals.
(5335) Die mogen daerom zien; maer wat van pracht en eer is,
Van rykdom, overdaet, en diergelyken meer is,
    Daer houden zy haer aen, dat wort voor al gesocht;
    En segje van beroep? dat dient niet eens gedocht.
En dus weet ik dit volk haer zorge wegh te nemen,
(5340) Dat anders dagh en nacht zich quellen zou; en gremen
    Om al die hovaerdy, en hoogheit van de kap,
    En letten op haer ampt en eerste broederschap;
Dat anders haer beroep met arbeit zou bekleden,
Bedienen in gebrek, en slyten in gebeden.
    (5345) Ik zegge, waer het wys, nu doet het niet met al,
    Is ryk, en heiligh ook; zoo zaligh is het mal.
Den myter, en de staf, de rochels, en de kleren,
Als Peekelharings draght, en Amstels kamerheeren,
[p. 161]
    En daer dan heiligh en eerwaerdigh by genaemt
    (5350) Wat isser, dat doch meer een Bisschop nu betaemt?
Veel wonderwerken doen? dat is nu al van ’t oude.
Te letten op zyn dienst, en leeren zyn betroude,
    Gementen is te zwaer; de schrift te leggen uit?
    Dat is schoolfoxery, te bidden, dat beduit
(5355) Maer luy, en ledigh gaen; te schreien past de hoeren
En wyven allerbest, den bedelsak de boeren:
    En overwonnen zyn in leren of in ampt
    Dat was den Bisschop leet, veel liever niet gekampt,
Geswegen van de schrift, als datmen zulke heren
(5360) Zou quellen met het geen, dat nu de kinder leeren,
    Daer zy zoo heiligh zyn, en hoger van ontsagh
    Als dat een slechte Vorst, haer voeten kussen magh;
En voor haer schapen mee te sterven, en zoo deerlik,
Is zeker voor een man van wapen ook niet eerlyk.
    (5365) Dies als hem niet met al gevallen kan van dit;
    Waer of den Bisschop dan zyn heilighdom in zit?
Dat leert van my nu eens, dan heeft hy noch ten lesten
Die zoete zegening, en dat geweer ten besten,
    Daer Paulus af vermaent, te weten zynen vloek
    (5370) Zyn geestelyk geweer, en Pynlik ondersoek,
De beeltenissen dier, die ketters zyn gerekent,
In zwavel, pek, en vlam zeer grousaem afgetekent,
    En dan haer donder ook, dien vreesselyken ban,
    Die met een wenk alleen zoo menigh duysent man.
(5375) Met lyf en ziele weet in eenen slagh te velen,
En slaen die met een zwenk aen geen zy van der hellen:
    En desen blixem barst op niemant zoo verwoet,
    Als die genegen zijn om Sinte Pieters goet
Door toedoen van den droes te krenken, of begeeren;
(5380) Zoo jammert dat, en raekt die Vaders in den heeren!
    En of Sint Pieter wel eens zeiden, heere, wy.
    Verlatent altemael, en houden ons aen dy,
[p. 162]
Zoo heeft hy niet te min zijn ryker ondersaten,
Meer tollen, meergenots, en renten naegelaeten,
    (5385) Als hy zijn leven lank te winnen niet en wist,
    Al had hy nae zyn doot noch duisent jaergevist.
En als se desen schat door moort en bloet vergieten
Door gift en tovery beschermen en genieten,
    Dan is de lieve kerk, des heeren waerde bruit,
    (5390) Wel deftigh voor gestaen, en al het quaet daer uit;
Niet anders of haer wel iet quader, ooit geschiede,
Als datmen haer verkeert, en Goddeloos gebiede >
    En geve voor het gelt de zaligheit, en heil
    En alle zonden vry, en alle wetten veil.
(5395) Of dit dan deugden, of gebreken van de kerk zi jn?
En of de Pausen zelfs ook schuldigh aen dit werk zijn,
    Die dit met alle macht met vier en lonten recht
    Beweeren, engebien, albenjenoghzoo slecht,
Dat kunt gy dogh wel zien; en schynt ook wel te passen,
(5400) Op dat de iterk in bloet begonnen, en gewassen
    Ook einden magh in bloet: zy vresen (als ik acht)
    Dat ons en lieven Heer nu doot is, ende wacht
Haer dies te scherper voor zijn schapen is bevolen,
Datisnu metgeschut, musquetten, en Pistoolen’
    (5405) En of den Oorlogh dan zoo grousaem is, en wreet
    Een beter aen een beest, als aen de mensch besteet,
Zoo woest i en ongehuir, en, als de dichters stellen,
Vandayvelinnen hiergesonden uit der hellen;
    Zoo leydigh, envergift, datwaerhy nederset,
    (5410) Ook alle zeden voort verbastert, en besmet,
Zoo onrechtvaerdigh meê, als die ten roof bevryt is
En van de snootstevaekwelallerbest beleit is;
    Zoo Goddeloos daer by, dat niet ter werelt meer
    En strydt als dese krygh, en Goddelyke leer;
(5415) Zoo zietmen evenwel, zy laten alles varen,
En willen daer alleen haer diensten in bewaren:
[p. 163]
    Zoo zwak en zijnse niet, zoo kreupel, en bedaeght
    Den hemel menighmael, en aerde daer af wacght.
Met zulken zwaren bloet wort dikwils die begoten
(5420) Dat door dien grouwel scheen der wolken deur gesloten,
    Nogh zynder al, die die bloetdorstigh grousaem werk
    Uytblasen voor een deught, en y ver van de kerk,
En weten noch een recht te vinden, om met eeren
Zijns naesten lys en goet te krenken en beseeren,
    (5425) Te ver wen in haer bloet dat Goddelose zwaert,
    Dan is de liefde noch al heiliglyk bewaert.
Nu weetik niet of dit de duytsche Myterdragers,
De Bisschoppen Van maght en grote trommeslagers,
    Een dadigh Onderwys van krygh en óorlogh gaf,
    (5430) Dan of zy zelven daer een staelt jen nemen af.
Die nu zoo sleght, en recht, en zonder kap, en zegen
En zulke dingen meer als geestelyke ptegen,
    Veel liever hae de trom, aïs naè den altaer gaen,
    En trecken, voor den Paep, den helen kryger aen,
(5435) Als of het schande waer voor zulke kerken belde
Te sterven op haer bed, én niet in vryen velde,
    Maer hôort een fluxe Paep tegéven zynen Geest,
    Zoo zietnien, dat hy noch geen huurling is geweeft.
Die vooriden wollef looopt; of vraeght gy watse bennen,
(5440) Dat ichapen zullen zijn, en wòlvejacht gewennen,
    Daer weet ik nu niet ar, en kort en goet geseit,
    Dat vraeght h’aer zelven eèns, en zegt rriy dan bescheit
J ïk moet mijn aen de rest van Monicken en Papen
En ander slechte broers, een weinigh mec vergapen.
    (5445) Zy weten wel, wie van zijn heiligheit veraert,
    Die is noch zyner nogh de name mee nietwaert
Van Geestelyk te zijn gelyk zy wel begeeren,
En dies zy ook zoo vroom, en mannelyk haer weere,
    Wanneerroen haren toi, en tienden wat besnoeit;
    (5450) Dan blyfter geenen droes, geen nicker meer geboeit;
[p. 164]
Niet anders of den hel, en afgront waer gekloven,
En spoogh het altemael van onderen nae boven,
    Zo gaen die broers dan aen, en krabben om haer goet
    Dat al de werelt beeft, en siddert in zyn bloet.
(5455) En isser in de schrift een plaetsjen dan te buigen,
Om daerde slechte luy meer door te overtuigen,
    Hoe weinigh haren dienst, en zorge zy betaelt,
    Gy weet niet waer dat volk haer kloekheit dan al baett!
Zoo wortu daer de schrift, gerilloort, endoorwandelt
(5460) Maer of se van baer a mpt, en y ver 00k wat handelt,
    Daer wort niet afgeseit, en m inder afgelooft,
    Doch als ik zeggen zal, de kruinen om haer hooft
De icappen aen haer lys, de kruitsen in haer hande
Endâernochlys, enzielgegeven by te pande
    (5465) Vooru, en vooreenaer, dat isgenoegh gedaen;
    Al wilmen door de kruin, en schering dan verstaen
Eengeestelykeziel, diezuiver, en ontslagen
Van alle boosheit is, en dages wort gedragen
    Ten hemel, op de vlught van Goddelyk gepeyns,
    (5470) Dat met de werelt heeft het minste niet gemeins.
Maer dat is niet te zien, wie weet ook of het waer is
Wanneer het teeken van de kerke mee niet daer is.
    Dat is de rosen krans, de Kruitsen, en gewey,
    En niet als op de maet, van tellen en gety
(5475) Te zeggen zij n gebet, en leeren aen een touwe
Haer vader on (en gaen, en o n se lieve vrouwe;
    En zegt gy datse vaek haer zelven niet verstaen
    Wat schaet den hemel dat? die neemt bet doch al aen.
En machmen ( zeggen zy) een bedelaer niet geven
(5480) Al spreekt hy vreemde tael? wat is daer aen bedreven?
    Wat waer het Pausdom wel een jammerlyk gelagh?
    Of wat een armen droes, die haer gebet ontzagh,
Wanner de Santen al geen bidden meer verstonden,
Als in haer eigen tael, dan zou ’t voorseeker honden,
[p. 165]
    (5485) Dan waer het bidden voor de doden mee gestaekt
    Daer Heeroom andets au zoo mojen gelt af maekt.
Doch van degierigheit, de waerheitook tespreken,
Die vincmen ook by haer niet m eer, als by de leeken;
    Gelyk men die nu heët het voordeel, engenot
    (5490) Geen eere meerontzeit, geen reden, orgebot.
De grote dieven nu geenk leinen meer en schelden,
Op dat de kleine weer, de groten nies en ruelden.
    De banken van het recht zijn over al beset,
    En daerom niet een plaers voor een gesonde wet;
(5495) Het gelt zit boven aen, en oordeelt alle dingen
En lan met schyn van recht, het ware recht bedwingen;
    Het maekt den vyant lies (uw liefde weet wel hoe;
    En yoert hem kruit enloot. en onse schepen toe;
O! gelt! o waerde gelt, wy gaen met u te werke
(5500) Ale met een nieuwen Godt, alhebt gy noch geen kerke!
    Veel wysegroote luy versien aen uwen schat
    Haer eer, haer lyf, en ziel, waer doen degecken dat?
Of wil t gy die zoo kloek, en zulker wysheit vol zijn,
Voor Narren nemen aen? ey laetse liever dol zijn,
    (5505) En niet in mijn gesin, de Zotheit is tezoet,
    Te vroom, en al te slechtop zulken snoden goet,
Doch zoo veel isser af, dit mocht my noch bekoren,
Om vrou, en vooght te zijn van zoo veel grote dooren;
    Neen, dat en gaet ook niet, zy zijn maerslaven van
    (5510) De groten, en ontzien haer eigenen Tyran,
Al om dat lieve gelt; dat staet haer licht te wagen,
Wanneer een ander moet dezwarigheden dragen;
    Dus doen de vorsten ook des werelts, even als
    De lasten van hun ryk haer groten op den hals
(5515) Eerst worden neer geleit, die dese weêr verdelen
Aen minder, die se wrer noch lager al bevelen;
    En zoo met trappen af zoo laten zy ook veel
    De vromigheit en deught, haeronderdanen heel;
[p. 166]
En dese wederom, den Nonicken, en Papen
(5520) En Geestelyke luy; die zijn daer toe geschapen;
    Die hebben gelt daer af, niet anders of dit werk
    Haer gans niet aen en ging; en dese van de kerk
Die bennen ook dat pak al lange moe geworden
En hebben dat van haer dien armen bedel orden
    (5525) Geschoven op den hals; dien staet het ook niet aen,
    En laeren daer nu haer Carrhuifèrmeê begaen.
Daer blytt dan nu alleen de deugde by begraven,
Die zelden is te zien; zy weten zulke gaven
    Daer hangt geen voordeel aen, en ook is dat de plaeg;
    (5530) Zezijn wel goet voor’t hart, maerweinigh voorde maeg.
En nu de Pausen ook in haren bouw van gelde
Daer zenden zy voor eerst de Bisschoppen te velde,
    Die hebben dan al weer haer steêbewaerders daer,
    En dese wederom wat anders onder haer
(5535) Dat zijn de bedel broers; die gaen het dan besteden
Aen allerhande volk, dat beter van gebeden
    En zingen wachten kan te zien nae wol en draet,
    En op het scheren yan de schapen zich verstaet.
Dogh ik en wil ook hier my zeiven niet betasten,
(5540) Of Paus, en Kardi’nael haer doen niet ondertasten;
    Ik hope dat hetgeen ik my ter eeren maek,
    Haer heyligheiden eer het minste nieten raekt.
En of ik wat te veer nae mijn gevoelen pryse,
Paer steurt u meê niet aen gy vromen, en gy wyse.
    (5545) Ik stae de narren voor, en maek ik dat te grof,
    Dat is der zotten aert, wat weten die daer of.
Ik hebbe dit alleen een weynigh zoo gedreven
Om met een kleine proef te tonen, dat uw leven
    Niet vrolik zonder my kan wesen, noch te vreên:
    (5550) En daer komt het geluk met my in over een,
Dat valt de wijsen af, en voeght zigh by de gecken.
Wat voordeel is, en winst daer gaen zy meest me decken.
[p. 167]
    Zy krygen overvloet en a1les by geval,
    De wysen wederom den doot, of net met al:
(5555) De grote Socrates onschuldigh is vergeven
Diogenes isaen een raeuwe visgebleven,
    Een steentjen van de druif nam Sophocles de ziel
    Een Schiltpad, Eschylus den kop aen stucken viel
Empedoeles het vier van,Ethna heeft verslonden,
(5560) De wyven Orpheus, en Euripides de honden:
    Homerus die verging in armoet, en gebrek.
    Waer hebt gy dat gesien uw leven aen een gek?
Besiet Timotheus, dien veltbeer van Athenen
Wie gaf hem zijn geluk? wie bracht hem op de benen?
    (5565) Zijn wysheit zeker niet; die wasser niet mel al;
    Maer met een woort geseit, hy was geluckigh mal,
Doch waerom ook zoo’ ver nae Griekenlant te lopen
Daer hier de Narren zijn by duisenden met hopen,
    Zebennen in den raer, ze bennen ophet hof.
    (5570) Maer zotheit, ziet u voordit maekje wat te grof;
Het heet al haer geluk, daer zijnse meégeklommen.
Dat valt de wysen af, en hout bet met de dommen,
    Die zoo wat onbeschaemt van monde zijn en geest,
    En niet zoo klein), en dweegh, gelyk de wijsen meest.
(5575) Daer hout doch niemant af, men zietse van ter zijden
Met schemeroogenaen, geen menichemagb selijden,
    Den groren zijnseleet, den kleinen onbequaem,
    Haer zelven in de wegh, en nergent aengenaem.
Haer huis is vol gebrek, haer bedde vol gedanken,
(5580) De ziekte voor haer deur; en droge broot te banken;
    De wysheit zeg ik dan, dat is een groot gebrek.
    En wilt gy wijserzijn, gy wijsen, werdet gek;
Zoo slaepje met gemak, zoo ben je niet verstoten,
En aengenaem, en lies, by kleinen en by groten.
    (5585) Daer meugtgy meê bestaen, dat is het rechte stof;
    Daer wort bet Raethuisvolk,de schout, en schepens of,
[p. 168]
En wat daer meer aen hangt, en dan die grote leden,
Die mannen van gebiet, van ridderschap en steden.
    Nu werdje nae verstant en wijsheit nietgeschat
    (5590) Maer is uw lierde zot? ten minsten wordje wat,
Of wilje by wat groots by vorsten zijn, en heeren
Zoo schaft u w wijsheit af, dan benje daer met eeren;
    Of wil men ook om winst, enrykdom zichbevroên,
    Wat voordeel zal dan doch den wyien kramer doen,
(5595) Die voor een eet of tweê bekommert, en verwaert is?
Ik mein dat zijn verstant dan niet een duit hem waert is
    Een koor/man die niet eens kan Iiegen, or hy bloost;
    Die blyft by drogebroot, dat is een kranke troost;
Of Iaet gy geen bedrogh, noch woeker by hem gelden,
(5600) Hy mach wel wyser zijn, maer rijker al te zelden.
    Dus met de kerke meê, begeerje dan een trap,
    Zoo weest niet al te kloek, niet wijser als de kap
Denkt wie gy daer versoekt, en wie u ial verkiesen;
Die wijser is als zy, die moet het daer verliesen;
    (5605) De meeste stemme gelt, de gecken zijnder meest,
    En meerder ook bemint; en minder ookgevrcest.
En nu de meysjes ook, wil iemant haer bekooren,
Die leg de wijsheit af, en houd hem alt de dooren;
    De konst van minnen is (in eenen asm geseit)
    (5610) Een wijse, byzijnvrouw, een narre by de meit;
En wilt gy met een kracht van grote wysheit vryen?
Geloof my, gy en zult u leven niet bedyen,
    Hoe wijser dat gy spreekt, hoe zotter dat gy zijt;
    Hoe meerder narrery, hoewjjserweergevrijc
(5615) De rechtevrijery maer boerten is, en jocken,
Uw wijsheit haten doch de derens, alsdepocken.
    En meint men dan eens fris en vrolik ook te zijn,
    De wijse moetter uit, denarreby de wijn.
Dat geeft de rechte lust, en vreugde by de spijse;
(5620) Dies zachmen }iever daer een verken, als een wijse
[p. 169]
    Nu weet gy wel, het gelt is overal de leus.
    Het zy dan of se Paeps, of Turks zijn, of Geus,
Of Joodts, of Armiaens, of Luthers, of Mennisten,
Of Borstentasters ook, Drekwagens, Gommaristen
    (5625) Het wroeter al om gelt, de Keiser, en de Paeus
    Niet minder als het schuim des ongehuiren graesu,
Den Bedelaer zoo wel als Koningen en heeren,
Alleen de wijse luy die willen’t niet begeeren,
    En ook, gelyk zy voor den Mammon zijn vervaert,
    (5630) Zoo wil hy meê met haer niet garen zijn gepaert.
Doch of mijn roem en eer, noch wel geen einde raken,
Zoo moet ik doch een eind eens van mijn reden maken,
    Mits dat ik eerst verhael, wat mannen van verstant
    En aenzien met haer schrift, en wel ervaren hant
(5635) My zoeken nae de konst te prysen, en verheffen
En met haer eigen zelf my zelven wel te treffen,
    Om niet te zijn van u betadelt, en bekladt
    Als ot ik veel geruchts, en geen bewijs en had.
Voor eerst zoo weet gy wel, dat by gebrek van zaken
(5640) Men billik veinsen magh, om ’ t rechte nae te maken.
    En daerom zeitmen ook, het wel geveinsde mal
    Ter rechter uur en plaets is wijsheit boven al.
Dit wort den kind’ren ook van jonks aen onderwesen
En als een goede leer en richtsnoer voorgelesen.
    (5645) En heeft dan zulken eer de valsche Zotterny?
    Zoo denkt eens wat een gaef dat wel de rechte zy.
Maer noch al beter zey, dat Epicurus verken
(Zo noemt zich Flaccus zelf) men moet zijn zwarewerken
    En wysselijk gepeijns met korte zottigheit
    (5650) Vermengen al te met; dat is zoo veel geseit,
Zoo valt al uwen last, en arbeit u te zachter;
Alleen het woortjen kort dat quam niet wel daer achter:
    En op eé ander plaets daer schrijft hy weer, mijn vrient
    Het is een zoete zaek te mallen, daer het dient:
[p. 170]
(5655) Noch zeit hy op een aêr. hy wil veel liever nemen
Te schijnen luy; en zot, als wijs zijn, en zich gremen.
    En weet gy wie dit schrijft? wat verken dat ik meen?
    Het is voorseeker van de beste dichters een,
Al noemt hy zich dan zoo. Nu ziet eens daer beneven
(5660) Hoe heeft Homerus ook Telemachus beschreven
    Dien hy zoo deftigh roemt, voorseker meteen naem
    Die voor de kinder, en de zotten is bequaem.
En ook zijn Ilias, verheven tot de wolken
Wat isset? zotte drift, van veel verblinde volken.
    (5665) En Cicero beweert noch meer dit lieve mal
    Het is hier (zeit hy) vol van narren over al.
Nu weet gy, wel een goet, hoe verder zich het breidet,
Hoe groter dat het zy, en beter ook bereidet
    Tot meerder menschen dienst: of stoot gy u daer aen,
    (5670) Dat dit al Heidens zijn daer van ik hier vermaen,
Zoo weet ik in de schrift, daer aen wy zijn verbonden,
Mijn grote waerdigheit niet minder meê gevonden.
    Hier twyffelt u wel aen gy lieden die niet vry
    In dese boeken leert, dies leert het dan van my.
(5675) Doch eer ik dit bestae, zoo moet ik eerst versoeken
De heren van de kerk, zy willen my de boeken,
    Die haer bevolen zijn vergunnen op te slaen;
    Zy hebben doch daer in haer dingen al gedaen,
Zoo gunt men billik my een weinigh meê te zeggen,
(5680) En nae mijn dienstigh is, de letter uit te leggen,
    En dat by my alleen, en op mijn eigen handt,
    En alles zonder schaed en kosten van het Landt.
En zoud ik hier om ook de negen zusters halen
Zoo ver uit Helicon, wie zou de vraght betalen?
    (5685) Het landt en wil niet meer, de kosten zijn te groot,
    Zy waren anders op den Bibel wel genoodt.
Dies wil ik dan niet meer begeren, als alleene
Dat Scotus kloeke geest, by myne zich vereene.
[p. 171]
    Of voor een weinigh maer met zijn geleerde strael
    (5690) Uyt zijn Sorbona meer in mijnen bozum dael,
Een weinig, zeg ik, om een weinigh meê te blocken,
Dan mach hy yry weer gaenvoor vyftig duisent pocüen.
    Nu dienden hier wel by een geestelijk gelaet,
    Een geestelijk gebeer. een geestelyk gewaet
(5695) Maer hier leiï weer den hacht, hier ben ik dan in ’c lyden
Of my dê geestlykheit met dievery beryden
    HtrA, Als had ik van haer konsten boeken wat geroost,
    Omdat ikzooveel kerks en wijsheit heb in looft.
Doch dit en wil ik haer ook nimmermeer betrouwen;
(5700) Wy hebben al te lang te zamen huis gehouwen,
    Al nam ik wat van haer, genomen het geschiedt
    Dat gun nen zy my licht, zy besigent doch niet:
Ook iffet niet zoo vreemt indien ik wat geleert heb,
Van luiden, daer ik nu zoo lange meê verkeert heb,
    (5705) Wy lesenvaneen beelt, Priascus toegewyt,
    Van vygebomen hout; dat leerden op een tyt,
Terwyl zij n meester las viel vreemde Grieksche woord
Hoe dun kt u dan van my, wat ik dan’wel behoorden
    Te leren van een volk in allen mygelyk.
    (5710) En daerik nummermeer een stroobreetáren wyk?
En Lucianus haen, die leerde meê zoo spreken,
Door langen ommegank) endiebymy geleken,
    Dat scheelt, als dach en nacht, dies heb ik wat gevat
    Van die daer ik meê leef, ey gunt my zeker dat,
(5715) Het zelve wil ik haer nu wederom vereeren,
Wat hebben zy dan meerte klagen, of begeren?
    Nu dan ter goeder uur. Dus ziet de wijse man,
    Der gecken is te veel, daer is geen einde van.
Hier moetje dan verstaen, dit eindeloos getal is
(5720) Een teeken van zoo veel dat al de werelt mal is,
    Daer mach een vier, of vyf noch wys zijn overhoop:
    Maer waer dat dese zijn, of wie, daer zit de knoop.
[p. 172]
En Jeremias ook hier zwanger af en vol is.
De mensche, zeit hy, door zijn eigen wijsheit dol is,
    (5725) Als of hy zeggen wou daer boven is alleen
    De rechte wysheit, en de narren hier beneên.
En voor heen zeit hy meê, de mensche die vermete
Zich zijner wijsheit niet, dat is zoo veel ik weete,
    Daer is geen wysheit aen. zeit dit, die niet en light,
    (5730) Zoo denkt eens wat de schijn van wijsheit al bedriegt.
Doch dat beginnen nu de gecken meê te merken,
En merken* dat het Hof, het Raethuis, en de kerken
    Daer ook al zijn aen vast: niet dat zy ’t lesen, maer
    De Narren spreeken veel, en van natuuren waer.
(5735) Nu hoort eens wederom den Wijsen man zijn reden
En let daer vry wel op, O ydel ydel heden.
    En alles ydelheit, en leert hy daer meê niet,
    Het zy doch dwaesheit al, en dwasen wat gy ziet?
Dit Was het dat ick strax uit Cicero eens zeiden,
(5740) Dies is de Werelt zot by heiligen en heiden.
    En hoort den wysen man, nu noch al verder gaen:
    De gecken, zeit hy, die verkeren als de maen,
De wijsen blyven vast, en bennen als de zonne,
Nu weet gy wel het licht der wijsheit, en de bronne
    (5745) Die boven is alleen wort dier nu meê vertoont,
    Gelyk dan by de maen al wat beneden woont;
En onse lieven heer die doet ons ook gelooven
Dat niemant goet en zy, als die alleen hier boven,
    Dus maekt eens uw besluyt, zijn dat al narren, daer
    (5750) Geen wysheit by en woont; en wederom ook waer
De wysheit by vereent, dat die alleene goet zijn
(Gelijk de Stoicins, en die van haer gebroet zijn,
    Besluyten) waer is dan de wysheit heir beneên
    Zoo niemant goet en zy, als boven een alleen?
(5755) En Salomon zeit ook (vyftiene, twintigh eene
De dwaesheit is een vreugt den dwasen in ’t gemene.
[p. 173]
    Daer wil hy meê verstaen dat buiten zotterny
    Niet zoets, noch aengenaems op deser aerden zy:
De wysheit zeit hy meê, hoe hoger die beklommen,
(5760) Hoe dieper in verdriet, en droeffenis gezwommen.
    En in zijn kerken leer daer zeit hy zeven vyf)
    Het hart der wysen heeft in treuren zijn verblyf,
Der Zotten in geneugt. En dat noch allermeest is.
Het blykt wel dat het hem een slechte zaek geweest is
    (5765) Geleert te zijn, en wijs, men hadde dan daer by.
    (Gelyk het nodigh is, zijn deel aen Zotterny.
Of gaet u dit geloof, als wyveklap, te boven,
Zoo hoop ik zult gy doch zijn eigen woort geloven.
    Ik hebbe, zeit hy, daer mijn hert gegeven aen
    (5770) Om grondigh, en te recht te leren, en verstaen
Zoo wijsheit, wetenschap, als fouten, en gebreken
En alle Zotterny, wat is ’t nu voor een teeken
    Dat hier de Zotterny gestelt is op het lest?
    Voor zeker heeft hem die gevallen aller best.
(5775) Het is een leeraer ook, nu weet gy wel den aert is
Van alle geestlijkheit, wie meest gesien en waert is
    Die zet men achteraen, dat is een deftigh werk!
    Want zoo wort eerst voldaen de leere van de kerk.
En dat de Zotheit meer, als wijsheit zy gerekent,
(5780) Is by dien schrijver mee des Kerkenboeks getekent
    Hoe dat hy dan ook heet, doch eer ik dit verhael,
    Zoo wil ik u voor heen gebeden altemael
Om met een goet bescheit mijn reden mee te rechten,
Gelijk by Plato. doen die Soceates bevechten,
    (5785) En geven op mijn vraeg een antwoort nae mijn zin.
    Mijn heeren, looft my dit, ik wedde dat ik win.
Dies doet dan, wat ik eis; gy doet het alle dage,
En let wel naerstigh op het gene dat ik vrage.
    Wat worter meer bewaert, dat kostel is, of slecht?
    (5790) Hier spreekt nu niemant niet, dog wat gy daer op segt
[p. 174]
Dat heeft niet veel om ’t lijf, ik weet u haest te helpen
Wat vindje meer op straet, de oosters? of de schelpen?
    Is iemant wel zoo gek ter werelt, die zijn gelt,
    En wat hy waerdigh acht, zal laten op het velt
(5795) Gespreit, en onbewaert? dat kan ik niet geloven,
Daer is geen zorge doch, die dese gaet te boven,
    Hoe datmen allerbest wat kostels is, en lief
    Zal waren voor een vrient, ik zwijge voor een dief;
Daer vuiligheit, en slijk, en waer niet aen gelegen
(5800) En niemant graeg om is, genoegh zijn aller wegen.
    Dies wort het beste dan verborgen en gespaert,
    Het slechte weer veracht, gemeen, en onbeswaert;
Zoo acht hy minder ook de wijsen, als de gecken
Die wijsheit wil getoont, en zotheidt gaen bedecken;
    (5805) Dog hoort de woorden zelfs,daer van ik zey voor heen,
    En ziet eens of ik dan ook vinde. wat ik meen
De menschen zeit hy, die haer zotbeit niet ontbloten
Zijn beter, als daer in de wijsheit leit besloten.
    Dat meer is, in de schrift wort ook dit eigen mal
    (5810) Een openbartigheit gegeven zonder gal.
De wysen wederom, hoe zuyver datse bennen,
Die willen haers gelyk doch nimmermeer bekennen
    Want dus verstaen ik, dat de Kerken Leraer schrijft,
    De dwaes, wanneer hy in zijn eigen wegen blijft,
(5815) Zoo meint hy dat het ook vol zotten over al is
En alles hem gelijk, om dat hy zelve mal is.
    Dat zeit hy, tiene drie; wat dunkt u is dit niet
    Een goedertierenheit die vry wat verre ziet?
Dewyl dat ieder een zich zelven zoo behage,
(5820) En van zijn eigen deugt zoo goet gevoelen drage,
    Als die noch van zijn eer, een ander meê beryk,
    En lijde dat hem die in allen zy gelijk?
En daerom heeft de naem van dwaes een zulken groten,
En wijsen Koning ook, het minste niet verdroten,
[p. 175]
    (5825) Jae neemt die zelven aen, en is ook mooy daer meê,
    Als uit zijn spreuken blijkt, daer zeit, dartich twee,
Ik ben de zotste man van allen hier beneden;
En dit heeft Paulus ook vrywilligh zelfs beleden,
    Hoe wijs dat hy ook was, en deftigh in zijn leer.’
    (5830) Ik spreke, zeit hy, als een dwaes, en ook meer:
En waerom zei hy meer? daer wil hy by doen blijken,
Als of het schande waer in dwaesheit een te wijken.
    Nu weet ik niet of dit te Paeps is, of te Geus.
    Doch maek ik van de schrift noch gene wassen neus
(5835) Nochtans geloof ik wel, dat wil ik niet versaken,
Hier zou dat kerken Volk wel anders wat af maken,
    Als of ik hier den zin van Paulo niet en trof
    En zeggen, dat hy daer vernyd zijn eigen lof
En om met zulken vlak te worden niet getekent
(5840) Zoo heeft hy liever dit zijn dwaesheit toe gerekent
    Daer in hy zich een knecht te wesen zeit, en meer,
    Als iemant anders was, van onse lieven Heer.
Hy was het inder daet, en zonder zijn vermeten
En kost hy dat zijn volk niet beter laten weten;
    (5845) Want of al schoon een dwaes veel houde van hem self
    Die zondight daer aen niet (Corinthen twe, en elf.)
Doch wat ons Paulus hier wil eigentlyk meê leeren,
Het zy dan zus of zoo, dat laet ik die beweren
    Die doch zoo besigh zijn, en nimmermeer versaedt
    (5850) Te schryven om gewin, om hoogheit, of om haet
Of anders ergent om, wat nu kan lepel licken,
Dat vind al aen de schrift het zijne voort te vlicken.
    Het schrijven is geen konst; maer hier aen leit het al
    Wien dat men het vereer, en hoe het heten zal,
(5855) Dus heeft ook nu de schrift een zulken steert gewonnen,
Wie al zijn leven las, die had se pas begonnen.
    Haer wetten zijn nu meer, haer heiligen daer by.
    Veel offeren voor een; voor ene helle, dry:
[p. 176]
En wil daer ieder een, een weinigh noch aen lassen
(5860) Zoo denkt eens, (lieven Heer) wat wil die dan al wassen!
    Men rekt, men buigtse vast,men timmert al daer aen;
    En isset dan niet goet, het is om goet gedaen.
Doch hier zijn eygentlick de Leeraers toe bescheiden,
De hemelen, dat is, de schriften uyt te breyden,
    (5865) Te recken als een huyt: want ook by Paulus meê
    De schriften strydigh zijn, die op haer eigen stee
Wel komen over een, en tonen niet te stuyten
Of anders gaet zich hier Jeronimus te buyten.
    Dat Paulus. zeit hy, wil de vreemden van de Kerk
    (5870) Het Griexe Heidendom gebruicken aen zijn werk,
Verwondert dies u niet; die van Athenen mede
Die maekt hy anders diets, als haer altaer belede;
    De woorden waren meer, en anders ook gemeent.
    Daer heeft hy na zijn hart de besten uitgeleent.
(5875) Doorsiende, zeit hy, by geval eens u altaren.
Zoo zach ik daer wat vreemts; van alle, die daer waren,
    Stond ene my wel aen, getekent by gebot
    Van die hem niet en kent, den onbekenden Godt.
Dit is hy dien ik eer, dit is hy dien ik leere;
(5880) Die zal u zijn bekent, wanneer ik u bekeere;
    De Goden die hier staen, dat zijn uw Goden niet;
    Dit is hy. dien gy bidt en dien gy niet en ziet.
Dus heeft hy nae de geest, en waerheit dit gedreven
Hoe wel niet meer als dus, den altaer was beschreven
    (5885) Den Goôn van Afrika, AEurope, Asië,
    Den vreemden Goden, en den onbekenden mee
Dus wist hy daer het goet te trecken uit het quade,
En liet het ander staen; dat quam hem niet te stade.
    En stond dat Paulus vry, gelyk hier is geseit,
    (5890) Zoo heeft hy ook dien wegh een ander mee bereidt:
Het gene, dat als doen met reden mocht geschieden,
En kan nu niemant ook met reden noch verbieden.
[p. 177]
    En slaet de kerke nu niet hem noch eene munt,
    Zoo kan haer ook de macht niet minder zijn gegunt.
(5895) En daer op heeft zich veel de Geestlykheit verleeken
En Paulus met een greep dat aerdigh afgekeeken,
    Om meê zoo wel de schrift te buygen op haer hant,
    En wat haer niet en dient te stellen aen een kant.
Dies hier eens wat gevqegt, en daer wat afgebeten,
(5900) En gins weer aen geset, dat geeft een wonder eeten!
    Daer wort het slechte volk zoo zoetjes meê gewiegt,
    En niemant wil, of derft eens zeggen, Heeroom liegt;
Het staet doch in de schrift, en die vermagh geen jocken,
Schoon of het al wat vreemt besnoeit is, en getrocken:
    (5905) Zy doen het evenwel zoo cierlyk, dat zich daer
    De Rechtsgeleerde zeer aen steuren, als of haer
Dit konstjen waeralleen, en in de pap gegeven
Zoo kloek te zyn, en met de wetten zoo te leven.
    Doch wat en lukt ook nu de geestlykheit al niet?
    (5910) Voorseeker alles wel, gelyk men daer aen ziet,
Dat Lukas ons beschryft. De Heere, zeit hy, vraegde
De boden van zyn woort, of iemant zich beklaegde
    Van armoet aen gewaet, aen teergelt, of geweer,
    Terwyl zy over al getuigden van zyn leer:
(5915) En als zy zeiden neen, haer hadde niet ontbroken,
Gedenkt dan, zeid hy weer, ik heb het u gesproken;
    Uw mantel, en uw zak, gewilligh daer aen geeft,
    Jae wel uw onderkleet, die anders niet en heeft
En koopt nu vry geweer. wat dit nu zy te zeggen
(5920) Dat weet een kloeker hooft zoo snedigh uit te leggen,
    Of ik het waer geweest, (en vraegt gy wien ik meen
    Dat zal ik u daer nae wel zeggen, maer alleen)
Den buidel, en geweer daer, zeit hy, wil de Heere
Het teergelt meê verstaen; en dat men zich venveere,
    (5925) By tyden van vervolgh; wat mach ons lieven Heer
    Zyn vroom onnosel volk nu zetten op geweer?
[p. 178]
Daer hy doch zoo veel roept, lydt onrecht, zyt gesmeten,
Verdraegt, en doet al goet: dit is hem nu vergeten:
    Of wil hy dat men zoogeen wapens zich en maek,
    (5930) Den wever van de boom, den visscher van den haek?
Of meynt hy ook een zweert om geestelyk te stryden,
Om onse geile vlees te temmen, en besnyden,
    En raken met de punt tot binnen in de ziel?
    Jae zeker isset dus, het zweert dat hem geviel,
(5935) Dat alle quade lust des harten kan besnoejen,
En laeten daer in niet, als waere deugden groejen;
    Want hoe zou die zyn volk doch raden aen het zweert
    Die voor zyn eigen lys geen tegenweer begeert?
En zey, staekt u geweer; ik zeg u van te voren,
(5940) Wie dat in handen neemt, die gaet daer meê verloren:
    Hoe past nu zulken zin by dese woorden hier?
    Gelyk hy by de schrift, en d’Ezel by de lier.
Een ander dien wy ook zyn naem hier niet en stellen
(Of wel een Jorden was) die maekte van de vellen
    (5945) Daer Habakuk af schrijft, dat niemant ooit en docht,
    Hoe geestigh, en geleert, zoo ver is dat gesocht.
De woorden zyn aldus by Habakuk beschreven
De landen Madiams haer huyden zullen beven,
    Dat is, de hutten van haer legers die weleer
    (5950) Van vellen zyn gemaekt maer desen goeden heer
Die zich op dit gebruik van spreken niet besint heeft,
Of meer de Martelaers, als Madiam bemint heeft,
    Die spelt ons hier een Sint Bartholomeus uit,
    En wil daer meê verstaen zyn afgetogen huit.
(5955) Het is niet lang geleen, doen was ik zelven onder
De geestelyke meê daer hadden wy een wonder
    Geknibbel, or men zou de ketters met geweer
    En branden doen te niet; of met de reine leer,
Getrocken uit de schrift; een deel geviel het moorden,
(5960) En een of twee de leer: dit moeiden en verstoorden
[p. 179]
    Een ouwen grysen kop geweldigh, die alleen
    De wysheit altemael gekropt had, als het scheen,
En die begost u daer zijn bakhuis schrap te stellen,
Met woorden van gewicht, en anderhallef ellen
    (5965) (Doch geen zoldaten maet)en weet gy, zeid hy, niet,
    Wat Paulus hier u in zoo dudelyk gebiedt?
Een ketter, daer u woort, en straffe niet en voordeelt
Dien mydet, want hy by zich zelven is veroordeelt.
    Hier docht hy was genoegh bewesen in de zaek,
    (5970) De ketters mosten aen de galg, of aen de staek.
En wilt gy reden van dit vinnigh oordeel weten?
Hy was in zijn Latyn onnosel, of versleten,
    En daerom was dien hals dus overgeven quaet;
    Dat Paulus mijden noemt, voor moorden hy verstaet.
(5975) Maer anderen die meê zoo veel als hy verstonden,
Verklaerden dat het wel, en deftigh was gevonden,
    Veel lachten ook daerom; maer noch een ouwen vos
    En vogel met een bek, die brak ten einden los.
En zeide, vraeght gy noch, of branden, en verworgen
(5980) De ketters waerdigh zijn, laet my daer vry voor sorgen:
    Hoort eens wat seit de schrift, zoo gy se maer verstaet?
    Het leven, zeyt se, geen boosdadiger en laet,
En is de ketter dan boosdadigh, als wy zeggen,
Zoo kan hy zich het vier, en galge niet ontleggen.
    (5985) Dat was hem recht geseit, nu most de ketter voort,
    En zulken wetenschap had niemant ooit gehoort.
Maer ofmen ook eens wist wat zulken woort betekent?
En wat in dese wet boosdadigh is gerekent?
    Daer was niet aen gedocht, en alsmen daer op ziet
    (5990) Zoo meint doch hier de schrift voor al den ketter niet.
Waerzeggers, Tovenaers, en die den droes besweeren,
En diergelyken volk die wil de wet des Heeren
    Veroordeelt, en gedoot; want anders zou een vraet,
    Een leugenaer, eeu guit om datse meê voor quaet,
[p. 180]
(5995) Gerekent zyn, en boos, dit zelve vonnis halen,
En wat nu niemant straft, met haren hals betalen.
    Myn heeren, die nu dit tot uwen voordeel stelt,
    Bedenkt eens of gy ook uw eigen oordeel velt:
Wat is doch hoerery? geloof, en echt te breken?
(6000) Met schyn van heiligheit de zonden aengestreken?
    Wat Is de dronkenschap? de bitterheit, en haet?
    De pracht? de hovaerdy, en heimelik verraet?
Wat isset, dat men zoo met moort, en branden woede?
Of hout gy zelven u genadigh dat te goede?
    (6005) Doch ’t is al lang genoegh, en zot genoegh geteemt,
    Op datmen my dit ook niet qualik af en neemt,
Als of ik nu al meê die neringh gingh beginnen
En groote boeken schreef, om groter goet te winnen,
    Gelyk al veel geschiet, neen vrienden, ziet my daer
    (6010) Uw leven niet voor aen, dat voordeel laet ik haer;
Al gaense dan niet zelf hun wegen, en gesetten,
Zy houden doch de winst, een ander hou de wetten.
    Ik heb dit maer alleen een weinigh aengeraekt
    Om u te laten zien, wie nu geen zonde maekt
(6015) De zinnen van de schrift, te drajen, en te buigen.
En dat beweer ik u met heilige getuigen,
    Met geestelyke luy, en staet het die wel aen,
    Waeromme zout van my dan qualik zijn gedaen?
Al isset niet zo kloek,denkt waer het ook van daen komt,
(6020) En wat de wysheit u wel dier, en hooch te staen komt.
    Gy weet wel datse nooit ten vollen is betaelt,
    En datmen ook niet veel voor hondert daler haelt.
Nu zal ik u eens weer uyt Paulus wat verklaren
De gecken, zeit hy, die verdraeght gy wonder garen
    (6025) En meint zich zelven daer. en wederom daer naer
    Ontfangt my als een dwaes, ook zeit hy op een aêr,
Ik heb in dwaesheit, en niet hoogh met u gesproken
En weer, wy bennen zot geworden, en gebroken
[p. 181]
    Om onses Heeren naem. Jae dat noch meer is, hy
    (6030) Beveelt die zotheit ons, als of se nodigh sy.
Wie van u allen schynt geleert, en wijs na desen,
Die, zeit hy, werde zot, dat zal hem wijsheit wesen;
    En diergelyken meer; dus laekt hy over al
    De wysheit, en hy pryst het lieve zoete mal,
(6035) Als nodigh, en gewenst, dat is een krachtigh oordeel
Van een zoo groten licht, en al tot mijnen voordeel.
    Wie kent zoo wel een zot als zulken wijsen man?
    Wie doet daer ook zoo ront belydenisse van?
En dit is noch al niet, maer hoort eens watter meer is,
(6040) Hy zeit dat ookwat zots by onse lieven Heer is.
    Des heeren zotheit is noch wijser, zeijt hy, veel
    Als al de wysheit hier beneden is, en heel.
Ook isset niet zoo vreemt, al heeft den hemel garen
Met dwasen meest te doen; die wys zijn, en ervaren
    (6045) Die bennen meestendeel den groten ook verdacht,
    Dus Dionysius meê Plato heeft veracht.
Wat hadde Caesar doch aen Cassius te vresen?
En Brutus van gelyk? zy waren meer belesen,
    En ook veel wyser als Antonius, die meest
    (6050) Al vrolik was en vol, en daerom niet gevreest.
Waerom heeft Nero meê zijn Seneka vergeven?
Hy was hem al te wys, de zotten liet hy leven.
    Zoo doet den hemel ook, de wijsen hy verdoemt,
    Om dat de wijsheit al te vele zich beroemt.
(6055) Dat leit ons Paulus ook hier meê genoegh te voren,
Des Werelts dwaesheit by den hemel is verkooren.
    Ook zeit hy kort daer aen, des Heeren wille wast
    De werelt goet te doen, door dwaesheit, en de last
Der zonden nemen heen; en dus zoo moet bet wesen
(6060) Want door zijn wysheit kost geen mensche dog genesen.
    De Heere zeit ook zelf door Esaias, ziet,
    Ik zal de wysen al haer wysheit doen te niet;
[p. 182]
Der kloeken wetenschap en wil ik niet begeeren.
En elderszeit hy weer. De Heymenis des Heeren
    (6065) Die voor den wysen leit verborgen, is alleen
    Den kinderen, dat is, den Zotten, nu gemeen.
Dus stelt hy overal die grote wysen minder
Als visschers, tollenaers, als wyven, en de kinder,
    Want zulken mallen volk dat is hem lief en waert
    (6070) Gelyk ook al het veê, dat van geen leeuwen aert
En lose vossen is, maer slecht en zonder galle,
Dat staet hem beter aen, als kloekste wel van alle.
    Dies heeft hy liever ook een Ezelin gezaelt.
    En nae geen kloeke guyl, en hoger draf getaelt,
(6075) Om zoo Jerusalem eenvoudich in te ryde,
Die doch wel Draeken ook een Leeuwen dorst beschryden,
    En leggen onbevreest dien bosen helschen hont
    De ringen in de neus, den breidel in de mont.
Dus is ook in de schrift aen Schapen en aen Lammer
(6080) En Duiven meer gedacht, als heiliger, en tammer
    Dan al het ander vee, dat meer in ’t harte voert,
    En wert ook meestendeel ten quaetsten aengeroert.
En dies zoo bennen ook voor Schapen die gerekent,
Die boven in het boek des levens staen getekent.
    (6085) Nu weet gy wel een Schaep dat is een arrem beest,
    Onnosel, bot en zot, en lykt my allermeest,
Seit Aristoteles; en zulke moeten ’t wesen,
Die van den Hemel zyn gestelt en uytgelesen
    Tot Schapen zyner wey, die staen alleen hem aen;
    (6090) Daer is hy herder af, en-laet de wysen gaen.
Wat is nu voor een slot hier anders uyt te trecken,
Niet anders als ik zeg, de werelt is vol gecken,
    De vromen meê getelt, en wat den heere vreest;
    En die zich wyser acht, die malt noch allermeest,
(6095) Dewyl hy niet en weet, of niet en kan betrachten
Hoe klein de schriften al des werelts wysheit achten;
[p. 183]
    En hoe de Heere selfs de kloeke werelt haet
    En daer zyn eigen volk van waerschout, en ontraet,
En wil geen ondersoek van zyn geheime zaeken.
(6100) Wat reden? als alleen, om haer niet wys te maeken;
    Waerom wierd’ ook die twee wel eer in ’t Paradys
    Dien eenen boom ontseit? hy maekten haer te wys.
Dat was ook hun bederf, sy braken, en genoten
Soo drae niet van de vrucht, of datelyk ontsloten
    (6105) Haer oogen en verstant; doen was het wel gemaekt;
    Haer schamelheit ontbloot, haer lichaem moedernaekt
Haer heyligdom geschent, haer wetten overtreden,
En van haer eigen vleesch verworpen, en bestreden,
    Zy daer by noch verjaeght, verbannen uyt den hof,
    (6110) En mosten wederom tot aerde gaen, en stof;
Als of de Wetenscbap een dodelyk vergift is
In welstant en geluk, gelyk hier uyt de schrift is
    Gebleken, en verhaelt, hoe wel ook Paulus zeyt,
    De wysheit is niet meer als opgeblasentheit
(6115) En hier uyt acht ik, heeft den Abt van Clarevalle
Dien Oort daer Lucifer zyn zetel boven alle
    De Thronen zetten wouw, en maken zich beroemt,
    Niet anders als den berch der wetenschap genoemt.
En hoe de dwasen in den hemel zyn geleden
(6120) Dat is genoech te zien, alleen aen haer gebeden,
    Daer op de slechte geest en vroom nae boven dryft,
    Als hier de wyse wroet, en by der aerden blyft.
Nu let eens hoe wel eer de heyligen ook plegen
De zonden uyt te doen; den hemel te bewegen
    (6125) Voor haer verkeerde volk, O Here (zeiden zy)
    Siet aen haer onverstant, en grote zotterny,
En wilt dit zwacke vleesch zyn doorheit doch vergeven,
En dan zoo was het vaek wel kloek genoegh bedreven.
    Dus roert Aaron oock zyns zusters zonden aen,
    (6130) Vergeeft ons, zeyt hy, dat in dwaesheit is begaen,
[p. 184]
Om beter by den Heer zich beyde te versoenen:
Dat is, op mynen naem de zonden uyt te boenen.
    En dus beklaegt ook Saul het ongelyk dat hy
    Docht David aen te doen, Ik hebbe, zeyt hy, my
(6135) In doorheit zeer ontgaen, en David van gelyken
Die noemt zyn zonden ook en schult van af te wyken
    Een dwaesheit; anders niet, als of hy zyn genaed’
    Door my genieten most, daer was geen ander raet.
En dus seyt Paulus ook. Ik heb voor myne zonden
(6140) Om myn onwetenheit genade noch gevonden
    Maer nu onwetenheit, hoe noemt gy dat gebrek?
    Wat dunkt u of het wel wat anders is als gek?
En wat is ook genae zyn dwaesheit toe geschreven?
Als, waer hy wijs geweest, het was hem niet vergeven.
    (6145) En ziet daer valt my noch wat anders in de zin,
    En vraegt gy hoe, zoo spaed? het viel my eer niet in.
Dien Konink en Propheet met harten leet bevangen
Die zuchtet, en verzaekt aldus in zijn gezangen,
    De misdaet mijner jeugt, en zottigheden* Heer
    (6150) Daer ziet doch over heen, en rekent die niet meer.
Hier stelt hy twederley, die meugt gy wel betrachten
Voor eerst zijn jonge jeught; wat zijn doch haer gedagten?
    Maer enkel ydelheit, en rechte narrery;
    En daer zoo stelt hy noch zijn zottigbeden by;
(6155) En hier op dient gelet, hy zeit zijn zottigheden,
Dat isser meer als een, en dit om zijn gebeden
    Te wapenen met kracht van dwaesheit boven al,
    En dies zoo noemt. hy ook een eindeloos getal,
Doch daer van al genoegh; ik raek hier in de boeken,
(6160) En zie voor oogen meer als daer is in te zoeken;
    Dewijl dat ook de kerk, en algemeine leer
    My dienen; en bestaen, Ik zegge min, of meer.
Besiet den yver eens, voorzeeker ik en vinder
Geen meer, en groter als by wijven is, en kinder:
[p. 185]
    (6165) Die dringen in de kerk, en vechten om de plaets,
    En zijn wel buyten die, de beste kameraets.
Daer kan den yver vaek dit volkjen zoo verleiden
Men riep de koster wel, en Heer oom om te scheiden.
    Waer vint gy onder u, gy wijsen, als gy meint,
    (6170) Een yver hoe hy zy, dien dele niet verkleint?
’t Is waer daer hebben ook wel mannen om geleden,
Maer die en wierden van haer vrinden niet bestreden
    Doch zoo veel isser af, de Papen binnen Meens
    Die vochten ook wel eer om ’t lieve zitten eens,
(6175) Hoe wijsselik en vroom, dat kunt gy lichter achten,
Dewijle daer de droes wel hartelyk om lachten.
    Dat was een misverstaht, de Bisschop, en den Abt
    En waren daer niet toegeschoren, en gekapt,
Om voor haer hoogheit met den swaerde zich te wreken,
(6180) Dat heeft in anvank in de kerke wel gebleken,
    Daer wat geen hoverdy; geen pracht, geen overdaet,
    De grote wijsheit. en geleertheit in den haet,
Hier tegens wederom de nedricheit, en slechte
Eenvoudicheit omhelst, gehouden als het rechte
    (6185) Kenteken van de leer, en voor een eigen merk
    Dat boven ander droegh die eene ware kerk.
En eindelik geen zot, die zotter schijnt te leven,
Als dese, die zoo gans en gaer zigh overgeven,
    Om nae de reyne leer te leven onbesmet,
    (6190) En dragen in gedult ten hemel haer gebet.
Die geven zoo haer goet, haer vlees, en bloet ten besten,
Of ’t haer niet aen en ging’, en voeden zich en mesten
    Met vasten, en geschrey, met waeken en verdriet
    En wenschen al den doot, en om haer leven niet:
(6195) En met een woort geseit, het leven datse leiden
Schynt van haer leven al, en eigen bloet gescheiden,
    En elders heen verhuyst; en die dit nu gevalt,
    Wat is haer leven doch? voorseeker recht gemalt.
[p. 186]
En dies soo wierden ook de jongeren, des Heeren
(6200) Voor dronken aengesien en zoeten, in haer leeren,
    En dat ook niet zoo vreemt; want Festus meê zo haest
    Hem Paulus onderwees, hout zeide hy, gy raest.
Maer doch dewyl ik eens my zelven ben ontlopen,
En met den Ezel in de Leeuwen huyt gekropen,
    (6205) Zoo moet ik verder gaen, en tonen u hier by,
    Dat aller vromen heil, doch anders niet en zy,
Als dwaesheit (met verlof en neemt my dat niet qualik)
Het is voorseeker waer, al luidt het wat ongalik.
    Zwijgt maer een weynig stil, en spreekt dan u gebrek,
    (6210) Gy zult het wel verstaen al is uw liefde gek
Wat Plato van de ziel wel eertyts heeft gesproken,
(Te weten, dat haer kracht belemmert, en gebroken
    Door onse grove vlees, niet smake, nogh en zie
    De waerheit in der daet, en nuttigheit, van die)
(6215) Daer zijn wy schier in eens; en verder zoo besloot hy,
Dat overdenken van de mensche zijnen doot, zy
    Den wegh der wysheit eerst, om dat zigh dan de ziel
    Van al wat zichtbaer is, en tastelyk onthiel,
Gelyk als in de doot; zoo lange dan de gangen
(6220) En aderen des lijfs, de Geest daer in gevangen
    Wel besigt, en bedient, zoo noemt men ons gesont:
    Maer als hy eindelyk wil breken dat verbont,
Verlaten dit gebouw dat allen smerten vol is,
En gaen zijn vrydom in. zoo seytmen dat hy dol is;
    (6225) En zijn de zinnen dan gebroken, en verrukt
    Door krankheit die het vlees, en vrye krachten drukt,
Dan is het dollery, dat ziet men al te male,
Daer is geen twijffel aen; en veel in dese quale
    Zijn wonderlyk gestelt, en vreemde dingen zien,
    (6230) Zoo wat voor handen is, als waer het zal geschien,
Ook vele die haer spraek ten enemael verkeert is,
En spreeken vreemde tael, en wat haer nooyt geleert is,
[p. 187]
    Een teeken dat de ziel haer vrydom nu genaek
    En van het zwacke vlees zigh beter meester maek.
(6235) Dies vaerdigh om te gaen, en willigh om te scheiden
Begint haer deugden vast, en krachten uyt te breiden
    En hieruyt komt het ook, geloof ik, als het hert
    Nu ringe met den doot, en vast verwonnen wert,
Dat menichmael de ziel haer tonge dan ontsluyte,
(6240) En vreemde dingen spreek, die wonder zijn, en uyt de
    Verborgentheit geput. En of dit nu en dan
    Door vromen yver ook eens beurden, als het kan,
Dat mach veel licht dan wel dien zelven aert niet wesen,
Van dolheit, maer nochtans zoo seer gelyk by desen,
    (6245) Dat al de werelt schier geloven zal het zy,
    Gelyk het anders is, een rechte raserny.
Te meer omdat alleen, een volkjen, van getalle
Zoo weynigh, en gering ten enemael van alle
    De menschen hier beneên in allen zoo verscheelt,
    (6250) En houde zich, als van het grote deel gedeelt.
En dese gaet het dan niet anders als de gene,
Die vast in Platoos hol gebonden, zich alleene
    Vergapen aen een schijn, en schaduwe van iet
    Das voor haer oogen speelt; en zoeken verder niet;
(6255) En een nu van haer ontlopen hier nae boven
Die keerde wederom, en wouw haer doen geloven
    Hy had de zake zelfs, en sekerheit van dien,
    Dat haer de schaduw gaf, voor oogen hier gesien,
En dat het wel met haer elendigh zy geschapen
(6260) Die aen een schaduw zich alleene zoo vergapen
    Als aen een grote zaek, en mijnen daer noch by,
    Dat buyten desen schijn niet meer daer aen en zy
En zou die wijse man niet schelden, en beklagen
Haer blinde zotterny, en medelijden dragen,
    (6265) Met zulken slechten volk? daer van hy doch bespot
    En anders niet zou zijn gerekent als een zot.
[p. 188]
En dus zoo gaet het ook al meestendeel op aerden.
Het slecht gemeine volk dat houdt alleen in waerden,
    Wat meest lichamelyk voor ogen is, en niet
    (6270) Het gene daer de ziel nae luistert, en op ziet;
De vrome wederom die willen, en betrachten
Den Geestelyken schat alleenich, en verachten
    Al wat het lyf genaekt, en wat het oge ziet;
    En daer zy hene zien daer gelt het ooge niet.
(6275) Zy laten ongemoeit, en aen het aertsche blyven,
Die geestelyk vergaen, en vleesselyk beklyven,
    Die voor het eerste zien naer hoogheit, en gewelt
    Van rykdom, en daer nae de vruchten van haer gelt
In wellust, en geneught des Lichaems aen te leggen;
(6280) En vraegt gy nae de ziel? daer valt niet af te zeggen.
    Ook veel, die daer van niet geloven onder haer,
    Om datse niet en zien of watse zy, of waer.
Maer hoe de Vromen zich daer eenig in bemoeyen,
Dat is genoech bekent; zy laten alles vloejen,
    (6285) En letten op de ziel, en waer die komt van daen,
    En hopen noch met haer daer weer eens heen tegaen.
Dies wat de Werelt magh besitten, en bekooren
Dat achten zy al niet; of zijnse wat te vooren
    In zegen, en geluk, zoo dienen zy de winst
    (6290) Al voor den armen meest, en voor haer zelven minst.
Daer bennen trappen ook in allerhande zaken,
Die groter onderscheit by die, en dese maken.
    De zinnen dan voor eerst, al zijnse met het lyf
    Wel altemael verplicht, zoo bennen dese vyf,
(6295) De reuk, gevoel, en smaek, het horen, en gesichte
Doch grover als de rest, die nergent nae zoo dichte
    Aen onse vlees, en bloet geboeyt zijn, en verwant,
    En meer daer af bevrijt; te weten het verstant,
Het willen, en gepeins, al zijn die wel van binnen,
(6300) Nochtans wat vryer van het Lichaem, als de zinnen,
[p. 189]
    En waer zich dan de ziel ten vollen toe begeeft,
    Daer zietmen dat se mee haer meeste krachten heeft.
De vrome dan, die heel de vyfe niet en achten,
En wat daer vreemt af is, alleene gaen betrachten,
    (6305) Die schynen menighmael niet anders als verdooft
    Van voelen, van gesicht, van reuk, en smaek berooft,
En in die vyve weer die haer te zeer beswaren
Daer in is allerbest ’t gemene volk ervaren;
    En in de rechte niet, daer zijnse weder mal,
    (6310) Gelyk de vromen in de vyve niet met al,
Dus was Bernardus ook, doen hy den Oly nutte
Voor wijn in zynen dorst, dat scheen wel of hy dutte;
    Maer neen hy was zoo zeer verrukt in zijnen geest,
    Het doch hem even goet ook wat het waer geweest.
(6315) En waer een slechten bloet op die manier bedrogen,
Hy haddet drae geproeft, en ’t harte wel gespogen;
    Zoo vaerdigh zijnse daer, en hoe gemeiner aert,
    Hoe beter datse met de vyve zijn bewaert.
Ook wertter wederom een zielen lust gevonden,
(6320) Die aen het druistigh vlees wat naeuwer is gebonden,
    Als Wellust, hovardy, misgunst, en overdaet
    In slapen, spijs, en drank; in toornigheit, en haet:
Waer tegens wederom de vromen al haer leven
Te kanten zijn gewoon, en ridderlyk te streven.
    (6325) Het slecht gemeine volk is daer in weer zoo bly,
    En meynt, dat zonder die geen leven leven zy.
En eindlyk zijn der ook noch meer genegentheden
Die tussen beiden gaen, en beter zyn geleden
    De liefde van zijn bloet, zijn vaderlant, en heer
    (6330) En tussen man en vrouw, en diergelyken meer:
Van dese schijnt wel of ’t gemene volk wat houde,
Te weten min of meer, doch niet gelyk het zoude,
    En als de vrome doen, die dese gans en gaer
    Ook poogen uyt haer hert te roeyen, als se daer
[p. 190]
(6335) Niet bennen nae degeest, en dat men zoo beminne
Zijn Ouders, en geslacht, niet nae zijn eigen zinne,
    Of om den bant alleen, van vrientschap, of het bloet,
    En dat men was van haer gewonnen. of gevoet.
Maer zoo veel als hun deugt, en vromigheit belanght,
(6340) Dat ook haer liefde daer, en harte zich aen hanght.
    Daer zien haer oogen op, dat stelt haer liefde maet;
    Die nader niet en acht, en verder niet en gaet.
En dese winkelhaek, haer dient in alle zaken,
Wat zichtbaer is, en ook niet heel end’ al te laken.
    (6345) Dat staet haer meê wel aen, maer nergent nae zo zeer,
    Als dat se niet en zien, daer is haer liefde meer.
Zy zeggen dat in dienst en heilighdom der kerken,
Daer dient de ziele met het lichaem meê te werken.
    En offer imant al de strenge vasten hiel
    (6350) (Daer op de slechte luy, betrouwen lyf, en ziel)
En zyn begeerlikheit niet temden, of besnoeide
Die laet de ziele gaen, daer hy het lichaem boeide.
    Dat most van boosheit ook, en zonde zyn getemt,
    Of anders bleef de Geest noch schuldigh, en beklemt
(6355) In vuile slaverny, en kost niet los geraken,
Om hier de vreughde van den hemel eens te smaken.
    Daer zyn de vromen dan in besich; en benout
    In allen wat de Geest by desen aerden houdt;
De slechte wederom die blyven hier beneden,
(6360) En groeyen, als haer vlees is vry, en onbesneden,
    En achten anders niet als wat het oge ziet,
    En dat is haer geloof, en verder gaet het niet.
Dus zijn se beide gaer verscheiden in haer wesen,
Wat dese willen hier, dat willen die na desen,
    (6365) Ook eren zy den heer in groten onderscheit
    De vrome dat men ziet, de slechte dat men zeit.
Die werden door de boet, en reine leer bewogen,
En dese door gezang, en kostelheit der ogen;
[p. 191]
    En om dit onderscheit, en merkelyk verscheel
    (6370) Dat tussen beide gaer te groot is, en te veel;
Zoo meinen dikwils die, dat dese stapel gek zijn,
En dese wederom, dat die van dat gebrek zijn.
    En ziense beide recht, zoo moet de werelt vol
    Van Narren zyn, of wel de meeste deel al dol.
(6375) Of zal het eene zijn van beiden, als ik mene,
Zoo zijn nae mijn verstant de vrome gek allene,
    Gelyk gy beter zult begrypen, en verstaen
    Wanneer ik nae myn woort, u klaer zal hebben aen
Gewesen, dat de Geest verrukt, en opgetogen
(6380) Ook dol zy enichsins, en buyten zyn vermogen.
    Gelooft dan vry voor eerst dat Plato, dus al heeft
    Wel eer hier afgedroomt daer hy dit vonnis geeft
Van alle raserny, wat toe val datter in is,
De beste van geluk, en zoetste wel de min is.
    (6385) Want die zoo zeer bemint, die leeft hem zelven niet?
    Maer in het gene dat hy lieft, en liever ziet,
En hoe hy verder van hem zelven dan gerukt is,
En met zyn zin, en ziel daer dieper in gedrukt is,
    Verloren, en gemist in ’t gene dat hy vryt,
    (6390) Hoe minder hy zich heeft, hoe meer hy zich verblyt.
En als nu zoo de Geest het lichaem laet verlegen,
En elders heen verhuist, en besicht niet ter degen
    Het werk tuigh van zyn vlees, is hy dan, die zo leeft,
    Niet zinneloos genoegh, die gene zinnen heeft?
(6395) En zinneloos is dol, daer valt niet op te zeggen;
Dat weet gy zelven wel, en zonder uyt te leggen;
    En hoe de liefde meer ontsteken is, en vol,
    Hoe groter raserny, en meer geluckigh dol.
En wat zal dan nu zyn der zaligen haer leven
(6400) Hier boven, daer se nu zoo vierig* al om streven?
    Als namentlyk de Geest, zal met een nieuw gewelt
    Het lyf verheren daer, gelyk een sterker helt,
[p. 192]
En zonder grote strydt, dewyl hier al te voren
Het Lichaem van hem was gesuivert, en herboren;
    (6405) Om die verandering te lyden, en ook meest,
    Om dat hy zelven van dien allerhooghsten geest,
Die zonder eind’, en maet, is sterker, en vervaerlyk,
Zal werden ingelyft, zeer vreemt en wonderbaerlyk.
    Zoo dat de gansche mens die dese vreughden plukt,
    (6410) Zal van hem zelven zijn, en buyten zich gerukt,
En daerom ook alleen geluckigh, en zoo blyde
Dewyl hy buyten zich gestelt is, en wat lyde,
    Dat onuytsprekelyk in hoger overvloet
    Hem overschaduw van het allerhoogste goet.
(6415) En of nu dit geluk niet eer en zy volkomen
Voor dat de ziele weer haer vlees heeft aengenomen,
    Nochtans dewyle dat der vromen leven maer
    Een overdenken zy, van’t gene dat hier naer
Hun eewigh is bereidt, zoo schynt haer van te voren
(6420) De reuke daer al af, en proeve reets geboren,
    Hoe wel dat dese smaek zoo slecht is, en gelyk
    Een schaduw of een droom, by Godes hemelryk
Dat eewigh dueren zal, zoo staet haer doch niet eene
Van al de Werelt aen, als dese vreught alleene:
    (6425) Zy kennen geen vermaek, nog blytschap hier beneên
    Of schoon ook al de vreught gesmolten waer in een.
Zoo vele beter zyn de Geestelyke zaeken,
Onsichtbaer, en verwacht; als die wy zien, en raeken
    En dit is ook het geen, daer van ons is geseyt,
    (6430) Het welk den hemel heeft den zynen toebereyt:
Dat ooit geen oogh en sagh, geen ooren ooit genaekte,
Noch in des menschen hart ooit daelden, of geraekte.
    En die dan hier in dus verkracht zyn, en vervoert,
    Dat weinich doch gebeurt, die zyn ook als beroert
(6435) Van zinnen, en verstant, en spreken wonderheden,
Geen woorden van begryp, of menschelyke reden,
[p. 193]
    En geven menighmael een zinneloos geluit
    Dat met haer eigen zin, en wille niet en sluit.
Ook zietmen haer gelaet verscheiden mael verscheien,
(6440) Dan vrolik, dan bedroeft, dan lacchen, dan eens schreien;
    En als men al haer doen, en wesen dan besiet,
    Zoo zynse ver van daer, en by haer zelven niet.
En voort, wanneer se weêr herstelt, en by den geest zyn,
Zo vraegt haer eens,waer heen, of hoese wel geweest zyn,
    (6445) Of uyt, of in haer vleesch; of wat haer heeft geraekt,
    En of haer lichaem heeft geslapen, of gewaekt?
Daer weten zy niet af, als waer het enkel dromen,
Of door een nevel haer vertoont, en voorgekomen.
    Leest hier eens breder af wat op het Hoge Liet
    (6450) Origenes verhaelt; al deught de ketter niet,
Zoo gaet het doch, als daer, en hier nu is gesproken,
Haer lichaem is ontzielt, de zinnen zyn gebroken.
    Zy weten van haer doen, of watter is geseit,
    Of watter is gesien, van allen geen bescheit.
(6455) Alleene dat se zeer geluckigh boven maten
In dese dwaesheit zyn, daer lust haer af te praten;
    Dat is haer wel bekent, daer zynse meê vermaekt,
    En schreien dat se weêr by zinnen zyn geraekt,
En wenschen anders niet, als al haer gansche leven
(6460) Zoo zinneloos geweest, zoo zinneloos gebleven.
    En dit is dan een klein en zeker proefjen al
    Van’t leven en geluk, dat nimmer einden zal,
Dat haer in eeuwigheit gesworen, en bereidt is,
En vele wysen weêr verborgen, en ontzeit is,
    (6465) En dies zoo wort het eerst in dwaesheit ook geproeft,
    Wys is hy dan, die om zyn wysheit is bedroeft.
Maer of ik ook te ver, en buyten mijn bestek ben?
Jae zeeker, ver genoegh, een teken, dat ik gek ben.
    Dies isser wat gepraet, en anders als het zou,
    (6470) Ey ziet eens wie het doet, de Zotheit, en een vrou.
[p. 194]
Dat is genoegh gezeit; doch knoopt dit in uw oren,
Een blinden haen vint ook somtyts noch wel een koren.
    Of dunkt u kan men hier geen vrouwen by verstaen,
    Het mosten hennen zyn in plaetse van een haen?
(6475) Dat is nu evenveel, ik laet het daer by blyven
Ik heb genoech geraekt, al zyn ’t geen quade wyven,
    Nu zie ik wel, gy staet, en wachtet altemael.
    En wilt een kort besluyt van alles, en verhael
Gelyk het wel vereischt; maer neen dit moet gy weten,
(6480) Wat daer gesproken is, dat is my hier vergeten,
    Waer of ik dan doch zoo een eindelose maght
    Van woorden laten zou! ik borst wel aen de vraght,
Al schynt het u zoo licht, dit praten, en dit mallen
Is na myn klein verstant my zuur genoegh gevallen.
    (6485) Daer neemt het vry voor aen; en heeft mijn zotte praet
    De waerheit u geseit, ey neemt het niet zoo quaet.
Ik spreke tegens u, als tegen mijn vertroude,
Gelyk gy waerdigh bent, en daer ik u voor houde,
    Die my zoo garen dient, zo hoog, en waerdig acht;
    (6490) En daer meê gae ik heen, en zeg u goeden nacht.

                                        EINDE.
Continue
[p. 195]

LEDENSTRYT.

GElyk de hooge Staet en eere van den man
De gansche werelt nu te velde brengen kan;
Zo hebben ook wel eer de menschelyke leden
Getwist, en onder haer en voor haer naem gestreden.
(5) Een yder deed zyn best, en roemde van zijn werk;
De wil was even groot, de reden even sterk.
Ik reyke, sprak het Oog, tot boven in de wolken,
Ik leer des hemels loop, ik oversie de volken
Van onsen Horison te zamen in deryl;
(10) Veel snelder als de wint, de donder en zijn pyl.
Ik zie de schoone lust van alle wilde dieren,
Van bosschen, berg, en dal, van stromen en rivieren,
En wat de werelt heeft geschapen en gebout,
Dat wort alleen van my verwondert en beschout.
(15) En is daer wel een ding, dat liever als het zien is
Van ’t zoete vrouwenvolk? ik zegge, datter gien is:
Dat is de rechte Pool, de toon van uw gemoet,
Een donder in uw hert, een blixem in uw bloet.
Doch zoo gy wetenschap en vreughde wilt verachten,
(20) Zoo zegt, hoe wilt gy doch uw vyanden verwachten,
Als ik daer niet en waer? hoe wilt gy met haer slaen?
Of aen de rechter of de slinker vleugel gaen?
Hoe wilt gy uw geweer en wallen dog bereiden?
Het lant, de zee, de lucht, de menschen onderscheiden?
(25) Hoe wilt gy zien, wat deught en wysheit al vermag,
Wat raet en daet, als ik de boeken niet en zag?
Hoe wilt gy kruyt en plant van dooden en genesen
Verscheiden in een kamp, daer beide zyn te lesen?
Als ik daer niet en waer, zoo was een diamant
(30) Niet beter als een steen in ’t vruchteloose zant;
[p. 196]
Als ik daer niet en waer, wat zouden dog de wanghskens,
De wel besneden mont, zoo blosent en zoo blankskens,
Het lieffelyk gelaet, vol vreughden en genaê?
Och, zoumen dat niet zien? ’t was jammer over schaê.
(35) Dat vraegt uw Voeten eens, hoe menig hondert stappen
Geschieden wel om maer een lonxken te betrappen?
ô Bloet, dat doet zoo zacht, dat jongh is, schoon en teêr
En vriendelyk daer by; het oude niet zoo zeer.
Zoo keurig is het Oog, jae door’t gebruyk van oogen
(40) Wort menigmael het hert aen beide zy getogen.
Het weten is de weg, en ik alleen de baen;
Maer hoe dat dit geschiet, dat geef ik u te raên;
’t Is wel, als ik het kan. Nu stelt eens in’t bysonder
Myn stralen en mijn kunst: is niet het meeste wonder
(45) Geleit aen mijn gebouw? waeromme zeytmen dan?
Een scheel, een trouweloos, een blint, een arrem man.
Ik ben het schoonste lidt, het noodigste, het beste,
De lust, de lucht, de lok, het oordeel van de reste;
Zoo dat het zeeker is, wanneer men niet en ziet,
(50) Zoo zyn de zinnen dom, en al de leden niet.
NEen holla, sprak de Neus, waer ik voor u niet open,
Zoo waert gy dog al lang in vuyligheit versopen:
Ik reynige de pan, de herssens, en de paên,
Daer door het leven moet in uw gesichte gaen,
(55) Geduurigh is myn deugt, en in uw oude dagen,
Als ik daer niet en waer, wie zou de brillen dragen?
Wie zou den teeren geest in ’t bloeyen van de Mey
Verquicken met de reuk? wie zou zoo veelderley
Gebreken wederstaen? wat zou de mont gebruyken
(60) Voor hulpe van haer spraek? wie zou de lonte ruyken?
Ik ben uw medecijn, uw brillenzael, uw sluis,
De eere van uw spraek, de gevel van uw huis.
Aen my de wijsen zien de deughden van uw zinnen,
Uw wijsheit, uw verstant, uw laten en beginnen,
[p. 197]
(65) Mijn kleynigheyt is schoon, mijn hooghte die men laekt,
Die heeft wel eer alleen de Koningen gemaekt.
Daer heeftmen op gesien, dat was het rechte teeken:
Daer zijn al doen ter tijt de deughden uyt gebleeken.
Zoo dat ik zeggen magh, al isse breedt of smal,
(70) Of lang, of blank, of blont, de Neuse wint het al.
En denkt eens, wat het kost, hoe kleinen lit dat ik ben,
Eer ik met root en blaeuw gemarmert, en in schik ben:
Jae dat het kint beschreit, en d’ouderdom versweeg,
Was menigmael al deur, eer ik mijn verwe kreeg.
(75) Ziet zulken gast ben ik, en als de maght verbolgen,
Verduystert is en bint, zoo moet gy my wel volgen;
Jae gae doch immer voor; en dat gy niet en ziet,
Daer geef ik oordeel van, het zy gesont of niet.
Hoe dikwils meint de naers een luchtken zo te smooren?
(80) Maer neen ik pas hem op, al kan ik zien noch hooren.
Zoo haest en is hem dan den sluypert niet ontsnapt,
Hy wort alleen van my verraden en beklapt;
En is dat niet wat vreemts, dat voor kan achter weten,
En dat noch boven aen?
                                      Wat wilt gy u vermeten
(85) Van boven? sprak het Oor, ik ben het hoogste lidt;
Men weet wel, waer het Oor, en waer de Neuse zit.
En zeeker, dat aen u zoo veele waer gelegen,
Zoo had ook yder een twee neusen wel gekregen.
Wy zijn van beter aert, wy hooren het gesang
(90) Door bosschen, bergh en dal, den lieven zomer lang;
Wy hooren het gespel van allerley musijken.
Hoe? Wout gy dan noch hier de Neuse by gelijken?
Wie kan den droeven geest, wie kan melancholy
Wie kan verslagentheit genesen eer, als wy?
(95) En daerom heeft de krijg haer trommel en trompetten,
Te wackeren den geest, en vreese te beletten.
En alsmen ’t wel besiet, wat kloekheit of verstant
Heeft u van aenbegin de kunsten ingeplant?
[p. 198]
Wat kan de cijffer doen, de letteren, de woorden,
(100) De sprake van de mensch,wanneermen niet en hoorden?
En daerom zult gy zien, die doof gebooren is,
Die blijft zijn leven ook zoo stom, gelijk een vis;
Zoo dat gy nu wel ziet, wat deughden dat het Oor heeft,
En wat hy missen moet, die mangel aen ’t gehoor heeft,
(105) Het Oor, een krachtigh ding. het Oor, een edel gat,
Heeft Salamin vernielt, en Romen weer ontzat.
Doch waer toe desen roem? uw handen en uw zinnen
Die wijsen myn proces van buyten en van binnen,
Uw zinnen weten ’t wel, en ’t is een oude wet,
(110) Dat niemant zonder* reên wort boven aengeset,
Gelyk gy ziet aen my: nu let eens op uw handen;
Die çieren my met gout en kostelyke panden,
Die maeken my de luyt, de cijter en de snaer,
En schenken my de vreught; den arbeyt is voor haer.
(115) Zy weten, wat het is dat minnelyke woelen,
Dat tasten hier en daer, en blindelings te voelen.
Dit krygen zy door my, zy weten, ik verstae,
Dat ’t schertselyke Neen, is’t ernstelyke Jae.
Nu ziet eens wat genucht voor zinnen en gedachten,
(120) Voor oogen, mont en hert, wat kunt gy doch verwachten
Van reuke, van gesicht, van smaeke, van geluyt,
Dat aengenamer is als ’t Jaewoort van de Bruyt?
Geen snare die zoo lief, geen honigh, die zoo zoet is,
Geen stem, geen nachtegael, doch zoo de deren goet is.
(125) NIet hooger; sprak de Mont, gy valt hier in mijn ampt:
Het Jaewoort van de Bruyt, van wat voor leden quampt?
Ik denke wel van my, ik moet de zoete vrouwen
Bevechten, en den drank van rechte liefde brouwen;
Ik moet de wreede meyt en troostelosen knecht
(130) Veranderen haer hert, en helpen hem te recht:
[p. 199]
Nochtans wat baet het my? ik hebber weynig wil af;
Ik maek de bane klaer, een ander speelt het spil af;
En dat ik menigmael geen goeden troost en gaf,
Zoo waer een schoone vrouw uw grondeloose graf.
(135) Maer dit is noch al niet, ik moet alleen u geven
Het oordeel van de doot, van straffe, van het leven.
Hoe menigmael heb ik in uw verdiende quaet
De stricken van uw hals en handen los gepraet?
Hoe menigmael heb ik den doot voor u gedronken,
(140) En u mijn leven voor uw missedaet geschonken?
Hoe menigmael heb ik alleene met een woort
De qualen en den rouw geschoven buyten boort?
Ja dat noch hooger is. en heb ik niet voor desen
De koningen van pyn, en ziekte weêr genesen?
(145) Gekregen van de doot en wederom te deeg,
Of schoon de Theriaek en Panacea zweeg.
Wat dunkt u, zou van u wel eene dit verrigten?
Och! neen, het is te zwaer, en boven uw gewigten;
Ik stelle wet en recht, ik stelle moort en brant,
(150) Ik maeke twist en kryg en wederom bestant.
Ik brenge man aen man, ik opene met reden
De herten in de slag, en sluyte de geleden,
Ik breeke tyranny, ik buyge moet en maght,
De Koningen heb ik te velde nu gebragt.
(155) Ik hebbe menigmael den * Adelaer bedrogen,
En zoo veel duysent man zijn vasten klaeuw onttogen,
Geleyt ook door het vier, door honger bloet en ban;
Ik brochtse doen daer af, en nu daer weder an.
Ziet dit is mijn beroep, en daer zy zoo van blasen,
(160) Dat kan den tyger ook, de honden, en de hasen.
Die ruyken, hooren, zien en beter noch als gy,
Maer wiens is dese deught gegeven meer als my?

    * Mansvelt bedriegt den Keyser door schijn van Vredehandelinge doen
                        hy beset was.

[p. 200]
Nu let eens op de rest van alle, die der leven,
Is niet den zoeten lach alleene my gegeven?
(165) Geen schepsel oyt zoo kloek, zoo kluchtig van geslagt,
Dat van geen mensche quam, en met een mensche lacht;
En heb ik dan alleen dat menschelyke teeken,
Hoe kunt gy dan by my in. ’t minste zijn geleeken?
En dat ik roemen wou het geene, dat ik laek,
(170) Zoo ging doch boven u de lieffelyke smaek.
ô lieffelyke wijn! ô hemels dau en ranken!
ô spijse voor de ziel! ô zalve voor de kranken!
ô balsem voorde rouw! uw deugden gaen alleen
Door ader, merg en bloet, en al de leden heen.
(175) Niet anders als de mey met haer ververste stromen,
In wouden, berg en dal, en ’t harde van de bomen
Herbaert een nieuwe ziel, zoo doet ons ook de wijn;
Daer mag geen ouderdom geen zorge tegen zijn.
De smaek en meyn ik niet, dat zou dog u verdrieten;
(180) Ik spreke van haer deugt, die kunt gy meer genieten,
Gelyk de medicijn; is eene van u krank,
Zo loopt men nae de mont; die moet dan aen den drank;
En die dan niet als roet zoo byster, bars en zuur is,
En vaek niet anders, of het rasend en vol vuur is.
(185) En had ik dat voor u niet menigmael gesmaekt,
Gedenkt eens, was het dan met u niet wel gemaekt?
Noch nader wil ik gaen, wat zouden doen uw krachten,
Uw deugden, die gy roemt, als ik u liet versmachten?
Als ik gesloten bleef, zes dagen maer aen een,
(190) Zoo moet uw ziele voort, en wip om al de leên.
Hieromme wacht u vry, en laet u niet verleyden;
Noyt was de hovaerdy van haren val gescheyden.
Bedenkt vry, wat ik ben, maer proeft niet, wat ik kan;
Want zoo gy daer aen wilt, gy zijtter qualijk an.
(195) Ik was, en ben het noch, en wil uw voogt en heer zijn;
Zoo niet, ik zweer uw dorst en honger zal uw leer zijn.
[p. 201]
AL sachtjes, sprak de Hant, hoe nu wel, lieve Mont?
Wel lieve slockerbroot, gy maekt het my te bont.
Wilt gy ons met uw dorst en honger nu verveeren?
(200) Och! neen, gy tuytevaegt en leckebaert te geeren.
En dat gy daer af roept, dat is in mijn gewelt,
Ik geef u spijs en drank, en als het my gevelt.
En dat ik noch alleen uw spijse most bereiden
En steeken in den hals, dat waer noch wat bescheiden;
(205) Maer neen, ik moet al voort, het zy my lief of leet,
En werken, dat ik zwel, en woelen, dat ik zweet.
Ik maeke span en ploeg, ik bouwe velt en acker,
Geen ooge voor den dag of mont is my te wacker,
Ik snoeye stam en stok, ik sny de vruchten af,
(210) En zaeye weêr, dat my de rijpe zomer gaf.
En dat ik ook, als gy, niet meer en wist, als eeten
Zoo waer de werelt al voor lange tijt vergeten.
Verhongert en versmacht, vervallen en verarmt,
Had ik my niet gebruykt, en over u ontfarmt.
(215) Ik ben uw timmerman. uw kunstenaer, uw voeder,
Uw wapen, uw gewelt, uw schermer en behoeder.
Ik bouwe, waer gy woont, ik maeke, wat gy draegt,
Dat hagel, sneeu, noch wint, noch winter u verjaegt.
Ik geef u kruyt en loot, musketten, en kartouwen.
(220) En wat zy nederslaen, dat kan ik weder bouwen.
Doch wat de kloeke Hant wel eer al heeft gedaen,
Dat zietmen wel, daer noch de Pyramiden staen.
Jae dat de plaetsen van de seven wonderwerken
Noch lagen onbeschreit, dan zoumen eersten merken
(225) Hoe veele dat ik meer en beter ben, als gy,
En alles, wat gy roemt, maer enkel voddery.
Besiet eens, waer gy gaet, het lant is u gegeven,
De vogelen haer plaets, de visschen om te leven.
Wat heb ik hier gedaen? de grondeloose gront,
(230) De klippen en de zee gebroght in uw verbont.
[p. 202]
Doen voor mijn eerste boeg de vloet en ebbe schikten,
De visschen van het meyr, en Goden haer verschrikten.
Noch was dit niet genoeg, al waer de zee bekent,
Daer was noch boven haer een ander element.
(235) Daer heb ik ook een wegh voor Daedalus gevonden,
En hem zijn banden en zijn ballingschap ontbonden,
Al was hy schoon bemuurt, bevlooten metter zee,
En geene wegh, als dien de hemel open deê.
Nochtans hy moster uyt; ik maekte hem zoo vlugge,
(240) De bergen onderdaen, den hemel op zijn rugge.
Dus zijt gy door mijn gunst nu meester van de zee,
Van aerde, van de lucht, en van de vlammen mee,
Die Jupiter alleen in zynen throon bewaerde,
Tot dat ik se van daer ging brengen op der aerde.
(245) Noch had ik al geen rust; ik most al meer daer aen,
Ik ben met Orpheus in den afgront ingegaen,
Daer Styx en Phlegeton haer schrickelyke stromen
Bespooken met de nacht en nimmer licht bekomen,
Daer noyt geen ander strael en scheen van boven af.
(250) Als pek en swavel in den swarten nevel gaf.
Hier was den vroomen helt zijn beste schat geseten,
Getogen van sijn zy, doch even onvergeten.
Hy sagh mijn kunsten aen en ’t zoete van de luyt,
En daer op ging hy voort recht nae zijn doode bruyt,
(255) De helsche raeken in en onderaerdsche paden,
Tot neder in den poel van straf en ongenaden.
Daer vond hy zijn begeer, zijn uytverkooren vrou,
En midden in de hel het einde van zijn rou.
Ik trok myn snaren op, en speelde, dat de zielen
(260) Daer weenden altemael; Tisiphone die vielen
Haer toortsen uyt de vuyst, en niet een slag of steek
Deê Charon met zijn riem; zoo sat de gek en keek.
De Prince van de hel, die nimmer was bewogen,
Die kreeg met zijn gemael de tranen in zijn oogen.
[p. 203]
(265) Zy vraegden zijn begeer, en gaven hem zijn wens,
Hy koos zijn doode vrouw en troudense noch ens;
En daer meê weder heen. om seven duysent wyven
En quam ik daer niet weêr.men zouder wel eens blyven;
De Droes en heet zoo niet, en ’t heeft zoo quaden klem
(270) Te vryen by de doodt, ik swijge dan by hem.
En hadt gy met u al hem willen daer bevryen
Van Gorgon en haer hant, by ging der noch wel vryen.
Daer gelt geen stuur gesigt, geen opgeblasen krop,
Geen snuyven in de wint en snijden maghtig op.
(275) Mijn wetenschap, mijn geest, die waren daer bescheyen,
Die konden rots en steen, doot, droes, en hel verleyen.
Wat wilt gy dan met my noch twisten om de plaets?
Och! dat en past u niet, gy machteloose maets.
Ik ben uw schilt, uw heer, ik kan u naer gebeuren
(280) Beschermen en voorsien, bevechten en verscheuren;
En alles, wat gy roemt, besiet eens wat het zy,
Daer al uw saeken meest te lene gaen van my.
Uw oogen haer vermaek, haer keerssen en haer brillen,
Uw ooren haer gespeel, en alles wat zy willen,
(285) Uw neuse zijn gereuk, zijn balsem en uw mont,
Te weinigh is hem quaet, te veel is ongesont.
Gy wacht doch al op my, ik weet het u te geven,
Een yder uw begeer, en al te mael uw leven.
WAt? zo doch, sprak de Voet, dit is een Lit van eer,
(290) En zeeker gy gelijkt niet qualijk op mijn Heer,
Ik zie wel, klein en groot wil hier hem nu vermeten,’
En my en ziet men niet; de Voet is al vergeten:
Maer dat ik u eens nam en schoof u in een sloot,
Dan zoumen eersten zien, dat pocchen my verdroot;
(295) Dan zoumen eersten zien, wat dat gy met uw vrijen,
Met harnas en geweer en al uw kramerijen
Zoudt brengen aen den dagh. Ik denke wel, ter steê,
Daer ik u leggen zou, daer lagh de reste meê.
[p. 204]
Ik ben uw sterke maght, uw pael, uw paert, uw wagen,
(300) Te worstelen, te slaen, te wandelen, te dragen.
Wat doch voor bouwery, voor strijden of gevecht,
Is zonder voeten oys zijn leven uyrgerecht?
Dar most een dolle krijgh en zeeker niet gemeen zijn,
Daer niet een voet en waer; ten minsten moster een zijn.
(305) En weet gy, wat gy zijt voor helden zonder gaen?
Een jonk onnosel kint daer spiegelt u vry aen,
Of aen uw volle gat, als alles is verdronken,
De zinnen en de ziel in bier en wijn versonken.
Dan isser geen gevoel, geen horen, geen gesicht,
(310) De mont een trotsen belt, het lijf een arrem wicht,
Dan wort het hooft te zwaer, den hals te swak, de lenden
Die hangen, en de dronk wil dan den slaep volenden.
Nochtans wat zal ik doen? de Voet moet doch al voort,
Of zien dat Neus en Mont in vuyligheit versmoort.
(315) Dan kom ik op de baen, al voor en achter over,
Kruysweegs, en dwars en krom, niet anders of ik tover,
Of duyvels bannen wouw, zoo stadigh is de pas;
Dat doet, ik wacht het hooft, als kristallijne glas.
Dan staen de toorens scheef, de straten haer verheffen,
(320) De ruyme wegh is smal, de vlacke grondt oneffen.
En ik onschuldigh lidt, het is my lief of niet,
Moet ook zoo qualijk gaen, als gy zoo qualijk ziet.
A1 heb ik geen genot aen al uw sware teugen,
Zoo moet ik doch al voort, of anders zout niet deugen.
(325) Doch ben ik al bereit, hoe zelsaem dat ik kom;
Maer treê ik dan eens mis, daer lacht gy ook niet om.
Dat moet dan menighmael de Neuse noch versetten,
De Hant, al kost hy schoon, die zal het niet beletten.
Of die zoo al wat kreegh, dat schaden hem niet ens,
(330) Wat heeft hy al dat nat te lappen in de pens,
Dat schier de waerde ziel haer plaetse moet begeven,
Als vlamme van de wint, zoo van de dronk gedreven?
[p. 205]
En dat ik menighmael voor u dan niet en zagh,
Zoo was u w drinken wel een jammerlijk gelagh.
(335) En dit is eerst een deught, die treffelijk en groot is,
Te redden, als de man verlegen en in noot is.
En daerom die zijn slaef laet steeken (zeit het recht)
In zwarigheit, die maekt een vrye van een knecht.
Nu let eens op den krijgh; als alles.is begeven,
(340) Als vechten is de doodt, en loopen is het leven,
Wat baet u dan de kunst? het wapen, en de moet?
Het sterven hangt aen haer, het leven aen de voet,
Gy saeght de grote moort en ’t knerssen van haer tanden,
Noch broght ik u daer af, in spijt van uw vyanden,
(345) * Die door haer tyranny meenden plat te treên
Te baden in uw bloet, maer wippa ging het been.
Gy weet wel waer ik meen, en wat het is geleden;
Doch loopen als het pas is even wel gestreden.
Men heeftse weer van doen, men brenghtse weder aen,
(350) En daer geen hoop en is, daer mogt Sint Velten staen.
Die dan geen voeten heeft, die mag hem vast bereiden
Om zonder voeten van de werelt af te scheiden.
Nu ziet eens, wat gy. zijt voor Heeren, zonder magt,
Die leven lyf en goet alleen van my verwagt.
(355) Ik ben uw trots, uw troost, de besten van u allen.
Dus laet u mijn gebiet, als mijnen dienst gevallen.
Eer dat mijn grimmigheit wort over u gestort,
Bedenkt u wel by tyt en doet u niet te kort,
Gy weet nu waer gy zijt gevolgt en ook gevloden,
(360) Uw vrienden uyt de schoot en midden in de doden,
In honger en gevaer, van pest en raserny
Zijt gy zoo magtig, dan zoo maekt u weder vry.
Ik weet, wanneer ik hier niet wiste van vertrecken,
Zoo most dit vreemde lant uw beenders nog bedecken.

* Slagh aen den Dessauer Brugge, daer Mansvelt geslagen wiert.

[p. 206]
(365) Hieromme laet my zijn uw hoeder, heer en helt;
En zoo gy niet en wilt, zoo wil ik met gewelt,
Zoo zal ik u door vyer en water doen bekennen,
Dat u noch trouwigheit noch liefde kan gewennen,
Ik zal u nemen op en brengen over zy
(370) In ’t alderdiepste van de wilde woesteny,
Gy zult mijn staen, mijn gaen,mijn hulpe zult gy missen,
De Honden, jae de Bok, die zullen u bepissen.,
Wilt gy noch zonder reên my vallen in mijn ampt,
Zoo proeft eens, wat ik kan verbittert en vergrampt.
(375) Dan zult gy eerst verstaen, (ziet dat het niet geschiede)
Of ik het ben of niet die, over uw gebiede.
GY narren altemael, sprak daer een ander Lidt;
Gy roemt zoo veel van u, wat dunkt u dan van dit?
Hier ook vyf oogen, hier is meê wat voor het vragen,
(380) En die hier vaste gaet, heeft zeeker niet te klagen.
Besiet de dieren al te water en te lant,
Zoo dol en isser geen, ik ben zijn beste pant,
Van kreeften, van gescheer,van visschen en van veuglen,
Men siet het an haer staert of pronken van haer vleuglen.
(385) Dan ben ik zoo gemoet, al ben ik zonder guy1,
Ik voer voor mijnen vrient wel levend in den kuyl.
Hoort Lambert dan eens aen, met Jasper en Louyse;
Al ree maet zoo der op; dit is geen kinder spyse.
Dus roemt gy niet uw oog, uw handen of uw voet,
(390) Maer my, om dat gy nae mijn pijpen danssen moet;
En waer ik niet uw heer, en gy mijn trouwe slaven;
Wat hadt gy dan voor my te vryen en te draven?
Om mijnent wille gaet den koppelaer de snap,
De nonne by den paep, de munnik uyt de kap,
(395) De deeren by den knegt, de pater van zijn bedde,
Al waeiden het of vroos, en sneeuden in de wedde.
[p. 207]
Zoo meenig lange nacht wort al voor my gegaen,
Gewaekt, geloopen by de lieve stille maen.
Ick kan de deuren los, de vensters open maeken,
(400) En menigmael een gang van boven deur de daken.
Daer vind ick mijn geneugt; maer is de kaerte vals,
So waeg ick ook een sprong, doch breeke genen hals.
Dat is een kleyne saek; de werelt most verkeert zijn,
Wanneer een brave meit sou niet een sprong meer weert zijn.
(405) Hieromme zoo gy vryt, beroept u al op my,
Uw saecken zijn geklaert, kom ick er maer eens by;
Ick kan de goede gunst, ik kan de steê verwerven
By vrouwe, by de meyt, ick kan’t oock wel verkerven.
Dat is wel eer gebeurt; twee heeren op een hof,
(410) Twee speten aen een brae; dat is oock wat te grof.
Maer wat kan ik daer voor? het geven dat my vry stont,
Was quaet alleene door de foute die daar by stont,
Verborgen en bekleet, doch tot haer eygen scha,
Met al de deugden van de reyne Porcia.
(415) Dus seg ik noch, dat dit in alle recht en reden
Niet qualyk was gedaen, maer qualijk was geleden.
Want die van twee gelyk wil nemen gelt op hant,
Die brengt den gever niet, maer zelver hem in schant;
En of ik dan al eens wat leelyk was bevonden,
(420) Zo zijn mijn deugden doch veel groter, als mijn sonden.
Ik ben uw lust, uw vreugt, uw anker, en uw ploeg,
Uw leven, uw begin; is dat noch niet genoeg?
Zoo jaegt my doch eens weg, in spijt van alle vrouwen;
Ik wedde ’t sestich jaer doen u de koop berouwen.
(425) Ik maeke man en wijf, ik maeke moêr en kint;
En alles wat gy roemt, van mijnen stam begint.
Gy weet, hoe nu de krijg met moorden en met branden
Veel doode steden maekt en vruchteloose landen,
Veel vaders zonder kint, veel kinders zonder vaêr,
(430) En dit heeft nu geduurt, en duurt noch menigh jaer.
[p. 208]
En is de werelt dan haer meeste deel geslagen,
Hoe komtse dan zoo vol? dat moet ik u eens vragen.
Men hoort niet, dat een worm nu korteling of kat
Geworden is een mensch; dat is den hemel zat:
(435) Of dat Deukalion de steenen van den acker
Voor dode menschen neemt, en maektse weder wacker.
Men weet ook nu niet van Prometheus of den man,
Die wederom van kley de menschen maeken kan:
En Kadmus heeft ook nu zyn zaeyen al verlaten;
(440) Geen tanden worden meer gewapende soldaten.
Waer komen zy dan heen? dat schepsel en gezaeyt
De werelt niet en dient, de vrouwen niet en paeyt.
Ik ben de rechte stam, de wortel van beklyven,
Een woeker van den man, een wecker van de wyven.
(445) Ik weet alleene raedt en boete desen storm,
En brenge geenen steen of muren in de vorm,
Ik kan al even wel behouden en vermeeren
De gansche werelt, en ik doe het noch al geeren.
Ik zoeke vrou en meit en bouw al in de steê,
(450) En zyn dan zyder niet, zoo moet de nonne meê.
Dat gelt my even veel; want wou ik lang verkiezen,
Ik zou by dezen tyt myn rekenschap verliezen,
Zo gaet het nu van gat, men schoont noch knecht, noch heer,
Dat dunkt de wyven ook, zy weigeren niet meer.
(455) En dat gy doch zoo roept van koningen te maken,
Aen schoone maeghden, en aen gelt en goet te raken,
Dat is noch niet met al; dat kan ik aller best.
Hoe menigmael heb ik een ander uit zyn nest
Gekregen? en daer toe noch eindelyk te loone
(460) Het ryk, de koningin, de scepter, en de kroone?
En dat en is niet vreemt; ik weetter wel zoo veel,
Die mager zyn en schrael aen buydel en aen keel:
Maer nu ik haer den weg gae wyzen in de broeken,
Nu weten zy haer kost zoo rykelyk te zoeken;
[p. 209]
(465) En dat noch niet alleen, ik weet noch meer daer van,
Ik maek u daer een hert en koekkoek van een man.
En daerom niet een lidt zoo wel, als ik gedient is,
Men kan terstont wel zien, wie mans en vrouwen vrient is.
Ik ben gelooft, gelieft, gebeden en gevreest;
(470) Ik dwinge moet en man, en selden my de geest.
Ik volge mijn begeer; maer woudt gy my gebieden?
Wanneer ik niet en wil, zoo kan ’t doch niet geschieden.
Van zulken aert ben ik: de zinneloose mens
Bevint alleen aen my de meester van zijn wens;
(475) Ik leide ziel en zin van alle, die der leven
In kennisse van my, ik doe de trotse beven;
En wederom dat bloet, dat swak is en versaegt,
Heeft menigmael voor my een goeden kamp gewaegt,
Hoe veele meer de mensch? beziet de oude wallen.
(480) Heeft Troje niet om my met Thebe moeten vallen?
Ik heb het haer gedaen. Ik heb in mijn gebiet
De wapens en de magt, zoo groot en zijn ze niet,
Den trotsen Hercules, der leeuwen schrik en dwinger,
Kreeg ik het pantser uyt, de wervel aen zijn vinger,
(485) Hy spande voor zijn bruyt zijn grove wapen af,
Demoedig, en hy koos de spille voor zijn staf.
Om mijnent wille is de meester van de zeden
Bedwongen van een vrouw, gezadelt en bereden.
Om mijnent willen is een koninklyke ziel
(490) Vernedert, en zijn handt gevonden aen het wiel.
Maer dit is noch al niet; ik hebbe meê de Goden,
Zoo menig.als daer in den hemel is, geboden.
De zegenryke zon, de vader van den dag,
Dien maekten ik zoo blint, als of hy niet en zag:
(495) Hy most van boven neêr, van gulden ros en wagen,
En aen een slechte meyt mijn heerschappy verklagen.
Zoo tasten ik hem aen: jae Jupiter noch meer,
Al was hy schoon een Godt en zijner Goden heer.
[p. 210]
Al meynden hy de hel en hemel wel te dwingen,
(500) O bloet! ik kost hem haest zoo fijntjes leeren zingen,
Hy most den hemel af, en in een ossenvel,
Of in een ander dier; zoo ging de zaeke wel.
Wat dunkt u zulken heer, wiens hayren in de kroone
Des hoogen hemels staen, een meester en een zoone
(505) Van aller Goden Godt, die met de groote maght
Van felle blixem speelt en grove donder lacht,
Die, zeg ik, die, ontzag en schrik van alle volken,
Zoo hier beneden zijn, en boven op de wolken,
Die wort van mijn gewelt, en van zijn eigen lit
(510) Bedwongen menigmael, hoe kreupel dat het zit.
Dit is eerst roemens weert, gaet eene van u allen
Hier boven, zoo sal ik myn zaeken laten vallen.
Maer neen, dat weet ik wel; bedwing ik alles heel,
Dat boven is en hier, ik dwing ook wel een deel.
(515) Doch zoo gy niet en wilt, ik weeter beter raedt toe,
Ik sluyte daetelyk de beurse van mijn zaet toe,
Dus neemt u zaek in acht; het jongste, dat gy vint,
(Daer troostet u vry meê) dat is het leste kint.
A1 quam de beste schat van maegden en van vrouwen
(520) En boden haren dienst, en lieten haer beschouwen,
Ja trocken my de neus, en scheurden my de kop,
Zoo rep ik my doch niet; zy krygen my niet op.
Dan ziet eens, hoe gy zult met uw gemael bewaert zijn,
Dat gaeren waer by my, dat zal dan in uw baert zijn,
(525) Zy worden u zoo dol, en eindelyk zoo gek,
En overvallen u en breeken u den nek.
Daer hebt gy dan uw loon, als menig goet kapoen heeft,
Of menig droger, die de vrouwen niet van doen heeft.
Noch heb ik liever dit te lyden, als te zien,
(530) Dat ik niet over u zou heerschen en gebiên,
Die noch uw vlees en bloet, uw leven van my krygen,
En alles, wat gy zijt.
                                Ik berste schier van zwygen;
[p. 211]
Zoo zwel ik, sprak den Aers, waer ziet gy my voor aen?
Wat zyn het dan voor luy, die eersten zitten gaen?
(535) Wech met uw vuyle snap, gy knorrepot, gy kakhuys,
Gy stinker, sprak de Hant, en sloeg hem op sijn bakhuys.
Wat meynt gy, dat uw stem en lieffelyken aêm
Hier gelt in onsen raet? wech, eer ik u beschaem:
Gy komt hier, en begint zoo byster aen te snauwen;
(540) Wacht, dat gy tanden krijgt,zo leert u woorden kauwen;
Daer ik en ander luy de mont eens open doe,
Daer hout gy domme gat uw preutelpoorte toe;
Gy weet uw tijt en steê, daer staet u vry te reden,
Maer hier is en is uw tael in ’t minste niet geleden.
(545) Hieromme ziet voor u, eer dat u schaê geschiet.
Den Aers en zey niet veel, maer docht te minder niet,
Gelykmen denken magh: het heeft hem wel gespeten,
En had hy eenen tant, hy hadderop gebeten.
Zoo moeiden hem de slag, noch veele meer de smaet;
(550) Daeromme zocht hy wraek, al waer ’t zijn eigen schaed.
Hy sloot zijn deuren toe, zijn dermen en de paden,
Met alles watter is om ballast uyt te laden.
Doen was het wel gemaekt; de poorte was in ’t slot,
Het kacken was verboôn; dat was een quaet gebot.
(555) Het quam al vast beneên, en meynde deur te booren,
Maer neen, het golt al niet, het drucken was verlooren;
Zoo kragtigh was het niet, zoo tydigh of zoo ryp,
Het quam al op malkaér, en dubbel in de knyp;
En dat niet gaeren waer bedrongen of verschoven,
(560) Dat most de ribben deur, of wederom nae boven.
Daer was geen ander weg, geen ander open padt,
Niet voor de minste lucht; zoo boose was het gat;
Zy moghten om de plaets van binnen zich verdragen,
En wasser dan geen ruymt, dat mogt de pensse wagen.
(565) De mage bleef gekropt, de dermen waren stijf
Van kamer, en de huit gespannen op het lijf.
[p. 212]
Men wist niet watter waer, de spijse wou niet zacken,
Al waer het hooge tijt om eeten en om kacken.
Het aengesigt verviel, het hooren dat verging,
(570) De oogen zonken in; aen yder zat een ring;
Den aessem vuylden al, de tong begost te backen
Van droogten in de mont; nog wou den Aars niet kacken.
De leden waren mat, den brant inwendig nam
Haer voedsel, en de dronk was oly in de vlam.
(575) Doen zocht men medecijn, en alderhande quacken
Om kamergang;maer neen, den Aers en wou niet kacken.
Geen kruyden, geen vergif quam verder, als den bals,
Daer mogt het heen en weêr, maer onder was het vals.
En wat Galenus oyt of Hermes wist te geven,
(580) Dat most hier weder uyt, of zonder dat het leven.
Zoo teeder was de geest, zoo deger uytgeteert
Van voedsel, dat haer bloet en hitte was geweert.
En als de vuyle gront den hemel kan ontsteeken,
Zoo was ook hier de mensch, by beide gaer geleken.
(585) De mage lag in noot, haer nevel toog al op,
En brogt een vreemde mist van dampen in de kop.
De bleeke trony stont en douden in de droppen
Van ’t oude bange zweet, de hayren in haer toppen.
Zoo flaeu en zoo benaut was alles, en de poort
(590) Noch even vast beset en even zeer gestoort.
Daer was geen ander raet; de Hant most nae beneden
En vleyen voor den Aers, en zeggen hem de reden,
Het was zoo qualyk niet gemeent, en boven dat
Zoo deed het haer zoo leet, dat zy gebroken had.
(595) Maer al en golt het niet; het kacken was verzworen,
Voor eersten, en den Aers en had daer ook geen ooren.
Al zaghse noch zoo dweeg, al badse noch zoo zeer,
En streek hem hier en daer, en heete hem mijn Heer,
En buygden haer zoo krom tot onder op zijn hacken;
(600) Noch moght het al niet gaen, noch wou den Aers niet kacken.
[p. 213]
Dat was een quaden troost, nochtans wat zoumen doen?
Zy mosten alle voort, en bidden om een zoen;
Het kacken most er zijn, en wou dat niet gedyen,
Zoo was het anders niet, men most de ziele spyen.
(605) Doen ging het kermen aen, de voeten en de keel
Die riepen even zeer en kregen even veel.
Zy seiden vaste, daer de faute was bedreven,
Daer hadden ook haer plaets het straffen en vergeven;
Dat zy in minder schult en even veel gevaers
(610) Begeerden noch genaê; maer voor den dooven Aers.
Nogtans daer was al moet, want zelven hem te krenken,
En dat hy niet en sprak gaf hope van bedenken.
De Hant begost het hemt te lichten, en de Voet
Die broght hem, daer de plaets gelegen was en goet,
(615) Dan boven, dan beneên, op alderley gemacken;
Maer neen, dat was al niet, den Aers en wou niet kacken.
Geen lit was zoo bequaem, zoo lieffelyk, zoo dweeg,
Dat van den boosen Aers de minste letter kreeg,
Ik zwijge dan een woort; men hoorde wel wat brommen
(620) Wat brullen binnens monts, als seven vaendel trommen:
Maer wie zou dat verstaen, dat drollige gesnork?
Al sprak hy noch zijn best den overgeven Tork,
Het was niet anders, als zijn grimmen, en een teeken
Van boosheit, die de tong geen plaetse gunt te spreken.
(625) Daer lag de goede moet, daer lag de matte geest,
En alles wat wel eer zoo dapper was geweest.
De Handen waren slap, de Voet en was niet magtig
Te treden, en de last die viel hem veel te krachtig,
Daer was nu niet een lit, dat wille meer geboot,
(630) Zy waren al te mael heel lam en hallef doot.
De tonge was al stijf, de oogen schier gebroken,
De leste tijt begon den beyssem al te koken;
De longe was benaut de lever lag in brant.
Geraden, en het vuur nam binnen overhant,
[p. 214]
(635) Daer bleef geen telken meer van leven, als de smerte,
Die van de bleeke doot belegert was in ’t herte.
Zy brocht den flaeuwen geest haer vreesselyken schrik,
En klopten vast al aen, en elken oogenblik,
Tot dat het goede hert, verslagen en onschuldig,
(640) Sprak eintlijk tot den Aers, nog kranker als geduldig:
Is dan uw toornigheit, uw schade dan zoo groot?
En niet te boeten, als alleene met de doot?
Wel aen, ik ben te vreên, zoo moogt gy u bereyden,
Om ons in eene kist te zamen te geleyden.
(645) Dat kan niet anders zijn, gy zijt niet meer, als wy,
Van onsen doot en van uw eigen oordeel vry.
Een schepsel, een begin, een ziel is ons gegeven,
Een treurigheit, een vreught, een vallen, een verheven,
Een vleesch, een been, een bloet, een doodelyke wet,
(650) Een hemdekleet, een graf, de wormen een bancquet.
Nu ziet eens, wat gy zult met uwe wraek verwerven.
Niet meer, als met uw vrient en vyant zoo te sterven.
Want wat heb ik gedaen? waer in heb ik verdient?
Te leven, en niet ook te sterven als een vrient
(655) Nu stelt eens tegen een; om eene te vertreden,
Vermoort gy zelven u en al de goede leden,
Die nu zoo langen tyt als gy bekennen moet,
U hebben trou gedient, gedragen, en gevoedt.
Maar zietse nu eens aen; wie zal haer zonder tranen
(660) Of nu opkomen zien, of naemaels van vermanen?
Waer zyn haer kragten nu? haer schoonheit? haer geluyt?
De ziel is aen de keel; den aessem wilder uyt.
Is dan uw lust gedaen? jae zeeker ook myn lyden.
O helsche razerny! ô wel vervloekte tyden!
(665) Waer ist doch oyt gehoort? wy hebben van uw smaet
Noch schult, nog wetenschap; waeromme dan de schaed?
En zoo dan dese slagh moet immers zijn gewroken,
Zoo zoekt uw rechten man; wy hebben niet gebroken;
[p. 215]
Wy doen wat u belieft: hierom bedenkt u toch,
(670) En wilt gy dan niet ons, zoo spaert u zelven doch.
Gy hebt zoo meenig pat uw schade te verhalen,
Ais niet uw vyant heeft zijn fauten te betalen.
Gebruykt hem voor uw slaef, en laet hem niet een schijn
Van vryheit; en ik weet hy zal tevreden zijn;
(675) Hy kent zijn meester nu, hy moet zich nu wel schicken.
Dat was een woort, en daer begon den Aers te nicken,
En sprak: zoo zal hy doen al wat ik hem gebiê,
(En met ontging hem al een dreuteltjen of twie)
Ho dat gaf zulken lucht en ruymte nae beneden!
(680) Tien Kroonen was het waert: dat sagmen aen de leden.
Zy riepen al te mael, al wat gy maer gebiedt,
Dat zal geschieden; en de Hant en zweeg ook niet.
Dus stelden daer den Aers de penne nae zijn voordeel,
En schreef zyn ongelijk, zijn eisch, zijn eigen oordeel,
(685) Besegelt achter in de slippen van zijn hemt.
Al was de prente grof, den eisch en was niet vremt.
Den inhout was aldus. Of wel de wijse wetten,
Geen spraeke zonder reên geboden te beletten;
Of wel een schelm en dief, en die de doot verdient
(690) Zijn tonge waer gegunt, zoo veel te meer een vrient,
Zoo hadde doch de Hant dit schandigh overtreden,
En niet alleen zijn tael haer vryheit afgesneden,
Maer ook met grooten schimp en eervergeten hoon
Gescholden, en een slagh gegeven op zijn koon;
(695) Nu wistmen wel, waer dat de zaeke dan gestelt waer,
Daer boven ongelyk noch openbaer gewelt waer,
En dat het oude recht te straffen hier geboodt
Het eene met een breuk, het ander met de doot.
En was hem dan de maght gegeven en de wetten
(700) Geboden van de doot, wie kon ’t hem dan beletten?
Maer neen; zijn goedigheit, zijn liefde, zijn genaê;
Waer sterker, als het recht, en grooter, als de schaê;
[p. 216]
Doch om dat zijne gunst geen zonde moght bedecken,
En wederom een smaek van qualyk doen verwecken,
(705) Daeromme zou de Hant, tot boete van gewelt,
Een spiegel yder een voor oogen zijn gestelt,
Te zien, hoe qualyk datmen zulken Heer verwont heeft,
Die winden in zijn magt, en donder in zijn mont heeft,
En of hem dan zijn lant met algemeyne stem
(710) Waer eigen. en ook zoo zijn werken al voor hem,
Zoo was hy evenwel noch uyt byzonder reden
Bewogen, en alleen met dese dry te vreden;
Dan mosten zoo bereidt en bondigh nae de staet
Geschieden, of hy zwoer, hy worde weder quaet.
(715) Ten eersten sou den Aers zich nimmermeer gaen setten,
Het kussen zouder zijn; daer zou zijn Hant op letten,
En schudden dat wat op, en nemen hem in acht
Met stoelen en met bank; hy zat zoo gaeren zacht.
Ten tweeden, als hy was verlegen in zijn drucken,
(720) En boven waer het vol, en onder wou ’t niet lucken,
Dan zou hy zyn bereidt, en helpen hem de wil
Of midden met een douw, of achter met een pil.
Ten derden, als hy zat, en kost niet meer verrichten,
Zo zou zyn rechter Hant het achter hembt op lichten,
(725) Of wie van beiden wouw; dan zou zijn kameraet
Daer hebben zyn bescheit, en vagen hem de naet:
En dat wou hy voortaen zyn leven langh genieten,
En zonder fauten, of hy woud niet Aersgat hieten.
Maer nauwelycx was ’t woort gevlogen, of de Hant
(730) Was veerdigh, en het hembt gelevert op een kant;
En daer meê ging het aen; hy stelden hem te kacken;
En gaf hem achter los met opgeblasen backen,
Niet anders of de toorn was in een misverstant,
En al haer donder gingh op eene mael in brant,
(735) Of Nereus met gewelt zyn omgeroerde kolken
En ’t onderste van ’t meyr wou storten in de wolken;
[p. 217]
Jae even of de lucht die scheurden, en de zael
Van Jupiter die viel met al haer Goden dael.
Zoo ging het achter af; de Nimphen en de Goden,
(740) En alles watter woont in berg en dael, die vloden,
Zy hoorden het gekraek, en schrikten voor de slag,
Die Faunus eens wel eer in zyn gebergte zag,
Als Pelion met al zyn Reusen en Giganten,
Zyn dolle leger voor den hoogen hemel planten,
(745) En sleepten by malkaêr de bergen en de steên,
Van rotsen, vels, en klip, en stapelden op een,
Al watter op der aerd’ van hoogte waer te vinden
Tot onder aen de maen, en boven weêr en winden,
Om Jupiter, en Mars, en Venus, en de rest
(750) Te vallen in haer ryk, en stoken uyt haer nest.
Zy hadden nu zoo lang in weelden daer geseten,
Zy mosten ook eens meê wat van de werelt weten.
Maer Jupiter, al was hy zeeker voor de buy,
Zyn pyl en was niet zwak, zyn hant en was niet luy;
(755) Hy sloeg van boven neêr met blixem, vier, en donder,
Daer lag het hooge werk, de timmerluy* daer onder.
Dus dochten zy was nu de werelt weêr verblindt,
En Jupiter verstoort, al was het maer een wint,
Dan die zoo krachtig ging, dat zy met alle krachten
(760) Verliepen, om den slag haer einde niet te wagten.
En zonder omme zien. Men seyt, dat Phaëton
Een voerman van een dag, de zoone van de zon,
Gelegen in zyn graf, en lange tyt vergeten,
Heeft meê van dezen slag zyn riften omgesmeten,
(765) Hy vreesden noch de magt, den donder, en de vlam
Die hem zyn lyf, zyn loop, zyn ros, en wagen nam:
Hier is nu, dogt hy, weer een ander by de paerden,
En die komt even ook, als Phaêton, ter aerden,
Maer hy en wist noch niet,dat in dat domme gat
(770) Een donder en een wint van zulke streeken zat.
[p. 218]
Daer door de werelt heel verslagen en in roer was,
Niet anders of de droes daer onder met zyn moêr was.
Zoo liep het onder een; men hoorden het gekraek,
En wist niet van den val; noch minder van dezaek;
(775) Alleen de zwacke geest en hallefdoode leden
Die quamen weder by, en waren wel te vreden,
Al ging hy noch zoo grof, en bad hy omgekeert
De bergen en de zee, zy waren niet verveert.
Hy hadde nu geen stank, geen ongerymden gorgel;
(780) Zyn aessem als kaneel, zyn stemme was een orgel.
Zoo was het doe verkeert, en diemen alderveerst
Verworpen hadde, die verwon haer op het eerst
Dus even gaet het noch; en zy, die nu op spitsen
Van dese werelt staen, al hebben zy de flitzen,
(785) De schilden en vergif van Tarter en van Moor,
Zy nemen dit vry aen, en knopen ’t in haer oor.
Daer ongelyk, en heyl, daer wellust en ellenden
Nu op het hoogste zyn, daer dreygen zy te wendenn.
Geen kroone dan zoo ryk, geen steden dan zoo vast,
(790) Zy zullen, of zy zijn te zamen al verrast;
En die verwonnen scheen, verloopen en vergeten,
Dien heeftmen eergevoelt, als wederom geweten.
Dus ziet aen beyde gaer, dat ook de kleyne maght
Is menigmael zoo drae verheven, als veracht.

                                EINDE.


[p. 219]

BYVOEGSEL.

                    EEn man van goet verstant
                    Quam dit gedicht ter hant,
                    En mits hy daer geen naem
                    Zagh onder, om bequaem
                    (5) Te weten, wie de vaêr
                   Van zulken maeksel waer,
                    Zoo drukt hy zynen ring
                    Op dezen vondeling.
                    Maer om niet licht bekent
                    (10) Te worden, en geschendt
                    Gelyk Esopus kaeuw
                    Met pluimen van de paeuw,
                    Zoo ging hy dit ontleen,
                    En heel en al verkleen,
                    (15) En nam het doen weer aen,
                    Als eerst van hem gedaen.
                    Is dat nu wel geklaert?
                    Zo dankt het Doctor BAERT.

                                                  A.S. H.v.B.


[p. 220: blanco]

Continue

Tekstkritiek:

vs. 419 Den jager er staat: De njager
vs. 1211 Endimion er staat: Eudimion
vs. 1815 maer er staat: naer
vs. 665 de nootaanduiding in de tekst is c; omdat die ook bij de vorige noot staat, en in de noot dit en het volgende begrip behandeld worden, is hier voor d gekozen
p. 57 naar de noot wordt niet verwezen in de tekst. De noot hoort bij vs. 1896.
p. 59 Floralia er staat: Flocalia
p. 59 viri turpiter er staat: viriturpitur
vs. 2163 heroyke er staat: herolyke
Laus Stultitiae - A. Stikke - 1689

DESIDERIUS ERASMUS

Lof der Zotheit. De vertaling door Adriaen Stikke, Deventer
(Arnoldus Curtenius) 1689.
Uitgegeven door drs. P. Koning.
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Gebruikt exemplaar: UBL 1197 E 31. Ex. UBGent BL 9108: 6 bij google.books

Continue

[fol. π1r]

LOF DER

ZOTHEIT,

Uit het Latyn van Erasmus Rotterdammer
in Nederduitsch dicht overgebraght

DOOR

ADRIAEN STIKKE,

HEERE VAN BRESKENS,

Waer by gevoegt is de

LEDENSTRYT

VAN DEN ZELVE HEERE,

In Opper Hongarye te duitsch Proben, in
den jaere 1626. gedicht.

[Houtsnede].

___________________________

Te DEVENTER,

By ARNOLDUS CURTENIUS, Boekdrukker en
verkooper, woonende op de Hofstraet, 1689.

[fol. π1v: blanco]
[fol. π2r]

De Drukker en Uitgever aen den

LEEZER.

GUNSTIGE LEEZER,
HOe groot een man Erasmus Rotterdammer geweest zy, is elk Nederlander ten vollen bekent. Te vergeefs draegen veele steden op hem geen roem, Gouda om zyne ontfangkenis, Rotterdam om zyne geboorte, Deventer om zyne opvoeding en eerste jeught, en Bazel om zyn graf. Behalve andere werken getuigt daer van zyn Lof der Zotheit, in den jaere 1508. uitgegeeven, daer hy al lachende (het geen Horatius niemant verbiedt) de waerheit zegt, en de Zotheit al de werelt met de gebreken van alle staten en slag van menschen wyslyk doorhaelt, om op een aerdige wyze elk de deught en zeden in te planten. Hoc zeer dit werk in achting by ieder geweest zy, getuigt Erasmus zelve in een brief aen den Abt Antonis van Bergen, om dit boekje eenigsins, zo het scheen, op den maeker misnoegt. Het behaegt, zegt hy, allen geleerden van al de werelt, Bisschoppen, Aertsbisschoppen, Koningen, Kardinaelen, en Paus Leo zelven, die het van voren tot achteren geheel heeft doorleezen. Het heeft ook doorluchtige verstanden altyt behaegt; en niet alleen de Heer van Brantwyk, maer ook de Heer van Breskens, Adriaen Stikke, [fol. π2v] die vry wat van Erasmus geest had, om jok en ernst zonder walge te mengelen, zich te koste gelegt, om de Zotheit Nederduitsch rym te doen spreken. Dit, het grootste van zyne nagelatene papiere kinderen, geeven wy nu in het licht, en meenen niet quaelyk van het gemeen verdient te hebben, door het leven van dit schepsel, dat alrede met de doot worstelde, door den druk te bergen. Immers, zoo de Heer van Breskens zyne tytgenooten, kenneren en beminneren van rechtschapene poezy en haere schrandere vonden en aerdige invallen, ooit behaegt heeft, kan hy hun, onzes oordeels, niet mishaegen in dit werk, waer in Erasmus elk in zynen tyt voldaen heeft. Doch op dat wy den grooten burger van Deventer niet oppronken, met het gewaet van den onvergelykelyken Rotterdammer, voegen wy hier by den Ledenstryt, een werk van zyne eigene vinding; dat voorhene Doctor Peter Baert, een Vriesch Geneesmeester, zozeer behaegt heeft, dat hy het, hoewel met verandering, op zynen naem hebbe bestaen uit te geeven. Dit zyn de eerstelingen zyner gedichten, die wy, om den wensch van veelen te voldoen, en op hoope van te behaegen, nu uitgeeven. Valt het zo uit, zy zullen eerlang gevolgt worden van andere diergelyke, en eindelyk van al den schat zyner poëzye. Vaer wel, gunstige Leezer, en vermaek u met deze eerlyke uitspanning tot oeffening van uw verstant en oordeel.


[p. 1]

LOF DER

ZOTHEIT,

Uitgesproken door haer eigen mont

AEN HAERE

ONDERDAENEN

In deze werelt, van allerhande staet, be-
dieninge en hoedanigheit.

DE Zotheit, die zoo langh het opperste gezag
    Op aerden heeft gehadt, als haeren bodem lag,
Daer zoo veel geesten al sich gingen meê verbinden,
En trekken met haer op, eer Adam was te vinden,
    (5) Daer op se moedigh is, en wederom verstoort,
    Dat haer geen eer geschiedt, als zulke Goden hoort.
Van zoo veel zotten, als de Werelt wort bewandelt,
Was noit tot haren lof, en hoogheit iet verhandelt.
    En wilze dan niet meer dieswegen zyn beschaemt,
    (10) Zoo moetze zelve doen, dat zelve haer betaemt,
En alle zotten ook, dat is, tot haerder eeren,
Haer eigen woort te doen. En is ’t niet na begeeren,
    Of alsmen garen zagh, daer weet zy weinigh van;
    Het is voor haer genoegh, en dus begintze dan:

[p. 2]
(15) HOe qualick dat men van de Zotheid weet te praten,
En over al veracht; dat wil ik daer by laten.
    Het is myn eigen volk die schuldich daer aen zyn.
    Sy houden haer soo vreemt, en eigen syn se myn.
Of meynt gy dat alleen de bellen haer beklappen?
(20) Och neen, de Narren zyn de meeste sonder kappen.
    Indient al bellen droegh, dat bellen dragen zou,
    Waer of men van ’t geraes zyn ooren laten wouw
Van al dat bellenwerk? doch die geen zotten heten
En zot zyn door en-door, die moeten dit wel weten,
    (25) Daer is geen ander lust, geen vreugde, geen vermaek
    Noch boven, noch beneên, als daer ik onder raek.
En wilje daer af blyk? dat kan ik u wel geven.
Te voren waerje doot, nu schynje weer te leven.
    En waer quam dat van daen? wat of u doch bewoogh?
    (30) Ik, uwer aller vreucht, ik was u uit het oogh.
Gy zaegt, gelyk als waer de pekel u ontlopen,
Nu meint gy wederom, den Hemel gaet u open,
    Zoo werter nu geleeft, gejuicht en ook gelacht.
    En dat doen ick alleen; ziet daer eens myne macht.
(35) De Zotheit, roeptmen nu, de Zotheit wil beginnen.
De Zotheit, dat is waer, der zotten en zottinnen
    Geboren Koningin dat ben ick, en ick schaem
    My niet gelyk als gy, myn wettelyke naem.
Maer dit behaecht my seer, of schoon dat al de Zotheit
(40) Is over al veracht, ja by de grootste botheit,
    Nochtans gy wort om my zoo bly, en in u schik.
    Een teken, dat u niet zoo lief en is als ik.
Dat kan niet anders zyn; ik kome pas vertonen,
Myn mogend’ aengesicht, en lodderlyke konen,
    (45) Siet wat een nieuwe vreucht, wat blyschap en vermaek!
    Hoe lacht, hoe leeft het nu! niet anders of de smaek
Van rechte Godendrank, vol kruyen van verheugen,
Als Jupiter die met zyn Goden placht te meugen,
[p. 3]
    Daer alle zwarigheit, en treuren meê vergingh,
    (50) Niet anders, zeg ik noch, als of u die bevingh.
Zoo vrolyk zyt gy nu, zoo los, en onbekommert.
Te voren lagh de moet, de mont was in de Lommert;
    Men zach wel zoo bedrukt, zo droevig, en benouwt
    Als eene die bekocht of qualyk is getrouwt:
(55) Maer even als de bloem, de knopkens aen der heyde
Geslooten door den douw, zoo haest, en geeft geleyde
    Vrouw Venus aen de Son, haer treuren zyn ze moe,
    En lacchen met een reuk den lieven Hemel toe.
Dus gaet het my met u; zoo zeltsaem, en verslagen
(60) Als eerst u weezen waer, zoo schynt het nu te dagen;
    En wederom herstelt, met dat ik maer de voet
    Hier voor u neder zet; zoo bolt u dat, en doet
U in de beenen sacht: gy meucht my wat begekken,
Nochtans en kunt gy niet een ooge my onttrekken.
    (65) Had Heer Oom dus u hert en oogen in de Kerk,
    Zoo wel gelyk als ik, dat was een deftigh werk.
Dus is’t dan niet van doen, dat imant hier begeerde
U aendacht, en gehoor, gelyk de hooghgeleerde
    En kloeke redenaers dat bedewys gebien.
    (70) Och dies behoef ik niet, dat heb ik al gezien.
Maer eer ik verder gae, zoo moet ik u eens vragen,
Wat denkt gy dat ik hier, en op myn ouwe dagen
    Dus uitgestreken kom? ik denk gy meynt al waers,
    Het is my om een brief van Doctor, of wat aêrs:
(75) Neen holla, niet zoo breet, dat zou my niet betamen.
Het is wel van myn volk, maer al in ander namen,
    En ook de brieven zelfs, al zynze wel niet dier,
    Daer moet een aenzien by, en dat en is niet hier.
Daer schort my noch wat aen: doch lust u eens te horen
(80) Wat myn begeren zy? zoo leent my dan u ooren.
    U Kerkelyke niet, die sluiten, eer gy meent,
    Maer die gy wel een Sot, en Janpotagy leent,
[p. 4]
Dat zyn de gaeuste wel, daer stelt u mee te werke;
Die laeden wel zoo veel, als seven van de kerke;
    (85) En sulke dienen my, of als de ooren van
    Ons Midas in den zang van Phoebus tegen Pan.
Ik moet doch nu met u wat wysselyk eens praten;
Doch niet van uw geloof, en of het u sal baten
    Te zien, wat in den Raet hier boven al geschiet,
    (90) En wie dat in het Boek des levens is, of niet.
Dat weet gy doch genoegh, en al myn ondersaten.
De wyven aen het wiel, de sleepers op de straten
    Verstaen zich hier al op, en hebben deze greep
    Of binnen uyt de kan, of buyten in de zweep.
(95) Maer ik sal nu van daegh de overeeude wysen
Eens volgen, die haer konst maer toonden in te prysen
    De groote daden van de helden en de Goôn,
    Gelyk dat vele nae haer eigen zyn gewoon.
Doch wil ik ook geen hant, daer Babylon op draeide,
(100) Of die by Ganges eerst de vreemde vanen zwaeide,
    Hier roemen; of de konst van eenigh trots gewelf;
    Maer my, my mein ik nu, dat is, de Zotheit self.
Dus hoort dan naerstig toe; het gaet u aen, myn Heeren,
Dat zeg’ ik met verlof, ik zal nu, my ter eeren,
    (105) Van my, en myn geslacht bewysen op een prik,
    Dat hier ter werelt niet soo zaligh is als ik:
De schoonheit, konst, en eer, de koninklyke zetel,
De wysheit, zoo geroemt, de rykdom, zoo vermetel,
    Ey gunt haer vry de zaê van alles, en de wael.
    (110) Wat ieder heeft alleen, dat heb ik al te mael.
Of meint gy, het is zot sich zelven zoo te pryzen?
Dus is myn eigen ampt; dat zeggen alle wyzen;
    Die schryven dit den zot met goede reden toe,
    Of isser iemant dan noch zotter als ik doe?
(115) Wat zottigheit waer dat? die scheenen eer te razen;
Dies gunt my dat ik magh myn eigen lof uyt blazen:
[p. 5]
    En waerom doch ook niet, ik acht dat al zoo goet,
    Als dat men soo zyn eer by vreemden huuren moet,
En laten door gedicht die klinken, en vertogen,
(120) Al isset maer gedicht, en altemael gelogen.
    En ziet eens zulken aen, hoe lelik, en hoe zwart.
    Daer heeft hy eer genoegh, al had’ hy niet in ’t hart,
Al was daer noch verstant, noch anders iets te merken,
Als dat hy voor een stier moght strecken, of een verken,
    (125) Zoo neemt hy hier doch op zoo trotsen hogen draf,
    En meint, het kom hem toe, daer heeft hy brieven af.
Dies wilt gy deught en eer by zulke luiden zoeken,
Zoo ziet haer niet in ’t hart, maer liever in haer boeken.
    Daer staense vaek zoo breet, en maghtigh van geluit,
    (130) En zyn wel vuy1, en vals, en dieven in der huit,
En dese zulje noch met grote letters lesen,
Als Vaders van het landt, van weduwen en wesen?
    Dus wort al meest gepronkt, verheven, en gevleyt,
    Wat aen het grote roer zyn handen heeft geleyt,
(135) Waerom, als om haer maght? wat heb ik dan bedreven,
Die groter ben als zy, en waerdiger verheven,
    Dat iemant denkt om my, noch eenichsins vereert?
    ’t Is wonder, dat het al de narren niet en deert;
En dat is alleman; wie isser doch geboren,
(140) Die my niet graeg en dient? dat moght ik wel eens horen.
    En niemant evenwel, niet eenen onderdaen,
    Die myner eens gedenkt; dat kan ik niet verstaen.
Daer ook de Tyranny, de siekten, en gebreeken,
Haer kronen zyn gemaekt, en aerdigh aengestreeken
    (145) Met allerley cieraet van deugden, en van eer,
    Door geen gemeene konst, en krachteloose veêr.
Hoe menigh Phalaris, hoe menigh Nero moorde,
Die noch daer nae zyn lof en helden daden hoorde?
    Hoe vele zynder hier tot Goden wel gemaekt,
    (150) Die nu de werelt, en den hemel ook versaekt!
[p. 6]
De koortzen, en de gicht, de onderaertsche geesten,
De Vlieg, de Luis, de Vloo, en diergelyke beesten,
    Die is haer roem, en eer zoo konstigh aengemaelt,
    Dat myne tegens haer het minste niet en haelt.
(155) Maer dit gelooft oock vry, al zijn haer reden netter,
Ick spreecke wederom de waerheyt nae de letter.
    En dat is ook mijn Ampt, soo slecht, eenvoudig heen,
    Niet haten wat ick roem, maer roemen dat ik meen.
Ick kan dat vleyen niet, dat troetelen, dat smeeren,
(160) Dat vele nu bekleet met onverdiende veeren,
    Die haer geveynsde troost, en dagelicx bezoek
    Alleene daer op gaet om in het doden Boek
Te mogen zyn geset. en dat en is geen wonder
Want daer zoo vliegt al wat van ’t Boek des levens onder.
    (165) Nochtans ick kense wel die sterk en wel te pas
    Veel loofden, dat daer nae geen erfgenaem en las.
Doch of ik u eens hier een klugtjen af vertelde
Van ’t geen eens is gebeurt in Brabant aen de Schelde.
    Een ryk en magtigh man, die had een eenigh kint,
    (170) Een eenigh erfgenaem, en eenigh ook besint.
De Vaders, die den naem van Jesus willen dragen,
Die kregen in dit goet een wonder goet behagen,
    Men ging den Vader aen, men seide hem het loon
    Van Eewigheit hier naer; dat ging hem voor sijn soon;
(175) En diergelyken meer, dat my nu gaet te boven.
Maer kort en goet geseyt, sy deden ’t hem geloven.
    Hy wilde dan of niet, hoe node dat hy wou,
    Op dat men hem de tyt van sterven gunnen sou,
Hy stelt als erfgenaem de Geestelyke Vaders,
(180) Mits dat syn Soon ook mee sou leven van de bladers.
    Dies waren sy te vreen en nament soo voor goet
    En seiden hem goenacht: maer hoor eens wat hy doet
Hy breekt dien selven dagh het maeksel van zyn erven,
En stelt alleen den Soon, en ging zoo leggen sterven,
[p. 7]
    (185) En qualyk was de tyt verlopen nae zyn doot,
    De Vaders waeren daer, men eyschten, en ontsloot,
Het gene datter was beschreven in zyn leste
Wel bondigh, maer de Soon die hadde nogh het beste.
    Want alsse beyde gaer ter degen zyn beschout,
    (190) Doen bleek het zyne jongst, het hare wat te out.
Wat wasser aen te doen? men sagh het daer voor oogen,
Haer heyligheyt bespot, haer gierigheit bedrogen,
    En ’s morgens sagmen dus beschreven haer convent:
    Dit zyn de Vaders van het oude Testament.
(195) Soo kloek en ben ik niet, ik wist zoo niet te prachen,
Te schreyen met het oog, en met het hart te lachen,
    Als sulke luyden doen, ik ben gelyk gy siet.
    Wat buiten niet en is, dat is ook binnen niet.
Dus wat ik u hier seg, al is het dan niet aerdig,
(200) Met woorden opgepronkt, het is al even waerdig.
    De waerheit isser in, en wat begeerd gy meer?
    Ik spreek niet om genot, maer voor mijn eygen eer.
Ik sal ook niet met veel omstandigheit van reden,
Gelyk als in de School, myn naem, en my ontleden.
    (205) Waer toe doch dat gebraek, daer gy my selven siet,
    En weet wel wat ik ben, al seid’ ik u het niet?
Besiet dit staeltjen eens, die lodderlyke konen,
Plach daer een Venus, of een Pallas in te wonen?
    Dat dunckt my selven niet, ik ben, en segge nogh
    (210) De Zotheit, sonder gal van leugens en bedrogh.
Ik kan dogh mynen naem, nogh wesen niet versaeken
Gelyk als al myn volk, al zynse met scharlaeken,
    Met gout, en zy bedekt, en zien wel zoo bedacht,
    Als of de wysheit lagh by haer in errefpaght.
(215) Maer of zy al de kap bedecken wat van vooren,
Men siet van achter doch de lange Midas ooren.
    O onbeleefde luy! ze zyn doorwassen gek,
    En schamen haer den naem, dat is een groot gebrek
[p. 8]
En noch zoo acht ik die de zotste wel van allen,
(220) Die mans zyn, daerse gaen, en kinder, daerse kallen,
    En brengen menighmael dan zulke woorden voort,
    Die zy, noch iemant oyt zyn leven heeft gehoort.
Dat moeter onder gaen of anders zoumen achten
De spraeken wat gemeens, en woorden sonder kragten.
    (225) Dat valter dan wel uyt zoo byster, en geschent,
    Dat menighmael de spraek haer tale niet en kent.
Nu daer van al genoegh; eens uyt een ander vaetjen,
En wederom op my; wy hadden flus een praetjen,
    Van my, en mynen naem: dien weet gy nu al wel,
    (230) Maer niet myn groote ryk, myn van, en myn bevel:
Ik ben geen Koningin van die, of dese stranden
En van een einde meirs, al zietmen daerom branden
    Den hevigen Briton, en treden in myn schoen;
    Ik hebber noch wel meer, die zulke dingen doen,
(235) Die zoo veel lant en zant haer grote naem aenstryken,
Meer alsse derven oyt haer leven lang bekyken.
    Zoo zyn de luy der aen; se willen wel myn lant,
    Maer ik, och armen, ik, en ben haer niet verwant.
Sy denken niet, dat al het gene watse winnen,
(240) En wat haer eigen is, haer trachten, en beginnen,
    Haer raden, en haer heir, het is haer lief of niet,
    Ik ben doch al haer hooft, en zy in myn gebiet.
En dat is ook niet nieuws, en daerom meê geen wonder.
Want daer de zonne ryst, en daerse weer gaet onder,
    (245) Siet daer heb ik myn ryk en luiden al geplant;
    En dat zy verder scheen, ik had ook verder lant.
Wat dunkt u dan van my, die met de zonnestraelen
Myn koningryk besluit, en weet geen ander palen?
    Is dat niet groot genoegh? en evenwel geen steê
    (250) Zoo heiligh, zoo bedekt, zoo wys, ik bender meê.
Dat heeftmen wel gezien, wat isser al begonnen,
Gebrouwen en bedocht, gehaspelt, en gesponnen
[p. 9]
    Met mynen raet en daet; al viel het dan niet goet,
    Zoo zeg’ ik wederom, men spilde minder bloet.
(255) Dat is zoo veel geseyt, als ik de kryger leide,
Al trachtmen dan om hulst, men krygt nog qualyk heide.
    Men zey, ik blies het eerst den vyant in zyn oor;
    Maer was ik niet zoo wel daer binnen, als daer voor?
Wat vyandt heb ik doch, wiens giften my bekoorden?
(260) Ik ben zoo wel gehult ten Zuyden, als ten Noorden.
    Doch met een woort geseit, de handel was verknoeit,
    Wie weet het, of het den verrader noch al moeit?
En of het zotten zyn, die zulke dingen darren?
Dit laet ik ongeseit, of ’t zyn al grote narren.
    (265) Ook zal ik hier in ’t hof, en daer zyn aen de wal,
    En heerschen evenwel de werelt over al.
Zoo kan ’t zo nau niet gaen; het wert wel eens verkeken.
Denkt, waer ik al moet zyn, en wat ik heb te queken:
    Besiet de werelt door; ik wedde niet een steê,
    (270) Hoe datse dan ook zy, gy vindt my daer al meê.
Het Keiserlyke hof, de Koninxlyke zalen,
Het heiligh Roomsche Ryk, de Paus en Cardinalen,
    De Vorstelyke stant, de Myter en de Stool,
    Niet isser sonder my: sy gaen by my ter school.
(275) Ik help haer Goden al en Vageviers bereiden,
En die daer tegen zeit, den galgen padt toe leiden,
    Gelyk men dier zoo veel nu heden noch beleeft,
    Die meenen, dat de hel niet eenen buurman heeft.
Doch wie dat winnen zal, dat wil ik nu niet zeggen;
(280) Den eygenaer die magh zyn handen daer op leggen.
    Alleene zeg ik dit, en toon het u genoegh,
    Ik ben niet minder by de kroon, als by de ploegh,
De Cantzely, de Kerk, het Raethuys en Synoden.
Wat isser doch gedaen, daer ik niet ben ontboden?
    (285) Wie is ook zonder my in wapen ooit geraekt?
    Ik bense, diese pryst, ik bense, diese maekt.
[p. 10]
Hoe menighmael heb ik (al wilt gy dat niet weten)
In uwen hoogen Raet, en boven aen geseten?
    Gy hebt ook wel betrout uw hooft, uw heerschappy
    (290) Uw kracht, uw raet en daet den beul alleen, en my.
Ik weet al uw geheym; ik help u dan eens vechten
Te water, en te land, dan wederom eens slechten.
    Ik ben in uw beleidt, ik handel uwe kas,
    Ik breek, en bouw met u, en maek van heyde gras;
(295) Ik gae met u te beurs, te kooken, en te kerken,
En kunt gy dat niet zien? de boeren kunnen ’t merken.
    Ik voege man en Vrouw, ik scheid’ ook om het gout
    Dat eenigh was gesint, en eewigh was getrout.
Ik slae myn handen in u huwelikze zaeken,
(300) En binde die wel eens, dat al de banden kraeken.
    Gy schryft na mynen eisch uw wetten recht en krom,
    En speelt dan daer eens mee, en lachter wel eens om.
Niet dat ik al myn werk wil prysen, en verschoonen;
Maer neen, het is om u myn groote maght te toonen,
    (305) Die over al zoo werk en worde nimmer moe,
    Iae van den Keyser af tot op den kraemer toe.
En vraeght gy dan, of ik alleen dus alle gaten
Bewaren kan? Och neen, ik heb myn ondersaeten
    De wyde Werelt door, en dat ik die eens wouw
    (310) Te velde komen doen, ik zweere, dat ik zouw
U Steden maeken bloot, en bergh en dal bedekken
Met narren sonder eind; dat waer een landt vol gekken.
    En dat is even veel, quam ik u eens in ’t velt,
    Daer sout gy wonder zien, en legers van gewelt;
(315) Dan souder weynigh volks u straeten meer verslyten
En offer schoon al bleef, dien zou de grouwel byten;
    Ik segge, broght ik al myn narren eens by een,
    Soo wist ik die nogh wel te monsteren alleen;
En zou geen vreemden ook daer onder laeten loopen:
(320) Dat mosten wyse zyn, en die zyn niet te koopen,
[p. 11]
    Als vele die wel op de rolle zyn gestelt,
    En komen dan of niet, of dobbel in het velt:
Of heeft de monsterheer gevoelen van de saeke,
Zoo schort hy zyn gesicht, en houd hem aen de smaeke:
    (325) En sulke gauwigheit en heeft by my geen werk.
    De wysen zyn te zwak, en ik ben al te sterk
Dien grooten Persiaen, die heele stroomen slikte,
Doen zyn geweldigh heir het machtigh Grieken schrikte.
    Daer saghmen zulken macht als nooit en was verheert,
    (330) En nogh by my niet eens den halven Jan de Weert.
Dus ben ik nu, en was ’t al voor vereeude tyden,
Doen Aristoteles zigh zelven liet beryden.
    Doen Macedo wou zyn gebooren van een Godt;
    Doen Socrates ontfingh zyn wyven waterpot;
(335) Doen Danaë wierdt van haer Vader opgesloten,
En Procris van haer Man in achterdocht geschoten;
    Doen Tantalus den raedt der Goden niet en zweegh,
    En Midas voor het gout zyn Ezels ooren kreegh.
Dat gelt, dat lieve gelt, dat kost hem zoo bekooren.
(340) Maer nu en blyft het niet by enkel Ezels ooren,
    Nu maekt dat moye gelt, dat hem zyn ooren gaf,
    Al heele Ezels, maer de ooren zyn der af.
Dus is van langer handt myn maght al opgeklommen:
Dat nu de vruchten zyn, dat waeren doen de blommen.
    (345) Ik weet het allerbest, ik bender by geweest.
    En waer gy my verzaekt, daer ben ik aldermeest.
Doen Sinte Pieters Stoel den deegen mee bekleeden;
En dat de Keizer liet zyn trotsen nek betreden.
    Of gaet u dit te grof, en verder als gy meught?
    (350) Zoo weet ik u wat nieus, en dat u beter heught
Gy denkt nogh wel de maght, die deze Nederlanden
Zoo vierigh overtrok; gy saeght de staken branden,
    Waer door zoo menigh ziel ten hemel is gebroght.
    Daer was ik oorzaek af, dat had ik al bedoght;
[p. 12]
(355) Ik gaf aen Montigni, en Bergen mee geleide,
Al kenden zy my niet, eer dat ik van haer scheide.
    Doen Aerschot meê de lust aen Spaense gangen kreeg,
    Hy danke’t wien hy wil, ik brocht het hem te weeg.
De brieven, die den Palts voor Spinola besloten,
(360) Die had ik in de pen van Engelant gegoten.
    Ik heb met Carel ook de Spaensche Bruit gesocht,
    En hadde schier daer al verloren, wat ik brocht:
Nu heb ik wederom den Spangiaert af gesonden
Te wagen van gelyk, te vryen binnen Londen.
    (365) Daer wert nu meê geseit, gy stotet hier uw hooft,
    De handen van de bank, het vleesch is al verlooft.
Ik heb de Santen meest en in haer ouwe dagen
Te water uyt gerust, en stucken leeren dragen,
    Had Pieter doen zoo wel gevochten, als gevischt,
    (370) Wy hadden op het Slaek geen heiligen gemist,
Die nu noch hier en daer aen vreemde wallen schuuren,
En haer gewyde lyf ten dienste zien verhuuren
    Van vuylnis, en van slyk, en schandelyk vergaen.
    En is daer aen verbeurt, dat heb ik niet gedaen.
(375) Ik heb de Saxen ook getrocken van de Zweeden.
Dies riepmen, dat sy doen myn eigen paert bereeden
    Ik gaf hun desen raet, en haeren goeden Vorst,
    En dat hy met verlof van zynen dienaer dorst.
Ik hebbe binnen Luik met Warfusé begonnen,
(380) Gevochten met den Deen, met Wallenstein gewonnen,
    Ik maekte metter vaert den Zwartzenborger Ryk,
    En leide zynen Vorst: ik hebbe van gelyk
Den Lotharinger ook het harnas aengekregen,
En brocht hem in het hooft, wat voordeel aen den degen
    (385) By dese tyden lagh, en wees dien goeden hals,
    Daer was noch ander keur, als Bemen en de Paltz.
Ik riet de Spaensche vloot het roer nae Duyns te rechten,
En gaf den vyant tyt om boort aen boort te vechten.
[p. 13]
    Ik brocht den Engelschman en Schotten aen malkaêr,
    (390) En meinde vry wat veel te stichten onder haer,
Ik docht met beide gaer de wapens aen te spannen;
En dit is nu myn loon, nu word ik daer gebannen.
    Den oorlogh, die my scheen te dienen van begin,
    Die kent my nu niet meer, en heeft wat anders in.
(395) Dien Raet, dien groten Raet, die heeft my dit gesponnen;
En wasser noit gekryght, noit waer ook die begonnen.
    Zoo veel had doen Philips, die desen Oorlog socht,
    Met my te schaffen, dat hy daerom niet en docht.
En dit is nu voor eerst dus ver genoegh bewesen.
(400) Wie meer daer van begeert, die mag daer meer af lesen.
    Nu zal ik gaen voortaen, en wysen u myn troon,
    Myn deftige pallais; en hoe, en waer ik woon.
De werelt is myn hof, myn kamers, haer gebouwen;
En evenwel men zoekt my meest al in de mouwen.
    (405) Dat is een vreemden oort, dien maek ik menigwerf,
    Of naeuw of al te wyt, nae dat ik ruymte derf;
Doch als ik garen plaets en ruimte zou begeeren,
Zoo vond ik die wel best in geestelyke kleeren.
    Daer heb ik mouwen eerst van meer als een gesin.
    (410) En noch zoo woont al vaek maer eenen nar daer in.
Ik kan my anders kort en naeuw genoegh behelpen,
En met een klein kalot een grooten gek bestelpen.
    Ik ben geen vlees of bloet, ik ben, gelyk een geest,
    Men ziet my weinig, maer men hoort my allermeest.
(415) Dies woon ik over al, in kloosters,en in kluisen,
In steden, hoven, en in aller heeren huisen;
    De groten in de maght, de kleinen in de moet,
    Den ryken in de schat, de papen in den hoet,
Den jager* in de jacht, den kryger in de locken,
(420) Te Hal by onse Vrouw, te Londen by de klocken,
    Te Roomen by het graf van Sinte Pieter half,
    Gangolpho by zyn put, Germano by zyn kalf,
[p. 14]
Dan hier eens by een blok vol mollen en vol motten,
Daer by een bekkeneel, en ouwe rouwe botten,
    (425) En zoo vast over al, gelyk u liefde doet.
    Wat dunkt u voor een van dat ik dan draegen moet?
Onoverwinnelyk? Doorlughtigh? hoogh gebooren?
Dus ben ik wel, maer neen, dat mag ik al niet hooren.
    Vermeerdersse des Ryx? dat komt een weynigh by,
    (430) Want zeeker deze naem gesproten is uyt my.
Ik hadde dat Latyn wat qualyk naegeslaegen, a
En wie wil ook in my de Zottigheit verklaegen?
    Maer al de Spookery, en streeken op zyn hoofs
    Die staen my weynigh aen. Daer is niet veel geloofs
(435) Aen zulke namen vast, en opschrift van de brieven.
De snootste van het Lant, en aller grootste dieven,
    Die schryftmen zulken eer, en zoo veel deugden aen,
    Dat daer meer leugens als in geen legenden staen.
Dies wil ik anders niet (ter eeren van de botheit)
(440) Genoemt zyn, als ik ben, dat is, Mevrouw de Zotheit.
    Dus is myn rechte naem, daer ben ik mee te vreên.
    De reste laet ik u, en liegen tien voor een.
Ik geef u uw Genaed’ uw Edel Erentfesten.
Uw Wysen, Vroomen, en Voorsienigen ten besten.
    (445) Speelt daer mee zoo gy wilt, alleen dat waer my lief,
    Was zoo veel maer in ’t hart, als hallef op de brief.
Dan waerent fraje luy: maer nu, wat dom en zot is,
Dat heet al hoogh geleert; wat pokkigh en verrot is.
    Versaeght, en zonder hart, beziet zyn brieven aen,
    (450) Daer zal Gestrenge heer, Manhafte, Kloeke staen.
Den dryver van de ploegh, en alderhande kudden,
Die weet ook metter vaert den boer heel uit te schudden,
    Zoo haest hy maer bevindt dat boven zuire wey
    Wat meer als karremelk en sout is op het ey.

    a Augustus ab Augurio, non ab augendo.

[p. 15]
(455) Hoe gaeren zou men dan wel vaer en moer versaeken
En van haer stortkar, een verdekte wagen maken!
    Maer siet hem dan eens aen, muys is gelyk de moer,
    En dat ’s (met oorlof) een gedistileerde boer.
Ey doet gelyk als ik; of wilt gy u vermeeren.
(460) Soo laet u deughden u, en niet u gelt vereeren.
    Dat ik myn ouders ook versaeken wou, als gy,
    Al riet gy seven jaer, noch quamje daer niet by.
Daer heeft zoo menigh man zyn hooft wel omgebroken,
En evenwel noghtans de waerheit niet gesproken.
    (465) My heeft noch a Chaos, noch den Afgront oit gebaert,
    Noch iemandt ook van dien versleten Goden aert,
Al wilden my wel eer de wyzen daer van haelen.
In Anderluyden vaêrs is lichtelyk te dwalen;
    En die de zyne wist was dikwils ook geschent.
    (470) Hoe menigh aerdigh kint zyn vader niet en kent!
Als ik den mynen doen, gelyk gy nu sult hooren,
En geven my geloof, dat weet ik van te vooren.
    Die Mammon, dien men heer van alle rykdom noemt,
    Die honderden vergaert en duysenden verdoemt,
(475) Die nu de Werelt heel heeft om en om gesmeeten,
Die schaemte doet en eer, en vleesch en bloet vergeeten,
    Die zoo lang in de krop van onversaden perst,
    Tot dat de vrek vergaet, en ’t gierigh herte berst,
Die van een dienaer maekt een vyandt en verrader,
(480) Die grote Mammon, die, dat is myn eigen Vader.
    Of meint gy dat ik my daer qualyk op beroep,
    En beter soude zyn geboren van een Poep,
Als van een zulken vaêr, en dien noch zoo te prysen?
Hoe zoud’ ik anders doch myn Zotheit u bewysen?
    (485) Of laet syn eere gaen, en ziet alleen de macht;
    Ik weet dogh, dat men die nu tienmael hoger acht,

    a Hesiodus seyt dat van Chaos Orkus, Saturnus, Japetus en
alle andere Goden heen komen.

[p. 16]
Als dingen die men deught en eere plagh te noemen.
En daer zoo kan ik hem wel hoogh genoeg in roemen.
    Hy stelt u wet en recht, twist, oorlogh en bestant,
    (490) Hy knoopt aen man en vrouw dien huwelixen bant.
Hy kan de grootste maght doen buygen, en besteeken,
En eer door steen en stael, als eenigh blixem breeken.
    Hoe menighmael heeft hy uw sterkten al bestreên,
    En dat onwinbaer was, gewonnen wel alleen!
(495) Hy draeght de sleutels van uw kerken en kapellen;
Hy doet uw zonden af, en vryt u van der hellen!
    Dat hy het niet en deed, wat souder menigh kerk
    En zonder keersse staen, en zonder heiligh werk!
Het quade maekt hy goet, en zuiver dat niet vrom is,
(500) De rechte zaeken krom, en weder recht dat krom is.
    De hoorende verdooft, de ziende steekeblint;
    En wie met zyne gunst te pleiten heeft, die wint.
Hy wist de vlacken uit van allerhande schande;
En dat gelt over al, te water, en te lande.
    (505) Wie hem te vriende kryght, al was het maer een loer,
    Die past zoo weinigh op den Droes, als op zyn moer.
Om zynent wille wort de werelt omgelopen,
De wilde zee gebout, den afgront ingekropen.
    Om hem wort wet en recht gebonden en verpacht,
    (510) De helle niet ontsien, den hemel niet betracht.
Ziet zulken Vaêr heb ik; daer ben ik afgesproten,
Niet boven uyt zyn hooft, of onder uyt de koten,
    Maer van een schone vrouw, die alleman verheught,
    En anders is genaemt de lieve jonge Jeught.
(515) Daer kroop myn Vader by, en teegh aen my te bouwen,
En zonder veel geruchts, en zonder eens te trouwen,
    En eer myn Moeder wist ter degen wat se deed’,
    Zoo was dit lieve kint al veerdigh en gereet.
Zoo wacker was hy doen, en krachtigh in zijn vryen.
(520) Hoe minder toegestaen, hoe zoeter dieveryen.
[p. 17]
    Hy was ook doen noch jonk, en vrolyk van de wyn,
    En niet gelyk als nu, een ouwen kouwen gryn.
Hy bleef er nu wel af; dat wil ik hem wel zweeren,
Al waer ’t een slechte sloof, en noch zoo lompe deeren.
    (525) Maer neen, het was een helt,zo waerdigh en beroemt,
    Die waerdigh ook alleen myn Vader was genoemt,
Gelyk u is geseit, en schoon het buyten beens is,
Men ziet dat zelden by de grooten wat gemeens is.
    En ook wanneer men al de Schriften wel doorleest,
    (530) Wat is dan Jephte doch dien kloeken helt geweest?
Daer Israël op zagh, en die met zulken yver
Haer vyanden verjoegh? wat was de grote schryver, a
    Die Troie met zyn pen meer naem en luister geeft,
    Als al het leger droeg, dat haer verwonnen heeft?
(535) Wat was hy, die zoo veel, als eene Son bejaegde,
Verheerden, en noch naer een ander werelt vraegde? b
    Die drakendwinger ook, en helsche honden schrik c
    Hoe was hy doch gemaekt? och alle vier als ik.
Maer in een ander lant, want daer ik ben geboren,
(540) Dat gaet in zegen al de reste ver te voren.
    Het Eylant, dat wel eer geluckigh is genaemt,
    Daer heeft myn moeder van dit maeksel in gekraemt.
En dat en is geen kleins; hoe meenigh wel begaen is
Te weten, waer zyn stam en adeldom van daen is?
    (545) En die dan nogh wel zyn geworpen in een schuur,
    Getimmert hier en daer op kennis, of in huur,
Gelyk ik niet en ben. En daermen van geen delven,
Van ploegen niet en weet; daer alles van hem zelven
    Den ryken acker geeft; daer ouderdom noch pyn
    (550) Noch zorge, noch verdriet; noch slechter kruyen zyn,
Als edel Meyeraen, Thym, Rosmaryn, en rosen,
En bloemkes, die noch van Adonis wonden blozen,

    a Homerus. b Alexander de Grote. c Herkules.

[p. 18]
    Lavendel, Safferaen, Muschaten, en Kaneel,
    Gestadigh even goet, gestadigh even veel.
(555) Daer wast geen barse kool, geen knollen, geen lupynen,
Geen linsen voor de boer, noch bonen voor de zwynen.
    Het is, in kort geseit, dat luye Leckerlant,
    Daer wyn en honigh vloeit, en suicker aen de kant;
En daer men lustigh is en vrolick alle dage,
(560) En meer, en goeder koop, spyt Utrecht, en den Hage.
    En wilje meê wat soets? daer is van allerley,
    En eeuwigh in den bouw, en eeuwigh in de mey;
En watje meer begeert, dat isser of het regent:
Doch nu eens al genoegh, ik ben al moê gesegent.
    (565) Daer ben ik dan van daen, en (dat ik roemen magh)
    Ik lachte zoo terstont, als ik de werelt sagh;
Dien alle menschen met een droeve stem beginnen,
En, laci, zoo veel eer beschreien, als bezinnen.
    a Ik weet meer niet als een, en ook van hoger stam,
    (570) Die meê zoo vrolik was, en lachten, als hy quam.
En nu daer was het kint, wat raet nu om de minne,
Daer niet een geite was, noch hont, noch Tygerinne
    Of geene byenzwerm, om my te geven laf
    En voetsel, als men ook wel eer de Goden gaf?
(575) En dat en moght ik niet, maer myn verweende lippen
Die kregen ander zoch? my namen in haer slippen
    Twee zoete Nymphjes heen, en gaven my de mam,
    Die uyt een Goden aert en gulden boezem quam,
En vraegt gy nae den naem? die zal ik u doen weten.
(580) Het eene was van Pan de Dochter, en geheten
    b De Onervaerentheit; de twede meê van haer
    c De Dronkenschap genaemt, en Bacchus was haer vaêr.
Dit lieve paertjen dan, dat maekte my myn bedde
En voerd’, en zoogden my, en wiegden in de wedde

    a Zoroastres Bactrianorum rex. b Apaidía. c Méthee.

[p. 19]
    (585) En dat al zonder loon, uyt liefde van dit kint.
    Ik weet niet, waer men nu meer zulke minnen vint.
De brant is al te dier, de pappot, en de luuren;
En zoogje zelven niet, zoo moetje minnen huuren;
    Of is u dat te veel, zoo geeft u aen een wyf,
    (590) Dat vry en buitens beens is diere tytverdryf.
O! mannen, ziet u voor; het kost zoo veel te wiegen;
Gy weet niet wat gy zoent, en wie gy zult bedriegen;
    Daer hoort noch zoo veel toe, al is uw wil gedaen;
    Daer u de lust vergaet, daer gaen u lasten aen.
(595) Dan isser wat belooft van wollen, en van linden;
Dan eistmen kinder goet, de luuren en de winden,
    De suyker, zeep, en zout, kruit, jopenbier, en broot.
    En bleeft het dan daer by, zo was het noch geen noot.
Maer breekt de bommel uit, zo krygt gy vremde gasten.
(600) Die geven u de vrucht, en grypen nae de lasten;
    En die dan aen uw werk nooit handt of vinger stak,
    Die rekent dan zyn deel, en wil al aen de bak.
Dit kan ik niet verstaen, gy moet uw eigen qualen,
Uw eigen arrebeit, en eigen stof betalen,
    (605) En dan noch in de boet vervallen by de stadt.
    En segt my daer eens af, wat vreemder spil is dat?
En wat leit haer daer aen? al is de meit ontgonnen,
Daer is een meisjen, of een knechjen weêr gewonnen.
    En waer geen kramen ooit, of wiegen is gehoort,
    (610) Zal daer noch zyn gedocht? dat is een zeltsaem oort;
Daer woont dat wonder hooft, met zo veel regter ogen,
En noch zoo wert het veel en vaek genoeg bedrogen.
    Zo gaeu en ziet het niet; en schoon de vrouwe saegt,
    Uyt liefde van de man, en eere van de maegt
(615) En wort het niet bedekt; maer, denkt zy, wil ik klagen,
Ik hebbe niet verdient, en worde meê geslagen.
    Een ongehoorsaem man, wat breuke dat hy gaf,
    Hy droeg het wel alleen, maer beide ging het af.
[p. 20]
Dies ziet u beter voor, en hout u uyt de fuicke,
(620) Al kost het dan een rok, een bouwen, of een huicke,
    Of wat de zoete snol belooft is voor haer eer,
    Daer magh het al om zien; maer wacht u voor de veer,
Gy wyvelose luy? dat teekenen, dat schryven,
Daer is te veel aen vast; zoo raektmen aen de wyven.
    (625) En daer gy maer een kleins een uyrtjen af begeert,
    Die wort u dan wel heel en eewigh ook vereert,
En dat van hoger handt; en weinigh met uw voordeel,
Al isse dan met recht een vrouw van groter oordeel.
    En wilje daer niet aen, zoo wacht u voor papier,
    (630) En geeft haer ander waer, want dat is al te dier.
Ik kende noch wel, die haer meisjes zoo bekropen
En niet en gaven, of dat weinigh moght belopen.
    Doch weet gy, hoe dat ging? men gaf het sloofjen uit;
    De Bruigom kreeg een ampt, het maeksel, en de bruit.
(635) Maer dat en kan niet zyn, als even by de groten.
Die weten plaetse voor de bomen, en de loten.
    Ik acht, zy hebben dat myn Vader af geleert.
    Dien was het zoenen ook, en kramen meê vereert,
En daer de minnen by, met deze kamenieren.
(640) Wat dunkt u? bennen dat niet negen zoete dieren?
    Gy kentse, denk ik, wel; maer hoe een yder heet,
    Daer twyffel ik al aen of dat uw liefde weet.
Ze zyn gedoopt in Grieks: nu weet gy wel, myn heeren,
Men hout wel raet en recht, en zonder dat te leeren.
    (645) Dies zal ik u in Duits te noemen die bestaen.
    Een ider pass’ het vry, maer niemant trek het aen.
Ziet dese, die zoo glat van troni, en zoo pol is,
Dat is de a Vrolykheit, die aller vreugden vol is.
    Daer staet de b Wellust by, een aengename maegt
    (650) Van balssum, en kaneel, en kransjes, die ze draegt.

    a Trophee, Deliciae. b Heedonee, voluptas.

[p. 21]
Zy plaght wel hier zoo veel, en waerdigh niet te wesen
In dit onnosel lant, en daer se korts voor desen
    Haer plaetse meê by u van haren Tiber nam,
    Gelyk zy daer wel eer uit Grieken over quam.
(655) Nu die zoo staet en leunt met ingevlochten handen,
Dat is de a Luiheit, wel bekent in allen landen.
    En die beneffens haer zoo sluimerachtigh ziet,
    En hallef of ze sliep, en doch en slaeptse niet,
Die wert b Vergetenheit in dese tael geheten;
(660) Ik zeg in dese tael, meer zoekt gy niet te weten.
    En wie zou c Oogendienst doch meê niet kennen aen
    Haer lachen en gevley en al dat handeslaen,
Daer meê se besigh is? En dese met haer oogen,
Zoo wyt ontsloten, en zo preutsigh opgetogen,
    (665) Wert d* Eygenlief genoemt, en die daer by haer staet,
    Dat is de d Hovaerdy, haer eigen kameraet,
Dit ziet gy aen haer draght, en pulver in de locken.
Dat meint de backer is zyn molenaer ontrocken,
    En al de boeren ook, maer waren zy van ’t Hof,
    (670) Zy kregen beter lucht, en kenden ander stof.
Wat weten zulke luy van myne kamenieren?
Het zyn al vochte Broêrs en meestendeel Scholieren
    Van deze beste twee, die van een ander aert,
    En geene deerens zyn; dat ziet gy aen de baert.
(675) Men heet hem nu den e Rous, den eenen, en zyn macker
De lieve zoete f Slaep, al ziet hy nu zoo wacker.
    Zoo neerstig hoort hy toe, zyn dromen, en zyn werk
    Dat spaert hy nu zoo lang, en doet het in de kerk.
Dit is dan myn gevolg, zout gy nu wel geloven
(680) Dat geen zo kloeken stadt, geen sloten, huisen, hoven,

    a Misoponía, laboris odium. b Lêthê, oblivio. c Kola-
keía, adulatio. d Philautía, amor sui, superbia. e Kômos,
deus juvenilium compotationum. f Ypnos, somnus.

[p. 22]
    Hoe vaste dat ze zyn en tegens alle maght,
    Ik neemse doch al in met dese zes of acht.
Geen Indus my belet, geen diepte laet my steeken;
a Ik zal met geen azyn der klippen kruin doorweeken.
    (685) Ik kom, ik moeter in, en zonder veel gevecht,
    En dat door deze maght, al zietse nu zoo slecht.
Met haer heb ik alleen meer ryken ingesloken,
Als Ninus, Macedo, noch Cyrus ooit beroken.
    Hier hebje dan myn stam, myn dienaers en geboort.
    (690) Dies hoort my nu voortaen, en leent uw ooren voort,
Of ik Goddinne ben, en waerdigh aengebeden,
Dat zult gy meê verstaen, met even goede reden.
    Want zoo dat is een Godt, die tot der menschen baet
    Of wyn, of koren wyst, of stiert in raet en daet,
(695) Dan zitter wel niet een zoo waerdigh op de wolken,
Die zoo aen beide gaer, de Goden, en de volken
    Zyn gaven mededeelt, als ik, myn Heeren, ik.
    Wat hebben zy doch goets? niet meer, als ik beschik.
En twyfelt gy daer aen? ik zal u reden geven;
(700) Wat is u doch zoo lief, en zoeter als het leven?
    En wie heeft daer de gront doch anders af geleit,
    Als ik, (dat weet gy wel) de lieve Zottigheit?
Want Pallas trotse piek, en Jovis donderwapen;
Daer wort niet meê gevryt, veel minder meê geschapen.
    (705) Dien groten Jupiter, als hy eens wil te kooy,
    Zoo kryght zyn statigheit terstont een ander plooy.
Dat mogende gezicht, dat alle Goden vreesen,
Och daer meê zal hy noit een Danaë belesen.
    Hy ziet niet, of hy weer de Reusen wil verslaen,
    (710) Als hem de lever jeukt, en wilder eensjes aen.
Het heet, leg af uw maght, uw wysheit, weer en wapen,
En neem myn trony aen; daer moet gy meê beslapen.
    Een straf in heerschappy, een deftigh in de Raet,
    Een zedigh in de kerk, in ’t bedde myn gelaet.

    a Hanibal.

[p. 23]
(715) Zoo moet het wesen, of de kaerte was vergeven.
En die dat niet en kan, die leere liever weven,
    Hoe schamel, of benout, of moedigh, trots en groots,
    De groten op het Hof, de kleinen in de loots.
Wat trony dat gy ziet, een ieder heeft de zyne,
(720) Maer gelt het aen de meit, zy nemen al de myne.
    Het schynt, die moeter zyn, of anders is het wint;
    Met my is dat gy vryt, en vordert en begint.
Gy weet wel, wat ik mein, al spreek ik u niet ronder;
Of wilt gy wel wat van Sint Anna meê der onder?
    (725) En zeker waerom niet, ik ben met u zoo vry
    Als met myn eigen bloet, zoo nae bestaet gy my.
Maer neen niet al te gek; ’t is hoogh genoegh getrocken.
Hier staender al, en zien zoo bars, gelyk de bocken,
    En beter ook gebaert. Doch binnen zyn ze groen,
    (730) En straffen watse zien, maer zelden wat ze doen.
En even wel zoo kan de gek hem niet verbergen,
Wanneerse meê bestaen den handel eens te vergen.
    Dat kan niet anders zyn; zal Vaertjen op zyn schik,
    En krygen dat hy zoekt, zoo moet hy zien als ik.
(735) En nu de zaeken, daer den handel meê geschien moet,
Is’t niet al lachens waert, wanneer gy die besien moet?
    Al lachende gy vryt, al lachende gy bouwt,
    En lachende dat ook wel duisent mael berouwt.
En dat noch vreemder is, dit zeitmen al te voren.
(740) Uw hylik is gemaekt, uw ongeluk geboren;
    Het bedde daer een man, en vrouwe zyn gepaert,
    Is zelden zonder twist, en nimmer onbeswaert;
De lasten, die den staet van ’t huwelik benaeuwen,
Zal alleman wel zien, maer weinigh diese kaeuwen,
    (745) Voor datse zyn beset. dan gaet het klagen aen,
    Dan is het al te vroegh, dat spade scheen gedaen.
Dan is’t, al zou de lucht nu enkel wyven reeg’nen,
Men zaghse niet eens aen, men zouder zig voor zeeg’nen.
[p. 24]
    Wou Heeroom dan het wyf weêr nemen, dat hy gaf,
    (750) Hy kreegher wel zoo veel, hem grouwelde daer af.
Dat zietmen alle daeg; wat valter al te knoeien,
Te bidden, en te doen, al eermen dese boeien
    Kan krygen aen het been, maer qualik zynse vast,
    Of datelik de lust verandert in de last.
(755) De zorge van het huis, van kindertucht en baren,
Van keuken, en de kas, en kelder te bewaren,
    Of dat de vrou haer man moet zoeken in de kroegh,
    En hy haer by de pol; dat is al quaet genoegh!
En schoonse bennen wel te zamen, en betrachten
(760) Hun eere beide gaer, wat moetmen noch verwachten
    Van onheil, en gevaer aen eigen vlees, en bloet,
    Dat zuur, en dierbaer is geteelt, en opgevoedt!
Dit ziense wel voor heen, en niet te min ze wagen
Den handel even graeg; dies moet ik u eens vragen,
    (765) Die zulke dingen doen zoo weinigh met beleit
    Wie is daer oorsaek af, als onervaerentheit?
En zal het twede bed’ u ook eens weer bekoren,
Zoo moet vergetenheit eerst decken van te voren
    Uw vryen vol verdriet, u lasten staender ee,
    (770) En bitter scheiden van eens wel vereende twee.
Want zoo zy dat u niet benemen kost, ik wedde,
Gy zout u zegenen en kruissen voor dat bedde.
    En geeft gy myn gezin zoo vele dan gehoor,
    Gelyk hier is geseit, waer kent gy my dan voor?
(775) Zy doen u wel den last vergeten, en uw lyen;
Maer zal het verder gaen, zoo moet ik met u vryen.
    Al ziense noch zoo vies, zoo statigh en geschikt,
    Wanneer het gelden zal (gy weet wel) dan ben ik ’t.
Dit is een trony eerst! die zal u niet bedriegen;
(780) Daer werdje mee gemaekt, daer van zo gaen de wiegen;
    En van dit narrenspel, of hoe gy dat dan heet,
    Daer komt het alles af, het is hem lief, of leet,
[p. 25]
Daer van zo komen u de statelyke broeders;
Die baerden van gewight, en zwarte zielenhoeders,
    (785) Ze zyn ook hoese zyn, gepresen, of gelaekt,
    Zy worden altemael als narren doch gemaekt:
De boeren als de Vorst, de hoeren als de Nonnen,
Al zynse niet alleen, ze zyn alleens begonnen.
    Dat is door myn bestier, ik help u allegaer
    (790) Ik make moêr, en min, de kinder, en de vaêr.
En dit noch niet alleen, dat ik het eerste spinssel
Van uw geboorte vlecht, en daerom uw beginsel
    En oorspronk zy genaemt; maer neen, ook al het goet,
    Al wat u hier verheugt, en maekt uw leven zoet,
(795) Is dat de wellust niet? en waer u die benomen,
Wat was u leven dan? zuur weer, en dorre bomen,
    Daer noit geen vreugd aen is; dat kunt gy wel verstaen.
    Want die niet wel en lust, daer is geen Wellust aen,
Dat brengt de name meê; de Wellust is den groten
(800) En kleinen even lief, en wertse waer verstoten,
    Dat magh het Manhuis doen, of diergelyken steê,
    Noch loof ik dat al niet, gelyk uw liefde meê.
Zoo zot en benje niet; en die daer met gewelt af
Verbieden openbaer, die hebben daer hun gelt af,
    (805) En doen wel niet te min dien handel, maer bedekt,
    Op dat het niet en schyn of Heer Oom met u gekt.
Maer nu eens buiten jok, wat is doch al uw leven?
Vol zorge, vol gebrek, bedrukt, en overgeven
    Aen allerlei verdriet, waer daer geen wellust by.
    (810) Dat is, de zausse van de lieve zotterny;
En twyfelt gy daer aen? uw Sophokles die zeit het
In niet te weten men het zoetste leven leidet.
    Nu meint gy wel, dat my dit praetjen niet en past;
    Maer wat de gecken dient, daer in zo zynse vast:
(815) Doch evenwel om my met reden voort te prysen,
Zoo zal ik dit u ook van voren aen bewysen.
[p. 26]
    Ten eersten, wat is doch ter werelt zoo bemint,
    Zoo zoet, zoo aengenaem, en liefbaer als een kint?
Besiet zyn ouders eens, zy troetelent, ze tronent.
(820) De vreemden hebben ’t lief, de vyanden verschonent;
    En waerom doense dat doch anders, als om my?
    Onnosel maektse zoet, onnosel maektse vry.
Die zoete Zottigheit, die speelt haer in de konen;
Daer kunnen zy den kraem en alles meê belonen.
    (825) Natura zocht een troost voor zoo veel slaverny,
    En nam het lieve mal, en gaf haer dat van my.
En als nu dese tyt verlopen is, en dattet
De kinderschoenen laet, en zynen bloesem vattet,
    O aengenaeme Jeugt hoe wort gy dan vereert,
    (830) Hoe wort gy dan gevryt, ontfangen, en begeert!
Elk bietse dan de hant, elk wilse dan behaegen,
En dat alleen om my; dat doen de malle vlaegen;
    Die zynder dan noch in, en maken haer zoo bly,
    En milder als een roos, en gaeuwer als een by.
(835) Maer als het einde nu van boerten is, en mallen,
Zoo zyn de lenten uyt, de bloessem is gevallen;
    Dan komt de zomer aen, en daer de winter op,
    En brengt een ander nest van muisen in de kop.
En daer meê gaet dan al de vrolikheit vertrekken,
(840) En geeft de zorge ruim, en maekt gebogen necken;
    En al dat aerdigh, en aentreckende gelaet
    Dat mindert ook, als ik moet scheiden, en vergaet.
En meinje,dat ik jok? zoo rekent van de wiege
Tot op den ouderdom, en ziet dan, of ik liege.
    (845) Daer zult gy dan uyt zien, hoe wyser dat gy wort,
    Hoe meer uw geestigheit en bloessem meê verdort.
En als ik eindelik u heel dan ben vergeten,
Dan is uw beste tyt, en luister ook versleten;
    Dan neemt den ouderdom allengskens lit op lit,
    (850) En maekt dat blonde hair door zwarte zorgen wit.
[p. 27]
Daer leit dan al de moet; zoo lustigh als te voren,
Zoo grynigh is men dan, en nimmer wel geschoren,
    Een ieder in de wegh, en over al te veel
    En zelven hun verdriet; dat is een groot verscheel?
(855) En wat zou van de mensch doch eindelik dan vallen,
Die gaende zoo vergaet? het quaetste lot van allen
    En onverdraegelik dat ging hem zeker meê,
    En broght hem zoo van hier, als ik het niet en deê.
Maer als nu alles op de neuse na verdroogt is,
(860) Het leven en de doot schier knibbelen, wie voogt is,
    Ziet dan zoo koom ik weêr, en neem my zyner aen,
    Die mede in verdriet, en grimmen zou vergaen.
Ik breng hem uyt het hooft al wat hem magh beswaren,
En maek hem als hy was van zes of zeven jaren,
    (865) Zoo vrolik en verheugt; en vraegt gy dan waer meê?
    Dat hoort eens zoo gy wilt; u denkt noch wel de steê?
Het eilant van geluk, daer in ik ben gebooren,
Daer komt de Lethe met haer stromen eerst te voren;
    Daer vloeitse wyt en breet; en driemael wel zo groot,
    (870) Als onder in de hel; daer isset maer een sloot.
Ziet hier van geef ik hem zoo vele dan te drinken,
Dat alles uyt zyn hooft moet dryven en verzinken;
    Wat lasten hy dan heeft gedragen, en verwacht,
    Die slaet hy in de wint, en zeitse goeden nacht.
(875) Is dit niet meer gedaen, als of de drie Godinnen
Verschoonden zynen draet, en lieten hem de zinnen?
    En zegt gy dan, hy suft? wel aen ik ben te vreên,
    Maer vraegt hem, of hy klaegt, hy zal u zeggen, neen;
Zyn leven is gerust. Een Raetsheer binnen Romen
(880) Heeft schier op die manier zyn pyn eens wechgenomen.
    Zyn voeten vol van gicht bestreek hy met fenyn,
    En nam hen haer gevoel, en daer meê ook de pyn.
En dus zoo doen ik ook; dat schrapen, en vergaren,
Dat schrikken voor de doot, en waerse zullen vaeren,
[p. 28]
    (885) Is dat niet pyn genoegh: die neem ik van haer af,
    Dan hopen zy noch heil, nogh vresen voor het graf,
Nogh dragen onderscheit, in vianden, en vrinde,
En dese zyn dan zot, of als men zeit te kinde.
    En zullent zotten zyn, gelyk gy zelven zegt,
    (890) Zoo zyn het kinder ook, dat is zoo slecht, en recht.
Want kinderen te zyn, is dat niet mal te wesen?
En daerom zynse lief; en wederom mispresen,
    Die niet zodanigh zyn: dies zei men ook wel eer,
    Een al te wysen kint bemin ik nimmermeer.
(895) En als den ouwen zul, zoo lendeloos, daer neven
Zoo grynigh was, en bits, wie zou dan by hem leven?
    Dat weet gy zelven wel, dies maek ik hem zoo zoet;
    Zoo aerdigh, en ter hant, als Jan Pottagys hoet.
De tyt die valt hem kort, al handelt hy, nogh spit hy;
(900) Hy drinkt, en is te vreên, en daer hy zit daer zit hy.
    Zyn leven is hem lief, en alle menschen meê,
    Hy vraegt nae geenen kryg, nae onweer, of de zee;
Geen woeker hem bekoort, geen posten hem vervaren,
Hy slaept al even zacht en pooit al even garen;
    (905) Wat Koning datter valt, wie baes is in de slagh,
    Dat gelt hem evenveel, als hy maer smullen magh,
Van ieder een bemint, met ieder een te vreden,
Met Spaensse Duitssen, en met Duitse Franse Zweden.
    Zoo zuiver maek ik hem, zoo vry en onbelaên
    (910) Van schrapen, haet, en nyt: is dat niet veel gedaen?
Hy zal in meer geneugt het dorre van zyn dagen,
Als anderen haer jeugt en frisse bloessem, draegen.
    Zoo weinigh deert hem dan dien tragen ouderdom;
    En menighmael zoo slaet het blaetjen wel eens om;
(915) En die u kreupel docht, en kout, en buyten tyen,
Die kryght weer nieuwe lucht, en tyt weer aen het vryen.
    O bloet, hoe staet hem dat! hy streelt, hy leckebaert,
    Hy grabbelt, en hy tast, en vraegt al, hoese vaert,
[p. 29]
En als ik dan nu weêr niet doofde zyn gevoelen?
(920) Wat zou dien armen zot noch armer dan al woelen!
    Al soeken vreemde raet, en allerhande konst
    Om mannelyke maght, en maegdelyke gonst!
Hy zout geen hallef jaer (dat zal ik u wel wedden)
Zoo kunnen harden, maer dit weet ik weêr te redden.
    (925) De liefde die de jeught zoo prickelt, en verwart,
    Die breng ik hem in’t hooft, maer nimmermeer in’t hart.
Wie dan veel vryen wil, wanneer hy kout en grys is,
Is zaligh, als hy zuft, onsaligh, als hy wys is.
    En evenwel hy praet zoo vriendelyk, en zoet,
    (930) Niet anders, of hy noch zoo jeugdigh waer en goet.
En hoe dien ouderdom haer woorden kan beleggen,
Dat vraegt Homerus eens; die zal u dat wel zeggen,
    Hoe trots Achilles spreekt, hoe bars, en onbequaem;
    En Nestor, out en grys, hoe zoet, en aengenaem;
(935) Hoe binnen Troje meê de mannen out van jaren,
Die totten fellen krygh niet dienstigh meer en waren,
    De schoonheyt en waerdy van Helena by al
    Het bloedige gevecht, en droevigh ongeval
Noch stelden in balans, en achten meer te wegen,
(940) Als al het ongemak, en vrese van den degen,
    En dat met zulken zoet, en lieffelyk gespreek,
    Als Paris houden moght, doen Helena besweek.
En hierom zynse dan zoo vele noch beminder;
Zy maken meer gepraets, als sprakelose kinder.
    (945) En weet gy, waerom dat de kinder in ’t gemeen
    Den ouwen man behaegt? zy zyn by hem te vreên,
En zullen voor zyn baert en hairen niet beswyken.
Wat is dit anders, als zy kennen haers gelyken?
    Alleene dat hy doch wat ruiger is, als zy,
    (950) En zoo veel jaren meer gebesight aen de bry.
En anders al haer praet; haer kleyn bekrompen leden;
Haer slechten aghterdocht; en ydelheit van reden,
[p. 30]
    Haer tandelose mont, en weekelyke spys,
    Haer hairen, hagelwit, en schier al even grys,
(955) Haer wysheit en verstant, en krachten op de bene,
En al het ander werk dat komt al over eene.
    Dus is door myn bedryf der ouwe mannen staet.
    Daer koom ik haer verdriet zoo tydigh meê te baet.
En hoese dieper dan in ouderdom vervallen,
(960) Hoe meerder datse meê te kinde zyn en mallen,
    Tot dat dan eindelyk haer zwakken aessem schampt
    Zoo zachjes, of de Doot maer speelde met haer ampt.
Nu stelt eens tegen een, wat doden zyn van beide
Geluckigh, die ik zoo ten hemel in geleide,
    (965) Of die wel eer in vee verandert zyn en vis
    Van Goden, daer veel licht geen hemel voor en is?
En die dan allerbest haer hadden vaek gequeten,
Die zet men in de lucht en zouden starren heten;
    Maer waerse zyn gegaen, of wat haer is geschiet,
    (970) Dat weet den hemel best; ik weet het zeker niet.
En die noch desen schyn, en valsche naem verdienden,
Dat was al deftigh volk, en van haer beste vrienden.
    Die wierden zoo gesolt, bedrogen en gepaeyt;
    Den hemel moght niet op, de sleutel was verdraeyt.
(975) Dies magh ik wel met reght die Goden al beschamen;
Ik kan alleene meer als zy niet al te zamen;
    Ik breng myn vrienden zoo ten hemel, als ik zeg’,
    En daer de haere zyn, dat is niet hallef weg’.
Jae dat de werelt haer met my alleen bemoeide,
(980) Dan zagmen weêr een eeu, daer melk en honig vloeide,
    Dan zou de wraek, en zucht van ere, gelt, en goet,
    Van onrecht, en gewelt, niet heerschen, alsse doet,
Dan zou men niet zoo haest om ander luy te lichten,
Van onverdiende schult een schellems oordeel dichten.
    (985) Gy weet wel wiese zyn, wanneer, en waer het was,
    Als haer bloetdorstigh oog dat snode vonnis las.
[p. 31]
Maer dat is nu al heen; dat oordeel was gestreken,
Om vreemde schoenen aen hun eigen voet te steken.
    Al gink het wel niet aen, hoe qualyk dat het viel,
    (990) Het miste doen haer hart, en raekt hun nu de ziel.
En dese tyranny gaet noch zoo zeer in zwange,
Dat niemant of bewaert, of zeeker is, zoo lange,
    Als zoo een snode maght de goede wetten perst,
    En dat het gierigh hart door woeden niet en berst.
(995) En niemant is zoo slecht, hy ziet het wel voor oogen,
En of hy’t dan om winst of vrese moet gedogen,
    Dat laet ik daer by staen; en evenwel de winst
    Is voor de minste meest, en voor de meeste minst.
En dit is nu zoo wat in vryheit hier gesproken;
(1000) Daer gaen de koetsen af, dat brengt wat in de koken.
    En meint gy, dat ik dit voor wysheit dan al acht?
    Jae wysheit in de schyn, en daerom heeft het kracht.
Het is een raserny om alles in te slicken,
Al zou men aen de brok noch dempen en versticken,
    (1005) En dus zoo gaet het toe, daer ik niet magh bestaen,
    En daer de wysheit noch zal zitten boven aen.
Och of de werelt my wou volgen en believen.
Wat zouder weynigh zyn van moordenaers, en dieven!
    Van meyneed en verraet. van pracht en hovaerdy,
    (1010) Van haet, van gierigheit, en ander schelmery!
Hoe zou de mensche dan hem weder eens verposen
En rusten in het velt, en slapen in de rosen,
    En leven onbelaên, als ik en myn gesin!
    Daer komt geen hoge moet, geen twist, geen woeker in.
(1015) Wat waer men wel gerust! men leefde zonder vresen,
Als al die zotten zyn, ook zotten wilden wesen,
    Men maekte niet alleen van harrenas, en staf
    Het yser aen de ploegh, en kokenreetschap af,
En aen het ledekant de stengeloze vlaggen;
(1020) Een raeghstok van de piek; de schaetsen van de daggen;
[p. 32]
Och neen, noch meer als dit, de zorge, die u nu
    Maekt ouwer, als gy zyt, en scheidet my en u,
Die zou u dan zoo jonk, en fris, en vrolyk laten,
En niet als van geneught, en vrolikheit u praten;
    (1025) Van geen gesochte krygh, noch vredelose vreê,
    Of wat de Myter nu met vreemde wapen deê;
Of hoe men om het gelt zyn wetten en geweten
Heeft willens opgeschort, en goddeloos geseten;
    Van diergelyken quaet, en ander zonde meer
    (1030) En is by mynen zot noch kennis, noch begeer.
Die moeyt hem maer alleen met dingen van de mage,
Met nachten van gemak, en kommerlose dage.
    En wilt gy wat uyt zyn courante zyn geleert,
    Zoo vraegt hem nae de kok, den backer en de weert.
(1035) Dit zyn zyn courantiers te huys, als ook te velde;
Die liegen niet, gelyk den drukker aen de Schelde;
    Die spreken maer den aert van spyse, wyn en bier.
    En daerom zyn wy ook alleen te zamen hier.
Gelyk gy ons dan ziet zoo polletjes, en sterkjes,
(1040) Zoo blosend’ van gelaet, en glat als kuddeverkjes,
    Waer komt ons dat van daen doch anders, als ik zeg?
    Om dat van ons de zorg’ gebannen is en weg.
Daer tegen die haer hooft van kintsbeen aen zo breken;
Om niet als wysheit, en van hoger stof te spreken,
    (1045) Ey let eens, hoe die zien, hoe mager en beschroeit;
    Haer knevels zyn al graeuw, en qualik noch gegroeit;
Haer ogen worden blint, en wennen aen te brillen,
En hebben zy wat rust; zy gunnen die de billen.
    Die krygen allerminst van haer geleerde vangst,
    (1050) En hebben meerder rust, en duuren aller langst.
En als dan op het hoogst de wysheit is geklommen,
Wat is dan al de vrucht van dese schone blommen?
    Een ongezonder lyf; of kloeker tyranny,
    Als Nero, Juliaen, en, dogh wat roert het my?
[p. 33]
(1055) Ik wil geen groten nu van dese tyt verhalen;
Want die de waerheit veilt, die moetse meê betalen.
    Dat is genoegh geseit; en wilje verder gaen,
    Zoo ziet in Griekenlant de zeven wysen aen,
Wat is die wel verstant, en wysheit toegeschreven!
(1060) Maer deden zy geen quaet? jae zeker alle zeven.
    Dus hebben zy haer naem en wysheit al bekladt
    Met kracht en tyranny; waer doen de myne dat?
Die zien op haer gemak, en blyven in de palen,
En vreesen geen gewelt, noch dodelyke schalen;
    (1065) Zy slapen zonder schrik, en dromen van geneugt.
    De morgen is haer zoet, den avont haer verheugt.
Ook zou het minste niet den ouderdom haer letten,
Indien de wysheit haer niet quam al meê besmetten.
    Dus is ter werelt niet zoo suyver, en volmaekt,
    (1070) Het wort noch hier of daer besproken of gelaekt.
Men zeit ook voor een spreuk, de zotheit hout de vlugge
En snel verlopen jeugt allene meest te rugge,
    En weert met alle maght dien snoden ouderdom,
    Ik hadde schier geseit, en jaegtse wederom.
(1075) Dies is het ook niet vreemt, en waerdigh af te spreken,
Het geen de mannen wort in Brabant aengestreken.
    Men zeit, hoe meer bedaegt, hoe wyser over al;
    Maer dese zynse graeuw, voor zeker zynse mal.
Dat is haer eigen aert, hoe ouwer daer, hoe maller;
(1080) En dies zoo gaen hun eer en deugden niet te smaller.
    Want waer is doch een volk ter werelt zoo beleeft,
    Zoo vrolik en gemoedt, als Brabant in zich heeft?
En daerom kan haer ook geen ouderdom bewaren.
Zy nemen haer geneugt, en laten hem de jaren.
    (1085) Het heet daer, Brabants aert, de Nederlantsche pronk,
    Is immer even mal, en immer even jonk.
En of gy meinen moght, dat wy ons hier versinden,
Zoo gaeter zelven heen; gy zult het zoo bevinden.
[p. 34]
    Of vreest gy noch aldaer de Spaensche Tyranny,
    (1090) Zoo ziet myn Hollant aen, daer isset wel zoo vry.
Myn Hollant, seg’ ik noch, want heeft der een de zyne,
Of zynder eigen luy, zoo bennen dat de myne.
    Die worden door de bank (dies niemant hem en schaemt)
    Van al de werelt en allene mal genaemt.
(1095) Daer zynse meê vereert, geboren, en gestorven,
Die Spangien zyne klaeuw in Indiën bedorven,
    Die Philips namen af zyn havens, lant, en buyt,
    En voelden na zyn beurs, en schudden hem schier uyt.
Dit zyn de malle luy, die, om zoo mal te blyven,
(1100) Een gansche werelt op Seldenus zee doen dryven,
    En spreken tot het meir, komt, geeft uw oordeel vry,
    Zegt, wie dat uw gebiet, of ’t Carel is, of wy.
Ziet, dat zyn malle luy! wat dunkt u van die gasten?
Zoo die niet met den Droes wel in de schotel tasten,
    (1105) Zoo ken ik haer niet recht. dit zynse wel in zee,
    En daer het haer beroep en reden brengen meê.
Maer of se wel zoo trots, en kloek aldaer verschynen,
Ze zyn doch binnens lants zoo gaelik, als Bagynen;
    Allene, datse zoo wat krabbelen om goet,
    (1110) Om dat de beste winst is tusschen mal en vroet,
Gelyk haer spreekwoort is; dat ziense waer te maken.
Men magh ook met de daet, de name niet versaken.
    Wat geven zy nae goet, en watter overschiet?
    Zy packent al op een, en besigent dogh niet;
(1115) En wech te schenken? neen, daer hebben zy geen noot af
Alleen de Spaensche Vorst die krygter kruit en loot af,
    En menighmael ook meer, als billik magh bestaen.
    Maer die zijn vyant laeft, heeft die niet wel gedaen?
En of men zeggen wouw, zy hebben ons bedrogen,
(1120) De vyanden gesterkt, de waren doen verhogen,
    Ziet daerom gaense weêr de schepen onder haer
    Verbannen uyt het lant, en laten ’t by de waer.
[p. 35]
O slecht eenvoudigh volk! dies kan ik my verblyden;
Die van u leven moet, die magh u doch niet lyden;
    (1125) En die gy nu versiet met spijse, kruit, en loot,
    Die stak u steden aen, en sloegh uw ouders doot.
En moet een mensche niet, die zaligh meint te leven,’
Zyn ongelijk vertreên? zyn vyanden vergeven?
    En of het niet al wat om reden meê geschiet,
    (1130) Dat kan ik wel verstaen, zoo zot en ben ik niet.
Maer dit is my noch meer, dit moet gy wel besinnen,
Dat zoo myn malle luy de wysen overwinnen,
    En kunnen haer de zee doen ruimen en het lant.
    Dit is my eerst een vreugt, en perel aen mijn hant.
(1135) Wie zou dan boven my zigh willen doch verheffen,
Daer zoo mijn dienaers al de werelt overtreffen,
    En daer ik niet alleen de maght en rijkdom geef,
    Maer datmen langer ook, gesont, en vrolik leef?
Laet nu de blinde mensch om jonge jaren lopen,
(1140) By Circe, Venus, of Aurora die te kopen.
    Dit staet in mijn gewelt, ik maek de luiden jonk;
    Ik ben de Venus, die dat aen haer Phaon schonk,
En zulken gladden vel gaf om zijn ouwe kaken,
Dat Sappho mergh en bloet om zynent wil ontstaken;
    (1145) Ik ben Aurora, die Tithonus brocht te weeg,
    Dat hy nooit ôuwer hooft, of graeuwer haren kreeg.
Die stok, dien Circe droegh; en al de vremde kruiden,
Daer meê Medea plagh de menschen te verhuiden,
    Die bennen al by my, en doen noch vele meer;
    (1150) Want mijne blyven jonk, en hare wierden ’t weêr.
En zoo gy nu bekent, dat niet zoo zeer te wenschen
In dese werelt, als de jeugt, is by de menschen;
    En datter geen verdriet, geen lasten wederom
    Zo drucken als dien last, dien droeven ouderdom;
(1155) Wat dunkt u, kan ik die dan weren van uw schouwers,
Ben ik u dan niet meer, en beter als uw ouwers?
[p. 36]
    Gy leeft wel hier door haer, maer wat een leven ist?
    Die by zijn leven al zijn beste leven mist.
Ziet hier om kom ik u den ouderdom beletten;
(1160) En breek ik u gepeins, zoo breek ik hem de wetten.
    Doch waer toe wil ik u ook praten veel van hier?
    Gaet, ziet den hemel door, ziet al de Goden schier.
Wat goets? wat isser doch voor lust daer ik gebrek ben?
Gaet zietse door en door, en zegt dan, dat ik gek ben:
    (1165) Dat Bacchus even jonk gebloost is, en gebaert,
    Geschiedt, om dat hy veel de dronken daer bewaert.
Hy moeyt hem nergens meê; met regten nog bestraffen,
En heeft met Pallas ook het minste niet te schaffen.
    Hy wil zijn beker uyt, eer dat hem die verschaelt,
    (1170) Met mallen zijn vereert, met mallen zyn onthaelt.
Hy wil bejuicht, begekt, beguichelt, en bespot zijn,
En watzyn naem belangt, die kan hem niet te zot zyn.
    Daer is hy meê gedient: en ziet hem dan de borst
    Van zyn gewyde beelt eens smerigh en bemorst.
(1175) Dat magh al meê geen quaet,zo plaghten hem de boeren
Met rype vygen en met nieuwe most te voeren.
    Dan riepmen ook, o Zot, die waerdigh is alleen
    Geboren uit een buik, en dikte van een been;
En zulke dingen meer. nu dunkt, my zoo te wesen
(1180) By alle man bemint, by niemant zijn te vresen;
    Is beter, als de schrik van Jupiter, en al
    De wapenen van Mars, en uitgespogen gal,
Als Pan met zijnen gryns, en schielicke verveering,
En Pallas in haer schilt; Vulcanus in zijn neering.
    (1185) Daer voor gy vreest, en beeft, en acht gy dat zo goet?
    De malle Venus is wel duisentmael zoo zoet;
Die lieve sachte moêr, die lachende zo zegent
En diense ziet en geeft, ook lachende bejegent,
    Die blyft, en is geweest dien langen ommeloop
    (1190) Zo schoon, en even jonk, als doen haer Mars bekroop.
[p. 37]
Dus is haer zoontjen ook, en om geen ander reden
Als dat se my verwant, en bly zyn, en te vreden.
    Dat hout uw jaren op: o, wacht u voor verdriet,
    Gy mannen; of gy graeuwt, en kent u zelven niet.
(1195) Ziet dese Goden aen, dat kan u niet bedriegen,
Of al de dichters en de schilders mosten liegen.
    Die beelden haer zoo jonk, zoo blosend als het gout;
    En doen was Venus al wel duisent jaren out,
En deser Goden dienst nooit meer heeft toegenomen,
(1200) Als om dien groten schat, dien Flora gaf te Romen.
    Doen wierd die gansche stadt van desen handel vol
    Om dese lieve vrouw, al was het maer een pol.
Dat vuil verdiende gelt, en harte, zoo begeerlik,
Dat was met een altaer al heiligh weer, en eerlik.
    (1205) En dat en is niet vreemt, het gelt heeft grote kracht,
    Dat heefter noch al meer ten hemel zoo gebraght.
Maer wat wil ik u veel van goede Goden zeggen?
Noch slechter hebben ’t ook de strenge laten leggen.
    Dien straffen Jupiter, die op den donder rydt,
    (1210) Wat heeft hy wel gemalt, gesneukelt, en gevryt!
Hoe ging Diana met Endimion* ter jachte,
Die met een diepen slaep hem aen ’t gebergt verkrachte,
    En quam zoo daer hy lagh, en haelden haer gebrek.
    Dat was een zoen of twe; wel, wasse doen niet gek?
(1215) Doch wat wil ik ook hier de Goden veel verwyten?
Dat laet ik Momus doen, die magh hem daer in quyten,
    Gelyk hy plagh voor heen. dies is hy ook wel eer
    Met Ate daer verjaegt, gesmakt van boven neêr,
Om dat zijn wysheit zoo de Goden lagh ten ooren.
(1220) En die dan vrolik zijn, die willen dat niet hooren:
    Nu zijn zy lustigh daer, en vry, en wel te vreên,
    En hy heeft nergens ruim noch boven noch beneên.
Het hof en wil hem niet; de kerken, en de kloosters
Die geven hem de zak, en wysen hem de roosters.
[p. 38]
    (1225) En komt hy in den raet, of elders aen de bank,
    Daer moet hy al van daen, en scheiden met een stank.
De gasten, en de vis die stinken aen den darden,
Maer hy den eersten dagh; niet langer kan hy ’t harden;
    Dus is dien goeden bloet ter werelt nimmer stil,
    (1230) Om dat hy overal de waerheit zeggen wil.
En dat en magh niet door; wie wil dat garen horen?
Al zijn de luiden grof, se bennen dun van ooren;
    Hoe botter dat se zyn, hoe noder ook gelaekt.
    De Narren zyn veel eer, als wyse luy, geraekt.
(1235) Een heer oom op de stoel, die weinigh was belesen
Of niet en had geseit, dat waerdigh was gepresen,
    Daer had een kloeker hooft de waerheit op geseit
    Dies haet hy hem nu noch, en in der eeuwigheit;
Men zeit de waerheit kan geen herreberrigh krygen.
(1240) Zoo gaet het Momus ook; en had hy leeren zwygen,
    En nemen alles aen, en prysen, dat hy laekt,
    Hy waer ook hier aen ’t hof zoo lelik niet gemaekt.
Maer myn Pluimstrijkery, waer is die niet geleden?
Die gaet al purper root in gulden zalen treden,
    (1245) En zo se desen daer eens by gevalle ziet,
    Voort moet hy daer van daen, zoo goet en is hy niet.
Dus wort dien armen bloedt mishandelt, en verschoven.
Hy moght veel liever noch zijn wysheit gaen verloven;
    Zoo wierd hy wel een man van aensien en gesagh,
    (1250) Daer nu hem niet een boer zal bieden goeden dagh.
In zulken haet is noch de Wysheit, en by namen
Daer weinigh is geleert, en vele zou betamen;
    En weet gy waerom dat? een nar in wys gewaet,
    Al heeft hy niet in ’t hooft, hy heeft het in ’t gelaet.
(1255) De plaetse maekt de man, de tabbert, en de kleeren;
En dikwils zijn se bot, en schamen zich te leeren;
    En wie dan niet en weet, gelyk hem wel betaemt,
    Die wort door wyse luy verraden, en beschaemt.
[p. 39]
Eu wie wil dat voortaen? ik zeide van te vooren,
(1260) Dat Momus daerom ook den hemel heeft verlooren;
    Hy wou een ieder een daer zeggen zijn gebrek.
    Was dat een wyse daet? voorseker was se gek.
Men weet wel, daer het hof van vreugden is en leven,
Daer wort wel dikwyls ook wat zeltsaems meê bedreven,
    (1265) Men kent Mercurius zyn grepen wel, en Pan.
    En hoe Vulcanus ook den narre spelen kan;
Hoe dien Silenus, dien verkleumden ouwen springer,
De Nymphjes draejen kan, en zwieren als een slinger;
    En kan dat lome gat noch reppen als een lanst,
    (1270) By namen, als hy doch met Polyphemus danst:
Daer staet dan Bacchus ook en spiegelt in zijn vygen.
Een hallefzieke vrouw die zou daer lust toe krygen,
    Maer ik voorzeker niet: en hoort dan Pan eens aen,
    Die laet syn keeltjen daer zoo boertich ondergaen,
(1275) Dat Jupiter wel roept, ik kan ’t niet langer harden;
Hou Pan, het is genoegh; wy lachhen ons aen flarden.
    En deze malle zank vermaekt haer eens zoo veel.
    Als al de Helicon met aller Musen keel.
Dus neemt den hemel ook haer wellust en behagen
(1280) In Zotticheit, en dat kost Momus niet verdragen.
    Hy wees en riep het ook gestadigh, en gestoort,
    Dat past de Goden niet, en daerom most hy voort.
Doch wat se daer al meer voor kluchten wel bedryven.
Wanneer se dronken zyn, dat laet ik daer by blyven,
    (1285) Die zoo vol apery, vol grillen zyn, en spot;
    Dat ik dies lachen moet, al ben ik noch zoo zot.
Maer hier van nu genoegh: ik vrees al voor de labben.
Die seiden ’t haer wel weêr: zoo kreeg ik wat te krabben.
    Dan most ik immers ook van boven, daerom zal
    (1290) Ik liever gaen van daer met eeren, eer ik val.
Dus ben ik hier by u nu weder op der aerden,
En zonder twyffel ook in groter eer en waerden,
[p. 40]
    Gelyk als dat betaemt; want dit bevroet u vry,
    Geen vreugde, geen geluk, geen zegen zonder my.
(1295) Voor eerst en is’ er niet zoo deftigh en volkomen,
Zyn wortel heeft al meê de smaek van my genomen.
    Ik ben van aenbegin in alles ingelijft:
    Door my het zuure slijt, het zoete leven blijft.
En zoo dat wijsheit is, aen reden zigh te binden,
(1300) En dwaesheit aen zyn lust, wat zult gy dan al vinden
    Van lusten by de mensch, en weinigh reden weêr!
    Dat scheelt als dagh en nacht, en noch al vele meer.
Maer dit heeft Jupiter gedaen om onse leven,
Dat anders droevigh waer, wat vreughde wêer te geven;
    (1305) En daerom in het hooft de zinnen maer geplant,
    En weinigh in het lyf van reden en verstant.
Daer tegens heeft hy twee Tyrannen weêr geschapen;
Die meer zijn in gewelt, en bozer in haer wapen,
    Dat is, de Toornigheit, die in den boezem rust,
    (1310) En dan beneden die, de vleesselyke Lust.
Ziet wat een groten lot is deze twee gegeven,
De ruimte van het lyf, de bronne van het leven!
    Wat kan dan hier ’t vernuft? al ziet het vele quaets,
    Zoo is doch zijn gebiet niet groter, als zijn plaets;
(1315) Het roept wel, en bestraft en stelt hem wel daer tegen,
Maer dat is doch al niet, het zwaerste meer wil wegen.
    De lust van deze twee moet immer zyn geboet,
    Al zouw het lant in vlam, de stromen gaen in bloet.
En nu dewyl den man, als overheer verkoren,
(1320) Gelyk met meer verstant, meer zorge was geboren,
    Zoo mostmen wederom verzoeten deze last,
    Of deelen hem; en hier was Jupiter aen vast,
En vraegde my om raet, dien ik hem ook beraemde.
Zoo deftigh als ik kon, en kloek als my betaemde:
    (1325) Dat was die lieve vrouw, dat zoete malle dier,
    Die wees ik hem doen aen, die mangelden noch hier.
[p. 41]
Dus quam de zoete sloof, dien hemel van de mannen,
Die al hun last en leet kan slissen en verbannen.
    En om dat deze kracht te groter wezen zouw,
    (1330) Zoo maekten hy uit my schier heel en al de vrouw.
En zeker Plato, die wat twijffelt in zyn wetten,
Of hy se by de mensch, of by het veê wil zetten,
    Wat wist die van de vrouw? haer zoete zotterny
    Daer was hy aen verblint. en dies zoo twijffelt hy.
(1335) Maer wy, die verder zien, en beter haer bezinnen,
Wat maken wy daer af? al Nymphen en Godinnen.
    My dunkt ik hoor u al, en over eenen boegh,
    Wel? zijn zy hem te zot? ons zijn ze wijs genoegh.
En wat is doch de vrouw, die wijs wil en geleert zijn?
(1340) Niet anders als het lam wouw garen eens een peert zijn.
    De wijsheit by de spil, de boeken by de huif,
    Die voegen by malkaêr, als mostaert en de struif.
Maer nu en hoop ik niet, dat iemant van de wyven
Dit qualik nemen zal. Dies magh het hier by blyven.
    (1345) Hoe wel die dit mishaegt, al waert de beste schik,
    Die wil voorzeker zijn noch eens zoo gek als ik.
Dat ik ze laken zou, dat moet al ver van my zyn,
Want ik ben ook een vrouw, zoo wel gelijk als zy zyn.
    En daerom hebben zy by my de beste kans,
    (1350) En ook wel eens zoo veel gekregen, als de mans.
Haer schoonheit dan voor eerst, daer wil ik af beginnen,
Als van haer beste pant, en daer ze meê verwinnen
    Zoo menigen tyran, en doen hem tyranny;
    En die het al verheert, dien overheeren zy.
(1355) Wat zou daer tegen staen, die vriendelyke praetjes
En aengename stem van mijne kameraetjes,
    Dat hartjen zonder gal, dat in zyn vreugden zwemt;
    En alle zorgen haet, en alle zuchten dempt;
De troni zoo volmaekt, zoo zuiver, glat, en effen,
(1360) Wie is daer of bevryt? wien zou die niet al treffen!
[p. 42]
    Met namen daer se zijn en vry, en in haer schik.
    Maer wie bestelt haer dit? mijn heeren, dat ben ik.
Nu ziet de mannen eens; waer komt haer dat gekloven
En ruige vel van daen? hoe gaen se zoo bedoven
    (1365) En grimmigh in de baert? en zijn ook eer bedaegt,
    Alleen om dat haer noch de wysheit zoo wat plaegt.
Ik meine noch zoo wat, ten aensien van de vrouwen.
Die schuwen dit gebrek, en willen niet verouwen,
    En moeien haer alleen met praten en gepronk,
    (1370) En blyven daerom mooy, en schier al even jonk,
En laten alle zorg en achterdocht gebannen.
Is dat dan niet een vreugt en hemel voor de mannen,
    Van zulken aerdigh dier belieft zijn en gekust?
    Ik zeg het is een beest, dien daer niet aen en lust.
(1375) En zou men haer cieraet en vlechten dan verbieden,
Zoo most haer doch gewelt en ongelyk geschieden.
    Waer wort het om gedaen? ter eeren van de man.
    Dies is hy wel een Griek, die dat niet lyden kan.
Voorseker moet zyn hart van yser en van stael zijn.
(1380) En zouden dan ook zoo de mannen altemael zijn,
    Dat waer de vrouwen leet, dat zoete malle goet,
    En dat het altemael doch om de mannen doet.
En waerom zou de draght zoo menighmael verkeeren?
De snyer alle maent een ander snofjen leeren?
    (1385) Waer toe de vlechjes doch en borstjes zoo geleit?
    Zoo pryst de man zijn vrouw, de vryer zoo de meit.
En of de wijse lui nu zeggen, dat het zot is,
Zy denken doch wel aêrs, en meer als haer gebot is.
    Wat zouder menigh meit, en menigh vryer mêe
    (1390) Wel blyven ongetrouwt, als ik het niet en dêe!
Wat zou ook menigh paer verschillen weer, en scheiden!
Als ik daer niet en waer, en stroide tussen beiden
    Mijn kluchjes, en geneught; daer anders al het pat
    Van scheiden was gesocht, of slimmer noch als dat.
[p. 43]
(1395) En dit wort wel met recht de Zotheit toegeschreven;
Maer daer ook man en vrouw by groeien en by leven.
    Men ziet wel, die zijn wijf haer hoeretranen acht,
    En zoent noch garen af, die koekoek wort belacht.
En evenwel het is noch beter zoo gezwegen,
(1400) Als noch een vuile mont en slagen toe gekregen.
    Ik ken een deftigh man van aensien en gebiet;
    Die zeide, wat mijn vrouw wel is, dat weet ik niet,
Maer zo daer iemant my haer ontrou quam vermelden,
Ik zou myn leven lank dien haten, en vergelden.
    (1405) Dus heeft hy meer geluk, wie zoo bedrogen blyft,
    En zonder quelling is, en evenwel geryft,
Als die dit al te naeuw en wijsselik doorgronden,
En hebben, by de daet, haer eigen hel gevonden.
    Want die zijn wijf al heeft verwonnen en betrapt,
    (1410) Is die niet dobbel zot, indien hy haer beklapt?
Wat isser dan verdriet? die vrolik moghte zot zijn,
Die moet dan boos, en blint, en evenwel bespot zijn;
    Al raest hy dan en tiert, en smelt al daer hy gaet.
    Is daer mêe dan de zaek gesuivert van de daet?
(1415) Heeft zoo wel oit een vrou haer eere weêr verworven?
Jae zeker zy geschent, en hy van rouw gestorven.
    Dat is het eigen loon van zulke viese mans.
    De wysheit heeft doch by de liefde weinigh kans.
Van al uw vryery, uw trouwen, en beslapen
(1420) Daer ben ik moeder af, dat is uit my geschapen;
    En meint gy dan, dat dit zoo grooten wonder zy?
    Och daer is noch al meer en beter deugt in my.
Ik vraeg u dan eens, die haer zelven niet bezinnen,
Ey lieve, kunnen die een ander wel beminnen?
    (1425) Die met hem zelven niet te vreden is, en eens,
    Heeft die wel met een aêr wat eigens, en gemeens?
Die in zijn eigen hart zich niet en kan vermaeken,
Kan daer of lust of vreugt een ander wel aen smaken?
[p. 44]
    Haer eigen ongeneught is allemans verdriet.
    (1430) Dat kunt gy wel verstaen, zoo zot en benje niet.
De mensche, zeg ik dan, als ik hem gink verlaten,
En zou niet zich alleen, maer ook een ander haten.
    Nu geeft hy my, en hem zoo veele noch al toe;
    Het vreemde staet hem aen, het eigen is hy moe.
(1435) De vreemde bomen staen al immer best geladen,
Den eigen acker kan het oge niet verzaden.
    En dat noch meerendeels by luiden van verstant:
    Maer wat den zotten hoort, is al het beste lant.
Die hebben alle tijt het beste kruit en koren,
(1440) En zelden niet te veel, en nimmermeer verloren,
    En altijt goeden moet, en altijt beter hoop,
    En al de beste waer, en al de beste koop.
Hoe zijn haer kinder ook voor anderen gesegent,
Behorelik gegroet, behorelik bejegent,
    (1445) Gejonkert, en geheert, van beide, vaêr, en moêr!
    Al zyn se noch zoo bot, en slimmer als een boer,
En vuiler als een zwijn, en hesselik als apen,
Noch is daer anders niet, als schoonheit, aen geschapen.
    En zoo behagen ook hun wijven haer voor al,
    (1450) Voor eerst als eigen goet, en dan als eigen mal.
Dat gaeter eerst meê door; en zonder malle vlagen
En kan doch niet een wijf een enigh man behagen,
    Die zin in vrouwen heeft; van Cato zwijg ik stil;
    Die hielter weinigh af, die had een viese gril.
(1455) Maer vraegt die reders eens, en ridders van de wiege,
Haelt daer uw vonnis af, en zegt dan, of ik liege.
    Daer is ’t gevoelen by, die weten van de zaek
    Te spreken met bescheit, te praten met een smaek
Van ’t malle weidewerk, en ander vremde buyen,
(1460) Die daer al ommegaen, en weinigh doch beduyen.
    Alleene zonder mal en gaet het niet zoo wel;
    En daerom is het ook het rechte kinderspel,
[p. 45]
En niet te min het staet de mannen wel zoo handigh.
Zoo vies en zijn se niet, zoo heiligh en verstandigh,
    (1465) Dit deuntjen moet al van haer zelven zijn gespeelt,
    En niemant die zijn knecht of vrienden dat beveelt.
Die lieve zotterny, die kunt gy doch niet derven,
Al zout gy daer uw bloet om wagen, en besterven.
    Dus ziet gy dan uw vreught, en algemene lust;
    (1470) Waer die van daen begint en waer in die berust,
Als namentlik in my, en door my in de vrouwen;
Want wie zou zonder ons of mael of bruiloft houwen?
    Een tafel, een toneel, een bedde zonder vreugt,
    Ik zeg, het heeft geen aert, en dat het niet en deugt.
(1475) Waer vrienden zijn by een, of kermisvolk, of buuren,
Daer moeten narren zijn, al zou men die gaen huuren,
    Om dat ook meê de geest magh hebben zyn vermaek
    In horen en gezicht zoo wel als in de smaek.
En al wat boertery, en kluchjes daer uit rysen,
(1480) Daer ben ik moeder af, en niet de zeven wijsen.
    Ik heb de deuntjes al en dronkjes haer geleert
    Van Bomke bolsbe, en een klinkert in zijn steert,
Van Kurre Murre puf, en van menniste boortjes,
Van ’t glaesjen en de kan, en diergelyke soortjes.
    (1485) Die heb ik al bedacht ten beste van de mens,
    Al acht hy my zoo klein, en dankt het my niet ens.
Daer volgen dan noch op die spulletjes en dansjes,
En dan eens op zijn Duits, en dan eens, als de Fransjes.
    En ziet dat malle werk en grillen dan eens aen:
    (1490) Hoe zotter dat se zijn, hoe beter dat se gaen,
En als de heiligheit, en wysheit is te neste,
Dan gaet de vreught eerst aen, dan isset op zijn beste.
    Gy weet wel waer het was, wat bruiloft, en wanneer,
    Doen om een stap of twee den bruidegom zoo zeer
(1495) Verbaest, en hevigh riep, wie heeft u heten danssen?
Niet anders als zijn vaêr om Taxis en de Spanssen.
[p. 46]
    En evenwel, het was zoo qualik niet bedocht;
    Hy wist wel, dat men doen zoo fyne luiden zocht;
En Heeroom wasser by: dat hadde wat te zeggen.
(1500) Die zou veel licht op hem de zonde willen leggen;
    En had hy daer zich zoo niet zuiver afgemaekt,
    Hy waer zijn leven op het kussen niet geraekt.
Waer meinje was ik doen ter tijt, in deze trouwe?
Mijn heeren, met verlof, den Bruigom in de mouwe
    (1505) Daer houd’ ik altemet een weinigh my bedekt.
    Dat maekt de Narren groot, en al het lant begekt.
Terwijlen gaense voort in Staet, en hoger ampten,
En, daer de wijze luy veel struykelden, en schampten,
    Daer kunnen zy bestaen, en houden aen malkaêr,
    (1510) En met de meeste stem, en die is onder haer.
Maer dit is my te vreemt; die zot zijn, als ze weten,
Die mogen daer wel zijn, en moeten zoo niet heten.
    Den tabbert, en de baert, den zetel, en de plek
    Die maeken wijze luy’, al zijn ze noch zoo gek.
(1515) Waer toe dan veel gebraekt, of wijs en wel belezen?
De werelt, ziet men doch, die wil genarret wezen.
    Dat is, daer staetze na, de reden zijnder by,
    Ze vint doch en bekent het hooghste goet in my.
Dat ik’er niet en waer, de vreugde was bedorven,
(1520) Het leven zonder my, is alle tijt gestorven.
    Dien meêgeboren last van droefheit, en verdriet
    Verzoet ik u alleen, of ik, of anders niet.
En offer iemant nu my garen wou verzaken,
Verwerpen deze vreught, en stellen zijn vermaken,
    (1525) In onderlinge min van vrienden onder een,
    En achten vier en lucht en water hier beneên
Zoo nodigh niet als die; zoo aengenaem daer neven,
Dat beter ons de Zon, als deze, zou begeven,
    Die by de wijzen ook zoo heerelyk geroemt
    (1530) En in het hooghste goet op aerden wort genoemt?
[p. 47]
Maer of ik u nu ook met eenen ging bewijzen,
Dat deze vrientschap, zoo geprezen by de wijzen,
    Uit my gesproten zy, ik zeg’, uit my alleen?
    En wilt gy dat verstaen? zoo zwijgt al voor u heen.
(1535) Ten eersten vraeg’ ik dit, zich zelven te verblinden,
En ogeluiken in de fouten van zijn vrinden,
    En veel gebreken ook voor deugden aen te zien,
    Kan dat wel zonder smaek van zotterny geschiên?
Den eenen zoent zijn lief alleenigh om de sproeten,
(1540) Een ander heeft ze mank, en prijst haer rappe voeten;
    En is de deren scheel, men roemt haer, dat ze lonkt,
    En dat ze puntigh gaet, die prachtigh is en pronkt.
Een ander zit en zoent een paer getaende vuisten;
Een ander prijst de huit, en let niet op de puisten,
    (1545) En noemt ze zijn bruinet, die zwart is als een Moor.
    En zoo de vrouwen ook; haer zoetert is een door.
En vele zeggen, Heer, en meinen haer getrouwde,
Die wel niet lang geleên, noch kramer was, of brouwde,
    En geven hem de naem van ’t een, of ander dak,
    (1550) Daer pas een deur aen is, en anderhallef vak.
Als of haer zijn geslaght, en name waer vergeten,
Zo spreeken zy hem aen; maer neen; dit moet gy weten,
    Dat doet de vrientschap al, en daer de liefde by.
    En is dit nu wel meer als bare zotterny?
(1555) Maer deze zotterny wat kan u die al baeren,
Hoe bint die man en vrou en vrienden aen malkaeren!
    Waer die gevonden wort, hoe zeltsaem, hoe gedaen,
    Daer vindmen geen gebrek, noch fouten langer aen.
Al waer dan ook de meit gebocchelt, en gebogen
(1560) Met anderhallef been, en zeven vierdeel oogen,
    Haer trony als een snoek zoo ront, en dan de bek
    Getrocken, en getant, gelijk een boeren hek;
Of keert het blaetjen om, en zegt het van de mannen,
Al is daer schaemt en eer, en wijsheit afgebannen,
[p. 48]
    (1565) Al zijn se vuil en voos van soopjes en tabak,
    En dat ik niet en seg, van ander ongemak,
Zoo zietmen doch de zin daer evenwel op vallen,
En meer als al te veel, is dat noch al geen mallen?
    Wat pocken isset dan? of wort daer ’t gelt bemint?
    (1570) Dat staen ik u al toe, en evenwel ik wint.
Of meint gy, daer op goet allene wort gekeken,
En op de deugden niet, en weinigh op gebreken,
    En daer de vader zoo zijn eigen bloet verraedt,
    Die op het gelt alleen zijn gierigh ooge slaet,
(1575) Of dat al wijsheit is? och, laet u dat niet dromen,
Daer heb ik dan voor lang de zinnen afgenomen,
    En laet hem by de waen, en liefde van zijn gelt.
    Dan acht hy, isset al zeer wijsselyk bestelt.
En zegt gy nu, ik moght dat ook wel beter maken?
(1580) Dat is der narren schult; wat gaense my versaken,
    En meinen, isser gelt, zoo gaet het my niet aen,
    De wijsheit heeft haer dan allene dat gedaen,
Als offer wel eens ooit een huwelijk geschiede?
Om gelt en goet alleen, daer ik niet over riede?
    (1585) Dies isset dat men zeit, een wel gestelde buyl
    Maekt van een ram een lam, een duyfje van een uyl.
Maer duur en heeft het niet, en van het selve suyvel,
Dat eerst een engel was, wort nae wel eens een duyvel.
    De vrientschap, die met gelt gemaekt is en gekocht,
    (1590) Wort dikwils dier betaelt, en selden eens gedocht.
Maer die en mein ik niet, (en of wel ook niet echte,
Zoo komtse doch van my niet minder, als de rechte)
    Daer spreek ik u dan af, die maekt u ziende blint,
    En van het kint een man, en van de man een kint.
(1595) Die weet by klein en groot de fouten te bedecken,
Want anders (met verlof) wat waren der al gecken,
    Wanneermen nae de toets van wijsheit wou besien
    Wat tusschen man en wijf, en vrienden mag geschiên!
[p. 49]
Dat boerten en gevley, dat zoet en zot te praten,
(1600) En straffen geen gevoel, en geen gebreeken haten,
    En willens bot en blint te wesen, daer men ziet,
    Dat sluit de vrientschap eerst, en die vergaet ook niet.
En als ’t al wijsheit waer, wat liefde zou daer vallen?
Hy weet van minnen niet, die niet en weet te mallen,
    (1605) Het overwijse volk, wanneer gy dat besiet,
    Daer is geen liefde by, want ik en ben daer niet.
En wat is ook voor lust by luy van zulken leven,
Die geen gebreken, als hun eigen haer, vergeven?
    Geen vriendelose maght is zonder tieranny,
    (1610) Geen vrientschap zonder minn’, geen minne zonder my.
De mensche, weet men wel, heeft over al gebreken,
En wie die niet en draeght, die doet geen vriendeteken.
    Wie al berispen wil, dat hy voor oogen ziet,
    Dat magh wel zijn een vrient, maer vrienden heeft hy niet.
(1615) En is Cupido meê, die aller minnen stichter,
Niet zelven steekeblint? en dat, om dies te lichter
    De fouten van zijn vrient te veelen, daermen kiest.
    Want blinde liefde wast; en ziende die verliest.
Doch mein ik die ook niet, die los en onbesonnen
(1620) Zoo lopen aen malkaêr, en denken ’t is gewonnen,
    Haer kommer is gedaen, haer hartjen dat verhuyst
    Als Heer Oom haer eens geeft een eegaê aen de vuyst.
Maer mogtmen dan daer na dat vrachtjen weder lossen,
En maken van de trou een komanschap van ossen,
    (1625) Of wasser dan een kerk, die dese vaste lyn
    Moght breken, vrienden, wat zou daer een nering zyn!
Al meer als binnen Hal, en binnen Scherpenheuvel,
Zoo vele zynder vast, en hinken aen dit euvel.
    En die nu stille zijn, en houden haer zoo vrom,
    (1630) En leiden met het wyf, gelijk een gildos om,
Die zouden dan wel meê by duisenden verschijnen,
En maken van haer liefs al weeuwen, en bagijnen,
[p. 50]
    En dese hadden hier of daer sich aen vergaept,
    En meer niet als een schijn van liefde maer geraept,
(1635) Daer geen bestant is, maer alleen wat malle vlagen
Van hebben, en genot; dies kanse niet verdragen,
    Gelyk de rechte minn’; die neemt het al voor lief,
    Al waer de bruyt een hoer, de bruydegom een dief.
De liefde ziet geen quaet, en isser dies vermoeden,
(1640) Dat leit hy beter uyt, en duydt het al ten goeden.
    Hoe menigh hylik zou wel blyven ongedocht,
    Als eerst den Bruydegom ter degen eens doorsocht,
Wat doch zijn lieve bruit wel had, en watse niet had’,
En hoese wel gespeelt, en watse wel geswiet had’.
    (1645) En was ook menigh man niet bot, en stapelgek,
    Wat zou hy fouten zien en lengten van gebrek
In zijn eerwaerde wyf? nu weet gy van geen schande,
En schoon sy droeg een aêr, hy draegt haer op zijn hande.
    Dit is wel zotten werk, maer dese zotterny
    (1650) Daer leven man en vrou, en goede vrienden by.
Gelooft vry zonder my, gy meugt zoo bondig trouwen,
Zoo deftigh, als gy wilt, de bant en magh niet houwen.
    Dies zoo gy trouwen zult, ey let op desen rym,
    De saus van Zottigheit dat is de beste lym
(1655) In echt, in koopmanschap, in pachten en verhuuren,
In enigheit, en rust by vrienden, en gebuuren;
    En wat gy zonder die wilt eynden, of begint,
    Verlaet u daer op niet, mijn heeren; dat is wint.
Het is doch alsoo reê gesproken, als geswegen,
(1660) De Zotheit moetter zijn, daer aen is u gelegen.
    Die gaet met u ten hoof, te kerken, en te gast
    En hoe zy meerder groeyt, hoe meer de liefde wast.
Dies kunt gy zonder die uw leven niet bedyen,
Uw vrientschap waer gedaen, uw liefde lagh besyen:
    (1665) Gy zout niet anders als gebreeken aen malkaêr
    En grote fouten zien, en haten ’t allegaer.
[p. 51]
En heeft de mensche niet, zijn beste deel van binnen?
En dat is noch besmet? wat kunt gy dan beminnen?
    Het vleesch is stank, en stof; de zinnen dogen niet.
    (1670) Dus is hy wel der aen, die zoo ver niet en ziet.
Jae dat noch meerder is, gy kunt in zulker maten
U zelven niet besien, gy moet u zelven haten;
    En daer is wat aen vast? hoe leefje dan in vreê,
    Als ieder een u haet, en gy u zelven meê?
(1675) En dat is klaer genoegh, gy kunt my niet verjagen,
En zijn uw eigen vrient, of zelven u behagen.
    Dies zeg’ ik noch al weer, het is een groot gebrek,
    Te leven zonder my, en liever wys, als gek.
Al waert gy noch zoo ryk, kloek, aengesien, en aerdigh,
(1680) En u en docht het niet, wat was het u dan waerdigh?
    En wat gy meê voor u, of voor een ander doet,
    En draegt geen roem daer af, waer doet het u dog goet?
Wat raet is hier nu toe? hoe kryght gy doch behagen
In u en al uw doen? dat moght ik wel eens vragen;
    (1685) Daer was geen helpen aen, gy waert u zelven leet,
    Als niet mijn kamenier Selfsliefde dat en deed’
En zoo met eigen lof uw hartjen niet en kloude;
Dies ikse billik voor mijn eigen zuster houde.
    Zoo deftigh doetse my mijn zaken over al,
    (1690) En maekt ook zelven meê de wyse luyden mal.
Want dat is anders niet, die zelven sich behagen
En prysen al haer werk, dat bennen malle vlagen.
    En wie is daer af vry? of kent gy wel der een,
    Die dat niet graeg en doet? ik wedde zeker neen,
(1695) Dus isset alles zot. Maer stelt nu daer eens tegen,
Een die zich zelven haet, of zelven is genegen,
    Wie isser beter aen? daer dese lacht en leeft,
    Daer sterft die, waer hy gaet, en heeft niet dat hy heeft.
Daer dese vrolik is met arme malle kinder,
(1700) Daer zit die moedeloos, en acht zijn zegen minder.
[p. 52]
    Daer dese jeugdigh blyft, en mist al wat hy pryst,
    Daer grimt die midden in zijn schatten, en begryst.
En dese kan zijn hart met ydle waen vermaken,
Daer die noch dat hy heeft, wil missen en versaken.
    (1705) Is dan de liefde van hem zelven niet een deught,
    Die zonder reden ook den mensche zoo verheught?
En zou men die van u gaen nemen, en verjagen?
Zo kon doch niet een mensch zig zelven meer behagen.
    En waer dat niet en is, daer zijn geen konsten meer:
    (1710) De beste konstenaers die werken om haer eer.
En schoon het waer om gelt, wat nering zou der wesen,
Als niemant zich geviel, en garen waer gepresen?
    Wie zou den snyer dan gebruiken om de pracht?
    Den rymer om zijn lof? den goutsmit om de draght?
(1715) Waer liet den juwelier zyn stenen dan en ringen?
De wever al zyn flours, en alle vreemde dingen?
    Het konstige pinceel, en snyden van de plaet?
    Dat was dan niemant goet, en voor zyn heren quaet.
Want wie zou dan aen haer zyn trony gaen besteden?
(1720) Als of die waerdigh waer getekent, en gesneden,
    Gelevert aen den druk, getrocken uyt de pars,
    En daer meê omgegaen, als Meeuwes met de mars;
Ik hadde schier geseit, als steê en staten boden
Met haren almanak, maer dat is niet van noden.
    (1725) ’T is doch genoeg bekent, waer dat het om geschiet,
    Of is men noch te bot, te weten dat men ziet?
Een deel die wil het als een bedelampt verachten,
Maer dat en zeg ik niet, dat zal ik my wel wachten,
    Dies vraegter my niet nae, ik houde my gerust:
    (1730) Het is zoo veyligh niet, de Turk is op de kust.
Gy weet het zelven wel, dat die en zulke reden
Zyn liever stil gevoelt, als openbaer beleden.
    Ook past het wel een man van eeren (als ik hoop)
    Te hangen over al te kyken, en te koop,
[p. 53]
(1735) Daer kunt gy dan zyn lof en deugden onder staen zien,
Zo bondigh als het magh; dat geeft den man een aensien!
    Maer eer dit nu geschiedt, zo moetter wel een bet
    Zich zelven zijn behaegt, zich zelven hoogh geset.
Wel eertijts wasser eens een meester by de Grieken: a
(1740) Die gaf het al om niet, de pleysters en de wieken,
    De dranken en de pil; maer dit was zijn gebodt,
    Men most hem eere doen, en noemen hem een Godt;
En daer voor was hy graeg zijn kranken te genesen.
Wie zocht voor zulken vreugt zijn leven wijs te wesen?
    (1745) Wat is de wysheit ook? wat vruchten brengtse meê;
    Dan loopter een in ’t vier, dan springter een in zee;
Een ander heeft hem zelfs mishandelt en verslagen.
Dat doen geen luiden die haer zelven wel behagen:
    Dies beelt u vry wat in, en acht uw eigen waer,
    (1750) Zoo bent gy wel te vreên, en buyten uw gevaer.
En zoo men die dan voor geluckigh moet erkennen,
Die garen willen zijn het geene datse bennen,
    En met haer dorre strant zoo wel tevreden, als
    De Keyser met de kroon, de Beyer met den Pals?
(1755) Daer weet zelfsliefde wel alleen den besten raet toe:
Die baert u eygen min, en geeft u volle maet toe
    Van al wat gy besit, dan schort u niet met al;
    Dan bent gy kloek en wijs, al waert gy noch zoo mal.
En die nu zoo wel zijn te vreden met haer zelven,
(1760) Die zouden, voor ten hoof, wel spitten gaen en delven.
    Men ziet niet, dat de Fin zijn klippen, sneeu en ys
    Wil geven om de lucht van ’t vruchtbaer paradys.
Den woesten Arabier en zou zijn zant en kuylen
Voor Madagaskar niet of Java willen ruylen.
    (1765) Zoo wysselyk heeft ons Natura dit gevoeght,
    Op dat een ieder zy te vreden en vernoeght,
En ruste meê zoo wel aen klippen en de duynen,
Als in de bayen of de Babylonsche tuynen,

a Menecrates.

[p. 54]
    O Edele Natuur, die gy het minste draeght,
    (1770) Dien geeft gy wederom, dat hy zich meest behaeght;
Daer gy besloten hebt uw gaven niet te neygen,
Die troost gy dus al weêr met liefde van haer eygen;
    En maekt het altemael zoo effen en gelyk,
    Of arm, en wel gerust, of ongerust, en ryk.
(1775) Ik weet wel, dat ik dit al zot genoegh verhale.
Maer wat is doch de mensch, als zotheit altemale?
    Wat konsten zijnder doch? wat mannelyke daet
    Bedreven buyten my, of zonder mijnen raet?
Wat kans of middel is ter werelt doch geschapen,
(1780) Daer eer te winnen is, en meer als in de wapen?
    En wederom is die niet gek genoegh, en blint,
    Die om een kleine zaek een groten krygh begint?
Die niet en wert geslist, gewonnen, of begeven,
Daer is van beyden eerst veel goet en bloet gebleven.
    (1785) En die dan door het zweert daer vallen, en vergaen,
    Wat isset met haer naem en eere dra gedaen!
En alsmen wel besint het puykjen van de legers,
Dat graeg te vechten is, hoe zien de kloeke vegers?
    Niet dorr, en mager, of van wysheit afgeslooft,
    (1790) Maer wel van vlees, en bloet, geset, en dik om ’t hooft,
Want die zijn vyant daer een voordeel wil af perssen,
Die moet al beter zijn van handen, als van herssen,
    Ten waer dat iemant meer van lopen, en de les
    Hield van Archilochus, gelyk Demosthenes,
(1795) Die nauwelyks eens quam zijn vyandt onder ogen.
Hy worp zijn schild en helm en degen datse vlogen,
    En koos het hasepadt, dien kloeken wysen helt,
    Zoo heerlik in de tong, zoo schandigh in het velt!
Nu weet ik wel, men zeit de beste krygh van allen
(1800) Bestaet in goeden raet, de neerlaeg in den mallen.
    Dit gaet den veltheer aen: dat die hem wel beraet,
    Daer heeft hy reden toe, maer geen gemein soldaet.
[p. 55]
Ook wil in desen raet geen Scotus zijn bescheiden,
Noch Thomas van Aquyn, maer mannen van der heiden.
    (1805) Ik geve Tamerlaen, en Hannibal geloof
    In zaken van de krygh, en geenen Philosooph.
De krygh haer order heeft, zoo nodigh als de helmen,
En daer in schijntse wijs, want moordenaers en schelmen
    En rovers, en gespuis, dat lant en zee verdoemt,
    (1810) Die kunnen nimmer recht soldaten zijn genoemt.
En evenwel uit die, en diergelyke benden
De krygh al meê bestaet. dat bloet geschrey en schenden
    Niet half zoo qualik luyt, wanneer de leger vorst
    Heeft middel, en geluk, en reden voor de borst.
(1815) Al waer dan al de rest maer* schuimsel, en oneerlik,
Haer overwinning is doch even goet en heerlik.
    Door zulke raekt de krygh wel boven, en voltooyt,
    Maer zelden door de schrift, door Philosophen nooyt.
Wat die voor luyden zijn, hoe dienstigh op der aerden,
(1820) Dat blykt in Socrates, dien kloeken, en vermaerden,
    Daer van Apollo self dit vonnis gaf wel eer,
    Dat hy was wys alleen, en geene menschen meer.
En evenwel hy zou, ik weet niet wat, eens zeggen,
Dat liet hy weer zoo slecht, en wonder lelyk leggen,
    (1825) Of ik het waer geweest; zoo wiert hy ook bejouwt.
    Dus isset wyse volk, en die het daer meê hout
Nochtans en was ’t geen man zoo heel ook buyten reden,
Dewyl hy nooit den naem van wysen heeft beleden;
    Maer gaf de Goden dien: dat was zoo zot ook niet;
    (1830) Gelyk als dat hy meê de wysen dit gebiedt.
Laet, zeit hy, niemant ooyt u trecken in regeeringh,
En dit baert nu ter tyt den narren grote nering.
    Die volgen dit bevel, en haer bequamen tyt,
    En schelden desen last de wysen garen quyt.
(1835) Indien dan, alsmen zeit de werelt is vol gecken,
Zoo kunnen sy die licht dien wysen een ontrecken.
[p. 56]
    O Socrates, hoe wel dient dese werelt u!
    Dat gy de wysen riedt, dat doen de zotten nu.
Gy zegt, het grote roer en algemene zaken
(1840) Zal geen verstandigh man begeren, of naer haken.
    Hoe deftigh hebt gy dit de narren voor gefluyt!
    Die houden dit met u, en wyse luy daer uyt.
Ten ware dat gy dus hadt beter mogen wenschen,
Legt al de wysheit af, zoo wort gy rechte menschen.
    (1845) Die goede Socrates wat had hy doch begost,
    Daer hy den zuuren doot om schuldigh drinken most?
Waer was hy dog aen vuyl? wie wist hem schult te geven?
Alleen hy was te wys, dat broght hem om zijn leven:
    a Vermits hy in de lucht en wolken besigh zat;
    (1850) En dan eens wederom der vlojen voeten mat,
Of in de stemme van de muggen lagh verwondert;
Of wat de starren dreef, of waer den hemel dondert.
    Daer heeft hy al zijn tyt en oly in verteert,
    En wat hem dienen zou, dat liet hy ongeleert.
(1855) Hoe gingt zijn leerling meê, dien groten wysen Plato?
Dat ik wel weten zou, daer wist hy qualik raet toe,
    Hy had zijn meesters zaek te redden in de wil,
    En was niet hallef weg, daer sweegh de karel stil.
En Theophrastus ook, die zou eens meê beginnen
(1860) Te spreken voor het volk, en wierde zoo van binnen
    Beteutert, en ontroert, en sweeg gelyk een pael.
    Daer lagh doen zijnen roem, en wysheit altemael
En die by vrienden zoo verbaest was, en besweken,
Wat zou doch die in ’t oog van zijnen vyant spreken?
    (1865) Dus heeft het wyse volk dan die, dan dese buy.
    Isocrates en dorst niet kicken voor de luy;
En Cicero, die zoo ter talen was, en vaerdigh,
En van welsprekentheit den naem allene waerdigh,

    a Aristophanes inducit eum, adorantem nubes, & pedes metientem
calicum, mitantemq; unde tantam vocem animal tantillum emittat.
b Theophrastus, Aristotelis discipulus, apud populum dicturus obmutuit.

[p. 57]
    Hoe was doch zijn begin van reden even staegh?
    (1870) Gestamelt en beklemt, en als een kinder klaegh:
Dies Fabius ook zei, zijn spraek die was belemert,
Als die voor onheil schrok, en dien ’t gezichte schemert.
    En is dit niet geseit dat menighmael de man
    Door wijsheit qualik doet, en minder als hy kan?
(1875) Dat zijn manhafte luy! daer zou men wat af hooren,
Wanneer dat kruit en loot wat speelden om haer ooren!
    Hoe dapper zou een man zijn vyant gaen aen boort,
    Die voor zijn vrinden swigt, en voor zijn eigen woort!
Daer mostmen nu de zee en steden meê bevryen;
(1880) Zoo droegen wy de schaê (doch geen verraderyen)
    En dit is, daer ik my bekommer in, en quel,
    Al zijnse nu niet wijs, ze lopen even wel.
Nu laet ons eens besien, hoe Plato wil beweeren,
Dat nergens beter lant van hoofden is en heeren,
    (1885) Als daer de wysheit, of de liefde maer daer af
    Waer meester van het roer, en vrye wetten gaf,
Maer ziet zijn eigen eens, en ander ouwe boeken,
Gy zult geen heerschappy meer schelden en vervloeken,
    Als die aen wyse luy by wijlen is geraekt:
    (1890) Zoo heeft de tyranny haer treurspel daer gemaekt.
Wat isser by de twee Catones binnen Romen
Al oproer en verdriet alleen door haer gekomen!
    Den eenen wierd zo veel beschuldigt, en verklaegt,
    Dat veertighmael daer af heel Romen heeft gewaegt.
(1895) De twede door zoo sterk voor ’t burgerrecht te streven,
Zoo broght hy dat ten val, en doen zijn eigen leven. a*
    En waer de vryheit zoo door wysheit niet vergaen,
    Ze hadde daer noch by Sint Pieter wel gestaen.

    a Cato Censorius, quadragies accusatus, semper absolutus, ipse
septuagies ac saepius alios reos fecit, ut in eius vita Plutarchus & Plinius
l. vii. alter fuit Uticensis, qui, provocando Caesarem, subvertit
libertatem.

[p. 58]
Stelt nu de Cassiën de Bruten, en de stamme
(1900) Van Grachus daer eens by, en ziet dan, wat een vlamme
    Ging doen in Romen op! als ook ten aensien van
    Dien groten Cicero, die zoo by alle man
Gesien was, en beroemt, en broght die op de benen,
En leide haer, gelyk Demosthenes Athenen,
    (1905) Dat is, niet als te wel: op a Antonyn alleen
    Daer viel wel weinigh op te zeggen, als het scheen,
Zoo deftigh had hy by den burger zich gedragen,
Hoe wel een Philosooph, dat moght haer iet behagen.
    Maer zulken quaden zoon, als hy de krone liet,
    (1910) Die broght zijn goeden naem, en deugden weêr te niet.
Dus ongeluckigh zijn de wysen in haer zaken,
En dat noch allermeest, wanneer se kinder maken.
    En wat ik daer af weet, dat zwijg ik liever stil;
    Het is genoegh bekent; doch die dat weten wil,
(1915) En waer, en wie zy zijn, die vreemde dingen deden,
Die vraeg een ander eens; ik zwijge nu om reden.
    Van schone bomen zijn de loten even schoon,
    Maer van een wyse vaêr koomt licht een zotte zoon.
Het schijnt Natura draegt hier zorge voor zijn erven,
(1920) En wil ook een geslaght niet al te zeer bederven.
    Zy weet de lasten van de wysheit zijn te zwaer;
    En dies verschoontse dan de kinder, om de vaêr.
Wat die al wysheit heeft, daer moet hy meê verscheiden,
Of anders zou te zeer dit euvel zich verbreiden.
    (1925) Wat was doch Cicero zijn zone voor een knecht?
    Een bastaert van zijn vaêr, al was zijn moeder echt.
En Socrates had ook al diergelyke spruiten,
Die aerden nae de moer, dat is, het waren guiten
    En zotten altemael: en dat de zulke dan
    (1930) Veel worden hoogh geset, dat neem ik noch al an,

    a Antoninus Philosophus, Pius cognominatus, princeps laudatissimus.
sed Commodi illaudatissimi pater.

[p. 59]
(Al past het wel gelyk een verken in de myter,
Een esel by de lier, een buffel by de cyther)
    Maer dat in alles zoo de narre meer geluk,
    Als wijse lieden, heeft, dat is een ander stuk.
(1935) Daer ziet men eerst hoe haer den hemel is genegen,
En zoo de werelt ook; wat is men al verlegen!
    Hoe stille zijn de luy, wanneer men over dis
    In steê van boertery met wysheit besigh is!
Dat is een groot gebrek aen alle wyse luiden;
(1940) Zy willen over al haer wysheit u beduiden,
    Alleens hoe dattet past. zo dede a Cato meê,
    En daerom kreeg hy ook de keur van dese twee,
Het vrolicke toneel dat zou hy willen ruimen,
Of breken zijn gelaet, en alle viese luimen.
    (1945) Hy koos, en gink van daer, dus is men met dien aert
    Verlegen overal, en nergens wel bewaert.
Ten handel dient hy niet, te veilen, noch te kopen;
Ter vreugden ziet hy zuur, ten oorlogh gaet hy lopen,
    Ten dansse past hy als een verken op de koord’,
    (1950) En brengt hem aen de zang, u grouwelt dat gy ’t hoort.
En dat doch niet alleen, al liet men hem in ruste;
Hy heet al, waer hy koomt, de Turk is op de kuste.
    Daer spreekt hy dan alleen, of anders niemant niet:
    En kan hy noch niet zien, dat hy daer over schiet?
(1955) Zoo zeg ik, dat hy wel geen ogen heeft, of oordeel;
Wat baet zijn wijsheit dan, wien komtse dog te voordeel?
    Dat hoort eens kort en goet, ze brengt niet anders, als
    Haer vrienden van haer af, haer zelven om den hals.
Is dat niet wel te recht een ballast op der aerden,
(1960) Die niemant lief en heeft als diese meest bewaerden?

    a Est apud Martialem, de Catone minore, qui cum Sederet in thea-
tro nec auderent agere qui acturi erant Floralia* in quibus mulieres mudae
Et viri turpiter* Saltabant Jussus est aut mutare vultum aut exire, maluit
itaque abire.

[p. 60]
    Gaet met een wysen eens van dit of dat te raet;
    Daer van de koken rookt, en nering in bestaet,
Hy zit gelyk een blok: dan isser niet ten besten,
De zinnen zijn van huis, de vyfde zoekt den sesten.
    (1965) Dat doet, hy leit zoo hoogh getrocken en vervoert
    Nae boven, als of hem de werelt niet en roert.
Daer brengt hy dan van daen een deel zo vreemde saken,
Zoo duister, datse geen gemenen man en smaken.
    En dies zo gaet het dan, al waert de beste man,
    (1970) Zy haten hem, met al het gene dat hy kan.
En dat en is niet vreemt: de wysheit, en de boeken,
Die haet de werelt, om dat zy de werelt vloeken.
    Al wat gemeine luy geviel, of eere gaf,
    Dat laekt de wyse weêr, en spreekter qualik af.
(1975) Hy zeit, het Recht is veil, de heeren zijn verbastert,
En dies zo quelt en plaeght het geen hem, dat hy lastert.
    Dat is een vreemde zaek, die alles leren kan,
    Die kan niet leeren gaen als ik en alle man.
Wat voordeel heeft hy dan, als dat hy van de groten
(1980) Besprongen wort, en van de kleinen opgeschoten;
    Vergeven, en onthalst, gevierdeelt, en gebrandt?
    Dat is het eigen loon van wysheit en verstant.
En dienae mijn bevel zich schicken en begeven,
Die worden grote luy, en overal verschreven.
    (1985) Dus, mannen, draegt u wel, en hout u doch aen my;
    Zoo benje wel gesien, en al uw leven vry.
Gy ziet de wijse doch licht vallen en beklemmen,
En dat en mag geen quaet; gy hebt de meeste stemmen;
    Want alles watter in de werelt wort gedaen,
    (1990) Dat is al dwaesheit, en de dwasen gaet het aen.
Wat kan dan een alleen by zoo veel hondert duysent?
Die magh al liever gaen met Timon, a die verhuysend’

    a Timon Atheniensis, offensus moribus hominum in solitudinem abiit.
& mortalium omnium consortia fugit, adeo ut ejus quoque sepulcrum ex
continenti sit undis maris avulsum. Fuit temporibus belli Peloponnesiaci.

[p. 61]
    Liep in de woesteny, daer niemant hem en zagh,
    En leven daer zoo wys alleenigh, als hy magh.
(1995) En om tot onse zaek nu weder eens te komen,
Het volk, dat harder was, als steen en eiken bomen,
    En woonden hier en daer, en meestendeel alleen,
    Wie heeft dat doch gebrogt in steden en by een?
Niet anders als ’t Gevley; daer is het door bewogen,
(2000) Dat is, de zotten zyn door zotterny gebogen:
    Die noch gewelt, noch recht ontzagen, noch het stael,
    Die wierden dweeg gemaekt door praetjes altemael.
En dit zyn dan het vee, de stenen, en de blocken,
Door Orpheus hel geluyt betovert en getrocken:
    (2005) Die door de snaren van den groten Amphion
    Tot muuren zijn gemaekt, daer Theben af begon.
Wat was dat anders, als de slechten en verstokten,
Die vleiden zy, gelyk als beesten, diese lokten.
    Daer nae te Romen ook, als al de burgery a
    (2010) Was los, en op de beên, wie broghtse weder by?
Geen wapen, noch gebiedt, noch wysheit, maer allenigh
Een spreukjen, hoe wel eer het lichaem was oneenigh,
    En al de leden hart in woorden en verschil,
    En hoe haer dat bequam; en daer mee was het stil.
(2015) b Themistocles wist ook den oploop van Athenen
Te stillen met een klucht, als alles op de benen
    En in de wapen was, en eischten met gewelt
    De Heeren van de Stadt, en reden van haer gelt.
Mijn vrienden (zeide hy) het vosken was beladen
(2020) Met hit en groten dorst, en om zich te versaden
    Zo zocht het in een sloot, die droge was, zijn nat,
    En bleef daer in de kley bedrogen, en gevat.

    a Cum plebs Romana, aere alieno pressa, auctore Sicinio, in sacrum
montem à patribus secessisse, atque ita de Republica actum esse videretur,
Patres Menenium Agrippam oratorem ad plebem miserunt, qui huius-
modi apologo plebem patribus reconciliavit. b Themistocles popu-
lum Atheniensem, aegrè ferentem avaritiam magistratuum, hujusmodi
apologo detectuit à rebus novandis.

[p. 62]
Het was zoo drae niet vast, of teffens meê beseten
Van duisent vliegen, en van duisent ook gebeten.
    (2025) Dit zagh den Egel aen, en velde zijn geweer
    En wou de muggen met zyn pennen gaen te keer;
Maer lieve (zey de vos) laet dese doch berusten;
Wat dik gezogen is, dat zal te minder lusten;
    Ziet dese zijn nu zat, en zoo gy die verjaegt
    (2030) Zo word ik arme dier van grager weêr geplaegt:
Was dat niet zot genoegh, en kinderlyk gesproken?
En evenwel daer was de buie meê gebroken.
    Wat wyse redenaer zal brengen doch te weeg,
    Dat door een hind’ alleen a Sertorius verkreeg?
(2035) Wie heeft doch beter proef van leren ooit gevonden,
Als door een malle klucht Lycurgus van zijn honden?
    Wat heeft doch Numaes volk en b Minos hof geleit
    Als zotte Goden dienst, en zotter heiligheit?
Sertorius gaf ook een paerdestart te trecken
(2040) Allene tot een proef van eendracht voor de gecken;
    En zulke zotterny beweegt doch allermeest
    Dat dom gemeene volk, dat ongehuure beest.
Dat kan het best verstaen. Maer diergelyke leering,
Als Aristoteles en Plato van regering
    (2045) Ons hebben ingestelt, en is ter werelt nooit
    Van iemant eens begost, ik zwijge dan voltooit.
Daer was te vele spels, en grillen ingesmeten
Die niemant lyden magh, en die zy wysheit heten.
    Zo was de leere meê die c Socrates beschreef,
    (2050) Die al de werelt trof, en uyt de werelt bleef.

    a Sertorius Barbaros, in Iberia subjugatos, hoc modo illusit. Cer-
vam candidam sic mansuefecit, ut vocantem exaudiret, vadentem seque-
retur; atque hanc sibi à Diana missam dicebat, ut per illam de adventu
hostium & caeterarum rerum edoceretur. Plutarch. b Minos rex Cre-
tensium finxit se nono quoque anno in consilium Jovis patris advocari
atque inde leges acceptas ad populum ferre. c Dicta Socratis fuerunt
talia, Satius est injuriam pati, quam facere: Mors nihil est mali; Phi-
losophia nihil est aliud, quam mortis meditatio.

[p. 63]
Nu laet ons ook eens zien, wat Curtius verdiende,
Die zo zijn leven gaf voor vyanden en vriende?
    En wat de Deciën deed vallen in het stael.
    Een hoop van ydel eer, dat was het altemael.
(2055) En dien Syrenenzang die kost haer zoo verleiden
Daer doch de wyse doen zoo veele quaet af zeiden.
    Want (zeggen zy) daer is geen zake zoo veracht,
    Als om gemene gunst gebedelt, en gepracht;
Als by het lichte graeuw te willen zijn verheven,
(2060) En die zijn beeltenis en schildery te geven,
    En staen dan hier en daer, als Goden, afgemaelt,
    Nae dat se langen tyt de droes al heeft gehaelt:
Wat heeft daer menigh man hem zelven om vergeten!
Hoe vele wit gewaet, en ommegaens versleten?
    (2065) Demoedigh, en ontciert, en door een eigen tolk
    Getruggelt om de gunst van ’t algemeene volk,
Gelyk men die doen zocht. Maer die se nu begeren,
Die doen dat al bedekt, en zonder witte kleren;
    De zwarte zijn nu best. Och hout u daer al by:
    (2070) En werdje dan niet groot, zoo schort het niet aen my.
Zoo benje weer te wys, en tot uw eigen schade,
Dies wilt gy uw geluk, zoo gaet met my te rade.
    Want al uw wetenschap, en ridderlyk gevecht,
    Wien komt doch dat te pas, als gy daer nederlegt?
(2075) Wat kan uw moedigh hart en nieren doch vermaken,
Als zonder vlees en bloet uw kouwe botten kraken?
    Nochtans de naem alleen, daer wort het om gedaen,
    Al zou dan lyf en ziel in ewigheit vergaen.
En zou dit nu wel een Democritus ter degen
(2080) Belachen nae behoor? neen hy, al waer daer negen,
    Ze borsten eerst daer af: en even wel zoo ryst
    Uyt dese zotterny ’t geen al de werelt pryst.
Dat grote helden werk, die heerelyke daden,
Met myrten of laurier of gras of ander bladen
[p. 64]
    (2085) Zoo ridderlyk gekroont, zoo treffelik verhaelt
    Van duisent tongen, en by duisent afgemaelt;
En met zoo schonen glans van hemels lof bestreken,
Dit, zeg ik, is doch al in zotterny gebleken.
    De zotterny verbindt in voordeel en gevaer
    (2090) De koningryken meest, de kerken hier en daer.
De zotterny bewaert in eenigheit en vrede
Een vrygevochten volk, en bontgenoten mede:
    En al uw staet en raet, uw rechten en beleit
    Zyn niet als zotterny, dat is, kort uit geseit,
(2095) Het leven van de mensch, of’t weeldigh, of in druk is,
Niet meer, als apenspel en kortswyl van ’t geluk is.
    Dat speelt zoo wech en weêr, en, die het meest belacht,
    Die klimmen zeer om hoogh, en vallen zeer onsacht.
Daer bikt dan alles op, al is den eigen bicker
(2100) Wel losser ook, en pas zo heiligh, als de nicker.
    Die heden hoge draeft, leit morgen in den drek.
    Is dat geen lachens waert, zoo ben ik ook niet gek.
En om de waerheit van uw konsten ook te spreken,
Wat loopt al zottigheit daer onder, en gebreken!
    (2105) Waerom heeft menigh man zijn leven zoo gewrocht,
    Geschreven en gedicht, en aen den dagh gebroght?
Om eersucht, anders niet: hoe komt hem die te passe,
Als, diese dragen zal, nu vuilnis is, en asse?
    Nochtans om zulken droom en schaduw van genot,
    (2110) Bemoeit hem dus en slooft de mensch, die grote zot.
En kan zijn krachten daer en leven wel aen hangen?
En als hy dat nu mist, wat isser dan gevangen?
    Al weêr een grote niet; maer ondertussen doet
    Die zottigheit aen u zoo veele deugt, en goet.
(2115) Al wat een ander kreeg door arbeit en veel zwieten,
Dat kunt gy met gemak zoo zachtjens nu genieten;
    En is het dan een vreugt aen vreemde zotterny
    Te scheppen zijn geneugt, wie kan dat meer als gy!
[p. 65]
Die naer uw eigen lust die vinden meugt, en trecken
(2120) Uyt zoo veel last en zweet van al die ouwe gecken.
    En heb ik dan den lof van kloekheit, als gy ziet,
    En ook van dapperheit gewonnen; dat is niet.
Wat dunkt u, of ik van voorsichtigheit ook roemde,
En my haer raet en daet en rechte moeder noemde?
    (2125) Eer, meint gy, trok het vier en water ene lyn,
    Als zulken dochter zou van my geboren zyn,
En dat ik nae mijn aert my zelven zoek te prysen.
Maer hoort een weinigh toe, ik zal ’t u meê bewijsen.
    Ten eersten dan, als in ’t gebruik van zaken uw
    (2130) Voorsichtigheit bestaet, zo vraeg ik u dan nu,
Of daer de wysen wel den roem van kunnen dragen,
Die door haer bloode hart of schaemte licht vertzagen?
    Of zou die beter aen de zotten zijn vereert,
    Die geen gevaer en zien, en schaemte niet en deert?
(2135) De wijsen, schort haer wat, zy lopen nae de boeken,
En weten daer wat snaps en streken uit te zoeken.
    De zotten wederom die grypen metter daet
    Den handel zelven aen, en proeven hoese gaet.
Dit zelve zagh wel eer die blinde dichter a mede,
(2140) Doen hy de kennis in de zotten ook belede.
    Want die de wetenschap van alles garen had,
    Die wort al licht door een van dese twe gevat,
Door schaemte, die sijn geest met dicken rook verduistert,
Of schrik, die zijn gevaer hem stadigh leert en luistert.
    (2145) En hier ontslaet u af, zoo deftigh als gy ziet,
    De Zottigheit alleen, al had gy anders niet.
Het is een groot geryf in schaemte door gebeten
En veel te derven doen, en vresen geen geweten.
    Of wilt gy liever dat voorsichtigheit alleen
    (2150) In kracht van oordeel zy? wel aen ik ben te vreên.
Maer lieve ziet dan eens die haer daer af beroemen,
Wat zijn die ver daer van, en qualik zoo te noemen!

a Homerus.

[p. 66]
    Voor eerst zo gaet dit vast, dat alles hier beneên
    Een dobbel aensien heeft, en kant zich tegen een,
(2155) En is niet wat het schijnt; gelyk wel eer de beelden,
Daer Alcibiades zijn Socrates in speelden. a
    Van buyten wasser niet, als enkel zotterny
    En lachens waerdigh aen, maer binnen lagh daer vry
Wat heilighs in gewrocht, dat Socrates vertoonde,
(2160) Wiens ongesiene lyf iet goddeliks bewoonde.
    En dus ook menighmael de doot het leven is,
    Het leven weêr de doot; het zeker ongewis;
Het ongeluk geluk; het heroyke* schandigh;
De wysheit zinneloos; de bottigheit, verstandigh;
    (2165) Het vyantlyke goet; het vriendelyke boos;
    De schoonheit lelyk, vuyl; de sterkte, krachteloos;
De vreugde droeffenis: de hoge stam oneedel,
En alle rykdom niet als armoed en gebedel.
    En kort, en goet geseit, besiet de werelt eens,
    (2170) Haer buytendeel en heeft met binnen niet gemeens.
Of is u dit te hoogh en voor geleerde luiden,
Zoo zal ik u den zin wat beter dan beduiden.
    Een koning heeft die niet al wat zijn hart begeert?
    Maer laet hem gierigh zijn, en nergens in geleert,
(2175) Dan is hy weder arm, of laet hem zijn geweken
Van alle deugden af, tot wellust en gebreken,
    Zoo valt zijn weeldigh hart in vuile slaverny;
    En is ter werelt dan een slave, dat is hy.
Neemt dit bewys alleen, en oordeelt nae de beste
(2180) Van boven tot beneên en u en al de reste,
    Maer zegt gy nu veel licht, waer toe doch dese praet?
    Zo zwijgt een weinigh stil, en hoort eens waerse gaet.

    a Alcibiades in convivio Platonis Socratem comparat Silenis, id est,
statuis, quae de foris ridiculae videbantur, intus vero divinas imagines con-
tinebant. sic & Socrates foris bardus ac stupidus, intus, autem merum
numen erat.

[p. 67]
Dat iemant op een vol toneel zich onderstonde
De speelers haer gewaet te nemen, en ontbonde
    (2185) Haer aengesichten van het momsel, en haer schoot,
    Wat dunkt u sloegh men niet dien karel hallef doot?
Maer evenwel, hoe zou dat zootjen staen en kyken;
Hoe zou dat gore goet zich zelven dan gelyken!
    Hoe schielik waer de meit een knechjen dan van aert,
    (2190) Een ouwen graeuwen kop weer jonk en ongebaert!
Wat zou den koning van zijn wesen haest verschelen,
De kleren en cieraet zijn majesteit bevelen?
    En die men eerst voor Mars of Jupiter zagh aen,
    Die zou dan als een bloet onnosel blyven staen.
(2195) Zoo vele kan de schijn alleen by u verwerven,
En neemt die daer van daen, gy zult het spul bederven.
    Verbiedt dat momsel eens en haer geleende pracht,
    En laet de speelers bloot, en in haer eigen draght,
Gy zult noch lust, noch smaek in al haer doen bevinden.
(2200) Dus wat gy garen ziet, dat moet u eerst verblinden.
    Nu zegt my, wat is doch het leven, dat gy ziet,
    Van alle menschen hier? een schouspel, anders niet;
Dat maer op een toneel gespeelt wort, en betreden
Van zoo veel speelers, als hier menschen zijn beneden,
    (2205) Daer in heeft ieder een zijn handel en zijn rol,
    En speelt zijn deuntjes af, zijn kerrefstockjen vol.
Dies zietmen over al zoo veelerley vertoning,
En die wel voor een wyl gespeelt heeft als een koning,
    Die leit ook wel eens weêr zijn kroon en purper af,
    (2210) En krygt, gelyk een dief, de galge voor zijn graf.
En vele schijnen quaet, en bennen luy van eeren:
Een ander draegt een guyt in geestelyke kleeren:
    Dies straf de hoerery, en heeft de hoeren lief:
    En die besteelt het lant, en hangt een ander dief.
(2215) En die wel eer een boer gespeelt heeft, en gaen delven,
Dat is nu weer een heer, en groter als hy zelven.
[p. 68]
    Al wat de meester van dit spul u maer beveelt,
    Daer is geen zeggen aen, dat moet ook zijn gespeelt.
Dus die de werelt schijnt te dwingen, en verdelgen
(2220) Al wort die weêr eens klein, dat moet hy zig niet belgen.
    Die nu wel is een heer, speelt morgen weêr de knecht.
    Niet verder als de rol, gaet ieder een zijn recht.
En die nu ryker wort, of hoger als te voren,
Daer ziet men ook terstont een ander in geboren,
    (2225) Een ander van gelaet, van kleren en verstant,
    En in een ogenblik is Goossen zoo gemant,
Van aensien zoo verkeert, van kloekheit zo doorwassen,
Hy ving hem zelven niet, hy most zich dan verrassen.
    En dies zal ieder een hier spelen goet of quaet,
    (2230) Zo lange, dat de doot, zijn meester, hem ontslaet.
Maer of ons nu eens hier een wijse quam van boven,
Als van den hemel af, en wou ons doen geloven,
    Dat dien men hier dus eert, en dient, en valt te voet,
    Niet meer is als een beest, en beestigh, wat hy doet;
(2235) Niet meer is als een slaef, onnut en overgeven,
Die zijn gebreken dient, en wort van die gedreven?
    Of dat dien wysen helt uw vaderlyke doot
    In vrolikheit en vreugt te vieren u geboot?
Om dat nu die van pijn, en zwarigheit bevryt was,
(2240) En boven zon en maen in eeuwigheit verblyt was:
    Of dat hy voor een boer wou schelden, en een bloet,
    Die wel geboren was, en qualik opgevoet?
Om dat hy van de deugt, en van het rechte teken
Dat edelluiden maekt, zo verre was geweken:
    (2245) En zou men van dien man, die zulke dingen zey,
    Niet zeggen, ziet den Nar, hoe reutelt hem de key?
Daer is geen twyfel aen, de Kerke zou hem haten,
Het Raethuis, en het Hof, en allerhande staten,
    Al waer hy nogh zo vroom, jae schier zo heiligh, als
    (2250) Zijn Heiligheit ook zelfs; die karel was om hals;
[p. 69]
Wat dikwyls dient gedocht, dat dient ook wel geswegen;
De wysheit buyten tyts, is dwaesheit aller wegen:
    Want die geen tyt en plaets geleert heeft aen te zien,
    Dat is een groten gek, al waer hy anders gien,
(2255) Die weet niet, hoe wel eer dat dronken praetjen luide,
Of drinkt, of pakt u voort, dat anders niet beduide,
    Als ziet al waer gy bent; en die dat niet en doet.
    Die wil ook dat het spul geen spelen wesen moet.
Hier tegens ziet men die voor wysen eerst verklaren,
(2260) Daer by de wetenschap van lichten is en zwaren,
    Die weten dat se niet als menschen zijn, en stof,
    Tot beesten al te fijn, tot Goden al te grof;
En daerom ook zo veel van beide gaer verschillen,
Niet beestelyks te doen, niet goddelyks te willen.
    (2265) Veel door de vinger zien, of zoetjes meê gedwaelt,
    Daer wort de meeste lof en liefde by behaelt:
Maer veel die zeggen weêr, dat zo de dwase bennen;
Daer ben ik meê te vreên, als zy dan ook bekennen,
    Dat dus het gantsche spul des levens wort gespeelt
    (2270) En die dat niet en kan, is hoofdigh, of misdeelt.
Nu had ik noch wel wat u lieden voor te dragen;
Dan of het raetsaem is, en lichtelyk te wagen,
    Daer ben ik in beducht: en evenwel ik moet;
    Mijn eer die hangter aen, al schynt het u niet goet.
(2275) Doch is aen dese zaek zoo vele wel gelegen,
Ik magh uyt Helicon de zusters alle negen
    Wel stellen hier te werk: Gy bruiloftdichters dan,
    Behelpt u doch zoo lang, en roeptse nu niet an.
(Hier is vry meer te doen: dit zijn geen bruigomsbedden,
(2280) Geen trouwring van de bruit, een deel versierde gedden
    Van allerhande stof, voor allerhande paer,
    Och neen, dat laet ik u: dit is te zamen waer)
Vervoegt u dan by my, gy Jovis waerde kinder;
Ik zal met u bestier bewysen, en niet minder,
[p. 70]
    (2285) Als al mijn ander werk. dat niemant ooit genaekt,
    Het topjen, en de burght, daer weinigh dus om haekt,
Dat wysheit, en geluk besitten met haer beiden;
Daer, zeg ik, komtter geen, de zotheit moet hem leiden
    En wysen hen de wegh, en geven hem de leer,
    (2290) En zonder dat geley, hy vondtse nimmermeer.
De lusten, dan voor eerst, die zijn van my geboren
Met haer genegentheit, dat weet gy van te voren:
    Want tussen wijs en zot, is dit het onderscheit,
    Dat dese wort door lust, door reden die geleit.
(2295) En daerom hebben ook de Stoicijns voorleden
De wysen hun begeer en lusten afgesneden.
    Nochtans men wist het wel al over duysent jaer,
    Dat die wel wyser wort, die garen wyser waer,
En dat u dese lust tot sporen is gegeven,
(2300) Waer door gy wort ter deugt en wetenschap gedreven;
    En noch wil Seneca, meer Stoicus als eens,
    De wysheit met de lust in ’t minste niet gemeens.
Geen ander man (zeit hy) volkomen wys en vroet is,
Als daer ter werelt geen beweging van gemoet is.
    (2305) Ey lieve, wat is dat? hy meent hier zulken man
    Ons voor te dragen, die geen mensche wesen kan,
Maer van de Goden een, die nooit en is geboren,
Die nooit en is geweest, of nu, of van te voren;
    En als ik zeggen zal het gene dat ik meen,
    (2310) Hy stelt ons hier een beelt van yser of van steen,
Daer noch gevoelen, noch bewegen in te zien is.
En zijn dit wyse luy? zo zeg ik datter geen is.
    Doch die dit zoo beweert, en ongestuymigh drijft,
    Die magh ook weten, waer hy met zijn wysen blijft;
(2315) Ik denk in Tantalus prieel, of by de volken,
Daer Plato nu gebiedt, of boven in zijn wolken,
    Of daer se voor den haet der menschen zijn beschut.
    Daer magh haer plaetse zijn; hier zijnse dogh niet nut.
[p. 71]
Wie sou voor sulken mensch niet schricken en beswyken,
(2320) En liever by een spook en nicker hem gelyken?
    Dien noch medogen, noch de liefde niet en raekt,
    En anders ook geen werk van alle dingen maekt,
Als midden in het meir de rotsen van de baren.
En evenwel hy wil ’t noch over al bewaren,
    (2325) Noch overal gebiên, en straffen overal.
    En niet dat hy vergeeft, of hem bekoren zal;
Die geen beminners heeft, en nergens ook bemint is,
En meent dat alles zot, en al de werelt blint is,
    En dat hy alles is, en dat hy alles heeft,
    (2330) En, als hy zelven zeit, allene waerdigh leeft,
De reste wat hy ziet, hoe velen dat het voordeelt,
Hoe waerdigh dat het zy, bespottet en veroordeelt.
    Ziet zulken vreemden dier, dat al de werelt laekt,
    Daer zal de wysheit noch in heel zyn, en volmaekt.
(2335) Ik bid u, neemt nu eens by stemmen of te vragen,
Zou zulken overheer wel iemant ooit behagen?
    Waer zulken opperhooft ten oorlogh wel bequaem?
    Zijn vyant wel ontsien, zijn vrienden aengenaem?
Of zouder wel een meit naer zulken vryer tasten?
(2340) Een knecht nae zulken heer, een weert nae zulke gasten?
    Wie nam niet liever uyt het zotte slechte graeuw,
    Die zoeter waer van aert, al was hy niet zo gaeuw;
Die by de zotten wist te heerschen, en te mallen,
De allerkloekste niet, de zotste niet van allen,
    (2345) Die aengenaem en lief by zijns gelyken waer;
    Dat by de meesten is, of schier by alle gaer,
Die by zijn vrienden waer geleden, en genoeghlik:
En vrolik by zijn vrouw, by alle man gevoeghlik;
    En eindelik die met al de werelt hem vermaekt?
    (2350) Niet menschelyks en mydt, niet menscheliks en laekt.
Dat waer de rechte man, die leven kon, en toe gaf,
Maer van dat ander slagh, daer heb ik haest genoegh af.
[p. 72]
    Nu laet ons eens besien; wat deugden heb ik meer
    Tot mynen voordeel en tot uw gesonde leer?
(2355) Genomen dat gy zaegt, (gelyk de dichters zeggen
Dat Jupiter nu doet) de gansche werelt leggen
    Van boven hier beneên, en wat een slaverny,
    Wat kommer en verdriet dit gansche leven zy?
Hoe derelyk en vuyl de mensche wort geboren,
(2360) Hoe moeyelik gevoedt, hoe jammerlyk verloren:
    Wat ongeluk al by de kintsheit is vermengt,
    Hoe menigh selsaem pat de jonge luyden krenkt,
Hoe zwaer den ouderdom, hoe bitter dat de doot is,
En hoe veel duysentmael dit leven wel in noot is,
    (2365) Dit lichaem wel geplaegt van ziekten overhoop,
    En maekt noch al te lang dien korten ommeloop:
Dan, mein ik, zout gy zien, dat hier doch niet met al is,
Daer in geen bitter roet, en uitgedoude gal is.
    Ik zwyge nu noch, wat gewelt en tyranny
    (2370) De mensche van den mensch al onderworpen zy,
Als armoet, en verraet, den kerker, en de banden,
Twist, schelden, schande, schae, bedrog, list, moort en branden,
    En diergelyke meer, die zo licht zijn genoemt,
    Als al de namen van de tulpen, en gebloemt!
(2375) Doch wie de menschen in dit jammer heeft gesteeken,
Of waerom dat het zy, daer magh ik niet af spreeken;
    Dat geeft nu hier geen pas, maer wie dit wel betracht,
    Die zal de dochters van Miletus zoo verdacht a
Niet houden om haer daet, en vinden hier de reden,
(2380) Waerom zy haer zoo veel, en jammerlyk verdeden.

    a Milesias virgines mirus quidam amor spontaneae mortis invaserat.
ut refert Gell. Miletus is wel eer een stadt geweest op de grensen van Jo-
nia en Caria, gelyk Herodotus schrijft, gebout van Miletus de zone van
Dione en van de zonne, gelyk Ovid. getuygt, Metam. doch Strabo
zeit in zijn 12. boek, dat se gebout is van Sarpedon, de zone van Jupiter
en de broeder van Minos en Rhadamantus, en dat hy de Stadt genoemt
heeft na de Stadt Miletus, die in Kreta lagh.

[p. 73]
    Doch laet ons eens bezien wat luyden zijn hier meest
    Daerom haer eigen beuls en moordenaers geweest!
Zyn dat de wysen niet? ik zal die trotze helden,
De Katoos, Kassiën, en Bruten nu niet melden:
    (2385) Ik laet Kalanus en Diogenes met vreên,
    En spreek niet anders als van Chiron nu alleen,
Die hier een eeuwigheit door deugden had verworven,
De Goden heeft bedankt, en liever is gestorven.
    Is dat niet blyks genoegh? Nu rekent dit gevaer,
    (2390) Wanneer der niet een zot ter werelt meer en waer,
En al den preutel wys, wat zouder dan geschieden?
Zo meugt gy wel een aêr Prometheus hier ontbieden,
    Die wederom van leem wat nieuwe menschen goot;
    Of in een jaer of acht was al de werelt doot.
(2395) Hoe ledigh zou’t dan hier, hoe vol zijn in den hemel!
(Doch zoo daer plaetse waer voor ’t koren, en de zemel)
    De wysheit daer men hier zoo deftigh wel op ziet,
    Is op der aerden wat, en in den hemel niet.
Dat voordeel heeft een zot; hy zal het of niet weten,
(2400) Of decken wat hy voelt, en achteloos vergeten,
    En zet ook menighmael veel lasten en gevaêrs
    Door wellust van hem af, en hope van wat aêrs.
En als zijn draetjen nu ten einden is gesponnen,
Zo wenst hy wederom van voren aen begonnen,
    (2405) En hoe hy meerder last, en minder reden heeft,
    Van langer leven hier, hoe liever dat hy leeft.
Al most hy schier alleen ter werelt over schieten,
Noch zou het leven hem zijn leven niet verdrieten;
    Ik zwyge dan, dat hy van zelven buyten noot,
    (2410) Gelyk de wyse luy, zou lopen nae den doot.
En dit doe ik alleen; my wort het toe geschreven,
Dat zoo veel bestevaêrs noch heden by u leven.
    Daer geen gedaente schier, geen wesen van een man
    Veel meer is aen te zien, als dat hy lachen kan,
[p. 74]
(2415) Van hairen en gesicht en zinnen al versteken;
Van krachten uyt geput; beladen van gebreken;
    En evenwel gy ziet noch zulke luyden met
    Dit leven zoo vermaekt, als of haer niet en let.
Men weet dien kalen kop zoo fraeitjes toe te maken
(2420) Met ander luyden hair! die tandelose kaken
    Met benen te versien, die menighmael dan zijn
    Of van een doden dief of van een gortigh zwijn.
En weet gy waerom dat? dan lust haer weer te vryen:
Al deugt de reste niet, daer magh de bruyt om lyen;
    (2425) Al is het buyten tyts, en heel met haer gedaen,
    De geest is even goet, het lichaem moeter aen.
En hoe dit ouwe bloet kan stoven en ontsteken,
Och daer en wort geen jeugt in liefde by geleken.
    Dat ook een rappe meit geleit wort in de schoot
    (2430) Van zulken ouwen sul, en trout schier aen de doot.
Dies doetmen nu zoo veel, en meer als al te garen,
En daer kan vaêr en moêr de bruitschat meê besparen;
    Doch of hy dan alleen de plaetse zal beslaen,
    Die haer is afgeperst, daer laet ik hem voor raên.
(2435) Het is zoo lange niet, en weinigh tijts geleden,
Doen zou een vaêr en moêr haer dochter ook besteden,
    Een lieve jonge bloem, en aen een ouwen bloet,
    Doch hy en wou geen gelt, en zochtse zonder goet;
Dat stont haer ouwers aen, doe was het, maekt u vaerdig.
(2440) Hoe kreupel en verdroogt, noch was ’t de vryer waerdig.
    Men sloegh de wagen aen, men zocht den vogel op,
    Men brocht hem daer de bruit (ik zeide schier de pop,
Zoo wasse toe gemaekt) daer zat dien tragen droomer,
Die ouwer als haer vaêr, en wyser was en vromer.
    (2445) Hy wist zijn eigen staet, en docht, dit jonge bloet
    Verraden is in vleesch, bedrogen is in goet;
En wort dit openbaer, hoe trek ik dan mijn schouwers?
Gescholden van mijn wijf, getreden van haer ouwers?
[p. 75]
    Dies scheiden hy daer uyt, en staekte zijn begeer,
    (2450) En gaf dien lieven vaêr zijn lieve dochter weer.
Een weinigh tijts daer aen. de vryer quam te sterven
En liet in zijnen staet geen goet, en weinigh erven,
    En had hy nu de plaets van bruigom eerst bekleedt,
    Hoe waer dat grage volk haer wijsheit dan besteedt!
(2455) Nu liep het beter af; en had hy haer gekregen,
Dat waer voor hem geweest, en wel een groten zegen
    In zulken hogen trap van jaren en gebrek;
    Maer neen hy was te wys, en daerom al te gek.
Dies isset ook wat vreemts (hoe weinigh dit bezinnen)
(2460) Dat ouwe kouwe luy zoo jeughdigh weêr beminnen.
    En dit is niet alleen geschoten op de mans.
    De oude wyven ook, al zijn die dan bykans,
Gelyk een baviaen, gekurven en getekent,
En voor een levend lyk en molik al gerekent;
    (2465) Die vryen vaek zoo graeg, en liever als een maegt
    En werden driemael eer ontsteken, als gevraegt.
Zoo out en zijnse niet, zoo verre buyten westen,
Het hart is noch al goet, het lichaem is ten besten,
    Tot allerley geneught noch willigh en gereet,
    (2470) En wort het niet gevraegt, zoo wort het wel besteet.
Och dat is zoo bequaem! een vrou van zulke zinnen
Daer kan een armen bloet zijn kostjen noch by winnen,
    ’t Zy dat zy aen hem trou, of dat hy haer gerijf.
    Geen schoutampt is zoo goet, als zulken ouwen wijf.
(2475) Daer gaet hy met de beurs, die stelt hy voor zijn schulden,
En wilse dan wat weêr, dat moet hy zich gedulden:
    Daer valt dan wat te doen van smeren, en gepronk,
    Eer bestemoêr weer droogh van neuse wort, en jonk.
En of wel schoon ook al de werelt hierom lachte,
(2480) Dat is doch even veel, het doet haer even zachte.
    Al is de bloessem heen, de boom is even groen.
    En zoo de wyven ook: en dat kan ik haer doen.
[p. 76]
En die dit immers wil belachen, of verklagen,
Dien zal ik wederom met korte woorden vragen,
    (2485) Wat beter is gedaen, die zelven zich verdoet,
    Of dus in zotterny kan leven, en zoo zoet?
Ook weet ik wel, men acht dit leven geener eeren;
Maer dat en gaet een zot niet aen zijn kouwe kleren.
    Wy zijn zoo voor een klein geruchtjen niet bevreest,
    (2490) En wat geen huit en raekt, dat raekt ook geenen geest.
En of het al wat trof, de rugge van de gecken
Kan doch wel eens zoo veel verdragen, als bedecken.
    Wat passen zy daer op, of haer het oor eens tuyt?
    Dat gaet ter rechter in, ter slinker weder uyt;
(2495) Want oneer, en de vloek, en schaemte zoo van aert zijn;
Zy doen geen lieden quaet,als die daer voor vervaert zijn
    Zy treffen even als den achterklap en haet;
    Waer geen gevoelen is, daer doen se meê geen quaet.
Wat schaet het of de luy met vingers op u wysen,
(2500) Als gy u wel behaeght, en zelven weet te prysen?
    En is de wysheit hier wel moeder af? och neen;
    De lieve Zottigheit die leert u dit alleen.
Nu hoort eens, hoe zich hier de wysen weêr vergissen,
Zy zeggen zot te zijn, niet weten, en te missen,
    (2505) Dat is elendigh zijn; en dit is eerst te recht
    Een mensche, zeg ik weêr, die zo is, als gy zegt.
Maer waerom of zy doch elendigh hem verklaren,
Die zoo geteelt, geleert, geworden is, en garen?
    Daer doch ter werelt niet elendig is, of quaet,
    (2510) Dat noch in zijn geslaght volkomentlyk bestaet.
Ten ware, dat men dies den mensche wou beklagen,
Om dat hy als een struys geen yser kan verdragen,
    Of krabben als een kat, of dragen als een muyl,
    Of klimmen in de lucht, en vliegen als een uy1;
(2515) En dus zoo moest een paert, verkoren en gepresen
Ten oorlogh en gevecht, ook ongeluckigh wesen,
[p. 77]
    Om dat het nooit en zang en speelde, noch en sprak,
    En leefde zonder wijn, en zonder zijn tabak;
En dat ook zoo de stier een arm elendigh dier was,
(2520) Dewyl het buiten konst en kennis van de lier was.
    Maer even als een paert kan zonder bier en wijn,
    Een osse zonder konst, wel niet elendigh zijn,
Dus kan de mensche meê wel zonder wijsheit duuren,
Die zot geluckigh is, en zot is van natuuren.
    (2525) Nu roept al wederom dit neusewys gesin,
    Dat eigentlyk de mensch zijn reden heeft, om in
De kennis voort te gaen, op dat die in hem storte
Het gene zijn verstant noch van natuuren schorte,
    Quanswys of een natuur, die alles wel voltooit,
    (2530) In hem allene van haer krachten waer berooit.
Wat is doch dat gezeit? de bloemkes in het wilde,
De beestjes, klein en groot, getuigen van haer milde
    Volmaektheit over al; zou van dien goeden geest
    De mensche dan alleen een bastaert zijn geweest?
(2535) En moeten zijn verstant by Theut a* weêr gaen verwerven,
Die met zijn wysheit doch de werelt quam bederven,
    En niet en heeft geleert, als dat de mensche brocht
    Tot slappigheit, en schae van ’t gene dat hy zocht.
Uw letters, die gy maekt, wat zullen ons die baten?
(2540) Als dat zich daer voortaen de mensch zal op verlaten,
    En niet op zijn onthout, sprak over lange wyl
    Zeer wysselik tot hem de Koning van de Nyl.

    a De hoc Theuto Socrates apud Platonem in Phaedro ita loquitur,
Audivi equidem circa Naucratim Aegypti priscorum quendam fuisse de-
orum, cui dicata sit avis, quam ibin vocant, daemoni autem ipsi nomen
Theut. Hunc primum numerum, Geometriam, astronomiamque inve-
nisse, praeterea lusus talorum, alearum, literasque. Erat tunc totius Ae-
gypti Rex Thamus, & in amplissima, eminentissimaque civitate, quam
Graeci Aegyptias Thebas, ut Deum ipsum Amonem, vocant. Ad
hunc Theut profectus artes demonstravit suas, dixitque eas distribui cae-
teris Aegyptiis oportere. In hunc fere modum Plato.

[p. 78]
Dus zijn de konsten dan ter werelt in gesteeken
Niet zonder haren sleep van fouten en gebreken.
    (2545) En die de vinder is van wetenschap geweest
    En van de fouten ook, dat was al eene geest,
Die Theut, die eens de maet van hemel en van aerde,
En cyffer allereerst tot Theben openbaerde,
    Die toonden ook met een den teerlink, en de schrift,
    (2550) Niet zonder schand en schaê van menschelyke drift.
Het spelen is uw quaet; de letters niet van noden;
Onthout, zoo benje vry van schryven en geboden:
    Dus heeft de werelt noit in wysheit zich verheugt,
    Of wederom zoo veel verloren in de deugt.
(2555) Besiet de gulden tyt, dat aller eerste leven,
Waer was doen een gezet geboden, of beschreven?
    Doen niemant buyten spoor, of in de wetten ging,
    Maer alles van hem zelven volvoerden, en ontfing.
Ook was in ’t minste daer geen letterkonst te wenschen,
(2560) Doen niet als eene tael en eenderhande menschen
    De werelt noch besagh, en spraken onder haer
    Wat doen van noden was, en nu van noden waer.
Men wist doen van geen recht, geen kaveling van reden,
De wetten waren niet, daer was geen overtreden,
    (2565) Eer lange tyt daer nae; doen isset eerst geraekt,
    Dat goede wetten uyt het quade zyn gemaekt.
Men was doen al te vroom, men ging niet in de starren
En hoger dingen meer zijn wetenschap verwarren;
    Die buiten zijn vernuft en krachten hem begaf,
    (2570) En al te diepe ging daer sprak men qualik af.
En daer plagh Socrates zijn wijsheit meê te staken,
Wat ons te boven gaet, dat laet ons ook niet raken.
    En als nu metter tyt de gulden eeuw verdween,
    Doen zyn de konsten eerst gevonden, en alleen
(2575) Van quade geesten, maer zeer weinigh, en ook mede
By weinigh aengenaem: daer nae quam in haer stede
[p. 79]
    Het waengelove van de Grieken en Chaldeen,
    En broght ons van dien aert wel tiene tegens een,
En zoo verwarden hoop van raetsels en geschriften,
(2580) En daer men eer den doot, als voordeel zou uytsiften.
    De letterkonst alleen was beuls genoegh, en werk,
    Voor een die hondert jaer van leven was, en sterk.
En onder al dien hoop van wetenschap en lering,
Gaen dese nu wel voor, en doen de beste nering,
    (2585) Die met gemein verstant, dat is, met zotterny,
    Best komen over een; de reste leit in ly.
De Redenryke konst is weinigh meer in waerden;
De wysgesinde zijn de slechste wel op aerden,
    Verworpen is de loop des hemels, en belacht;
    (2590) De ware kerkenleer leit onder, en verkracht.
Dies isser niemant als Galenus met zijn kruyen;
Die gaet nu grof genoegh, en laet den stamper luyen,
    Gelyk de grote klok, en overluidt al vast
    De zieken, daer hy noch het beste wel op past.
(2595) En wat is dan zijn drank, zijn potten, en zijn pillen?
Zy jagen of de doot, of ’t leven door de billen.
    En hoe hy zotter is, en stouter ongeleert,
    Hoe beter dat hy vaert, en hoger is vereert.
By dese dien ik dan of billik voor te zetten
(2600) Dat Rechtsgeleerde volk, de kramers van de wetten,
    En die men (om zoo wel te noemen, als ik weet)
    Met oorlof Procureurs, en Advocaten heet;
Een volkjen, dat wel eer wat minder was van aensien,
En dat men doen in sampt en zyde niet zou gaen zien;
    (2605) En van de wysen zelfs, ik weet niet hoe veracht,
    En met gemeene stem voor ezels uyt gelacht.
Nochtans by zulke luy (of ezels, als zy spreken)
Wort over lyf en goet uw vonnis al gestreken.
    Daer wast de rykdom aen, en steigert meer en meer,
    (2610) En ondertusschen zucht de goddelyke leer,
[p. 80]
Wort balling, en verjaegt, en kan haer niet generen,
Haer honger niet voldoen, haer luisen niet verweren.
    En als de konsten dan, met zotterny vermengt,
    Ook meer geluckigh zijn, als die de wysheit brengt,
(2615) Alsoo zijn die voor al geluckigh ook te spreken,
Die daer meê gans en gaer haer zinnen niet te breken;
    En volgen haer natuur, daer doch niet aen en scheelt,
    Ten waere, dat men zigh had hoger ingebeelt.
Wat van natuuren wast en groeien magh van zelven,
(2620) Is geiler, als de plant door mesten wort en delven.
    Besiet het wilde vee, dat niet en is geleert;
    ’t Heeft meerder van geluk, en minder dat hem deert.
Wat is doch zoo bequaem, zoo konstigh als de bye,
En zoo geluckigh ook van rust en heerschappye,
    (2625) Van werken en gebou, in zulken kleinen stal,
    En heeft doch evenwel haer zinnen noch niet al?
Daer tegens weêr het paert, om dat het van verstant is
Den menschen allernaest, en onder die geplant is,
    Zoo kryght het meê zijn deel aen velerley verdriet,
    (2630) Dat voor, en van, en om de menschen hem geschiet.
Wat moet het menighmael zijn trouwe leven wagen,
Door yser, vier, en stael den trotsen ruiter dragen!
    Hoe dikwils valt het ook, en sneuvelt by zijn heer,
    En deelt wel aen zijn doot, maer weinigh aen zijn eer?
(2635) Ik zwyge noch de sweep, den teugel, en de sporen,
En al zijn vryheit, door wraekgierigheit verloren,
    Terwyl het als een helt zijn vyant overwan,
    Met slaverny van zich, en hulpe van de man.
Wat zijn de vinken dan geruster, en de vliegen
(2640) Geluckigh, als alleen geen menschen haer bedriegen!
    Dat ziet gy daer wel aen, een vogeltjen gekouwt
    Zingt nergent nae zoo zoet, als in het wilde wout.
De zoete nachtegael en wort niet onderwesen,
En noch is zijn gezang het hoogste wel gepresen,
[p. 81]
    (2645) Dus is in alle ding niet aengenaemer als
    Dat van natuuren komt? en anders isset vals.
Dies magh ik hier dien a haen wel prysen, die zich melde
Pythagoras te zijn, en vele spuls vertelde.
    Hy was een man, een vrou, een paert, een Philosooph,
    (2650) Een Prins, een boer, een vis, een kikvors, en ik loof,
b Een sponsie meê geweest, en zeide, hy bekende
Geen armer als de mens, van jammer en elende,
    Om dat de reste was in haer natuur te vreên,
    Alleen de mensche niet; die wou daer over heen.
(2655) De menschen wederom, al kost hy die niet prysen,
Nochtans de slechten meest, ten aensien van de wysen.
    Dit dochte Grillus ook, die liever was een beer,
    En knorden op het schot, als dat hy met zijn heer
Ulysses verder ging met vrese van zijn leven;
(2660) Dies was het wyser daer, en by de bak gebleven.
    En dat Homerus ook dit zelve wel betracht,
    En al de wyse luy voor meer elendigh acht,
Dat kunt gy daer aen zien; die wys zijn, en bestendigh,
Gelyk Ulysses was, die schelt hy voor elendigh.
    (2665) ’T is waer, hy noemt wel zoo de menschen alle gaer,
    Maer noch Ulysses meer, om dat hy wyser waer;
En Paris, Aiax, en Achilles, zulke gasten,
Daer zeit hy dat niet af, om dat het niet en pasten.
    Ulysses was te wys; en meer gebonden aen
    (2670) Den raet van Pallas, als geen Paris wou verstaen,
Die sloeg de wysheit af, en volgde zijn natuure,
En leefde met geneugt, en storf ter rechter uure.
    En als de mensche nu, die nae de wysheit haekt,
    Zoo ver van zijn geluk, en goede dagen raekt,
(2675) Jae datse dubbel zot wel billik zijn geheten,
Die niet als menschen zijn, en willen dat niet weten,

    a Lucianus facit Micyllum cum gallo loquentem, qui se Pytha-
goram esse diceret, b Aristoleles Spongiam animal esse putat, lib. de
natura animalium quinto.

[p. 82]
    En meinen in de plaets van goden hier te gaen,
    Zoo heiligh, en volmaekt: en wat is dat gedaen?
Niet anders als vergeefs zijn eigen geest bestreden,
(2680) Gelyk de Reusen voor den hogen hemel deden.
    Zoo zijn dan dese weêr geluckigh in haer lot,
    Die, als de menschen doen, wat beestigh zijn, en zot,
En nu in dit bewijs en heb ik niet van noden
Een blat uyt Helicon, ik zwyge dan de goden;
    (2685) Want dat is klaer genoegh, die narren zijn, en gek,
    Die zijn geluckigh ook, en daer is geen gebrek,
Als by de wyse luy; dit is een ander leven.
En wilt gy daer af blyk? dat kan ik u wel geven,
    En doen ’t u met een woort of anderhallef daer.
    (2690) Zoo zot en gaet het niet, het is al even waer.
Ten eersten zijnse dus, ze vresen voor geen sterven,
Noch voor den prickel van geweten, of bederven,
    Dat is een grote zaek ook; raekt haer geen beroer;
    Zy passen op den droes zoo veel, als op zijn moêr.
(2695) Het is een vryen aert, en nu zoo los als morgen,
Hy drinkt slechts, en hy eet, en laet vyolen zorgen.
    Daer is niet anders aen, al viel den hemel neêr,
    En hy geen buylen kreeg, zoo doet het hem niet zeer.
Wat vragen zy daer nae, of Karel, of de Schotten;
(2700) Of Ferdinandus wint, de Spaenssen, of de Gotten:
    Hoe Philips nu de Kroon van Portugael ontbeert,
    En wat den Kardinael aen Ludowyk al leert,
Wat arger Jesuyt dat knoopjen heeft ontbonden,
Dat tussen Karel was en ’t Parlament van Londen.
    (2705) Daer leit haer weinigh aen, zy dragen geenen haet,
    Geen liefde, geen ontzicht, geen schaemte, geen gelaet,
Dat bleeker wort, of root; en die nu zijn bevonden,
Zoo dom gelyk het veê, die zijn ook zonder zonden.
    Dat zeit de kerke zelfs, en dat is niet gemeens:
    (2710) Dies vraeg ik u dan nu, gy zotte wysen eens,
[p. 83]
Gy slyt, en kaeut u tyt met hondert duysent zorgen,
Die ’s avonts rype zijn, en bloeyen alle morgen,
    Dat uw gesonden geest verdrietigh maekt en krenkt.
    Leeft die niet beter dan, die daer niet op en denkt,
(2715) Gelyk de mijne doen? die zijn daer voor gesegent,
En weten van geen quaet, eer dat het haer bejegent,
    Dat is noch vroeg genoeg. en die zig quelt voor heen,
    Die voelt dat niet en is, en twintighmael voor een.
Let hier ter degen op; de zaek is u bevolen.
(2720) En wilt gy heilsaem doen, zoo gaet by my ter scholen;
    En legt u wysheit af, daer meê zoo benje vry
    Van zoo veel lasten, en uw eigen slaverny,
En zult uw leven lang zoo vry zijn, als de mijne,
Zoo vrolik, en verheugt, als ik u hier verschijne.
    (2725) En dat noch niet alleen, maer waer gy u bevindt,
    Daer zult gy aengenaem en lief zijn, als een kint.
Het schijnt den hemel heeft de zotten dat gegeven,
En haer, u tot een troost in dit bedroefde leven.
    En let nu hier eens op, wat luiden dat gy ziet,
    (2730) Elk heeft zijn eigen zin, dien lief, en desen niet.
Maer laeter duysent zijn, en duysent by malkaêren,
Zy zien doch altemael de zotten even garen,
    En doen haer alles goets, en met een goet gelaet;
    Dus kruipt het vrome bloet, dat verder niet en gaet.
(2735) Men geeft haer spys en drank, haer laken, en haer linden,
Gelyk zijn eigen bloet, en allernaeste vrinden.
    Al doense dan eens quaet, al slaense dan eens toe,
    En spreeken wat te grof, dat hout men haer te goê.
En wie zou doch haer quaet met tegenweêr belonen?
(2740) Daer van natuuren haer de beesten ook verschonen,
    Dat onvernufte vee, als of het met bescheit
    Erkenden het geheim van haer onnoselheit.
Men noemtse zaligh ook, als wel geruste doden,
Om datse zijn gewijdt, gesalfde van de goden;
[p. 84]
    (2745) Voornamelyk van my, en bennen daerom meê
    By alle groten hier, gelyk als in mijn steê,
Zoo waerdigh, en gesien, ten aensien van my selven,
Al zijnse niet bequaem te spitten of te delven,
    Te dryven aen de ploegh, te schrobben in de stal,
    (2750) Maer zijnse zot genoegh, zoo schorter niet met al.
Die zijn de Prinsen lief, dat zijn haer kameraden;
Daer gaense meê ter jacht, ter tafel, en te baden:
    Al leedt het hele landt van wysen dan gebrek,
    Daer leit haer weinigh aen, en meer aen eenen gek.
(2755) Die moeter zijn voor al, dien kunnen sy niet missen,
En qualik zonder hem eens achter gaen, of pissen.
    Dus ben ik daer gesien, dus stae ik in het hof,
    En was het eer genoegh, de wysen waren of.
Ze vinden daer ook meer aen eenen zot te prysen,
(2760) Als aen een volle zael van allerhande wijsen.
    En schoon die zijn daer ook, maer evenwel zoo zeer
    Den vorst niet om zijn lust, als om zijn eigen eer.
Wat kan hy zeker ook van zulke luyden houwen,
Die meer hun wetenschap, als zijn genae, vertrouwen?
    (2765) En sien geen prinsen aen, geen gunst, geen wit of swart,
    En spreeken lief, en leet, en tasten hem in ’t hart.
En isser wat begaen, verkeken, of bedreven,
Dies willen zy al voort haer vrye vonnis geven,
    En straffen klein en groot, en dat al even koen,
    (2770) De zonden als ze zijn, de menschen, als se doen.
De zotten wederom, die brengen niet te voren,
Als dat mijn heren lust, en kittelt in haer oren;
    En spreken even wel de waerheit onbedekt,
    En dat een ieder raekt, en niemant aen een trekt.
(2775) Zy maken geen gevley, of zulke kromme sprongen;
De waerheit moeter zijn; die leit haer op de tongen.
    Dat is een grote deugt! of Plato die de wijn
    En kinderen wel geeft, niet gaer, noch isse mijn.
[p. 85]
De gecken weten doch de waerheit niet te buygen;
(2780) Dat zal Euripides met my genoegh betuygen.
    Die beide tongen ook, als hy den mensche geeft,
    Te spreken waer, of niet, nae dat hy reden heeft,
Met recht zijn die alleen de wyse luy gegeven.
Die weten daer te gaeu en aerdigh meê te leven,
    (2785) Die kunnen wit in swart verkeren, lang in ront,
    En blasen warm en kout, en al uyt eenen mont.
En isser wat in ’t hart, dat beter dient geswegen,
Zoo liegt men ook wel eens; daer is niet aengelegen.
    Wat is de prinsen dan (die zoo geluckigh zijn)
    (2790) Rampsaligh haren staet! en meer niet als een schijn,
En schaduw van geluk, om datse niet en horen,
Als leugens, en gevley! daer zijnse toe geboren.
    Al waer dan ook de Vorst zo traegh, en noch zo vuyl,
    Den ezel is een leeu, den adelaer een uyl.
(2795) Al heeft hy plicht en eer, en eigen bloet vergeten,
Noch heeft zijn Majesteyt hem treffelyk gequeten.
    En vraegt gy hoe dat gaet? die leven wil in ’t hof,
    Die neem de leugens aen, en leg de waerheit of.
En zegt gy dan nu weêr, dus zijn der heeren ooren;
(2800) Die mogen nimmermeer de waerheit garen hooren?
    Dat zelve zeg ik meê. Wat wyse luy belangt,
    Het harte van een heer daer zelden overhangt,
Alleen om dat hy vreest, als die de waerheit zeide,
Dat zou vermanen zijn, en straffen alle beide.
    (2805) Maer of een gek wat praet, en schiet eens hier, of daer,
    Dat is al lachens waert, al isset noch zoo waer.
En dat een wyse wel zijn besten hals zou gelden,
Daer lacht en juicht men om, als narren dat vermelden.
    Al schelt u dan een gek voor zot, en voor een dief,
    (2810) Hy zeit de waerheit wel, en is u even lief.
De waerheit kan de mensch zoo wonder wel vermaken;
Maer zoetjes moetse gaen, en zonder hem te raken.
[p. 86]
    En dat heeft nu de Zot alleene van de Goôn.
    Die raekt dog nimmermeer, al trof hy nog zo schoon,
(2815) En daerom zal hy ook een vrouwe meer verwecken,
Om dat zy garen speelt, gelyk als al de gecken,
    En brengen zy de zaek onnosel aen den dagh
    Daer wort niet op gelet, men schut het met een lach.
En om nu wederom van haer geluk te spreeken,
(2820) Als dus haer leven is in vrolykheyt verstreken,
    Zoo gaense zonder schrik, en vrese nae de doot,
    En nemen Charon aen, en treden in de boot,
Al zonder ommesien, en liefde van haer leven.
Dat wort haer daer dan by de vrome weêr gegeven.
    (2825) Die komen haer te moet, en vallen om haer heen,
    En hebben haer zoo lief, als iemant hier beneên.
Is dat niet wel geleeft? is dat niet wel gestorven?
Die hier heeft veel gehadt, en daer zoo veel verworven?
    Ey stelt my nu eens een van al uw Wysen hier,
    (2830) Wat is die doch by haer? een slaef, een arrem dier,
Die zijnen besten tyt, zyn bloessem heeft versleten
In allerley verdriet, om allerley te weten,
    En in de reste van zijn leven niet en smaekt,
    Als zorge, brant, en kou, en dat zijn herte raekt.
(2835) Al spaersaem, droef, en arm, verhaet, en onverdraeglik,
Zyn eigen vyant, en ik weet niet wien behaeglik,
    Dorr, ongesont, en bleek, van ogen nat, en root,
    En voor zijn jaren grys en voor zijn dagen doot.
En doch, wat schaedt het ook, of zulke luy al sterven?
(2840) Die nooit en heeft geleeft, wat leven zal die derven?
    Hier hebt gy dan gesien (zoo gy my wel verstaet)
    Den helen wysen man, en dat nae wol en draet.
Nu komt hier wederom een ander slagh van narren,
Dat wijsen willen zijn, en desen knoop ontwarren.
    (2845) Daer is niet (zeggen zy) elendiger alhier,
    Als dollicheit, en dol zijn al de zotten schier,
[p. 87]
Of ook wel heel en al; want die is recht uytsinnigh,
Die zonder zinnen is. Dit dryven zy zoo vinnigh,
    En snateren, gelyk de vorschen in ’t moras, a
    (2850) Als of ter werelt daer geen zeggen tegen was.
Maer hoe die luytjes heel verbystert zijn, en dwalen,
Dat kan ik u door hulp van Musa licht verhalen.
    Het waer hem wel zoo goet, die zulke dingen drijft,
    Te letten op het geen, wat Plato wel beschrijft,
(2855) Hoe Socrates het lyf van Venus zoon doorsnede, *b
En maekte twe daer af, en van de moeder mede:
    Dus most hy delen ook de dolle luy in tween,
    Of anders zeg ik noch, hy waerder zelven een.
Want wat onsinnigh heet, dat is niet voort elendigh.
(2860) Hoe zou Horatius dan zeggen, dat inwendigh
    Een zoete raserny verleide zijn gemoet?
    En is ’t dan zoetigheit? voorseker isse goet.
Hoe zou doch Plato meê der dichters, en Propheten
En minnaers raserny het hooghste goet ook heten?
    (2865) Maer dat’er twederley manier van raserny
    Den menschen overkomt, dat leert nu meê van my.
Ze wort of uytter hel van plaag en wraek ontfangen,
Wanneer der menschen hart die onderaertsche slangen
    Ontsteken met een lust van kryg, van moort en bloet,
    (2870) Van gierigheit, van twist; of met een helsche gloet,

    a Origenes, atque hunc sequutus Hieronymus Aegyptiorum ranas
dialecticorum & sophistarum molestam garrulitatem interpretatur.
    b Pausanias in Symposio Platonis reprehendit Phaedri orationem,
quod de amore disputasset, tum neque dividens, neque definiens, itaque
Pausanias, volens amorem dividere, duasque dicens esse Veneres ait.,br> [volgt de Griekse tekst van Plato, Symposium 180c.]

[p. 88]
Van goddelose min, en diergelyke pesten,
Die doch niet geven, als uw lyf en ziel ten besten,
    En schricken hart en zin met spooken en gespens.
    Voorwaer de zulke maekt een ongeluckigh mens;
(2875) Maer mijne dwaesheit, die heel van een ander aert is,
Daer niemant voor, als sy voor niemant ook, vervaert is,
    Die neemt de menschen af, en zoetjes haer verstant,
    En stelt daer meê den rou en jammer aen een kant,
En overstort de ziel met veelerley genuchten
(2880) In plaetse van geklagh en hondert duysent suchten.
    Om dus te mogen zijn, en van zijn zinnen zoo,
    Dat heeft wel eer gewenst de wyse Cicero, a
Op dat hem zijn gevoel eens wech waer en benomen
Van al de tyranny en jammer binnen Romen.
    (2885) Nu moet ik u eens hier wat zeggen van een Griek, b
    Die meê bysinnigh was, en aen dit euvel ziek.
Hy hadde zijn toneel, en zat daer hele dagen
Met lachen en geneucht, in spreken en in vragen,
    Zoo kluchtig, en zo veel met zulken vreemden werk,
    (2890) Niet anders, of hy was daer tienmael wel zoo sterk:
En evenwel te huys daer was hy wel by zinnen;
Hy wist zijn werk te doen, zijn vrouwe recht te minnen,
    Zyn boden nae te zien, vergeven, en te slaen,
    En met zijn magen en gebuuren om te gaen.
(2895) Maer als hy daer nu af door vrienden was genesen
En wederom gelyk hy voor heen plagh te wesen,
    Doen sprak hy haer dus aen, gy meint my uit den noot
    Te redden; maer gewis, nu doet gy my den doot,
Die door uw quade dienst my weder hebt gesmeten
(2900) In al de zorg en last, die lange was vergeten.

    a Atticus arguit Ciceronem, triumviris occupantibus tyrannidem,
quod nimium animo discruciaretur, adeo ut quidam putarent illum erra-
re mente. is respondet se plane sentire, optat autem errores mentis, qua
tantorum malorum sensu careret. b de hoc Horatius in Epist.

[p. 89]
    Had dese man niet recht? och jae, die goede helt.
    Zy raesden meer als hy, en deden hem gewelt,
Die met haer raet en daet, en maght van kruyerye
Verdreven al zijn vreught, en zoete zotternye.
    (2905) Nu is noch niet geseit, al leutert een de bol,
    Dat die dan daerom ook voort rasend is en dol.
Genomen of een man den muyl een ezel noemde;
Of voor een deftigh werk een slecht en voddig roemde,
    Dat is geen raserny. Maer die een ezels keel
    (2910) Voor zeegodinnen zang, een lieffelyk gespeel
Voor schreeuwen en geknor van magre verkens hoorde,
Of zwoer, hy zach een bok voor mannen op de koorde;
    Of dat een armen bloet zijn hut en aerden want
    Het slot van Wenen hield, en zich voor Ferdinant,
(2915) Of die wel heel en al noch niet in raserny is,
Zoo heeft hy doch al reets het huysjen, dat daer by is.
    En deser zotten aert, als die tot vreugde strekt,
    Gy weet niet, watse wel voor soetigheit verwekt;
Zoo voor de zotten zelfs, die daer meê zyn geboren,
(2920) Als ook voor ander luy, die dese graegh aenhoren,
    En bennen met haer hooft ook even zoo bewaert,
    Of immer wel zoo slecht, maer van een ander aert.
Want dese zotterny veel verder is geseten,
En heeft al meer gevat, als slechte luy wel weten.
    (2925) Dies, die een ander gek belacht om zotterny,
    Is zelven menighmael veel groter nar, als hy.
Maer daer leit al niet aen, (al horen zy ’t niet garen)
Hoe zotter datse zijn, hoe beter datse varen.
    Te weten, zoo se niet en wycken uyt den aert
    (2930) Van mijn onsinnigheit, zoo zijnse wel bewaert.
En die is wel zoo ver verspreydt in alle winden
De gantsche werelt door, daer menschen zijn te vinden,
    Dat ik wel zeggen derf, en trotzen land, en zee;
    Waer dese niet en is, daer zijn geen menschen meê;
[p. 90]
(2935) Ik zeide schier noch meer, dat niemant zo volmaekt is,
Noch in zoo hogen top van wysheit ooyt geraekt is,
    Die zonder zottigheit ten enemael hier leeft,
    En niet een uyrtjen of een aertjen daer af heeft.
Doch zoo veel isser af, die niet en is getekent
(2940) Met bellen aen de kap, die wort geen zot gerekent.
    Maer weet hy niet een knol te kennen voor een meyt,
    Dat is nu eerst een gek; dat is het onderscheit.
Die neemt men nog wel aen voor narren, zonder bellen;
De reste zijn al kloek, en krachtige gesellen,
    (2945) Al zijnse dan zoo plomp, zoo bot, en ongeleert,
    Dat ook haer narrery my zelven noch wel deert,
Nochtans zal niemant haer verwyten, datse zot zijn.
En wie zou ’t ook bestaen? die karel wou te bot zijn,
    Die zoo de waerheit sprak; wat wasset anders, als
    (2950) Hy kreeg wel ridderschap en steden aen den hals;
Hy moght de kloosters en de kerke wel vergeten.
En wou hy dan niet gaen? hy wierder uytgesmeten.
    Zo zou men met hem doen, en spelen op zijn Spaens.
    Hy waer voorseker dan veel nutter Arminjaens.
(2955) En weet gy waerom dat? als alle menschen mallen,
Zoo doet het zelven ook, of laet het u gevallen.
    Doch wilt gy dan nae staet, nae rykdom zien, en eer,
    Zoo zegt vry, dese tyt en heeft geen narren meer.
Want of nu al een man in ’t trouwen en beslapen
(2960) Bewaert is. als een dorp met seven dolle papen,
    En hy zich evenwel te vreden hout, en draegt
    Zijn horens, en zijn vrou, gelyk het hem behaegt,
In zoetigheit en vreught, en dat noch allermeest is,
Haer achte vromer, als Penelope geweest is,
    (2965) (Geluckigh is de man, die zoo zijn zinnen mist,
    En ongeluckigh weêr, indien hy beter wist)
Zal niemant hem daerom ook zeggen, dat hy gek is,
Om dat het zoo gemeen, en langer geen gebrek is.
[p. 91]
    Van desen aert zijn meê de zotten van de jaght,
    (2970) Die al haer wetenschap, haer hebben, en haer maght
Daer leggen aen te kost, die rechte horendragers,
Die wolven van het wilt, en grote hondeslagers,
    Die liever in de stank van bracken, en geblaf,
    Als in de rosen zijn, en groeyen meer daer af,
(2975) Daer voorse noch haer rust, noch eigen eer verkiesen,
En zoo veel vangen, datse zelven haer verliesen:
    Behalven al het spul, en rechte narrery
    Van weeten, en gebruyk in dese weyery.
Zoo stellen haer daer aen die zotten zonder bellen,
(2980) Dat ik het u niet wel van lachen kan vertellen,
    Al ben ik zelven zot, wanneer een hart of ree
    Gevangen is, en leit. met wat een vreemde sneê
Ontleedt men dan dat beest! en met een eigen degen.
En hoe die wesen moet, daer is al aen gelegen.
    (2985) Het tamme vee te slaen dat mach wel ieder een;
    Maer dit moet niemant doen, als grote luy alleen,
Blootshoofts en neêrgeknielt. dan is’er zo veel wonders
Te kycken, en te doen, als of’er wat besonders
    En grote heilighdom geschiede; zoo bedaert
    (2990) En deftigh ziense toe, die daer dan zijn vergaert;
En die dat luk dan heeft, om van dat wilt te smaken,
Dien dunkt dat moet al veel aen zijnen adel maken.
    Dus jaegtmen dan al heen zijn leven, en zoo verd,
    Tot dat men zelven ook als wilde beesten wert;
(2995) Gelyk de groten haer nu meest daer aen begeven:
En dat heet, met verlof, dan princelyk te leven.
    Nu heb ik noch een slag van narren, die men noemt,
    De zotte timmerluy, die meynen haer beroemt
Te maken met gebou, met huysen en gewelven,
(3000) En houden niet een kot of keuken voor haer zelven,
    En als dan alles wel gebout is, en voltooyt,
    Zoo zijn de huysen ryk, den bouheer is berooyt.
[p. 92]
En wat leyt daer ook aen, dan weet hy weêr te spreken,
Wat vreugde dat het zy te bouwen, en te breken.
    (3005) Maer die met kalk en steen, en daghuur van de stadt,
    Zijn dingen weet te doen, die heeft het wel gevat.
Dat is wel eer gebeurt; maer weet gy hoe se heten,
Zo hout uw bakhuys toe, gy moet het nu niet weten.
    Dat was haer vry wat meer, als Alchimistery
    (3010) Te weten; noch een aert van zotten onder my,
Die niet, als dagh en nacht al stoken by den oven,
En zoeken daer zoo lang wat wonders uyt te stoven,
    Tot dat haer huis en hof, haer renten, lant en zant,
    De kleren van haer gat, en alles is verbrant.
(3015) En daer meê zijnse noch niet arrem en verlegen,
Zy dromen even ryk, en beelden haer den zegen
    Van grote dingen in, en eer de rykdom koomt,
    Zoo wortse vast besteedt, en vrolik afgedroomt.
En als dan alles heel versmolten en verkookt is
(3020) En meer niet over, als een hooft dat wel berookt is,
    Zoo maekt men sich hier meê noch vrolik en te vreên,
    In grote dingen gelt ook goede wil alleen;
Ook is dan menighmael haer tyt te vroegh ontvlogen,
En eer het veerdigh was; en dat is niet gelogen.
    (3025) Of nu de dobbelaers, en spelers ons bestaen,
    En zotten mogen zijn, daer twyfel ik al aen,
Die met dat kaertenblat, met schaeken, en verkeren
De naeste wegen gaen van quisten en verteren.
    Maer dat is evenveel, ze zijn dan zot, of niet,
    (3030) Hy moet doch evenwel noch lachen, diese ziet.
Ze hooren qualik eens den teerlink, of de schyven;
Hoe springt haer dan het hart! hoe gaen haer dan de lyven!
    Men lokte met het bert en kaerte wel een deel,
    Al zeid ik voor den droes, noch was het niet te veel.
(3035) En noch van al het volk, dat onder mijn besit is,
Geloof ik isser niet rechtvaerdiger, als dit is,
[p. 93]
    Zy haten als de doot wat onrecht is, en vals,
    En zouden daer haer bloet om wagen, en den hals.
En die haer allermeest beroven en bederven,
(3040) Die zijn haer even lief, en kunnen ’t niet verkerven.
    Zy achten geen verlies, hoe veel het dan ook scheelt,
    Als maer het spel alleen rechtvaerdigh is gespeelt.
Ziet, dat zijn vrome luy! het zou haer eer te nae zijn,
Eens ongelyk te doen, al zout haer eigen schae zijn.
    (3045) En dese dobbelsucht is nimmer meer gedaen,
    Al gaen de krachten heen, die lust is niet vergaen.
En schoon dat haer de gicht of ouwerdom verlemde,
Zo rusten zy haer leên, en spelen met de vremde,
    En dat gaet al noch wel, die narren neem ik aen:
    (3050) Maer als het hoger loopt, gelyk het plagh te gaen;
En datmen in de plaets van spelen schynt te rasen,
Zoo gaense my niet aen; ik blyve by de dwasen.
    Daer weet ik meê te raên, die volgen mijn gebiedt
    Van ganscher herten naer, maer zulke narren niet.
(3055) Die zijn my veel te boos, daer heb ik dan geen trek toe,
En haer godinnen zijn Megaera met Alekto,
    En zulke liefjes meer, die dese raserny
    Wat naeder zijn verwant, en liever is als my.
Maer dat ik zeggen magh die kramers van miraklen,
(3060) Die daer meê zwanger gaen, en dagh en naght af kaklen,
    Dat is mijn eigen volk, zoo zuyver, en zoo naekt,
    Als of ik nae mijn hooft die zelve had gemaekt,
Zoo vele weten die van geesten en gesichten
En allerley gespook te dromen, of te dichten,
    (3065) Van dode ezels, en van kalver opgewekt;
    En hoe veel dat de hel, en ’t Vagevier al trekt;
Hoe menigh droeve ziel noch swerve nae dit leven.
Daer weten zy u tael en reden af te geven,
    En hoe daer meer gedicht en logens hangen om,
    (3070) Hoe beter ook gelooft, en groter hey1igdom.
[p. 94]
En dit is niet alleen kortswyligh, en genoechlyk,
Maer ook voor kelder en voor koken zeer gevoeghlyk;
    Met namen van een deel van geestelyken aert.
    Die is dit narren werk te veel en wonder waert.
(3075) En dese weet ik geen bequamer by te stellen,
Als die zoo voor een beelt van zes of zeven ellen
    Of voor een ander blok eens knielen op een dagh,
    En meinen, dat haer dan geen drommel deren magh.
Een deel die lellen ook sint Barbar aen de ooren,
(3080) En maken haer wat diets. en wil haer die dan horen,
    Zoo gaense nae den krygh, en vresen voor geen stael,
    Musquetten of geschut; al bleef het altemael,
Noch hebben zy geen noot; zy weten, haer getyen
Die bennen wel getelt, dat zal haer wel bevryen.
    (3085) En andere, wanneer Erasmus haer eens hoort,
    Zoo zijnse ryke luy; dat kost hem maer een woort.
En nu sint Joris ook die heeft meê wat te zeggen;
Daer magh nu Hercules zijn mutse wel by leggen,
    En heeft die wat bestaen, verovert, en geleyt,
    (3090) Daer wert nu dese schier al ridder af geseyt.
Dies staet hy meê zoo breet, gewapent, en te paerde
Verheven in de kerk met uytgetrocken zwaerde
    En zulken trotsen paert, zoo deftigh aengedaen,
    Dat wonder is; alleen ze bidden ’t noch niet aen.
(3095) Men moet hem altemet ook dit of dat vereeren;
By zijn metalen schilt en blanke wapen zweeren.
    En dat is princelyk: het ander is al out,
    Daer wort niet eenen boer nu langer op betrouwt,
Is dit niet dobbel goet, al schijnt het wat verbastert?
(3100) De kerke wort gedient, den hemel niet gelastert,
    Met woorden, die de Schrift zoo heiligh acht en dier,
    En die verstaense by geen lance, noch rappier.
En gaet dit nu zoo wel? wat dunkt u dan van dese,
Die buyten alle schult en achterdocht en vrese
[p. 95]
    (3105) Zoo zeeker zijn gestelt? en dat met eenen brief,
    Al waer hy ook een schelm, een moorder, en een dief.
Die aflaet is genoegh, daer isset meê vergeven,
En die dat nu vertrout, moet die niet lustigh leven?
    Daer is geen twijffel aen, hy is te wel bewaert;
    (3110) De helle doet hem niet, de Duyvel is vervaert,
En nu zijn vagevier? die tyt is al berekent,
Dat duurt niet langer, als in d’ aflaet is getekent,
    Die rekening is vast en duisentmael gewaegt,
    En niemant, dat ik zie, die daer noch over klaegt.
(3115) En hout gy die nu vry voor zotten, als ik mede.
Maer ziet eens hoe gerust zy leven, en in vrede
    Met haren eigen geest. Dit kan men ook verstaen
    Van dese, die zoo vast met haer getyden gaen,
En weeten daer een deel verborgen, vreemde woortjes
(3120) Te norren binnens monts, en tellen op haer koortjes,
    Die waer voor tytverdrijf, of ergens om genot
    Wel eer eens zijn gestelt, of van een vromen zot;
En meynen, als se die des daeghs eens voor zich leggen,
Of tweemael, dan en heeft den hemel niet te zeggen,
    (3125) Als haer getal alleen gelevert is, en gans,
    Zoo gaet het haer nae wensch; dat kan de rosekrans!
Dies beelden zy zich dan een lang en weeldigh leven
Met gouwe bergen in, en datse hier verheven,
    En maghtigh zullen zijn, en in den hemel naest
    (3130) By onse lieve vrou, en hebben doch geen haest.
Dat mallen is te zoet, en die zich daer aen hangen,
Die leven, datse nae den hemel niet verlangen.
    En moght het dien zoo wel te wille zijn, als haer,
    Zy bleven hier beneên, en lieten hem wel daer.
(3135) En schoon se willen daer wel wesen, als se schijnen,
Zo gaense liever doch ten elven, als ten tijnen.
    Dat is haar nooyt te laet, om eersten zat en moê
    Der weelden hier te zijn, en dan nae boven toe;
[p. 96]
En scheiden lyf en ziel zoo zoetjes van malkander,
(3140) En daer meê dan gegaen van d’eene vreugt, in d’ander.
    Genomen nu daer komt een kryger van de moort,
    Een koopman met zijn goet, dat ander luyden hoort,
Een rechter met een boos en onrechtvaerdich oordeel
En geven maer alleen een aesjen van haer voordeel,
    (3145) Van woeker en bedrogh en ander dievery,
Den hemel is gepaeyt, de schelmen bennen vry
Van al haer quaet bedryf, van moort en brant te stigten,
Van roven, schenden, slaen, van zweren en verpligten,
    Van kracht, van hoerery, en wat den hemel klaegt;
    (3150) Daer, zeg ik zijnse van niet anders als gevaegt.
De kerrefstok is af van buyten, en van binnen;
Ze moghten nu wel weêr van vooren aen beginnen.
    En die zoo voor zijn schult, als dese luyden sorgt,
    Voorseker die is ook wel waerdigh weêr geborgt.
(3155) En wat is meê zoo zot, en zaligh daer beneven,
Of zoo geluckigh ook, als met een ses of zeven
    Gesangen uyt de schrift te spreken op zijn tyt
    Elk een te ryk te zijn, en alle zonden quyt?
Nochtans zoo heeft wel eer een duyvel zonder galle
(3160) Dit kunsjen eens geleert den Abt van Clarevalle,
    Zoo los, en onbedocht; nu zit hy met gequel
    Alleene schier en grimt, en grouwelt in de hel.
Dus heeft een botten droes den mensche meer gesegent,
Als in de heele schrift hem niet en was bejegent.
    (3165) En zulken zotten werk, daer ik my schier om schaem,
    Dat is noch by de kerk gewilt en aengenaem,
Niet by het graeu alleen, Choraels, en hondeslagers,
Maer by de Myters ook, en grote kappendragers.
    Die houden dit gewis, en meer als wat gemeens;
    (3170) En die ’t haer heeft geleert, dien danken zy niet eens.
Hier dient nu by gevoegt, dat elker lant en veste,
De kanker, en de koorts, de pocken, en de peste,
[p. 97]
    De teeling en de kraem, de hooftpijn, en de hoest,
    De hagel, en de ryp, de ripsen, en de roest,
(3175) De regen en de wint, de Blixem, en de Donder,
Die hebben altemael haer heiligen besonder.
    Die werden op haer tyt gebesight, en gebeen,
    En hoe veel dat het is, zy zeggen nimmer neen.
Hier onder zynder meê van groter macht, en zegen
(3180) Die alles kunnen doen, kunt gyse maer bewegen,
    Als onse lieve vrou, dat is het grote hooy.
    Daer wertmen ryk en out, geluckigh af en mooy.
Hier af heeft zy bewint, en daerom schier ook meer is
Gebeden, en vereert, als onse lieven Heer is.
    (3185) Dien derfmen menighmael niet bidden, watmen wou.
    Zoo gaense dan by haer, als by de goede vrou.
Die weegt het niet zo naeuw, al zoekt men haer medogen
In enkel narren; dat moetse nu al mogen.
    Men wil doch anders niet, als enkel zotterny:
    (3190) Ziet zulken goeden smaek heeft ieder een in my.
En die vergeet haer niet. Dies moet ik u eens leiden
Tot Scherpenheuvel, of tot Halle, daer verscheiden
    Gebreken, en gevaer geheelt zijn en bedankt,
    Gelyk noch ieder een zijn teken daer af hankt.
(3195) Maer zietse vry eens door, niet eene zal daer wesen
By zoo veel duysent, die van ’t mallen is genesen;
    Dees lag in dievery verwonnen, en gevat
    En kreeg de boejen los, en raekten uit het gat,
Dien was een been aen tweê, en scheide van de kricken;
(3200) Een ander was verlost, van geesten, en verschricken;
    Die raekten uyt de krygh gesont, en onbeseert;
    En dees ontswom den doot, en haddet niet geleert
Dien wert een jonge zoon wat zeltsaem aen geboren;
En dese was eens doof, en kreegh weer ander oren;
    (3205) Die zou een vasten oort beschermen, en verliet;
    Dien eer, en trouweloos, en kreeg de galge niet;
[p. 98]
En wat dies meer al is van lemten en gebreken,
Daer zoo veel krucken en pilaren noch af spreken,
    Hoe datse van gevaer, van doot, en tovery,
    (3210) Van ziekte zijn verlost; maer niemant noch van my.
Dat mallen is te zoet, en die het eens beginnen,
Die bidden nimmermeer om raet, of ander zinnen.
    Maer waer toe desen praet van ydel bygeloof?
    De werelt is doch zot, en hier in meer als doof:
(3215) Al had ik al de vlucht van pennen om te schryven,
De stemme van de zee, de tonge van de wyven,
    Noch wist ik genen raet te brengen aen den dagh
    De zotten haren aert, en veelerhande slagh;
Zoo is de werelt nu met narren heel bescheten,
(3220) En dat noch erger is, niet eene wil het weten.
    Het voordeel is te groot; de kappen, en de kerk
    Die smeren al haer moes met zulken narrenwerk.
Zy zien wel, dat die wegh den rechten pat voor by gaet;
En dat haer guichelspel de waerheit aen de zy laet;
    (3225) Zoo dol en zijnse niet, al zijnse meer als zot;
    Maer hoe nu wyser man, hoe minder in de pot.
Wie wijser als een aêr wil wesen, en bemerken
De fouten van het hof, van steden, en van kerken,
    Die magh zijn beste doen, al waer hy noch zoo goet,
    (3230) Zy houden hem daer uyt, of lichten hem de voet.
Die nu eens zeggen wou, het mangelt aen de groten,
De vyant weet al meest, wat hier wel is besloten,
    De kloeke gaet her om, de besten aen een kant,
    En eigen voordeel voor de zaken van het landt:
(3235) Die nu eens zeggen wou, betrachtet uw geweten,
Gy die verheven zijt, in eer en eedt geseten,
    Den hemel, dien gy raekt door goddelose maght,
    Die laet uw ziele gaen, en neemt uw werken acht:
Die nu eens zeggen wou, de kleine dieven hangt men,
(3240) De plompe geven gelt, de grote die bedankt men,
[p. 99]
    Die gene daer het recht en roer is aen geset;
    Die leven op den roof, en lachen om de wet,
En datter vele zijn van zulken naeu geweten,
Daer mogt geen boontjen in, het waer daer af gespleten;
    (3245) Maer gaender midlerwyl tot nadeel van het landt
Vast hele schepen door, dat raekt noch al geen kant:
Die nu eens zeggen wou, wilt gy niet eeuwigh sterven
Dat leert door eenen doot, en niet door u, verwerven,
    Een heil’gen zoekt alleen, die nergens is van huys;
    (3250) De reste kent u niet, en kan ook weinigh duyts;
Die zulke dingen zey, ter plaetsen daer hy zoude,
Wat dunkt u datmen dien ter eeren wel al boude?
    Een plaetsjen, dat nae vier, of nae de koorde rook,
    En stond het meê by haer, men nam de ziel hem ook.
(3255) Dus gaet gemeenelik de wysheit al te gaste,
Die niet als ongeneugt den haren leidt te laste.
    Een onbeschaemde nar, een byter, en een vrek
    Kan meer met zijn gewelt, en opgeblasen bek,
Als zeven vrome luy in billikheit en reden,
(3260) En noch wort zulken beest, by menschen al geleden.
    Waerom? al deugt hy niet in leven of in naem,
    Hy is ook zot daer by; dat maekt hem weêr bequaem.
Als nu de wysheit hier het hare wou by zeggen,
Ey lieve, denkt eens, wat een huisjen zou daer leggen?
    (3265) Zy wil men zal zoo naeu de smalle paden gaen
    Van billikheit en recht; wat voordeel is daer aen?
Zy wil niet, dat men voor de groten, en de ryke
De waerheit wat benaeuw, het zeil een weynigh stryke,
    Of dat men zich betrou op menschen in de noot,
    (3270) Die noch op aerden zijn, of in der aerden doot.
Ze roept, laet af te zijn der heiligen dienaren,
Doet liever dat zy deên, zoo bent gy, dat zy waren.
    Maer dat is niet met al, hier wringen ons de schoen;
    Het valt wel eens zoo licht te bidden, als te doen.
[p. 100]
(3275) En dit is doch den aert van dese menschen kinder;
De minste moeyte best, het helpe meer of minder.
    En van dit zelve rot zyn mede, die de pracht
    En kosten van haer lyk, de dragers, en de dracht,
De toortsen, en het was, de missen, en de bellen,
(3280) De zangers, en den sleep, al gaende vast bestellen,
    Al of se zelven meê ter kerken wilden gaen,
    En dragen ook een kruis, een fackel, of een vaen,
Of dat ik eer geloof indien daer wat aen miste,
De doden mosten zig nog schamen in de kiste,
    (3285) Men maekt hem wel eens mooy om bruiloft, of een smeer:
    Wat zou men dan niet doen om onse lieven heer!
Wie weet nu wat het ook den hemel al te staen komt,
Als zulken schoonen ziel zoo kostelik daer aen komt?
    Hoe wert die wel onthaelt, met slepen, en geswier?
    (3290) Men kan haer immers daer niet minder doen als hier.
En of ik al niet graeg my lange zou verletten
Zoo moet ik even wel hier dese noch by zetten,
    Die met den helen kraem van wapens om haer graf
    Den adel nemen aen, en doen den kinkel af,
(3295) Daer valt dan zulken spul te lesen in haer borden,
Niet watse zijn geweest, maer watse zijn geworden.
    Dan zijnse van geslacht, niet klein, of wat gemeens,
    Al is het menichmael wel boers, of buitens beens.
En dat is noch al niet de, heer die moetter by zyn,
(3300) Al zou ’t waer van een kooy, of van een bleekery zijn;
    En daermen meê wel eer den spot te dryven scheen,
    Dat maekt nu in de kerk al heren op de Steen.
Doch wat leit daer ook aen, of alles niet zoo klaer zy,
Men is al mooy daer meê, en bly, als of het waer sy.
    (3305) En zulke werden ook schier dikwyls aengebeen.
    Zoo zoet is zot te zijn, men is het nooit alleen.
Doch waer toe zeg ik dit, of mein ik al de zotten
Te stellen hier by een? neen, dat en wil niet botten:
[p. 101]
    Zelfsliefde heeft alleen veel meer in haer gebiet,
    (3310) Als iemant tellen kan, zoo kloek en is hy niet.
Die heerschet over al te water, en te lande,
En maekt de zotten hun geluk zoo wel ter hande,
    Dat haer het beste lot alleen geboren schynt,
    En niet zoo goet en is ter werelt, of zy zijnt.
(3315) Gemeint se bennen scheel, gebochelt, en gebogen
Met borstels op haer hooft; met schobben overtogen
    En vuyler als een swijn, en swarter als een kraey
    En botter a!s een beer, ze zyn al even fraey.
Een deel die hebben pas een boek of twe gebroken
(3320) Met dragen, en daer nae wat fransse lucht geroken,
    Ze bennen daer mee klaer, en tonen haer verstant
    Zoo met een eigen rink, als met een ander hant.
Een ander is zoo drae te rade niet gekoren
Hy vreest al, zonder hem, het Raethuis waer verloren.
    (3325) Een ander heeft een stem, zoo slordigh als een eendt
    En pryst men waer een keel, hem dunk hy wert gemeent
Een deel bevinden niet lofwaerdighs aen haer magen,
Daer zy niet al den roem en eigendom af dragen,
    En matigen zich aen haer deugden en haer goet.
    (3330) Is dat geen zotterny, die aerdich is en zoet?
Gelyk wel eer een man die deftigh van de goden
Met rykdom was begaeft, en hadde niet van noden,
    Wat gek en goet belangt; maer anders was hy mal,
    En alles wat hy zey, dat rymde niet met al.
(3335) Doch als hy was gewoon, hy hadde daer zijn knechte;
Die pasten op zijn woort, en hielpen hem te rechte
    Dies beelden hy zich in, het vloeiden al uit hem
    En sprak er een van haer, dat was zijn eige stem.
Ten laesten docht hem ook haer zenuen en âren
(3340) En spieren van gewelt, dat die de zyne waren
    Dies most hy met geweêr eens vier of vyf aen boort,
    En desen armen bloet kost qualik eenmael voort,
[p. 102]
En meer niet als een schim, en ander luyden spot was,
Aleene daer noch in geluckigh, dat hy zot was,
    (3345) En in zyn eigen geest te vreden met de waen.
    Al kost hy dan niet doen, hy haddet doch gedaen.
Wat wil ik dan ook veel van hoge leeraers zeggen,
Die stadigh tegens een, en in de hairen leggen,
    En liever wit in zwart veranderen, als dat
    (3350) Meer dikwyls by haer wort gedreven, als gevat;
Al zou de gansche maght, en meente daer af wagen:
Alleen om dat zy luy zich zelven zoo behagen:
    Gelyk de schryvers, en Poëten ook al meest,
    Hoe kleyner van verstant, hoe hoger weêr van geest.
(3355) En hoese dommer zyn en botter, hoe de narren
Meer houden van zich zelfs; en hoese meer verwarren,
    En boven haer verstant besluyten, hoese by
    De werelt meer gesien, en naeder zyn aen my.
Eerst gaettet wel wat heen, maer alsse dan besinnen,
(3360) Dat meê geen leurery met schryven is te winnen,
    Dat moet de penne voort, en lappen stuk by stuk,
    Al voegt het dan, of niet, het moet doch al in druk.
En wort al grote luy, of daer wat valt te geven,
Met veel eerbiedigheit demoedigh toegeschreven,
    (3365) En over al geroemt, en over al gebroght,
    En noch by vele meer gepresen, als gekocht.
Dat kan ik niet verstaen, de werelt is vol gecken,
En noch zoo valter meer te drucken, als te trecken.
    Het moet haer dan aen gelt gebreken, of geloof,
    (3370) Want zijn de meeste zot, de meeste zijn niet doof,
En al wat niet en deught, dat zal de meeste prysen,
Om datter, als ik zeg, meer zotten zijn, als wysen:
    En zijn de zotten dan hoe zotter, hoe mitsdien
    Meer vrolik by haer zelf, by vreemde meer gesien,
(3375) Wie zou dan om den last van wysheit willen wenschen,
Die niet als kosten baert, en haet by alle menschen?
[p. 103]
    En ook de wyse luy, die houden als gy ziet,
    Van niemant al te veel, en van haer zelven niet.
Wat vreught is daer dan aen? ik pryse noch de mijne;
(3380) Niet een, of hy bemint zich zelven, en de zijne.
    Nu schiet my in de zin, gelyk by ieder een
    De liefde van zich zelfs is eigen, en gemeen,
Dus heeft ook ieder landt en hoekjen vander aerden,
Waerom het zigh behaegt en zelven hout in waerden:
    (3385) Den Engelsman die meint van schoonheit en musyk
    En alle leckerny en heeft hy geen gelyk;
De Spaensse van verstant, van oorlog, en van moede;
De Schotten van geslacht en koninglyken bloede;
    De Fransche van haer tucht en zeden; en de Deen
    (3390) Die roemt zigh wel van al, ik zwyge dan van een;
Italiën gelooft met haer gewyde Romen,
De wysheit is by haer; de Grieken by de stromen
    Van Pindus, en van hun wel eer geleerde nat,
    En menigh out verval, en omgekeerde stadt.
(3395) Venetien is trots, en pocht op haren Adel;
De Vriesen op haer recht: de Duitsen in den zadel;
    De Turk en zijn gebroet hem wys en heiligh acht,
    En voor een waen geloof het Christendom belacht:
En ziet de Joden eens met haren trouwen Mose.
(3400) Dien zijnse nu al weêr veel hondert jaren boze,
    En knorren vast op hem, en kyken in de wint,
    Of haren Heilant koom, of komens is gesint;
En of haer dan de moet al lange waer ontvallen,
Zoo staense doch niet af, zoo zoet is haer dat mallen.
    (3405) ’T gevoelen van haer zelf, en eigen wysheit ist,
    Dat haer verwaende geest zoo lange zich vergist.
Doch waer toe wil ik dit noch breder gaen bewysen?
Gy ziet, hoe ieder een het zijne weet te prysen,
    En zelven zich bemint, en daer en is geen goet,
    (3410) Dat meer vermakens heeft, als dese liefde doet.
[p. 104]
Daer nae de Vleyery met reden wel de twede
Ten naesten haer gelyk, en eigen zuster mede,
    Daer is geen onderscheit veel meer ook tusschen haer
    Als dat haer zelven die, en dese vleyt een aer.
(3415) En of de Vleyery nu mee wel in den haet is,
Dat is maer wat de naem, en niet wat in der daet is.
    Men vreest als of se by de waerheit niet en dient,
    Die doch met reden is haer allerbeste vrient.
En wilt gy daer af blyk? dat kan ik licht beweren,
(3420) Het onvernufte vee behoort u dat te leren,
    Besiet alleen den hont, wat is in vleyery,
    Dat hem te boven gaet? en wat zoo trou als hy?
En dat u zoo bemint? wie kan zoo konstigh smeeken
En vleyen als een kat? al praet zy zonder spreeken;
    (3425) En even wel zoo dient dit beest u niet alleen,
    Maer heeft u ook zoo lief als van geen duysent een.
Of meint gy dat de Leeu, den Tyger, en de Draken
U meer ten dienste zijn, en beter u vermaken?
    Neen, dat gelooft gy niet, en koomt ook niet in my.
    (3430) Maer dit beken ik wel, daer is een Vleyery
Heel van een ander aert, die schadelyk en quaet is
En buyten aengenaem, en binnen vol verraet is,
    Die menich man, en meyt betovert, en bedrieght,
    En hoese beter toont, hoe snoder datse lieght,
(3435) En is niet als bedroch met schyn zoet overtogen,
En die daer smaek in heeft, is datelyk bedrogen.
    Dat doet de myne niet, die uyt een vroom gemoet
    En goedertieren meint, het gene watse doet,
En zal ook van de deught zoo vele niet verschillen,
(3440) Als wel dat minneloos berispen, en bedillen.
    De droeven zy verquikt, de kranken zy behaegt,
    En maekt den dromer gaeu, den blooden onvertsaegt.
Door haer de liefde wort begonnen, en gevoedet,
De tyranny vertsaecht, de toornicheit vergoedet.
[p. 105]
    (3445) En dit noch niet alleen, ze werkt ook in de jeught,
    En leit die zoetjes aen, tot leersaemheit en deught.
Zy is der ouwen vreught, en die de grote heeren
Liefkosende vermaent, en vleiende kan leeren.
    En kort en goet geseit, door dit gevley alleen
    (3450) Bent gy u zelven lief, en waert by ieder een.
Is dit dan niet een deught, die aengenaem en goet is,
Wanneermen onder zich zoo vriendelyk en zoet is?
    Ik zwyge nu noch al dat dese Vleyery,
    Van u welspreekentheit een groot gedeelte zy.
(3455) En van de medecijn nogh groter, en in ’t brallen
Van rymen, en gedicht het grootste wel van allen,
    Want zoo der geen gevley in dese dingen quam,
    Wat was het altemael? kout, lendeloos, en lam,
Want die niet anders als de waerheit weet te geven,
(3460) Die stake vry zijn pen, en lere liever weven.
    Een eer, of Bruilofs dicht daer niet is in gevleyt,
    Dies weet u niemant dank, al waer’t een boeren meyt.
Het vleyen eerst bekoort, de kleinen en de groten,
De beesten meê daer in, (de boeren uitgesloten)
    (3465) Of meint gy ’t zy bedrog, dat quaet is waer het plaetst?
    Jae nooyt bedrogen zijn, dat is noch aller quaetst.
Want zulke zijn wel dol, die meinen dat de zegen
Alleene zelven in de zake zijn gelegen.
    Dat is een misverstant; de meining van de mens
    (3470) Die maekt hem alle dingh of zwaer of nae zijn wens.
Het is doch altemael zoo blint hier, en verduistert,
Dat die wel meeste mist, die meest nae waerheit luistert;
    En zoo se dan al wel gevonden wort, en klaer,
    Wat heeft men dies te bet, ey lieve? niet een haer,
(3475) Als datse meer gepems en zorge kan verwecken,
En vele vrolikheit des levens doen vertrecken.
    Den mensche zijn dogh meest zijn zinnen zoo gestelt,
    De schyn behaegt hem best; de waerheit niet en gelt.
[p. 106]
Dit maek ik u niet diets; gaet let eens in de kerke,
(3480) Als Heeroom al zijn kracht en wysheit stelt te werke,
    En goede dingen zeit, zoo sluimert alle man;
    Hy prate wat hy wil, daer zijn geen ooren an.
Maer laet hem wederom een kluchtjen eens beginnen,
En daer een deuntjen van de labben onder spinnen,
    (3485) Of ander boevejacht, daer gaen haer ooren op,
    De sluimer is gedaen, de vaek is uyt de kop:
Of praet hy hoe wel eer de visschen eens gesticht zijn,
Of van een heilig, daer wat grollen af gedicht zijn,
    Van Stoffel met zijn draght, of Joris met de speer,
    (3490) Dat hoort men grager, als van onsen lieven Heer.
Doch daer van al genoegh: ik magh dat liever staken,
En gaen al verder in mijn voor geroerde zaken.
    Wat is men om een ding vaek zelve wel begaen!
    En beelt het u maer in, daer isset meê gedaen,
(3495) Het doet u evenveel, en zal ook minder krenken;
Hoe kant gy uw geluk dan nader wegh bedenken?
    Genomen, die zijn spek, en ouwen abberdaen;
    Die sterker is als talk, en gastiger als traen,
Voor kaviaerden eet, en knollen voor melonen,
(3500) Leeft die niet also wel, alsof hy duisent kronen
    Voor een gerechte gaf? en die geen zoete kaeu,
    Geen taerte magh of vlae, noch Haegsche kabeljaeu,
Noch groene gansen, noch de kiekens, eerst geboren,
Heeft die wel daerom iets van zijn geluk verloren?
    (3505) Is iemant aen een vuy1 en lelik wyf getrout,
    En beelt hem zelven niet als schoonheit in, en hout
Haer trony, scheef, en scheel, en tandelose kaken,
Als, of hy daer uyt wou een twede Venus maeken,
    Voorseker zulken man geluckigh is gepaert.
    (3510) Het doet doch even veel se schynt het, of se waert.
Die van een kladdigh stuk, dat kunsteloos en schier is
Met eenen streek gedaen, gelooft het lange Pier is,
[p. 107]
    Of dat het Albert Duyr gemaekt heeft, en bedocht,
    Is dat niet beter koop gemeint, als zoo gekocht?
(3515) Een zeker aerdigh wyf was zieklyk van begeren,
En wilde, dat de man haer dingen zou vereeren,
    Die voor een grote vrou wel pasten, en voor haer
    Niet lichtelik te dier, niet lichtelyk te zwaer:
Wat zou den goeden bloet? daer most wat kostels wesen,
(3520) Zou hy eens hebben deeg, en zy eens weêr genesen;
    Ey hoort eens wat hy doet, het slechte was gemeen,
    Het beste was te dier, hy gaet en huurter een,
Dat schoon uytnemend was, een puikjen van juweelen,
En dat een gierigh mens het harte zou ontstelen,
    (3525) Nochtans het zyne niet. hoewel hy gaf aen huur
    Voor gierigheit voor al, een gulden elker uur;
(Al heeft nae zijn gewight den uyl wel grote vlerken,
Nochtans ze zijn te licht voor vogels, als een verken)
    Maer zy wist van geen huur, gelyk het daer aen bleek.
    (3530) Hy broght het niet zoo drae, die ziekte die verstreek,
De vrouwe was gesont, de man weêr in genade.
Hielp dat niet wel zoo zoet, als eigendom met schade?
    Het geltjen was bespaert, en hy weêr lief by haer,
    En zy was wel zoo mooy, als of ’t haer eigen waer:
(3535) Dies krachtigh ingebeelt zoo goet is, als te weten.
Gelyk de menschen, die, in Platoos hol geseten,
    Zich heel vergaepen aen de schaduwe van iet,
    Dat voor haer oogen schynt, en achter haer geschiet,
En bennen al zoo wel te vreên in haer vergissen,
(3540) Als die het in der daet besien, en niet en missen.
    Het doet doch evenveel, vast ingebeelt, of waer,
    Is by de waen alleen een goet genoegen daer:
Doch zoo veel isset meer, de waerheit is hier dier af,
Het ingebeelde niet; daer geefje niet een zier af.
    (3545) Hoort Lucianus eens verhalen van een bloet,
    Vol rykdom en geluk, maer zonder gelt en goet.
[p. 108]
Mycillus, zeit hy, by een buurman van vermogen
Te gaste was genoot; die volden hem zijn oogen
    Met alle kostelheit, zijn harte met vermaek,
    (3550) Zijn lyf met spys en drank van aengename smaek.
Dit lagh hem in de zin en speelden, doen hy ruste,
En gaf hem in den droom van alles wat hem luste.
    En al die leckerny, en allerhande wijn,
    En wat hy zach voor heen, dat docht hem al was zijn.
(3555) Hy hadde zijn gebou, zijn veê, zijn ros en wagen,
En wierde op zijn groots van Slaven meê gedragen.
    Zoo weeligh was hy doen, zoo machtigh, en zo fraey;
    En dit hing altemael aen eenen hanekraey.
Die brak dien zoeten droom, doe zach hy hem bedrogen,
(3560) Zijn armoet weder waer, en al de rest gelogen,
    Dat was hem zulken kruis, hy had zoo lief daer voor
    Geslapen, en gedroomt zijn gansche leven door.
Mycille, denk ik nu, waer uwen slaep geraden,
Te slapen als wel eer de zeven slapers daden.
    (3565) Vierhondert jaren lank, op achtentwintigh nae,
    Dat waer u goet geweest, en minder was u schae.
Zoo krachtigh is den mensch zijn eigen ingebeelde,
Al was het maer een droom die weinigh in hem speelde,
    Gelyk gy hier genoegh aen desen dromer ziet,
    (3570) Dat niet hem ook verheugt, en wensen doet om niet.
Dies tusschen zot en wys, en is geen onderscheiden,
Of zalder eenigh zijn? zoo heeft de zot van beiden
    Het beter lot geraekt, voor eerst de zotterny
    En staet u niet zoo dier, als wysheit: en daer by
(3575) Zoo neemtse nimmer af: de wysheit daer en tegen
Wort niet allene dier; en kommerlik verkregen
    Met arbeit, en gebraek, maer wil ook dier gestalt
    Voorts onderhouden zijn gestadigh, of se valt.
De zotten haer geluk en kan ook niets beswaren,
(3580) Als zy zich maer alleen voor wysheit wel bewaren.
[p. 109]
    En als ook niemant wel geluckigh is alleen
    Zoo hebben zy met veel het hare meê gemeen:
Want dat de wysen dun, en weinigh van getal zijn,
(Genomen offer al noch waren, die niet mal zijn)
    (3585) Daer twyfielt niemant aen, hoe wel daer zeven maer
    In Grieken zijn geweest in zoo veel hondert jaer,
En wilmen die dan ook ter degen wel bekyken
Zoo zullen ’t wysen zijn, die gecken wel gelyken:
    Nu let eens op de wijn, wat is haer beste deugt?
    (3590) Als dat hy blyde maekt, geluckigh, en verheugt,
En daerom is hy meê zoo willigh, en gepresen;
Maer lieve dese vreugt, hoe lange zal die wesen?
    Voor zeker kort genoegh, wat duiren is daer aen?
    Dat met de wijn geschiedt, is met de wijn gedaen.
(3595) Zo doen de mijne niet; die maek ik eenmael dronken;
En daer meê zijnse dan haer leven lank beschonken
    In wellust, en geneugt, en allerley vermaek;
    En dat bestel ik al met zoo geringen zaek.
Ook geef ik aen de mensch mijn gaven zoo genegen.
(3600) Daer isser wel niet een hy heeft al wat gekregen,
    Hier tegen is hy weer zoo dankbaer, en beleeft,
    Niet eene die daer klaeght, dat hy te weinigh heeft.
Dus stort ik over al mijn gaven, dat niet eene,
Noch al de goden doen, zoo veel als ik alleene.
    (3605) Hier geven zy den wijn, daer koren, hier het vlas,
    Daer kruyen, hier het gout, daer honigh en zijn was;
Hoe weynigh hebben doch van Mavors wel verkregen
De wapens, en den moet? van Herkules den zegen!
    Wat zijnse dun gesaeit, daer aen vrou Venus heeft
    (3610) Haer schoonheit meê gedeelt? en Jupiter wat geeft
Hy doch aen weynig mensch de magt? en heerschappye?
Merkurius zijn tael, en schrandre dieverye?
    Die grove mein ik niet die nu zit boven aen
    Van binnen als een raef, van buyten als een zwaen
[p. 110]
(3615) Maer daer hy meê wel eer den hemel heeft genoten,
Die nu schier leit alleen met Engelant besloten.
    Ik zegge nu noch van Neptunus niet een woort,
    Die twe of drie bewaert, en tiene weer vermoort.
En wat doet Phoebus ook by zijn gesalfde minder?
(3620) Cupido by de jeught? Saturnus by de kinder?
    Hoe moetmen Cybele ter eeren snyden af,
    Dat wel geen jonge bruit om al de werelt gaf.
Van Ate zwyg ik noch, en ander straffe goden,
Die niet en doen als quaet, en groejen in de doden.
    (3625) Ik ben de Zottigheit, die alle man behaeght,
    Die alleman begaeft, en niemant niet en plaeght.
Ik drage geenen haet, ik eische geen gebeden;
En of ik van u niet geacht ben en beleden,
    Daer stoor ik my niet aen, en ben al wel te vreên.
    (3630) Roept al de goden aen, en laet mijn vry alleen.
Nochtans is Calydon eens lelyk omgesmeten,
Doen by haer Godenmael Diana was vergeten,
    Zoo qualik nam zy dat: dies acht ik wel zoo goet
    Te vallen geen van al, als eene niet te voet.
(3635) Dus zijn de menschen, ook en meest wat aen het roer is.
Versoekt eens dit of dat; of schoon mijn heer een boer is,
    Hy wil al evenwel gekent zijn en gesmeert,
    Of kan hy u wat doen, hy doet het u, ik zweert.
Wie dat nogh niet en weet, die gae maer eens ten hove;
(3640) Ik wed, hy geeft my dan volkomen wel gelove.
    Maer, zeit men ook, daer is noch kerke noch altaer
    De Zotheit toegewyt? jae vrienden, dat is waer,
Dies ben ik, als ik zey, niet weynigh ook verwondert,
Waerom ik doch alleen zy bloot en afgesondert;
    (3645) Doch om mijn goedigheit zoo laet ik dat al gaen,
    Het is my om een hant vol wierook niet gedaen;
Of datik daer wat meel, wat runder zien, of rammen,
Gelyk wel billik waer, op mijn altaren vlammen,
[p. 111]
    Daer is niet veel aen vast: maer dat aen my geschiet,
    (3650) Dat wil de kerke meê, al doen ’t de meeste niet;
Dat is, wilt gy uw dienst aen heiligen besteden,
Zoo treet haer paden nae, en doet gelyk zy deden,
    En dus zoo doense my; besiet de werelt door,
    Zy gaen my alle naer, en ik haer alle voor.
(3655) Dat is den rechten dienst; daer hout u vry aen vaste;
Wie Goden eeren wil, die volge dat haer paste.
    Ik laet Diana met haer menschenbloet begaen,
    En neme desen dienst wel tien mael liever aen.
En dies zoo zeg ik noch, daer zijn geen ander goden
(3660) Zoo wel gedient als ik, noch geen vergoode doden,
    En die gy menigmael voor dese buygen ziet,
    Die volgen my wel nae, maer diese dienen, niet.
Wat zietmen al een volk (de waerheit ook te spreken)
Voor onse lieve Vrou een keersse wel ontsteken
    (3665) In ’t midden van den dagh, als niemant die begeert,
    Maer om te zijn als zy, dat is haer niet geleert.
Nochtans was daer in wel de ware dienst gelegen.
De heiligen zijn best tot heiligen genegen.
    Doch heb ik geen altaer? dat waer een wonderwerk,
    (3670) De steden zijn my dat, de werelt is mijn kerk.
Is die niet ruim genoeg? mijn dienaers zijn de menschen,
Zoo menigh alsser is. wie zou meer Papen wenschen?
    En nu, al ben ik zot, zoo ben ik evenwel
    Zoo zinneloos noch niet: ik wil geen apenspel
(3675) Van beelden in mijn dienst, noch opgepronkte blocken.
De mijne, die dat doen, die haet ik als de pocken.
    Wat beelden wil ik meer? geen mensche, die gy ziet,
    Het is mijn evenbeelt, hy weet het dan, of niet.
Dies heb ik dan ook licht de reste van de goden
(3680) Te gunnen, wat men haer ter eeren heeft geboden,
    Als hier en daer zoo wat te dienen, en niet veel,
    Mits dat de werelt my vrywilligh dien, en heel,
[p. 112]
En niet een hoek of tweê; als Argos voor Junone,
Voor Phoebus Rhodos is; en Cyprus voor Dione.
    (3685) Tarentum zich bedinght Neptunus, en Vulkaen
    In Lemnos wort geviert, in Taurika Diaen:
Olymphus Jupiter, en zijne Lampsacenen
Priapus ook al heeft, en Pallas haer Athenen.
    Daer ben ik meê te vreên, mits dat zich even staeg
    (3690) De gantsche werelt my ten offer weer op draeg,
Gelyk se garen doet. en als ik zal bewysen
Dat ik dit niet en zeg, alleen om my te prysen.
    Dies zullen wy de mens zijn leven eens besien,
    En wat hy van mijn hout, en waer ik hem in dien,
(3695) Den adel, als den boer, de dorpen, als de vesten.
Maer om wat kort te gaen, zoo zal ik van de besten
    Alleen u een of twee verhalen, en daer by
    Zoo moogt gy dan verstaen wat van de reste zy;
Want waer toe wil ik van ’t gemene volkjen reppen?
(3700) Dat my doch eigen is, en weet uyt zich te scheppen
    Zoo vele narrery van allerhande slagh,
    Dat ik my zelven schier daerom te barsten lagh?
Wat mosten daer dan al Demokriten toe hooren?
Al wasser noch zoo veel, zy gaven dat verloren;
    (3705) En die Demokriten vereischten wel een aêr
    Demokritus daer by, te lachen weer om haer.
Hoe dat ook menighmael de hele zael hier boven
Om zulke luytjes lacht, dat zout gy niet geloven
    Want by de Goden is des morgens voor de noen
    (3710) Niet anders als van recht, en vonnis al te doen,
Te horen het geklach; het bidden, en het temen
Van alle menschen hier beneden waer te nemen:
    Maer als haer dan de geest is vrolik van de wijn,
    En datse met de rest niet besigh meer en zijn,
(3715) Dan nemen zy haer plaets te zitten, daer den hemel
Meest uytgebogen staet, daer ziense dat gewemel,
[p. 113]
    Dat draven, en gewoel van alle menschen aen;
    En niet en kan haer ook zoo wel ten harten gaen.
O bloet wat ziense dan al narren hier krioelen!
(3720) Hoe raest het onder een! dat spreek ik met gevoelen,
    Als die daer menichmael zoo langen lieven dagh
    Niet min als een van al dien dollen handel zagh.
Hier zitter een en vryt, en kan hy niet erhouwen,
Zoo kruist hy en hy krast, hy moet de ziele spouwen.
    (3725) Daer raekt ter ene by de deeren om een hoek,
    En alsse kramen zal, dan is de vaêr te zoek.
Hier trout de man een wyf, en meint het gelt allene;
Daer schijnt het of de vrou meer hebben mach, als eene;
    Een ander wederom en is zoo keurigh niet,
    (3730) De huyrtse wel eens uyt, en lydt het dat hy ziet:
Daer zitmen en beschreit zijn vianden haer sterven,
En wil van haren schat met valsche tranen erven:
    Dien is de kroech zoo lief, en hout hem by de wyn,
    Al zou hy dan daer naer eens deftich honger lyn,
(3735) Een ander heeft zijn lust in twisten, en verwonden;
Die hout het met tobak, en dese met zijn honden:
    Een ander heeft het bort en spelen zoo besint,
    Is dat hier boven niet, zoo gaet hy aen de wint:
Een ander woelt, en wroet, met schrapen, en vergaren,
(3740) En laet daer eer, en plicht, en eewigheit om varen,
    En dat den hemel hem de Wael gegeven had,
    Hy liet de Goden daer en bleef by zijnen schat.
Hier leggen landt, en luy besprongen, en verdreven,
En ’t wort noch al een schijn van rechten toegeschreven,
    (3745) Daer zitten die de macht, en wetten zijn betrout,
    En niemant zoo verkeert, of die se minder houdt.
Dien plaegt geen ander lust, als dat zijn vrienden erven,
Dies leeft hy in gebrek alleen om ryk te sterven;
    Een deel is dach, en nacht om voordeel onder zeyl,
    (3750) Een deel om weinigh gelts haer dierbaer ziele veyl;
[p. 114]
Dien doet den oorlogh goet; en dese gaen en prachen
Om kranke vrienden gelt, en om de dode lachen:,
    Een ander neemt een wyf, zoo doof en afgeleeft,
    Om datse (zoo hy meint) meer goet, als tanden heeft;
(3755) En als dan zulken man maer doppen krygt en semel,
Och wat is dan een vreught, en lachen in den hemel!
    Een ander heeft zijn meit bekropen, en hy ziet
    Zy heeft het spek al heen, en zingt het kinderliet.
Wat zal de karel doen? hy gaet zijn knecht vereeren
(3760) Een pennink of een ampt, en plant hem aen de deeren.
    Men ziet wel groter ook op die manier getrout,
    En hebben daer alleen haer opgank meê gebout.
Een deel hovaerdigh zijn, en willen haer verheven
Op voetsel dat wel eer den armen was gegeven;
    (3765) En dat noch zotter is, hoe adelyk, hoe groot,
    Noch zijnse bly, en mooy op dat gebedelt broot,
Daer schatter een, en plaegt de hoerery geswinde,
En zelven maekt hy vast zijn eigen meit met kinde.
    Hier spant’er een de bank en hangt de dieven heen,
    (3770) En zelven is hy vaek de grootste dief alleen:
Daer wort de dootslagh van den moordenaer bewesen;
En hier een Paep gemaekt, die qualik weet te lesen:
    En nu de koopluy meê, wat volkjen dat het zy
    Van logens en bedrogh, dat laet ik daer nu by.
(3775) Ik wil haer niet verraên noch schelden, of bedragen;
Gy meugt Jan Guldenmont en Augustinus vragen
    En diergelyken meer, al heiligen van naem;
    Die maeken haer zo swart, dat ik mijn seggens schaem.
Pythagoras heeft ook noch veel van zijn gesintheit
(3780) Gelaten hier beneên, doch meest in dese blintheit,
    Dat aller menschen goet moet wesen haer gemeen;
    Maer slaen zy zoo wat aen, dan hoort het haer alleen;
En dit is met gewelt noch recht niet om te stoten;
Zoo gaen zy daer mee door, vooraamelyk de groten:
[p. 115]
    (3785) Die weeken daer niet af, en deden haer gebeur,
    Al stond’ de helle met de galge voor haer deur:
Een deel zyn wederom zoo milde van geweten,
Die halen wat haer dient, en nemen ’t ongemeten,
    En schoon het was te licht, of anders als het hoort,
    (3790) Zy zijn daer meê te vreên, en zeggen niet een woort:
Een deel die zijn zoo graegh voor ryke luy gerekent,
Al ziense binnens huys den honger afgetekent:
    Een deel die beelden haer al grote schatten in,
    En hebben niet te meer, en missen niet te min:
(3795) Een ander woelt en schraept, en kan zich niet versaden;
Een ander brengt het door, en lyf en ziel in schaden;
    Dien staet de hoogheit aen, en dat hy zy vereert;
    En dien een smookjen en een pintjen by den heert;
Dees waert zijn dochters naeu om by zijn gelt te blyven,
(3800) En eer de bloet het weet, zoo zijnse wel al wyven:
    Een deel is nimmer moê van rechten en gepleyt,
    Al zou het schoon van wyf en kinder zijn beschreyt:
Een deel gaet nae Lauret of nae Sint Jakop wand’len,
Om tegenwoordigh daer wat naeder meê te hand’len,
    (3805) En laeten wyf en kint in armoet en verdriet
    En dat de mensche ziet, dat zien haer goden niet.
Maer kort en goet geseit, wat zou de man al zeggen,
Die met Menippus moght eens in de mane leggen
    En zien, gelyk hy sagh, dat woelen hier beneên!
    (3810) Hy keek zijn oogen uyt, en hielter wel niet een.
Het zou niet anders zijn, als of hy enkel mieren
En muggen onder hem zagh krieuwelen en swieren
    En schermen onder een met allerhande maght
    Van listen, en geweer, in allerley geslacht.
(3815) Maer of hy dan wat zagh, dat most hem niet verdrieten,
Van oorlog, moort en brant, bloetschenden, bloetvergieten
    Van ebreuk, hoerery, verwoesten, en geplaeg,
    Vergeten eer, en eet, en snoder alle daeg; [eind h.48]
[p. 116]
Jae zach de werelt hier in groeyen, en verheugen;
(3820) Daer most hy niet omsien, dat most de karel meugen,
    En wou hy dat niet doen, en schouwen alles aen,
    Zoo greemden hy zich doot, en sturf wel in de maen.
Wat zou hy anders zien als diergelyke dingen,
De kronen tegen een; de zwagers zig bespringen.
    (3825) En die geen vyant heeft, en zeeker meint te gaen
    Die vindt hem doch al aen zijn eigen onderdaen.
Dat mach niet anders gaen, zoo moet de werelt koten,
En ieder een zijn beurt, de kleinen als de groten.
    De Papen op de Paep, de boeren op den boer,
    (3830) En alles zou hy zien in reppen, en in roer;
Dien klimmen op de spits, dien wederom vervallen
En met een woort geseit, de gantsche werelt mallen.
    Doch niet op een manier, dien bose, dese zoet.
    Men kan ’t niet zeggen, wat dat gore goet al doet,
(3835) Dat mensen wort genoemt hoe zwak, en kort van leven,
Het keert de werelt om, en doet den hemel beven;
    Nochtans neemt eene krygh uit niet gesproten schier
    Of een geringe pest, by duisenden van hier.
Maer zotter moet ik zijn, als ene van u allen
(3840) Indien ik meer vermaen, van dit gemene mallen,
    Of dat Demoeritus zijn beste my belach
    Zoo ver ik noch een woort van kleine gecken mach.
De groten wil ik aen, en die men voor ervaren
En wyse luyden hout, gelyk ze garen waren:
    (3845) Hier stel ik dan voor aen de dragers van de plak,
    Die niet als in de school met stof en ongemak
Haer leven brengen door, een volkjen klein van waerde,
Rampzalich, en verhaet in hemel en op aerde;
    Indien ik niet haer last, en grote slaverny
    (3850) Verlichte met een aert van zoete narrery:
Want of se dus in school (in ’t tuchthuys wil ik zeggen)
In stank, en vuiligheit haer gansche leven leggen
[p. 117]
    En werden out en graeu in onrust, en gewoel,
    En doof, en zinneloos van schreeuwen en krioel,
(3855) Nochtans zoo doen ik die haer zelven zoo behagen
Dat hoe se minder zijn, hoe meerder dat se wagen,
    En willen metter tyt als mannen meê gebien,
    Om dat de kinder haer wat achten, en ontzien.
En dese mogen wel den esel zijn geleken,
(3860) Die als hy zich had in een leeuwen huyt gesteeken,
    Gink dragen als een leeu, en pronken in zijn huit,
    Maer juist zoo staken daer zijn ooren achter uit.
Doen gink het kleunen aen, en ongenadich klouwen,
Het vel most weder uyt, en hy, gelyk den ouwen
    (3865) Geselle, nae de stal, daer had hy beter vreê
    Als buiten zijn beroep; zoo gaet het dese mee.
In school daer zijn se baes, daer moetmen haer erkennen
Voor mannen van gebiet, en wat se garen bennen,
    Daer is haer eigen rust, haer leven, en haer hart.
    (3870) Al raest het en krioelt als valkenburger mart,
Noch gaven zy haer ryk, dat zulken kleinen stee heeft,
Niet voor de heerschappy die Karel in de zee heeft:
    Is die niet breet genoegh! en als se dan een woort,
    Dat niet is in gebruik, of nergent is gehoort,
(3875) Eens dromen, of verstaen, wat valt dan al te zeggen!
Doch dit waer al te lang, ik magh het hier beleggen,
    Want zou ik zeggen wat verschil al onder haer
    Wel is van zus of zoo te spreken, in een Jaer
En had ik niet gedaen. Ik weet wel ouwe narren,
(3880) Die noch niet wys en zijn, en schuuren, en verwarren
    Haer herssen dach en nacht alleen om (als ik hoor)
    De acht gedeelten van een reden nae behoor
Te delen, en alleen haer quelling hier in zetten,
En vresen dat de doot haer wille mocht beletten,
    (3885) Om dat het nooit te recht van iemant is verstaen,
    Van velen wel begost, van niemant wel gedaen.
[p. 118]
En hier af is zoo veel te voren al geschreven,
Als iemant lesen magh, die hondert jaer zou leven,
    En zulke dingen meer, die niet te noemen zijn,
    (3890) Als in een vreemde tael, in Griex of in Latijn.
Of dit nu zottigheit, of raserny zal heten,
Daer leit my weinigh aen, doch meugt gy dit wel weten;
    Zy bennen hier in eens, ze doen nae mijn gebodt,
    Dat is zoo veel geseit, zy zijn te zamen zot:
(3895) En zulken armen dier wort zoo door my van harten,
Het zou met zijn geluk, den trotsen Keiser tarten.
    Dus koom ik hem te baet, zijn last en slaverny;
    En waer het niet zoo zot, ’t en was ook met zoo bly.[eindh.49]
Noch wil dat wyse volk, daer dese door geraken,
(3900) Dat ongeleerde luy geleerde kinder maken.
    Doch daer van al genoegh; nu magh ik verder gaen,
    En spreken met verlof de rymers ook eens aen,
Een volk van vryen aert, en andersins geheten
In Griex, Latyn en Duits en Engels als Poëten;
    (3905) En die wel niet zoo zeer in my gehouwen zijn,
    Behalven al haer doen en dichten, dat is mijn.
Dat is de Narren meest ter eeren al geschreven,
Om haer doch wat vermaeks en tytverdrijf te geven,
    En daer wat plaetjes by en printjes ingelyft;
    (3910) Zoo zijn de kinder en de boeren meê geryft:
En ander slechte luy, als ik en myns gelyken;
Want die niet lesen kan, die vinter wat te kycken.
    Zoo dienstigh is dit volk, en minnelyk daer by,
    Als niemant haer en raekt, maer anders! wat u vry.
(3915) ’T is kruitjen roert my niet, se zijn niet veel te trouwen,
Ze schryven dat het kraekt, en maeken voor den ouwen
    Zint velten daer wat heen, dat beter waer gedempt,
    Wat wraek, wat tyranny, wat eersucht al beklempt,
Of ander guytery en lacherlyke dingen.
(3920) En daer meê krygen ook de Narren wat te zingen
[p. 119]
    En ’t Schouburgh wat te doen; maer gaet het ook te ront,
    Zo kost de waerheit wel een hallef duisent pont.
Dit zeg ik tusschen ons; doch hoese wel voor desen
Geplaegt zijn en vervolgt, gebannen en verwesen,
    (3925) Dat is genoegh bekent, wanneer haer scherpe veêr
    De Purpur had geraekt, en eervergeten eer.
Dat doetmen nu niet meer, of weynigh, en niet garen,
En was ik van de konst, ik zou my meê wel waren,
    Te melden wat ik zagh, en treffen met de pen,
    (3930) De Narren van het lant, zoo wel als ikse ken;
Of wat de groten nu, en prinsen al bedryven,
Een deel door vreemde raet, een deel door vremde wyve[n].
    Dat gaet nu wel zoo grof, als ooyt of immermeer,
    Al schynt het niet zoo quaet, te zotter is het weêr.
(3935) Maer ging ik daer mijn konst en schryven aen bestaden,
Wat zou ik anders als mijn eigen raet verraden?
    Ik nam veel liever ook te schryven stuk by stuk,
    En schrapen ’t al by een, en lappen ’t al in druk.
Al past het menighmael en volght zich, als de nicker,
(3940) Het voordeel is te meer, het boek is dies te dicker,
    De boeken die men heeft geschreven van begin,
    Die waren al te dun, daer was te weynigh in,
Men weet nu met een deel van opgesochte grollen
Zijn boeken en het oog der zotten zoo te vollen,
    (3945) En zulken gelt te slaen, dat ik geloven moet,
    Wel eer was dese konst zoo dier niet, of zoo goet:
Of doen men in gebrek haer Prince liet verrotten,
Doen zijn de wysen meest geweest, en nu de zotten.
    En dit Poëten volk gaet nimmermeer, of daer
    (3950) Is eygenliefde by, en vleyery met haer.
Dat is genoech bekent, al waer het schoon geschreven,
Als daer men rotten sou en muysen meê vergeven;
    Noch moet het evenwel een straeltjen uyt de bron
    Van Hippocrene zijn, en stof uyt Helicon.
[p. 120]
(3955) En daerom zeg ik recht, van alle zotgesinden
En zijn in mijnen dienst geen trouwen noch te vinden,
    Die soo stantvastigh, en eenvoudigh daer in doen,
    En jonge narren weer, uyt ouwe kluchten broên.
En nu de Redenaers (hoe wel die met de wysen
(3960) Meest trecken eene lijn) zoo let eens, hoe se prysen
    Dat jocken, en de scherts, en ander boertery,
    Een teken datse mee gehoren onder my.
En dat noch niet alleen, men ziet haer beste leden
Wel schryven van de lach met geen bekrompen reden,
    (3965) Dies kennen my voor goet, en zijn in my verwart,
    Meer als se zelven zien; zoo staen ik haer in ’t hart.
En watse met geen kracht van reden zien te pajen,
Dat gaense met een lach en zotterny verdrajen,
    Ten ware dat men zey het is geen zotterny
    (3970) Te lachen om wat deeghs, en daer het waerdigh zy,
Daer laet ik u mee raen; maer of het wysen bennen,
Gelyk men veel gelooft, dat moogt gy daer aen kennen.
    Wat heeft doch voor een loon de beste wel verdient?
    Veel quaets, en op het lest niet eenen trouwen vrient.
(3975) Een deel is door het stael haer trotsen hals geklonken;
Een deel heeft Akonyt of ander gift gedronken;
    En vorders zijnse meest gebannen, of gedoot.
    Een slechten redenaer, en heeft zoo drae geen noot;
Men ziet het nydigh zwaert op kloeke tongen wetten;
(3980) En geen onaerdigh bloet den raetstoel ooit besmetten.
    Een zotte tong is vry, een wyse lijdt gevaer;
    En of dit nu zoo wel al billik is, als waer,
Dat laet ik daer by staen, en wyser ondersoeken.
Ik kere my nu nae de schryvers van de boeken,
    (3985) Die al haer schonen tyt, haer oly, en papier
    Daer leggen aen te kost op datse mogen hier
Haer wysheit, en verstant in hoger acht gestelt zien;
(Ik hadde schier geseit, om datse garen gelt zien)
[p. 121]
    Dies raept men dan by een, ik weet niet wat en waer,
    (3990) Het valt haer niet te groot, al viel ’t een ezel zwaer.
En dat vereert men dan, gelyk daer staet geschreven,
Die veel te geven heeft, dien wort het mee gegeven.
    Daer isset aen besteet, het zy dan goet of quaet,
    Men ziet niet nae de konst maer nae de grote maet.
(3995) Want die met hoger stof zijn zinnen zoekt te scherpen,
En schryven dat hy mach, een vonnis onderwerpen
    Van ongemeine luy als eertyts zijn geweest,
    Dat is nu maer een slaef, en van zijn eigen geest.
Die daer zijn brootjen zal by winnen, en by leven,
(4000) Die gae vry nae de spoel, en lere liever weven:
    Zoo veel is daer aen vast, dat wort gekeert, gewendt
    Verandert, en doorwrocht, verworpen, en erkent,
Dan isset eens te lank, en diende wat besneden,
Dan moetmen dese zin, of die daer in versmeden,
    (4005) Dus isset nooit te deeg, al waer het zeven jaer
    Verbetert, en gevylt, noch schort het hier, of daer;
En wat is dan de loon van zoo veel zweets, en woelens?
Een weinigh prys en eer, van een of twee gevoelens.
    Ik schreef veel liever als de koster van de stadt
    (4010) En trommelslagers doen, die krygen noch al wat,
Dat krenkt de leden niet, en schaet ook geen gesichte,
En laet den man zijn bloet, het lichaem zijn gewichte.
    O zalich die zoo bot, en ongeslepen zyt!
    Hoe minder van verstant, hoe minder ook bewydt.
(4015) Men zal hem van geen staet, en hoger ampt doen wyken
Om ander Zotten in de kaerte niet te kyken;
    Geen liefde zal hem mee verteren, van zijn lant:
    Dies kan ’t een minder doen, waer toe dan meer verstant?
Dat zo veel haet en nijt, en ongemak moet dragen
(4020) En maekt de mannen out, en sterven voor haer dagen,
    En dat alleen om van een traenooch twee, of dry
    Te mogen zijn geroemt, is dat geen narrery?
[p. 122]
Ziet mijnen schryver eens, daer arbeit, noch gebrek is,
Of die niet zoeter en gemackelyker gek is?
    (4025) Die neemt het sachjens op, en wat de penne geeft,
    Daer is hy meê te vreen, en gafse meer, hy schreeft
En dies zoo zietmen hem zijn herssen ook niet krenken,
Zijn vlees begeeft hem niet; geen peinsen, of herdenken
    Beletten zijnen slaep; hy schryft hem ook niet mal,
    (4030) En quist hy wat papier en tyt, dat isset al:
En hoe daer minder slot en stof is voor de wysen.
Hoe alleman (dat is, de Narren) meer het prysen.
    Dus had ik liever dan de gansche werelt meê,
    Als al de wyse luy, dat is ons een of twee.
(4035) En noch zoo houd ik dien voor wyser, die de stucken,
Van anderen gemaekt, voor eigen geeft te drucken,
    En daer alleen op steunt, al breekt de bommel uyt.
    Men hangter niemant om, niet meer als om een duyt.
En vast heeft hy den naem; en dat noch boven al is,
(4040) Men derft al midlerwyl niet zeggen, dat hy mal is,
    Zoo deftigh hy dan ziet, en eindelik gelooft,
    Gelyk het uyt zijn hant, zoo komt het uyt zijn hooft,
Dan weet hy dat geschrift zoo seltzaem doch te dopen,
De droes die zou het voor besweeringen ontlopen,
    (4045) Ik mein ook, datter al meê woorden komen by
    Van Memphis Papen, of Chaldeesche tovery;
En dit belachen dan de wysen voor een botheit,
Gelyk het ook wel is; maer rekent, dese zotheit
    Wat maekt haer die niet al geluckich en verheught?
    (4050) En dat door my alleen, en zonder ongeneugt!
Dies zijn de wysen wel een altaer en kapelle
My schuldigh, dat ik haer de Narren zoo bestelle,
    Daer in se meer gelachs en vreughde scheppen, als
    In geen zoo groten ziel, en afgesloofden hals.
(4055) En nu de wyste noch van alle die daer bennen,
Is ’t Rechtsgeleerde volk. dat wil ’t ook wel bekennen,
[p. 123]
    En waerom ik niet meê? daer ene zoo bequaem
    Zes hondert wetten maekt, en dat in eenen aêm.
En daer is zulken rest alreê van in de prente,
(4060) Als wel niet trocken al de paerden van de Twente.
    De Fransche Tyraquel zijn koning alle jaer
    Een boek gaf’ er en een kint, en was van beide vaêr.
Ik acht wou Ludowyk den kryg nu laten vliegen,
Dus kreegh hy werks genoech te lesen en te wiegen,
    (4065) Dus mein ik, waer de man tot hondert jaer geraekt,
    Hy hadde in’t leste meer geschreven, als gemaekt.
En dit is noch maer een, nu rekent eens, daer bennen
By duysenden geweest; en zoo veel duysent pennen
    Die brengen wat by een, dat niemant door en las,
    (4070) Al waer hy tweemael jong, gelyk Pythagoras.
Nu prys ik zeker noch mijn nieuwe Rechtsgesinden,
Die houden haer gerust, en nemen datse vinden.
    Daer is noch al genoegh, om rycke luy h[=b?]erooit
    En arme luiden dol te maeken, onvoltooit.
(4075) Of die zich niet verstaen te pleiten en te schrapen,
Die vinden meê genoech om leegh te gaen en slapen;
    Wat schort dan aen het Recht? hier is de lieve noot;
    Ten goeden is het klein, ten quaden al te groot.
Nu hoord’ ik hier noch wel een aertjen van geleerde
(4080) Te stellen, zoo mijn niet uw bottigheit en deerde.
    Zy worden in het Griex, de Dialektici
    Genoemt, en in Latyn: weet gy nu wat het zy?
Een volkjen dat alleen met kakelzucht geplaegt is,
En veel te praeten heeft, en eer het eens gevraegt is,
    (4085) Met vreemde zotterny en krullen in de steert:
    En kunje die verstaen, zoo benje meê geleert?
Maer nu mijn heeren meest haer eigen tael bewaren,
En willen zich ook met de vreemde niet beswaren,
    En onbekent gehoor, niet beter zy als doof,
    (4090) Zoo gae ik dit voor by, en nae den Philosooph.
[p. 124]
Wat dat voor dingen zijn, dat zal ik u verklaren,
Het bennen wyse luy die door, en weer door varen
    Den hemel, en de lucht, de bergen, en de zee,
De diepte van de gront, en al op ene stee?
(4095) Hier zijn se met haer lyf, en boven gaen se meten
Met vleugels van de geest de Starren en Planeten.
    Daer schort geen duimbreet aen, zy weten dat gewis
    Hoe groot de zon, de maen, en Venus is.
Hoe hoogh het groote licht geseten is, en zedert
(4100) Zijn aenbegin, van daer gezonken, en vernedert;
    En waer den blixem, en den donder af ontstaet;
    En of den hemel, of de werelt ommegaet.
Dat hebben zy zoo fix, en zoo gewis jae trouwen,
Als al de werelts, die zy noch by dese bouwen.
    (4105) Men zou geloven dat of zy, of haren geest
    Meê waren in den raet, of timmerluy geweest,
En over dit gebou van hemel, en van aerde
Geseten, eer zich noch haer schepsel openbaerde;
    Zoo wel is al de kracht, en ieder element
    (4110) Van alle starren, en van alles haer bekent.
En evenwel hoe vast en zeeker dat se gissen
Zoo spottet en belacht haer zekerkeit, en missen
    Natura zelven doch; ook zijnse met malkaêr
    In geene dingen eens, wat zekers is dan daer?
(4115) En dus is al haer werk, ze meinen ’t al te weten,
En hebben onderwyl haer zelven heel vergeten,
    Dat menichmael de ziel het lichaem zoo begeeft
    Als of het van de vyf de viere niet en heeft,
Dan mist het zijn gesicht, en raekt eens op de neuse,
(4120) Dan komt het eens zoo stey1, gelyk een samereuse,
    Het week den Keiser niet; dan loopt het op eep pael,
    En dan eens in een gat en valt van boven dael.
Ik hebber een gekent, als die de zijne quyt was,
Zoo schreef hy wel met kalk, en meinde dat het kryt was;
[p. 125]
    (4125) En droeg wel eens een kaert ter scholen voor sijn boek
    Wat dunkt u, bennen dan de zinnen ook te zoek?
Of zijnse, meint gy, blint door dagh en nacht te lesen?
Of zijn ze dan op kol? zoo moet het al wat wesen,
    En wat geen Argus zagh al waer hy met zijn drien,
    (4130) Dat willen dese noch al kennen, en door zien.
Maer als se dan bestaen haer punten, en haer streeken,
Haer vyf en zeven hoek te stellen, en te breeken
    Te ronden in malkaer als Daedalus gewelf,
    Dan hebben zy den bras van u, en van haer zelf,
(4135) Wanneerse haer A. B. zoo spitsen, en verbreden
Als Mansfelt in de slach zijn benden, en geleden,
    En daer het slechte volk de kovel meê belaên,
    Zoo ziense niet gemeins noch kleine lieden aen.
Een deel die willen ook uyt dit bedekte schryven
(4140) Verborgen dingen zien, en koortsen meê verdryven,
    Ook vreemde grillen doen, doch boven mijn verstant;
    En daer men nu de luy met honderden om brant,
Gy weet wel wat ik mein, al noem ik geen getover.
Dat woort is al te speê, men strafse daer nu over;
    (4145) Doch watse kunnen doen, en of het zeeker is,
    Dat houden vele van de mijne voor gewis.
Ook zijnder meê geweest, die fix, en zonder feylen
Den dach van haren doot zoo wisten af te peylen
    Dat niet daer aen ontbrak; maer hoe doch zo gepast?
    (4150) Den eenen doot gebrant, den ander doot gevast.
De derde koos de zee, en zal dat wysheit heten,
Zijn dood zoo voor te zien? dat zou ik meê wel weten.
    Den honger, looft dat vry, het water, en het vier,
    Wie die zich over geeft, die raekt wel haest van hier.
(4155) Nu hoor ik billik ook ten minsten wat te zeggen
Van ’t geestelyke volk, maer daer zich aen te leggen,
    Of boven haer verlof een weinichjen gevercht,
    Dat is niet als een nest vol horrenten getercht.
[p. 126]
Zoo wortmen afgebeelt voor ketters en verraders
(4160) Van zulke zwarte broers, of kinderlose vaders:
    En of wel niemant my noch minder dan erkent,
    Als dit gewyde volk; zoo ziet het doch, ik ben’t,
Die haer zoo heyligh maekt, eersuchtigh, opgeblasen.
Doch kort en goetgeseyt, het bennen zulke dwasen,
    (4165) Die met den donder en den blixem van de kerk
    U hier en ook hier nae geweldigh maken werk.
Zy wysen niet gemeins, en’t oordeel, dat zy vellen,
Zijn niet als vageviers of eeuwigheit der hellen.
    En daer door zijn wel eer de Vorsten van gebiedt
    (4170) Van goet en bloet berooft, doch van den hemel niet,
Al was het zoo gemeint: en vraeght gy wat voor reden?
Om dat zy niet den wil van hare Papen deden.
    Dit broght haer in den ban van kerken en altaer,
    En doen, gelyk als nu, dat is wel om een haer.
(4175) En dat gemene luy bejegent nu ter tyden,
Dat most den Keiser doen en Koningen wel lyden.
    En leden die wel eer geen ongelyk daer aen,
    Zoo kan het hier nu ook niet qualik zijn gedaen.
De magt, daer doen ter tijt de scepter voor most duyken,
(4180) Wert kleinder door versuim, en groter door gebruyken:
    En daerom houden zy zoo veel ook van zich self,
    Als hadde zonder haer de kerke geen gewelf.
En isser eigenliefd of eersucht ooyt te prysen,
Zoo zijn noch dese wel de allerbeste wijsen,
    (4185) En spreekje van de schrift te duyden en verstaen,
    Dat staet by haer alleen, daer zietse vry voor aen.
Zy, die als starren uyt den hogen hemel lichten,
Ook billik, dat voor haer gemeine luyden swichten;
    Zy die zoo veel bestaen, en schryven zulken werk
    (4190) Tot voordeel van de beurs, (ik meyne van de kerk)
Dat alles zoo vervult, de winkels, en de wyken.
Men zou daer loof om gaen, en meiren meê bedyken,
[p. 127]
    Zoo groot is nu de schrift, en noch al niet voltooit.
    Dat ik het lonen zou, ik was al lang berooyt;
(4195) En daerom doense wel, die liever aen de heeren.
Haer boeken, als aen my, en slechte luy vereeren,
    By ons is niet te doen, en daer het groote hooy.
    Dies schryft, o broeders, schrijft, daer geef men nu zo mooy.
En waerom zou men niet? zo treffelyke mannen
(4200) Die Engelen gebiên, en bose geesten bannen,
    Die op de schepping van de werelt zich verstaen,
    En weten op een prik, hoe die is toegegaen.
Waer dat den eersten mens gerust is, en begraven;
Hoe wy aen zynen val meê schuldigh zijn, en slaven;
    (4205) Wat zijn verboden boom geworden is, en waer,
    En hoemen dien eerst vondt nae veertig hondert jaer;
Wat vruchten dat hy droeg, gelyk als ook de twede,
Des levens boom genoemt; en doen zich Adam klede
    Hoedanigh dat zijn broek en wamboys is geweest,
    (4210) En waer de vellen af, wat zoorte van een beest;
En of dat ribbenbeen, daer Eva van gemaekt is,
Tot deser uure toe de mannen noch ontschaekt is:
    Of Adam ook voor heen getrout was aen een aêr,
    Eer dat hy Eva kreegh, en wie zijn eerste waer?
(4215) Hoe out dat Eva was van jaren, doen se kraemde!
En vroemoêr daer te zijn, of Adam dat betaemde?
    Waer Kain op het velt zijn broeder meê versloegh?
    En wat hy meê daer nae wel voor een teeken droegh?
Hoe Adam en zijn wyf het Paradys besaten?
(4220) En of hy daer niet heeft de maegdom haer gelaten?
    Of Adam ooyt den val zich recht berouwen liet?
    En Enoch, of hy ook een Monick was of niet?
Van hoe veel kamers dat de Arke wel gebout is?
En hoese was genoemt, daer Noah meê getrout is?
    (4225) In hoe veel talen eerst de sprake was gedeelt?
    En of in Noahs schip de Phoenix heeft gescheelt?
[p. 128]
Hoe Jakob hem zoo kost den helen nacht vergissn
Van Lea niet te zien, en Rachel niet te missen?
    En of’t ook zonde waer, doen Lea niet en riep,
    (4230) Dat hy de zuster van zijn eigen bruit besliep?
Doch dit is maer een kleins van zulke diep geleerde.
Zy kunnen noch al meer; ze vragen watter deerde,
    En of niet onsen val te boeten waer geweest
    Met menschen vleesch alleen, of met een ander beest;
(4235) Een Ezel, of een Aep, of met een kalabasse,
Een kurbus, of een kool, en hoe men die te passe
    Zou hebben aen het hout gehangen, en gehecht?
    En of Sint Pieter ook wel doen ter tyt te recht
Heeft Misse kunnen doen, terwyl zijn heere doot was,
(4240) En aen het kruise vast, en noch niet in zijn broot was?
    En of den hemel niet, indien hy had gewilt
    Kost uyt der hellen zelf voldaen zijn, en gestilt?
En diergelyke meer die mal genoegh, en zot zijn;
En daer doch even wel magh qualik meê gespot zijn;
    (4245) Het is de Narren ook onnodigh, en te zwaer,
    En dies zoo wel voor my, als voor u allegaêr.
Ook past het hier zoo niet: doch magh ik dit wel zeggen
Hoe datse besigh zijn, en deftigh overleggen,
    Of in den hemel ook zal wesen wijn en bier?
    (4250) En ofmen daer ook meê zoo teren zal als hier?
En ondertusschen doen wel zoo veel hier te lyve,
Ze zullen daer noch drank, noch kost of schone wyve
    Meer hebben dan van doen, ze krygen hier de zaê
    Zoo vele, datse daer niet denken aen hier nae:
(4255) Dat bennen wijse luy, die kunnen zich versorgen!
Die houden meer van hier gedaen, als daer te borgen.
    En zijn doch evenwel zoo heiligh, en gewyt,
    Ze schelden moordenaers, en dieven liever quyt,
Als datmen op een dagh, die heyligh is, het minste
(4260) Zou mogen doen uyt noot, ik zwyge dan om winste,
[p. 129]
    Of datmen aen een beelt zou pissen of een kruys,
    Of dulden Luther of Kalvinus in zijn huys;
Of in verboden tijt het minste vleesch te smaeken;
Dat ruikt nae beuls genaed, als galgen zijn, en staeken.
    (4265) Zy willen liever ook, dat alles, wat hier leeft,
    Met werelt en met al eer zijnen geest op geeft,
En heel te niete gae, als datmen zou gedogen
De foute maer van een, en allerminste logen:
    De waerheit moetter zijn; daer roept men om en tiert,
    (4270) Hoewel die dikwils van haer zelven wort geviert.
Of dit dan logen is, dat laet ik u bedenken;
Het is voor my te hoogh ik zou mijn herssen krenken
    Met dingen, die zoo diep en deftigh zijn gesocht,
    En daer zoo menigh paep en monik over docht,
(4275) Verdedight, en beweert met veelerhande boeken,
Daer doch de waerheit is zo qualyk in te zoeken,
    En eer een perel in een grondelosen kolk,
    Als dese by dit wys en schriftgeleerde volk.
Ik meine zulken slagh gelyk als Occanisten,
(4280) En Albertisten zijn, Scotisten, en Thomisten.
    Doch wie zou die by een al brengen op papier?
    Die rey is veel te lang, de besten noem ik hier.
Maer of gy dan eens saeght, hoe schandigh dat se morsten
Met ongerymde tael, gy lachten u te borsten.
    (4285) Dat Paulus weêr verrees, en zagh haer schryven aen,
    Hy zou zijn eigen boek nu langer niet verstaen;
Zoo weten zy dat uyt te leggen, en hermaeken
En recken, even als de lakenkopers ’t laken.
    En of het zoo geviel, hy wierde weêr een kint,
    (4290) Hier most hy by in school; Gamaliel is wint;
Die dienden hem nu niet, men weet wel hoe dat gaen sou
Als hy hem leerde, dat hy zelven niet verstaen zou,
    En Paulus moght zoo veel ook hebben daer gehaelt,
    Hy had ons beter klaer en meesterlyk vertaelt
[p. 130]
(4295) Het woortjen van geloof, met duydelyker reden.
Nu moeten dese luy dat helpen, en versmeden,
    En kost gy meê Latyn, gelyk als zy verstaen,
    Zoo zout gy noch eerst zien wat datse meer bestaen,
Wat tyt, wat ogenblik het heylighdom des heeren
(4300) Moet komen in haer broot, wanneer zy dat besweren.
    En hoe, op wat manier het daer, en aen het kruys
    En in den hemel zy, daer bennen zy te huys.
Daer zal u Scotus wel zoo veel alleen of praten,
Als geen Johannes doet, en Paulus wel zal laten:
    (4305) Zoo slecht eenvoudigh volk was doenmael in’t gebou
    En aenvank van de kerk: die onse lieve vrou
Wel kenden van gesicht, van ommegank, en leven;
Maer of haer ook den val van Adam was vergeven,
En datse daer aen had het minste niet gemeens
(4310) Daer lach haer weynigh aen, dat wisten zy niet eens,
Als dese nu wel doen. die kunnen meê verklaren,
Of ook Sint Pieter wel de sleutel moght bewaren
    Van zulken groten slot, als aen den hemel zat,
    Daer hy van wetenschap, geen sleutel noch en had.
(4315) Spreekt Scotus daer eens af, die zeit het onbekrompen
Die weet daer op te gaen, als Tewes op zijn klompen.
    Dat ouwe slechte volk, waer hadde dat verstant
    Een ander lieven Heer te malen aen de want,
Met kruissen om zijn hooft, en opgestrekte vingers,
(4310) Dat was haer al te veel verwarrens, en geslingers.
    Zy baden wel genoegh maer nergent anders heen
    Als daer haer here was gevaren van beneên.
En dat was al haer werk, doch mogt het meê wel wesen,
Zy waren van de geest niet verder onderwesen.
    (4315) Ook was haer wel den vloek van zonden in den mont,
    Maer wat de zonde waer, te zeggen in de gront
Daer wisten zy niet af, daer mostmen Schotus hooren,
Dogh hier lach al den haght, hy was noch niet geboren,
[p. 131]
    Tot merkelyke schaed; en naedeel van de kerk.
    (4320) En of wel is te zien uyt Paulus groote werk,
Dat by de zynen, en by hem een hooge geest was,
Ik zwyge dan als daer noch dese by geweest was,
    Dus quam hy doen te laet, en echter nu te kort,
    Zoo nodigh was hy korts voor desen binnen Dorth.
(4325) Doch daer al van genoegh, het spel is op het beste,
Ik geve liever kamp, als reden van de reste.
    Met zulke zaken magh ook weinigh zijn gespot.
    Den handel is te wys, de woorden al te zot,
Gelyk als my betaemt; maer zoo wat heen te spreken
(4330) Van groote hovaerdy, van Zotheit, en gebreeken,
    Van eersucht, eigen lof, schynheiligheit, en waen
    Van groter wetenschap, al isser weynich aen,
Genomen of ik daer te vaerdigh al in schyne,
Wie zou my dat verbiên? ik spreke van de myne,
    (4335) Al isset niet zoo net getroffen op een haer
    En minder als vereist, het is al even waer.
Ook ben ik maer een vrou; en daer is niet gewissers,
Dat zijn geen Schuurmans al nog Tesselschaen, of vissers.
    Ik spreek voor my alleen, en voor mijn eigen eer:
    (4340) Niet dat ik daer, of gunst, of gaven af begeer.
Och neen zoo ben ik niet, ik kan ook niet bedenken,
Hoe dat de mijne doen, die om het lieve schenken
    Zoo blocken dach en naght, en maken boek, op boek,
    En stellen haer beroep terwy1 al om een hoek,
(4345) Eu denkt gy dan niet eens, gy gelt geleerde gecken,
Dus komt u achtbaerheit een rokjen uyt te trecken?
    En noch zoo heet het al tot dienste van de kerk;
    Jae zeidt gy van u zelf, dat waer een ander werk.
En wilt gy in u dienst niet stille staen, of slapen,
(4350) Zoo brengt eens weer te recht u afgedwaelde schapen,
    Die van den rechten wegh verleidt zijn, en gedeist.
    Maer Heeroom, met verlof, een boef die daer om peist.
[p. 132]
Waer ’t dan niet alzoo wel, wat minder hier geschreven?
Of minder wys geweest, en by zijn ampt gebleven?
    (4355) Het is doch anders niet, als opgeraepte waer,
Een deel gestolen goet, geschreven uit een aêr,
En dat nu wel zoo vaek en vele komt te marte,
Dat ik den besten boer dies van de Velouw tarte.
    Een deel ook heel de schrift naer eigen oordeel duydt,
    (4360) En buigt die met gewelt door reden van besluyt,
Door reden van gevolg, en diergelyke grillen;
En meinen Lukas daer en Paulus meê te drillen.
    Die wisten met dat werk zoo wel niet om te gaen,
    Noch Aristoteles te lesen of verstaen.
(4365) En nu ze daer de kerk zoo deftigh meê beschutten,
Zoo dunkt haer datse meê den hogen hemel stutten,
    Als Atlas heeft gedaen, en dat hy zonder haer
    In duigen vallen most, met kerken en altaer.
Is dat geen groot gemak? terwyl zy daer in steken,
(4370) Zoo hoeven zy haer hooft met Paulus niet te breken.
    Die magh wel zien op haer, en of al Augustijn,
    Of Thomas zelven quam, zy mosten ketters zijn,
Of stellen nae den haek en richtsnoer deser mannen
Haer vraeg en antwoort in; zo niet, men souse bannen:
    (4375) Wat bennen dese dan geluckigh ook door my,
    Die zelven zich zoo wel behagen; en daer by
Den toestant van de hel en vagevier zoo weten,
Als of se daer geërft, gehuist zijn, en geseten;
    En weten dan eens weêr den hemel aen te gaen,
    (4380) En maeken nieu gewiel, noch boven zon en maen,
En daer dat grote vak, dien ommeloop beneven,
Die schoonder, en bequaem, en hoger is verheven,
    Als al de negen zijn, op dat de zielen daer
    Geen ruimte doch ontbreek’, om lustigh onder haer
(4385) En vry, en onbeknopt te zwerven, en verkeren,
En altijt zoet te zijn, en vrolik in den heeren.
[p. 133]
    En wie dan nu niet al te prysen is bereit,
    Wat dit geleerde volk, dat is de kerke, zeit,
En meint zo door de schrift eenvoudig heen te wandlen,
(4390) Met Paulus slecht en recht op goet geloof te handlen,
    En niet op haer manier, al waer hy noch zoo vroom,
    Die ketter is niet waert, dat hy daer boven koom.
Men stookt hem ook het vier so digt wel aen de schenen,
Dat of hy klimmen wou, zoo had hy doch geen benen;
    (4395) Die zijn al afgebrant, het vlees is al gebraên.
    Wat klimmen zal hy dan? den bloet en kan niet gaen.
Waer vaert hy dan wel heen? daer laet men hem voor sorgen;
Zy krygen werks genoeg te branden en te worgen.
    En zo ’er iet aen schort? zoo bouwenz’ aen de schrift
    (4400) Wat heidens Philosoophs, en ouwe papen drift.
Met dit en diergelyk is haer de geest zoo zwanger,
Als Jupiter zijn hooft van Pallas, doen hy langer
    De draght niet harden kost, en wou Vulkanus byl
    Te kloven zijnen kop, en baren in der yl;
(4405) Nochtans en had hy wel zoo lange niet gedragen,
Als dese luyden doen, dat is, haer leve dagen.
    Daer gelt geen kloven aen, en of men dat al deed,
    De vrugt waer groot genoeg, maer nimmer nog gereet
En hoe haer die beswaert, dat blykt wel aen haer verruw
(4410) En omgebogen nek, gelyk de rype terruw.
    Dies wondert u dan niet, die zulke wysheit prangt,
    Zoo die dat bekkeneel als manekoppen hangt.
Ook weet ik zelven vaek mijn lachen niet te laten,
Wanneer se met haer vals en ongeleert te praten
    (4415) Veel wyser meinen eerst en heiliger te zijn,
    Om dat de kerke meer als Griex is en Latijn.
Wat dunkt u isset niet een groter heren teken
Een zoo bedurven tael alleen te mogen spreken?
    Al isse by de stal en koken wat gemeen,
    (4420) Daer vragen zy niet nae, zoo garen zijn se kleen.
[p. 134]
En dies zoo maghmen haer wel hoger, en te meerder
Ook achten, en ontsien voor kloeker en geleerder
    En geven haer de plaets in huis, en op de straet
    En boven aen den dis, en voor aen in den Raet,
(4425) En laten haer het roer, en vrye keur bevolen
In ’t hof, en in de kerk, in ’t Raethuis en de scholen.
    En datmen haer belief, en weynigh tegen spreek
    En liever wet en recht, als haer geboden breek.
Ook is den zegen veel aen dese mannen vaste
(4430) Want die haer wel wat geeft, en nodicht vaek te gaste,
    Die raekt wel aen een wyf, zoo slecht en is hy niet,
    Al waer hy scheef, en scheel, en allemans verdriet.
En niemant ook zoo dwaes, zoo bot en onbedreven,
Wie haer voor Goden acht, die wert genoegh verheven
    (4435) Tot boven op het top en hooghste van gezach,
    Zoo veel als haer gebiedt noch hier en daer vermach.
En dat is al genoech: doch wil ik dit bedingen
Hy moet te wonder fijn, en kleintjes leren zingen:
    En wat mijn heeren doen, schoon enkel Narrery,
    (4440) Erkennen voor een drift, die van den hemel zy
Maer wilt gy verder zien, en ook een weinigh weten,
Zoo heeft dien vromen hals de lever haest vergeten,
    Dies wert hy achterbaks bedragen, en onteert.
    Waerom? hy weet te veel, daer isset dat hem deert.
(4445) Hy zou doch nimmermeer geloven, dat mijn Heren
Zoo wijs zijn en geleert van herssen, als van klêren,
    En daerom offer schoon het landt waer om begaen
    Verstaet hy meer als zy, de karel raekt niet aen.
Is dat dan geen versmitst en kloeken aert van menschen
(4450) Die zoo veel dingen doen? wie zou se kloeker wenschen?
    En daer dan noch zoo stout, en zoo geluckigh by,
    En waer door zijn se dat? waer anders, als door my?
Hier dienen dan wel by de broeders van de kloosters;
Al zeid ik om de rym die goede vrouwen troosters
[p. 135]
    (4455) (Ik sprak haer niet te kort: nu dat gaet daer met heen)
    Die dragen dan de naem van Monik om alleen,
Van alle menschen af in eenigheit te leven.
En dit en kunnen zich dogh vele niet begeven,
    Die zeggen, zijnse dus door alle steden heen
    (4460) Met honderden vergaert, zoo zijnse niet alleên.
Dit is een misverstant, zy mosten dit betrachten,
Haer lichaem is wel daer, maer eensaem haer gedachten.
    En als ik zeggen zal, eenvoudigh en niet meer,
    Dit is mijn eigen volk, die denken om geen eer,
(4465) Of grote wetenschap, en zulke ketteryen
Zy blyven by den bak, en weten haer getyen,
    En kryght den hemel die betaelt ten vollen toe,
    Wat klagen heeft hy meer? dan isser noch te goe,
En om dat uyt de schrift veel kettery ontstaen is,
(4470) Zoo geeft men die de zak; zy weten hoe ’t gegaen is,
    Doen eenen duitsche[n] kop een misdragt van een broêr
    De gansche werelt brocht in reppen, en in roer;
Die was haer leet genoeg, dies niemant hem verschoonde
Het kraeiden altemael, wat in de kloosters woonde,
    (4475) En wat te Romen was van donder en gewelt
    Dat ging al op hem los, noch was hy niet gevelt.
Men riep al, vilt en braedt den ketter en zijn Nonne
Of hangt hem met zijn boek, en droogt hem in de zonne.
    En dit quam door de schrift die dreef hem allermeest;
    (4480) En had hy die gestaekt, het waer geen noot geweest.
Ik zagh met deernis aen de broeders zoo verlegen,
En daerom ben ik haer te beter noch genegen.
    Wat zou dat gore goet doch wesen zonder my,
    Daer niemant wel af droomt, of garen gaet voorby?
(4485) Nu koester ik haer ziel met zulke zoete vlagen,
En make datse zich te wonder wel behagen.
    De ketters zijnse quaet, en plagen die verwoedt
    Voor zot, en ongeleert, maer anders zijnse goet,
[p. 136]
Genomen of zy nu dan zelven dus eens waren?
(4490) Zoo goedigh zynse weêr; dat schenken zy zich garen;
    Zy meinen, dat het ook haer heyligdom al deert,
    Wanneer men zeggen zou, die broeder is geleert.
Waer toe doch nodigh ook? zy kunnen haer belyden
Met uuren, en getal van zingen, en getyden;
    (4495) En of die haer verstant dan al te boven gaen,
    Wat let den hemel dat? die kanse wel verstaen;
Dien zijnse toe getelt, die vraegt niet of het val heeft,
En of zy ’t ook verstaen, als hy maer zijn getal heeft.
    Is dat dan geen gemak? zy praten zoo wat heen;
    (4500) Haer ogen gaen om hoog, haer zinnen hier beneên;
Haer ziel is in de kroegh, haer harte by de Nonnen,
En houden evenwel den hemel zoo gewonnen.
    Het schynt ook, of men hier al noch zoo lelik blaert,
    Dat hoort den hemel graeg, dat heeft daer goeden aert.
(4505) Een deel die weten ook de nering voor haer tanden
Te zoeken huys by huys, zoo slyten zy geen handen;
    En krygen overvloet, en van het slimste niet,
    Dat menigh arrem bloet en bedelaer verdriet,
Die meer in hongers noot in meer gebrek verkeert heeft,
(4510) En wel zoo fraey als zy dat bedelampt geleert heeft.
    En dese willen noch gelyk zijn met haer werk,
    Als Paulus is geweest, en Petrus voor de kerk.
Die waren meê berooit, maer of se niet en deden,
Dat laet ik daer by staen, het is te lang geleden.
    (4515) En is het niet een vreught, dat alles op zijn maet [p183]
    Zoo deftigh wesen moet, zoo net nae wol en draet?
De verruw en de draght van ieder een zijn oorde,
De ruymte van de kap, de dikte van de koorde,
    De ronde van de kruin, de langhte van de baert,
    (4520) De breete van de stool en mantel nae den aert,
Haer eigen uuren slaeps, en ledigh gaens, en werkens.
En hier aen blykt genoegh, het zijn geen mesteverkens
[p. 137]
    Die slapen, als het waeit, en blyven in de schuur,
    En dese wint, of niet, zy passen op haer uur.
(4525) En wie nu met geen kruin of kovel zijn getekent,
Die worden metter tyt geen menschen meer gerekent.
    Hier onder zijnder ook van heylighdom zoo vreemt,
    Die binnen gaen in ’t haer, en buyten in haer heemt:
En veele wederom die willen en geloven,
(4530) Men zal de kappe zien; het heylichdom moet boven,
    Dat acht ik wel zoo goet; het ander is verkeert;
    Ik hadde schier gedocht, die zulke dingen leert.
Maer daar af zwyg ik wel, dan zou het zijn, bewyst het;
De ketters acht men niet; zijn heyligheit die pryst het;
    (4535) Die weet daer reden af, als van zijn eigen werk;
    Ook veel verscheiden stof past wel aen eene kerk.
Daer moeten witte zijn, en zwarte van gelyken
En graeuwen, bruyn, en bont; en bedelaers, en ryken.
    Dan isser noch een aert zoo heyligh en zoo pluys,
    (4540) Die lopen voor het gelt, als heintjen voor het kruys:
Om evenwel den wijn en wyven nae te zetten,
Daer zynse stout genoegh, dat kan haer niet besmetten;
    En offer wat geviel, dat zulken handel gaf,
    Een roemertjen te meer dat spoelt het wel weer af,
(4545) Of waer een Pomer slorp, een pintjen tien of elve,
Een vingerhoetjen nats, als Luther van de zelve
    Wel eer is aengemaelt, daer op zijn vader ons,
    Zijn leer, en zijn geloof; ik achte dat het Bons
Of leger mate was, en die zy met een schuymtjen
(4550) Hem hebben toegebraght, gelevert op haer duymtjen;
    En had dien armen hals gesopen dese kan,
    Hy waer daer in gesmoort, al eer als in den ban.
En nergens zynse dus in besigh al te zamen,
Als in verscheyden draght en veelerhande namen;
    (4555) En of se Christen zyn, dat stel ik nu daer heen,
    Doch in der waerheit ook die naem is wat gemeen,
[p. 138]
En dat voor zulke luy; de boeren zijn nu Kristen.
Wat bennen dese dan? Barvoeters; Bernardisten;
    Carthuisers; Cordeliers; Cruysdragers; Capucyns;
    (4560) Styliten, Spiegelbroers; Scheerdragers; Gilbertyns,
Janniten; Franciscaens; Gaudenten; Jesuyten;
En van het Schaduwdael; Preekheeren; Karmelyten;
    Graf Ridders; Ridders van de Star; en van de Maen
    En van den Ronden dis; en van de bootschap aen
(4565) Maria; Ridders van Alkanthare; en van de
Dryvuldigheit; van’t zweert; van Auis van Labande;
    Schotsbroeders; broeders van den dale Josaphat,
    En van de Minnebroers, een heel dosijn of wat
Van Godes Ladder, en dit alles noch verscheiden.
(4570) Maer wat een bende moet wel Benedictus leiden!
    Dien zo veel duisent, als den Abt van Spanheim melt,
    Geen Kloosters, maer alleen Abdyen zijn gestelt
Behalven noch de rest; en nu de Jesuaten,,
Paulynen, Coelestyns, Klarissen, en Albaten,
    (4575) En zulke dingen meer, daer zijnse meê vereert:
    En dat heeft noch de schrift van dese luy geleert,
Daer hebben zy zoo vast den hemel meê gewonnen,
Alwaer hy niet gemaekt, hy wierde noch begonnen,
    En dat voor haer alleen, en zeker isset waar
    (4580) Het gene zy zoo sterk, zigh roemen onder haet
Van overtolligh goet, en opgewekte doden,
Zoo was een hemel haer besonder wel van noden,
    Om onderscheit te zien, wie van haer beiden meer
    Geholpen heeft, of zy, of onse lieven Heer.
(4585) En ook noch buiten dat, die zoo veel duisent menschen
Door galgen, en door vier, en eer se zelven wenschen,
    Ten hemel klimmen doen, en dwingen in te gaen,
    Is dat niet nae de schrift ten vollen wel gedaen?
Ik achte, dat het wel, en trouwelik gemeent is,
(4590) En onsen lieven Heer een moje handt geleent is;
[p. 139]
    Het geen hy hebben wil, en zelven halen moet,
    Dat zenden zy hem toe, al eer hy moeite doet.
Is daer niet aen verdient? Ik swyge noch haer vasten
En Bedevaerden gaen, en duisent ander lasten,
    (4595) Dies zijnse menichmael zoo dorstigh van haer werk
    En drinken zich wel doot, dat is al wat te sterk!
Maer denkt, wat wil der zijn nae desen tijt te kyken,
Als al de Vaders, en de broeders van gelyken
    Met zoo veel heilighdom ten hemel zullen gaen?
    (4600) Ik riep wel (was ik wys) hier komt de kermis aen!
Zoo bont, en uytgerust met kranssen en met kruitsen!
Den hemel zelven zal schier qualik dat verduitsen,
    Wat alles al beduit, en waer toe dit of dat;
    Den enen draegt een buik van ander hallef vat,
(4605) Daer niet als enkel vis, en meer wel in verquist is
Als by Sint Pieter ooit zijn leven lank gevist is:
    Een ander zal zijn kot daer slepen voor den dach,
    En zeggen dat hy daer wel zestigh jaer in lach,
En zonder uyt te gaen, of buyten zijn geweten
(4610) En zoo gewilligh, als een hof hont aen een keten.
    Een deel haer slagen toont, en lenden al vereelt:
    Een ander draegt zich schier te barsten aen een beelt
Van Thomas, of Sint Jan. dat heef hy hun ter eeren
Doen maken, en gewyt, gesteken in zijn kleren,
    (4615) Met lamp en licht versien, maer nootdruft om te voen
    Dat was haer niet vereert, dat wasser niet van doen:
Een ander toont, en draegt een kappe van vermogen,
Daer door zoo menigh boef den hemel heeft bedrogen.
    Al schynt se wel zoo kael, zoo mottich, en zoo slecht,
    (4620) Dat die niet enen boer zou willen voor zijn knecht:
Een deel betrouwen op hun metten, en gezangen
Daer hebben zy haer dienst, en dagen aen gehangen:
    Een ander die bewyst, hy heeft het gelt gevliedt,
    Geweert zo menigh jaer, en noch ontbrak hem niet;
[p. 140]
(4625) Daer is wat aen verdient! al wort het niet bevolen
Zoo moet gy dat verstaen, de kerke kan niet dolen;
    En krygt den hemel meer, en boven zyn geset,
    Dat is te quader niet, dies heeft hy noch te bet.
Dat is zyn goedigheit, hy wil ons niet beswaeren.
(4630) Doch dit zijn ander luy, als in ’t beginsel waren
    De lasten van de wet ondraegelyk wel eer,
    Daer doen zy nu noch op, en vragen wel nae meer.
Zy willen zaligh zijn, en winnen dat ter degen,
En doense wat te veel, daer is niet aen gelegen.
    (4635) Zy zyn het nu gewent, en groeien by gebrek,
    Als verkens op het schot, met reusel in de nek.
En onse lieven Heer of die nu wilde zeggen,
Wie heeft u dit belast? wat hebt gy u te leggen,
    Gelyk de Phariseen, aen diensten, die ik haet,
    (4640) Daer u mijn wille doch zoo klaer voor oogen staet?
Of wilt gy mijn geset en woorden niet betrouwen,
Zoo laet u zelven ook een ander hemel bouwen,
    Den hemel, dien ik geef, aen mijn geboden hangt,
    Die niemant ongestraft vermindert of verlangt;
(4645) Dat is u scherp genoegh en duidelik verboden;
Weet gy nu ander raet, zoo zoekt ook ander goden.
    Maer dat is niet met al, de kerk en is geen kint,
    En vraegt by stemmen om, ik wedde dat se wint.
En zoo zal ’t moeten gaen, of anders zou ik zorgen,
(4650) Den visscher en den boer die mogten schier of morgen
    Noch treden voor haer heen; en nemen als een buyt
    Den hemel ongewyt, en sluyten haer daer uyt:
Doch daer is weinigh aen, zy weten dat wel beter;
De vrientschap is te groot van haer en Sinte Peter;
    (4655) En vraegt gy my waerom, hoe komen zy daer aen?
    De lieve Zottigheit die heeft dat al gedaen;
Die stelt haer zoo gerust, die geeft haer dit betrouwen.
Hoe zouden zy van my dan weinigh kunnen houwen?
[p. 141]
    Gelykse niet en doen; ik ben haer wegh en wet,
    (4660) Ik maek haer zaligh ook en vrolik, dik en vet;
En of wel haer de naem van maght en Monarchye
Niet eigentlyk gebeurt, nochtans geen heerschappye,
    Hoe maghtigh, hoe beset, die geenen Philips acht,
    Ze vreest meer eenen paep, als al de Spaensche maght.
(4665) Zoo quaet is in den haet van dese luy te leven
Maer dat ik zeggen zou, zy willen niet vergeven,
    Daer sprak ik qualik aen, dat doense doch genoegh,
    En meer als al te graeg, en meer als al te vroeg,
Zoo wel haer goden, als de menschen en de klingen.
(4670) Daer weet de Fransche kroon een deuntjen af te zingen,
    En meenigh Keyser ook; en die men zoo vergeeft,
    My dunkt niet, dat die hier wat meer van noden heeft.
En daerom letter op, en houtse wel in waerden,
Den Bedelaer voor al: dat geeft u rust op aerden
    (4675) En daer den hemel by: ziet zulken volk is dit,
    Dat met het lichaem ook uw ziele meê bezit.
Dies watter in de mens bedekt is en versteken,
Dat trecken zy daer uyt, en doen het harte spreken.
    Het heet, ontsluyt uw borst, en doet getrouwe biecht,
    (4680) Daer hangt den hemel aen, de helle, zoo gy liegt.
En wie aen dese leer betrouwen en geloven,
Dien roeren zy wel haest wat onder is nae boven.
    Doch dat is weêr daer by, het geen men haer betrout,
    Dat wort by haer bewaert, gelyk gemalen gout.
(4685) Zy mogen van de biecht het minste niet ontbloten,
Al waer daer ook de moort van prinsen in besloten.
    Maer of haer van de rest een woortjen eens ontgonk?
    Dat heeft ook al geen noot, het waer dan by den dronk
Het wort haer anders dier en hoog genoegh bevolen;
(4690) En denkt, zy hebben ook de ziele niet gestolen,
    Om die voor duysent droes zoo licht te laten gaen.
    Dies isser wat ontsnapt, dat heeft de wyn gedaen,
[p. 142]
Daer lacht men dan eens om, dat zijn ook niet als praetjes
Zoo tusschen man, en vrou; of ander zwacke vaetjes,
    (4695) Of dat het waer een meit te vroechjes heeft geklaert.
    En of men daerom lacht, dat is wel lachens waert.
Dogh evenwel wie dit te rechte wil betrachten,
Ten is geen kleine zaek het pogen, en gedachten
    Te weten van de mensch, dat quam den hemel toe
    (4700) Wel eer, en heel alleen, nu schijnt het, was hy moe,
En heeft dit lastigh werk sich selven wat ontslagen,
En wel het halve deel die broeders opgedragen.
    Dies gaet het haer ook zoo, zy weten, als gy ziet,
    Van ander luy te veel, en daerom zelven niet.
(4705) Een hooft is ook te zwak dat zou ’t niet kunnen harden,
Om zoo veel in te slaen, het borst haer wel aen flarden.
    En daerom doense niet, hier zijnse voor vervaert,
    Al heeft den hemel haer tot noch toe wel bewaert.
Het is niet nodich ook zich zelven zoo te wagen.
(4710) Zy hebben doch genoech den volke voor te dragen,
    Te roepen van de stoel, al is ’t wat ongeleert,
    Hy mach het beter doen, die beter wat begeert.
En schorter dan iet aen dat weten zy te boeten
Met stampen, en gebaer van handen, en van voeten,
    (4715) Met stellen van haer stem, dan zoetjes, en bedacht,
    Dan weer eens zoo geschreeuwt, spyt al u ratel wacht,
Zoo deftigh uyt de borst, en dat met zulke grepen;
Al waer’t een gochelaer hoe konstigh, en geslepen,
    Zy maekten hem beschaemt. Is dat niet wel zoo zoet
    (4720) Als datmen daer zijn woort met styve kaken doet?
Daer niemant doch om lacht, en ieder een verstaen kan;
Maer denkt dan eens hoe diep wel dese wysheit gaen kan.
    Hier hoort gy vreemde tael met woorden zoo doorvrogt
    Als niemant nu verstaet,of immermeer bedogt
(4725) Jae daer se zelven ook den zin niet af en weten,
Dies mach dit wel met recht verborgen wysheit heten:
[p. 143]
    En heeft haer hier of daer eens iemant in geraekt,
    Die leert wel hoe den haet van Geestelyken smaekt.
En wil hy weten of hy vroom, of schelm, of dief is;
(4730) Dat kan hy in haer kerk meer horen als hem lief is,
    Daer wert hy van de stoel zoo konstigh afgemaelt,
    Als had hy daer de plaets vier dobbel af betaelt,
En hing door al de stadt te koopen, of te kyken,
En wierden uytgedeelt, en meest aen al de ryken
    (4735) Gelyk den Almanach in ’t zoete nieuwe jaer,
    Noch zou hy niet zoo wel te kennen zijn, als daer,
Al wort hy niet genoemt, zy doen dit zoo behende,
Dat niemant daer aen mist, als die hem nooit en kende.
    En meint gy of men ook om zulke Narren lacht?
    (4740) Daer isset ver van daen, dat heet al met een kracht
Van yver, en bewys de zonden aengegrepen,
Dus machmen daer de luy vry door de tande slepen.
    Waerom? zy voeren daer het grote woort alleen;
    En niemant heeft het hart maer eens te zeggen neen.
(4745) Dat moetmen met gedult eerbiedigh noch gedogen,
Al waer het enkel vals, en duisent mael gelogen:
    Gelyk ik noch wel weet, by diergelyken meer,
    Die brochten, in de plaets van onsen lieven Heer
Wat logens op de stoel, gesogen uyt de vlessen
(4750) Der bitterheit, en gal van bose toveressen.
    En of het wel al heel gedichtet waer, en vals,
    En van geen goeden geest gedreven uyt den hals,
Zoo vinden zy doch al, die even dat geloven,
Als of den hemel sprak; en roemen daer en boven
    (4755) De welgeleerde tong, den arbeit en het hooft,
    En zijn vaek beide gaer van alle drie berooft:
Zoo goedertieren is de Zotheit, en zoo machtigh,
Ze maekt de Narren wys, de leugenaers waerachtigh,
    En zelven isse meê te vreden met een kleins,
    (4760) En acht dat dier en hoogh, en pryst ook geen geveins
[p. 144]
Als Heeroom tiert, en schelt, uytsinnigh is en heftigh,
En bagert, dat hy zweet, dan isset, dat was deftigh,
    Dien kloekert weeter af, hoe aerdigh zeid’ hy dat?
    Dat was hem op zijn hooft, dat had hy recht gevat.
(4765) Daer brengt men dan den wijn, dien schenkt men nieuwe jaren
Zo goet en heeft men niet, die moeter wel af varen.
    En is dan waer een wyf eens qualik aengesien,
    Of kan se by de man ten vollen niet gebiên,
Hoort dan het deuntjen eens, als Heeroom op de stoel is,
(4770) Ik zegge datter eer, noch schaemte, noch gevoel is,
    Die daerom niet en zwicht, zoo tekent hy de man,
    En die wel niet en weet, wie dat bestellen kan.
Doch magh ik liever nu dit blaetjen eens verkeren,
En praten van wat aers, die geestelyke heren
    (4775) En weten my geen dank, ze zijn wat onbeleeft;
    Zy denken niet, als haer de zotheit eens begeeft,
Wat isser dan meer aen? de wysheit is haer vrient niet,
Om dat se nu ter tyt zeer dier is, en verdient niet.
    En ik ben haer gewin, haer nering, en bedryf,
    (4780) En watter meer al is aen ’t geestelyke lyf;
Ik breng haer op de stoel, ik geef haer stof te praten,
En of se my versmaên, ze kunnen my niet haten.
    Ik ben haer wat gy hoort, ik ben haer wat gy ziet
    Van boven tot beneên, noch ben ik haer al niet.
(4785) Doet zulke luyden goet! dus heb ik haer gepresen,
Noch zal daer mijnen dank al klein genoegh af wesen.
    Ik heb haer zoo veel magt gegeven en gebiet,
    Als iemant voeren kan, zoo groot en is hy niet.
Ik make dat se zich in dwaesheit meer verheugen,
(4790) Als wysen in verstant, noch zal ik al niet deugen.
    Dit is een staeltjen van ondankbaerheit, daer zy
    Zeer worden meê geplaegt; en niet alleen aen my,
Maer daer men haer de wyn zo wel ook had geschonken,
Dat Heeroom, met verlof, en’t heerschap waren dronken,
[p. 145]
    (4800) Doen vielder weer een woort onnosel by de wyn,
    Hoe zat de Pape was, (ik zegge niet het zwyn)
Dit kropten hy noch in, en wat hem in de bol was,
Dat zweeg hy, maer hoe lang? niet langer als hy vol was,
    Doen most het overal; wie hadde dat gelooft,
    (4805) Dat zoo veel ruim noch waer in zulken vollen hooft?
O mannen, zal uw huis geen vuyligheit bestuyven,
Zoo went daer nimmer meer geen Papen in of duyven.
    Dus heeftmen al wel eer gesongen, en geseit;
    En daer meê geef ik ook mijn heren haer bescheit.
(4810) Ik hadde noch wel meer tot haer eere vaerdigh;
Maer die zig mijner schaemt, die agt ik my niet waerdig,
    Noch ook mijn gladde tong; en even wel en wast
    Niet zoo vol zotten hier, zy leden wel eens last.
Nu staet haer alles vry te lasteren, te warren;
(4815) Dies dank ik ook alleen het oordeel van de Narren.
    En daer meê gae ik heen van dese naer het Hof,
    En zoeke zoo mijn volk uyt allerhande stof.
Ziet desen handel eens! hoe leit het hier geschapen!
Al Narren wat ik zie, de wyse luyden slapen,
    (4820) Geloof ik, altemael, of zijn niet by der hant,
    Of al den bras is zot; hoe ben ik dan belandt!
Als in mijn eigen huis; en daer ik noch nae desen
Myn beelden hoop te zien, en voor myn altaer lesen.
    En daer zal al het hof voor buigen, als voor my,
    (4825) Zoo wort het metter tyt volmaekt in zotterny:
Doch als ik my bedenk, dat is noch niet van noden;
Ik ben daer lief genoegh, ontfangen, en ontboden
    Van alle kanten heen, met moeyten en beswaer,
    En dat niet eens, of wat, maer nu, en alle jaer;
(4830) Daer gaen ik als de zon, mijn teekens door, en weder,
En alsoo veel als hy, zoo wel ook op, en neder.
    Dan ben ik in de pluym, en stae eens over endt,
    Gelyk een kattesteert; dan weder eens gewendt,
[p. 146]
Geslingert om den hoet, dan moet ik weer eens stryken
(4835) En leeren achter af het ruggebeen bekyken.
    Dat laet ik dan een wyl met vreden, en ik vat.
    Den hoet eens by de kop, en make die zoo plat,
Gelyk een boerekoek; dan ty ik eens aen ’t rollen,
Zoo wort hy metter vaert als Brunsewyksche knollen,
    (4840) Wat hoogjes,en wat ront; dan rek ik dien eens uyt
    Zoo spichtigh, en zoo stomp, gelyk een zwynesnuyt.
Als die dan is aen ’t staen, zoo koom ik aen de vlechten;
Daer vind ik ook een werk te krullen, en te slechten,
    Nae dat de tyden zijn, dan moet het haer eens neêr,
    (4845) Zoo lang en ongelyk, als offer niet een scheer
Ter werelt meer en was; dan moet het eens gekrult zijn,
Dan wederom eens slecht, dan stoffigh, en gevult zijn
    Met meel of ander wit, zoo gruizigh en zoo vuyl,
    En stuyven, waer gy raekt, als Jochum backers buyl.
(4850) En wil het dan niet voort, of wassen nae behooren,
Zoo wortter waer een hoer of dieven hooft geschoren;
    Daer stel ik u den kop zoo konstigh in te pronk,
    En maek hem eens zo mooy, en zevenmael zoo jonk.
Daer recht men wat meê uyt, daer worden zonder logen
(4855) De jaeren meê versaekt, de deerens meê bedrogen,
    Bevochten, en gevryt, betovert en getrout,
    A1 is de man niet jong, het haer en is niet out.
En dus ver is het myn, de reste moet de man doen;
Die paje zijn gemael; daer kan ik af noch an doen.
    (4860) Van dit dan nae de baert, die moet ik op zijn Frans
    Schier alle dagen weêr verstellen, en by kans
Doen wassen met de maen, en krimpen; nu gelykt hy
De ganzesteerten, en dan wint hy weêr, dan wykt hy,
    Dan wort hy eens gelyk het snoertjen aen de zweep,
    (4865) Dan blyft hy wederom schier heel eens in de neep:
Dan moet de knevel op, dan weder eens ter zyden,
En tangen van gewelt en hitte leeren lyden;
[p. 147]
    Dan wert hy eens besnoeit, dan wederom gespaert:
    Daer is geen zeggen aen, zoo huys ik in de baert.
(4870) Dan gae ik nae den hals te bloten, of te decken;
Alleene scheelt my dit, ik weet hem niet te recken
    En korten nae mijn zin; maer dat[?] ook al niet,
    Ik maeke, dat gy doch zijn fouten niet en ziet,
Daer Icgïk huisjes om, men zouse schier verhuuren,
(4875) En daet?tens weêr een lap, als moje kinderluuren;
    Dan maek ik hem eens zoo belubbet en bekraegt,
    Men weet niet, of hy schier het hooft al langer draegt.
Dan wort hy eens weêr kael, en dan eens weder vlugge;
Dan moet het zeil eens op, en dan eens om de rugge
    (4880) En decken dat ik zwyg, en niet zijn eigen leên;
    En dat heet al een bef. als die dan is te vreên,
Zo gaen mijn krachten in de schouwers haer vertrecken;
Dan ziet eens, wat ik kan! die weet ik uyt te recken
    En slaen en dryven als een koperslagers plaet;
    (4885) Hoe breder dan geset, hoe beter dat het staet
Die ruimte kan ik ook dan weder laten vallen,
En raek ik daer eens aen, Zoo blyfter niet met allen,
    En wat te voren scheen zoo mannelik en ryk,
    Dat is dan qualik schier de kinder meer gelyk,
(4890) Zoo smal en zoo besnoeit; dan bou ik daer eens weder
Wat wielen rontsom heen, dan leg ik die weêr neder,
    En maek daer ooren af, drie dobbel op malkaêr;
    En dunkt my die versien, zoo gaen ik weêr van daer
De ribben en de borst versorgen en bekleden;
(4895) En dan eens dichte toe, dan wedêr eens doorsneden;
    Dan met een langer lyf, dan wederom geschort,
    Als offer wel een rib of zeven quam te kort:
Dan moet het onder eens, dan boven weder open;
Dan krammen op de borst, dan banden eens, of knopen;
    (4900) Dan zijn de panden lang en weinigh, en zoo breet,
    Men ziet de broek niet eens, die zitter in bekleet;
[p. 148]
Dan enkel en om h?een, dan dicht op een gedrongen,
En weinigh van getal, en lyken wel de jongen:
    Dan wort het eens om heen gebonden, en bestrikt
    (4905) Met nestels zonder dienst, en heb ik dat beschikt.
En daer een weinigh rust, zo moet ik nae de mouwen,
Een plaetse, daer men my zoo qualik in kan houwen;
    Hoe dat gy my bedekt, verlochent, en bestuit,
    De gek die zitter in, de gek die wilder uyt.
(4910) Zoo naeu en zijnse niet bekrompen, of gesloten,
Noch heb ik daer al ruim, zoo wel als in de groten:
    En wederom zoo flok, zoo wyt en zynse nooit,
    Ze zijn my doch te klein, en nimmermeer voltooit.
Noch moeter al wat aen, dan achter eens gesneden,
(4915) Dan wederom eens voor, dan boven, dan beneden;
    Dan staense zoo gepast en opgeblasen eens,
    En hebben met haer lit in ’t minste niet gemeens;
En zoumen die te recht vervullen en bekleden,
Men mogtse met gemak de billen aen besteden:
    (4920) Dan wederom zoo naeu gespannen en geremt,
    Als of de plaets aldaer te nau was voor het hemt;
Dan eens een paer te meer, om achter af te spelen,
Dan wederom op een twee halven, en twee helen,
    En wat dies meer al is. Daer mee dan nae de broek,
    (4925) Een pronk wel eer alleen der mannen; en de doek
En hadde niet daer aen; nu is hy zoo vervallen,
Geworden tot een spot, en slave van haer allen.
    Die draght van veel gebiets, veel eeren en gewelts,
    Die hangt nu en vervunst de wyven in de pels,
(4930) Mishandelt en geschent, en niet van zijn geslachte,
En is noch qualik eens te kyken, als by nachte,
    Als ware zulken pant, zoo herelik voor heen,
    Niet waerdigh, dat het nu de zonne meer bescheen.
Doch of de wyven al misbruicken en onteeren
(4935) Dit mannelik cieraet, dat zou al weinigh deeren
[p. 149]
    Waer ook zo wel het recht, en hoogheit van de broek
    Niet van de mannen meê vervallen aen den doek;
En daer heb ik wel eer de mannen toe geraden;
Nu kan geen wysheit dat haer leven weêr ontladen,
    (4940) En weet gy wat haer dit ten beiden zyden doet!
    De mannen zijn te mal, de vrouwen zijn te zoet,
Alleen verscheeltet hier (om onderscheit te zoeken)
De vrouwen blyven al by eenderhande broeken,
    Maer ziet de mannen eens, daer is wat meer aen vast,
    (4945) De broek is nooit volmaekt, hy krimpt heel, of hy wast,
Dan hangt hy eens, gelyk een stokbeurs, om de dyen,
Zoo ront en opgeschort; dan moet hy weer eens glyen
    Tot op de schoenen toe, zoo spitsigh en zoo lang
    Gelyk een leverworst; dan krygt hy weêr een gang,
(4950) En bruist eens rontom uit, met zevenhondert plojen:
Dan wort hy weer zoo ruim, men sou daer in gaen hojen,
    Men zou daer vlees en been in zoeken by de tast;
    Dan weder eens beknopt, als berken in de bast;
Dan heeft hy onder om zyn nestels en geslinger,
(4955) Of ront gelyk een roos, of langer als een vinger:
    Dan berst hy eens, en krygt ter zyden weer een sneê,
    En hoe dat my belieft, zoo moet de broek al meê.
En dan zoo nae de knie, doch dat is wel het minste,
Daer ik my meê bemoey; om dat die by de winste
    (4960) En wasdom van de broek, schier qualik is bekent:
    Maer wort hy dan eens bloot, zoo stel ik daer omtrent
Myn handel al te werk, met koorden en besteken,
Niet anders of het been wou bersten ofte breeken,
    Dan langs, dan overdwars, dan schuins, dan eens om heen
    (4965) Dan moet de kousebant eens boven, dan beneên,
Dan zit hy eens geroost, dan hangt hy weêr met tuiten,
Als langsteert over zee; een geessel om de kuiten,
    En die se voor het stof, en muggen wel bewaert;
    En dat en is niet vreemt, de honden zijn vervaert
[p. 150]
(4970) Voor zulken slingerslagh. dan daer meê nae de beenen.
Die krygen ook een beurt; de kuiten en de scheenen
    Daer weet ik mouwen aen te zetten, waer het schort;
    Zy zij my noit te lang, te spitsigh, of te kort.
Is ’t kleine beenen tyt, dat weet ik al te passen,
(4975) Zo krygt de broek een scheut; en zijnse weêr an ’t wassen,
    En datmen liever ziet die rysich zijn, als aêrs,
    Zoo moet de broek om hoog en ruimen voor de laers;
En datmen aen de knie dan niet en zagh gebogen,
Het zouden stelten zijn met stevels overtogen,
    (4980) Zoo staense dan in ’t leer besloten, en gedunt,
    Als of den armen os zijn huyt haer niet en gunt;
Dan wederom zoo ruym, met grove dicke plojen,
Zoo slordigh als het magh; en dat zijn dan de mojen;
    Dan gaen de benen eens zoo deger in de broek,
    (4985) En blyven heel en al, met kuit en knie te zoek;
En dat te voren leek zoo rysich, en verheven,
Daer zietmen niet waer steert of steel is af gebleven.
    En als ik dan geen raet tot zulke benen gaf,
    Prometheus zou geen rust meer hebben in zijn graf;
(4990) Hy moster weder uyt om hier een hant te lenen,
En maken alle jaer een nieuwe slagh van benen.
    Hier nae dan aen de voet; daer eindight (als gy ziet)
    De mensche wel, maer neen, noch mijne zotheit niet.
Die gaet noch al beneên met trippen en met klompen,
(5000) En hoe men dat al heet, en isser een bekrompen,
    Of kleinder, als hy wenst, zoo doen ik daer wat toe,
    Of boven met den hoet, of onder met de schoe;
Dan kan ik menighmael myn lachen noch niet laten,
De dwergen binnens huys zijn reusen by de straten.
    (5005) Dan is ’t met dobbel deel van schoenen op malkaer;
    Dan enkel wederom en minder van gevaer.
Dan komt men daer eens aen te klappen en te druysen
En slurven, even als de wyven van Enchuysen.
[p. 151]
    Dan wederom eens vast gesloten, en beknopt,
    (5010) Dan weêr en weêr doorsneên, dan wederom gestopt,
Dan moetmen daer een lint van alle verwe dragen,
Dan rosen wederom, als moje Franse kragen.
    Dan is de voet te groot; dan kleinder als zijn plaets,
    En lykt, ik weet niet wat, een Waterlantsche schaets,
(5015) Of als de Finnen en de Lappen zich bestellen,
Zoo van een el, of twee: en dat zijn eerst gesellen!
    Dat wort hy weêr eens stomp, dan wederom gescherpt
    En wat den avont kiest, de morgen weêr verwerpt.
En isser aen de schoe dan langer niet te mallen,
(5020) En, wat het hof bedocht, den boeren al vervallen,
    Zoo moetter zijn geleerst, geringelt, en gespoort,
    Als of men anders doch de Narren niet en hoort.
Ik zegge, dat zoo luid de penningen wel klonken,
Waer door het goede recht bedorven leit en dronken,
    (5025) Wat zou dan menigh man haest horen, waer het stak,
    Dat zijn gesonde zaek den necke zoo te brak!
Gelyk zoo veel gebeurt. Nu weder aen de sporen.
Die zijn eens dan zoo groot, als negen van te voren,
    Dan wederom beknopt, zoo kleintjes, en zoo zoet,
    (5030) Als of se waren van de groten uytgebroet.
En dese vreemdigheit, en allerhande draghten;
Zoo wydt en zydt gesocht, daer huysen en geslachten
    Door vallen in de gront, wat is dat anders, als
    Den gulden bedelsak gedragen om den hals?
(5035) De steden lyden last, de landen zijn verlegen,
En schreien om de pracht, en even hart genegen
    Te volgen, watter nieus en vreemts ten hove zy.
    En waer haelt doch het Hof dit anders, als by my?
Nu denkt eens, wie zou zoo zijn eer en goet verslinden?
(5040) Zijn eigen slave zijn, en zelven zich verbinden
    Aen desen dieren dienst, als ik die lasten al
    Den mensche niet benam, en zoetjes maekte mal?
[p. 152]
En dit zijn dan noch eerst de dienaers van den hove,
Die zoo veel om my doen, en hebben dat gelove,
    (5045) De zomheit die moet met alle narrery
    Ten vollen zijn gedient, al stondt de kraem daer by.
Dus kan ik haren last en zwarigheit verdryven;
En hoe was op het Hof ook zonder my te blyven?,
    Hoe zal een groter Vorst, hoe kan een wyser heer,
    (5050) Die my niet veel en heeft, gerust zijn immermeer?
Wie heeft zyn leven ooyt de hoogheit doch gepresen,
Als diese niet en kent? dat kan niet anders wesen;
    Zoo wie der prinsen ampt en lasten wel door ziet,
    En wat die blote naem en schaduw van gebiedt
(5055) Al zorgen in zich heeft, hy zou daerom ontsteken.
Geen valschen eet bestaen, geen vaders nek te breken,
    Wanneer hy enkel docht, wat zwarigheit een Vorst,
    Die nae den zegen van ’t gemene beste dorst,
Moet nemen op den hals; die vry is van de wetten,
(5060) En magh hem daer af niet een vingerbreet versetten,
    Die niet voor zich alleen en voor zyn eigen bloet,
    Maer duisent zorgen, en voor duisent dragen moet;
En al zijn ridderschap, zijn steden en zyn staten
By haer gerechtigheit en ouwe vrydom laten,
    (5065) Die door zyn heerschappy in aller menschen oog,
    Gelyk een helle star, verheven staet en hoogh,
En breidt zyn stralen uyt tot heyl van alle volken,
Of woedt, gelyk een vlam en geessel in de wolken,
    Daer niet af, als verderf en onhey1 wort verwacht,
    (5070) De Goddelyke wet, en ’t burgerrecht verkracht;
En dat de zonden meê, die door een Vorst begaen zyn,
Veel beter ook te zien, en ergerlyk gedaen zyn,
    Dewyle nooyt een Prins den rechten wegh af dwaelt,
    Die niet in zynen val veel duisent zielen haelt.
(5075) Ook is dien groten staet veel zwakheit aengeboren,
Daer door hem menigh helt laet leiden en bekoren,
[p. 153]
    Als wellust, overdaet, een ongebonde drift,
    En tongen vol gevley, en bo[...], als vergift.
En weet hy dan hier op niet naeu en wel re letten,
(5080) Voorseeker hy vergeet zyn prinselyke wetten.
    En als ik noch den haet en nydigheyt voor by,
    Wil treden, en gevaer, wat rekenschap is hy
Noch schuldig aen den stoel, daer alles moet verschynen,
En hy niet minder, als de minste van de zynen?
    (5085) Voor laten en voor doen, voor willen en begeer,
    En hoe hy groter is, hoe zwaerder zyn verweer.
Wanneer een prinse dit wil bouden in gedachten,
En zoo hy wys wil zijn, wel wysselyk betrachten,
    Ey vraeght hem, of hy dan wel eens kan zyn gerust;
    (5090) En slapen met gemak, en eten als hem lust.
Maer ziet, wat is hy nu door myne gunst geborgen,
Hy denkt zoo ver niet eens, hy laet violen zorgen,
    En koestert zich zoo naeuw, als of zyn heerschappy
    In wellust en goet cier alleen gelegen zy.
(5095) En wil men hem van plicht en hoger stof beginnen,
En wat hem dienstigh is te vlieden, en beminnen,
    En zeggen, dat hy zich alleene niet en leeft,
    En zoo veel heren ook, als onderdanen, heeft,
Die hem bevolen zyn te vryen en bewaeken,
(5100) En vorders zyn begeer en losse drift te staeken,
    Gelyk een prinse, die nae deugt en eeren haekt;
    En diergelyke meer, daer geenen dronk op smaekt;
Nu denkt eens by u zelfs, hoe zou die karel varen,
Die zulke dingen zey? de Heer moght hem bewaren.
    (5105) Dat is een vreemde haen, dien haetmen, als den droes;
    Ik had veel liever met de boeren spek en moes,
Eenvoudigh en gerust; gelastert, noch gepresen,
Als aen dier vorsten dis zoo deerlyk wys te wesen.
    En wysheit ook gepleeght, daer wysheit niet en past,
    (5110) Gelyk het hier gebeurt, is zot, en overlast:
[p. 154]
Een vorst moet vrolyk zijn,die magh zich niet verstoren
En niet als van geneugt, van jaght en honden horen,
    En houden prachtigh hof, in vollen overdaet;
    Dat isset, daer zijn naem en luister in bestaet,
(5115) Wanneer hy, om alleen te spillen en verteren,
Zijn onderdanen weet naer wol en draet te scheren,
    Met allerhande last van schatten en gepeyl,
    En houden zijn genaed en alle wetten veyl.
En die nu dit een vorst zoo wel weet diets te maken,
(5120) Wat dunkt u, kan ook die wel aen de kost geraken?
    Jae meê wel aen den drank, daer in zoo menigh vorst
    Zoo ridderlyk hem weert, als of hy voor den dorst
Van al de zijnen dronk, en meinde met zijn fluiten
En bekers van gewight de moort en brant te stuiten.
    (5125) En daerom zeit men recht, dier vorsten rykdom is
    Te weynigh voor den krygh, te vele voor den dis.
Stelt dan nu eens een prins, gelyk se dikwils bennen,
Die billikheit, noch recht, noch reden leerde kennen,
    Die al naer eigen lust en vreemde schatten haekt,
    (5130) En schier hem vyant van ’t gemene beste maekt,
Die diep in gulsigheit en weelde leit versopen,
En zou voor dier gebruik den hemel wel verkopen,
    Indien hy daerom docht; die geen geleertheit acht,
    Geen waerheit lyden magh, en alle vryheit tracht
(5135) Te krenken, waer hy kan, en graeg is boven maten
Zich zelven goet te doen, en niet zijn ondersaten;
    En met een woort geseit, die recht noch reden hoort,
    Als zijnen eigen kop, en daer meê wil hy voort;
Nu stelt hier ’t gulden vlies weêr nevens met de keten,
(5140) En wat hem die beduit; die doet hem stil te weten,
    Als daer de schakels al gehecht zijn aen malkaêr,
    Zoo moeten ook by hem de deugden allegaêr
Te zamen zijn gevoeght, en met haer deftigheden
Zijn vorstelyke ziel vercieren en bekleden.
[p. 155]
    (5145) Dit zelve zeggen meê de stenen aen zyn kroon.
    Gelyk ook die voor al uitmunten, en zoo schoon,
Als starren om zijn hooft, ten hemel hem verheffen,
Zoo moet hy ook in deught de werelt overtreffen:
    Hy heeft zyn purper ook en koninglyken staf,
    (5150) En zonder reden niet; het eerste beelt hem af,
Hoe vierigh dat hy zijn gemeente zal beminnen;
Het ander een gemoet, dat evenzoo van binnen
    Oprecht, en zonder kreuk, gelyk de scepter is,
    Daer in de deugt graveerst der prinsen beeltenis.
(5155) Wanneer nu eens een vorst by dese draght zou passen
Het leven dat hy leidt, en daer hy in gewassen,
    Begroeit is, en begraeut, zou die niet ongevraeght
    Wel schelden wat hy is? en schamen wat hy draeght?
En vresen, of dit licht een kloeker mocht betrachten,
(5160) En [...] dat schoon gewaet voor mommekleren achten?
    En ook den hoveling, hoe moedigh dat hy zy,
    Wie is doch zoo veracht, zoo snoo, zoo zot als hy?
En evenwel hem dunkt,dat nergens zulken stof is,
Zoo vry, zo groot, zoo kloeck als hy, en op het hof is.
    (5165) Daer wonen menschen eerst, en mannen van fatsoen:
    Daer had Diogenes zijn lampe niet van doen,
Doch zoo goet is hy weêr, de ridderlyke sporen,
De pluimen, en het gout, en wat men al te vooren
    Met deugden wel gewan, vergunt hem dat alleen,
    (5170) Al is de reste niet, noch is hy wel te vreên.
Den arbeit, en gevaer tot ridderlyke sprongen,
Die gaen hem weynigh aen; die heeft hy niet bedongen,
    Als hy maer schicken kan, wat zijnen vorst behaeght,
    En drinken, als hy drinkt, en jagen, als hy jaeght
(5175) En namen van ontsagh en hoogheit weet te geven,
En onbeschaemt te zijn, en met den duim te leven,
    Niet lachen, als hy treurt, niet treuren, als hy lacht,
    Zoo heeft hy zijn geluk al hooch genoegh gebraght.
[p. 156]
Dit is de rechte konst die hier is in bedreven
(5180) Die dient wel aen het hof; daer gelt geen anderleven,
    En als men wel door ziet haer leven, en de plaets,
    Het zyn aen Circes hof Ulisses kameraets.
Men heeft den eenen rous nogh qualyk uit zyn ogen,
Het gaet al weder aen; het zeil en magh niet drogen;
    (5185) Den avont en de nacht, den morgen en den dagh,
    Verscheiden zyn van drank, verscheiden van gelagh.
Hoe zoumen anders doch den dageraet verrassen?
De wyn en is ook voor degansen niet gewassen.
    Dus wort dan dag aen dag en mael aen mael geknoopt,
    (5190) En isser waer een uur, die tussen beiden loopt,
Daer is de kaerte voor, de teerling, en’t verkeeren;
Men loopt,men hoert,men boelt,men kan die ligt verheren.
    Dat is een kleine tyt: terwyl zo speelt de kok
    Zyn handel om den heert, zyn deuntjes op het [...]k;
(5195) En zoo weêr aen den dis; dus wort het gansche leven
Met vreugden doorgespoelt, met vreugden afgedreven.
    En als ik altemet dien hoogen moet en pracht
    En opgeblasenheit van desen aert betracht,
Dan lach ik in myn hart, dan groey ik in myn zaken,
(5200) Om dat hem zoo myn volk een aensien weet te maken.
    En dit is ook alleen aen zulke hoven niet,
    Die van de werelt zijn, en tydelyk gebiedt,
Maer van de kerke meê. wat Pausen, Kardinalen,
En Bisschoppen al doen, dat magh ik niet verhalen.
    (5205) Men dobbelt en hoereert, men* slempt niet meerder, als,
    Te Kollen, Ments, en Trier, in Saxen en de Pals.
Hoe nemen zy dan acht, dat haer de witte kleren
Een onbesmette borst en zuyver leven leeren?
    Dat hare myter, met zijn spitsen alle beid
    (5210) Gevoegt aen eenen knoop, zoo vele zy geseit,
Het oud en nieuw geset, door Godes geest geschreven,
Daer moeten zy in vast geleert zijn, en bedreven?
[p. 157]
    De hantschoen van gelyk, wat willen die doch aêrs,
    Als reyne handen voor den hemel zijn altaers?
(5215) Wat wil de Bisschopstaf? een wacker oog en zorge
Voor haer,vertroude kerk, en lyf en ziel te borge?
    Wat wil het kruisse meê, gedragen voor haer heen?
    Een ridderlyk gemoet, dat dapper heeft gestreên,
Zyn weeligh vleesch getemt,zijn zwakheit overwonnen,
(5220) De zonden afgeleit, de zaligheit begonnen.
    Die dit wel overdocht, ik houde voor gewis,
    Hy zou eer droevigh zijn, die nu zoo vrolik is.
Maer nu door mijn bedryf, zoo gaet den herder spelen.
En onse lieven Heer de zorge voort bevelen,
    (5225) Of aen een slechten broêr, die ’t beter wachten kan,
    Al is hy niet geleert; daer leit ook weynigh an.
Die weet geen kettery of ander leer te smeden,
Als Zuingel en Kalvyn en Marten Luther deden.
    Terwylen dan zoo gaet de Bisschop al ter jaght,
    (5230) Of daer hy vrolyk is; of heeft hy meê de maght
En heiligh goets te veel, om kruit en loot te kopen,
Hy neemt de wolven aen, en laet de schapen lopen,
    En maekt de werelt zoo verslagen en verbaest,
    Dat menigh man gelooft, de Papenkerke raest.
(5235) Heet dit dan noch al wacht gedragen voor zijn schapen,
Zoo waekt hy my te veel, ik liet hem liever slapen.
    Doch zeitmen al, het is tot voordeel van de kerk,
    Jae, magh hy daer meê door, dat is een ander werk,
Al komt het met zijn naem dan weynigh over eene;
(5240) Hy brengt zijn schapen voor de wolven op de bene.
    Maer evenwel ik mein, wie desen Bisschop ziet,
    Die magh den herder zien, de kudde ziet hy niet,
De Kardinalen ook, die dit wel overwegen,
Die zullen haer altaer meer zoeken, als den degen.
    (4245) De diensten. en de plaets, daer zy in zijn gestelt,
    Die willen geen geweer, die weren geen gewelt.
[p. 158*]
Of is haer dat al out, vergeten, en berekent?
Zy lien haer kleren aen, daer staet het noch getekent:
    Haer linnen opperkleet, is reynigheits gebot;
    (5250) Haer purpurrode rok, de vierigheit in Godt;
Haer mantel van gelyk, die even als een spreide
Den Kardinael bedekt, en zynen ezel beide,
    Wat heeft die anders in, als milde goedigheit?
    Die zoo den armen, ais den ryken zy bereit,
(5255) Tot troost en onderwys, tot stichten en vermanen,
Als hoofden van de kerk, en Christus onderdanen,
    En helpen alle twist, en oorlogh aen een kant,
    En stellen lyf, en goet daer garen voor te pant.
Haer goet; en waerom niet? die nering, nog gewelt doen,
(5260) En Christus boden zijn, wat zullen die met gelt doen?
    Hoe zal een Kardinael, die prachtigh is en ryk,
    Een armen visscher zijn, en leven hem gelyk?
Dat kan niet anders gaen, hy drage dan het teeken
Van dien hy volgen wil, en garen waer geleeken,
    (5265) Dat is, een kleinen staet, vol kommer en beswaer,
    Zoo kan hy zijn, als die, voor sesthien hondert jaer.
Ik wedde, zoo zy dit wat beter overwogen,
En stelden haer beroep en leven eens voor oogen;
    Hoe vele dat het scheelt, en watse wel hier naer
    (5270) Te boeten hebben voor haer schapen en voor haer,
Zy zouden niet zoo graeg die plaetse dan begeeren,
En wagen lyf en ziel, dien snoden pracht ter eeren.
    En nu de Pausen ook, die hier van Christus ryk
    Stadthouders zullen zijn, och! stond haer van gelyk
(5275) Zijn armoet, smaet, en smart, en kruisse meê te vresen!
Wie zou zijn leven Paus om al de werelt wesen?
    Jae zoo se maer alleen den naem van heiligheit
    En Papa (dat zoo veel als Vader is geseit)
Te recht eens zagen in, wie zou zich zoo veel achten,
(5280) Als of hy waerdigh waer nae desen stoel te trachten?
[p. 159]
    Ik zwyge dien met list te nemen, en verraet;
    Met woeden, en vergift. en wat noch hoger gaet,
Dat laet ik ongeseit. kan dit met goet geweten
Wel heiligh zijn bedient, en goddeloos beseten?
    (5285) Kan wel een eenigh mensch geloven, zonder spot,
    Dat zulke Pausen zijn geluckigh, en niet zot?
Daer zout gy wat van zien, dat wed ik u, en tarte,
Quam eens, in steê van my, de Wysheit haer in’t harte,
    Jae wysheit, maer alleen het vonkjen daer wel eer
    (5290) Ons af gesproken is van onsen lieven Heer.
Wat zou haer al een sleep van dienaers en trawanten,
Van ezels en gerit, van boden en gesanten.
    Van ampten en gebiedt, van overdaet en pracht,
    Van eer, van heerlikheit en wereltlyke maght,
(5295) Van krygh en wapentuigh, van zeeg en zegeteekens,
Van kerkelyk cieraet en koninglyke deekens,
    Van bullen en bescheit, van aflaet en verlof,
    En al het heiligdom van zulken groten hof,
Wat zou haer (zeg ik) daer een reste van ontvallen!
(5300) Als zy eens wierden wys, en lieten ons het mallen,
    En lieten ons de vracht, en ballast, die te groot,
    En meer is als te zwaer voor Sinte Pieters boot.
Hier ziet gy dan een kraem van allerhande waren,
En ruimer, als de zee, en ryker, als de baren,
    (5305) Die most al aen een kant, en in haer plaetse weêr
    Het zuchten en gebedt, geloof en reyne leer,
Ootmoedigheit, gedult, vertrouwen, vasten, waeken,
Te kennen zijn beroep, en zelven zich versaken
    En duysent dingen meer, vol zorgen, en verdriet,
    (5310) Daer armoet veel aen geldt, en alle rykdom niet.
Nu denkt eens wat een rot van zegelaers en schryvers
Van stal en kokenknechts, van ros en muyledryvers,
    Hontsjongens, stokebrants, en koppelaers, en dat
    Ik nu niet zeggen magh (de hoeren zyn noch wat)
[p. 160]
(5315) Daer meê de Roomsche stoel zoo derelyk beswaert is,
Neen, wil ik zeggen, maer zoo heerlyk meê bewaert is,
    Die mosten altemael in armoet en gebrek
    Vervuylen, en vergaen, is’t dan niet beter gek,
Als zoo veel arme luy te maken, en begeven
(5320) Die dan geen droge broot meer hadden om te leven?
    Dat was al slim genoegh, en wel een droevigh werk,
    En datmen ook het licht en luyster van de kerk,
Als Abten, Kardinaels, Aertsbisschoppen, en Papen,
Die nu zoo vrolik zyn, en onbekommert slapen,
    (5325) En hebben overvloet en rykdom met gemak,
    Zou brengen in gebrek, en aen den bedelzak?
Dit waer een schellemstuk, daer zulken groten last is,
Als dese luyden doen, en daer zoo veel aen vast is
    Van hel en vagevier; als die in dese steê
    (5330) Met zorge zouden zijn, en lyden honger meê.
Doch zoo veel isser af, den arbeit en de lasten,
Die niemant minder doet, en niemant beter pasten,
    Daer zijnse nu van los, en schuyven die niet, als
    Sint Pieter en Sint Jan op haren vromen hals.
(5335) Die mogen daerom zien; maer wat van pracht en eer is,
Van rykdom, overdaet, en diergelyken meer is,
    Daer houden zy haer aen, dat wort voor al gesocht;
    En segje van beroep? dat dient niet eens gedocht.
En dus weet ik dit volk haer zorge wegh te nemen,
(5340) Dat anders dagh en nacht zich quellen zou; en gremen
    Om al die hovaerdy, en hoogheit van de kap,
    En letten op haer ampt en eerste broederschap;
Dat anders haer beroep met arbeit zou bekleden,
Bedienen in gebrek, en slyten in gebeden.
    (5345) Ik zegge, waer het wys, nu doet het niet met al,
    Is ryk, en heiligh ook; zoo zaligh is het mal.
Den myter, en de staf, de rochels, en de kleren,
Als Peekelharings draght, en Amstels kamerheeren,
[p. 161]
    En daer dan heiligh en eerwaerdigh by genaemt
    (5350) Wat isser, dat doch meer een Bisschop nu betaemt?
Veel wonderwerken doen? dat is nu al van ’t oude.
Te letten op zyn dienst, en leeren zyn betroude,
    Gementen is te zwaer; de schrift te leggen uit?
    Dat is schoolfoxery, te bidden, dat beduit
(5355) Maer luy, en ledigh gaen; te schreien past de hoeren
En wyven allerbest, den bedelsak de boeren:
    En overwonnen zyn in leren of in ampt
    Dat was den Bisschop leet, veel liever niet gekampt,
Geswegen van de schrift, als datmen zulke heren
(5360) Zou quellen met het geen, dat nu de kinder leeren,
    Daer zy zoo heiligh zyn, en hoger van ontsagh
    Als dat een slechte Vorst, haer voeten kussen magh;
En voor haer schapen mee te sterven, en zoo deerlik,
Is zeker voor een man van wapen ook niet eerlyk.
    (5365) Dies als hem niet met al gevallen kan van dit;
    Waer of den Bisschop dan zyn heilighdom in zit?
Dat leert van my nu eens, dan heeft hy noch ten lesten
Die zoete zegening, en dat geweer ten besten,
    Daer Paulus af vermaent, te weten zynen vloek
    (5370) Zyn geestelyk geweer, en Pynlik ondersoek,
De beeltenissen dier, die ketters zyn gerekent,
In zwavel, pek, en vlam zeer grousaem afgetekent,
    En dan haer donder ook, dien vreesselyken ban,
    Die met een wenk alleen zoo menigh duysent man.
(5375) Met lyf en ziele weet in eenen slagh te velen,
En slaen die met een zwenk aen geen zy van der hellen:
    En desen blixem barst op niemant zoo verwoet,
    Als die genegen zijn om Sinte Pieters goet
Door toedoen van den droes te krenken, of begeeren;
(5380) Zoo jammert dat, en raekt die Vaders in den heeren!
    En of Sint Pieter wel eens zeiden, heere, wy.
    Verlatent altemael, en houden ons aen dy,
[p. 162]
Zoo heeft hy niet te min zijn ryker ondersaten,
Meer tollen, meergenots, en renten naegelaeten,
    (5385) Als hy zijn leven lank te winnen niet en wist,
    Al had hy nae zyn doot noch duisent jaergevist.
En als se desen schat door moort en bloet vergieten
Door gift en tovery beschermen en genieten,
    Dan is de lieve kerk, des heeren waerde bruit,
    (5390) Wel deftigh voor gestaen, en al het quaet daer uit;
Niet anders of haer wel iet quader, ooit geschiede,
Als datmen haer verkeert, en Goddeloos gebiede >
    En geve voor het gelt de zaligheit, en heil
    En alle zonden vry, en alle wetten veil.
(5395) Of dit dan deugden, of gebreken van de kerk zi jn?
En of de Pausen zelfs ook schuldigh aen dit werk zijn,
    Die dit met alle macht met vier en lonten recht
    Beweeren, engebien, albenjenoghzoo slecht,
Dat kunt gy dogh wel zien; en schynt ook wel te passen,
(5400) Op dat de iterk in bloet begonnen, en gewassen
    Ook einden magh in bloet: zy vresen (als ik acht)
    Dat ons en lieven Heer nu doot is, ende wacht
Haer dies te scherper voor zijn schapen is bevolen,
Datisnu metgeschut, musquetten, en Pistoolen’
    (5405) En of den Oorlogh dan zoo grousaem is, en wreet
    Een beter aen een beest, als aen de mensch besteet,
Zoo woest i en ongehuir, en, als de dichters stellen,
Vandayvelinnen hiergesonden uit der hellen;
    Zoo leydigh, envergift, datwaerhy nederset,
    (5410) Ook alle zeden voort verbastert, en besmet,
Zoo onrechtvaerdigh meê, als die ten roof bevryt is
En van de snootstevaekwelallerbest beleit is;
    Zoo Goddeloos daer by, dat niet ter werelt meer
    En strydt als dese krygh, en Goddelyke leer;
(5415) Zoo zietmen evenwel, zy laten alles varen,
En willen daer alleen haer diensten in bewaren:
[p. 163]
    Zoo zwak en zijnse niet, zoo kreupel, en bedaeght
    Den hemel menighmael, en aerde daer af wacght.
Met zulken zwaren bloet wort dikwils die begoten
(5420) Dat door dien grouwel scheen der wolken deur gesloten,
    Nogh zynder al, die die bloetdorstigh grousaem werk
    Uytblasen voor een deught, en y ver van de kerk,
En weten noch een recht te vinden, om met eeren
Zijns naesten lys en goet te krenken en beseeren,
    (5425) Te ver wen in haer bloet dat Goddelose zwaert,
    Dan is de liefde noch al heiliglyk bewaert.
Nu weetik niet of dit de duytsche Myterdragers,
De Bisschoppen Van maght en grote trommeslagers,
    Een dadigh Onderwys van krygh en óorlogh gaf,
    (5430) Dan of zy zelven daer een staelt jen nemen af.
Die nu zoo sleght, en recht, en zonder kap, en zegen
En zulke dingen meer als geestelyke ptegen,
    Veel liever hae de trom, aïs naè den altaer gaen,
    En trecken, voor den Paep, den helen kryger aen,
(5435) Als of het schande waer voor zulke kerken belde
Te sterven op haer bed, én niet in vryen velde,
    Maer hôort een fluxe Paep tegéven zynen Geest,
    Zoo zietnien, dat hy noch geen huurling is geweeft.
Die vooriden wollef looopt; of vraeght gy watse bennen,
(5440) Dat ichapen zullen zijn, en wòlvejacht gewennen,
    Daer weet ik nu niet ar, en kort en goet geseit,
    Dat vraeght h’aer zelven eèns, en zegt rriy dan bescheit
J ïk moet mijn aen de rest van Monicken en Papen
En ander slechte broers, een weinigh mec vergapen.
    (5445) Zy weten wel, wie van zijn heiligheit veraert,
    Die is noch zyner nogh de name mee nietwaert
Van Geestelyk te zijn gelyk zy wel begeeren,
En dies zy ook zoo vroom, en mannelyk haer weere,
    Wanneerroen haren toi, en tienden wat besnoeit;
    (5450) Dan blyfter geenen droes, geen nicker meer geboeit;
[p. 164]
Niet anders of den hel, en afgront waer gekloven,
En spoogh het altemael van onderen nae boven,
    Zo gaen die broers dan aen, en krabben om haer goet
    Dat al de werelt beeft, en siddert in zyn bloet.
(5455) En isser in de schrift een plaetsjen dan te buigen,
Om daerde slechte luy meer door te overtuigen,
    Hoe weinigh haren dienst, en zorge zy betaelt,
    Gy weet niet waer dat volk haer kloekheit dan al baett!
Zoo wortu daer de schrift, gerilloort, endoorwandelt
(5460) Maer of se van baer a mpt, en y ver 00k wat handelt,
    Daer wort niet afgeseit, en m inder afgelooft,
    Doch als ik zeggen zal, de kruinen om haer hooft
De icappen aen haer lys, de kruitsen in haer hande
Endâernochlys, enzielgegeven by te pande
    (5465) Vooru, en vooreenaer, dat isgenoegh gedaen;
    Al wilmen door de kruin, en schering dan verstaen
Eengeestelykeziel, diezuiver, en ontslagen
Van alle boosheit is, en dages wort gedragen
    Ten hemel, op de vlught van Goddelyk gepeyns,
    (5470) Dat met de werelt heeft het minste niet gemeins.
Maer dat is niet te zien, wie weet ook of het waer is
Wanneer het teeken van de kerke mee niet daer is.
    Dat is de rosen krans, de Kruitsen, en gewey,
    En niet als op de maet, van tellen en gety
(5475) Te zeggen zij n gebet, en leeren aen een touwe
Haer vader on (en gaen, en o n se lieve vrouwe;
    En zegt gy datse vaek haer zelven niet verstaen
    Wat schaet den hemel dat? die neemt bet doch al aen.
En machmen ( zeggen zy) een bedelaer niet geven
(5480) Al spreekt hy vreemde tael? wat is daer aen bedreven?
    Wat waer het Pausdom wel een jammerlyk gelagh?
    Of wat een armen droes, die haer gebet ontzagh,
Wanner de Santen al geen bidden meer verstonden,
Als in haer eigen tael, dan zou ’t voorseeker honden,
[p. 165]
    (5485) Dan waer het bidden voor de doden mee gestaekt
    Daer Heeroom andets au zoo mojen gelt af maekt.
Doch van degierigheit, de waerheitook tespreken,
Die vincmen ook by haer niet m eer, als by de leeken;
    Gelyk men die nu heët het voordeel, engenot
    (5490) Geen eere meerontzeit, geen reden, orgebot.
De grote dieven nu geenk leinen meer en schelden,
Op dat de kleine weer, de groten nies en ruelden.
    De banken van het recht zijn over al beset,
    En daerom niet een plaers voor een gesonde wet;
(5495) Het gelt zit boven aen, en oordeelt alle dingen
En lan met schyn van recht, het ware recht bedwingen;
    Het maekt den vyant lies (uw liefde weet wel hoe;
    En yoert hem kruit enloot. en onse schepen toe;
O! gelt! o waerde gelt, wy gaen met u te werke
(5500) Ale met een nieuwen Godt, alhebt gy noch geen kerke!
    Veel wysegroote luy versien aen uwen schat
    Haer eer, haer lyf, en ziel, waer doen degecken dat?
Of wil t gy die zoo kloek, en zulker wysheit vol zijn,
Voor Narren nemen aen? ey laetse liever dol zijn,
    (5505) En niet in mijn gesin, de Zotheit is tezoet,
    Te vroom, en al te slechtop zulken snoden goet,
Doch zoo veel isser af, dit mocht my noch bekoren,
Om vrou, en vooght te zijn van zoo veel grote dooren;
    Neen, dat en gaet ook niet, zy zijn maerslaven van
    (5510) De groten, en ontzien haer eigenen Tyran,
Al om dat lieve gelt; dat staet haer licht te wagen,
Wanneer een ander moet dezwarigheden dragen;
    Dus doen de vorsten ook des werelts, even als
    De lasten van hun ryk haer groten op den hals
(5515) Eerst worden neer geleit, die dese weêr verdelen
Aen minder, die se wrer noch lager al bevelen;
    En zoo met trappen af zoo laten zy ook veel
    De vromigheit en deught, haeronderdanen heel;
[p. 166]
En dese wederom, den Nonicken, en Papen
(5520) En Geestelyke luy; die zijn daer toe geschapen;
    Die hebben gelt daer af, niet anders of dit werk
    Haer gans niet aen en ging; en dese van de kerk
Die bennen ook dat pak al lange moe geworden
En hebben dat van haer dien armen bedel orden
    (5525) Geschoven op den hals; dien staet het ook niet aen,
    En laeren daer nu haer Carrhuifèrmeê begaen.
Daer blytt dan nu alleen de deugde by begraven,
Die zelden is te zien; zy weten zulke gaven
    Daer hangt geen voordeel aen, en ook is dat de plaeg;
    (5530) Zezijn wel goet voor’t hart, maerweinigh voorde maeg.
En nu de Pausen ook in haren bouw van gelde
Daer zenden zy voor eerst de Bisschoppen te velde,
    Die hebben dan al weer haer steêbewaerders daer,
    En dese wederom wat anders onder haer
(5535) Dat zijn de bedel broers; die gaen het dan besteden
Aen allerhande volk, dat beter van gebeden
    En zingen wachten kan te zien nae wol en draet,
    En op het scheren yan de schapen zich verstaet.
Dogh ik en wil ook hier my zeiven niet betasten,
(5540) Of Paus, en Kardi’nael haer doen niet ondertasten;
    Ik hope dat hetgeen ik my ter eeren maek,
    Haer heyligheiden eer het minste nieten raekt.
En of ik wat te veer nae mijn gevoelen pryse,
Paer steurt u meê niet aen gy vromen, en gy wyse.
    (5545) Ik stae de narren voor, en maek ik dat te grof,
    Dat is der zotten aert, wat weten die daer of.
Ik hebbe dit alleen een weynigh zoo gedreven
Om met een kleine proef te tonen, dat uw leven
    Niet vrolik zonder my kan wesen, noch te vreên:
    (5550) En daer komt het geluk met my in over een,
Dat valt de wijsen af, en voeght zigh by de gecken.
Wat voordeel is, en winst daer gaen zy meest me decken.
[p. 167]
    Zy krygen overvloet en a1les by geval,
    De wysen wederom den doot, of net met al:
(5555) De grote Socrates onschuldigh is vergeven
Diogenes isaen een raeuwe visgebleven,
    Een steentjen van de druif nam Sophocles de ziel
    Een Schiltpad, Eschylus den kop aen stucken viel
Empedoeles het vier van,Ethna heeft verslonden,
(5560) De wyven Orpheus, en Euripides de honden:
    Homerus die verging in armoet, en gebrek.
    Waer hebt gy dat gesien uw leven aen een gek?
Besiet Timotheus, dien veltbeer van Athenen
Wie gaf hem zijn geluk? wie bracht hem op de benen?
    (5565) Zijn wysheit zeker niet; die wasser niet mel al;
    Maer met een woort geseit, hy was geluckigh mal,
Doch waerom ook zoo’ ver nae Griekenlant te lopen
Daer hier de Narren zijn by duisenden met hopen,
    Zebennen in den raer, ze bennen ophet hof.
    (5570) Maer zotheit, ziet u voordit maekje wat te grof;
Het heet al haer geluk, daer zijnse meégeklommen.
Dat valt de wysen af, en hout bet met de dommen,
    Die zoo wat onbeschaemt van monde zijn en geest,
    En niet zoo klein), en dweegh, gelyk de wijsen meest.
(5575) Daer hout doch niemant af, men zietse van ter zijden
Met schemeroogenaen, geen menichemagb selijden,
    Den groren zijnseleet, den kleinen onbequaem,
    Haer zelven in de wegh, en nergent aengenaem.
Haer huis is vol gebrek, haer bedde vol gedanken,
(5580) De ziekte voor haer deur; en droge broot te banken;
    De wysheit zeg ik dan, dat is een groot gebrek.
    En wilt gy wijserzijn, gy wijsen, werdet gek;
Zoo slaepje met gemak, zoo ben je niet verstoten,
En aengenaem, en lies, by kleinen en by groten.
    (5585) Daer meugtgy meê bestaen, dat is het rechte stof;
    Daer wort bet Raethuisvolk,de schout, en schepens of,
[p. 168]
En wat daer meer aen hangt, en dan die grote leden,
Die mannen van gebiet, van ridderschap en steden.
    Nu werdje nae verstant en wijsheit nietgeschat
    (5590) Maer is uw lierde zot? ten minsten wordje wat,
Of wilje by wat groots by vorsten zijn, en heeren
Zoo schaft u w wijsheit af, dan benje daer met eeren;
    Of wil men ook om winst, enrykdom zichbevroên,
    Wat voordeel zal dan doch den wyien kramer doen,
(5595) Die voor een eet of tweê bekommert, en verwaert is?
Ik mein dat zijn verstant dan niet een duit hem waert is
    Een koor/man die niet eens kan Iiegen, or hy bloost;
    Die blyft by drogebroot, dat is een kranke troost;
Of Iaet gy geen bedrogh, noch woeker by hem gelden,
(5600) Hy mach wel wyser zijn, maer rijker al te zelden.
    Dus met de kerke meê, begeerje dan een trap,
    Zoo weest niet al te kloek, niet wijser als de kap
Denkt wie gy daer versoekt, en wie u ial verkiesen;
Die wijser is als zy, die moet het daer verliesen;
    (5605) De meeste stemme gelt, de gecken zijnder meest,
    En meerder ook bemint; en minder ookgevrcest.
En nu de meysjes ook, wil iemant haer bekooren,
Die leg de wijsheit af, en houd hem alt de dooren;
    De konst van minnen is (in eenen asm geseit)
    (5610) Een wijse, byzijnvrouw, een narre by de meit;
En wilt gy met een kracht van grote wysheit vryen?
Geloof my, gy en zult u leven niet bedyen,
    Hoe wijser dat gy spreekt, hoe zotter dat gy zijt;
    Hoe meerder narrery, hoewjjserweergevrijc
(5615) De rechtevrijery maer boerten is, en jocken,
Uw wijsheit haten doch de derens, alsdepocken.
    En meint men dan eens fris en vrolik ook te zijn,
    De wijse moetter uit, denarreby de wijn.
Dat geeft de rechte lust, en vreugde by de spijse;
(5620) Dies zachmen }iever daer een verken, als een wijse
[p. 169]
    Nu weet gy wel, het gelt is overal de leus.
    Het zy dan of se Paeps, of Turks zijn, of Geus,
Of Joodts, of Armiaens, of Luthers, of Mennisten,
Of Borstentasters ook, Drekwagens, Gommaristen
    (5625) Het wroeter al om gelt, de Keiser, en de Paeus
    Niet minder als het schuim des ongehuiren graesu,
Den Bedelaer zoo wel als Koningen en heeren,
Alleen de wijse luy die willen’t niet begeeren,
    En ook, gelyk zy voor den Mammon zijn vervaert,
    (5630) Zoo wil hy meê met haer niet garen zijn gepaert.
Doch of mijn roem en eer, noch wel geen einde raken,
Zoo moet ik doch een eind eens van mijn reden maken,
    Mits dat ik eerst verhael, wat mannen van verstant
    En aenzien met haer schrift, en wel ervaren hant
(5635) My zoeken nae de konst te prysen, en verheffen
En met haer eigen zelf my zelven wel te treffen,
    Om niet te zijn van u betadelt, en bekladt
    Als ot ik veel geruchts, en geen bewijs en had.
Voor eerst zoo weet gy wel, dat by gebrek van zaken
(5640) Men billik veinsen magh, om ’ t rechte nae te maken.
    En daerom zeitmen ook, het wel geveinsde mal
    Ter rechter uur en plaets is wijsheit boven al.
Dit wort den kind’ren ook van jonks aen onderwesen
En als een goede leer en richtsnoer voorgelesen.
    (5645) En heeft dan zulken eer de valsche Zotterny?
    Zoo denkt eens wat een gaef dat wel de rechte zy.
Maer noch al beter zey, dat Epicurus verken
(Zo noemt zich Flaccus zelf) men moet zijn zwarewerken
    En wysselijk gepeijns met korte zottigheit
    (5650) Vermengen al te met; dat is zoo veel geseit,
Zoo valt al uwen last, en arbeit u te zachter;
Alleen het woortjen kort dat quam niet wel daer achter:
    En op eé ander plaets daer schrijft hy weer, mijn vrient
    Het is een zoete zaek te mallen, daer het dient:
[p. 170]
(5655) Noch zeit hy op een aêr. hy wil veel liever nemen
Te schijnen luy; en zot, als wijs zijn, en zich gremen.
    En weet gy wie dit schrijft? wat verken dat ik meen?
    Het is voorseeker van de beste dichters een,
Al noemt hy zich dan zoo. Nu ziet eens daer beneven
(5660) Hoe heeft Homerus ook Telemachus beschreven
    Dien hy zoo deftigh roemt, voorseker meteen naem
    Die voor de kinder, en de zotten is bequaem.
En ook zijn Ilias, verheven tot de wolken
Wat isset? zotte drift, van veel verblinde volken.
    (5665) En Cicero beweert noch meer dit lieve mal
    Het is hier (zeit hy) vol van narren over al.
Nu weet gy, wel een goet, hoe verder zich het breidet,
Hoe groter dat het zy, en beter ook bereidet
    Tot meerder menschen dienst: of stoot gy u daer aen,
    (5670) Dat dit al Heidens zijn daer van ik hier vermaen,
Zoo weet ik in de schrift, daer aen wy zijn verbonden,
Mijn grote waerdigheit niet minder meê gevonden.
    Hier twyffelt u wel aen gy lieden die niet vry
    In dese boeken leert, dies leert het dan van my.
(5675) Doch eer ik dit bestae, zoo moet ik eerst versoeken
De heren van de kerk, zy willen my de boeken,
    Die haer bevolen zijn vergunnen op te slaen;
    Zy hebben doch daer in haer dingen al gedaen,
Zoo gunt men billik my een weinigh meê te zeggen,
(5680) En nae mijn dienstigh is, de letter uit te leggen,
    En dat by my alleen, en op mijn eigen handt,
    En alles zonder schaed en kosten van het Landt.
En zoud ik hier om ook de negen zusters halen
Zoo ver uit Helicon, wie zou de vraght betalen?
    (5685) Het landt en wil niet meer, de kosten zijn te groot,
    Zy waren anders op den Bibel wel genoodt.
Dies wil ik dan niet meer begeren, als alleene
Dat Scotus kloeke geest, by myne zich vereene.
[p. 171]
    Of voor een weinigh maer met zijn geleerde strael
    (5690) Uyt zijn Sorbona meer in mijnen bozum dael,
Een weinig, zeg ik, om een weinigh meê te blocken,
Dan mach hy yry weer gaenvoor vyftig duisent pocüen.
    Nu dienden hier wel by een geestelijk gelaet,
    Een geestelijk gebeer. een geestelyk gewaet
(5695) Maer hier leiï weer den hacht, hier ben ik dan in ’c lyden
Of my dê geestlykheit met dievery beryden
    HtrA, Als had ik van haer konsten boeken wat geroost,
    Omdat ikzooveel kerks en wijsheit heb in looft.
Doch dit en wil ik haer ook nimmermeer betrouwen;
(5700) Wy hebben al te lang te zamen huis gehouwen,
    Al nam ik wat van haer, genomen het geschiedt
    Dat gun nen zy my licht, zy besigent doch niet:
Ook iffet niet zoo vreemt indien ik wat geleert heb,
Van luiden, daer ik nu zoo lange meê verkeert heb,
    (5705) Wy lesenvaneen beelt, Priascus toegewyt,
    Van vygebomen hout; dat leerden op een tyt,
Terwyl zij n meester las viel vreemde Grieksche woord
Hoe dun kt u dan van my, wat ik dan’wel behoorden
    Te leren van een volk in allen mygelyk.
    (5710) En daerik nummermeer een stroobreetáren wyk?
En Lucianus haen, die leerde meê zoo spreken,
Door langen ommegank) endiebymy geleken,
    Dat scheelt, als dach en nacht, dies heb ik wat gevat
    Van die daer ik meê leef, ey gunt my zeker dat,
(5715) Het zelve wil ik haer nu wederom vereeren,
Wat hebben zy dan meerte klagen, of begeren?
    Nu dan ter goeder uur. Dus ziet de wijse man,
    Der gecken is te veel, daer is geen einde van.
Hier moetje dan verstaen, dit eindeloos getal is
(5720) Een teeken van zoo veel dat al de werelt mal is,
    Daer mach een vier, of vyf noch wys zijn overhoop:
    Maer waer dat dese zijn, of wie, daer zit de knoop.
[p. 172]
En Jeremias ook hier zwanger af en vol is.
De mensche, zeit hy, door zijn eigen wijsheit dol is,
    (5725) Als of hy zeggen wou daer boven is alleen
    De rechte wysheit, en de narren hier beneên.
En voor heen zeit hy meê, de mensche die vermete
Zich zijner wijsheit niet, dat is zoo veel ik weete,
    Daer is geen wysheit aen. zeit dit, die niet en light,
    (5730) Zoo denkt eens wat de schijn van wijsheit al bedriegt.
Doch dat beginnen nu de gecken meê te merken,
En merken* dat het Hof, het Raethuis, en de kerken
    Daer ook al zijn aen vast: niet dat zy ’t lesen, maer
    De Narren spreeken veel, en van natuuren waer.
(5735) Nu hoort eens wederom den Wijsen man zijn reden
En let daer vry wel op, O ydel ydel heden.
    En alles ydelheit, en leert hy daer meê niet,
    Het zy doch dwaesheit al, en dwasen wat gy ziet?
Dit Was het dat ick strax uit Cicero eens zeiden,
(5740) Dies is de Werelt zot by heiligen en heiden.
    En hoort den wysen man, nu noch al verder gaen:
    De gecken, zeit hy, die verkeren als de maen,
De wijsen blyven vast, en bennen als de zonne,
Nu weet gy wel het licht der wijsheit, en de bronne
    (5745) Die boven is alleen wort dier nu meê vertoont,
    Gelyk dan by de maen al wat beneden woont;
En onse lieven heer die doet ons ook gelooven
Dat niemant goet en zy, als die alleen hier boven,
    Dus maekt eens uw besluyt, zijn dat al narren, daer
    (5750) Geen wysheit by en woont; en wederom ook waer
De wysheit by vereent, dat die alleene goet zijn
(Gelijk de Stoicins, en die van haer gebroet zijn,
    Besluyten) waer is dan de wysheit heir beneên
    Zoo niemant goet en zy, als boven een alleen?
(5755) En Salomon zeit ook (vyftiene, twintigh eene
De dwaesheit is een vreugt den dwasen in ’t gemene.
[p. 173]
    Daer wil hy meê verstaen dat buiten zotterny
    Niet zoets, noch aengenaems op deser aerden zy:
De wysheit zeit hy meê, hoe hoger die beklommen,
(5760) Hoe dieper in verdriet, en droeffenis gezwommen.
    En in zijn kerken leer daer zeit hy zeven vyf)
    Het hart der wysen heeft in treuren zijn verblyf,
Der Zotten in geneugt. En dat noch allermeest is.
Het blykt wel dat het hem een slechte zaek geweest is
    (5765) Geleert te zijn, en wijs, men hadde dan daer by.
    (Gelyk het nodigh is, zijn deel aen Zotterny.
Of gaet u dit geloof, als wyveklap, te boven,
Zoo hoop ik zult gy doch zijn eigen woort geloven.
    Ik hebbe, zeit hy, daer mijn hert gegeven aen
    (5770) Om grondigh, en te recht te leren, en verstaen
Zoo wijsheit, wetenschap, als fouten, en gebreken
En alle Zotterny, wat is ’t nu voor een teeken
    Dat hier de Zotterny gestelt is op het lest?
    Voor zeker heeft hem die gevallen aller best.
(5775) Het is een leeraer ook, nu weet gy wel den aert is
Van alle geestlijkheit, wie meest gesien en waert is
    Die zet men achteraen, dat is een deftigh werk!
    Want zoo wort eerst voldaen de leere van de kerk.
En dat de Zotheit meer, als wijsheit zy gerekent,
(5780) Is by dien schrijver mee des Kerkenboeks getekent
    Hoe dat hy dan ook heet, doch eer ik dit verhael,
    Zoo wil ik u voor heen gebeden altemael
Om met een goet bescheit mijn reden mee te rechten,
Gelijk by Plato. doen die Soceates bevechten,
    (5785) En geven op mijn vraeg een antwoort nae mijn zin.
    Mijn heeren, looft my dit, ik wedde dat ik win.
Dies doet dan, wat ik eis; gy doet het alle dage,
En let wel naerstigh op het gene dat ik vrage.
    Wat worter meer bewaert, dat kostel is, of slecht?
    (5790) Hier spreekt nu niemant niet, dog wat gy daer op segt
[p. 174]
Dat heeft niet veel om ’t lijf, ik weet u haest te helpen
Wat vindje meer op straet, de oosters? of de schelpen?
    Is iemant wel zoo gek ter werelt, die zijn gelt,
    En wat hy waerdigh acht, zal laten op het velt
(5795) Gespreit, en onbewaert? dat kan ik niet geloven,
Daer is geen zorge doch, die dese gaet te boven,
    Hoe datmen allerbest wat kostels is, en lief
    Zal waren voor een vrient, ik zwijge voor een dief;
Daer vuiligheit, en slijk, en waer niet aen gelegen
(5800) En niemant graeg om is, genoegh zijn aller wegen.
    Dies wort het beste dan verborgen en gespaert,
    Het slechte weer veracht, gemeen, en onbeswaert;
Zoo acht hy minder ook de wijsen, als de gecken
Die wijsheit wil getoont, en zotheidt gaen bedecken;
    (5805) Dog hoort de woorden zelfs,daer van ik zey voor heen,
    En ziet eens of ik dan ook vinde. wat ik meen
De menschen zeit hy, die haer zotbeit niet ontbloten
Zijn beter, als daer in de wijsheit leit besloten.
    Dat meer is, in de schrift wort ook dit eigen mal
    (5810) Een openbartigheit gegeven zonder gal.
De wysen wederom, hoe zuyver datse bennen,
Die willen haers gelyk doch nimmermeer bekennen
    Want dus verstaen ik, dat de Kerken Leraer schrijft,
    De dwaes, wanneer hy in zijn eigen wegen blijft,
(5815) Zoo meint hy dat het ook vol zotten over al is
En alles hem gelijk, om dat hy zelve mal is.
    Dat zeit hy, tiene drie; wat dunkt u is dit niet
    Een goedertierenheit die vry wat verre ziet?
Dewyl dat ieder een zich zelven zoo behage,
(5820) En van zijn eigen deugt zoo goet gevoelen drage,
    Als die noch van zijn eer, een ander meê beryk,
    En lijde dat hem die in allen zy gelijk?
En daerom heeft de naem van dwaes een zulken groten,
En wijsen Koning ook, het minste niet verdroten,
[p. 175]
    (5825) Jae neemt die zelven aen, en is ook mooy daer meê,
    Als uit zijn spreuken blijkt, daer zeit, dartich twee,
Ik ben de zotste man van allen hier beneden;
En dit heeft Paulus ook vrywilligh zelfs beleden,
    Hoe wijs dat hy ook was, en deftigh in zijn leer.’
    (5830) Ik spreke, zeit hy, als een dwaes, en ook meer:
En waerom zei hy meer? daer wil hy by doen blijken,
Als of het schande waer in dwaesheit een te wijken.
    Nu weet ik niet of dit te Paeps is, of te Geus.
    Doch maek ik van de schrift noch gene wassen neus
(5835) Nochtans geloof ik wel, dat wil ik niet versaken,
Hier zou dat kerken Volk wel anders wat af maken,
    Als of ik hier den zin van Paulo niet en trof
    En zeggen, dat hy daer vernyd zijn eigen lof
En om met zulken vlak te worden niet getekent
(5840) Zoo heeft hy liever dit zijn dwaesheit toe gerekent
    Daer in hy zich een knecht te wesen zeit, en meer,
    Als iemant anders was, van onse lieven Heer.
Hy was het inder daet, en zonder zijn vermeten
En kost hy dat zijn volk niet beter laten weten;
    (5845) Want of al schoon een dwaes veel houde van hem self
    Die zondight daer aen niet (Corinthen twe, en elf.)
Doch wat ons Paulus hier wil eigentlyk meê leeren,
Het zy dan zus of zoo, dat laet ik die beweren
    Die doch zoo besigh zijn, en nimmermeer versaedt
    (5850) Te schryven om gewin, om hoogheit, of om haet
Of anders ergent om, wat nu kan lepel licken,
Dat vind al aen de schrift het zijne voort te vlicken.
    Het schrijven is geen konst; maer hier aen leit het al
    Wien dat men het vereer, en hoe het heten zal,
(5855) Dus heeft ook nu de schrift een zulken steert gewonnen,
Wie al zijn leven las, die had se pas begonnen.
    Haer wetten zijn nu meer, haer heiligen daer by.
    Veel offeren voor een; voor ene helle, dry:
[p. 176]
En wil daer ieder een, een weinigh noch aen lassen
(5860) Zoo denkt eens, (lieven Heer) wat wil die dan al wassen!
    Men rekt, men buigtse vast,men timmert al daer aen;
    En isset dan niet goet, het is om goet gedaen.
Doch hier zijn eygentlick de Leeraers toe bescheiden,
De hemelen, dat is, de schriften uyt te breyden,
    (5865) Te recken als een huyt: want ook by Paulus meê
    De schriften strydigh zijn, die op haer eigen stee
Wel komen over een, en tonen niet te stuyten
Of anders gaet zich hier Jeronimus te buyten.
    Dat Paulus. zeit hy, wil de vreemden van de Kerk
    (5870) Het Griexe Heidendom gebruicken aen zijn werk,
Verwondert dies u niet; die van Athenen mede
Die maekt hy anders diets, als haer altaer belede;
    De woorden waren meer, en anders ook gemeent.
    Daer heeft hy na zijn hart de besten uitgeleent.
(5875) Doorsiende, zeit hy, by geval eens u altaren.
Zoo zach ik daer wat vreemts; van alle, die daer waren,
    Stond ene my wel aen, getekent by gebot
    Van die hem niet en kent, den onbekenden Godt.
Dit is hy dien ik eer, dit is hy dien ik leere;
(5880) Die zal u zijn bekent, wanneer ik u bekeere;
    De Goden die hier staen, dat zijn uw Goden niet;
    Dit is hy. dien gy bidt en dien gy niet en ziet.
Dus heeft hy nae de geest, en waerheit dit gedreven
Hoe wel niet meer als dus, den altaer was beschreven
    (5885) Den Goôn van Afrika, AEurope, Asië,
    Den vreemden Goden, en den onbekenden mee
Dus wist hy daer het goet te trecken uit het quade,
En liet het ander staen; dat quam hem niet te stade.
    En stond dat Paulus vry, gelyk hier is geseit,
    (5890) Zoo heeft hy ook dien wegh een ander mee bereidt:
Het gene, dat als doen met reden mocht geschieden,
En kan nu niemant ook met reden noch verbieden.
[p. 177]
    En slaet de kerke nu niet hem noch eene munt,
    Zoo kan haer ook de macht niet minder zijn gegunt.
(5895) En daer op heeft zich veel de Geestlykheit verleeken
En Paulus met een greep dat aerdigh afgekeeken,
    Om meê zoo wel de schrift te buygen op haer hant,
    En wat haer niet en dient te stellen aen een kant.
Dies hier eens wat gevqegt, en daer wat afgebeten,
(5900) En gins weer aen geset, dat geeft een wonder eeten!
    Daer wort het slechte volk zoo zoetjes meê gewiegt,
    En niemant wil, of derft eens zeggen, Heeroom liegt;
Het staet doch in de schrift, en die vermagh geen jocken,
Schoon of het al wat vreemt besnoeit is, en getrocken:
    (5905) Zy doen het evenwel zoo cierlyk, dat zich daer
    De Rechtsgeleerde zeer aen steuren, als of haer
Dit konstjen waeralleen, en in de pap gegeven
Zoo kloek te zyn, en met de wetten zoo te leven.
    Doch wat en lukt ook nu de geestlykheit al niet?
    (5910) Voorseeker alles wel, gelyk men daer aen ziet,
Dat Lukas ons beschryft. De Heere, zeit hy, vraegde
De boden van zyn woort, of iemant zich beklaegde
    Van armoet aen gewaet, aen teergelt, of geweer,
    Terwyl zy over al getuigden van zyn leer:
(5915) En als zy zeiden neen, haer hadde niet ontbroken,
Gedenkt dan, zeid hy weer, ik heb het u gesproken;
    Uw mantel, en uw zak, gewilligh daer aen geeft,
    Jae wel uw onderkleet, die anders niet en heeft
En koopt nu vry geweer. wat dit nu zy te zeggen
(5920) Dat weet een kloeker hooft zoo snedigh uit te leggen,
    Of ik het waer geweest, (en vraegt gy wien ik meen
    Dat zal ik u daer nae wel zeggen, maer alleen)
Den buidel, en geweer daer, zeit hy, wil de Heere
Het teergelt meê verstaen; en dat men zich venveere,
    (5925) By tyden van vervolgh; wat mach ons lieven Heer
    Zyn vroom onnosel volk nu zetten op geweer?
[p. 178]
Daer hy doch zoo veel roept, lydt onrecht, zyt gesmeten,
Verdraegt, en doet al goet: dit is hem nu vergeten:
    Of wil hy dat men zoogeen wapens zich en maek,
    (5930) Den wever van de boom, den visscher van den haek?
Of meynt hy ook een zweert om geestelyk te stryden,
Om onse geile vlees te temmen, en besnyden,
    En raken met de punt tot binnen in de ziel?
    Jae zeker isset dus, het zweert dat hem geviel,
(5935) Dat alle quade lust des harten kan besnoejen,
En laeten daer in niet, als waere deugden groejen;
    Want hoe zou die zyn volk doch raden aen het zweert
    Die voor zyn eigen lys geen tegenweer begeert?
En zey, staekt u geweer; ik zeg u van te voren,
(5940) Wie dat in handen neemt, die gaet daer meê verloren:
    Hoe past nu zulken zin by dese woorden hier?
    Gelyk hy by de schrift, en d’Ezel by de lier.
Een ander dien wy ook zyn naem hier niet en stellen
(Of wel een Jorden was) die maekte van de vellen
    (5945) Daer Habakuk af schrijft, dat niemant ooit en docht,
    Hoe geestigh, en geleert, zoo ver is dat gesocht.
De woorden zyn aldus by Habakuk beschreven
De landen Madiams haer huyden zullen beven,
    Dat is, de hutten van haer legers die weleer
    (5950) Van vellen zyn gemaekt maer desen goeden heer
Die zich op dit gebruik van spreken niet besint heeft,
Of meer de Martelaers, als Madiam bemint heeft,
    Die spelt ons hier een Sint Bartholomeus uit,
    En wil daer meê verstaen zyn afgetogen huit.
(5955) Het is niet lang geleen, doen was ik zelven onder
De geestelyke meê daer hadden wy een wonder
    Geknibbel, or men zou de ketters met geweer
    En branden doen te niet; of met de reine leer,
Getrocken uit de schrift; een deel geviel het moorden,
(5960) En een of twee de leer: dit moeiden en verstoorden
[p. 179]
    Een ouwen grysen kop geweldigh, die alleen
    De wysheit altemael gekropt had, als het scheen,
En die begost u daer zijn bakhuis schrap te stellen,
Met woorden van gewicht, en anderhallef ellen
    (5965) (Doch geen zoldaten maet)en weet gy, zeid hy, niet,
    Wat Paulus hier u in zoo dudelyk gebiedt?
Een ketter, daer u woort, en straffe niet en voordeelt
Dien mydet, want hy by zich zelven is veroordeelt.
    Hier docht hy was genoegh bewesen in de zaek,
    (5970) De ketters mosten aen de galg, of aen de staek.
En wilt gy reden van dit vinnigh oordeel weten?
Hy was in zijn Latyn onnosel, of versleten,
    En daerom was dien hals dus overgeven quaet;
    Dat Paulus mijden noemt, voor moorden hy verstaet.
(5975) Maer anderen die meê zoo veel als hy verstonden,
Verklaerden dat het wel, en deftigh was gevonden,
    Veel lachten ook daerom; maer noch een ouwen vos
    En vogel met een bek, die brak ten einden los.
En zeide, vraeght gy noch, of branden, en verworgen
(5980) De ketters waerdigh zijn, laet my daer vry voor sorgen:
    Hoort eens wat seit de schrift, zoo gy se maer verstaet?
    Het leven, zeyt se, geen boosdadiger en laet,
En is de ketter dan boosdadigh, als wy zeggen,
Zoo kan hy zich het vier, en galge niet ontleggen.
    (5985) Dat was hem recht geseit, nu most de ketter voort,
    En zulken wetenschap had niemant ooit gehoort.
Maer ofmen ook eens wist wat zulken woort betekent?
En wat in dese wet boosdadigh is gerekent?
    Daer was niet aen gedocht, en alsmen daer op ziet
    (5990) Zoo meint doch hier de schrift voor al den ketter niet.
Waerzeggers, Tovenaers, en die den droes besweeren,
En diergelyken volk die wil de wet des Heeren
    Veroordeelt, en gedoot; want anders zou een vraet,
    Een leugenaer, eeu guit om datse meê voor quaet,
[p. 180]
(5995) Gerekent zyn, en boos, dit zelve vonnis halen,
En wat nu niemant straft, met haren hals betalen.
    Myn heeren, die nu dit tot uwen voordeel stelt,
    Bedenkt eens of gy ook uw eigen oordeel velt:
Wat is doch hoerery? geloof, en echt te breken?
(6000) Met schyn van heiligheit de zonden aengestreken?
    Wat Is de dronkenschap? de bitterheit, en haet?
    De pracht? de hovaerdy, en heimelik verraet?
Wat isset, dat men zoo met moort, en branden woede?
Of hout gy zelven u genadigh dat te goede?
    (6005) Doch ’t is al lang genoegh, en zot genoegh geteemt,
    Op datmen my dit ook niet qualik af en neemt,
Als of ik nu al meê die neringh gingh beginnen
En groote boeken schreef, om groter goet te winnen,
    Gelyk al veel geschiet, neen vrienden, ziet my daer
    (6010) Uw leven niet voor aen, dat voordeel laet ik haer;
Al gaense dan niet zelf hun wegen, en gesetten,
Zy houden doch de winst, een ander hou de wetten.
    Ik heb dit maer alleen een weinigh aengeraekt
    Om u te laten zien, wie nu geen zonde maekt
(6015) De zinnen van de schrift, te drajen, en te buigen.
En dat beweer ik u met heilige getuigen,
    Met geestelyke luy, en staet het die wel aen,
    Waeromme zout van my dan qualik zijn gedaen?
Al isset niet zo kloek,denkt waer het ook van daen komt,
(6020) En wat de wysheit u wel dier, en hooch te staen komt.
    Gy weet wel datse nooit ten vollen is betaelt,
    En datmen ook niet veel voor hondert daler haelt.
Nu zal ik u eens weer uyt Paulus wat verklaren
De gecken, zeit hy, die verdraeght gy wonder garen
    (6025) En meint zich zelven daer. en wederom daer naer
    Ontfangt my als een dwaes, ook zeit hy op een aêr,
Ik heb in dwaesheit, en niet hoogh met u gesproken
En weer, wy bennen zot geworden, en gebroken
[p. 181]
    Om onses Heeren naem. Jae dat noch meer is, hy
    (6030) Beveelt die zotheit ons, als of se nodigh sy.
Wie van u allen schynt geleert, en wijs na desen,
Die, zeit hy, werde zot, dat zal hem wijsheit wesen;
    En diergelyken meer; dus laekt hy over al
    De wysheit, en hy pryst het lieve zoete mal,
(6035) Als nodigh, en gewenst, dat is een krachtigh oordeel
Van een zoo groten licht, en al tot mijnen voordeel.
    Wie kent zoo wel een zot als zulken wijsen man?
    Wie doet daer ook zoo ront belydenisse van?
En dit is noch al niet, maer hoort eens watter meer is,
(6040) Hy zeit dat ookwat zots by onse lieven Heer is.
    Des heeren zotheit is noch wijser, zeijt hy, veel
    Als al de wysheit hier beneden is, en heel.
Ook isset niet zoo vreemt, al heeft den hemel garen
Met dwasen meest te doen; die wys zijn, en ervaren
    (6045) Die bennen meestendeel den groten ook verdacht,
    Dus Dionysius meê Plato heeft veracht.
Wat hadde Caesar doch aen Cassius te vresen?
En Brutus van gelyk? zy waren meer belesen,
    En ook veel wyser als Antonius, die meest
    (6050) Al vrolik was en vol, en daerom niet gevreest.
Waerom heeft Nero meê zijn Seneka vergeven?
Hy was hem al te wys, de zotten liet hy leven.
    Zoo doet den hemel ook, de wijsen hy verdoemt,
    Om dat de wijsheit al te vele zich beroemt.
(6055) Dat leit ons Paulus ook hier meê genoegh te voren,
Des Werelts dwaesheit by den hemel is verkooren.
    Ook zeit hy kort daer aen, des Heeren wille wast
    De werelt goet te doen, door dwaesheit, en de last
Der zonden nemen heen; en dus zoo moet bet wesen
(6060) Want door zijn wysheit kost geen mensche dog genesen.
    De Heere zeit ook zelf door Esaias, ziet,
    Ik zal de wysen al haer wysheit doen te niet;
[p. 182]
Der kloeken wetenschap en wil ik niet begeeren.
En elderszeit hy weer. De Heymenis des Heeren
    (6065) Die voor den wysen leit verborgen, is alleen
    Den kinderen, dat is, den Zotten, nu gemeen.
Dus stelt hy overal die grote wysen minder
Als visschers, tollenaers, als wyven, en de kinder,
    Want zulken mallen volk dat is hem lief en waert
    (6070) Gelyk ook al het veê, dat van geen leeuwen aert
En lose vossen is, maer slecht en zonder galle,
Dat staet hem beter aen, als kloekste wel van alle.
    Dies heeft hy liever ook een Ezelin gezaelt.
    En nae geen kloeke guyl, en hoger draf getaelt,
(6075) Om zoo Jerusalem eenvoudich in te ryde,
Die doch wel Draeken ook een Leeuwen dorst beschryden,
    En leggen onbevreest dien bosen helschen hont
    De ringen in de neus, den breidel in de mont.
Dus is ook in de schrift aen Schapen en aen Lammer
(6080) En Duiven meer gedacht, als heiliger, en tammer
    Dan al het ander vee, dat meer in ’t harte voert,
    En wert ook meestendeel ten quaetsten aengeroert.
En dies zoo bennen ook voor Schapen die gerekent,
Die boven in het boek des levens staen getekent.
    (6085) Nu weet gy wel een Schaep dat is een arrem beest,
    Onnosel, bot en zot, en lykt my allermeest,
Seit Aristoteles; en zulke moeten ’t wesen,
Die van den Hemel zyn gestelt en uytgelesen
    Tot Schapen zyner wey, die staen alleen hem aen;
    (6090) Daer is hy herder af, en-laet de wysen gaen.
Wat is nu voor een slot hier anders uyt te trecken,
Niet anders als ik zeg, de werelt is vol gecken,
    De vromen meê getelt, en wat den heere vreest;
    En die zich wyser acht, die malt noch allermeest,
(6095) Dewyl hy niet en weet, of niet en kan betrachten
Hoe klein de schriften al des werelts wysheit achten;
[p. 183]
    En hoe de Heere selfs de kloeke werelt haet
    En daer zyn eigen volk van waerschout, en ontraet,
En wil geen ondersoek van zyn geheime zaeken.
(6100) Wat reden? als alleen, om haer niet wys te maeken;
    Waerom wierd’ ook die twee wel eer in ’t Paradys
    Dien eenen boom ontseit? hy maekten haer te wys.
Dat was ook hun bederf, sy braken, en genoten
Soo drae niet van de vrucht, of datelyk ontsloten
    (6105) Haer oogen en verstant; doen was het wel gemaekt;
    Haer schamelheit ontbloot, haer lichaem moedernaekt
Haer heyligdom geschent, haer wetten overtreden,
En van haer eigen vleesch verworpen, en bestreden,
    Zy daer by noch verjaeght, verbannen uyt den hof,
    (6110) En mosten wederom tot aerde gaen, en stof;
Als of de Wetenscbap een dodelyk vergift is
In welstant en geluk, gelyk hier uyt de schrift is
    Gebleken, en verhaelt, hoe wel ook Paulus zeyt,
    De wysheit is niet meer als opgeblasentheit
(6115) En hier uyt acht ik, heeft den Abt van Clarevalle
Dien Oort daer Lucifer zyn zetel boven alle
    De Thronen zetten wouw, en maken zich beroemt,
    Niet anders als den berch der wetenschap genoemt.
En hoe de dwasen in den hemel zyn geleden
(6120) Dat is genoech te zien, alleen aen haer gebeden,
    Daer op de slechte geest en vroom nae boven dryft,
    Als hier de wyse wroet, en by der aerden blyft.
Nu let eens hoe wel eer de heyligen ook plegen
De zonden uyt te doen; den hemel te bewegen
    (6125) Voor haer verkeerde volk, O Here (zeiden zy)
    Siet aen haer onverstant, en grote zotterny,
En wilt dit zwacke vleesch zyn doorheit doch vergeven,
En dan zoo was het vaek wel kloek genoegh bedreven.
    Dus roert Aaron oock zyns zusters zonden aen,
    (6130) Vergeeft ons, zeyt hy, dat in dwaesheit is begaen,
[p. 184]
Om beter by den Heer zich beyde te versoenen:
Dat is, op mynen naem de zonden uyt te boenen.
    En dus beklaegt ook Saul het ongelyk dat hy
    Docht David aen te doen, Ik hebbe, zeyt hy, my
(6135) In doorheit zeer ontgaen, en David van gelyken
Die noemt zyn zonden ook en schult van af te wyken
    Een dwaesheit; anders niet, als of hy zyn genaed’
    Door my genieten most, daer was geen ander raet.
En dus seyt Paulus ook. Ik heb voor myne zonden
(6140) Om myn onwetenheit genade noch gevonden
    Maer nu onwetenheit, hoe noemt gy dat gebrek?
    Wat dunkt u of het wel wat anders is als gek?
En wat is ook genae zyn dwaesheit toe geschreven?
Als, waer hy wijs geweest, het was hem niet vergeven.
    (6145) En ziet daer valt my noch wat anders in de zin,
    En vraegt gy hoe, zoo spaed? het viel my eer niet in.
Dien Konink en Propheet met harten leet bevangen
Die zuchtet, en verzaekt aldus in zijn gezangen,
    De misdaet mijner jeugt, en zottigheden* Heer
    (6150) Daer ziet doch over heen, en rekent die niet meer.
Hier stelt hy twederley, die meugt gy wel betrachten
Voor eerst zijn jonge jeught; wat zijn doch haer gedagten?
    Maer enkel ydelheit, en rechte narrery;
    En daer zoo stelt hy noch zijn zottigbeden by;
(6155) En hier op dient gelet, hy zeit zijn zottigheden,
Dat isser meer als een, en dit om zijn gebeden
    Te wapenen met kracht van dwaesheit boven al,
    En dies zoo noemt. hy ook een eindeloos getal,
Doch daer van al genoegh; ik raek hier in de boeken,
(6160) En zie voor oogen meer als daer is in te zoeken;
    Dewijl dat ook de kerk, en algemeine leer
    My dienen; en bestaen, Ik zegge min, of meer.
Besiet den yver eens, voorzeeker ik en vinder
Geen meer, en groter als by wijven is, en kinder:
[p. 185]
    (6165) Die dringen in de kerk, en vechten om de plaets,
    En zijn wel buyten die, de beste kameraets.
Daer kan den yver vaek dit volkjen zoo verleiden
Men riep de koster wel, en Heer oom om te scheiden.
    Waer vint gy onder u, gy wijsen, als gy meint,
    (6170) Een yver hoe hy zy, dien dele niet verkleint?
’t Is waer daer hebben ook wel mannen om geleden,
Maer die en wierden van haer vrinden niet bestreden
    Doch zoo veel isser af, de Papen binnen Meens
    Die vochten ook wel eer om ’t lieve zitten eens,
(6175) Hoe wijsselik en vroom, dat kunt gy lichter achten,
Dewijle daer de droes wel hartelyk om lachten.
    Dat was een misverstaht, de Bisschop, en den Abt
    En waren daer niet toegeschoren, en gekapt,
Om voor haer hoogheit met den swaerde zich te wreken,
(6180) Dat heeft in anvank in de kerke wel gebleken,
    Daer wat geen hoverdy; geen pracht, geen overdaet,
    De grote wijsheit. en geleertheit in den haet,
Hier tegens wederom de nedricheit, en slechte
Eenvoudicheit omhelst, gehouden als het rechte
    (6185) Kenteken van de leer, en voor een eigen merk
    Dat boven ander droegh die eene ware kerk.
En eindelik geen zot, die zotter schijnt te leven,
Als dese, die zoo gans en gaer zigh overgeven,
    Om nae de reyne leer te leven onbesmet,
    (6190) En dragen in gedult ten hemel haer gebet.
Die geven zoo haer goet, haer vlees, en bloet ten besten,
Of ’t haer niet aen en ging’, en voeden zich en mesten
    Met vasten, en geschrey, met waeken en verdriet
    En wenschen al den doot, en om haer leven niet:
(6195) En met een woort geseit, het leven datse leiden
Schynt van haer leven al, en eigen bloet gescheiden,
    En elders heen verhuyst; en die dit nu gevalt,
    Wat is haer leven doch? voorseeker recht gemalt.
[p. 186]
En dies soo wierden ook de jongeren, des Heeren
(6200) Voor dronken aengesien en zoeten, in haer leeren,
    En dat ook niet zoo vreemt; want Festus meê zo haest
    Hem Paulus onderwees, hout zeide hy, gy raest.
Maer doch dewyl ik eens my zelven ben ontlopen,
En met den Ezel in de Leeuwen huyt gekropen,
    (6205) Zoo moet ik verder gaen, en tonen u hier by,
    Dat aller vromen heil, doch anders niet en zy,
Als dwaesheit (met verlof en neemt my dat niet qualik)
Het is voorseeker waer, al luidt het wat ongalik.
    Zwijgt maer een weynig stil, en spreekt dan u gebrek,
    (6210) Gy zult het wel verstaen al is uw liefde gek
Wat Plato van de ziel wel eertyts heeft gesproken,
(Te weten, dat haer kracht belemmert, en gebroken
    Door onse grove vlees, niet smake, nogh en zie
    De waerheit in der daet, en nuttigheit, van die)
(6215) Daer zijn wy schier in eens; en verder zoo besloot hy,
Dat overdenken van de mensche zijnen doot, zy
    Den wegh der wysheit eerst, om dat zigh dan de ziel
    Van al wat zichtbaer is, en tastelyk onthiel,
Gelyk als in de doot; zoo lange dan de gangen
(6220) En aderen des lijfs, de Geest daer in gevangen
    Wel besigt, en bedient, zoo noemt men ons gesont:
    Maer als hy eindelyk wil breken dat verbont,
Verlaten dit gebouw dat allen smerten vol is,
En gaen zijn vrydom in. zoo seytmen dat hy dol is;
    (6225) En zijn de zinnen dan gebroken, en verrukt
    Door krankheit die het vlees, en vrye krachten drukt,
Dan is het dollery, dat ziet men al te male,
Daer is geen twijffel aen; en veel in dese quale
    Zijn wonderlyk gestelt, en vreemde dingen zien,
    (6230) Zoo wat voor handen is, als waer het zal geschien,
Ook vele die haer spraek ten enemael verkeert is,
En spreeken vreemde tael, en wat haer nooyt geleert is,
[p. 187]
    Een teeken dat de ziel haer vrydom nu genaek
    En van het zwacke vlees zigh beter meester maek.
(6235) Dies vaerdigh om te gaen, en willigh om te scheiden
Begint haer deugden vast, en krachten uyt te breiden
    En hieruyt komt het ook, geloof ik, als het hert
    Nu ringe met den doot, en vast verwonnen wert,
Dat menichmael de ziel haer tonge dan ontsluyte,
(6240) En vreemde dingen spreek, die wonder zijn, en uyt de
    Verborgentheit geput. En of dit nu en dan
    Door vromen yver ook eens beurden, als het kan,
Dat mach veel licht dan wel dien zelven aert niet wesen,
Van dolheit, maer nochtans zoo seer gelyk by desen,
    (6245) Dat al de werelt schier geloven zal het zy,
    Gelyk het anders is, een rechte raserny.
Te meer omdat alleen, een volkjen, van getalle
Zoo weynigh, en gering ten enemael van alle
    De menschen hier beneên in allen zoo verscheelt,
    (6250) En houde zich, als van het grote deel gedeelt.
En dese gaet het dan niet anders als de gene,
Die vast in Platoos hol gebonden, zich alleene
    Vergapen aen een schijn, en schaduwe van iet
    Das voor haer oogen speelt; en zoeken verder niet;
(6255) En een nu van haer ontlopen hier nae boven
Die keerde wederom, en wouw haer doen geloven
    Hy had de zake zelfs, en sekerheit van dien,
    Dat haer de schaduw gaf, voor oogen hier gesien,
En dat het wel met haer elendigh zy geschapen
(6260) Die aen een schaduw zich alleene zoo vergapen
    Als aen een grote zaek, en mijnen daer noch by,
    Dat buyten desen schijn niet meer daer aen en zy
En zou die wijse man niet schelden, en beklagen
Haer blinde zotterny, en medelijden dragen,
    (6265) Met zulken slechten volk? daer van hy doch bespot
    En anders niet zou zijn gerekent als een zot.
[p. 188]
En dus zoo gaet het ook al meestendeel op aerden.
Het slecht gemeine volk dat houdt alleen in waerden,
    Wat meest lichamelyk voor ogen is, en niet
    (6270) Het gene daer de ziel nae luistert, en op ziet;
De vrome wederom die willen, en betrachten
Den Geestelyken schat alleenich, en verachten
    Al wat het lyf genaekt, en wat het oge ziet;
    En daer zy hene zien daer gelt het ooge niet.
(6275) Zy laten ongemoeit, en aen het aertsche blyven,
Die geestelyk vergaen, en vleesselyk beklyven,
    Die voor het eerste zien naer hoogheit, en gewelt
    Van rykdom, en daer nae de vruchten van haer gelt
In wellust, en geneught des Lichaems aen te leggen;
(6280) En vraegt gy nae de ziel? daer valt niet af te zeggen.
    Ook veel, die daer van niet geloven onder haer,
    Om datse niet en zien of watse zy, of waer.
Maer hoe de Vromen zich daer eenig in bemoeyen,
Dat is genoech bekent; zy laten alles vloejen,
    (6285) En letten op de ziel, en waer die komt van daen,
    En hopen noch met haer daer weer eens heen tegaen.
Dies wat de Werelt magh besitten, en bekooren
Dat achten zy al niet; of zijnse wat te vooren
    In zegen, en geluk, zoo dienen zy de winst
    (6290) Al voor den armen meest, en voor haer zelven minst.
Daer bennen trappen ook in allerhande zaken,
Die groter onderscheit by die, en dese maken.
    De zinnen dan voor eerst, al zijnse met het lyf
    Wel altemael verplicht, zoo bennen dese vyf,
(6295) De reuk, gevoel, en smaek, het horen, en gesichte
Doch grover als de rest, die nergent nae zoo dichte
    Aen onse vlees, en bloet geboeyt zijn, en verwant,
    En meer daer af bevrijt; te weten het verstant,
Het willen, en gepeins, al zijn die wel van binnen,
(6300) Nochtans wat vryer van het Lichaem, als de zinnen,
[p. 189]
    En waer zich dan de ziel ten vollen toe begeeft,
    Daer zietmen dat se mee haer meeste krachten heeft.
De vrome dan, die heel de vyfe niet en achten,
En wat daer vreemt af is, alleene gaen betrachten,
    (6305) Die schynen menighmael niet anders als verdooft
    Van voelen, van gesicht, van reuk, en smaek berooft,
En in die vyve weer die haer te zeer beswaren
Daer in is allerbest ’t gemene volk ervaren;
    En in de rechte niet, daer zijnse weder mal,
    (6310) Gelyk de vromen in de vyve niet met al,
Dus was Bernardus ook, doen hy den Oly nutte
Voor wijn in zynen dorst, dat scheen wel of hy dutte;
    Maer neen hy was zoo zeer verrukt in zijnen geest,
    Het doch hem even goet ook wat het waer geweest.
(6315) En waer een slechten bloet op die manier bedrogen,
Hy haddet drae geproeft, en ’t harte wel gespogen;
    Zoo vaerdigh zijnse daer, en hoe gemeiner aert,
    Hoe beter datse met de vyve zijn bewaert.
Ook wertter wederom een zielen lust gevonden,
(6320) Die aen het druistigh vlees wat naeuwer is gebonden,
    Als Wellust, hovardy, misgunst, en overdaet
    In slapen, spijs, en drank; in toornigheit, en haet:
Waer tegens wederom de vromen al haer leven
Te kanten zijn gewoon, en ridderlyk te streven.
    (6325) Het slecht gemeine volk is daer in weer zoo bly,
    En meynt, dat zonder die geen leven leven zy.
En eindlyk zijn der ook noch meer genegentheden
Die tussen beiden gaen, en beter zyn geleden
    De liefde van zijn bloet, zijn vaderlant, en heer
    (6330) En tussen man en vrouw, en diergelyken meer:
Van dese schijnt wel of ’t gemene volk wat houde,
Te weten min of meer, doch niet gelyk het zoude,
    En als de vrome doen, die dese gans en gaer
    Ook poogen uyt haer hert te roeyen, als se daer
[p. 190]
(6335) Niet bennen nae degeest, en dat men zoo beminne
Zijn Ouders, en geslacht, niet nae zijn eigen zinne,
    Of om den bant alleen, van vrientschap, of het bloet,
    En dat men was van haer gewonnen. of gevoet.
Maer zoo veel als hun deugt, en vromigheit belanght,
(6340) Dat ook haer liefde daer, en harte zich aen hanght.
    Daer zien haer oogen op, dat stelt haer liefde maet;
    Die nader niet en acht, en verder niet en gaet.
En dese winkelhaek, haer dient in alle zaken,
Wat zichtbaer is, en ook niet heel end’ al te laken.
    (6345) Dat staet haer meê wel aen, maer nergent nae zo zeer,
    Als dat se niet en zien, daer is haer liefde meer.
Zy zeggen dat in dienst en heilighdom der kerken,
Daer dient de ziele met het lichaem meê te werken.
    En offer imant al de strenge vasten hiel
    (6350) (Daer op de slechte luy, betrouwen lyf, en ziel)
En zyn begeerlikheit niet temden, of besnoeide
Die laet de ziele gaen, daer hy het lichaem boeide.
    Dat most van boosheit ook, en zonde zyn getemt,
    Of anders bleef de Geest noch schuldigh, en beklemt
(6355) In vuile slaverny, en kost niet los geraken,
Om hier de vreughde van den hemel eens te smaken.
    Daer zyn de vromen dan in besich; en benout
    In allen wat de Geest by desen aerden houdt;
De slechte wederom die blyven hier beneden,
(6360) En groeyen, als haer vlees is vry, en onbesneden,
    En achten anders niet als wat het oge ziet,
    En dat is haer geloof, en verder gaet het niet.
Dus zijn se beide gaer verscheiden in haer wesen,
Wat dese willen hier, dat willen die na desen,
    (6365) Ook eren zy den heer in groten onderscheit
    De vrome dat men ziet, de slechte dat men zeit.
Die werden door de boet, en reine leer bewogen,
En dese door gezang, en kostelheit der ogen;
[p. 191]
    En om dit onderscheit, en merkelyk verscheel
    (6370) Dat tussen beide gaer te groot is, en te veel;
Zoo meinen dikwils die, dat dese stapel gek zijn,
En dese wederom, dat die van dat gebrek zijn.
    En ziense beide recht, zoo moet de werelt vol
    Van Narren zyn, of wel de meeste deel al dol.
(6375) Of zal het eene zijn van beiden, als ik mene,
Zoo zijn nae mijn verstant de vrome gek allene,
    Gelyk gy beter zult begrypen, en verstaen
    Wanneer ik nae myn woort, u klaer zal hebben aen
Gewesen, dat de Geest verrukt, en opgetogen
(6380) Ook dol zy enichsins, en buyten zyn vermogen.
    Gelooft dan vry voor eerst dat Plato, dus al heeft
    Wel eer hier afgedroomt daer hy dit vonnis geeft
Van alle raserny, wat toe val datter in is,
De beste van geluk, en zoetste wel de min is.
    (6385) Want die zoo zeer bemint, die leeft hem zelven niet?
    Maer in het gene dat hy lieft, en liever ziet,
En hoe hy verder van hem zelven dan gerukt is,
En met zyn zin, en ziel daer dieper in gedrukt is,
    Verloren, en gemist in ’t gene dat hy vryt,
    (6390) Hoe minder hy zich heeft, hoe meer hy zich verblyt.
En als nu zoo de Geest het lichaem laet verlegen,
En elders heen verhuist, en besicht niet ter degen
    Het werk tuigh van zyn vlees, is hy dan, die zo leeft,
    Niet zinneloos genoegh, die gene zinnen heeft?
(6395) En zinneloos is dol, daer valt niet op te zeggen;
Dat weet gy zelven wel, en zonder uyt te leggen;
    En hoe de liefde meer ontsteken is, en vol,
    Hoe groter raserny, en meer geluckigh dol.
En wat zal dan nu zyn der zaligen haer leven
(6400) Hier boven, daer se nu zoo vierig* al om streven?
    Als namentlyk de Geest, zal met een nieuw gewelt
    Het lyf verheren daer, gelyk een sterker helt,
[p. 192]
En zonder grote strydt, dewyl hier al te voren
Het Lichaem van hem was gesuivert, en herboren;
    (6405) Om die verandering te lyden, en ook meest,
    Om dat hy zelven van dien allerhooghsten geest,
Die zonder eind’, en maet, is sterker, en vervaerlyk,
Zal werden ingelyft, zeer vreemt en wonderbaerlyk.
    Zoo dat de gansche mens die dese vreughden plukt,
    (6410) Zal van hem zelven zijn, en buyten zich gerukt,
En daerom ook alleen geluckigh, en zoo blyde
Dewyl hy buyten zich gestelt is, en wat lyde,
    Dat onuytsprekelyk in hoger overvloet
    Hem overschaduw van het allerhoogste goet.
(6415) En of nu dit geluk niet eer en zy volkomen
Voor dat de ziele weer haer vlees heeft aengenomen,
    Nochtans dewyle dat der vromen leven maer
    Een overdenken zy, van’t gene dat hier naer
Hun eewigh is bereidt, zoo schynt haer van te voren
(6420) De reuke daer al af, en proeve reets geboren,
    Hoe wel dat dese smaek zoo slecht is, en gelyk
    Een schaduw of een droom, by Godes hemelryk
Dat eewigh dueren zal, zoo staet haer doch niet eene
Van al de Werelt aen, als dese vreught alleene:
    (6425) Zy kennen geen vermaek, nog blytschap hier beneên
    Of schoon ook al de vreught gesmolten waer in een.
Zoo vele beter zyn de Geestelyke zaeken,
Onsichtbaer, en verwacht; als die wy zien, en raeken
    En dit is ook het geen, daer van ons is geseyt,
    (6430) Het welk den hemel heeft den zynen toebereyt:
Dat ooit geen oogh en sagh, geen ooren ooit genaekte,
Noch in des menschen hart ooit daelden, of geraekte.
    En die dan hier in dus verkracht zyn, en vervoert,
    Dat weinich doch gebeurt, die zyn ook als beroert
(6435) Van zinnen, en verstant, en spreken wonderheden,
Geen woorden van begryp, of menschelyke reden,
[p. 193]
    En geven menighmael een zinneloos geluit
    Dat met haer eigen zin, en wille niet en sluit.
Ook zietmen haer gelaet verscheiden mael verscheien,
(6440) Dan vrolik, dan bedroeft, dan lacchen, dan eens schreien;
    En als men al haer doen, en wesen dan besiet,
    Zoo zynse ver van daer, en by haer zelven niet.
En voort, wanneer se weêr herstelt, en by den geest zyn,
Zo vraegt haer eens,waer heen, of hoese wel geweest zyn,
    (6445) Of uyt, of in haer vleesch; of wat haer heeft geraekt,
    En of haer lichaem heeft geslapen, of gewaekt?
Daer weten zy niet af, als waer het enkel dromen,
Of door een nevel haer vertoont, en voorgekomen.
    Leest hier eens breder af wat op het Hoge Liet
    (6450) Origenes verhaelt; al deught de ketter niet,
Zoo gaet het doch, als daer, en hier nu is gesproken,
Haer lichaem is ontzielt, de zinnen zyn gebroken.
    Zy weten van haer doen, of watter is geseit,
    Of watter is gesien, van allen geen bescheit.
(6455) Alleene dat se zeer geluckigh boven maten
In dese dwaesheit zyn, daer lust haer af te praten;
    Dat is haer wel bekent, daer zynse meê vermaekt,
    En schreien dat se weêr by zinnen zyn geraekt,
En wenschen anders niet, als al haer gansche leven
(6460) Zoo zinneloos geweest, zoo zinneloos gebleven.
    En dit is dan een klein en zeker proefjen al
    Van’t leven en geluk, dat nimmer einden zal,
Dat haer in eeuwigheit gesworen, en bereidt is,
En vele wysen weêr verborgen, en ontzeit is,
    (6465) En dies zoo wort het eerst in dwaesheit ook geproeft,
    Wys is hy dan, die om zyn wysheit is bedroeft.
Maer of ik ook te ver, en buyten mijn bestek ben?
Jae zeeker, ver genoegh, een teken, dat ik gek ben.
    Dies isser wat gepraet, en anders als het zou,
    (6470) Ey ziet eens wie het doet, de Zotheit, en een vrou.
[p. 194]
Dat is genoegh gezeit; doch knoopt dit in uw oren,
Een blinden haen vint ook somtyts noch wel een koren.
    Of dunkt u kan men hier geen vrouwen by verstaen,
    Het mosten hennen zyn in plaetse van een haen?
(6475) Dat is nu evenveel, ik laet het daer by blyven
Ik heb genoech geraekt, al zyn ’t geen quade wyven,
    Nu zie ik wel, gy staet, en wachtet altemael.
    En wilt een kort besluyt van alles, en verhael
Gelyk het wel vereischt; maer neen dit moet gy weten,
(6480) Wat daer gesproken is, dat is my hier vergeten,
    Waer of ik dan doch zoo een eindelose maght
    Van woorden laten zou! ik borst wel aen de vraght,
Al schynt het u zoo licht, dit praten, en dit mallen
Is na myn klein verstant my zuur genoegh gevallen.
    (6485) Daer neemt het vry voor aen; en heeft mijn zotte praet
    De waerheit u geseit, ey neemt het niet zoo quaet.
Ik spreke tegens u, als tegen mijn vertroude,
Gelyk gy waerdigh bent, en daer ik u voor houde,
    Die my zoo garen dient, zo hoog, en waerdig acht;
    (6490) En daer meê gae ik heen, en zeg u goeden nacht.

                                                            EINDE.
Continue
[p. 195]

LEDENSTRYT.

GElyk de hooge Staet en eere van den man
De gansche werelt nu te velde brengen kan;
Zo hebben ook wel eer de menschelyke leden
Getwist, en onder haer en voor haer naem gestreden.
(5) Een yder deed zyn best, en roemde van zijn werk;
De wil was even groot, de reden even sterk.
Ik reyke, sprak het Oog, tot boven in de wolken,
Ik leer des hemels loop, ik oversie de volken
Van onsen Horison te zamen in deryl;
(10) Veel snelder als de wint, de donder en zijn pyl.
Ik zie de schoone lust van alle wilde dieren,
Van bosschen, berg, en dal, van stromen en rivieren,
En wat de werelt heeft geschapen en gebout,
Dat wort alleen van my verwondert en beschout.
(15) En is daer wel een ding, dat liever als het zien is
Van ’t zoete vrouwenvolk? ik zegge, datter gien is:
Dat is de rechte Pool, de toon van uw gemoet,
Een donder in uw hert, een blixem in uw bloet.
Doch zoo gy wetenschap en vreughde wilt verachten,
(20) Zoo zegt, hoe wilt gy doch uw vyanden verwachten,
Als ik daer niet en waer? hoe wilt gy met haer slaen?
Of aen de rechter of de slinker vleugel gaen?
Hoe wilt gy uw geweer en wallen dog bereiden?
Het lant, de zee, de lucht, de menschen onderscheiden?
(25) Hoe wilt gy zien, wat deught en wysheit al vermag,
Wat raet en daet, als ik de boeken niet en zag?
Hoe wilt gy kruyt en plant van dooden en genesen
Verscheiden in een kamp, daer beide zyn te lesen?
Als ik daer niet en waer, zoo was een diamant
(30) Niet beter als een steen in ’t vruchteloose zant;
[p. 196]
Als ik daer niet en waer, wat zouden dog de wanghskens,
De wel besneden mont, zoo blosent en zoo blankskens,
Het lieffelyk gelaet, vol vreughden en genaê?
Och, zoumen dat niet zien? ’t was jammer over schaê.
(35) Dat vraegt uw Voeten eens, hoe menig hondert stappen
Geschieden wel om maer een lonxken te betrappen?
ô Bloet, dat doet zoo zacht, dat jongh is, schoon en teêr
En vriendelyk daer by; het oude niet zoo zeer.
Zoo keurig is het Oog, jae door’t gebruyk van oogen
(40) Wort menigmael het hert aen beide zy getogen.
Het weten is de weg, en ik alleen de baen;
Maer hoe dat dit geschiet, dat geef ik u te raên;
’t Is wel, als ik het kan. Nu stelt eens in’t bysonder
Myn stralen en mijn kunst: is niet het meeste wonder
(45) Geleit aen mijn gebouw? waeromme zeytmen dan?
Een scheel, een trouweloos, een blint, een arrem man.
Ik ben het schoonste lidt, het noodigste, het beste,
De lust, de lucht, de lok, het oordeel van de reste;
Zoo dat het zeeker is, wanneer men niet en ziet,
(50) Zoo zyn de zinnen dom, en al de leden niet.
NEen holla, sprak de Neus, waer ik voor u niet open,
Zoo waert gy dog al lang in vuyligheit versopen:
Ik reynige de pan, de herssens, en de paên,
Daer door het leven moet in uw gesichte gaen,
(55) Geduurigh is myn deugt, en in uw oude dagen,
Als ik daer niet en waer, wie zou de brillen dragen?
Wie zou den teeren geest in ’t bloeyen van de Mey
Verquicken met de reuk? wie zou zoo veelderley
Gebreken wederstaen? wat zou de mont gebruyken
(60) Voor hulpe van haer spraek? wie zou de lonte ruyken?
Ik ben uw medecijn, uw brillenzael, uw sluis,
De eere van uw spraek, de gevel van uw huis.
Aen my de wijsen zien de deughden van uw zinnen,
Uw wijsheit, uw verstant, uw laten en beginnen,
[p. 197]
(65) Mijn kleynigheyt is schoon, mijn hooghte die men laekt,
Die heeft wel eer alleen de Koningen gemaekt.
Daer heeftmen op gesien, dat was het rechte teeken:
Daer zijn al doen ter tijt de deughden uyt gebleeken.
Zoo dat ik zeggen magh, al isse breedt of smal,
(70) Of lang, of blank, of blont, de Neuse wint het al.
En denkt eens, wat het kost, hoe kleinen lit dat ik ben,
Eer ik met root en blaeuw gemarmert, en in schik ben:
Jae dat het kint beschreit, en d’ouderdom versweeg,
Was menigmael al deur, eer ik mijn verwe kreeg.
(75) Ziet zulken gast ben ik, en als de maght verbolgen,
Verduystert is en bint, zoo moet gy my wel volgen;
Jae gae doch immer voor; en dat gy niet en ziet,
Daer geef ik oordeel van, het zy gesont of niet.
Hoe dikwils meint de naers een luchtken zo te smooren?
(80) Maer neen ik pas hem op, al kan ik zien noch hooren.
Zoo haest en is hem dan den sluypert niet ontsnapt,
Hy wort alleen van my verraden en beklapt;
En is dat niet wat vreemts, dat voor kan achter weten,
En dat noch boven aen?
                                      Wat wilt gy u vermeten
(85) Van boven? sprak het Oor, ik ben het hoogste lidt;
Men weet wel, waer het Oor, en waer de Neuse zit.
En zeeker, dat aen u zoo veele waer gelegen,
Zoo had ook yder een twee neusen wel gekregen.
Wy zijn van beter aert, wy hooren het gesang
(90) Door bosschen, bergh en dal, den lieven zomer lang;
Wy hooren het gespel van allerley musijken.
Hoe? Wout gy dan noch hier de Neuse by gelijken?
Wie kan den droeven geest, wie kan melancholy
Wie kan verslagentheit genesen eer, als wy?
(95) En daerom heeft de krijg haer trommel en trompetten,
Te wackeren den geest, en vreese te beletten.
En alsmen ’t wel besiet, wat kloekheit of verstant
Heeft u van aenbegin de kunsten ingeplant?
[p. 198]
Wat kan de cijffer doen, de letteren, de woorden,
(100) De sprake van de mensch,wanneermen niet en hoorden?
En daerom zult gy zien, die doof gebooren is,
Die blijft zijn leven ook zoo stom, gelijk een vis;
Zoo dat gy nu wel ziet, wat deughden dat het Oor heeft,
En wat hy missen moet, die mangel aen ’t gehoor heeft,
(105) Het Oor, een krachtigh ding. het Oor, een edel gat,
Heeft Salamin vernielt, en Romen weer ontzat.
Doch waer toe desen roem? uw handen en uw zinnen
Die wijsen myn proces van buyten en van binnen,
Uw zinnen weten ’t wel, en ’t is een oude wet,
(110) Dat niemant zonder* reên wort boven aengeset,
Gelyk gy ziet aen my: nu let eens op uw handen;
Die çieren my met gout en kostelyke panden,
Die maeken my de luyt, de cijter en de snaer,
En schenken my de vreught; den arbeyt is voor haer.
(115) Zy weten, wat het is dat minnelyke woelen,
Dat tasten hier en daer, en blindelings te voelen.
Dit krygen zy door my, zy weten, ik verstae,
Dat ’t schertselyke Neen, is’t ernstelyke Jae.
Nu ziet eens wat genucht voor zinnen en gedachten,
(120) Voor oogen, mont en hert, wat kunt gy doch verwachten
Van reuke, van gesicht, van smaeke, van geluyt,
Dat aengenamer is als ’t Jaewoort van de Bruyt?
Geen snare die zoo lief, geen honigh, die zoo zoet is,
Geen stem, geen nachtegael, doch zoo de deren goet is.
(125) NIet hooger; sprak de Mont, gy valt hier in mijn ampt:
Het Jaewoort van de Bruyt, van wat voor leden quampt?
Ik denke wel van my, ik moet de zoete vrouwen
Bevechten, en den drank van rechte liefde brouwen;
Ik moet de wreede meyt en troostelosen knecht
(130) Veranderen haer hert, en helpen hem te recht:
[p. 199]
Nochtans wat baet het my? ik hebber weynig wil af;
Ik maek de bane klaer, een ander speelt het spil af;
En dat ik menigmael geen goeden troost en gaf,
Zoo waer een schoone vrouw uw grondeloose graf.
(135) Maer dit is noch al niet, ik moet alleen u geven
Het oordeel van de doot, van straffe, van het leven.
Hoe menigmael heb ik in uw verdiende quaet
De stricken van uw hals en handen los gepraet?
Hoe menigmael heb ik den doot voor u gedronken,
(140) En u mijn leven voor uw missedaet geschonken?
Hoe menigmael heb ik alleene met een woort
De qualen en den rouw geschoven buyten boort?
Ja dat noch hooger is. en heb ik niet voor desen
De koningen van pyn, en ziekte weêr genesen?
(145) Gekregen van de doot en wederom te deeg,
Of schoon de Theriaek en Panacea zweeg.
Wat dunkt u, zou van u wel eene dit verrigten?
Och! neen, het is te zwaer, en boven uw gewigten;
Ik stelle wet en recht, ik stelle moort en brant,
(150) Ik maeke twist en kryg en wederom bestant.
Ik brenge man aen man, ik opene met reden
De herten in de slag, en sluyte de geleden,
Ik breeke tyranny, ik buyge moet en maght,
De Koningen heb ik te velde nu gebragt.
(155) Ik hebbe menigmael den * Adelaer bedrogen,
En zoo veel duysent man zijn vasten klaeuw onttogen,
Geleyt ook door het vier, door honger bloet en ban;
Ik brochtse doen daer af, en nu daer weder an.
Ziet dit is mijn beroep, en daer zy zoo van blasen,
(160) Dat kan den tyger ook, de honden, en de hasen.
Die ruyken, hooren, zien en beter noch als gy,
Maer wiens is dese deught gegeven meer als my?

    * Mansvelt bedriegt den Keyser door schijn van Vredehandelinge doen
                        hy beset was.

[p. 200]
Nu let eens op de rest van alle, die der leven,
Is niet den zoeten lach alleene my gegeven?
(165) Geen schepsel oyt zoo kloek, zoo kluchtig van geslagt,
Dat van geen mensche quam, en met een mensche lacht;
En heb ik dan alleen dat menschelyke teeken,
Hoe kunt gy dan by my in. ’t minste zijn geleeken?
En dat ik roemen wou het geene, dat ik laek,
(170) Zoo ging doch boven u de lieffelyke smaek.
ô lieffelyke wijn! ô hemels dau en ranken!
ô spijse voor de ziel! ô zalve voor de kranken!
ô balsem voorde rouw! uw deugden gaen alleen
Door ader, merg en bloet, en al de leden heen.
(175) Niet anders als de mey met haer ververste stromen,
In wouden, berg en dal, en ’t harde van de bomen
Herbaert een nieuwe ziel, zoo doet ons ook de wijn;
Daer mag geen ouderdom geen zorge tegen zijn.
De smaek en meyn ik niet, dat zou dog u verdrieten;
(180) Ik spreke van haer deugt, die kunt gy meer genieten,
Gelyk de medicijn; is eene van u krank,
Zo loopt men nae de mont; die moet dan aen den drank;
En die dan niet als roet zoo byster, bars en zuur is,
En vaek niet anders, of het rasend en vol vuur is.
(185) En had ik dat voor u niet menigmael gesmaekt,
Gedenkt eens, was het dan met u niet wel gemaekt?
Noch nader wil ik gaen, wat zouden doen uw krachten,
Uw deugden, die gy roemt, als ik u liet versmachten?
Als ik gesloten bleef, zes dagen maer aen een,
(190) Zoo moet uw ziele voort, en wip om al de leên.
Hieromme wacht u vry, en laet u niet verleyden;
Noyt was de hovaerdy van haren val gescheyden.
Bedenkt vry, wat ik ben, maer proeft niet, wat ik kan;
Want zoo gy daer aen wilt, gy zijtter qualijk an.
(195) Ik was, en ben het noch, en wil uw voogt en heer zijn;
Zoo niet, ik zweer uw dorst en honger zal uw leer zijn.
[p. 201]
AL sachtjes, sprak de Hant, hoe nu wel, lieve Mont?
Wel lieve slockerbroot, gy maekt het my te bont.
Wilt gy ons met uw dorst en honger nu verveeren?
(200) Och! neen, gy tuytevaegt en leckebaert te geeren.
En dat gy daer af roept, dat is in mijn gewelt,
Ik geef u spijs en drank, en als het my gevelt.
En dat ik noch alleen uw spijse most bereiden
En steeken in den hals, dat waer noch wat bescheiden;
(205) Maer neen, ik moet al voort, het zy my lief of leet,
En werken, dat ik zwel, en woelen, dat ik zweet.
Ik maeke span en ploeg, ik bouwe velt en acker,
Geen ooge voor den dag of mont is my te wacker,
Ik snoeye stam en stok, ik sny de vruchten af,
(210) En zaeye weêr, dat my de rijpe zomer gaf.
En dat ik ook, als gy, niet meer en wist, als eeten
Zoo waer de werelt al voor lange tijt vergeten.
Verhongert en versmacht, vervallen en verarmt,
Had ik my niet gebruykt, en over u ontfarmt.
(215) Ik ben uw timmerman. uw kunstenaer, uw voeder,
Uw wapen, uw gewelt, uw schermer en behoeder.
Ik bouwe, waer gy woont, ik maeke, wat gy draegt,
Dat hagel, sneeu, noch wint, noch winter u verjaegt.
Ik geef u kruyt en loot, musketten, en kartouwen.
(220) En wat zy nederslaen, dat kan ik weder bouwen.
Doch wat de kloeke Hant wel eer al heeft gedaen,
Dat zietmen wel, daer noch de Pyramiden staen.
Jae dat de plaetsen van de seven wonderwerken
Noch lagen onbeschreit, dan zoumen eersten merken
(225) Hoe veele dat ik meer en beter ben, als gy,
En alles, wat gy roemt, maer enkel voddery.
Besiet eens, waer gy gaet, het lant is u gegeven,
De vogelen haer plaets, de visschen om te leven.
Wat heb ik hier gedaen? de grondeloose gront,
(230) De klippen en de zee gebroght in uw verbont.
[p. 202]
Doen voor mijn eerste boeg de vloet en ebbe schikten,
De visschen van het meyr, en Goden haer verschrikten.
Noch was dit niet genoeg, al waer de zee bekent,
Daer was noch boven haer een ander element.
(235) Daer heb ik ook een wegh voor Daedalus gevonden,
En hem zijn banden en zijn ballingschap ontbonden,
Al was hy schoon bemuurt, bevlooten metter zee,
En geene wegh, als dien de hemel open deê.
Nochtans hy moster uyt; ik maekte hem zoo vlugge,
(240) De bergen onderdaen, den hemel op zijn rugge.
Dus zijt gy door mijn gunst nu meester van de zee,
Van aerde, van de lucht, en van de vlammen mee,
Die Jupiter alleen in zynen throon bewaerde,
Tot dat ik se van daer ging brengen op der aerde.
(245) Noch had ik al geen rust; ik most al meer daer aen,
Ik ben met Orpheus in den afgront ingegaen,
Daer Styx en Phlegeton haer schrickelyke stromen
Bespooken met de nacht en nimmer licht bekomen,
Daer noyt geen ander strael en scheen van boven af.
(250) Als pek en swavel in den swarten nevel gaf.
Hier was den vroomen helt zijn beste schat geseten,
Getogen van sijn zy, doch even onvergeten.
Hy sagh mijn kunsten aen en ’t zoete van de luyt,
En daer op ging hy voort recht nae zijn doode bruyt,
(255) De helsche raeken in en onderaerdsche paden,
Tot neder in den poel van straf en ongenaden.
Daer vond hy zijn begeer, zijn uytverkooren vrou,
En midden in de hel het einde van zijn rou.
Ik trok myn snaren op, en speelde, dat de zielen
(260) Daer weenden altemael; Tisiphone die vielen
Haer toortsen uyt de vuyst, en niet een slag of steek
Deê Charon met zijn riem; zoo sat de gek en keek.
De Prince van de hel, die nimmer was bewogen,
Die kreeg met zijn gemael de tranen in zijn oogen.
[p. 203]
(265) Zy vraegden zijn begeer, en gaven hem zijn wens,
Hy koos zijn doode vrouw en troudense noch ens;
En daer meê weder heen. om seven duysent wyven
En quam ik daer niet weêr.men zouder wel eens blyven;
De Droes en heet zoo niet, en ’t heeft zoo quaden klem
(270) Te vryen by de doodt, ik swijge dan by hem.
En hadt gy met u al hem willen daer bevryen
Van Gorgon en haer hant, by ging der noch wel vryen.
Daer gelt geen stuur gesigt, geen opgeblasen krop,
Geen snuyven in de wint en snijden maghtig op.
(275) Mijn wetenschap, mijn geest, die waren daer bescheyen,
Die konden rots en steen, doot, droes, en hel verleyen.
Wat wilt gy dan met my noch twisten om de plaets?
Och! dat en past u niet, gy machteloose maets.
Ik ben uw schilt, uw heer, ik kan u naer gebeuren
(280) Beschermen en voorsien, bevechten en verscheuren;
En alles, wat gy roemt, besiet eens wat het zy,
Daer al uw saeken meest te lene gaen van my.
Uw oogen haer vermaek, haer keerssen en haer brillen,
Uw ooren haer gespeel, en alles wat zy willen,
(285) Uw neuse zijn gereuk, zijn balsem en uw mont,
Te weinigh is hem quaet, te veel is ongesont.
Gy wacht doch al op my, ik weet het u te geven,
Een yder uw begeer, en al te mael uw leven.
WAt? zo doch, sprak de Voet, dit is een Lit van eer,
(290) En zeeker gy gelijkt niet qualijk op mijn Heer,
Ik zie wel, klein en groot wil hier hem nu vermeten,’
En my en ziet men niet; de Voet is al vergeten:
Maer dat ik u eens nam en schoof u in een sloot,
Dan zoumen eersten zien, dat pocchen my verdroot;
(295) Dan zoumen eersten zien, wat dat gy met uw vrijen,
Met harnas en geweer en al uw kramerijen
Zoudt brengen aen den dagh. Ik denke wel, ter steê,
Daer ik u leggen zou, daer lagh de reste meê.
[p. 204]
Ik ben uw sterke maght, uw pael, uw paert, uw wagen,
(300) Te worstelen, te slaen, te wandelen, te dragen.
Wat doch voor bouwery, voor strijden of gevecht,
Is zonder voeten oys zijn leven uyrgerecht?
Dar most een dolle krijgh en zeeker niet gemeen zijn,
Daer niet een voet en waer; ten minsten moster een zijn.
(305) En weet gy, wat gy zijt voor helden zonder gaen?
Een jonk onnosel kint daer spiegelt u vry aen,
Of aen uw volle gat, als alles is verdronken,
De zinnen en de ziel in bier en wijn versonken.
Dan isser geen gevoel, geen horen, geen gesicht,
(310) De mont een trotsen belt, het lijf een arrem wicht,
Dan wort het hooft te zwaer, den hals te swak, de lenden
Die hangen, en de dronk wil dan den slaep volenden.
Nochtans wat zal ik doen? de Voet moet doch al voort,
Of zien dat Neus en Mont in vuyligheit versmoort.
(315) Dan kom ik op de baen, al voor en achter over,
Kruysweegs, en dwars en krom, niet anders of ik tover,
Of duyvels bannen wouw, zoo stadigh is de pas;
Dat doet, ik wacht het hooft, als kristallijne glas.
Dan staen de toorens scheef, de straten haer verheffen,
(320) De ruyme wegh is smal, de vlacke grondt oneffen.
En ik onschuldigh lidt, het is my lief of niet,
Moet ook zoo qualijk gaen, als gy zoo qualijk ziet.
A1 heb ik geen genot aen al uw sware teugen,
Zoo moet ik doch al voort, of anders zout niet deugen.
(325) Doch ben ik al bereit, hoe zelsaem dat ik kom;
Maer treê ik dan eens mis, daer lacht gy ook niet om.
Dat moet dan menighmael de Neuse noch versetten,
De Hant, al kost hy schoon, die zal het niet beletten.
Of die zoo al wat kreegh, dat schaden hem niet ens,
(330) Wat heeft hy al dat nat te lappen in de pens,
Dat schier de waerde ziel haer plaetse moet begeven,
Als vlamme van de wint, zoo van de dronk gedreven?
[p. 205]
En dat ik menighmael voor u dan niet en zagh,
Zoo was u w drinken wel een jammerlijk gelagh.
(335) En dit is eerst een deught, die treffelijk en groot is,
Te redden, als de man verlegen en in noot is.
En daerom die zijn slaef laet steeken (zeit het recht)
In zwarigheit, die maekt een vrye van een knecht.
Nu let eens op den krijgh; als alles.is begeven,
(340) Als vechten is de doodt, en loopen is het leven,
Wat baet u dan de kunst? het wapen, en de moet?
Het sterven hangt aen haer, het leven aen de voet,
Gy saeght de grote moort en ’t knerssen van haer tanden,
Noch broght ik u daer af, in spijt van uw vyanden,
(345) * Die door haer tyranny meenden plat te treên
Te baden in uw bloet, maer wippa ging het been.
Gy weet wel waer ik meen, en wat het is geleden;
Doch loopen als het pas is even wel gestreden.
Men heeftse weer van doen, men brenghtse weder aen,
(350) En daer geen hoop en is, daer mogt Sint Velten staen.
Die dan geen voeten heeft, die mag hem vast bereiden
Om zonder voeten van de werelt af te scheiden.
Nu ziet eens, wat gy. zijt voor Heeren, zonder magt,
Die leven lyf en goet alleen van my verwagt.
(355) Ik ben uw trots, uw troost, de besten van u allen.
Dus laet u mijn gebiet, als mijnen dienst gevallen.
Eer dat mijn grimmigheit wort over u gestort,
Bedenkt u wel by tyt en doet u niet te kort,
Gy weet nu waer gy zijt gevolgt en ook gevloden,
(360) Uw vrienden uyt de schoot en midden in de doden,
In honger en gevaer, van pest en raserny
Zijt gy zoo magtig, dan zoo maekt u weder vry.
Ik weet, wanneer ik hier niet wiste van vertrecken,
Zoo most dit vreemde lant uw beenders nog bedecken.

* Slagh aen den Dessauer Brugge, daer Mansvelt geslagen wiert.

[p. 206]
(365) Hieromme laet my zijn uw hoeder, heer en helt;
En zoo gy niet en wilt, zoo wil ik met gewelt,
Zoo zal ik u door vyer en water doen bekennen,
Dat u noch trouwigheit noch liefde kan gewennen,
Ik zal u nemen op en brengen over zy
(370) In ’t alderdiepste van de wilde woesteny,
Gy zult mijn staen, mijn gaen,mijn hulpe zult gy missen,
De Honden, jae de Bok, die zullen u bepissen.,
Wilt gy noch zonder reên my vallen in mijn ampt,
Zoo proeft eens, wat ik kan verbittert en vergrampt.
(375) Dan zult gy eerst verstaen, (ziet dat het niet geschiede)
Of ik het ben of niet die, over uw gebiede.
GY narren altemael, sprak daer een ander Lidt;
Gy roemt zoo veel van u, wat dunkt u dan van dit?
Hier ook vyf oogen, hier is meê wat voor het vragen,
(380) En die hier vaste gaet, heeft zeeker niet te klagen.
Besiet de dieren al te water en te lant,
Zoo dol en isser geen, ik ben zijn beste pant,
Van kreeften, van gescheer,van visschen en van veuglen,
Men siet het an haer staert of pronken van haer vleuglen.
(385) Dan ben ik zoo gemoet, al ben ik zonder guy1,
Ik voer voor mijnen vrient wel levend in den kuyl.
Hoort Lambert dan eens aen, met Jasper en Louyse;
Al ree maet zoo der op; dit is geen kinder spyse.
Dus roemt gy niet uw oog, uw handen of uw voet,
(390) Maer my, om dat gy nae mijn pijpen danssen moet;
En waer ik niet uw heer, en gy mijn trouwe slaven;
Wat hadt gy dan voor my te vryen en te draven?
Om mijnent wille gaet den koppelaer de snap,
De nonne by den paep, de munnik uyt de kap,
(395) De deeren by den knegt, de pater van zijn bedde,
Al waeiden het of vroos, en sneeuden in de wedde.
[p. 207]
Zoo meenig lange nacht wort al voor my gegaen,
Gewaekt, geloopen by de lieve stille maen.
Ick kan de deuren los, de vensters open maeken,
(400) En menigmael een gang van boven deur de daken.
Daer vind ick mijn geneugt; maer is de kaerte vals,
So waeg ick ook een sprong, doch breeke genen hals.
Dat is een kleyne saek; de werelt most verkeert zijn,
Wanneer een brave meit sou niet een sprong meer weert zijn.
(405) Hieromme zoo gy vryt, beroept u al op my,
Uw saecken zijn geklaert, kom ick er maer eens by;
Ick kan de goede gunst, ik kan de steê verwerven
By vrouwe, by de meyt, ick kan’t oock wel verkerven.
Dat is wel eer gebeurt; twee heeren op een hof,
(410) Twee speten aen een brae; dat is oock wat te grof.
Maer wat kan ik daer voor? het geven dat my vry stont,
Was quaet alleene door de foute die daar by stont,
Verborgen en bekleet, doch tot haer eygen scha,
Met al de deugden van de reyne Porcia.
(415) Dus seg ik noch, dat dit in alle recht en reden
Niet qualyk was gedaen, maer qualijk was geleden.
Want die van twee gelyk wil nemen gelt op hant,
Die brengt den gever niet, maer zelver hem in schant;
En of ik dan al eens wat leelyk was bevonden,
(420) Zo zijn mijn deugden doch veel groter, als mijn sonden.
Ik ben uw lust, uw vreugt, uw anker, en uw ploeg,
Uw leven, uw begin; is dat noch niet genoeg?
Zoo jaegt my doch eens weg, in spijt van alle vrouwen;
Ik wedde ’t sestich jaer doen u de koop berouwen.
(425) Ik maeke man en wijf, ik maeke moêr en kint;
En alles wat gy roemt, van mijnen stam begint.
Gy weet, hoe nu de krijg met moorden en met branden
Veel doode steden maekt en vruchteloose landen,
Veel vaders zonder kint, veel kinders zonder vaêr,
(430) En dit heeft nu geduurt, en duurt noch menigh jaer.
[p. 208]
En is de werelt dan haer meeste deel geslagen,
Hoe komtse dan zoo vol? dat moet ik u eens vragen.
Men hoort niet, dat een worm nu korteling of kat
Geworden is een mensch; dat is den hemel zat:
(435) Of dat Deukalion de steenen van den acker
Voor dode menschen neemt, en maektse weder wacker.
Men weet ook nu niet van Prometheus of den man,
Die wederom van kley de menschen maeken kan:
En Kadmus heeft ook nu zyn zaeyen al verlaten;
(440) Geen tanden worden meer gewapende soldaten.
Waer komen zy dan heen? dat schepsel en gezaeyt
De werelt niet en dient, de vrouwen niet en paeyt.
Ik ben de rechte stam, de wortel van beklyven,
Een woeker van den man, een wecker van de wyven.
(445) Ik weet alleene raedt en boete desen storm,
En brenge geenen steen of muren in de vorm,
Ik kan al even wel behouden en vermeeren
De gansche werelt, en ik doe het noch al geeren.
Ik zoeke vrou en meit en bouw al in de steê,
(450) En zyn dan zyder niet, zoo moet de nonne meê.
Dat gelt my even veel; want wou ik lang verkiezen,
Ik zou by dezen tyt myn rekenschap verliezen,
Zo gaet het nu van gat, men schoont noch knecht, noch heer,
Dat dunkt de wyven ook, zy weigeren niet meer.
(455) En dat gy doch zoo roept van koningen te maken,
Aen schoone maeghden, en aen gelt en goet te raken,
Dat is noch niet met al; dat kan ik aller best.
Hoe menigmael heb ik een ander uit zyn nest
Gekregen? en daer toe noch eindelyk te loone
(460) Het ryk, de koningin, de scepter, en de kroone?
En dat en is niet vreemt; ik weetter wel zoo veel,
Die mager zyn en schrael aen buydel en aen keel:
Maer nu ik haer den weg gae wyzen in de broeken,
Nu weten zy haer kost zoo rykelyk te zoeken;
[p. 209]
(465) En dat noch niet alleen, ik weet noch meer daer van,
Ik maek u daer een hert en koekkoek van een man.
En daerom niet een lidt zoo wel, als ik gedient is,
Men kan terstont wel zien, wie mans en vrouwen vrient is.
Ik ben gelooft, gelieft, gebeden en gevreest;
(470) Ik dwinge moet en man, en selden my de geest.
Ik volge mijn begeer; maer woudt gy my gebieden?
Wanneer ik niet en wil, zoo kan ’t doch niet geschieden.
Van zulken aert ben ik: de zinneloose mens
Bevint alleen aen my de meester van zijn wens;
(475) Ik leide ziel en zin van alle, die der leven
In kennisse van my, ik doe de trotse beven;
En wederom dat bloet, dat swak is en versaegt,
Heeft menigmael voor my een goeden kamp gewaegt,
Hoe veele meer de mensch? beziet de oude wallen.
(480) Heeft Troje niet om my met Thebe moeten vallen?
Ik heb het haer gedaen. Ik heb in mijn gebiet
De wapens en de magt, zoo groot en zijn ze niet,
Den trotsen Hercules, der leeuwen schrik en dwinger,
Kreeg ik het pantser uyt, de wervel aen zijn vinger,
(485) Hy spande voor zijn bruyt zijn grove wapen af,
Demoedig, en hy koos de spille voor zijn staf.
Om mijnent wille is de meester van de zeden
Bedwongen van een vrouw, gezadelt en bereden.
Om mijnent willen is een koninklyke ziel
(490) Vernedert, en zijn handt gevonden aen het wiel.
Maer dit is noch al niet; ik hebbe meê de Goden,
Zoo menig.als daer in den hemel is, geboden.
De zegenryke zon, de vader van den dag,
Dien maekten ik zoo blint, als of hy niet en zag:
(495) Hy most van boven neêr, van gulden ros en wagen,
En aen een slechte meyt mijn heerschappy verklagen.
Zoo tasten ik hem aen: jae Jupiter noch meer,
Al was hy schoon een Godt en zijner Goden heer.
[p. 210]
Al meynden hy de hel en hemel wel te dwingen,
(500) O bloet! ik kost hem haest zoo fijntjes leeren zingen,
Hy most den hemel af, en in een ossenvel,
Of in een ander dier; zoo ging de zaeke wel.
Wat dunkt u zulken heer, wiens hayren in de kroone
Des hoogen hemels staen, een meester en een zoone
(505) Van aller Goden Godt, die met de groote maght
Van felle blixem speelt en grove donder lacht,
Die, zeg ik, die, ontzag en schrik van alle volken,
Zoo hier beneden zijn, en boven op de wolken,
Die wort van mijn gewelt, en van zijn eigen lit
(510) Bedwongen menigmael, hoe kreupel dat het zit.
Dit is eerst roemens weert, gaet eene van u allen
Hier boven, zoo sal ik myn zaeken laten vallen.
Maer neen, dat weet ik wel; bedwing ik alles heel,
Dat boven is en hier, ik dwing ook wel een deel.
(515) Doch zoo gy niet en wilt, ik weeter beter raedt toe,
Ik sluyte daetelyk de beurse van mijn zaet toe,
Dus neemt u zaek in acht; het jongste, dat gy vint,
(Daer troostet u vry meê) dat is het leste kint.
A1 quam de beste schat van maegden en van vrouwen
(520) En boden haren dienst, en lieten haer beschouwen,
Ja trocken my de neus, en scheurden my de kop,
Zoo rep ik my doch niet; zy krygen my niet op.
Dan ziet eens, hoe gy zult met uw gemael bewaert zijn,
Dat gaeren waer by my, dat zal dan in uw baert zijn,
(525) Zy worden u zoo dol, en eindelyk zoo gek,
En overvallen u en breeken u den nek.
Daer hebt gy dan uw loon, als menig goet kapoen heeft,
Of menig droger, die de vrouwen niet van doen heeft.
Noch heb ik liever dit te lyden, als te zien,
(530) Dat ik niet over u zou heerschen en gebiên,
Die noch uw vlees en bloet, uw leven van my krygen,
En alles, wat gy zijt.
                                Ik berste schier van zwygen;
[p. 211]
Zoo zwel ik, sprak den Aers, waer ziet gy my voor aen?
Wat zyn het dan voor luy, die eersten zitten gaen?
(535) Wech met uw vuyle snap, gy knorrepot, gy kakhuys,
Gy stinker, sprak de Hant, en sloeg hem op sijn bakhuys.
Wat meynt gy, dat uw stem en lieffelyken aêm
Hier gelt in onsen raet? wech, eer ik u beschaem:
Gy komt hier, en begint zoo byster aen te snauwen;
(540) Wacht, dat gy tanden krijgt,zo leert u woorden kauwen;
Daer ik en ander luy de mont eens open doe,
Daer hout gy domme gat uw preutelpoorte toe;
Gy weet uw tijt en steê, daer staet u vry te reden,
Maer hier is en is uw tael in ’t minste niet geleden.
(545) Hieromme ziet voor u, eer dat u schaê geschiet.
Den Aers en zey niet veel, maer docht te minder niet,
Gelykmen denken magh: het heeft hem wel gespeten,
En had hy eenen tant, hy hadderop gebeten.
Zoo moeiden hem de slag, noch veele meer de smaet;
(550) Daeromme zocht hy wraek, al waer ’t zijn eigen schaed.
Hy sloot zijn deuren toe, zijn dermen en de paden,
Met alles watter is om ballast uyt te laden.
Doen was het wel gemaekt; de poorte was in ’t slot,
Het kacken was verboôn; dat was een quaet gebot.
(555) Het quam al vast beneên, en meynde deur te booren,
Maer neen, het golt al niet, het drucken was verlooren;
Zoo kragtigh was het niet, zoo tydigh of zoo ryp,
Het quam al op malkaér, en dubbel in de knyp;
En dat niet gaeren waer bedrongen of verschoven,
(560) Dat most de ribben deur, of wederom nae boven.
Daer was geen ander weg, geen ander open padt,
Niet voor de minste lucht; zoo boose was het gat;
Zy moghten om de plaets van binnen zich verdragen,
En wasser dan geen ruymt, dat mogt de pensse wagen.
(565) De mage bleef gekropt, de dermen waren stijf
Van kamer, en de huit gespannen op het lijf.
[p. 212]
Men wist niet watter waer, de spijse wou niet zacken,
Al waer het hooge tijt om eeten en om kacken.
Het aengesigt verviel, het hooren dat verging,
(570) De oogen zonken in; aen yder zat een ring;
Den aessem vuylden al, de tong begost te backen
Van droogten in de mont; nog wou den Aars niet kacken.
De leden waren mat, den brant inwendig nam
Haer voedsel, en de dronk was oly in de vlam.
(575) Doen zocht men medecijn, en alderhande quacken
Om kamergang;maer neen, den Aers en wou niet kacken.
Geen kruyden, geen vergif quam verder, als den bals,
Daer mogt het heen en weêr, maer onder was het vals.
En wat Galenus oyt of Hermes wist te geven,
(580) Dat most hier weder uyt, of zonder dat het leven.
Zoo teeder was de geest, zoo deger uytgeteert
Van voedsel, dat haer bloet en hitte was geweert.
En als de vuyle gront den hemel kan ontsteeken,
Zoo was ook hier de mensch, by beide gaer geleken.
(585) De mage lag in noot, haer nevel toog al op,
En brogt een vreemde mist van dampen in de kop.
De bleeke trony stont en douden in de droppen
Van ’t oude bange zweet, de hayren in haer toppen.
Zoo flaeu en zoo benaut was alles, en de poort
(590) Noch even vast beset en even zeer gestoort.
Daer was geen ander raet; de Hant most nae beneden
En vleyen voor den Aers, en zeggen hem de reden,
Het was zoo qualyk niet gemeent, en boven dat
Zoo deed het haer zoo leet, dat zy gebroken had.
(595) Maer al en golt het niet; het kacken was verzworen,
Voor eersten, en den Aers en had daer ook geen ooren.
Al zaghse noch zoo dweeg, al badse noch zoo zeer,
En streek hem hier en daer, en heete hem mijn Heer,
En buygden haer zoo krom tot onder op zijn hacken;
(600) Noch moght het al niet gaen, noch wou den Aers niet kacken.
[p. 213]
Dat was een quaden troost, nochtans wat zoumen doen?
Zy mosten alle voort, en bidden om een zoen;
Het kacken most er zijn, en wou dat niet gedyen,
Zoo was het anders niet, men most de ziele spyen.
(605) Doen ging het kermen aen, de voeten en de keel
Die riepen even zeer en kregen even veel.
Zy seiden vaste, daer de faute was bedreven,
Daer hadden ook haer plaets het straffen en vergeven;
Dat zy in minder schult en even veel gevaers
(610) Begeerden noch genaê; maer voor den dooven Aers.
Nogtans daer was al moet, want zelven hem te krenken,
En dat hy niet en sprak gaf hope van bedenken.
De Hant begost het hemt te lichten, en de Voet
Die broght hem, daer de plaets gelegen was en goet,
(615) Dan boven, dan beneên, op alderley gemacken;
Maer neen, dat was al niet, den Aers en wou niet kacken.
Geen lit was zoo bequaem, zoo lieffelyk, zoo dweeg,
Dat van den boosen Aers de minste letter kreeg,
Ik zwijge dan een woort; men hoorde wel wat brommen
(620) Wat brullen binnens monts, als seven vaendel trommen:
Maer wie zou dat verstaen, dat drollige gesnork?
Al sprak hy noch zijn best den overgeven Tork,
Het was niet anders, als zijn grimmen, en een teeken
Van boosheit, die de tong geen plaetse gunt te spreken.
(625) Daer lag de goede moet, daer lag de matte geest,
En alles wat wel eer zoo dapper was geweest.
De Handen waren slap, de Voet en was niet magtig
Te treden, en de last die viel hem veel te krachtig,
Daer was nu niet een lit, dat wille meer geboot,
(630) Zy waren al te mael heel lam en hallef doot.
De tonge was al stijf, de oogen schier gebroken,
De leste tijt begon den beyssem al te koken;
De longe was benaut de lever lag in brant.
Geraden, en het vuur nam binnen overhant,
[p. 214]
(635) Daer bleef geen telken meer van leven, als de smerte,
Die van de bleeke doot belegert was in ’t herte.
Zy brocht den flaeuwen geest haer vreesselyken schrik,
En klopten vast al aen, en elken oogenblik,
Tot dat het goede hert, verslagen en onschuldig,
(640) Sprak eintlijk tot den Aers, nog kranker als geduldig:
Is dan uw toornigheit, uw schade dan zoo groot?
En niet te boeten, als alleene met de doot?
Wel aen, ik ben te vreên, zoo moogt gy u bereyden,
Om ons in eene kist te zamen te geleyden.
(645) Dat kan niet anders zijn, gy zijt niet meer, als wy,
Van onsen doot en van uw eigen oordeel vry.
Een schepsel, een begin, een ziel is ons gegeven,
Een treurigheit, een vreught, een vallen, een verheven,
Een vleesch, een been, een bloet, een doodelyke wet,
(650) Een hemdekleet, een graf, de wormen een bancquet.
Nu ziet eens, wat gy zult met uwe wraek verwerven.
Niet meer, als met uw vrient en vyant zoo te sterven.
Want wat heb ik gedaen? waer in heb ik verdient?
Te leven, en niet ook te sterven als een vrient
(655) Nu stelt eens tegen een; om eene te vertreden,
Vermoort gy zelven u en al de goede leden,
Die nu zoo langen tyt als gy bekennen moet,
U hebben trou gedient, gedragen, en gevoedt.
Maar zietse nu eens aen; wie zal haer zonder tranen
(660) Of nu opkomen zien, of naemaels van vermanen?
Waer zyn haer kragten nu? haer schoonheit? haer geluyt?
De ziel is aen de keel; den aessem wilder uyt.
Is dan uw lust gedaen? jae zeeker ook myn lyden.
O helsche razerny! ô wel vervloekte tyden!
(665) Waer ist doch oyt gehoort? wy hebben van uw smaet
Noch schult, nog wetenschap; waeromme dan de schaed?
En zoo dan dese slagh moet immers zijn gewroken,
Zoo zoekt uw rechten man; wy hebben niet gebroken;
[p. 215]
Wy doen wat u belieft: hierom bedenkt u toch,
(670) En wilt gy dan niet ons, zoo spaert u zelven doch.
Gy hebt zoo meenig pat uw schade te verhalen,
Ais niet uw vyant heeft zijn fauten te betalen.
Gebruykt hem voor uw slaef, en laet hem niet een schijn
Van vryheit; en ik weet hy zal tevreden zijn;
(675) Hy kent zijn meester nu, hy moet zich nu wel schicken.
Dat was een woort, en daer begon den Aers te nicken,
En sprak: zoo zal hy doen al wat ik hem gebiê,
(En met ontging hem al een dreuteltjen of twie)
Ho dat gaf zulken lucht en ruymte nae beneden!
(680) Tien Kroonen was het waert: dat sagmen aen de leden.
Zy riepen al te mael, al wat gy maer gebiedt,
Dat zal geschieden; en de Hant en zweeg ook niet.
Dus stelden daer den Aers de penne nae zijn voordeel,
En schreef zyn ongelijk, zijn eisch, zijn eigen oordeel,
(685) Besegelt achter in de slippen van zijn hemt.
Al was de prente grof, den eisch en was niet vremt.
Den inhout was aldus. Of wel de wijse wetten,
Geen spraeke zonder reên geboden te beletten;
Of wel een schelm en dief, en die de doot verdient
(690) Zijn tonge waer gegunt, zoo veel te meer een vrient,
Zoo hadde doch de Hant dit schandigh overtreden,
En niet alleen zijn tael haer vryheit afgesneden,
Maer ook met grooten schimp en eervergeten hoon
Gescholden, en een slagh gegeven op zijn koon;
(695) Nu wistmen wel, waer dat de zaeke dan gestelt waer,
Daer boven ongelyk noch openbaer gewelt waer,
En dat het oude recht te straffen hier geboodt
Het eene met een breuk, het ander met de doot.
En was hem dan de maght gegeven en de wetten
(700) Geboden van de doot, wie kon ’t hem dan beletten?
Maer neen; zijn goedigheit, zijn liefde, zijn genaê;
Waer sterker, als het recht, en grooter, als de schaê;
[p. 216]
Doch om dat zijne gunst geen zonde moght bedecken,
En wederom een smaek van qualyk doen verwecken,
(705) Daeromme zou de Hant, tot boete van gewelt,
Een spiegel yder een voor oogen zijn gestelt,
Te zien, hoe qualyk datmen zulken Heer verwont heeft,
Die winden in zijn magt, en donder in zijn mont heeft,
En of hem dan zijn lant met algemeyne stem
(710) Waer eigen. en ook zoo zijn werken al voor hem,
Zoo was hy evenwel noch uyt byzonder reden
Bewogen, en alleen met dese dry te vreden;
Dan mosten zoo bereidt en bondigh nae de staet
Geschieden, of hy zwoer, hy worde weder quaet.
(715) Ten eersten sou den Aers zich nimmermeer gaen setten,
Het kussen zouder zijn; daer zou zijn Hant op letten,
En schudden dat wat op, en nemen hem in acht
Met stoelen en met bank; hy zat zoo gaeren zacht.
Ten tweeden, als hy was verlegen in zijn drucken,
(720) En boven waer het vol, en onder wou ’t niet lucken,
Dan zou hy zyn bereidt, en helpen hem de wil
Of midden met een douw, of achter met een pil.
Ten derden, als hy zat, en kost niet meer verrichten,
Zo zou zyn rechter Hant het achter hembt op lichten,
(725) Of wie van beiden wouw; dan zou zijn kameraet
Daer hebben zyn bescheit, en vagen hem de naet:
En dat wou hy voortaen zyn leven langh genieten,
En zonder fauten, of hy woud niet Aersgat hieten.
Maer nauwelycx was ’t woort gevlogen, of de Hant
(730) Was veerdigh, en het hembt gelevert op een kant;
En daer meê ging het aen; hy stelden hem te kacken;
En gaf hem achter los met opgeblasen backen,
Niet anders of de toorn was in een misverstant,
En al haer donder gingh op eene mael in brant,
(735) Of Nereus met gewelt zyn omgeroerde kolken
En ’t onderste van ’t meyr wou storten in de wolken;
[p. 217]
Jae even of de lucht die scheurden, en de zael
Van Jupiter die viel met al haer Goden dael.
Zoo ging het achter af; de Nimphen en de Goden,
(740) En alles watter woont in berg en dael, die vloden,
Zy hoorden het gekraek, en schrikten voor de slag,
Die Faunus eens wel eer in zyn gebergte zag,
Als Pelion met al zyn Reusen en Giganten,
Zyn dolle leger voor den hoogen hemel planten,
(745) En sleepten by malkaêr de bergen en de steên,
Van rotsen, vels, en klip, en stapelden op een,
Al watter op der aerd’ van hoogte waer te vinden
Tot onder aen de maen, en boven weêr en winden,
Om Jupiter, en Mars, en Venus, en de rest
(750) Te vallen in haer ryk, en stoken uyt haer nest.
Zy hadden nu zoo lang in weelden daer geseten,
Zy mosten ook eens meê wat van de werelt weten.
Maer Jupiter, al was hy zeeker voor de buy,
Zyn pyl en was niet zwak, zyn hant en was niet luy;
(755) Hy sloeg van boven neêr met blixem, vier, en donder,
Daer lag het hooge werk, de timmerluy* daer onder.
Dus dochten zy was nu de werelt weêr verblindt,
En Jupiter verstoort, al was het maer een wint,
Dan die zoo krachtig ging, dat zy met alle krachten
(760) Verliepen, om den slag haer einde niet te wagten.
En zonder omme zien. Men seyt, dat Phaëton
Een voerman van een dag, de zoone van de zon,
Gelegen in zyn graf, en lange tyt vergeten,
Heeft meê van dezen slag zyn riften omgesmeten,
(765) Hy vreesden noch de magt, den donder, en de vlam
Die hem zyn lyf, zyn loop, zyn ros, en wagen nam:
Hier is nu, dogt hy, weer een ander by de paerden,
En die komt even ook, als Phaêton, ter aerden,
Maer hy en wist noch niet,dat in dat domme gat
(770) Een donder en een wint van zulke streeken zat.
[p. 218]
Daer door de werelt heel verslagen en in roer was,
Niet anders of de droes daer onder met zyn moêr was.
Zoo liep het onder een; men hoorden het gekraek,
En wist niet van den val; noch minder van dezaek;
(775) Alleen de zwacke geest en hallefdoode leden
Die quamen weder by, en waren wel te vreden,
Al ging hy noch zoo grof, en bad hy omgekeert
De bergen en de zee, zy waren niet verveert.
Hy hadde nu geen stank, geen ongerymden gorgel;
(780) Zyn aessem als kaneel, zyn stemme was een orgel.
Zoo was het doe verkeert, en diemen alderveerst
Verworpen hadde, die verwon haer op het eerst
Dus even gaet het noch; en zy, die nu op spitsen
Van dese werelt staen, al hebben zy de flitzen,
(785) De schilden en vergif van Tarter en van Moor,
Zy nemen dit vry aen, en knopen ’t in haer oor.
Daer ongelyk, en heyl, daer wellust en ellenden
Nu op het hoogste zyn, daer dreygen zy te wendenn.
Geen kroone dan zoo ryk, geen steden dan zoo vast,
(790) Zy zullen, of zy zijn te zamen al verrast;
En die verwonnen scheen, verloopen en vergeten,
Dien heeftmen eergevoelt, als wederom geweten.
Dus ziet aen beyde gaer, dat ook de kleyne maght
Is menigmael zoo drae verheven, als veracht.

                                EINDE.


[p. 219]

BYVOEGSEL.

                    EEn man van goet verstant
                    Quam dit gedicht ter hant,
                    En mits hy daer geen naem
                    Zagh onder, om bequaem
                    (5) Te weten, wie de vaêr
                   Van zulken maeksel waer,
                    Zoo drukt hy zynen ring
                    Op dezen vondeling.
                    Maer om niet licht bekent
                    (10) Te worden, en geschendt
                    Gelyk Esopus kaeuw
                    Met pluimen van de paeuw,
                    Zoo ging hy dit ontleen,
                    En heel en al verkleen,
                    (15) En nam het doen weer aen,
                    Als eerst van hem gedaen.
                    Is dat nu wel geklaert?
                    Zo dankt het Doctor BAERT.

                                                  A.S. H.v.B.


[p. 220: blanco]

Continue

Tekstkritiek:

vs. 419 Den jager er staat: De njager
vs. 1211 Endimion er staat: Eudimion
vs. 1815 maer er staat: naer
vs. 665 de nootaanduiding in de tekst is c; omdat die ook bij de vorige noot staat, en in de noot dit en het volgende begrip behandeld worden, is hier voor d gekozen
p. 57 naar de noot wordt niet verwezen in de tekst. De noot hoort bij vs. 1896.
p. 59 Floralia er staat: Flocalia
p. 59 viri turpiter er staat: viriturpitur
vs. 2163 heroyke er staat: herolyke
p. 77 naar de noot wordt niet verwezen in de tekst. De noot hoort bij vs. 2535.
Ledenstryt:
110: zonder er staat: zonde
655: timmerluy er staat: timmerlky